Album Wrocław 99 miejsc

Polski

English

Deutsch

Franรงais

Espanol

SC

PLACE

S

REESS M I E J R A

SM

SI

L ร T Z E

99 I

1

TEAS L U G G EG

Autor zdjęć / Photos / Fotos / Auteur des photographies / Autor de las fotografías: Paweł Pomykalski Opracowanie graficzne serii / Graphic design / Layout / Design graphique / Diseño gráfico:

Alicja Pukaczewska

Skład / Layout / Satz / Composition / Composición:

Paweł Pomykalski

Tekst / Text / Text / Texte / Texto:

Beata Pomykalska

Redakcja / Editors / Redaktion / Édition / Edición:

Marek Gurba, Michał Koliński

Koncepcja serii / Series idea / Serienkonzept / Conception de la série / Idea de la serie:

Michał Koliński

Tłumaczenie / Translation / Übersetzung / Traduction/ Traducción:

Tadeusz Wejchert (English) / Marta Miatkowska (Deutsch) / Biuro Tłumaczeń SuperTłumacz (français) / Joanna Zeler (español)

97 8–1 196 n Bar

ria i Ma yna Kryst

iego wsk rocła uW t e t rsy iwe y ersit ii un

© Copyright by Księży Młyn Dom Wydawniczy, Łódź 2017

niv 4 wU u hem rie 1 łu C try, Wrocłaität Bresla cław Breslavia t-Cu ydzia Wro d de mis ivers Jolio m W lty of Cheng der Université deniversida iu r yto Facu abteilu ie, Un de la U d e u a th im ie ic A of uím hem de ch um C lté de Q itori der Aud orium e la Facu mento a it d Aud orium Depart l it Aud orio de it Aud

130

Książki wydawane przez Księży Młyn Dom Wydawniczy mają na celu ukazanie piękna, tradycji oraz historii miast i regionów naszego kraju.

Poprzez nasze publikacje pragniemy utrwalać i rozbudzać miłość mieszkańców do ich małych ojczyzn.

Księży Młyn Dom Wydawniczy – czołowy wydawca książek regionalnych i komunikacyjnych zaprasza do współpracy Autorów mających pomysły na książki związane z miastami, regionami oraz tematami komunikacyjno-transportowymi. Prosimy także o kontakt osoby posiadające zdjęcia, jak i różnego rodzaju pamiątki nawiązujące do interesujących nas tematów.

Wszelkie prawa autorskie i wydawnicze zastrzeżone. Wszelkiego rodzaju reprodukowanie, powielanie (łącznie z kserokopiowaniem), przenoszenie na inne nośniki bez pisemnej zgody Wydawcy jest traktowane jako naruszenie praw autorskich, łącznie z konsekwencjami przewidzianymi w Ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. nr 24 z 23.02.1994 r., poz. 83).

Nazwy handlowe występujące w niniejszej publikacji są znakami towarowymi lub nazwami zastrzeżonymi odpowiednich firm. Podane zostały w celach informacyjnych.

ISBN 978-83-7729-303-4 KSIĘŻY MŁYN Dom Wydawniczy Michał Koliński / KSIĘŻY MŁYN Publishing House Michał Koliński / KSIĘŻY MŁYN Verlagshaus Michał Koliński / Maison d’édition KSIĘŻY MŁYN Dom Wydawniczy Michał Koliński / Editorial KSIĘŻY MŁYN Michał Koliński 90-345 Łódź, ul. Księży Młyn 14 tel./faks 42 632 78 61, 42 630 71 17, 602 34 98 02 infolinia: 604 600 800 (codziennie 8-22, także sms), gg 414 79 54 www.km.com.pl; e-mail: biuro@km.com.pl

2

Łódź 2017. Wydanie 1

10

971 8–1 y 196 n Barsc

ria i Ma yna Kryst

Wystaw owa 1 Hala St ulecia

100

Centenn ial Hall Jahrhun de Halle du rthalle Centena Sala de ire Centena rio

1913

Max Be

rg

29–193

0

19 rnburg n De Herman 009 2006–2 a tow a Projek ni ow Prac Maćków

1 2

a 40 m, Świdnick Werthei warowy noma t Store dom to Dawny dlowy Re Renoma Departmen noma an H rum Re a Dom , now kaufzent l Renom ent store genwärtig Ein re commercia obecnie nt departm , ge

3 4

93

ent le ce ma arenhaus Wertheim Former s Wertheim-W theim, actuellem Almacén Reno ge er dad, Ehemali agasin W la actuali grand m Wertheim, en Ancien almacén Antiguo

1

ADRES / ADDRESS / ADRESSE / ADRESSE / DIRECCIÓN

2

NAzWA ObIEKTu / FACILITY NAME / ObjEKTNAME / NOM DE L’IMMEubLE / NOMbRE DEL EDIFICIO

3

LATA buDOWY, ARChITEKT / CONSTRuCTION YEAR(S), ARChITECT / ERRIChTuNGSzEIT, ARChITEKT / ANNÉES DE CONSTRuCTION, ARChITECTE / AÑOS DE EDIFICACIÓN, ARQuITECTO

4

PRzEbuDOWA, ARChITEKT / RECONSTRuCTION, ARChITECT / uMbAu, ARChITEKT / RECONSTRuCTION, ARChITECTE / REhAbILITACIÓN, ARQuITECTO

3

Przepływająca przez Wrocław Odra utworzyła sporo rozgałęzień, tworząc wiele malowniczych wysp. Wszystkie je spina imponująca liczba mostów.

The River Oder, which flows through Wrocław, has created quite a few branches and many picturesque islands. All of them are spanned by an impressive number of bridges.

Die Oder in Breslau hat eine Reihe von Ausgabelungen gebildet, in denen zahlreiche malerische Inseln entstanden sind. Über den Flussarmen führt eine imposante Anzahl von Brücken.

L’Odra qui traverse Wroclaw a créé de nombreux affluents, tout en créant de nombreuses îles pittoresques. Elles sont toutes reliées par un nombre impressionnant de ponts.

El río Odra que atraviesa Breslavia, creó una gran cantidad de ramas, formando muchas islas pintorescas, todsas unidas por un número impresionante de puentes.

4

Wstęp Wrocław to stolica województwa dolnośląskiego, a także historyczne centrum całego Śląska i jeden z ważnych ośrodków gospodarczych, naukowych i kulturalnych Polski. Z liczbą ludności wynoszącą około 630 tys. jest też jednym z największych polskich miast. Jego niezwykle bogatą, choć także trudną historię można poznać podziwiając wspaniałe zabytki architektury.

Początki Wrocławia ściśle wiązały się z państwem polskim. Pierwszy gród na Ostrowie Tumskim powstał w X w., choć pierwsi osadnicy mieli się tu pojawić już cztery stulecia wcześniej. Na kartach historii miasto pojawiło się w 1000 r., gdy podczas zjazdu w Gnieźnie ustanowiono tu jedno z czterech biskupstw. W 1241 r. mieszkańcy obawiający się nadciągających Mongołów opuścili miasto podkładając pod nie ogień. Był to przemyślany manewr strategiczny. Zaraz potem miasto odbudowano, lokując je na prawie magdeburskim. Wtedy wytyczono rynek, którego ozdobą z czasem stał się najpiękniejszy w tej części Europy ratusz.

W połowie następnego stulecia Wrocław oderwał się od Polski i wszedł w zasięg wpływów czeskich. Kolejne dwa wieki później, po śmierci Ludwika II Jagiellończyka w bitwie pod Mohaczem, znalazł się w granicach monarchii austriackich Habsburgów. Zarówno Praga, jak i Wiedeń odcisnęły znaczące piętno na wyglądzie miasta. W 1741 r., w wyniku wojen śląskich, ówczesny Breslau znalazł się w posiadaniu króla pruskiego. Dynamiczny i harmonijny rozwój, w zgodzie z najlepszymi trendami urbanistycznymi, trwał do II wojny światowej. Powstało wówczas wiele znakomitych osiedli mieszkaniowych, a także budowli, które – jak Hala Stulecia – urosły do rangi symboli. Najtrudniejszy czas nadszedł w sierpniu 1944 r., kiedy miasto ogłoszono twierdzą z zadaniem obrony do ostatniego żołnierza. Ludność cywilna została ewakuowana, ale 70% tkanki miejskiej zostało zniszczone przez radzieckie uderzenie.

