ελληνισμός 2018/07

MAGYARORSZÁGI GÖRÖGÖK ORSZÁGOS ÖNKORMÁNYZATA 1054 Budapest, Vécsey u. 5.

ελληνισμός Έκδοση της Αυτοδιοίκησης Ελλήνων Ουγγαρίας • Μάϊος, Ιούνιος, Ιούλιος 2018

ΧΙΛΙΑ ΧΡΟΝΙΑ ΕΛΛΗΝΟ–ΟΥΓΓΡΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ

2

ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΟ-ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΜΝΗΜΕΙΟ Μετά από πρωτοβουλία του Προέδρου της Αυτοδιοίκησης Ελλήνων Ουγγαρίας (ΑΕΟΥ) κ.Γιώργου Κουκουμτζή πραγματοποιήθηκε στις 20 Ιουλίου Τρισάγιο από τον Πρωτοσύγκελλο Αρχιμ. Παϊσιο Λαρεντζάκη και κατάθεση στεφάνων στο Ελληνο – Κυπριακό Μνημείο της Πλατείας Πέτοφι, προς τιμήν των πεσόντων κατά την διάρκεια του πραξικοπήματος και της τουρκικής εισβολής στις 15 και 20 Ιουλίου 1974, στην Κύπρο. Την εκδήλωση τίμησε με την παρουσιά του ο Πρέσβυς της Ελλάδας στη Βουδαπέστη κ.∆ημήτρης Λέτσιος, ο Πρέσβυς της Κύπρου κ.Παναγιώτης Παπαδόπουλος, ο Πρόεδρος της Α.Ε.ΟΥ κ.Γιώργος Κουκουμτζης, ο Εκπρόσωπός των Ελλήνων στο Ουγγρικό Κοινοβούλιο κ.Θανάσης Σιανός η σύμβουλος του, κα Μάρθα Πολιτίδου, ο Επίτιμος Πρόεδρος της Α.Ε.ΟΥ Θεόδωρος Σκεύης και άλλοι επίσημοι. Ομιλίες απηύθυναν ο Πρέσβυς της Κύπρου κ.Παναγιώτης Παπαδόπουλος και ο ∆ιευθυντής του Ινστιτούτου Ερευνών Ελλήνων Ουγγαρίας κ.Αρχιμήδης Σιδηρόπουλος.

Mπορεί να πέρασαν 44 ολόκληρα χρόνια από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, αλλά κανείς μας “∆εν Ξεχνά”. “Τίποτα δεν ξεχνιέται!”». Οι πληγές παραμένουν ανοικτές. Στη συλλογική μνήμη παραμένουν και θα παραμένουν πάντοτε ζωντανές οι εφιαλτικές εικόνες της βάρβαρης επιδρομής του Αττίλα και της προσφυγιάς, που συνέθεσαν μία από τις μεγαλύτερες τραγωδίες της σύγχρονης Ιστορίας μας.

Η παρακαταθήκη που άφησαν οι ήρωες πεσόντες στη μαρτυρική νήσο, δεν αφήνουν κανένα περιθώριο εφησυχασμού. Είναι πατριωτική μας ευθύνη, να μην αφήσουμε την ιστορία να μας προσπεράσει…

Kαι φέτος η Ελληνική Κοινότητα της Βουδαπέστης καταδίκασε το πραξικόπημα και τίμησε τους νεκρούς. ∆εν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η εκδήλώση μνήμης πραγματοποιήθηκε στην ιστορική Πλατεία Πέτοφι, στο Ελληνο – Κυπριακό Μνημείο μπροστά από την παραδοσιακή Ελληνική Εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου που έκτισαν οι πρόγονοί μας. Η Τουρκία πέτυχε μέχρι σήμερα αρκετούς από τους στόχους της στην Κύπρο. Μεταξύ άλλων, σημειώνω την εθνοκάθαρση, τον εποικισμό, την αλλαγή δημογραφικών δεδομένων και τη δημιουργία παράνομης οντότητας στην κατεχόμενη Κύπρο. Εκείνο το οποίο δεν έχει πετύχει είναι ο οριστικός και αμετάκλητος παραμερισμός της Κυπριακής ∆ημοκρατίας. Αποτελεί ύψιστο χρέος να προασπιστούμε την κρατική μας υπόσταση. Ταυτόχρονα θα πρέπει να αξιολογήσουμε με σοβαρότητα, ορθολογισμό και σεμνότητα όλα τα δεδομένα ούτως ώστε να χαραχθεί μια στρατηγική επιβίωσης, η οποία απαραιτήτως θα πρέπει να περιλαμβάνει ένα ολοκληρωμένο αφήγημα καθώς και ένα νέο αξιακό σύστημα. Ανδρέας Οικονόμου

3

„Az ezeréves magyar–görög kapcsolatok” A magyarországi görögség és a magyar barátaink figyelmébe ajánljuk „Az ezeréves magyar–görög kapcsolatok” című új kiadványunkat.

A Magyar Országgyűlés Felsőháza adott otthont a konferenciának, melynek teljes anyagát tartalmazza új kiadványunk. A Magyarországi Görögök Országos Önkormányzata és a Magyarországi Görögök Kutatóintézete közös kiadásában megjelent könyv írásai több mint ezer esztendőt ölelnek át, Szent Istvántól, az államalapítótól jutunk el a 20–21. század sokféle konfliktussal terhelt korszakáig. A magyarság és Bizánc közötti kapcsolatok sokrétűek voltak, s befolyásolták egyrészt a bizánci görögség életét, másrészt a magyarok államalkotó elképzeléseit. A könyv gerincét a bizánci kapcsolatok alkotják, nem véletlen, hogy a címlapra az Agia Szófia görög templom került. (Ezen a képen a konstantinápolyi Agia Szófia, a görögség szimbóluma még 1453 előtti állapotában látható. A hátsó borítón pedig Szent István mellett a magyarok másik nagy uralkodójának, Szent László lányának, Piroskának a mozaikképe van.)

A könyvet a Budapesten működő Kornétás Kiadóval közösen adtuk ki ezer példányban. A megjelenést az Emberi Erőforrások Minisztériuma támogatta. Ezúton is köszönjük segítségüket.

(A kétnyelvű, fényképekkel illusztrált könyvet a Magyarországi Görögök Országos Önkormányzatánál, illetve a Magyarországi Görögök Kutatóintézetének vezetőjénél, Szidiropulosz Archimédesznél lehet igényelni – a korlátozott példányszám miatt – a jelentkezés sorrendjében.) a.oik

4

KONFERENCIA-KÖTETÜNK ELÉ

Nagy-nagy örömmel – bár némi késedelemmel – nyújtjuk át olvasóinknak a 2016. október 19-i konferencia előadásainak szerkesztett változatát. A cím az ezeréves kapcsolatok alakulására utal ugyan, de tudjuk, a magyar-bizánci kapcsolatok ennél messzebbre nyúlnak. Erről vita is folyt a konferenciát előkészítő szakaszban, végül az egyszerűség kedvéért maradtunk az „ezeréves” terminológia mellett, annak ellenére, hogy a magyarok és Bizánc közötti kapcsolatok jóval korábbi időkre vezethetők vissza, mint a Szent István-i állam alapítása. Ez akkor válik igazán egyértelművé, amikor azt vizsgáljuk, hogy a Kárpát-medencébe érkező magyarok mikor kerültek szorosabb kapcsolatba a keresztény tanokkal. Ezt a kapcsolatot több kutató is kimutatta – s előadóink is kitértek rá. Elöljáróban, azt hiszem, elég, ha a téma legrangosabb tudósához fordulunk, és Moravcsik Gyula professzor kutatásaira hivatkozunk. Annál inkább megtehetjük ezt, mivel szinte mindegyik szerzőnk hivatkozik Moravcsik professzor kutatásaira, éppen ezért kötetünkben közöljük kissé rövidített formában egyik kitűnő tanulmányát, a „Görög nyelvű monostorok Szent István korában” címűt. Azok a történeti források, melyeket ő maga tanulmányozott, jóval korábbra, a honfoglalást megelőző évszázadokra teszik a bizánci hatást, még amikor a magyar törzsek a Fekete-tenger északi partvidékén éltek.

A szerzők szerint a római (latin) kor ókeresztény hatásai is tetten érhetők a magyarok életében. Ez a hatás valószínűleg a népvándorlások során juthatott el hozzájuk. A magyaroknál tehát mindkét irányból – Róma és Bizánc – érződött a keresztény hit hatása és terjedése. Erre több tárgyi bizonyítékot is találtak a kutatók.

Az első magyar király államalkotó tevékenységét követően a magyarság bizánci kapcsolatai rendszeresebbekké és szorosabbá váltak. Ez, a XI. századtól a XV. századig terjedő időszak meghatározó volt Bizánc számára is. Nemcsak a katonai együttműködés – a fenyegető török veszéllyel szemben, ellenségeskedéseiket félretéve közös fellépésre voltak rászorítva –, hanem a keresztény tanok terjesztése és elmélyítése terén is. És ami ezzel összefüggött, a házasságok révén is erősödött a kapcsolatuk. A megkeresztelt magyarok pedig missziós tevékenységet is folytattak, többek között monostorokat építettek.

A konferencia programját úgy állítottuk össze, hogy az előadások több mint fele bizánci témával foglalkozik. S bár néhány fontos esemény, tárgyi emlék, kiemelkedő személyek szerepe több előadónál is helyet kaptak, ezek ismételt elhangzása nem okoz semmiféle problémát. Sőt, meggyőzőbbé teszi azokat az alapvető megállapításokat, amelyek a magyarság és Bizánc közötti kapcsolatokat meghatározták.

A konferencia második szakaszában hangzottak el azok az előadások, amelyek a közelmúlt, a XIX. és XX. század történetét és a kialakult konfliktusokat érintették. Ezeknek tárgya az első és második magyarországi görög diaszpóra története és szociológiai jellemzői.

A nagy érdeklődést kiváltó konferencia helyszíne a Magyar Országgyűlés felsőházi terme volt. Méltóbb helyen nem is rendezhettük volna meg ezt a – sokak szerint – történelmi jelentőségű eseményt.

