SYNTHESE

De lagen in de persoonlijkheid

KENNISCLIP 1 KENNISCLIP 2

4.1 4.2

Persoonlijkheid is het unieke en stabiele patroon van psychologische kenmerken en gedragskenmerken waardoor de ene mens zich van de andere onderscheidt. Het gaat over het typerende gedragspatroon dat je in verschillende situaties aan anderen toont. Karakter, temperament en constitutie zijn drie lagen van persoonlijkheid. — Karakter

Wanneer je spreekt over iemands karakter, dan heb je het over het gedrag dat je bij een persoon waarneemt en hoe je dat benoemt. Het benoemen van iemands gedrag wordt dus sterk bepaald door de ingesteldheid en het denken van de waarnemer. — Temperament

Wanneer je het over temperament hebt, bedoel je een aangeboren, typerend reactiepatroon dat iemands gedrag bepaalt. Dat patroon blijft grotendeels onveranderd tijdens het leven. Het is de neiging van een persoon om een bepaalde emotie of stemming bij zichzelf op te roepen. Het toont zich in: — de intensiteit van het gedrag; — de bereidheid tot actie; — het niveau van activiteit. — Constitutie

Het begrip constitutie slaat op het fysieke aspect van de persoonlijkheid: de lichaamsbouw en het lichamelijk functioneren. Er lijkt een verband te bestaan tussen uiterlijk en persoonlijkheid.

De trekkentheorie

Trekken zijn blijvende (min of meer stabiele), persoonsgebonden karakteristieken die de ene persoon onderscheiden van andere.

Identiteit

Identiteit komt van het Latijnse werkwoord identificare. Identificeren betekent ‘zich volkomen verbinden met, zich geheel wijden aan iets of iemand’. Identiteit is het geheel van kenmerken die een persoon uniek en herkenbaar maken. Volgens klinisch psycholoog Paul Verhaeghe is je identiteit een constructie, een verzameling van ideeën die de buitenwereld je toegekend heeft. Er zijn twee aspecten van identiteit te onderscheiden: de persoonlijke identiteit en de sociale identiteit.

Emotie

Het begrip emotie komt van het Latijnse werkwoord movere. Een emotie is een gemoedstoestand die een expressie of reactie is op een bepaalde prikkel en die aanleiding geeft tot bepaald gedrag. Een emotie is het hele proces van impressie over reactie tot expressie. Bij emoties treden psychologische reacties op als gevolg van een gebeurtenis die betekenis heeft voor de belangen van de persoon. — Drie componenten

In een emotie kun je drie componenten onderscheiden: — emoties in je lichaam (fysiologische component); — emoties in je denken en voelen (mentale component); — emoties in je gedrag (gedragsmatige component).

4.3 4.4 4.64.5 HOOFDSTUK 4 ©VAN IN

THEMA 2

— Het verband tussen emotie en motivatie

Emoties motiveren je, zetten je aan om iets te doen, om te reageren. Ook het begrip motivatie komt van het Latijnse movere. Anderen zien je gedrag en interpreteren dat als een bepaalde emotie. Emoties worden opgemerkt door anderen via lichaamstaal die vervolgens ook bij hen een reactie oproept.

— De spanning tussen rede en emoties Soms laat je je overweldigen door bepaalde emoties. Maar soms kan je rede, je verstand proberen die emoties te beheersen. In het algemeen kun je dat door drie denkprocessen te gebruiken: — je interpreteert de situatie; — je beoordeelt de situatie en besluit wel of niet te reageren; — je evalueert de emotie. — Emotieregulatie Emotieregulatie tracht emotionele processen te beïnvloeden. Je kunt bepaalde strategieën (manieren van handelen) gebruiken om zowel positieve als negatieve emoties te vergroten, te behouden of te verminderen. Doorgaans kun je vijf strategieën gebruiken: — een situatie selecteren; — de situatie wijzigen; — de aandacht verleggen; — zorgen voor een cognitieve verandering; — zorgen voor een reactieve aanpassing of modulatie. — De functies van emoties Emoties kunnen drie verschillende functies hebben: — De waarschuwingsfunctie houdt in dat emoties een belletje doen rinkelen als er iets misgaat. Ook kunnen emoties aangeven dat een gevaarlijke situatie geweken is. — De aanpassingsfunctie houdt in dat emoties helpen om je aan te passen aan een wijzigende omgeving. Ze bereiden je voor om gepaste acties te ondernemen. — Emoties hebben een communicatieve functie: ze ondersteunen je communicatie met anderen. Door je emoties tonen we anderen wat er in ons omgaat, en zo weten we ook wat er in anderen omgaat. HOOFDSTUK 4©VAN IN THEMA 2

Bordschema

karakter

indruk (impressie) uitdrukking (expressie) regulatie functies

denkprocessen fysiologische component mentale component gevoelsprocessen temperament constitutie persoonlijkheid (zit in jou) trekken identiteit (bepaald door de omgeving) emoties interpretatie beoordeling besluit evaluatie waarschuwing aanpassing communicatie HOOFDSTUK 4 ©VAN IN

THEMA 2