2 sierpnia 1945 r. rozpoczął się kolejny polski etap historii Wrocławia. Miejsce wysiedlonej ludności niemieckiej zajęli Polacy, w tym przesiedleńcy z Kresów Wschodnich. Większość głównych zabytków została szybko odbudowana, ale okazałego dziewiętnastowiecznego śródmieścia nie udało się odtworzyć. Wolne miejsce stało się polem dla nieskrępowanej i często bardzo udanej działalności powojennych architektów. Powstało kilka bardzo udanych realizacji.

Lata 80. XX w. przyniosły Pomarańczową Alternatywę – nowy sposób walki z komunistyczną władzą, którą po prostu bezpardonowo obśmiewano. Pokłosiem działalności tego ruchu są słynne wrocławskie krasnale.

Dopiero po przełomie 1989 r. miasto zaczęło na stałe zakotwiczać się w polskiej świadomości. Trudy transformacji zostały tu spotęgowane przez wielką powódź w 1997 r. Dziś Wrocław szczyci się stabilną gospodarką, dobrą sytuacją życiową mieszkańców i bogatym życiem kulturalnym. Był jednym z miast gospodarzy piłkarskich mistrzostw Euro 2012, a w 2016 r. Europejską Stolicą Kultury. Wrocław jest tłem dla wielu powieści, filmów i seriali.

5

Introduction Wroclaw is the capital of Lower Silesia, as well as the historical centre of the whole of Silesia and one of the important economic, scientific and cultural centres of Poland. With a population of about 630,000 it is also one of the largest Polish cities. You can learn its extremely rich but also difficult history while admiring magnificent architectural monuments.

The beginnings of Wroclaw were strictly connected with the Polish state. The first castle in Ostrów Tumski was built in the 10th century, although the first settlers were to appear there four centuries earlier. History mentions the city in 1000, when one of four bishops was established here at the congress in Gniezno. In 1241, residents fearing the coming Mongols left the city setting it on fire. It was a thoughtful strategic manoeuvre. Immediately after that the town was rebuilt based on Magdeburg Law. It was then that the market was laid out, with the most beautiful town hall in this part of Europe.

In the middle of the next century Wrocław broke away from Poland and fell under Bohemian influence. Another two centuries later, after the death of the Jagiellonian King Louis II of Hungary and Bohemia in the Battle of Mohács, Wrocław found itself within the borders of the Austrian Habsburg monarchy. Both Prague and Vienna have left a significant imprint on the appearance of the city. In 1741 , as a result of the Silesian Wars, Wrocław found itself in the possession of the Prussian king. Dynamic and harmonious development, in line with the best urban trends, lasted until World War II. Many excellent housing estates were built then, as well as buildings which, like the Centennial Hall, have become symbols. The hardest time came in August 1944, when the city was declared a fortress with orders to defend the city to the last soldier. The civilian population was evacuated, but 70% of the urban tissue was destroyed by a Soviet strike.

On 2 August 1945 another Polish stage in the history of Wrocław began. The resettled Germans were replaced by Poles, including those displaced from the Eastern Borderlands. Most of the major historical buildings were quickly rebuilt, but rebuilding the magnificent nineteenth-century downtown it did not work out. Free space has become a field for unrestrained and often very successful activity of post-war architects. Some very successful projects have been implemented. The 1980s brought the so-called Orange Alternative – which ridiculed the Communist power, which has been reflected by the famous Wrocław dwarfs.

It was only after the breakthrough of 1989 that the city began to root in Polish consciousness. The difficulties of transformation were amplified here by the great flood in 1997. Today Wroclaw boasts a stable economy, good living conditions and rich cultural life. It was one of the host cities of the Euro 2012 football championship, and in 2016, a European Capital of Culture. Wroclaw has been the backdrop for many novels, movies and series.

6

Vorwort Breslau ist die Hauptstadt der Wojewodschaft Niederschlesien, historisch gesehen das Kernstück von ganz Schlesien und eines der wichtigsten wirtschaftlichen, wissenschaftlichen und kulturellen Zentren Polens. Mit 630 tausend Einwohnern zählt es zu den größten polnischen Städten. Die besonders reiche und zugleich schwierige Geschichte der Stadt kann durch ihre Denkmäler kennen gelernt werden.

Die Anfänge von Breslau waren eng mit dem polnischen Staat verbunden. Die erste Burg auf der Dominsel entstand im 10. Jh., obwohl es nicht auszuschließen ist, dass erste Siedler hier bereits vier Jahrhunderte früher ankamen. In der Geschichtsschreibung tauchte die Stadt im Jahr 1000 auf, als sie im Akt von Gnesen zum Sitz eines der vier Bistümer wurde. 1241, vor Furcht vor den anrückenden Mongolen, verließen die Einwohner die Stadt und setzten sie in Brand. Es war ein durchdachtes strategisches Manöver. Die Stadt wurde sofort wieder aufgebaut und gemäß dem Magdeburger Recht angelegt. In der gleichen Zeit wurde die Lage des Markts festgelegt, zu dessen Zierde das schönste Rathaus in diesem Teil Europas wurde.

In der Mitte des nächsten Jahrhunderts überging Breslau in den tschechischen Einflussbereich. Zwei Jahrhunderte später, nach dem Tod von Ludwig II. in der Schlacht bei Mohács, kam die Stadt in die Grenzen der Monarchie der österreichischen Habsburg. Sowohl Prag las auch Wien prägten das Bild von Breslau. 1741, infolge der Schlesischen Kriege, überging Breslau in den Besitz des preußischen Königs. Eine dynamische und harmonische Stadtentwicklung gemäß den besten Trends dauerte bis zum Zweiten Weltkrieg. In der Zeit entstanden zahlreiche hervorragende Wohnsiedlungen, Manche Bauten – wie die Jahrhunderthalle – wurden zu Symbolen. Die schwierigste Zeit begann 1944, als die Stadt zur Festung erklärt wurde und bis zum letzten Soldaten verteidigt werden sollte. Die Zivilbevölkerung wurde evakuiert, aber 70% der Stadtbebauung wurden infolge des sowjetischen Angriffs zerstört.

Am 2. August 1945 begann eine neue Etappe der Geschichte Breslaus. Die ausgesiedelte deutsche Bevölkerung ersetzten Polen, die aus den durch die Sowjetunion besetzten Ostgebieten gebracht wurden. Die meisten Denkmäler wurden schnell wieder errichtet, aber es gelang nicht, die imposante Innenstadt aus dem 19. Jh. wiederherzustellen. Die freie Fläche nutzten ungezwungen und oft auf eine sehr gelungene Art Nachkriegsarchitekten. Es entstanden einige sehr interessante Bauten. Die 80. Jahre des 20. Jh. brachten die Orangene Alternative – eine neue Kampfmethode gegen die kommunistische Macht, die einfach gnadenlos ausgelacht wurde. Die Nachlese der Tätigkeit dieser Bewegung sind berühmte Breslauer Zwerge.

Erst nach 1989 verankerte sich die Stadt fest im polnischen Bewusstsein. Die Schwierigkeiten der Transformation verstärkte die große Überschwemmung von 1997. Heute ist Breslau auf seine stabile Wirtschaftslage, guten Lebensstandard der Einwohner und ein reges Kulturleben stolz. 2012 war es eine der Städte, in denen Euro 2012 ausgetragen wurde und 2016 Europäische Kulturhauptstadt. Breslau ist Kulisse von zahlreichen Romanen, Filmen und Serien.

7

I Introduction Wrocław est la capitale de la voïévodie de Basse-Silésie, et le centre historique de l’ensemble de la région de Silésie et un des plus importants centres économiques, scientifiques et culturels en Pologne. Avec ces presque 630 milles habitants, elle est une des plus grandes villes polonaises. Son histoire particulièrement riche même si douloureuse peut être connue en admirant ces monuments architecturaux uniques.