Szidiropulosz Archimédesz a Magyarországi Görögök Kutatóintézetének igazgatója

Προεισαγωγικά στον τόμο του Συνεδρίου Με ιδιαίτερη χαρά – αν και με κάποια καθυστέρηση – παραδίδουμε στους αναγνώστες τις ανακοινώσεις του Συνεδρίου της 19ης Οκτωβρίου του 2016 σε επιμελημένη μορφή. Ο τίτλος παραπέμπει σε χίλια χρόνια των σχέσεων, αλλά γνωρίζουμε ότι οι ουγγρο-βυζαντινές σχέσεις έχουν μια πιο μακροχρόνια ιστορία. Είχε μάλιστα προηγηθεί σχετική συζήτηση κατά τη φάση της προπαρασκευής του Συνεδρίου, αλλά τελικά για λόγους ευκολίας αποφασίσαμε να μην αλλάξουμε τη διατύπωση «χίλια χρόνια», παρ’ όλο που οι σχέσεις μεταξύ Ούγγρων και Βυζαντίου πάνε πίσω πολύ πριν από την ίδρυση του ουγγρικού κράτους από τον Άγιο Στέφανο. Αυτό γίνεται ιδιαίτερα σαφές όταν εξετάζουμε πότε οι Ούγγροι, που έμελλε να εγκατασταθούν στη λεκάνη των Καρπαθίων, ήρθαν σε στενότερη επαφή με τις διδαχές του Χριστιανισμού. Η επαφή αυτή έχει επισημανθεί από αρκετούς ερευνητές – και αναφέρθηκε και από τους εισηγητές μας. Σε πρώτη προσέγγιση αρκεί, νομίζω, να επικαλεστούμε τις σχετικές έρευνες του Gyula Moravcsik, του πλέον διακεκριμένου μελετητή του θέματος. Τόσο μάλλον που σχεδόν όλοι οι συγγραφείς του τόμου παραπέμπουν στις έρευνες του αείμνηστου Moravcsik. Αυτός είναι και ο λόγος που στον παρόντα τόμο αναδημοσιεύουμε (στα ουγγρικα), ελαφρώς συντομευμένη, μία από τις εξαιρετικές μελέτες του, η οποία τιτλοφορείται «Ελληνόφωνα μοναστήρια την εποχή του Αγίου Στεφάνου». Οι ιστορικές πηγές που μελέτησε, μαρτυρούν ότι η βυζαντινή επίδραση είχε αρχίσει πολύ νωρίτερα, τους

αιώνες πριν από την εγκατάσταση των Ούγγρων στη σημερινή πατρίδα τους, όταν τα ουγγρικά φύλα ζούσαν στα βόρεια παράλια της Μαύρης Θάλασσας. Σύμφωνα με τους συγγραφείς, στη ζωή των Ούγγρων μπορούν να ανιχνευθούν και παλαιοχριστιανικές επιδράσεις της ρωμαϊκής (λατινικής) εποχής. Οι επιδράσεις αυτές πιθανόν να έφθασαν στα μέρη τους κατά τις μεταναστεύσεις των λαών. Επομένως, οι Ούγγροι είχαν δεχθεί χριστιανικές επιδράσεις και δράσεις από αμφότερες τις κατευθύνσεις – τόσο από τη Ρώμη, όσο και από το Βυζάντιο. Οι ερευνητές βρήκαν αρκετές αρχαιολογικές μαρτυρίες γι’ αυτό. Μετά την ίδρυση του κράτους από τον πρώτο βασιλιά, οι σχέσεις των Ούγγρων με το Βυζάντιο έγιναν πιο τακτικές και πιο στενές. Η περίοδος αυτή, από τον 11ο έως τον 15ο αιώνα, ήταν καθοριστικής σημασίας και για το Βυζάντιο. Όχι μόνο στη στρατιωτική συνεργασία – η τουρκική απειλή υποχρέωσε τις δύο πλευρές σε συνεργασία, παραμερίζοντας τυχόν εχθρότητες –, αλλά επίσης στη διάδοση και εμβάθυνση της χριστιανικής διδαχής. Και κάτι επίσης σχετικό: οι σχέσεις συσφίχθηκαν και μέσω των δυναστικών γάμων. Οι εκχριστιανισμένοι Ούγγροι, με τη σειρά τους, ανέπτυσσαν ιεραποστολική δράση και, μεταξύ άλλων, έκτιζαν και μοναστήρια. Το πρόγραμμα του Συνεδρίου καταρτίστηκε έτσι ώστε οι μισές και πλέον ανακοινώσεις να καλύπτουν θέματα σχετικά με το Βυζάντιο. Αν και μερικά σημαντικά γεγονότα, υλικά

5

μνημεία ή εξέχουσες προσωπικότητες απασχόλησαν περισσότερους από έναν εισηγητές, οι επανειλημμένες αναφορές σε αυτά δεν δημιουργούν πρόβλημα. Αντίθετα, μάλιστα, καθιστούν πιο πειστικές τις βασικές διαπιστώσεις που προσδιόριζαν τις σχέσεις των Ούγγρων και του Βυζαντίου. Στο δεύτερο μέρος του Συνεδρίου παρουσιάστηκαν οι ανακοινώσεις οι οποίες αναφέρονταν στο αμεσότερο παρελθόν, την ιστορία του 19ου και 20ου αιώνα και στις συγκρούσεις που προέκυψαν. Αντικείμενό τους αποτελούσε η ιστορία και τα κοινωνιολογικά χαρακτηριστικά της πρώτης και της δεύτερης ελληνικής διασποράς στην Ουγγαρία.

6

Το Συνέδριο, το οποίο συγκέντρωσε μεγάλο ενδιαφέρον, φιλοξενήθηκε στην αίθουσα συνεδριάσεων της άλλοτε Άνω Βουλής του Ουγγρικού Κοινοβουλίου. ∆εν θα μπορούσε να επιλεγεί πλέον επάξιο μέρος για αυτή την – κατά πολλούς – ιστορικής σημασίας εκδήλωση. Αρχιμήδης Σιδηρόπουλος ∆ιευθυντής του Ινστιτούτου Ερευνών Ελλήνων Ουγγαρίας

Sianos Tamás görög nemzetiségi szószóló naptárából Az Ellinizmosz folyóirat a jövőben folyamatosan tájékoztatni kívánja a görög közösséget a nemzetiségi szószóló munkájáról. Az alábbiakban az április 8-i választások óta eltelt időszakról olvashatnak összefoglalót.

– Május 4.: mandátumátvétel – Május 8.: eskütétel – Május 12-én Sianos Tamás görög nemzetiségi szószóló is részt vett a magyar kormány 80 millió forintos támogatásával felújított Jakob Bleyer német nemzetiségi tájház felavatásán Budaörsön. Délután Sianos Tamás megtekintette Dimitra Petrula görög írónő “Hol az anyád, Te?” című színdarabját a Ferencvárosi Művelődési Központban.

– Május 15-én az Országgyűlés Magyarországi nemzetiségek bizottsága támogatásáról biztosította Semjén Zsolt miniszterelnök-helyettest, a nemzetiségekért felelős tárca nélküli miniszterjelöltet. Sianos Tamás görög nemzetiségi szószóló megköszönte a magyar kormánynak a Konstantinápolyi Egyetemes Patriarchátus számára adományozott Károlyi-palotát, illetve segítséget kért a budapesti görög kulturális központ befejezéséhez.

– Sianos Tamás görög nemzetiségi szószóló 2018. május 20án részt vett a Görögség Házában a pondoszi görögök népirtásának emléknapja kapcsán szervezett megemlékezésen, majd koszorút helyezett el a kulturális központ falán elhelyezett emléktáblánál.

– A szószóló 2018. május 23-án – Papalexisz Kosztasz polgármester meghívására - részt vett Beloiannisz Község Önkormányzatának képviselő-testületi ülésén. Kíséretében volt Szidiropulosz László, a szószólói iroda munkatársa.

– Május 24-én a szószólói iroda munkatársai megtartották első munkaértekezletüket, ahol a szószóló ismertette elképzeléseit és a munkatársakra váró feladatokat. A Képviselői Irodaházban található iroda vezetését Agárdi Bendegúz Szpírosz, a Görögség Házában kialakítandó külső iroda vezetését Szidiropulosz László látja el. Nemzetiségi és egyházi szakértőként Politidu Márta segíti a szószóló munkáját.

– Május 28-án színháztechnikai szakemberekkel a szószólói iroda munkatársai, Kukumzisz György, az MGOÖ elnöke és Lantos-Lyka Antal, a Magyarországi Görög Színház igazgatója helyszíni bejárást tartottak a Görögség Háza színháztermében, s a helyiség fejlesztési lehetőségeiről tartottak megbeszélést.

– Május 29-én a szószóló látogatást tett a Külügyminisztérium Európai Bilaterális Főosztályán, ahol Szilágyi Gergővel, a főosztály vezetőjével, Csonka Dániel főosztályvezető-helyettessel és Mátyus Sándorral, a görögországi és ciprusi relációk országfelelősével folytatott megbeszélést. Kíséretében volt Agárdi Bendegúz Szpírosz, a szószólói iroda munkatársa.

– Május 31-én a szószóló részt vett a Magyarországi Görögök Országos Önkormányzatának közgyűlésén, ahol a testület hivatalosan is elfogadta Sianos Tamás lemondását képviselői mandátumáról. A közgyűlésen a szószóló bemutatta munkatársait és ismertette elképzeléseit a Görögség Házában a jövőben működő külső szószólói irodáról is.

– Június 4-én a szószóló hivatalos levélben válaszolt Hrisztosz Hrisztodulopulosz, a görögországi Ilida járás polgármesterének gratulációjára, s ígéretet tett a Beloiannisz és Amaliada között megkötött testvértelepülési szerződés további támogatására.

– Június 5-én a szószóló hivatalos levélben ajánlotta fel segítségét a magyarországi görög társadalmi szervezeteknek.

– Június 7-én Sianos Tamás munkavacsorán fogadta Dimitriosz Letsziosz görög nagykövetet, Lukasz Cokoszt, a Görög Nagykövetség 1. számú tanácsosát, Toszunisz Georgiosz gazdasági és kereskedelmi attasét, Tircsi Richárdot, a Miniszterelnökség Nemzetiségi Főosztályának főosztály-vezetőjét, Tirts Tamást, az Emberi Erőforrás Támogatáskezelő főtanácsosát, Kukumzisz Györgyöt, a Magyarországi Görögök Országos Önkormányzata és Arvanitidu Sztamatulát, a Fővárosi Görög Önkormányzat elnökét, illetve Papalexisz Kosztaszt, Beloiannisz község polgármesterét. A munkavacsorán részt vett Szentirmai Róbert, a Konstantinápolyi Egyetemes Patriarchátus Magyarországi Ortodox Exarchiájának beloianniszi lelkésze is.

7

– Sianos Tamás június 12-én részt vett a Nemzetiségi Pedagógiai Oktatási Központ által szervezett országos nemzetiségi tanulmányi verseny ünnepélyes díjátadóján. Az eseményen a Manolisz Glezosz Kiegészítő Görög Nyelvoktató Iskola diákjai és pedagógusai is több díjat vehettek át.

– A görög nemzetiségi szószóló 2018. június 14-én részt vett az Országos Nemzetiségi Önkormányzatok Szövetsége (ONÖSZ) és a nemzetiségi szószólók közös tanácskozásán, ahol a fő téma a 2019. évi költségvetési tervezet nemzetiségekre vonatkozó fejezetei voltak. Az ONÖSZ-ülést követően még aznap a szószóló a Magyarországi Görögök Országos Önkormányzatának testületi ülésén tájékoztatta a képviselőket a 2019. évi költségvetési tervezés legsürgetőbb feladatairól.

– Június 19-én a szószóló Papadopulosz Panajotisz, a Ciprusi Köztársaság magyarországi nagykövete meghívásának

8

tett eleget. A látogatás során a nagykövet és a szószóló áttekintették az együttműködési lehetőségeket. A szószóló elmondta, hogy folytatni kívánja az eddigi kiváló együttműködést a Magyar Országgyűlés és a Ciprusi Nagykövetség között, úgyszintén támogatásáról biztosította a Beloiannisz település és a ciprusi Pervolia között köttetett testvértelepülési projektet is. A ciprusi nagykövet hangsúlyozta, hogy mind Ciprus, mind Görögország számára a valódi erőforrást a diaszpórában élő közösségek jelentik, ezért komoly jelentősége van annak az anyaországok számára is, ha egy közösség jól működik. Beszélt az országát érintő legfontosabb kérdésről, a megszállt ciprusi területekről, ahol 44 év elteltével is megszálló csapatok tartózkodnak. A szószólónak jó munkát kívánt Papadopulosz Panajotisz. Érdeklődéssel várja az Interparlamentáris Unió (IPU) Magyar-Ciprusi Baráti Tagozatának megújult összetételét is. (Az IPU Magyar Baráti Tagozata az új ciklusra vonatkozóan nem tett javaslatot a magyar-ciprusi tagozat létrehozására, de Sianos Tamás levélben javaslatot tett, hogy a tagozat a 2018-2022. közötti parlamenti ciklusban is folytathassa munkáját.)

