Stap 2 Wat verwachten volwassenen van jou zodat je zelf volwassen kunt worden?

STAP 2 Wat verwachten volwassenen van jou zodat je zelf volwassen kunt worden?

Tijdens je ontwikkeling heb je steeds meer en andere mogelijkheden, je kunt almaar meer. Op basis van die mogelijkheden zal je omgeving – dat zijn de volwassenen zoals je ouders, leraren, opvoeders – andere dingen van jou verwachten. Aan elke levensfase zijn verwachtingen gekoppeld. 1 Lees de uitspraken. a Zet in de tabel op de volgende pagina elke uitspraak of situatie bij het juiste verwachtingskenmerk. Wanneer ben ik eigenlijk volwassen? Nog niet zo lang geleden organiseerde men voor jongeren die er klaar voor waren coming-outparty’s. Ouders ‘toonden’ hun dochter of zoon aan de gemeenschap als volwassen, huwbaar. Nu wordt dat enkel in de hoogste sociaaleconomische klassen gedaan. Voor ons, jongeren, kan dat zorgen voor onduidelijkheid. Maar ook onze leeftijdgenoten en volwassenen in onze sociale omgeving weten niet altijd wat al mag of nog niet mag. Jason, 16 jaar

b

Ik heb al veel geleerd over hoe jongens zijn. Ik ken beslist het verschil tussen toffe, knappe kerels en vervelende drerries. Gamessa, 15 jaar c d e

Ik vertrouw Sep. Als hij Ik maak me zorgen om Nu ik al zelfstandig uitgaat, is hij op een mijn zoon, Yaro. Met zijn mijn taken in het redelijk en afgesproken voetbaltalent mag hij op huishouden mag uur thuis. Met alcohol zijn vijftiende meespelen plannen, heb ik een gaat hij verstandig om met de U19. Maar zal hij het rooster opgemaakt en roken blijft hij haten. fysiek al aankunnen? Hijzelf waarop ik kan afvinken vader van Sep voelt zich trouwens nog erg wat ik wanneer doe, jong naast al die volwassen bijvoorbeeld het gras spelers. maaien. moeder van Yaro Mees, 14 jaar HOOFDSTUK 1

a ©VAN IN

Kenmerk Situatie

1 De verwachtingen worden op de een of andere manier aan jou duidelijk gemaakt. Opvoeding speelt daarbij een rol, maar ook wat je leeftijdgenoten (= de peergroep) denken en wat je in de media ziet. 2 Als je slaagt in je ontwikkelingstaken krijg je van degenen die je beoordelen (de belangrijke derden) nieuwe rechten en verantwoordelijkheden. 3 Met de nieuwe rechten en verantwoordelijkheden die je kreeg, kun je nieuwe situaties verkennen om daarin sterker te worden. 4 Je ervaart het verkrijgen van de nieuwe rechten als een stap vooruit en bent geneigd je gedrag aan te passen aan de nieuwe status. 5 Jijzelf en de sociale omgeving kijken niet zomaar naar je ontwikkeling. Er zijn altijd verwachtingen over wat je moet kunnen in elke fase van je leven. Je ontwikkeling stopt nooit. b Bedenk voor elke situatie een eigen ervaring die bij die situatie aansluit. Vertel. 2 Om te bewijzen dat je een bepaalde ontwikkelingstaak aankunt, moet je soms een proef afleggen. a Lees de onderstaande beschrijvingen van dergelijke proeven. b Herlees de vijf kenmerken uit oefening 1. c Kruis aan welke kenmerken van een ontwikkelingstaak herkenbaar zijn in deze situaties. Je kunt meerdere vakjes aankruisen. d Verantwoord telkens mondeling je beslissing. Proef Kenmerk 1 Als je slaagt in een overlevingstocht, mag je deelnemen aan het ‘grootwordenfeest’ van je gemeenschap. Dan krijg je cadeautjes. 1 2 3 4 5 2 In de middeleeuwen moesten zonen van adellijken verschillende fasen doorlopen om zich van schildknaap tot ridder te ontwikkelen. 1 2 3 4 5 3 Om te kunnen overgaan naar het vierde jaar, moet je examens afleggen. 1 2 3 4 5 4 Je mag enkel met de auto rijden op voorwaarde dat je je rijbewijs haalt.