Les origines de Wrocław ont été strictement liées à l’état polonais. Le premier château d’Ostrów Tumski a été construit au Xème siècle, bien que les premiers colons aient été censés apparaître ici quatre siècles plus tôt. Sur les pages de l’histoire, la ville est apparue en l’an 1000, alors que lors du congrès de Gniezno on a établi ici l’un des quatre évêchés. En 1241, les habitants craignant les Mongols venant, ont quitté la ville et y ont mis le feu. C’était une manœuvre stratégique réfléchie.

Peu de temps après, la ville a été reconstruite et soumise à la loi de Magdebourg. À cette époque, le centre-ville a été aménagé dont l’hôtel de ville est devenu la décoration la plus belle dans cette partie de l’Europe. À la moitié du siècle prochain, Wrocław s’est détaché de la Pologne et est entré sous l’influence tchèque. Deux autres siècles plus tard, après la mort de Louis II de Jagellon dans la bataille de Mohacz, elle se trouva dans les limites de la monarchie autrichienne des Habsbourg. Aussi bien la Prague que la Vienne ont impacté de façon significative l’apparence de la ville. En 1741, à la suite des guerres de Silésie, Breslau est entré en possession du roi prussien. Le développement dynamique et harmonieux, en ligne avec les meilleures tendances urbaines, a duré jusqu’à la Seconde Guerre mondiale.

Beaucoup d’excellents quartiers immobiliers ont été construits pendant cette période, ainsi que des bâtiments qui, comme la Halle du Centenaire sont devenus iconiques. Le moment le plus difficile est venu en août 1944, lorsque la ville a été déclarée forteresse avec une mission de défense jusqu’au dernier soldat. La population civile a été évacuée, mais 70% de tissu urbain a été détruit par le coup soviétique.

Le 2 août 1945 une autre étape dans l’histoire polonaise de Wrocław a commencé. La place de la population allemande déplacée fût occupée par les Polonais, y compris les personnes déplacées des provinces de la Frontière Orientale. La plupart des principaux sites ont été rapidement reconstruits, mais on n’a pas réussi à reproduire le magnifique centre-ville du XIXe siècle. L’espace libre est devenu un domaine pour l’activité libre et souvent très réussie des architectes d’après-guerre.

Quelques immeubles très réussis ont été construits. Les années ‘80 ont apporté une Alternative Orange - une nouvelle façon de lutter contre le régime communiste, qui a été simplement ridiculisé. Les célèbres nains de Wrocław sont l’effet le plus connu des activités de ce mouvement.

Ce n’est qu’après l’année cruciale de 1989 que la ville a commencé à ancrer dans la conscience polonaise. Les difficultés de la transformation ont été exacerbées par une grande inondation en 1997. Aujourd’hui, Wrocław bénéficie d’une économie stable, de bonnes conditions de vie des habitants et d’une vie culturelle riche. Elle était l’une des villes hôtes du championnat de football Euro 2012 et en 2016 la Capitale Européenne de la Culture. Wrocław est le fond de nombreux

8

romans, films et séries de télé.

Introducción Breslavia es la capital del voivodato de Baja Silesia, es también el centro histórico de toda Silesia y uno de los importantes centros económicos, científicos y culturales de Polonia. Con una población de aproximadamente 630 mil es también una de las ciudades polacas más grandes. Su historia, rica pero también difícil, puede ser conocida a través de los magníficos monumentos arquitectónicos.

Los comienzos de Breslavia estaban estrictamente relacionados con el estado polaco. El primer castillo de Ostrów Tumski fue construido en el siglo X, aunque los primeros colonos debían aparecer aquí cuatro siglos antes. En las páginas de la historia la ciudad apareció en el año 1000, cuando en el congreso de Gniezno se estableció uno de los cuatro obispos. En 1241 los residentes abandonaron la ciudad bajo fuego por miedo a la llegada de los Mongoles. Fue una maniobra estratégica premeditada. Poco después, la ciudad fue reconstruida y colocada en la ley de Magdeburgo. A continuación, el mercado fue establecido y el aynuntamiento se convirtió en la decoración más hermosa en esta parte de Europa.

A mediados del siglo siguiente, Breslavia se separó de Polonia y entró bajo la influencia Checa. Dos siglos más tarde, después de la muerte de Luis II de Jagellón en la batalla de Mohacz, la ciudad se encontró bajo el dominio de la monarquía austriaca de los Habsburgo. Tanto Praga como Viena han estampado una huella significativa en la apariencia de la ciudad. En 1741, como resultado de las guerras de Silesia, Breslau estaba controlado por el rey prusiano. El desarrollo dinámico y armonioso, conforme a las mejores tendencias urbanas, duró hasta la Segunda Guerra Mundial. Entonces se construyeron excelentes barrios de viviendas y edificios que, como Sala del Centenario, han llegado a ser simbólicos.

El momento más difícil llegó en agosto de 1944, cuando la ciudad fue declarada fortificada con una misión de defensa al último soldado. La población civil fue evacuada, pero el 70% del tejido urbano fue destruido por un golpe soviético.

El 2 de agosto de 1945 comenzó otra etapa en la historia polaca de Breslavia. El lugar de la población alemana desterrada fue ocupado por los polacos, incluyendo los desplazados de las fronteras orientales. La mayor parte de los monumentos principales fue reconstruida rápidamente pero el magnífico centro del siglo XIX no pudo reproducirse. El espacio libre se convirtió en un campo para la actividad desenfrenada y a menudo muy lograda de los arquitectos de posguerra. Se realizaron proyectos muy exitosos. Los años 80 trajeron una Alternativa Anaranjada - una nueva manera de luchar contra el poder comunista que fue simplemente ridiculizado. Los famosos enanos de Breslavia son resultados de la creación de este movimiento.

Fue sólo después de la vuelta de 1989 que la ciudad se comenzó a anclar en la conciencia polaca. Las dificultades de transformación fueron intensificadas por la gran inundación en 1997. Hoy en día, Breslavia está orgulloso por una economía estable, buenas condiciones de vida y una vida cultural rica. Fue una de las ciudades anfitrionas del campeonato de fútbol Euro 2012 y en 2016 la Capital Europea de la Cultura. Breslavia aparece también en muchas novelas, películas y series.

9

Rynek 50 Ratusz

10

Town Hall Rathaus Hôtel de ville Ayuntamiento

XIII/XVI XVII/XIX

11

Rynek Market Square GroĂ&#x;er Ring Centre-ville Plaza del Mercado

12

1242

13

Rynek 6 Kamienica Pod złotym Słońcem

14

’Under the Golden Sun’ Tenement House Bürgerhaus Zur Goldenen Sonne Maison du soleir d’Or Casa bajo el Sol Dorado

1694–1695 1727 1740

Rynek 8 Kamienica Pod Siedmioma Elektorami ’Under The Seven Electors’ Tenement House Bürgerhaus Zu den sieben Kurfürsten Maison des Sept Électeurs Casa de los Siete Electores

XIII 1672–1730

15

Rynek 2 Kamienica Pod Gryfami

16

’Under the Griffins’ Tenement House Bürgerhaus Unter Greifen Maison des Griffons Casa bajo los Grifos

1587−1589

Friedrich Gross st.