– Szintén ezen a napon Sianos Tamás látogatást tett Papalexisz Kosztasznál, Beloiannisz település polgármesterénél, hogy áttekintsék az önkormányzat aktuális pályázati dokumentációját, amely az Athén utca felújítását célozza. Az önkormányzat a helyi önkormányzatokért felelős miniszter által az önkormányzati feladatellátást szolgáló fejlesztéseken belül a belterületi utak, járdák, hidak felújítására rendelkezésre bocsátott támogatási keretből kívánja megújítani az elöregedett közterületet. A dokumentáció áttanulmányozását követően a szószóló a helyszínen tájékozódott az utca állapotáról. (szp)

Είναι και θέμα νοοτροπίας

Αναμφίβολα αυτό το διάστημα επικρατεί μια ευρύτερη ανησυχία αλλά και αβεβαιότητα λόγω των σοβαρών προβλημάτων και προκλήσεων που έχει ενώπιόν του ο λαός. Στο Κυπριακό καθίστανται ολοένα και περισσότερο προφανείς οι στόχοι της Τουρκίας και της τουρκοκυπριακής ηγεσίας. Θεωρώ ότι στο πεδίο αυτό θα μπορούσαν να είχαν γίνει πολύ περισσότερα. Τουλάχιστον θα έπρεπε να ήταν σαφής η ηθική μας υπεροχή. Στο οικονομικό πεδίο οι πολίτες ανησυχούν καθώς παρά την ανάκαμψη η χώρα δεν έχει ακόμα ένα ολοκληρωμένο οικονομικό υπόδειγμα. Ακόμα χειρότερα, το πρόβλημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων παραμένει, o Συνεργατισμός οδεύει προς το τέλος του ενώ η ανεργία, παρά με τη μερική βελτίωση, εξακολουθεί να πλήττει τη νέα γενιά. Προβληματίζει επίσης η διαρθρωτική ανεργία σε όλες τις ηλικίες. Στην περίπτωση των ατόμων άνω των 50 ετών τα δεδομένα είναι ακόμα πιο δύσκολα. Θλίψη προκαλούν επίσης η μάστιγα των ναρκωτικών, τα σκάνδαλα σε διάφορα επίπεδα καθώς και τα τροχαία ατυχήματα και η απώλεια ζωών – ο μινώταυρος της ασφάλτου. Τα τελευταία χρόνια παρακολουθούμε επίσης την απαξίωση της πολιτικής η οποία συνοδεύεται από την πεποίθηση «ο σώζων εαυτόν σωθήτω». Η προσέγγιση αυτή όμως δεν μπορεί να οδηγήσει σε αποτελεσματικές λύσεις. Όλοι οι πολίτες που εν πολλοίς δικαιολογημένα έχουν στρέψει την πλάτη στην πολιτική και την ενασχόληση με τα κοινά θα πρέπει να κατανοήσουν ότι όλοι επηρεαζόμαστε από τα τεκταινόμενα. Είναι λοιπόν καθοριστικής σημασίας να κατανοήσουμε ότι όλοι συλλογικά και ο καθ’ ένας από εμάς ξεχωριστά θα πρέπει να συμβάλουμε στην αντιμετώπιση των προκλήσεων και στη δημιουργία ενός ευνομούμενου και αποτελεσματικού κράτους για το οποίο να είμαστε υπερήφανοι. Το ερώτημα που τίθεται είναι πώς επιτυγχάνεται αυτός ο στόχος. Είναι, μεταξύ άλλων, αλλά και πάνω απ’ όλα, και θέμα νοοτροπίας. Αρχίζω από το πιο απλό παράδειγμα: είναι σημαντικό να είμαστε όλοι προσεκτικοί όταν οδηγούμε και να σεβόμαστε τον εαυτό μας και τους συμπολίτες μας. Αυτή η προσέγγιση θα προστατεύσει ζωές και παράλληλα θα υφίστανται λιγότερες υλικές ζημιές.

Ερχόμενοι σε ένα άλλο ζήτημα, αυτό της αξιοκρατίας, ενώ η πλειοψηφία των συμπολιτών μας κατανοεί τη σημασία της παρατηρεί ότι δεν υφίσταται καθώς οι φορείς εξουσίας πάντοτε θα προωθούν τους «ημέτερους». Ενώ η παρατήρηση αυτή ευσταθεί, θα πρέπει να εμπεδωθεί η αίσθηση ότι θα πρέπει να επιλέγονται οι ικανότεροι και οι εντιμότεροι. Σε διαφορετική περίπτωση υποσκάπτεται η δημόσια διοίκηση και πάνω απ’ όλα πλήττεται όχι μόνο η αξιοπιστία του συγκεκριμένου οργανισμού αλλά και οι θεσμοί ευρύτερα. Σε σχέση με την οικονομική διαχείριση εύλογα εγείρεται το ερώτημα κατά πόσον η κρίση και η κατάρρευση του Μαρτίου του 2013 μας έχει οδηγήσει σε μια βαθειά ενδοσκόπηση καθώς και στον παραμερισμό των κακών πρακτικών του παρελθόντος. Φοβάμαι πως όχι. Παρακολουθώντας διάφορες εκφάνσεις του δημοσίου βίου θεωρώ ότι έπρεπε να υπάρχει καλύτερη διαχείριση και μεγαλύτερη σοβαρότητα σε αρκετούς τομείς. Τα τεκταινόμενα στον Συνεργατισμό και το αναμενόμενο κόστος που τελικά θα το καταβάλουν οι φορολογούμενοι πολίτες δεν ήταν αναπόφευκτα. Ούτε και είναι ευκαταφρόνητα.Kαι αυτό δεν είναι το μόνο πεδίο. Παρακολουθώντας τα δρώμενα στον δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα φαίνεται να κυριαρχεί η επικίνδυνη ψευδαίσθηση ότι έχει επιστρέψει η εποχή των παχιών αγελάδων. Η Κύπρος βρίσκεται στην καρδιά της Ανατολικής Μεσογείου – η Τουρκία ελέγχει πλήρως την κατεχόμενη περιοχή και δεν αναγνωρίζει δικαίωμα ύπαρξης στην Κυπριακή ∆ημοκρατία. Η Μεγαλόνησος γειτνιάζει επίσης με τη Μέση Ανατολή που είναι σήμερα η πιο ασταθής περιοχή του κόσμου. Όλα αυτά συνθέτουν μια σκληρή πραγματικότητα. Ταυτόχρονα όμως η Κυπριακή ∆ημοκρατία είναι μέλος της ΕΕ ενώ παράλληλα έχει αναπτύξει ένα ευρύ δίκτυο διμερών σχέσεων. Η χώρα μας καλείται να συμβάλει στη δημιουργία ενός πλέγματος συμφερόντων που να την καθιστά απαραίτητη στην ευρύτερη αρχιτεκτονική της περιοχής. Προς αυτή την κατεύθυνση επιβάλλεται να εργαστούμε σκληρά ούτως ώστε η Κυπριακή ∆ημοκρατία να καταστεί ένα κράτος πρότυπο. Της αξίζει και το μπορεί, αρκεί να το πιστέψουμε. Προφανώς και αυτό το μείζον ζήτημα είναι και θέμα νοοτροπίας. Ανδρέας Θεοφάνους

* Ο Ανδρέας Θεοφάνους είναι Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας και Πρόεδρος του Κυπριακού Κέντρου Ευρωπαϊκών και ∆ιεθνών Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας.

9

Miért éppen Ciprus?

A Ciprusi Idegenforgalmi Hivatal és a Ciprusi Nagykövetség 2018. június 20-án a Gerbeaud-ház Átrium termében turisztikai és gasztronómiai estet szervezett. Panayiotis Papadopoulos nagykövet üdvözlő szavai után Ács-Lévai Viktória és Michalis Pouros, a Ciprusi Idegenforgalmi Hivatal marketing munkatársa ismertette Ciprus szépségeit. A tenger és a látványosságok mellett főszerepet kapott a gasztronómia. A finom ételekből kóstolót is prezentáltak a vendéglátók. Vendégvárónak a Commandaria aszúbor és a ciprusi törkölypálinka, a Zivania is megtette hatását. A halloumi sajtot, a muszakát és egyéb finomságokat, mint a szutzukosz és a pasztellaki is választhattak a vendégek. A program fénypontja a ciprusi népzene és termé-

szetesen a közös tánc volt. Ciprus továbbra is egész évben várja a magyar turistákat. Idén nyáron két fapados légitársaság járataival is közvetlenül eljuthatunk Budapestről a „Szerelem szigetére”. A 2019-es év nagy bejelentése, hogy már Debrecenből is közvetlen járatokkal elérhető lesz Ciprus!

10

Ευαγγελία Τσαρούχα Ο ΧΡΗΣΤΟΣ ΧΡΗΣΤΟΒΑΣΙΛΗΣ (1860; 1961; 1962;-1937) γεννήθηκε στο Σουλόπουλο Καλαμά της Ηπείρου, γιος του εύπορου κτηματία Αναστάσιου Βασιλείου.Παππούς του ήταν ο Χρήστος Βασιλείου (από όπου το ψευδώνυμο του λογοτέχνη),άρχοντας του Σουλόπουλου τον 19ο αιώνα. Η ακριβής χρονολογία γέννησής του δεν είναι γνωστή, τοποθετείται από τους μελετητές γύρω στο 1860. Τα πρώτα γράμματα έμαθε στο Σχολαρχείο Ξάνθης και συνέχισε με τη βοήθεια του θείου του Σπυράκη Βασιλείου ως μαθητής στην Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης. Το 1875 συνελήφθη από τις Τουρκικές Αρχές με αφορμή την Ανατολική κρίση και οδηγήθηκε ως όμηρος στην Κωνσταντινούπολη. Μετά από τρία χρόνια σπουδών στο εκεί Αυτοκρατορικό Λύκειο δραπέτευσε και έφυγε για την Κέρκυρα, από όπου πέρασε στην Ήπειρο, πήρε μέρος σε συμπλοκή εναντίον των Τούρκων στους Αγίους Σαράντα, αιχμαλωτίστηκε και εξορίστηκε στα Τρίκαλα. Το 1882 επέστρεψε στη γενέτειρά του, κατόπιν όμως νέας συμμετοχής του σε επαναστατικά κινήματα καταδικάστηκε σε θάνατο. ∆ραπέτευσε και επέστρεψε στη Θεσσαλία. Από το 1885 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Εκεί πραγματοποίησε την επίσημη εμφάνισή του στη λογοτεχνία με το διήγημα Η καλύτερή μου αρχιχρονιά που βραβεύτηκε στο διαγωνισμό της Ακρόπολης του Γαβριηλίδη. Στην ίδια εφημερίδα εργάστηκε από το 1889, δημοσιεύοντας διηγήματα και πολιτικά άρθρα (ως ανταποκριτής στη Ρωσία, τη Βουλγαρία και αλλού). Το 1913 χαιρέτησε την απελευθέρωση των Ιωαννίνων με το ποίημα Τα ελευθερωμένα Γιάννινα από την Ακρόπολη και έφυγε για τη γενέτειρά του, όπου εξέδωσε την εφημερίδα Ελευθερία και συμμετείχε στους πολιτικούς αγώνες γύρω από το Βορειοηπειρωτικό ζήτημα. Για τη δράση του εκτοπίστηκε στη Νάξο του 1917. Τότε (1916-1919) τοποθετείται η συγγραφή των ∆ιηγημάτων του Μικρού Σκολειού. Εκλέχτηκε βουλευτής Ιωαννίνων το 1926 και το 1935 με το Λαϊκό Κόμμα και από το 1923 ως το θάνατό του διηύθυνε την έκδοση του περιοδικού Ηπειρωτικά Φύλλα. Λίγο πριν το θάνατό του επισκέφτηκε ξανά την Αθήνα, όπου έλαβε βραβείο για το λογοτεχνικό του έργο από το Υπουργείο Παιδείας και τιμήθηκε με το χρυσό Σταυρό του Σωτήρα για την πατριωτική του δράση. Η έκταση του έργου του Χρηστοβασίλη (λαογραφικού, ιστορικού , διηγηματογραφικού, πεζογραφικού , ποιητικού, γλωσσικού, δραματικού, μεταφραστικού) είναι τεράστια και μεγάλο μέρος της βρίσκεται σε εφημερίδες και περιοδικά της εποχής. (Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.). Ο μικρός κριτής δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στην Ουγγαρία στο πρώτο Ανθολόγιο της Αυτοδιοίκησης Ελλήνων Ουγγαρίας, το 1996.