1 2 3 4 5 VIP De Amerikaan Robert James Havighurst (1900-1991) studeerde eerst natuurkunde en later psychologie. Hij had veel interesse voor de ontwikkeling van de mens en het proces van ouder worden (hij stierf trouwens aan de ziekte van Alzheimer). In 1967 werkte hij de ontwikkelingstaken uit. Volgens Havighurst wordt de levensloop van mensen, waar ze ook leven, gekenmerkt door het kunnen uitoefenen van opdrachten die in zekere zin specifiek zijn voor de opeenvolgende leeftijdsfasen. HOOFDSTUK 1©VAN IN 5 Wanneer je in de jeugdbeweging van de ene naar de andere leeftijdsgroep overgaat, moet je proeven afleggen. 1 2 3 4 5 THEMA 1

Ontwikkelingstaken op weg naar volwassenheid

1.2

1 Ontwikkelingstaken Ontwikkelingstaken zijn taken waarvan een bepaalde maatschappij en cultuur verwachten dat personen van de opeenvolgende leeftijdsperioden ze kunnen uitvoeren.

Volgens Havighurst vragen alle culturen aan jongeren in de overgang naar volwassenheid om op een aanvaardbare manier met elkaar om te gaan – zowel met mensen van hetzelfde als van het andere geslacht –, om keuzes te maken over een opleiding of hobby, om verantwoordelijkheid op te nemen voor het milieu, de samenleving enzovoort.

2 Ze noemen mij een adolescent Als men jou een adolescent noemt, dan is dat omdat men zo naar jou kijkt. De adolescentie slaat op alle domeinen van je ontwikkeling (zie kenniskader 1.4.): je lichamelijke ontwikkeling, het loskomen van je ouders, je zoeken en kiezen uit keuzemogelijkheden, je morele ontwikkeling, je denkontwikkeling, de ontwikkeling van je emoties … Het woord adolescentie komt van het Latijnse werkwoord adolescere, dat je kunt vertalen als opgroeien, volwassen worden. Good to know Sommigen noemen mij een tiener Als men jou een tiener noemt, dan is dat omdat je in de leeftijdscategorie van 10 tot en met 19 jaar zit. Eigenlijk komt het woord van het Engels, waarin men spreekt over teenager. Daarmee bedoelt men dan jongeren tussen thirteen en nineteen. 3 Wat verwacht men van jou in de adolescentieperiode? Allereerst moet je weten in welke fase van je adolescentie-ontwikkeling jij je bevindt. a Lees de onderstaande voorbeeldsituaties. SITUATIE A Kamiel vindt het vervelend dat de leraar hem tijdens het zelfstandig werk komt uitleggen hoe je een samenvatting maakt. Enerzijds is hij opgelucht dat hij hulp krijgt, anderzijds ‘wist hij wel hoe hij het moest doen, hoor, op zijn manier’. HOOFDSTUK 1 ©VAN IN

THEMA 1

SITUATIE B

Sophie engageert zich in de jeugdbeweging en maakt het maandblad van de groep. Maar er staan vaak De adolescentie kan worden opgedeeld in drie fasen. 1 De vroeg-adolescentie (12 tot 14 jaar) Je weet niet altijd of je nu moet handelen als kind of als volwassene. Je wilt de privileges van de volwassenheid, maar je ziet de verantwoordelijkheden erbij niet zitten. Die worden je opgelegd door de volwassenen en dat is toch moeilijk om te aanvaarden. 2 De midden-adolescentie (14 tot 17 jaar) Als midden-adolescent zie je het verband tussen de privileges en de bijbehorende verantwoordelijkheden. Je wilt die verantwoordelijkheden wel opnemen, maar je bent bang om te falen. Volwassen worden betekent ook: kans lopen om te falen, niet te slagen. 3 De laat-adolescentie (17 tot 20 jaar) Als laat-adolescent neem je steeds meer verantwoordelijkheden op, ook al ben je nog wat bang om niet te slagen. Maar je beseft dat je zo een stapje dichter komt bij de volwassenheid. De fasen van de adolescentie 1.3 b Ontdek in het theoriekader de kenmerken van elke fase in de adolescentie. SITUATIE C Lowie hangt op vrijdag na school met zijn vrienden rond in het park. Hij voelt zich daar stoer en volwassen. Als ze onder vrienden zijn, klagen ze over hun zeurende ouders die veel te veel van hen vragen. typfouten in de definitieve versies. Ze laat zich niet van haar stuk brengen en probeert het de volgende keer beter te doen. HOOFDSTUK 1©VAN IN THEMA 1

c Plaats de voorbeeldsituaties bij de juiste ontwikkelingsfase van de adolescentie.