św. Mikołaja 1, Odrzańska 39/40 Dawne domy altarystów, kamieniczki „jaś i Małgosia” The former altarists houses ”Jaś i Małgosia” (Hansel and Gretel) Tenement Houses Alte Altaristenhäuser, Bürgerhäuser Hänsel und Gretel Anciennes maisons des autels, maison «Jeannot et Margot” Antiguas casas de los altaristas, casas de vecinos „Jaś y Małgosia”

XIV XV/XVI 1728

17

Plac Solny Salt Market Square Salzmarkt Place de Sel Plaza de la Sal

18

1242

19

Przejście Żelaźnicze Żelaźnicze Passage Eisenkram Passage de Fer El Paso „żelaźnicze”

20

1822

Psie budy Psie Budy [Doghouses] Krull-Straße Niches de chiens Casetas de Perros

XIV 1958–1961 Stanisław Koziczuk

21

pl. Katedralny 18 Katedra pw. św. jana Chrzciciela

22

Cathedral of St. John the Baptist Breslauer Dom, Kathedrale St. Johannes des Täufers Cathédrale Saint Jean-Baptiste Catedral de San Juan Bautista

1244−1272 1340−1350 1416 1580

23

Mikołaja 1 bazylika pw. św. Elżbiety Węgierskiej

24

St. Elizabeth’s Church Elisabethkirche Basilique Sainte-Élisabeth Basílica de Santa Isabel de Hungría

1245(?)−1257 1355 1452−1458

pl. Kościelny 1 Kolegiata Świętego Krzyża i kościół pw. św. bartłomieja Collegiate Church of the Holy Cross and St. Bartholomew Stiftskirche zum Heiligen Kreuz und St. Bartholomäus Église collégiale de la Sainte Croix et l’Église Saint Barthélemy Colegiata de la Santa Cruz y San Bartolomé

1288–1295 XIV

25

pl. Katedralny Kościół pw. św. Idziego

26

St. Giles’ Church Ägidiuskirche Église Saint-Gilles Iglesia de San Gil

lata 20. XIII w.

św. Marcina 7 Kościół pw. św. Marcina St Martin’s Church Martinskirche Église Saint Martin Iglesia de San Martín

lata 80. XIII w.

Wiland (?)

27

św. Jadwigi 1 Kościół pw. Najświętszej Marii Panny na Piasku

28

Church of the Blessed Virgin Mary on the Sand Kirche St. Maria auf dem Sande Église Sainte-Marie-sur-le-Sable Iglesia de la Virgen de la Arena

XIII 1334–1375

pl. Wolności 3 Kościół pw. św. św. Stanisława, Doroty i Wacława Church of Sts. Dorothea, Wenceslaus, and Stanislaus Kirche St. Dorothea, Wenzel und Stanislaus Église Saint-Stanislas, Sainte Dorothée et Saint-Venceslas Iglesia de San Estanislao, Santa Dorotea y San Wenceslao

1351–1401 XV

29

Szewska 10 Katedra polskokatolicka pw. św. Marii Magdaleny

30

St. Mary Magdalene Church Polnisch-katholische Magdalenenkirche Église de la Madeleine Catedral polaco-católica de Santa María Magdalena

1226 1342–1362

Szewska 10 Portal Ołbiński, obecnie fragment elewacji katedry pw. św. Marii Magdaleny Ołbiński Portal, now a fragment of the façade of the St. Mary Magdalene cathedral.

Portal aus dem Vinzenzkloster auf dem Elbing, gegenwärtig ein Fassadenfragment der Magdalenenkirche Portail roman, actuellement un fragment de la façade de l’église de la Madeleine Portal Ołbiński, en la actualidad, el fragmento de la fachada de la catedral de Santa María Magdalena

koniec XII w. przeniesiony w 1546 r.

31

pl. biskupa Nankiera 15 Dawny kościół Franciszkanów z barokową kaplicą hochberga, obecnie katedra greckokatolicka pw. św. św. Wincentego i jakuba 32

1232–1254 1723–1727 Christoph Hackner

Former Franciscan church with Hochberg’s Baroque chapel, now a Greek Catholic cathedral Church of St. James and St. Vincent Ehemalige Franziskanerkirche mit der Barockkapelle von Hochberg, gegenwärtig griechisch-katholische Kirche St. Vinzenz und Jakobus Ancienne église franciscaine avec la chapelle baroque de Hochberg, actuellement la cathédrale gréco-catholique Saint Vincent et Jacques Antigua iglesia Franciscana con una capilla barroca Hochberg, en la actualidad, catedral greco-católica de San Vicente y San Jacob

33

Bożego Ciała 1 Kościół bożego Ciała

34

Corpus Christi Church Fronleichnamkirche Église de Corpus Christi Iglesia de Cuerpo de Cristo

1360−1390

pl. biskupa Nankiera 17 Kościół Rektoralny pw. św. Macieja St. Matthew’s Rectory Church Rektoratskirche St. Matthias Église du recteur Saint Martin Iglesia Rectoral de San Martín

1253−1270 1310−1330 1380−1390

35

Bernardyńska 5 Dawny klasztor bernardynów i kościół pw. św. bernardyna ze Sieny, obecnie Muzeum Architektury 36

Former Bernardine monastery and church of St. Bernardine of Siena, now the Museum of Architecture Ehemaliges Bernhardinerkloster und Kirche St. Bernardin aus Siena, gegenwärtig Architekturmuseum Ancien monastère et église Saint Bernardine de Sienne, actuellement le Musée d’architecture Antiguo monasterio de San Bernardo e iglesia de San Bernardo de Siena, en la actualidad el Museo de Arquitectura

1463−1502

Hans Berthold

1956−1974 Edmund Małachowicz

pl. Dominikański 2 Kościół Dominikanów pw. św. Wojciecha Dominican Church of St. Adalbert Dominikanerkirche St. Adalbert Église Dominicaine Saint Adalbert Iglesia Dominicana de San Adalberto

1250−1270 1359

37

pl. Uniwersytecki 1 Kościół uniwersytecki Najświętszego Imienia jezus

38

University Church of the Holy Name of Jesus Universitätskirche Namen-Jesus-Kirche Église universitaire du Saint nom de Jésus Iglesia universitaria de Santo Nombre de Jesús

1689–1700

Teodor Moretti Johann Michael Rottmayr

39

św. Jadwigi 15 Dawny kościół Augustianek pw. św. jakuba, obecnie cerkiew prawosławna pw. św. św. Cyryla, Metodego i Anny 40

Former church of the Augustinian convent, of St. James, now the Orthodox Church of Saints Cyril and Methodius and St. Anne Ehemalige Augustinerinnenkirche St. Jakob, gegenwärtig orthodoxe Kirche St. Kyrill und Method Ancienne église des sœurs Augustines de Saint Jacques, actuellement l’église orthodoxe orthodoxe Saint Cyrille, Méthode et Anna Antigua iglesia Augustiniana de San Jacob, en la actualidad, la iglesia ortodoxa de San Cirilo y Metodio y Santa Ana

1688–1690

św. Antoniego 30

1688–1690

Klasztor Paulinów i kościół pw. św. Mikołaja Pauline monastery and church of St. Nicholas Paulinerkloster und Nikolaikirche Monastère pauliniens et église Saint Nicolas Monasterio Paulino e iglesia de San Nicolás

41

Brodzka 163 Kościół pw. św. Anny w Praczach Odrzańskich

42

St. Anne’s Church in Pracze Odrzańskie Annakirche im Stadtteil Herrnprotsch Église Sainte Anne à Pracze Odrzańskie Iglesia de Santa Ana en Pracze Odrzańskie

1550 XVII

Park Szczytnicki, al. Dąbska Dawny kościół pw. św. jana Nepomucena Former church of St. John of Nepomuk Ehemalige Johannes-Nepomuk-Kirche Ancienne église Saint-Jean-Népomucène Antigua iglesia de San Juan Nepomuceno

ok. 1600–1640 przeniesiony z Starego Koźla w 1913 r.