Χρήστος Χρηστοβασίλης: Ο μικρός κριτής Ο μικρός Κριτής, Σπύρος λεγόμενος, ήταν και δεν ήταν δέκα χρονών όταν, για πρώτη φορά, ακολουθώντας το αναγκαίο έθιμο της πατρίδας του, ξεκίνησε για την ξενιτιά, την Κίρκη αυτή του ηπειρωτικού κόσμου. Ο πατέρας του, ο κυρ Χρήστος, Κριτής λεγόμενος απ’ όλη την επαρχία, γιατί ήταν πραγματικώς ο δικαστής της, τον συνόδεψε ως τα Γιάννινα. Την ώραν του ξεχωρισμού, που ο Ρόβας ο καρβανάρης είχε έτοιμα τα μουλάρια του και τ’ άλογα του, και φώναζε, σαν άλλος δήμιος: «Το καρβάνι είν’ έτοιμο!!!», όλοι οι συγγενήδες που παρακολουθούσαν τους ξενιτεμένους τους, τους ξεμονάχεψαν και τους έλεγαν τα ύστερα λόγια του ξεχωρισμού. Ήταν καμιά εικοσαριά οι ξενιτεμένοι. Άλλος είχε μάνα, άλλος πατέρα, άλλος θειο ή θεια, κι άλλος μεγαλύτερο αδερφό ή αδερφή. Τι πικρή ώρα, η ώρα του ξεχωρισμού! Όλο το αίμα μαζώνεται στην καρδιά, το πρόσωπο σκυθρωπιάζει, και τα μάτια βουρκώνουν από τα δάκρυα. «Κι ο ζωντανός ξεχωρισμός παρηγοριά δεν έχει». Λέγει το ηπειρωτικό τραγούδι. Αλήθεια, δεν έχει παρηγοριά ο ζωντανός ο ξεχωρισμός! Χάνει από τα μάτια του ένα άνθρωπο ζωντανό, κι εκείνος, που φεύγει και πάει, κι εκείνος που μένει πίσω, και δε χάνει έναν πεθαμένο. Ο καρβανάρης ο Ρόβας έσχιζε από τη μια την άκρη ως την άλλη την πλατύχωρη αυλή του χανιού, κι έλεγε:

11

—«Τελειώστε γλήγορα πέρασε η ώρα». Πώς περνούν γλήγορα οι ώρες του ξεχωρισμού! Οι καρδιές χτυπούσαν δυνατότερα, τα μάτια δάκρυζαν, και κάπου κάπου ακούονταν και ξεφωνητό μάνας ή αδερφής. Πώς περνούν γλήγορα οι ώρες του ξεχωρισμού! Και φτερά αν είχαν, δεν θα περνούσαν, και δεν θα ‘φευγαν γληγορότερα! Τέλος ο καρβανάρης ο Ρόβας καβαλίκεψε ένα χρυσοκάπουλο μουλάρι και, χτυπώντας το με τους φτερνιστήρες του, πετάχτηκε έξω από την ορθάνοιχτη θύρα του χανιού, σαν αστραπή. Όλοι οι ξενιτεμένοι αγκαλιάστηκαν και φιλήθηκαν με τους δικούς τους και καβαλίκεψαν κι αυτοί με μάτια θολωμένα από τα δάκρυα του πόνου της πατρίδας, του σπιτιού, και των δικών τους, κι έκαναν το σταυρό τους. Τα «έχετε γεια», τα «ώρα καλή», και τα «καλή αντάμωση να δώσει ο Θεός!», διασταυρώνονταν απ’ εδώ και απ’ εκεί. Μια μάνα, πικρόμανα έστησε μοιρολόγι:

«Ανάθεμα σε ξενιτιά και τρισανάθεμά σε, Που μου κρατάς τον άντρα μου ακέρια δέκα χρόνια. Κι εφέτος μ’ αποπλάνεψες μου παίρνεις και το γιο μου!..»

Την ώρα που ο Σπύρος δρασκελούσε τη θύρα του χανιού, του φώναξε ο πατέρας του, με παραπονετική φωνή: —Σπύρο μου, στάσου, να σου ειπώ δυο λόγια ακόμα... Ο Σπύρος σταμάτησε το μουλάρι, κι ο Χρήστος, μαραμένος από τον πόνο του ξεχωρισμού του πρώτου παιδιού του, και του πλειο αγαπημένου απ’ όλα, του λέγει: —Παιδί μου! Άμα σκαπετήσεις το Μέτσοβο είσαι ή δεν είσαι παιδί μου είναι το ίδιο. ∆εν σε ξέρει κανένας. Αλλά συ να μη λησμονήσεις ποτέ ότι είσαι παιδί μου. Μακρά από ψέμα, κλεψιά, φονικό και ξένη γυναίκα! Και στο βάθος της θάλασσας κι αν βρεθείς, να μη χάσεις την ελπίδα σου από τον Θεό! Και βασιλιάς αν γενείς, να μη λησμονήσεις την πατρίδα σου. Τ’ άκουσες, παιδί μου; —Τ’ άκουσα, πατέρα μου!

—Ώρα σου καλή τώρα! Ο Θεός κι η ευχή μου μαζί σου! Το παιδί χτύπησε το μουλάρι του για να φτάσει το ξεμακρυσμένο καρβάνι, κι ο πατέρας σωριάστηκε στο πεζούλι του χανιού, κι άρχισαν να τρέχουν τα μάτια του σα βρύσες. Την άλλη την ημέρα ο κυρ Χρήστος βρίσκονταν στο χωριό του και δίκαζε τους πατριώτες του, που έτρεχαν σ’ αυτόν να βρουν το δίκιο τους, κι ο Σπύρος είχε σκαπετήσει το Μέτσοβο, κι όσους απαντούσε στο δρόμο κανέναν δεν γνώριζε, κι ούτε τον γνώριζαν! Το καρβάνι τραβούσε για την Πόλη, όλο της στεριάς. Είκοσι μέρες χρειάζονταν τότε για να πάει κανείς από τα Γιάννινα στην Πόλη, αν δεν τύχαινε στο δρόμο κανένα εμπόδιο. Είχαν περάσει δέκα μέρες δρόμο, πέρασαν την Θεσσαλονίκη, χωρίς να τους τρέξει κανένα κακό. Ήταν όλοι αγαπημένοι, όλοι μια χαρά και περνούσαν τον δρόμο τους τραγουδώντας και κουβεντιάζοντας σαν αδέρφια. Εκείνη την ημέρα μπήκε ο διάβολος στη μέση. Του ενός από το καρβάνι είχε πέσει η σακούλα του με ό,τι χρήματα είχε, και την είχε βρει ένας άλλος, από τους είκοσι συνταξιδιώτες και του την έδωκε, κρατώντας τα μισά για βρετικά. Εκείνος που είχε χάσει την σακούλα γύρευε ακέριο το χρηματικό ποσό, που είχε μέσα, κι εκείνος που την είχε βρει δεν το ‘δινε, λέγοντας ότι είχε δικαίωμα να βαστάξει τα μισά για βρετικά, κι από λόγο σε λόγο πιάστηκαν, κι άρχισαν να χτυπιούνται στα γερά, φωνάζοντας: «βιο μου» ο ένας και «δίκιο μου!» ο άλλος. Μπήκαν οι άλλοι να τους χωρίσουν, αλλά κι αυτοί χωρίσθηκαν σε δυο: άλλοι με τον έναν κι άλλοι με τον άλλον. Εκείνος οπού είχε βρει την σακούλα επέμενε να βαστάει τα μισά, λέγοντας: —∆ικαιούμαι να βαστάξω τα μισά, διότι αν δεν το φανέρωνα, ότι ηύρα την σακούλα, μπορούσα να τα φάω όλα τα χρήματα, που είχε μέσα. Εκείνος πάλι, που την είχε χάσει, επέμενε να τα ζητάει όλα, λέγοντας: —∆εν δικαιούσαι να μου βαστάξεις τα μισά, διότι δεν είμεστε απ’ άλλο καρβάνι συ κι απ’ άλλο εγώ, αλλ’ είμεστε από το ίδιο καρβάνι κι είμεστε σύντροφοι, κι ως σύντροφοι είμεστε αδέρφια και υποχρεούμεστε ο ένας να βοηθάει τον άλλο, κι όχι να κερδίζουμε ο ένας από τον άλλο. Φιλονικώντας φιλονικώντας έφτασαν σ’ ένα χάνι, ησύχασαν λίγο, όσο να φαν, κι άρχισαν πάλι την φιλονικία. Έδωκε πήρε ο Ρόβας, ο καρβανάρης, να τους ειρηνέψει, αλλά δεν μπόρεσε και τα δυο τα μέρη είχαν κάποιο δίκαιο, το καθένα για τον εαυτό του. Η φιλονικία κατάληξε στα χέρια, και μέσα στο μαλλοτράβηγμα, κάποιος είπε με πόνον καρδιακό: —Ε! και να ξεφύτρωνες, Θεέ μου, τον κριτή μας, τον κυρ Χρήστο, εδώ πέρα, από καμιά μεριά, πώς θα ‘φευγε ο τρισκατάρατος από τη μέση μας, και πώς θα γένονταν όλα μέλι γάλα!

—Αχ! πούθε να ήταν καημένε, είπε ένας άλλος τους, σε μια στιγμή θα ειρήνευαν τα πάντα.

—Μου ‘ρθε μια ιδέα —είπε ένας άλλος...

—Τι; τον ρώτησε τέταρτος.

—Τι;...Έχομε το παιδί του εδώ πέρα...

—Και σαν το ‘χομε; —Να το βάλομε στη θέση του πατέρα του... κριτή.

—Μπρε αλήθεια! Να το βάλομε κριτή. Αν και μικρό ακόμα, θα ξέρει να ειπεί κάτι, ως παιδί του κριτή μας.

