สารบัญ รูจัก ISO/IEC 29110 มาตรฐานจากคนไทย Implementation ISO/IEC29110 ประโยชนกับหนวยงานภาครัฐ เอกสารอางอิง
หนา 2 4 12 13
ISO/IEC 29110
2
รูจัก ISO/IEC 29110 มาตรฐานจากคนไทย
1 0
ในระยะเวลาชวงทศวรรษที่ผานมาภาครัฐ และหนวยงานตางๆ ไดนํามาตรฐานการพัฒนา ซอฟตแวรในระดับสากล เชน CMM และ ISO มาประยุกตในไทย เพื่อทําการยกระดับคุณภาพและมาตรฐาน ของอุตสาหกรรม ซึ่งจากการศึกษาของคณะกรรมการวิชาการคณะที่ 967 มาตรฐานวิศวกรรมซอฟตแวรและ ระบบ(กว 967) สํานักมาตรฐานผลิตภัณฑอุตสาหกรรม พบวามาตรฐานดังที่กลาวเหมาะสมสําหรับองคกร ขนาดใหญที่มีกําลังบุคลากรคอนขางมาก ซึ่งองคกรที่เหมาะสมกับมาตรฐานดังกลาวในประเทศไทยยังมีอยู จํานวนนอย จึงไดเล็งเห็นถึงความสําคัญของการพัฒนามาตรฐานซอฟตแวรสําหรับองคกรขนาดเล็กโดยเฉพาะ ซึ่งมีจํานวนนักพัฒนาซอฟตแวรประมาณ 25 คน ดังนั้นสํานักมาตรฐานผลิตภัณฑอุตสาหกรรมจึงไดกําหนด มาตรฐาน Thai Quality Software (TQS) ขึ้นซึ่งตอมาไดประยุกตและไดยกระดับเปนมาตรฐานสากล ISO/IEC 29110 สําหรับ Very Small Entities (VSE) ภายใตสถาบันมาตรฐานสากล (International Organization for Standardization : ISO) โดยมาตรฐาน ISO/IEC 29110 นี้จะกอใหเกิดความเชื่อมั่นใน อุตสาหกรรมซอฟตแวรเชนเดียวกับการพัฒนาอุตสาหกรรมการผลิตอื่นๆ ของประเทศไทย อีกทั้งผลักดันให ประเทศไทยเปนแกนกลางในการพัฒนามาตรฐานวิศวกรรมซอฟตแวรสําหรับองคกรขนาดเล็ก ซึ่งจะเปน จุดเดนของประเทศที่สามารถทําใหซอฟตแวรไทยเปนที่รูจักในระดับนานาชาติ 2 มาตรฐานสากล ISO/IEC 29110 Software Engineering Profiles for VSE (Very Small Entities) ภาครัฐไดใหการสนับสนุนมาตรฐานในฐานะผลงานของประเทศและมุงผลักดันใหเปนมาตรฐาน เบื้องตนของอุตสาหกรรมไทย ผลประโยชนที่จะไดรับเมื่อเขารวมโครงการและไดรับการรับรองมาตรฐาน ISO/IEC 29110 ดังรายละเอียด ดังนี้ 1
1. มาตรฐาน ISO/IEC 29110 เปนมาตรฐานของประเทศไทยในการพัฒนาซอฟตแวร ประเทศ ไทยเปนประเทศผูพัฒนาและผลักดันมาตรฐานจนนําไปสูมาตรฐานสากลในระดับ ISO และไดนํามาประกาศใช ไวในราชกิจจานุเบกษา ใหเปนมาตรฐานผลิตภัณฑอุตสาหกรรมของประเทศไทย หรือ มอก.29110 2. กระทรวงเทคโนโลยี ส ารสนเทศและการสื่ อ สาร และ สํ า นั ก งานส ง เสริ ม อุ ต สาหกรรม ซอฟตแวรแหงชาติ (องคการมหาชน) ไดรวมกันสงเสริมมาตรฐานในฐานะเกณฑในการจัดซื้อจัดจางการ พัฒนาซอฟตแวรสําหรับหนวยงานภาครัฐในอนาคต 3. สํานักงานคณะกรรมการสงเสริมการลงทุน (BOI) ไดกําหนดใหมาตรฐาน ISO/IEC 29110 เปนมาตรฐาน mandatory สําหรับองคกรที่ตองการไดรับการสงเสริมดานการลงทุนในโครงการมูลคาตั้งแต 10 ลานบาทขึ้นไป และหากองคกรตองการไดรับการสนับสนุนจาก BOI จะตองไดรับมาตรฐานสากลที่ สํานักงานสงเสริมอุตสาหกรรมซอฟตแวรแหงชาติ (องคการมหาชน) ใหการรับรอง ซึ่งสิทธิประโยชนของผูที่ ไดรับการสนับสนุนจาก BOI คือ ไดรับการยกเวนภาษีและสิทธิประโยชนอื่นๆ