43

Prusa 78 Kościół pw. św. Michała Archanioła

44

Church of St. Michael the Archangel Erzengel-Michael-Kirche Église Saint Michel l’Archange Iglesia de San Miguel Arcángel

1862–1871 Alexis Langer

ks. Brzóski 1 Ewangelicki kościół pamięci Króla Gustawa Adolfa King Gustav Adolf Evangelical Memorial Church Evangelische Gustav-Adolf-Gedächtniskirche Église évangélique commémorative du roi Gustav Adolf Iglesia evangélica conmemorativa del Rey Gustavo Adolfo

1932–1933

Albert Kempter

45

Włodkowica 7 Synagoga Pod białym bocianem

46

White Stork Synagogue Synagoge zum Weißen Storch Synagogue à la Cigogne Blanche Sinagoga de la Cigüeña Blanca

1827–1829

Carl Ferdinand Langhans

Ślężna 37/39

1856

Stary Cmentarz Żydowski, obecnie Muzeum Sztuki Cmentarnej Old Jewish Cemetery, now the Museum of Cemetery Art Alter Jüdischer Friedhof, gegenwärtig Museum der Friedhofskunst Ancien Cimetière Juif, actuellement le Musée de l’Art of du cimetière Antiguo Cementerio Judío, en la actualidad, Museo del Arte de Cementerios

47

Szewska 37 Dawny klasztor Krzyżowców z Czerwoną Gwiazdą, obecnie zakład Narodowy im. Ossolińskich 48

Former Monastery of Crusaders of the Red Star, now the Ossoliński National Institute Ehemaliges Kloster der Kreuzherren mit dem Roten Stern, gegenwärtig Ossolinski-Nationalbibliothek Ancien monastère des Ordres de Croix avec Étoile Rouge, actuellement l’Institut national Ossolineum de Wroclaw Antiugo monasterio de los Cruzados de la Estrella Roja, en la actualidad, Centro Nacional de los Ossoliński

1690–1704

Jean Baptiste Mathey (?)

Kazimierza Wielkiego 35 Dawna rezydencja królów pruskich, obecnie Muzeum Miejskie Wrocławia Former residence of the Prussian kings, now the City Museum of Wroclaw Ehemalige Residenz der preußischen Hohenzollern, gegenwärtig Städtisches Museum Breslau Ancienne résidence des rois prussiens, actuellement le Musée Municipal de Wrocław Antigua residencia de los reyes de Prusia, en la actualidad, Museo de la Ciudad de Breslavia

1719

Fischer von Erlach

1797 Carl Gotthard Langhans 1845–1868 Friedrich August Stüler

49

pl. Świętojański 1 Dawna rezydencja książęca, obecnie Centrum Kultury zamek 50

Former prince’s residence, now the ”Zamek” Culture Centre Ehemalige Königsresidenz, gegenwärtig Kulturzentrum Zamek Ancienne résidence des princes, actuellement Centre de Culture Château Antigua residencia de los príncipes, en la actualidad, Centro Cultural ´´Zamek´´

1420 1610 1733

Katedralna 11 Dawny pałac sufraganów, obecnie Pałac Arcybiskupów Former palace of suffragan bishops, now the Archbishop’s Palace Ehemaliger Suffraganpalast, gegenwärtig Erzbischofspalast Ancien palais des Sufragans, actuellement le Palais des Archevêques Antiguo palacio de sufragáneos, en la actualidad, Palacio de Arzobispos

XVIII 1792 Johann Krug

51

Katedralna 4 Dawny sierociniec dla niezamożnej młodzieży szlachetnie urodzonej, obecnie Centrum Duszpasterskie Archidiecezji Wrocławskiej 52

An old orphanage for the indigent noble-born youth, now the Pastoral Centre of the Archdiocese of Wroclaw Ehemaliges Waisenhaus für verarmte adelige Jugendliche, gegenwärtig Seelsorgezentrum der Erzdiözese Breslau Un vieil orphelinat pour les jeunes nobles pauvres, actuellement le Centre Pastoral de l’archidiocèse de Wrocław Antiguo orfanato para los jóvenes pobres de noble nacimiento, en la actualidad, Centro Pastoral de Archidiócesis de Breslavia

1702–1715

Johann Peintner

pl. biskupa Nankiera 15 Dawny klasztor Franciszkanów, obecnie Wydział Filologiczny uniwersytetu Wrocławskiego Former Franciscan monastery, now the Faculty of Philology of the University of Wrocław Ehemaliges Franziskanerkloster, gegenwärtig Philologische Abteilung der Universität Breslau Ancien monastère franciscain, actuellement la Faculté de Philologie de l’Université de Wrocław A Antiguo monasterio Franciscano, en la actualidad, Instituto de Filología de la Universidad de Breslavia

XIII 1610 1682 Hans Fröhlich

53

pl. Uniwersytecki 1 Dawne kolegium jezuickie, obecnie gmach główny uniwersytetu Wrocławskiego 54

Former Jesuit college, now the main building of the University of Wrocław Ehemaliges Jesuitenkolleg, gegenwärtig Hauptgebäude der Universität Breslau Ancien collège jésuite, actuellement le bâtiment principal de l’Université de Wrocław Antiguo colegio de los jesuitas, en la actualidad, edificio principal de la Universidad de Breslavia

1728–1741

55

wybrzeże Wyspiańskiego 27 Dawna Królewska Wyższa Szkoła Techniczna, obecnie Politechnika Wrocławska 56

Former Royal Higher Technical School, now the Wrocław University of Technology Ehemalige Königliche Technische Hochschule, gegenwärtig Technische Universität Breslau Ancienne École Supérieure Technique Royale, actuellement, l’Université Technique de Wrocław Antigua Escuela Real Superior de Técnica, en la actualidad, Universidad de Ciencia y Tecnología de Breslavia

1905–1910 Georg Thür

1935 Ludwig Burgemeister

Sukiennice 9 Nowy Ratusz New Town Hall Neues Rathaus Nouvel Hôtel de ville Nuevo Ayuntamiento

1860–1864

Friedrich August Stüler

57

pl. Jana Pawła II 2 Akademia Muzyczna im. Karola Lipińskiego

58

Karol Lipiński Academy of Music in Wrocław Karol-Lipiński-Musikakademie Académie de Musique de Karol Lipiński Academia de Música Karol Lipiński

1841 1879

Sądowa 1 Sąd Okręgowy District Court Bezirksgericht Tribunal de district Tribunal de Distrito

1845−1852

Karl Ferdinand Busse

1881−1887 Oskar Knorr 1930−1934 Werner Haberland

59

Kościuszki 34 Dawny pałac Schaffgotschów

60

Former Schaffgotsch palace Ehemaliger Palast der Familie Schaffgotsch Ancien palais Schaffgotsch Antiguo palacio de los Schaffgotsch

ok. 1889

Carl Heidenreich

Włodkowica 4 Dawny pałac ballestremów, obecnie budynek biurowy Former Ballestrem Palace, now an office building Ehemaliger Palast der Familie Ballestrem, gegenwärtig Bürogebäude Ancien palais Ballestrem, actuellement un immeuble de bureaux Antiguo palacio de los Ballestrem, en la actualidad, edificio de oficinas

1898

Albert Grau

61

pl. Powstańców Warszawy 5 Dawny budynek Rejencji Wrocławskiej, obecnie Muzeum Narodowe 62

Former building of the Wrocław Regency, now the National Museum Ehemaliges Gebäude des Regierungsbezirks Breslau, gegenwärtig Nationalmuseum Ancien édifice de la région de Wrocław, actuellement Musée National Antiguo edificio de la Region Administrativa de Breslavia, en la actualidad, Museo Nacional

1883–1886

Karl Friedrich Endell

Szajnochy 7/9 Dawna Miejska Kasa Oszczędności i biblioteka Miejska, obecnie Czytelnia Główna biblioteki uniwersyteckiej

1887–1891

Richard Plüddemann

Former Municipal Savings Bank and Municipal Library, now the Main Reading Room of the University Library Ehemalige Sparkasse und Stadtbibliothek, gegenwärtig Hauptleseraum der Universitätsbibliothek Ancienne Banque D’épargne De La Ville et Bibliothèque Municipale, actuellement la Bibliothèque Principale Universitaire Antigua Caja de Ahorros de la Ciudad y Biblioteca de la Ciudad, en la actualidad, Sala de Lectura de la Biblioteca de la Universidad

63

Stabłowicka 147 Dawny zakład dla ubogich i nieuleczalnie chorych, obecnie Wrocławskie Centrum badań EIT+ 64

Former establishment for the poor and incurably sick, now Wroclaw Research Centre EIT + Ehemalige Anstalt für Arme und unheilbar Kranke, gegenwärtig Breslauer Forschungszentrum EIT+ Ancien établissement pour les pauvres et les malades incurables, actuellement Centre de Recherches de Wrocław EIT + Antiguo establecimiento para los pobres y desahuciados, en la actualidad, Centro de Investigación EIT+ Breslavia