—Σπύρο —φώναξε—Σπύρο! Τι γίνεται ο Σπύρος του κυρ Χρήστου; Ο Σπύρος δεν ακούονταν, τον είχε καταβάλει ο κόπος του δρόμου, κι άμα έφαγε, ακούμπησε στον τοίχο κι αποκοιμήθηκε, έχοντας προσκέφαλο το δισάκκι του, στρώμα τη βελεντζούλα του και σκέπασμα την κάπα του. Η πρόταση ν’ αναθέσουν την κρίση στο παιδί, είχε γίνει δεχτή απ’ όλη τη συνοδεία.

—Ναι, ναι! —ακούονταν ανάμεσα στες κουβέντες τους—να ξυπνήσαμε το παιδί να τους κρίνει. Είναι παιδί του πατέρα του...

12

Ο αρχηγός του καρβανιού, ο Ρόβας, ακούοντας ότι ήθελαν να ξυπνήσουν το παιδί για να κάμει την κρίση, και παίρνοντας το πράγμα γι’ αστείο, τους είπε: —Τι λόγια, ωρέ, είν’ αυτά που λέτε; Αφήστε το παιδί να κοιμηθεί. Τι ξέρει αυτό; —Όχι! όχι! —φώναξαν πολλοί— πρέπει να ξυπνήσαμε το παιδί. ∆ύο τρεις άρχισαν να ξυπνούν το παιδί, που κοιμόνταν βαριά. Ύπνος παιδιακίσιος και μάλιστα ύστερα από δρόμο. Του φώναζαν και το τραβούσαν απ’ εδώ κι απ’ εκεί, αλλά δεν μπορούσαν να το ξυπνήσουν. Τέλος του έβαλαν ταμπάκο στη μύτη κι έτσι φτερνίστηκε και ξύπνησε. Το παιδί άνοιξε τα μάτια του, κοίταξε γύρω γύρω και το πήρε το παράπονο.

—Γιατί παραπονιέσαι, ωρέ; —του είπε ο Ρόβας.

—Έβλεπα στον ύπνο μου ότι ήμουν στο σπίτι μου με τον πατέρα μου και με τ’ αδέρφια μου... Μάνα δεν είχα. Και λέγοντας αυτά άρχισε να κλαίει.

—Μπρε κριτή που σου τον διάλεξαν! Είπε μόνος του ο καρβανάρης.

—Ξέρ’ς γιατί σε ξυπνήσαμε, Σπύρο; του είπε ένας από εκείνους που τον ξύπνησαν.

—Πού να ξέρω; —είπε ο Σπύρος, τρίβοντας τα μάτια του.

—Σε ξυπνήσαμε για να μας κάνεις την κρίση της φιλονικίας. Το παιδί τον κοίταξε με το στόμα ανοιχτό.

—Μπρε, τι σας έφταιγε το καημένο και του χαλάσατε τ’ όνειρο, είπε ο καρβανάρης. Άιντε παιδί μου, κρίνε τους—είπε ο γεροντότερος ταξιδιώτης του καρβανιού. Γνωρίζεις την αιτία. Απ’ αυτού θα καταλάβουμε αν θα γενείς σαν τον πατέρα σου. Το παιδί καλοκάθισε σταυροπόδι, κι είπε στους μαλωμένους με ύφος αληθινού κριτή; —Ελάτε εδώ! Πήγαν κι οι δυο μπροστά του με τα χέρια σταυρωμένα.

—Ξέρετε πού είμεστε; Τους ρώτησε σοβαρά. Ο καρβανάρης άνοιξε τα μάτια του, προσέχοντας ν’ ακούσει καλύτερα. Οι μαλωμένοι δε μιλούσαν. Να σας ειπώ πού είμεστε. Είμεστε κακορίζικοι, δέκα μέρες μακριά από τον τόπο μας είμεστε ξένοι παντάξενοι! ∆ε μας γνωρίζει κανένας εδώ γύρα! Η ξενιτιά μας αδερφώνει όλους... Ο καρβανάρης άρχισε ν’ αποράει με τη νοημοσύνη του μικρού κριτή και λέγει μέσα του!

—Μπρε, το παλιόπαιδο! Αυτό είναι σοφό!

—Θέλετε να σας κάνω την κρίση; —τους ρώτησε σοβαρά σοβαρά.

—Θέλομε, του απολογήθηκαν, κι ό,τι μας πεις θ’ ακολουθήσομε. Έτσι κάναμε και στον πατέρα σου.

—Για να σας κάνω την κρίση, πρέπει πρώτα ν’ αγκαλιασθείτε και να φιληθείτε κι ύστερα να σας κρίνω. Οι δύο μαλωμένοι κοίταξαν ο ένας τον άλλον περίλυποι, σα να ντρέπονταν να κάνουν εκείνο που τους έλεγε. Οι άλλοι, βλέποντας το δισταγμό τους, τους φώναζαν: —Κάνετε, ωρέ, όπως σας λέγει ο κριτής! Τι καμαρώνετε! Οι μαλωμένοι αγκαλιάστηκαν και φιλήθηκαν κλαίοντας.

—Πηγαίνετε τώρα! είπε το παιδί, τελείωσε η κρίση σας!

—Και πώς τελείωσε; είπαν οι πολλοί. Ο ένας κρατάει κι ο άλλος έχει να λάβει.

—Τελείωσε, είπε το παιδί. Η διαφορά τους ήταν το μίσος. Αφού μπήκε η αγάπη ανάμεσα τους, το μίσος έφυγε και το δίκιο έρχεται μόνο του. Και πραγματικώς εκείνος που βαστούσε τα μισά τα χρήματα, τα βγαλε από τον κόρφο του και τα ‘δωσε στον άλλο, που τα ζητούσε, λέγοντας: —Πάρ’ τα, αδερφέ! Κι εκείνος που τα ζητούσε του απολογήθηκε: Όχι, αδερφέ, όλα! Βάστα τα βρετικά σου. Κράτα όσα θέλεις, κράτα τα κι όλα...

—Οχι! όχι, είναι δικό σου βιο —είπε εκείνος, που τα είχε βρει.

—Μακριά από εμένα το άδικο!

—Πάρ’ τα ωρέ, —του φώναξαν οι άλλοι— αφού σου τα δίνει ο άνθρωπος. Τα πήρε τότε εκείνος και τα έβαλε στη σακούλα, κι αφού την έβαλε στον κόρφο του, ξαναγκαλιάστηκε και ξαναφιλήθηκε με τον αντίθετό του.

—Εύγε! εύγε! Σπύρο —φώναξαν οι άλλοι— είσαι αληθινό παιδί του κυρ Χρήστου! και πήγαν όλοι και το φίλησαν το παιδί και το ευχήθηκαν να προκόψει. Ο καρβανάρης ο Ρόβας, που κορόιδευε πρώτα τον μικρό κριτή, πήγε και τον αγκάλιασε κι αυτός και τον φίλησε, λέγοντάς του: —Παιδί μου, να με σχωρέ’εις. Εγώ είμαι μεγάλος στα χρόνια και συ μεγάλος στον νου. Μια μέρα θα γίνεις αφέντης. Και πραγματικώς έζησε και πρόκοψε, κι όλοι οι συνταξιδιώτες του έγιναν ύστερα από λίγα χρόνια υπηρέτες του.

13

Caruha Vangelió irodalmi rovata Hrisztosz Hrisztovaszilisz Epiruszban született az 1860-as évek elején (1860? 1861? 1862? – 1937) gazdag, nemesi családban. A trákiai Xanthiban kezdte iskolai tanulmányait, majd a szmirnai evangélikus iskolában folytatta. 1875-ben a török hatóságok letartoztatták, és fogolyként Konstantinápolyba vitték. Három évig a birodalmi líceumba járt, ahonnan megszökött és Kerkirára menekült, ahonnan Epiruszba ment, hogy részt vegyen a törökök elleni felkelésben. Fogságba esett és Trikalába száműzték. Amikor újra szülőföldjén folytatta a törökellenes harcot, halálra ítélték, de megint megszökött. 1885-ben Athénben telepedett le, ahol díjat nyert a novellapályázaton, majd tudósító és újságíró lett végigutazva a Balkánon egészen Oroszországig. 1913-ban Jannina felszabadulásával hazatért és a Szabadság újság főszerkesztője lett, amelynek hasábjain részt vett az észak-epiruszi politikai vitában. Emiatt Naxosz szigetére száműzték. 1926-ban Jannina parlamenti képviselője lett. 1923-tól egészen a haláláig szerkesztője volt az Epiruszi Lapoknak.

Hazafias tevékenységéért halála előtt megkapta az Aranykeresztet az Oktatási Minisztériumtól. Hrisztovaszilisz (elbeszélő, költői, néprajzi, nyelvészeti stb.) művei nagy része a kor napilapjaiban, folyóirataiban, illetve később antológiákban olvashatóak. „A kis bíró” című írása 1996-ban jelent meg kétnyelvűen a Görög Országos Önkormányzat első Antológiájában.

Hrisztosz Hrisztovaszilisz: A kis bíró Szpírosz, a kis bíró alig múlt tíz éves, amikor az akkori idők szokása szerint szülei elküldték világot látni, mesterséget tanulni. Édesapja, a vidék bírája, elkísérte fiát a legközelebbi városig, Jannináig. Ott csatlakozott a fiú a Konstantinápolyba induló karavánhoz.

A válás szomorú perceiben így szólt az apa a fiához.

– Kisfiam! Mihelyt elhagyod e vidéket, már nem fog többé számítani, hogy az én fiam vagy. Senki sem fog ismerni téged. De te soha ne feledd el, hogy az én fiam vagy. Tartsd magad távol lopástól, hazugságtól, mások feleségétől! Még ha a tenger fenekén is találod magad, soha ne veszítsd el reményedet Istenben! És ha király lesz is belőled, szülőföldedet soha ne felejtsd el! Megértetted, fiam?

– Megértettem, apám.

– Isten áldjon, fiam! Sok szerencsét! – búcsúzott az apa, és még sokáig nézett könnyes szemmel a távolodó karaván után.

Akkoriban, ha minden jól ment, húsz napig tartott az út Janninától Konstantinápolyig. Már tíz napja voltak úton, Szalonikit is elhagyták és ez idáig minden a legnagyobb rendben ment. Mindenki nagyon kedves volt a többiekhez. Remekül érezték magukat, még énekeltek is útközben. Olyanok voltak, mint egy nagy család.

Hanem azon a tizedik napon beléjük bújt az ördög. Az egyik utas elveszítette az erszényét, benne az öszszes pénzével. Egy másik utas megtalálta, vissza is adta jogos tulajdonosának, de a pénz felét megtartotta magának, mondván, ez a becsületes megtaláló jutalma. Az erszény tulajdonosa viszont az egész összeget követelte. Szó szót követett, míg aztán egymásnak estek. Ütötték-verték egymást, s közben mindketten hajtogatták a magukét. Odaszaladtak a többiek, hogy szétválasszák őket, de lassan ők is két csoportra oszlottak: ki az egyiknek, ki a másiknak adott igazat. (…)

14

Ekképpen civakodtak, mígnem egy fogadóhoz értek… A vita verekedéssé fajult. A csattanások és puffanások közepette felsóhajtott az egyik utas: – Istenem, milyen kár, hogy nincs itt Hrisztosz úr, a bíró. Ő egy csapásra rendet teremtene!