1 2
http://www.iso29110certification.com/about-us-2/
http://www.iso29110certification.com/%E0%B8%9C%E0%B8%A5%E0%B8%9B%E0%B8%A3 %E0%B8%B0%E0%B9%82%E0%B8%A2%E0%B8%8A%E0%B8%99%E0%B9%8C/
ISO/IEC 29110
3
4. ผู ผ า นการรั บ รองมาตรฐาน ISO/IEC 29110 จะได รั บ การคั ด เลื อ กให อ อกบู ท ใน งาน Software Expo Asia ซึ่งจัดโดยสํานักงานสงเสริมอุตสาหกรรมซอฟตแวรแหงชาติ (องคการมหาชน) โดยมีสวนของ ISO Certificated Pavilion สําหรับบริษัทที่มีผลงานดีเดน 5. มาตรฐาน ISO/IEC 29110 ไดรับการสนับสนุนและดําเนินการสงเสริมโดย สภาอุตสาหกรรม แหงประเทศไทย หากบริษัทไดรับการรับรองมาตรฐานสากล ISO/IEC 29110 จะไดรับการพิจารณาคัดเลือก เข า เป น สมาชิ ก ของกลุ ม อุ ต สาหกรรมซอฟต แ วร สภาอุ ต สาหกรรมแห ง ประเทศไทย และได รั บ สิ ท ธิ ประโยชนตางๆในฐานะสมาชิกของสภาอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย 6. มาตรฐานสากล ISO/IEC 29110 เปนมาตรฐานที่ภาครัฐใหการสนับสนุนในดานตางๆ เมื่อ ได รั บ การรั บ รองจะมี กิ จ กรรมการสนั บ สนุ น ในด า นต า งๆ อั น ได แ ก กิ จ กรรมด า นการตลาดและการ ประชาสัมพัน ธองคกร กิจ กรรมการจัดอบรมสัมมนา กิจกรรมการสนับสนุนดานการจับคูการคาทางธุรกิ จ กิจกรรมการสงเสริมการตลาดในตางประเทศ และกิจกรรมอื่นๆ
ISO/IEC 29110
Implementation ISO/IEC29110
3
มาตรฐานของ ISO/IEC 29110 ในปจจุบันบันมีอยูดว ยกัน 4 ระดับ ไดแก Entry Profile , Basic Profile , Intermediate Profile และ Advanced Profile ดังภาพที่ 1
ภาพที่ 1 มาตรฐานสากล ISO/IEC 29110 Profiles ระดับที่นํามาใชกับองคกรหรือหนวยงานขนาดเล็ก VSEs (Very Small Entities) หมายรวมถึง โครงการที่มีจํานวนบุคลากรไมเกิน 25 คน คือ ระดับ Basic Profile ซึ่งมุงเนนไปที่ 2 กระบวนการทํางาน หลักๆ ไดแก Project Management (PM ) process และ Software Implementation (SI) process ดัง ภาพที่ 2
ภาพที่ 2 Basic Profile guide Processes 3
http://www.mict.go.th/assets/portals/1/files/download/580820_eBook_ISO29110_MICT.pdf
4
ISO/IEC 29110
5
1. Project Management (PM) process เปนกระบวนการที่ใชในการวางแผนการ ดําเนินโครงการ การจัดการทรัพยากรที่จําเปนตองใชในโครงการการควบคุมภาพรวมของโครงการ การติดตาม ความคืบหนาของการเมื่อเปรียบเทียบกับแผนที่ไดวางไว รวมถึงการปรับเปลี่ยนแผนการตางๆเพื่อใหเหมาะสม กับการดําเนินโครงการ โดยตองคํานึงถึงเรื่องการสงงานตามขอกําหนดใหไดภายในระยะเวลาดําเนินโครงการ แสดงกระบวนการไดตามแผนภาพที่ 3