Markeer in de teksten (p. 20-21) de informatie die je kunt gebruiken in je antwoord.

Fase van de adolescentie Situatie

1 Vroeg-adolescentie (12 tot 14 jaar) 2 Midden-adolescentie (14 tot 17 jaar) 3 Laat-adolescentie (17 tot 20 jaar) Drie dominante taken en vier domeinen in de ontwikkeling van de adolescent 1 Dominante ontwikkelingstaken in de ontwikkeling van adolescent tot volwassene In het algemeen herkende Havighurst drie dominante ontwikkelingstaken, dat zijn taken in de ontwikkeling van adolescent tot volwassene. Ze zijn duidelijk herkenbaar in de fase van de adolescentie, maar blijven niet tot die fase beperkt. Je ontwikkeling is een voortdurend proces. 1→ Vroeg-adolescentie (10 – 14 jaar) Lichamelijke ontwikkeling, psychoseksuele ontwikkeling en begin van losmaking van de ouders. Jongeren willen vooral bij de groep horen. 2→ Midden-adolescentie (14 – 17 jaar) Experimenteren met verschillende keuzemogelijkheden. De periode staat in het teken van exploratie en zelfontplooiing. 3→ Laat-adolescentie (17 – 20 jaar) Verplichtingen aangaan in functie van de maatschappelijke positie en je persoonlijke relaties. De identiteit is behoorlijk ontwikkeld. Sommigen zijn soms onverwacht volwassen, maar sommigen ook soms onverwacht onvolwassen. 2 Vier ontwikkelingsdomeinen De ontwikkelingstaken situeren zich in wat men in de ontwikkelingspsychologie ontwikkelingsdomeinen noemt. Het zijn deelgebieden van iemands ontwikkeling die gestimuleerd of afgeremd kunnen worden. We kennen vier ontwikkelingsdomeinen. 1→ De fysieke ontwikkeling: — de ontwikkeling van de fysieke opbouw en de rijping van het lichaam, waaronder de hersenen, het zenuwstelsel, de spieren, de zintuigen; — de ontwikkeling van de behoefte aan eten, drinken en slaap; — de psychomotorische ontwikkeling: de coördinatie van de bewegingen, het evenwicht, de fijne en grove motoriek. 2→ De socio-emotionele ontwikkeling:

1.4 HOOFDSTUK 1 ©VAN IN

THEMA 1 — de ontwikkeling van bv. de manier waarop mensen met elkaar omgaan; — de ontwikkeling van de manier waarop je mensen en situaties emotioneel ervaart, bv. blij, bedreigend …

3→ De cognitieve ontwikkeling: — de ontwikkeling van de manier waarop het gedrag van de mens verandert omdat zijn verstandelijke mogelijkheden veranderen (je herkent hierin het Franse woord connaître = weten, kennen).

Veranderingen/gedragingen Ontwikkeling 1 primaire en secundaire geslachtskenmerken ontwikkeling 2 experimenteren met verschillende keuzemogelijkheden ontwikkeling 3 maatschappelijke positie beginnen innemen en aangaan van persoonlijke relaties, psychoseksuele ontwikkeling

4→ De morele ontwikkeling: — de ontwikkeling van een besef van goed en kwaad en van daarnaar te handelen. De morele ontwikkeling doorloopt een aantal fasen doorheen de persoonlijke ontwikkeling. We verkennen die ontwikkeling in het leerwerkboek Agora voor het vierde jaar. 4 De adolescentie is een periode van veel veranderingen. Je ontwikkelt in verschillende domeinen. Bij elk van die ontwikkelingsdomeinen horen typische veranderingen of gedragingen. a Lees de onderstaande voorbeelden van veranderingen of gedragingen. Plaats bij elk voorbeeld het overeenkomstige nummer uit de tabel. Je maakt drie groepjes van telkens vier voorbeelden. b Noteer in de tabel naast elke gedraging of groep over welk soort ontwikkeling het gaat. Voorbeelden peergroep een studiekeuze maken gezin ontwikkeling

baard in de keel

rebelleren de eerste zoen de eerste sigaret spijbelen flirten zweetgeur menstruatie

iets verzwijgen voor je ouders HOOFDSTUK 1©VAN IN THEMA 1