SYNTHESE

Zelfkennis

KENNISCLIP 1

6.1

Zelfkennis is de informatie die we hebben, of denken te hebben, over onszelf. De informatie gaat over onze identiteit, waarden en overtuigingen, sterke en zwakke kanten, interesses, ambities en gedragingen. Zelfkennis is ook steeds in ontwikkeling. Door nieuwe dingen die we meemaken, en nieuwe interacties met anderen leren we telkens weer andere stukken van onszelf kennen. Om tot zelfkennis te komen, heb je anderen nodig: iedere persoon heeft delen van zichzelf die hij alleen in contact met anderen (in sociale situaties dus) kan leren kennen.

Introspectie

Introspectie is een term uit de psychologie. Bij introspectie ga je nadenken over je eigen gedachten, gevoelens en karaktereigenschappen. Jij kunt weten wat je voelt, omdat jij het voelt. Jij kunt weten wat je denkt, omdat jij het denkt. Je zou kunnen zeggen dat introspectie uit twee delen bestaat: 3 Je neemt bepaalde dingen bij jezelf waar. 4 Je reflecteert vervolgens over die dingen. Je onderzoekt hetgeen je waarneemt bij jezelf. Hierbij kun je jezelf allerlei vragen stellen zoals ‘Waarom doe ik dit?’, ‘Waarom voel ik dit?’, ‘Waarom wil ik dit?’, ‘Is dit normaal?’… Introspectie is mogelijk omdat we in staat zijn tot metacognitie. Metacognitie is de mogelijkheid om kennis te hebben over je eigen kennis en na te denken over je eigen denken.

Kernkwadranten - Ofman

1 Je kernkwaliteit is een specifieke eigenschap van je. Je vindt die eigenschap bij jezelf vanzelfsprekend en verwacht die vaak ook bij anderen terug te vinden. Het is vaak ook een eigenschap die anderen in jou waarderen. 2 Je kernwaliteit kan echter ook ‘doorschieten’. Je hebt die kwaliteit dan ‘te sterk’ of ‘te veel’. Dat noemen we je valkuil. Als je zelf over die eigenschap spreekt, zul je geneigd zijn om die te rechtvaardigen en ook bij anderen zul je die sneller door de vingers zien. Maar iemand anders zal jou eerder verwijten: ‘Je bent veel te … ’ 3 Je uitdaging is het tegenovergestelde van je valkuil. Ze vormt doorgaans een goede aanvulling op je eigen kernkwaliteit. Het is een eigenschap die je bij jezelf mist en bewondert in een ander. Een ander zal je deze eigenschap toewensen of ze aanreiken als goede raad. 4 Tot slot is er nog je allergie. Net zoals je kernkwaliteit kan doorschieten in je valkuil, kan je uitdaging doorschieten in je allergie. Het is een eigenschap die je absoluut niet wilt zien bij jezelf en die jou ergert bij iemand anders. Anderen zullen je aanraden deze, voor jou vervelende, eigenschap te relativeren.

6.2 6.3 HOOFDSTUK 6©VAN IN THEMA 3

Feedback en zelfrepresentatie

In relaties betekent feedback of terugkoppeling dat je van de ander een (kritische) reactie krijgt op je gedrag, functioneren of eigenschappen. Bij een compliment speken we over positieve feedback. Bij kritiek spreken we over negatieve feedback.

Feedback kan erop gericht zijn ons gedrag in een bepaalde richting te sturen. Maar we kunnen ook zelf feedback vragen om meer over onszelf te weten te komen in een bepaalde relatie of situatie.

Hoe anderen ons zien wordt mee beïnvloed door hoe wij onszelf tonen aan anderen. Dat noemen we zelfrepresentatie: hoe we ons ‘presenteren’ aan anderen. Hoe we ons tonen aan anderen heeft te maken met wie die andere is en in welke situatie we ons bevinden.

6.4

Het Johari-venster

Het Johari-venster is een methode om in kaart te brengen welke stukken van jezelf zichtbaar of gekend zijn voor anderen en jezelf. Het duidt ook aan over wat er wel en niet gecommuniceerd wordt of kan worden. Het Johari-venster heeft vier kwadranten: Bekend bij jezelf Onbekend bij jezelf Bekend bij de andere open ruimte

verborgen gebied

blinde vlek onbekend gebiedOnbekend bij de andere De open ruimte staat voor gedrag, gevoelens en motieven die bij beiden bekend zijn. Hier kan over worden gecommuniceerd. De blinde vlek is wel bekend bij anderen, maar niet bij jezelf. Anderen zullen soms hun gedrag daaraan aanpassen, maar voor jou zal dan moeilijk te begrijpen zijn waarom de ander dat doet. Het verborgen gebied houden mensen bewust verborgen voor anderen. Hier kunnen we goede redenen voor hebben. Het onbekende gebied is zowel voor jezelf als voor anderen onbekend en daarmee geen onderwerp van communicatie. Aangezien het onbekend en onbewust is, kan er niet rechtstreeks over worden gecommuniceerd. 6.5 THEMA 3 HOOFDSTUK 6 ©VAN IN 240

Axenroos

De axenroos is een methode om te kijken hoe wij ons tegenover anderen gedragen en hoe wij met hen communiceren en in interactie gaan.

De axenroos is onderverdeeld in drie zones met elk twee grote gebieden: 1 Harmonieus (samen)

6.6

Geven: leiden, zorgen, zich tonen - Aannemen: opkijken, genieten, volgen 2 Conflicteus (tegen elkaar) - Weerstaan - Aanvechten 3 Afstandelijk - Lossen - Houden Geven en aannemen worden, zoals je ziet, elk nog eens onderverdeeld in drie delen. Zo komen we uiteindelijk tot tien omgangs- en communicatievormen. Elke vorm wordt voorgesteld als een dier dat aan een typisch gedrag verbonden is. Elke manier van omgaan met een ander is dus in principe goed. Verschillende situaties vereisen van ons immers verschillende manieren om met mensen om te gaan. Maar je kunt elk gedrag ook te veel of te weinig doen. Dan wordt het een probleem. HOOFDSTUK 6 ©VAN IN THEMA 3

Bordschema

De kaart is niet het landschap.

ZELFKENNIS

Kan het? Wat heb je eraan?

cognitief sociaal emotioneel Hoe? feedback

Johari-venster – Luft en Ingham

— open ruimte — blinde vlek — verborgen gebied — onbekend gebied

introspectie interactie ➜ reflectie ➜ metacognitie kernkwadranten – Ofman axenroos – Cuvelier (→ Leary) — kernkwaliteit — harmonieus — valkuil • geven — uitdaging • aannemen — allergie — conflictueus • aanvechten • weerstaan — afstandelijk • houden • lossen HOOFDSTUK 6