– Bizony – szólalt meg egy másik. – Ő rögtön igazságot tenne…

– Emberek! – kapcsolódott a beszélgetésbe egy harmadik, - Eszembe jutott valami…

– Na, mi? – kérdezte a negyedik.

– Figyeljetek! Itt van közöttünk a bíró fia…

– Na és?

– Tegyünk meg őt az apja helyébe bírónak.

Az ötletet egyhangúan elfogadták, és elszaladtak, hogy megkeressék Szpíroszt. Csak Róvasz, a karaván vezetője ellenkezett: – Ugyan már, hagyjátok a gyereket aludni! Miért értene szegény a bíráskodáshoz?

A többiek azonban hajthatatlanok maradtak. Elkezdték ébresztgetni Szpíroszt, aki kifáradt a hosszú úttól, és most mélyen aludt. Mikor nagy nehezen kinyitotta a szemét, körülnézett, aztán eltörött a mécses.

– Hát neked meg mi a bajod? – kérdezte a fiút Róvasz.

– Álmomban otthon jártam az apámnál és a testvéreimnél. – felelte hüppögve Szpírosz.

– Na, ezek is jó bírót választottak! – dünnyögte magában Róvasz.

– Hanem, Szpírosz, tudod-e miért keltettünk fel? – kérdezte az egyik utas.

– Miért?- dörzsölte ki szeméből az álmot Szpírosz.

– Azért, hogy tégy igazságot a haragosok között.

Szpírosz először nagyon elcsodálkozott. Majd kényelmesen letelepedett a földre, és mint egy igazi békebíró, maga elé szólította a perlekedő feleket: – Lépjetek elém!

Mindketten megálltak Szpírosz előtt.

– Tudjátok-e hol vagyunk? – kérdezte őket komoly hangon a fiú. Mindenki hallgatott.

– Majd én megmondom, hol vagyunk. Idegen földön, idegenek között, tíznapi járóföldre a szülőföldünktől. Itt senki nem ismer minket. Ez tesz minket testvérekké…

Róvasz elcsodálkozott magában: – No, nézd már, milyen bölcsen szól!

– Akarjátok, hogy ítéletet hozzak?- kérdezte Szpírosz nagyon komolyan.

– Akarjuk – felelték -, és tartjuk magunkat a döntésedhez, mintha csak apád lennél.

– Mielőtt ítéletet hoznék, meg kell, hogy öleljétek és csókoljátok egymást.

A két haragos kelletlenül egymásra tekintett, mintha szégyellték volna megtenni, amit Szpírosz kért. A többiek, e tétovázást látván, egy emberként kiáltottak rájuk: – Mit bámultok? Csókoljátok már meg egymást!

A két perlekedő erre sírva összeölelkezett és megcsókolta egymást.

– Most már mehettek – mondta a gyerek, - befejeződött az ítélkezés.

– Már hogy fejeződött volna be? – zúgott a tömeg. – Kié lesz pénz?

– Az ítélkezés befejeződött, - ismételte Szpírosz. – Eddig is csak a harag választotta szét őket. Most, hogy újra szeretik egymást, és elmúlt a gyűlöletük, az igazság magától győzni fog. És valóban. Az, aki megtalálta az erszényt, fogta a megtartott pénzt, és átnyújtotta a másiknak: – Vedd el, testvér!

Az erszény tulajdonosa viszont ezt válaszolta: – Nem, testvér! Tartsd csak meg a jutalmadat. Jár neked…

– Nem, nem! A te pénzed! Nem akarok igazságtalan lenni.

– Tartsd meg! Kiabálták a többiek. – Jó szívvel adja.

Nagy nehezen sikerült így rábeszélni. Elrakta a pénzt, és újra megölelte korábbi haragosát.

– Bravó, Szpírosz! - ünnepelték a gyereket. - Látszik, hogy apád fia vagy! Belőled is bölcs, igazságos bíró lesz! És csakugyan. Néhány év múlva Szpírosz is bíró lett, és úgy tisztelték a nevét, mint valaha az apjáét.

Szabó Antigoné fordítása

15

Δημήτρης Παπάς: Αντάρτης, πρόσφυγας, ιδρυτής της Έ δρας Νεοελληνικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου της Πράγας Το 1930 ο Παπάς αναχώρησε «για ταξίδι σπουδής στο Παρίσι», ενώ στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στη Ρώμη όπου για έναν χρόνο παρακολούθησε τα σεμινάρια που διηύθυνε στο «Φροντιστήριο Βυζαντινής Φιλολογίας» ο γνωστός βυζαντινολόγος Σίλβιο Μερκάτι. Εκεί ο Παπάς ασχολήθηκε με τη μεθοδολογία ερμηνείας και κριτικής βυζαντινών συγγραφέων. Το 1931 επέστρεψε στην Ελλάδα, όπου υπηρέτησε τη στρατιωτική θητεία ως βοηθητικός στρατιώτης, ενώ στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στο Βόλο όπου άσκησε το επάγγελμα του δικηγόρου μέχρι την κήρυξη του ελληνο-ιταλικού πολέμου.

Τον περασμένο Μάιο συμπληρώθηκαν 55 χρόνια από το θάνατο του βολιώτη πανεπιστημιακού ∆ημήτρη Παπά, ιδρυτή των νεοελληνικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου της Πράγας, ο οποίος τα χρόνια του Εμφυλίου υπηρέτησε ως άτυπος πρέσβης της κυβέρνησης του βουνού στην πρώην Τσεχοσλοβακία. Ο ∆ημήτρης Παπάς γεννήθηκε την πρωτοχρονιά του 1907 στα Καλά Νερά του Μαγνησίας. Κατάγονταν από μια ευκατάστατη αγροτική οικογένεια ελαιοπαραγωγών. Είχε έναν αδελφό και πέντε αδελφές. Ο ∆ημήτρης Παπάς πέρασε τα παιδικά του χρόνια στο χωριό όπου έβγαλε και το ∆ημοτικό. Το 1916 η οικογένεια Παπά μετακινήθηκε στο Βόλο, όπου ο ∆ημήτρης σπούδασε στο Ελληνικό Σχολείο και στο Γυμνάσιο. Το 1925 ο ∆ημήτρης αναχώρησε για την Αθήνα προκειμένου να σπουδάσει στο Πανεπιστήμιο. «Ο πατέρας μου με επίεσε να σπουδάσω νομικά, εγώ όμως ήθελα να σπουδάσω φιλολογία, στην οποία είχα κλίση απ΄ το Γυμνάσιο και οι καθηγητές μου το συνιστούσαν», αναφέρει ο Παπάς στο ιδιόχειρο βιογραφικό του. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του στη Νομική και μετά την αποφοίτησή του ο ∆. Παπάς συνεργάστηκε με τον γνωστό ακαδημαϊκό Ανδρέα Ανδρεάδη, κοσμήτορα της Νομικής Σχολής και θεμελιωτή της πολιτικής οικονομίας στην Ελλάδα. Συνέβαλε στη συγγραφή της μνημειώδους «Ιστορίας των Οικονομικών της Ελλάδος από την ομηρικήν εποχήν ως τα νεώτερα χρόνια». Μάλιστα ο Παπάς αναφέρει ότι οι τρεις τόμοι που αναφέρονται στην ιστορία της οικονομίας κατά την ομηρική, κλασσική και ελληνιστική περίοδο, αποτελούν δικά του έργα.

16

Από το 1932 άρχισε να ετοιμάζεται θεωρητικά για τον ακαδημαϊκό στάδιο, αποσκοπώντας να ειδικευτεί στο Βυζαντινό ∆ίκαιο. Όπως γράφει ο ίδιος, «ασχολήθηκα με τη Βυζαντινή εποχή από άποψη ιστορίας, φιλολογίας και τέχνης. Παράλληλα έγραφα σε επαρχιακές εφημερίδες και περιοδικά φιλολογικές και θεατρικές κριτικές. Το δικηγορικό μου επάγγελμα ύστερα από δυο χρόνια εξάσκησης, μου έδινε αρκετά ώστε να μπορώ να ζω και να μελετώ με σχετική άνεση». Το 1934 ταξίδευσε επαγγελματικά στην Αίγυπτο. Εξασφαλίζοντας φιλοξενία στο σπίτι του θείου του, που έμεινε στην Αλεξάνδρεια, αξιοποίησε την ευκαιρία που του δόθηκε προκειμένου να μελετήσει τους ελληνιστικούς παπύρους. Παράλληλα πραγματοποίησε ταξίδια στην Κωνσταντινούπολη, το Άγιο Όρος, τη Μέγα Σπήλαιο και στα Αγία Λαύρα με σκοπό να μελετήσει χειρόγραφα που βρισκόταν φυλαγμένα στα μοναστήρια τους. Ο ∆. Παπάς επικαλείται την αγάπη του για τη μελέτη προκειμένου να δικαιολογήσει την απουσία του από τις πολιτικές ζυμώσεις κατά τη διάρκεια της φοιτητικής του ζωής και της δικηγορικής του σταδιοδρομίας. Στη βιογραφική του έκθεση γράφει ότι δεν ανέπτυξε πολιτική δραστηριότητα την περίοδο της μεταξικής δικτατορίας σημειώνοντας ωστόσο ότι «σε συζητήσεις είχα αρκετά έντονα εκδηλωθεί ενάντια στη δικτατορία και η αστυνομία στο χωριό δυο φορές μ΄ εκάλεσε και μου έκανε συστάσεις κι έμμεσες απειλές. Πάντως εξακολούθησα να υποστηρίζω δωρεάν κομμουνιστές και να καταφέρομαι ενάντια στο καθεστώς». Για τη βασιμότητα των ως άνω επικαλείται ως μάρτυρα τον συμπατριώτη του Μιλτιάδη Πορφυρογένη, κορυφαίο στέλεχος στη συνέχεια του ΚΚΕ και υπουργό στην πρώτη μεταπολεμική κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου. Την περίοδο της Κατοχής ο Παπάς εντάχθηκε στο ΚΚΕ. Το 1943 έγινε αξιωματικός του ΕΛΑΣ στα ανταρτικά σώματα που δρούσαν στην περιοχή του Πηλίου. Μετά τη Βάρκιζα πέρασε με εντολή του ΚΚΕ στη Γιουγκοσλαβία καθώς καταδιωκόταν στην Ελλάδα για την αντιστασιακή του δράση στην Κατοχή. Την περίοδο της μεταβαρκιζιανής τρομοκρατίας φαίνεται ότι αρκετοί συγγενείς του καταδιώχτηκαν για την αντιστασιακή τους δραστηριότητα. Το ξέσπασμα του Εμφυλίου βρήκε τον Παπά στην ελληνική προσφυγική κοινότητα του Μπούλκες της Γιουγκοσλαβίας, απ΄ όπου το Μάρτιο του 1947 με εντολή του κόμματος αναχώρησε για την Τσεχοσλοβακία προκειμένου να υποβληθεί σε θεραπεία. Στην Τσεχοσλοβακία, κατόπιν πρότασης του νεοϊδρυθέντος Τσεχοσλοβακικο-ελληνικού Συνδέσμου, προσλήφθηκε

