Stap 4 Wat doet een groep met jou?

4 In het vierde jaar zul je dieper ingaan op de fouten die je kunt maken als je sociale cognitie tekortschiet, maar hier krijg je al een voorsmaakje. Je weet al dat je je een beeld van de ander vormt op basis van zijn of haar gedrag. Maar de eerste indruk die je opdoet, beïnvloedt soms sterk je interpretatie en je oordeel.

a Op 1 september wisselen leraren in de leraarskamer al vlug de eerste indrukken uit. Heb jij ooit ondervonden dat leraren daarmee rekening houden tijdens de volgende dagen en weken? b Leerlingen zijn ook maar mensen! Ook jij en je vrienden zullen allicht wel snel een eerste oordeel uitspreken over een leraar op basis van de eerste indruk die hij maakte. Heb jij al eens iemand

‘gemaakt of gekraakt’ omwille van de eerste indruk?

Omgaan met groepsdruk Je gedrag wordt mee bepaald door de omgeving en door de anderen in de omgeving. Die beïnvloeding kan heel ver gaan: de groep kan je zo beïnvloeden dat je moeite hebt om jezelf te blijven. 1 Mensen vinden het fijn om met een groep vrienden samen te zijn, of samen beslissingen te nemen. We zijn nu eenmaal groepsdieren. Bekijk de foto’s. a Wat denk je van het gedrag van de mensen op de foto’s? Op welke manier worden ze beïnvloed door de groep? STAP 4 Wat doet een groep met jou? Samenleven wil ook zeggen dat je met elkaar rekening moet houden: jij met anderen en anderen met jou. Een eenvoudige samenlevingsregel. Maar gewild of ongewild wordt er op elk van ons invloed uitgeoefend, zodat je je houding of je mening aanpast op basis van de oordelen of de houding van anderen. Hoe ver kan dat dan gaan: rekening houden met anderen? 1→ HOOFDSTUK 3©VAN IN THEMA 2

2→

gehoorzaamheid inwilliging/ tolerantie

Toegeven aan beïnvloeding Weerstand bieden tegen beïnvloeding

conformiteit onafhankelijkheid assertiviteit trotseren gehoorzaamheid inwilliging/ tolerantie

conformiteit onafhankelijkheid assertiviteit trotseren Toegeven aan beïnvloeding Weerstand bieden tegen beïnvloeding b Er zijn een aantal mogelijke manieren om te reageren op de druk van de groep. Duid aan waar de groepsleden op de foto’s zich situeren. Noteer het nummer van de bijbehorende foto op de juiste plaats op de as. Hoe gaan deze personen om met de druk die van anderen uitgaat? 3→ HOOFDSTUK 3 ©VAN IN

THEMA 2

Fasen in de groepsvorming

Hoe oud of jong je ook bent, of je nu vrouw, man of X bent, zodra je deel uitmaakt van de groep, onderga je de invloed van processen binnen die groep. En die zijn herkenbaar. FASEN IN HET GROEPSPROCES 2 In het begin van het schooljaar kwam je als individu terecht in het derde jaar, misschien tussen heel wat nieuwe individuen. En wees maar zeker: er zijn in die weken groepsprocessen aan het werk geweest die jou en de groep in een zekere mate hebben beïnvloed. a Ontdek hieronder de verschillende fasen van het groepsproces en lees de toelichting bij elke fase. Je zult al vlug ontdekken dat je klasgroep niet die rechte lijn van de fasen volgt. b Beschrijf met een medeleerling in staakwoorden in welke mate je iets van die processen hebt gemerkt tijdens de groepsvorming van je klas. Hoe hebben jullie die fase ervaren? c Hoe evalueer je de weg die je als groep hebt afgelegd? Noteer enkele staakwoorden per fase. d Oordeel zelf: in welke fase zitten jullie nu? Forming: het vormen/ontstaan van de groep a De leden nemen een afwachtende houding aan. Er is nog geen groepsgevoel en de individuele posities en rollen zijn nog niet ingenomen. c Storming: de conflictfase a In deze fase proberen de leden hun positie in de groep in te nemen. Dat leidt onvermijdelijk tot een strijd wanneer de teamleden met bepaalde ideeën met elkaar op gespannen voet staan. b c HOOFDSTUK 3 b ©VAN IN THEMA 2

Norming: de norm- of standaardenfase

a De regels en methodes van samenwerking worden bepaald. De gemeenschappelijke teamdoelen worden vastgelegd en gedeeld. De belangrijke en minder belangrijke rollen zijn gedefinieerd. Er kan een start worden gemaakt met samenwerking.

b c

Performing: de prestatiefase

a De groep wordt een team. Teamleden vullen elkaar aan. Er wordt harmonieus gewerkt naar het gemeenschappelijke teamdoel toe. b c

Reforming: het uit elkaar gaan/de afscheidsfase

a Het doel is behaald en het team valt uiteen. c HOOFDSTUK 3 Deze stadia worden niet altijd lineair doorlopen. Met name fase 3 en 4 worden cyclisch doorlopen. In de beginfasen hebben sociaal-emotionele taken de overhand, in de laatste fasen de taakgerichte taken. Bron: www.groepsdynamiek.nl

b ©VAN IN

VIP

De Amerikaanse psychologische onderzoekers Bruce Tuckman (1938-2016) en Mary Ann Jensen (°1977) beschreven de vijf fasen. Het gaat om een van de meest bekende theorieën over groepsontwikkeling. Naast het onderscheid in verschillende fasen maakte Tuckman onderscheid in taakgerichte aspecten en sociaal-emotionele aspecten. Groepen zouden namelijk altijd zoeken naar een balans tussen het tegemoetkomen aan de eisen van de uit te voeren taak en de behoeften van individuele groepsleden. Oorspronkelijk werd het model ontwikkeld voor psychotherapeutische groepen. Andere onderzoekers hebben bedenkingen bij het model. Ze oordelen dat er aanvankelijk weinig kwantitatief onderzoek voorhanden was en ook weinig onderzoek waarin rekening was gehouden met mogelijk beïnvloedende andere variabelen (zoals de groepssamenstelling en omgevingsfactoren). Verder vinden ze het achterhaald dat een groepsproces een lineair karakter heeft, net alsof elke groep die fasen steevast ná elkaar en niet dóór elkaar doorloopt. Er bestaan verschillende soorten groepsprocessen. Je beperkt je dit jaar tot twee processen: groepsdruk en groepsvorming. 1 Groepsdruk Groepsdruk is de druk die groepsleden ondervinden waardoor ze hun gedrag afstemmen op het gedrag van de groep. Het is het gevolg van sociale beïnvloeding die van anderen uitgaat. Eigenlijk ervaart iedereen groepsdruk om zich te conformeren. Alleen ervaart niet iedereen die op dezelfde manier. Ook de meest individualistische persoon ervaart de druk, maar sommigen kunnen het voor een stuk negeren om hun eigen ding te doen. 2 Groepsvorming De groepsvorming maakt altijd een aantal fasen door. Tijdens die fasen bepalen de leden van de groep bewust en onbewust hoe de groep zich zal gaan gedragen, wie de leiders worden … Elke fase kent een bepaald verloop. Een leider kan ingrijpen en de situatie ombuigen om bijvoorbeeld een aangenaam groepsklimaat te creëren in het geval van spanningen. Groepsprocessen 3.4 HOOFDSTUK 3©VAN IN THEMA 2