ภาพที่ 3 Project Management Process Diagram 1. Project Planning เปนเรื่องเกี่ยวกับการวางแผนในการดําเนินโครงการ ซึ่งจะมี รายละเอียดเกี่ยวกับแผนการทํางานตางๆในการบริหารโครงการ เชน ระยะเวลาในการดําเนินโครงการ , Resource ที่ตองใชในโครงการ,ชิ้นงานยอยๆที่แจกแจงได รวมถึงผูรับผิดชอบ ระยะเวลาของงานแตละ กิจกรรมนั้นๆ,ความเสี่ยงที่ไดประเมินไว รวมถึงเรื่อง Version Control และ Baseline Strategy เปนตน 2. Project Plan Execution เปนการนําแผนงานที่ไดวางไว ไปปฏิบัติ เพื่อใหโครงการไดรับ การดําเนินการไปตามแผนงานมากที่สุด ซึ่งจะตองมีการติดตารมโครงการและมี Progress Status Report
ISO/IEC 29110
6
เพื่อใหเห็นความคืบหนาของโครงการ ทั้งนี้ การวิเคราะหความตองการเพิ่มเติมที่เกิดขึ้นระหวางดําเนิน โครงการ ไมวาจะเปนการปรับเปลี่ยนหรือขอแกไข อาจมีผลตอระยะเวลาในการดําเนินโครงการ เปนผลใหตอง มีการปรับแกผลงาน ซึ่งจะตองไดรับการเห็นชอบจากทีมงาน และบางสวนจากลูกคาเสียกอน 3. Project Assessment and Control เปนการประเมินประสิทธิภาพของแผนงานที่ไดวางไว เชน การนํา Progress Status Report เทียบกับ Project Plan ที่ไดวางไว วาทุกอยางเปนไปตามแผนมากนอยเพียงใด งานเปนไปตามแผน หรือไม Resource ที่ไดเตรียมไวคาใชจาย ระยะเวลาตางๆ รวมถึงความเสี่ยงตางๆที่ไดระบุไวในแผนงานและ ปญหาตางๆ ที่เกิดขึ้นที่นอกเหนือไปจากความเสี่ยงดังกลาวนี้ จะตองถูกเก็บไวในเอกสาร Correction Register 4. Project Closure เปนการจัดเตรียมเอกสารรวมถึงระบบงานและอุปกรณตางๆเพื่อใหสามารถสงมอบงานได ตามความตองการของสัญญา เชนมีการสงมอบงานตาม Delivery Instruction ที่ไดระบุไวใน Project Plan และไดมาซึ่ง Acceptance Record ที่ลงรับโดยลูกคา ตารางที่ 1 ตารางหลักฐานที่เกี่ยวของกับรายละเอียดของกิจกรรมของ Project Management Process
ISO/IEC 29110
7
ISO/IEC 29110
8
2. Software Implementation (SI) Process เปนกระบวนการที่ใชในการดําเนินงาน โดยอางอิงตามแผนที่ไดจาก Project Management Process ซึ่งจะเปนแนวทางในการดําเนินงาน ทั้งในสวน ของการวิเคราะหความตองการของระบบการออกแบบระบบ การพัฒนาระบบงานตามที่ไดออกแบบไว รวมถึง การทดสอบการใชงานและการสงมอบงานใหลูกคา ไมวาจะเปนกระบวนการ PM หรือ SI ตางก็ตองมี Input Products และ Output Products ของแตละกิจกรรมที่ตองดําเนินการในที่นี้จะเรียกรวมๆวา Work products ของแตละกิจกรรมถา หากมองภาพงายๆ กวางๆ Work Products ก็คือเอกสารที่เกี่ยวของของการดําเนินการในแตละกิจกรรม นั่นเอง
ภาพที่ 4 Software Implement Process Diagram
ISO/IEC 29110
9
1. Software Implementation Initiation เปนการเริ่มตนกระบวนการของ Software Implementation โดยนํากิจกรรมตางๆที่ถูก วางแผนไวใน Project Plan ใหผูที่เกี่ยวของไดรับทราบโดยทั่วถึง 2. Software Requirements Analysis เปนกระบวนการวิเคราะหความตองการของระบบที่จะไดจากลูกคาอันจะไดมาซึ่ง Requirement Specification ที่จะตองใหลูกคาตรวจสอบและยืนยันความถูกตองของความตองการนั้นๆ กอนที่จะนํา Requirement Specification ที่ไดรับการยืนยันจากลูกคาไปเปนตัวตั้งในกิจกรรมตอไป 3. Software Architectural and Detailed Design