1899–1902

Richard Plüddemann Karl Klimm Friedrich Friese

2012–2014 Kontrapunkt V-Projekt

65

Prusa 53/55 Dawna Szkoła budowlana i Studium budowy Maszyn, obecnie Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej 66

1901–1907

Richard Plüddemann Karl Klimm

Former School of Construction and the School of Mechanical Engineering, currently the Faculty of Architecture of Wrocław University of Technology Ehemalige Bauschule und Studium für Maschinenbau, gegenwärtig Architekturabteilung der Technischen Universität Breslau Ancienne École de construction et études de construction des Machines, actuellement la Faculté d’architecture de l’Université technique de Wrocław Antigua Escuela de Construcción y Estudios de la Construcción de Maquinaria, en la actualidad, Departamento de Arquitectura de la Universidad de Ciencia y Técnica de Breslavia

67

pl. biskupa Nankiera 8 Dawny Dom Panien Trzebnickich, obecnie Galeria Foto-Gen 68

Former House of the Trzebnica Maids, now Foto-Gen Gallery Ehemaliges Haus der Trebnitzer Fräulein, gegenwärtig Galerie Foto-Gen Ancienne Maison des Dames de Trzebnica, actuellement Galérie Foto-Gen Antigua Casa de las Señoritas Trzebnicki, en la actualidad, Galería Foto-Gen

XIII 1966–1969

Henryk Dziurla

Cieszyńskiego 9

1459–1463

Dawny Arsenał Mikołajski, obecnie Muzeum Archeologiczne i Muzeum Militariów Former Mikołajski Arsenal, now the Archaeological Museum and Museum of Militaria Ehemaliges Nikolaiarsenal, gegenwärtig Museum für Archäologie und Museum für Militaria Ancien Arsenal Mikolajski, actuellement le Musée Archéologique et le Musée des armes Antiguo Arsenal Mikołajski, en la actualidad, Museo Arqueológico y Museo Militar

69

pl. Orląt Lwowskich 20 Dworzec kolejowy Wrocław Świebodzki

70

Wrocław Świebodzki Railway Station Freiburger Bahnhof Gare Wrocław Świebodzki Estación de trenes Breslavia Świebodzki

1843

Alex Cochius

1868–1874 Walther Kyllmann Adolf Heyden Karl Lüdecke

Stwosza 32 Dawny pałac hatzfeldów, obecnie Galeria Sztuki Współczesnej Awangarda Former Hatzfeld Palace, now the Awangarda Gallery of Contemporary Art Ehemaliger Palast der Familie Hatzfeld, gegenwärtig Galerie für zeitgenössische Kunst Awangarda Ancien palais de Hatzfeld, actuellement la Galerie d’Art Contemporain Avantgarde Antiguo Palacio de los Hatzfeld, en la actualidad, Galería del Arte Contemporáneo Vanguardia

1764–1775

Carl Gottard Langhans

1968 Edmund Małachowicz

71

Podwale 31–33 Komenda Wojewódzka Policji

72

Provincial Police Headquarters Polizeipräsidium der Wojewodschaft Quartier général de la police provinciale Comandancia de la Policiía Regional

1926–1928

Rudolf Fernholz

pl. Solny 16 Dawna Stara Giełda, obecnie budynek biurowo-usługowy Former Old Stock Exchange, now an office and commercial building Ehemalige Alte Börse, gegenwärtig Büro- und Dienstleistungsgebäude Vieille Bourse, actuellement un immeuble de bureau Antigua Bolsa Vieja, en la actualidad, edificio de oficinas y servicios

1825

Carl Friedrich Langhans

73

Świdnicka 35 Dawny Teatr Miejski, obecnie Opera Wrocławska 74

Former Municipal Theatre, now Wroclaw Opera Ehemaliges Stadttheater, gegenwärtig Breslauer Oper Ancien Théâtre Municipal, actuellement l’Opéra de Wrocław Antiguo Teatro de la Ciudad, en la actualidad, Ópera de Breslavia

1839–1841

Carl Ferdinand Langhans

pl. Teatralny 4 Dawna Resursa Kupiecka, obecnie Wrocławski Teatr Lalek Former Merchants’ Association, now the Wroclaw Puppet Theatre Ehemaliges Kaufmannskasino, gegenwärtig Breslauer Puppentheater Ancienne Resursa Kupiecka, actuellement le Théâtre de Marionnettes de Wrocław Antigua Asociación de los Comerciantes, en la actualidad, Teatro de Marionetas

1889–1891 Paul Kieschke H. Bielenberg

1905–1909 Albert Grau

75

Modrzejewskiej 2 hotel Monopol

76

Monopol Hotel Hotel Monopol HĂ´tel Monopol Hotel Monopol

1892–1894 Karl Grosser

2007–2009 Marcin Janowski

Rynek 31/32 Dawny dom towarowy braci barasch, obecnie Spółdzielczy Dom handlowy Feniks Former department store of the Barasch brothers, now the Feniks Cooperative Department Store Ehemaliges Warenhaus der Brüder Barasch, gegenwärtig Genossenschaftseinkaufszentrum Feniks Ancien grand magasin des frères Barasch, actuellement Grand magasin coopératif Feniks Antiguo almacén de los hermanos Barasch, en la actualidad, Cooperativa del Comercio Feniks

1903–1904

Georg Schneider

77

Prusa 5 Secesyjna kamienica

78

Art nouveau tenement house Jugendstilbürgerhaus Hôtel de ville de Sécession Casa de vecinos moderna

1902

Wilhelm Heller

Rzeźnicza 32 Dawny dom handlowy Schlesinger und Grünbaum, obecnie budynek biurowo-usługowy Former Schlesinger und Grünbaum department store, now an office and commercial building Ehemaliges Grosshandelshaus Schlesinger und Grünbaum, gegenwärtig Büro- und Dienstleistungsgebäude Ancien grand magasin Schlesinger und Grünbaum, actuellement immeuble de bureaux et de services Antiguo almacén Schlesinger und Grünbaum, en la actualidad, edificio de oficinas y servicios

1899–1901

Leo Schlesinger

79

pl. Nowy Targ 1–8 Dawne Nadprezydium Prowincji Śląskiej, obecnie urząd Miejski 80

Former Presidium of the Province of Silesia, now the City Hall Ehemaliges Oberpräsidium der Provinz Schlesien, gegenwärtig Stadtverwaltung Ancien présidium de la province de Silésie, actuellement l’Hôtel de Ville Antiugo Presídium de la Provincia de Silesia, en la actualidad, Oficina Municipal

1914–1918 Karl Löwe

Joannitów 13 Dawna Dyrekcja Okręgowa Kolei Państwowych, obecnie m.in. Oddział Regionalny PKP Polskie Linie Kolejowe Former Directorate of District State Railways, now Regional Branch of PKP Polish Railway Lines Ehemalige Bezirksdirektion der Staatlichen Eisenbahn, gegenwärtig u.a. Regionalabteilung von PKP (Polnische Eisenbahnlinien) Ancienne Direction régionale des la Compagnie Nationale de chemin de fer, actuellement Direction régionale de lignes de chemin de fer polonaises PKP Antigua Dirección de Ferrocarriles del Estado, ahora, entre otros, Sección Regional PKP Ferrocarriles Polacos

1911–1915 Hugo König

81

pl. Powstańców Warszawy 1 Dawna Nowa Rejencja Wrocławska, obecnie Dolnośląski urząd Wojewódzki 82

Former New Wrocław Regency, now the Lower Silesian Provincial Office Ehemalige Neuer Regierungsbezirk Breslau, gegenwärtig Niederschlesisches Wojewodschaftsamt Ancienne Direction de région de Wrocław, actuellement le bureau de voïévodie de la Basse-Silésie Antigua Nueva Región Administrativa de Breslavia, en la actualidad, Oficina Provincial de Baja Silesia