στο υπουργείο Πληροφοριών, το οποίο λειτουργούσε υπό τη διεύθυνση του κομμουνιστή υπουργού Βάτσλαβ Κοπέτσκι. Από την αρχή της παραμονής του στην Πράγα ο Παπάς έμαθε τσεχικά και ουσιαστικά λειτουργούσε ως άτυπος «πρέσβης» του ΚΚΕ και της Προσωρινής ∆ημοκρατικής Κυβέρνησης στην Τσεχοσλοβακία. Οι αρμοδιότητές του διευρύνθηκαν από τον Φεβρουάριο του 1948, όταν το ΚΚ Τσεχοσλοβακίας ανέλαβε την αποκλειστική άσκηση της εξουσίας στη χώρα. Ο Παπάς έχει την ευθύνη τον εκπομπών του τσεχοσλοβάκικου ραδιοφώνου στα ελληνικά, διοργάνωνε εράνους και εκδηλώσεις συμπαράστασης προς το ∆ΣΕ, ενημέρωνε την τσεχοσλοβάκικη κοινή γνώμη για τις εξελίξεις στην Ελλάδα, ενώ παράλληλα από το Μάρτιο του 1948 ανέλαβε τη διεύθυνση της έδρας Νέων Ελληνικών στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου. Παράλληλα στον Παπά ανατέθηκε το έργο του συντονισμού της υποδοχής των εκατοντάδων προσφυγόπουλων που άρχισαν να φτάνουν τον Απρίλιο του 1948 προερχόμενα από τις ανταρτοκρατούμενες περιοχές της «Ελεύθερης Ελλάδας». Ιδιαίτερη πιεστική ήταν η ανάγκη προετοιμασίας δασκάλων ικανών να αναλάβουν τη διδασκαλία των προσφυγόπουλων. Επειδή οι ανάγκες ήταν ιδιαίτερα πιεστικές ο Παπάς σε συνεργασία με τον Λυσίμαχο Παπαδόπουλο, υπεύθυνο της Επιτροπής Βοήθεια για το Παιδί – ΕΒΟΠ στην Τσεχοσλοβακία, διοργάνωσαν ταχύρυθμα σεμινάρια επιμόρφωσης δασκάλων, τους οποίους επέλεγαν από τις τάξεις των μεγαλύτερων σε ηλικία προσφυγόπουλων. Οι πολλαπλές υποχρεώσεις χειροτέρευσαν την κατάσταση υγείας του Παπά. Ίσως γι αυτό το λόγο η ηγεσία ΚΚΕ έστειλε από το Παρίσι στην Πράγα τον γνωστό δημοσιογράφο Σεραφείμ Μάξιμο, τον οποίο όμως συνόδευε η φήμη του ανυπόληπτου κομματικά στελέχους, καθώς είχε διαγραφεί από το ΚΚΕ το 1926. Έτσι ο Παπάς, παρά τα προβλήματα υγείας, εξακολούθησε να εμφανίζεται ως ο κύριος εκπρόσωπος του ΚΚΕ και της Προσωρινής ∆ημοκρατικής Κυβέρνησης στην Τσεχοσλοβακία. Μετά την οριστική ήττα στο Γράμμο και την άφιξη δώδεκα χιλιάδων προσφύγων στην Τσεχοσλοβακία ο Παπάς έπαψε να διαδραματίζει πολιτικό ρόλο, καθώς τον ρόλο του καθοδηγητή των προσφύγων αναλαμβάνει αρχικά ο συμπατριώτης του Μιλτιάδης Πορφυρογένης. Τα ενδιαφέροντα του Παπά επικεντρώθηκαν στον πανεπιστημιακό τομέα. Το 1951 η τσεχοσλοβάκικη κυβέρνηση του απένειμε τον τίτλο του υφηγητή. Την ίδια χρονιά αποπεράτωσε τη μετάφραση στα ελληνικά του γνωστού βιβλίου του Τσέχου αντιστασιακού – κομμουνιστή δημοσιογράφου Γιούλιους Φούτσικ, «Ρεπορτάζ γραμμένα κάτω από την κρεμάλα». Οι δραστηριότητες του Παπά προκάλεσαν την προσοχή της Ελληνικής Πρεσβείας στην Πράγα, η οποία ενημέρωσε σχετικά το υπουργείο ∆ημοσίας Τάξεως, το οποίο ζητούσε να μάθει «πλήρη στοιχεία ταυτότητος, ως και τον τόπο καταγωγής του ειρημένου, προκειμένου να ενεργήσωμεν δια την διαγραφήν του εκ των Μητρώων αρρένων, καθ΄ όσον απεστηρήθη ούτος της Ελληνικής Ιθαγενείας». Μετά το 1951 ο Παπάς προκειμένου να εδραιώσει την παρουσία του της έδρας των Νέων Ελληνικών μετατοπίζει το ερευνητικό του ενδιαφέρον στην φιλολογία και στην ελληνική λογοτεχνία. Συνέβαλε ουσιαστικά στην εκμάθηση της τσεχικής, όρος απαραίτητος για την προσαρμογή των χιλιάδων Ελλήνων πολιτικών προσφύγων, με τη συγγραφή του πρώτου τσεχο-ελληνικού λεξικού (20.000 λήμματα). Λίγο αργότερα (1954) έγραψε την πρώτη μέθοδο εκμάθησης της τσεχικής γλώσσας («Η Τσέχικη για Έλληνες»). Για τις

ανάγκες των φοιτητών συνέγραψε την «Χρηστομάθεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας», στην οποία παραθέτει εκτενή αποσπάσματα αντιπροσωπευτικών έργων νεοελλήνων συγγραφέων και ποιητών. Άγνωστο παραμένει το πώς και πότε κατόρθωσε να μεταφέρει από την Ελλάδα στην Πράγα εκατοντάδες τόμους ελληνικών βιβλίων. Το ένα τρίτο περίπου των τόμων της βιβλιοθήκης του Τμήματος Νεοελληνικής Φιλολογίας στην Πράγα εξακολουθούν να φέρουν μέχρι σήμερα την υπογραφή και τη σφραγίδα του ∆. Παπά. Μεταξύ αυτών ξεχωρίζει η πολύτομος Ιστορία του Παπαρρηγόπουλου, η Ιστορία του Κορδάτου, κλασικά έργα της ελληνικής λογοτεχνίας κλπ. Παράλληλα ξαναπιάνεται με την αρθρογραφία σε επιστημονικά περιοδικά κύρους, επιδιδόμενος σε μια ευγενική άμιλλα με τον ∆ημήτρη Χατζή, «ανταγωνιστή» του στη Βουδαπέστη. Το 1959 έλαβε μέρος στο πρώτο συνέδριο των προσφύγων νεοελληνιστών που έλαβε χώρα στο Ανατολικό Βερολίνο με τη συμμετοχή του Στρατή Τσίρκα και άλλων επιφανών λογοτεχνών της προσφυγιάς. Στα πρακτικά του συνεδρίου δημοσιεύτηκε η παρέμβασή του με τίτλο «Πότε αρχίζει η νεοελληνική λογοτεχνία». ∆υστυχώς η ασθενική του κράση δεν του επέτρεψε να ολοκληρώσει άρθρα και

μελέτες πάνω στις οποίες δούλευε. Ένα νέο εγκεφαλικό επεισόδιο την Άνοιξη του 1963 στάθηκε μοιραίο και δεν του επέτρεψε να υλοποιήσει τα σχέδιά του, αφήνοντας πίσω του ένα δυσαναπλήρωτο κενό. Οι τότε φοιτητές του εξαίρουν την απλότητά του, την εργατικότητα και το χαμόγελό του. Με σκληρή προσωπική εργασία, ξεπερνώντας με υπομονή τα εμπόδια και τις απογοητεύσεις της αναγκαστικής υπερορίας, έθεσε τα θεμέλια της Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου. Κώστας Τσίβος (Ο Κώστας Τσίβος είναι επίκουρος καθηγητής σύγχρονης ιστορίας και επικεφαλής του Τμήματος Νεοελληνικής Φιλολογίας στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου του Καρόλου της Πράγας).

17

Haupt Erik SZÉCHENYI GÖRÖGORSZÁGBAN

Ha a magyar–görög kapcsolatokról esik szó, egyfajta kiindulópontként vagy horgonypontként mindig megemlítik gróf Széchenyi Istvánt is.

Kevésbé ismert azonban, hogy Széchenyi közvetlen, személyes tapasztalatokat is szerzett Görögországról, a görög népről, mivel fiatal korában, 1818–19-ben nyolc hónapot töltött el ott. Életének ezt a szakaszát életrajzírói is gyakran csak fél mondatban említik meg, noha ez az útja, az ott szerzett élmények, tapasztalatok kétségtelenül nagy hatással voltak személyiségének fejlődésére, látókörének bővülésére. Jelen előadásom célja utazásának bővebb ismertetése.

1818-ban Széchenyi huszonhét éves volt, sikeres katonai karrier állt mögötte. Huszártisztként részt vett a napóleoni háborúkban, katonai szolgálata során megfordult számos európai országban.

Birtokainak jövedelme, családja támogatása lehetővé tette, hogy tanulmányutakat is tegyen, amire édesapja, a könyvtáralapító Széchényi Ferenc is ösztönözte. Keleti útját megelőzte két angliai utazása.

Abban az időben komoly anyagi háttér, elszántság és komoly előkészületek kellettek ahhoz, hogy egy arisztokrata több hónapos külföldi útra induljon. Különösen igaz volt ez a Török Birodalomra, Délkelet-Európára, ahol a bizonytalan viszonyok még kockázatosabbá tették az utat. Ennek ismeretében igen impozáns Széchenyi útvonala: Itália – Korfu – Milosz – Konstantinápoly – Szmirna – Hiosz – Athén – Halkida – Lamia – Athén – Korinthosz – Misztra – Olimpia – Pirgosz – Patrasz – Itália.

Felmerülhet a kérdés, miért éppen Görögországot kereste fel Széchenyi? A 18. század végén, a 19. század elején Itália mellett

18

egyre több utazó választotta céljául Görögországot is. Közelről meg akarták ismerni a helyszíneket, emlékeket, ahol a görög történelem és kultúra nagy eseményei lejátszódtak. Széchenyi döntésében több egyéni tényező is szerepet játszott. Egyfelől fantáziáját felkeltette az egzotikus vidék, másfelől ő is komolyan lelkesedett a klasszikus műveltség és annak emlékei iránt.

Ugyanakkor élete fordulóponthoz közeledett, immár nem elégítette ki a tétlen katonatiszti élet, új célokat, irányokat keresett, és magánéleti kudarcai miatt is egy időre romantikus módon el akart tűnni, ki akart szakadni környezetéből.

Széchenyi hosszasan készült az útra, mind szellemileg, mind anyagiakban. Felfogadott egy osztrák filológust, Landschulzot, hogy őt ógörög nyelvre oktassa és hamarosan képes is volt Homéroszt, Platónt eredetiben olvasni. „Útikönyve”, melyet mindig magánál hordott, Pauszaniasz antik úti beszámolója volt, de áttanulmányozta a korabeli francia, angol útleírásokat, Chateaubriand, Gibbon és William Gells munkáit. Magával vitt egy osztrák festőt, Johann Nepomuk Endert, aki a jellegzetesnek tartott embereket, tájakat egyaránt megörökítette az út során.

Figyelemre méltó, milyen alaposan választotta ki úti céljait.

Gyakorlatilag minden látnivalót felkeresett, sőt még többet is, ahová a mai turisták általában eljutnak.

A költségekre az apjától kapott kb. 5000 arany állt rendelkezésére, ami nagy összegnek számított akkor. Élményeit, benyomásait Széchenyi naplójában örökítette meg folyamatosan. Tervezte ennek kiadását is, a beszámoló azonban torzó maradt.