เปนกระบวนการแปลงความตองการของลูกคา ไปเปนระบบงานโดยเปนการวิเคราะหและ ออกแบบระบบเพื่อใหตองโจทยตาม Requirement Specification ที่ไดรับการยืนยันจากลูกคาแลว 4. Software Construction เปนกระบวนการในการลงมือพัฒนาระบบ เปนชวงของการเขียนโปรแกรม โดยอางอิงตาม Software Design ที่ไดมาจากกิจกรรมกอนหนา 5. Software Integration and Test เปนกระบวนการในการทดสอบ หลังจากที่ไดพัฒนาแลวเสร็จเพื่อใหแนใจวา เปนไปตาม ความตองการของลูกคา กอนที่จะนําไปสงมอบและติดตั้งใหลูกคาใชงาน 6. Product Delivery เปนกระบวนการสงมองงานใหกับลูกคา โดยอางอิงตามสิ่งที่ตองสงตามที่ไดระบุไวใน Project Plan ซึ่งรวมถึงระบบงานที่ไดพัฒนาและผานการทดสอบแลว ตารางที่ 2 ตารางหลักฐานที่เกี่ยวของกับแตละกิจกรรมของ Software Implementation Process
ISO/IEC 29110
10
ISO/IEC 29110
11
ISO/IEC 29110
12
ประโยชนกับหนวยงานภาครัฐ
4 3
ประโยชนของมาตรฐานสากล ISO/IEC 29110 ตอผูพัฒนาระบบงาน เพื่อสราง/ปรับปรุงกระบวนการพัฒนาระบบงานสารสนเทศและเอกสารที่เกี่ยวของ ที่เปน แนวทางเดียวกันทั้งองคกร บุคลากรในองคกรเขาใจบทบาทแลเหนาที่ความรับผิดชอบชองตนเอง การสงตองานในแตละขั้นตอน สามารถติดตามและตรวจสอบได มีเอกสารอางอิงตามสมควร งานแตละสวนไมขึ้นกับใครคนใดคนหนึ่ง ประโยชนของมาตรฐานสากล ISO/IEC 29110 ตอหนวยงานภาครัฐ (ผูวาจาง) ไดทีมงานที่ไดมาตรฐานในการดําเนินโครงการ มาเปนผูรับงาน สามารถติดตามความคืบหนาของโครงการ และตรวจสอบความถูกตองเหมาะสม ของ กระบวนการไดอยางมีหลักการ เปนขั้นตอน จบโครงการแลว มีเอกสารอางอิง เพียงพอที่ดูแลรักษาระบบรวมถึงสามารถพัฒนาตอยอดได ทีมงานมีความรูความเขาใจในกระบวนการพัฒนาระบบไปในทิศทางเดียวกัน เขาใจการทํางาน ในแตละขั้นตอน ทําใหเกิดประสิทธิภาพในการดําเนินการ รวมถึงการทดแทนกันไดในบางหนาที่ แนวทางในการนํามาตรฐาน ISO/IEC 29110 มาใชกับหนวยงานภาครัฐ ขั้นตอนการศึกษาความเปนไปไดของโครงการ เพื่อกําหนดเปาหมาย ขอบเขต แนวทางและ ระยะเวลาในการดําเนินการ ใน SOW หรือ TOR ของโครงการระบุประเภทเอกสารที่ตองการใหผูพัฒนาระบบสงมอบซึ่ง อาจกําหนดรูปแบบของเอกสารที่ตองการได ติดตามความกาวหนาของโครงการ และมีสวนรวมในการแกปญหาที่อาจเกิดขึ้นไดอยาง ทันทวงที เมื่อรับมอบงานแลว สามารถดูแลรักษาระบบได โดยมีเอกสารอางอิงที่เพียงพอ
4
เอกสารประกอบการบรรยายของ ดร.อนุกูล แตมประเสิรฐ
ISO/IEC 29110
13
เอกสารอางอิง 1. http://www.iso29110certification.com/about-us-2/ 2.http://www.iso29110certification.com/%E0%B8%9C%E0%B8%A5%E0%B8%9B%E0%B8%A3 %E0%B8%B0%E0%B9%82%E0%B8%A2%E0%B8%8A%E0%B8%99%E0%B9%8C/ 3. http://www.mict.go.th/assets/portals/1/files/download/580820_eBook_ISO29110_MICT.pdf 4. เอกสารประกอบการบรรยายของ ดร.อนุกูล แตมประเสิรฐ
ศูนยเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร สํานักงานปลัดกระทรวงยุติธรรม