1939–1945 Felix Bräuler

1946–1949

83

Kościuszki 142a Dawna fabryka papieru, obecnie Lofty Nowa Papiernia 84

Former paper factory, now Nowa Papiernia Lofts Ehemalige Papierfabrik, gegenwärtig Lofts Nowa Papiernia Ancienne usine de papier, actuellement immeubles d’habitation Lofts Nowa Papiernia Antigua fábrica de papel, en la actualidad, Lofts Nueva Papelera

1889 2013–2015 AP Szczepaniak

pl. Solny 2 Dawna apteka „Pod Murzynem”, obecnie wrocławski oddział Gazety Wyborczej Former pharmacy ”Under the Negro”, now the branch of Gazeta Wyborcza daily newspaper Ehemalige Mohren-Apotheke, gegenwärtig Breslauer Abteilung der Zeitung Gazeta Wyborcza Ancienne pharmacie « Sous le Noir », actuellement département de Wrocław du journal Gazeta Wyborcza Antigua farmacia ´´el Negro´´, en la actualidad, sección de Gazeta Wyborcza en Breslavia

1925–1928 Adolf Rading

85

Kopernika 9 Dawny dom dla osób samotnych i małżeństw bezdzietnych, obecnie Park hotel 86

Former home for single people and childless couples, now Park Hotel Ehemaliges Haus für Einsame und kinderlose Ehen, gegenwärtig Park Hotel Ancienne maison pour célibataires et couples sans enfant, actuellement Hôtel Parque Antigua casa para solteros y matrimonios sin hijos, en la actualidad, Park Hotel

1929

Hans Scharoun

87

Krajewskiego 1 Dawna Szkoła Ludowa im F. A. Eberta, obecnie Szkoła Podstawowa nr 45 im. j. Kusocińskiego 88

Former F.A. Ebert Folk School, now J. Kusociński Elementary School No. 45 Ehemalige F.-A.-Ebert-Volksschule, gegenwärtig J.-Kusociński-Grundschule Nr. 45 Ancienne École Populaire F. A. Eberta, actuellement École Primaire nº 45 J. Kusocińskiego Antigua Escuela Popular F.A. Ebert, en la actualidad, Escuala Primaria J. Kusociński número 45

1927–1928 Hugo Althoff

89

Oławska 11 Dawny dom handlowy C&A brenninkmeijer, obecnie budynek handlowo-usługowy 90

Former C&A Brenninkmeijer department store, now a commercial building Ehemaliges Kaufhaus C&A Brenninkmeijer, gegenwärtig Kauf- und Dienstleistungszentrum Ancien grand magasin C&A Brenninkmeijer, actuellement un immeuble commercial et de service Antiguo almacén C&A Brenninkmeijer, en la actualidad, edificio de comercio y servicios

1931

Sepp Kaiser

Szewska 6/7 Dawny dom handlowy Rudolf Petersdorff, obecnie Dom handlowy Kameleon Former Rudolf Petersdorff department store, now the Kameleon Department Store Ehemaliges Kaufhaus Rudolf Petersdorff, gegenwärtig Kaufhaus Kameleon Ancien grand magasin Rudolf Petersdorff, actuellement Grand magasin Kameleon Antiguo almacén Rudolf Petersdorff, en la actualidad, Almacén Cameleón

1928

Erich Mendelsohn

91

Łaciarska 2 Dawny biurowiec spółki junkernstraße-baugesellschaft, obecnie budynek handlowo-biurowy 92

The former office building of the Junkernstraße-Baugesellschaft company, now a commercial and office building Ehemaliges Bürogebäude der Gesellschaft Junkernstraße-Baugesellschaft, gegenwärtig Handels- und Bürogebäude Ancien immeuble de bureau de la société Junkernstraße-Baugesellschaft, actuellement un immeuble commercial et de service Antiguo edificio de pisos de la sociedad Junkernstraße-Baugesellschaft, en la actualidad, edificio de oficinas y comercio

1912–1913 Hans Poelzig

Świdnicka 40 Dawny dom towarowy Wertheim, obecnie Dom handlowy Renoma Former Wertheim department store, now Renoma Department Store Ehemaliges Wertheim-Warenhaus, gegenwärtig Einkaufzentrum Renoma Ancien grand magasin Wertheim, actuellement le centre commercial Renoma Antiguo almacén Wertheim, en la actualidad, Almacén Renoma

1929–1930

Hermann Dernburg

2006–2009 Maćków Pracownia Projektowa

93

Plac Staszica

94

Staszica Square Staszic-Platz Place de Staszic Plaza de Staszic

1880

pl. Teatralny 8 Dawny dom handlowy julius Schottländer, obecnie biurowiec hieronimus Former Julius Schottländer department store, now Hieronimus office building Ehemaliges Kaufhaus von Julius Schottländer, gegenwärtig Bürogebäude Hieronimus Ancien centre commercial Julius Schottländer, actuellement immeuble de bureau Hieronimus Antiguo almacén Julius Schottländer, en la actualidad, edificio de oficinas Hieronimus

1910–1911

Richard i Paul Ehrlich

95

Piłsudskiego 105 Dworzec kolejowy Wrocław Główny

96

Wrocław Main Railway Station Hauptbahnhof Breslau Gare principale Wrocław Główny Estación Central de Breslavia

1855–1857

Wilhelm Grapow

1899–1904 Bernhard Klüsche

97

Grabiszyńska 184 Dawna zajezdnia autobusowa, obecnie Centrum historii zajezdnia 98

Former bus depot, now Zajezdnia History Centre Ehemaliges Busdepot, gegenwärtig Geschichtszentrum Zajezdnia Ancien garage de bus, actuellement le Centre d’Histoire du Garage Antigua cochera de autobuses, en la actualidad, Centro Histórico Cochera

1896 2015–2016 Maćków Pracownia Projektowa

pl. Staszica 50 Dworzec kolejowy Wrocław Nadodrze Wrocław Nadodrze Railway Station Odertor Bahnhof Gare Wrocław Nadodrze Estación de trenes Breslavia Nadodrze

1867–1868

Hermann Grapow

99

Wystawowa 1 hala Stulecia

100

Centennial Hall Jahrhunderthalle Halle du Centenaire Sala de Centenario

1913

Max Berg

101

Wystawowa 1 Pawilon Czterech Kopuł

102

Four Domes Pavilion Vier-Kuppel-Pavillon Pavillon des quatre dômes Pabellón de Quatro Cúpulas

1912–1913 Hans Poelzig

Wystawowa 1 Pergola Pergola Pergola Pergola PĂŠrgola

1912–1913 Hans Poelzig

103

Piaskowa 17 hala Targowa

104

Market Hall Markthalle Halle de Marché Mercado Cubierto

1906–1908

Richard Plüddemann Heinrich Küster

105

pl. Strzegomski 2a Dawny schron przeciwlotniczy, obecnie Muzeum Współczesne 106

Former anti-aircraft shelter, now Contemporary Museum Ehemaliger Luftschutzbunker, gegenwärtig Museum für zeitgenössische Kunst Ancien refuge anti-aérien, actuellement le Musée contemporain Antiguo refugio antiaéreo, en la actualidad, Museo Contemporáneo

ok. 1942

Richard Konwiarz

Jana Ewangelisty Purkyniego 11 Rotunda Panoramy Racławickiej Racławice Panorama Rotunda Rotunde der Panorama von Racławice Rotonde de Panorama de Racławice Rotonda del Panorama Racławicka

1966–1985

Ewa i Marek Dziekońscy

107

Sudecka 125a Wieża ciśnień

108

Water tower Wasserturm Château d’eau Torre de la presión

1903–1904 Karl Klimm

Na Grobli 14 Wieża ciśnień Water tower Wasserturm Château d’eau Torre de la presión

1867–1871

Carl Zimmermann

109

Nowy Świat 46 Elektrownia wodna Wrocław I

110

Wrocław 1 hydroelectric power station Wasserkraftwerk Breslau I Centrale hydroélectrique Wrocław I Central hidroeléctrica Breslavia I

1921–1924 Max Berg

Most Grunwaldzki Grunwaldzki Bridge Kaiserbrücke, gegenwärtig Grunwaldbrücke Pont de Grunwald Puente Grunwaldzki

1908–1910

Richard Plüddemann 1946–1947

111

Most Tumski

112

Tumski Bridge DombrĂźcke Pont Tumski Puente Tumski

1889

Alfred von Scholtz

Most zwierzyniecki Zwierzyniecki Bridge Tiergartenbrücke Pont Zwierzyniecki Puente Zwierzyniecki

1895–1897

Richard Plüddemann Karl Klimm

113

bulwar Xawerego Dunikowskiego

114

Xawery Dunikowski Boulevard Xawery-Dunikowski-Boulevard Boulevard Xawery Dunikowski Bulevar Xawery Dunikowski

2015–2016 Piotr Żuraw

Księcia Witolda 1 Marina Śródmiejska Downtown Marina Innenstädtische Marina Marina au centre de la ville Marina Urbana

2006–2008

Studio Projektowe Archipelag

115

wybrzeże Wyspiańskiego 23 Kolej gondolowa Polinka

116

Polinka gondola lift Gondellift Polinka Télécabine Polinka Tren de góndolas Polinka

2013

wybrzeże Wyspiańskiego 40 Przystań żeglarska jacht Klubu Akademickiego związku Sportowego Marina of the Academic Sports Association Yacht Club Anlegestelle für Segelschiffe des Yachtklubs des Akademischen Sportvereins Port de Club de Voile de l’Association Académique de Sport Puerto naútico de Yate Club de la Asociación de Deportes Académico

1955

Jerzy Politowski

117

al. Paderewskiego 35 Stadion Olimpijski

118

Olympic Stadium Olympiastadion Stade Olympique Estadio Olímpico

1925–1929

Richard Konwiarz 1936–1939

119

al. Śląska 1 Stadion Miejski

120

Wrocław City Stadium Städtisches Stadion Stade Municipal Estadio Municipal

2009–2011 JSK Architekci

121

Warciańska Węzeł przesiadkowy Wrocław Stadion

122

Wrocław Stadium transport hub Umsteigeknoten Stadion Breslau Pôle d’échanges Wrocław Stadion Empalme de transbordo Breslavia Estadio

2010–2011

Maćków Pracownia Projektowa

Graniczna 190 Port lotniczy Wrocław-Strachowice im. Mikołaja Kopernika Copernicus Airport Wrocław Nikolaus-Kopernikus-Flughafen Breslau-Strachowice Aéroport Wrocław-Strachowice Nicolas Copernic Aeropuerto Breslavia-Strachowice Nicolás Copérnico

2010–2012 JSK Architekci

123

Wróblewskiego 1–5 Ogród zoologiczny

124

Zoological Garden Zoologischer Garten ZOO Jardín Zoológico

1865

Mickiewicza 1 Ogród japoński Japanese Garden Japanischer Garten Jardin japonais Jardín Japonés

1909–1913 Arai Mankichi

1995–1997 Ikuya Nishikawa

125

Wróblewskiego 1–5 Afrykarium w Ogrodzie zoologicznym

126

Africarium in Zoological Garden Afrikarium im Zoologischen Garten Océnarium de ZOO Africario en el Jardín Zoológico

2012–2014

ArC2 Fabryka Projektowa

127

pl. Grunwaldzki 4–20, Curie-Skłodowskiej 15 zespół mieszkaniowo-usługowy

128

Residential and commercial complex Wohn- und Dienstleistungskomplex Complexe de logement et de services Conjunto de viviendas y servicios

1968–1978

Jadwiga Grabowska-Hawrylak Zdzisław Kowalski Włodzimierz Wasilewski

Grunwaldzka 69, pl. Grunwaldzki 30 Domy studenckie Kredka i Ołówek Student Houses Kredka and Ołówek (Crayon and Pencil) Studentenheime Kredka und Ołówek Maisons d’étudiants Crayon couleur et crayon Casas de estudiantes Crayón y Lápiz

1982–1991

Krystyna i Marian Barscy

129

Joliot-Curie 14 Audytorium Wydziału Chemii uniwersytetu Wrocławskiego

130

Auditorium of the Faculty of Chemistry, Wrocław University Auditorium der Chemieabteilung der Universität Breslau Auditorium de la Faculté de chimie, Université de Wrocław Auditorio del Departamento de Química de la Universidad de Breslavia

1968–1971

Krystyna i Marian Barscy

Joliot-Curie 12 Nowa biblioteka uniwersytecka New University Library Neue Universitätsbibliothek Nouvelle bibliothèque universitaire Nueva Biblioteca Universitaria

2003–2011

Jacek Kopczewski Jerzy Ruszkowski Jacek Rzyski

131

Kuźnicza 42 Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii uniwersytetu Wrocławskiego 132

Faculty of Law, Administration and Economics, University of Wrocław Abteilung für Jura, Verwaltung und Wirtschaft der Universität Breslau Faculté de Droit, d’Administration et des Sciences Économiques de l’Université de Wrocław Departamento de Derecho, Administración y Economía de la Universidad de Breslavia

2000–2002

Maćków Pracownia Projektowa

Podwale 83 Apartamenty OVO OVO Apartments Appartements OVO Appartements OVO Apartamentos OVO

2012–2016 JSK Architekci

133

Staromłyńska 4 Rezydencja Piasek

134

Piasek dwelling-place Residenz Piasek Résidence Piasek Residencia Piasek

2010–2011

Dziewoński, Łukaszewicz – Architekci

pl. Powstańców Śląskich 1–3 budynek apartamentowo-usługowy Thespian Thespian residential and commercial building Appartements- und Dienstleistungsgebäude Thespian Immeuble d’habitation et de services Thespian Edificio de apartementos y servicios Thespian

2011

Maćków Pracownia Projektowa

135

Traugutta 19 Centrum Sztuk użytkowych i Centrum Innowacyjności Akademii Sztuk Pięknych 136

Centre of Applied Arts and Innovation Centre, Academy of Fine Arts Zentrum für Angewandte Kunst und Innovation der Kunstakademie Centre d’arts appliqués et centre d’innovation de l’Académie des beaux-arts Centro de Artes Útiles y Centro de Innovación de Academia de Bellas Artes

2010–2012

Pracownia Architektury Głowacki

wybrzeże Wyspiańskiego 23 zintegrowane Centrum Studenckie Politechniki Wrocławskiej, tzw. Serowiec Integrated Student Centre of Wroclaw University of Technology Integriertes Studentenzentrum der Technischen Universität Breslau, sog. Käsegebäude Centre intégré des étudiants de l’Université technique de Wrocław « Serowiec » Centro Integrado de Estudiantes de la Universidad de Tecnología de Breslavia, llamado Serowiec

2008

Manufaktura Nr 1 Bogusław Wowrzeczka

137

Piłsudskiego 67 Teatr Muzyczny Capitol

138

Capitol Musical Theater Musiktheater Capitol Théâtre musical Capitol Teatro Musical Capitol

2011–2013

KKM Kozień Architekci

pl. Wolności 1 Narodowe Forum Muzyki National Music Forum Nationales Musikforum Forum national de musique Foro Nacional de Música

2008–2015

Kuryłowicz & Associates

139

pl. Grunwaldzki 23–27 biurowiec Grunwaldzki Center

140

Grunwaldzki Center office building Bürogebäude Grunwaldzki Center Bâtiment de bureaux Grunwaldzki Centre Edificio de Oficinas Grunwaldzki Center

2007–2009

Roman Woźniak Andrzej Hubka Marek Kołłątaj

pl. Konstytucji 3 Maja budynek biurowo-hotelowy Silver Tower Center Silver Tower Center office and hotel building Büro- und Hotelgebäude Silver Tower Center Bâtiment de bureaux et d’hôtels Silver Tower Centre Edificio de oficinas y comercio Silver Tower Center

2012–2014

Maćków Pracownia Projektowa

141

Powstańców Śląskich 95 budynek apartamentowo-usługowy Sky Tower

142

Sky Tower residential and commercial building Appartements- und Dienstleistungsgebäude Sky Tower Bâtiment d’habitation et de services Sky Tower Edificio de apartamentos y servicios Sky Tower

2008–2013

Studio Architektoniczne Fold

143

poleca: GDYNIA

SZCZECIN

144