Széchenyi 1818. július 13-án indult el Bécsből Olaszország felé. Róma érintésével augusztus 17-én már Ancona kikötőjében volt, ahonnan 18-án indultak el az Orione nevű kétárbocos hadihajón. Viharos időben haladtak Korfu szigetéig, ahol az akkor már három éve angol fennhatóság alatt lévő sziget kormányzója az utasokat diplomatáknak kijáró tisztelettel fogadta.

Széchenyi három napot töltött a szigeten, a fővárosban és környékén minden érdekességet megszemlélt.

Korfu különleges benyomást tett rám. Minden anynyira különböző... A házak mind fából épültek, és az embertömeg olyan nagy, hogy az utcában alig lehet előrehaladni.

Augusztus 27-én vitorláztak tovább, érintették Paxoszt, Lefkádát, Kefaloniát, Sfaktiriát, Kíthirát. Nyolc nap elteltével érkeztek meg Milosz kikötőjébe, Kasztróba (a mai Adámaszba). A szélcsend miatt hat napig kellett a szigeten vesztegelniük, mely idő alatt minden nap kirándulásokat tettek a hegyekben. Egy helybéli, Frangíszkosz Mihálisz segítette őket, aki a továbbiakban hajókalauzuk is lett.

A kalauz felesége egy éltes, de friss asszony – a lánya ellenben tizennégy éves és a legcsinosabb arc, amit valaha is láttam ezen a világon. […] A Milosz-szigetiek különböznek a többi szigetlakótól, akik nem kedvelik a nyugatiakat […] rendkívül jó érzületűek és derék emberek. A mi kalauzunk is olyan kellemes ember, hogy mindnyájan hamar megkedveltük. A milosziak, ahol csak lehetséges, szorgalmasan művelik földjeiket, és minden növény, még ha oly kicsiny

is, ebben a klímában temérdek gyümölcsöt hoz. Inkább csak a gyümölcsöt látni, mint a fát. […] A lakosok többsége hajókalauz, akiket nagyon ügyesnek tartanak, és minden kereskedő, aki nem ismeri az Archipelágust, innen szerzi kalauzát.

Ender közben szorgalmasan rajzolt, festett. Lerajzolta vendéglátójuk leányát, Marúszát is, és az e vázlat alapján később készített képe, mely miloszi tájban ábrázolja a leányt, Ender egyik legszebb műve. Széchenyi közben bejárta a szigetet, felkereste a Szent János-kolostort és annak az antik színháznak a romjait, amelynek közelében másfél év múlva majd megtalálják a „Milói Vénuszt”.

Szeptember 8-án indulhattak tovább. Szerifosz, Kíthnosz, Kea mellett elhaladva Evia és Androsz között hajóztak a Dardanellák felé.

Széchenyinek a mai Törökország területén tett utazására a terjedelmi korlátok miatt most részletesen nem térek ki. Felkereste Trója környékét, Konstantinápolyt, majd Szmirnába utazott, ahol több mint egy hónapot töltött el. Szmirnából kereste fel Hiosz szigetét egy egyhetes kirándulás keretében.

Korábban láttuk volt Pszara és Antipszara szigetét, melyek bár kicsinyek, mégis nyolcvan nagy kereskedőhajójuk van.

Ekkor már megelőzte a híre; nem sok európai fordult meg a szigeten abban az időben, ezért az „egzotikus” Magyarországról érkező gróf nagy feltűnést keltett, sokan hercegnek is tartották: il Principe d’ Ungheria-ként emlegették.

Hioszon első dolga volt, hogy felkeresse „Homérosz iskoláját”, egy különös formájú sziklát és a költő forrását. A természeti látnivalók mellett ellátogatott a sziget görög iskolájába is. Megismerkedett annak neves igazgatójával, Neofitosz Vamvasszal, Korais barátjával, az athéni egyetem későbbi rektorával.

Elmentünk az iskolába, melyet Chioszban régebben létesítettek ugyan, szilárdabban mégiscsak új

igazgatója, Vamva, ki egész kiképzését Párizsban nyerte, bővítette és alapozta meg. Több más intézkedés mellett egészen új intézet épült egy jövendőbeli könyvtárnak, továbbá kémiai és kísérleti fizikai készülékeket szereztek be. Tizenhárom professzort fognak egy közalapból fizetni, mely évi 50 ezer piaszterre tehető. Új könyveket fognak beszerezni, Párizsból és Angliából műszereket rendelnek, ifjakat tanulmányútra és idegen iskolába küldenek. Mindez titokban történik…

Széchenyi alaposan tájékozódott a sziget gazdaságáról is, a narancs-, citrom- és masztix-ültetvényekről, s felmérte, hogy a török elnyomás miatt bizonyos forrongás van a görögök között, mely előbb-utóbb minden bizonnyal kitör.

Szmirnából december 22-én indult el egy angol hadihajón Athén felé, ahová másnap érkeztek meg. Mivel vendégfogadók akkor még nem voltak a városban, egy francia konzulátusi tisztviselőnél kaptak szállást. Széchenyi ott ismerkedett meg dr.

Robert Wilson skót orvossal, aki ettől kezdve végig vele utazott.

A rossz téli időjárás ellenére már január 4-én hosszabb kirándulásra szánták el magukat, a Thermopülei-szoroson át Larisszáig, egészen a pharszalai csatatérig akartak lovagolni egy tolmács kísértében.

Tolmácsunkat Demetrius urat, aki három fiát, Alkibiadészt, Themistoklészt és Periklészt Moszkvában taníttatja […] egy dollárért fogadtuk fel.

Kora reggel indultak el első állomásuk, „Negropont” (Halkida) városa felé. Két nap alatt értek oda, ahol a helyi dragománnál szálltak meg. Széchenyi első útja a pasához vezetett. „A fő ok az volt, hogy […] háromszáz piaszterért kiszabadítsak három görögöt, akiket az athéni vojvoda, minden ok nélkül fogságba vetett. […] A három görög egy lyukban volt, mely az udvarra nyílott, amin mi is keresztülhaladtunk. A legszomorúbb állapot-

19

ban voltak, amibe ember csak kerülhet, külsejük és viselkedésük olyan megtört volt, hogy nagyon szántam őket.”

A rossz időjárás megakadályozta, hogy a parti úton jussanak Larisszáig, ezért Théba felé indultak. A hóakadályok miatt csak nehezen és lassan tudtak előrejutni. „Ahhoz, hogy Thébába jusson az ember, Kara Baba mellett kell ellovagolni, majd miután egy eléggé kellemetlen sziklás hegyet magunk mögött tudunk, egy síkságra jutunk. Az idő derültté vált, utunk utolsó szakaszát gyors galoppban tettük meg, gyönyörű holdfénynél. […] Nicholacy Antonado háza előtt álltunk meg. Az egyik csizmám a lábammal együtt a kengyelhez fagyott. - A holdfénynél és a téli időben Théba különösen hatott, egy pillanatig azt gondoltam, egy régi németországi városban vagyok, mint Nürnberg.”

Thébába érkezve újabb kellemetlenségek várták őket: csak egy fűtetlen szobát tudtak éjszakára szerezni, ahol a víz megfagyott az edényekben. A városban két napot kellett eltölteniük, mivel nem kaptak váltólovakat, ezért bőven volt idejük hogy egy angol utazó, Henry Holland útleírását követve kétszer is végigjárják a város nevezetességeit.

Következő úticéljuk Lamia volt. A havas utakon, hegyi ösvényeken öt egész napig(!) tartott, míg a száztíz kilométeres utat megtették és Livadián, a Parnasszosz-hegyen át a Thermopülei-szorosba, illetve Lamiába értek. Az éjszakákat kunyhókban, pásztorszállásokon töltötték.

Lamiából január 13-án indultak vissza Athénbe, ez alkalommal egy kis csónakon. Nem sejtették, hogy a hatvan órányi hajóút során hamarosan az életük is veszélybe kerül. „Paleo Kastro falu előtt vannak Eretria romjai, ahol a görögök annyi ideig ellentálltak Xerxesnek. Ott akartam tábort verni éjszakára. […] Megpillantottuk Eretria szép romjait, a part felé kormányoztunk, amikor az egyik hajós közvetlenül előttünk egy kőgátat vett észre a vízben, ezért gyorsan elvágta a vitorlák köteleit. Ennek a görögnek a lélekjelenléte megmentett minket a teljes hajótöréstől, és mindannyian fejjel előre a padlóra zuhantunk. A fal a régi Eretria egyik mólója volt! […] Fél órai hajózás után a sötét és ismeretlen tengeren ismét a part felé merészkedtünk egy akkora kis vitorlával, mint egy zsebkendő. Olyan ’szerencsések’ voltunk, hogy egyenesen egy sziklazátonyra futottunk, amiről sápadt arccal verődtünk vissza. […] Többféle nyelven kiabáltunk, teljes tüdőnkből. Elővettük az evezőket, és két órai megfeszített munka után egy szélvédett szikla mögött horgonyt vetettünk. […] A hajó több helyen megsérült és megtelt vízzel. Az angollal tizenkét órát kellett ebben a nevetséges helyzetben eltöltenem. A következő reggel a másik oldalra hajóztunk és délután egy órakor szerencsésen kikötöttünk egy kikötőben, ami véletlenül Marathon volt.”

Marathónnál megtekintették a csata helyszínét, majd az ottani kolostorban szálltak meg éjszakára.

Széchenyi István két hetet töltött el Athénban. Kétszer is felkapaszkodott a pentelikoni ókori márványbányákhoz, elgyalogolt Phülé várába, ahová a harminc zsarnok ellen felkelő athéni demokraták menekültek, és kirándult a Szunion-fokhoz. Athénben Széchenyi válaszút előtt állt. Eredeti terve az volt, hogy kerek négy hónapig a városban marad, majd Thesszalonikin át Ioanninába, onnan Patrasba megy, hogy bejárja a Peloponnészoszt is. Távolabbi célja pedig a Kikládok szigetei, Kréta és Rodosz volt.

20

Sajnos ezeket a terveket nem tudta valóra váltani. Mivel családjáról több mint fél éve semmit nem tudott, úgy határozott, lerövidíti útját és egyenesen a Peloponésszoszra megy, ahonnan Itálián át hazautazik.

Február 4-én indultak el Pireuszból egy kis vitorlás bárkán Aiginára. Az Athéna Aphaia-templom alatt szálltak partra, amit meg is tekintettek. Az éjszakát Monin, egy kis sziget kolostorában töltötték, majd reggel Korinthos felé vették az útjukat. Isthmiában szálltak partra. Másnap, miután felkapaszkodtak a korinthosi Akropoliszhoz, Argosz felé indultak. Kétszer is letértek útjukról: először Nemeában, majd Mükénében álltak meg rövid időre, Átreusz kincseskamrájánál.

Argoszból Tripoliszba lovagoltak tovább, ismét járatlan, nehéz utakon, ahol két éjszakát töltöttek, mivel az ott székelő moreai pasa, Mustafa bej magához kérette őket. (Törött lába miatt épp kapóra jött neki a skót Wilson doktor, de amúgy is kíváncsi volt a „gyaur utazókra”.) Mivel teljesítették kívánságát, a pasa hálából ajánlóleveleket adott nekik, majd olyan szerenáddal kedveskedett vendégeinek, „ami farkasok ellen kiváló ellenszer lenne”.

Február 10-én indultak Mistrasba. „Az út Tripolicából Misztraszig hosszú – […] az utolsó helységtől kezdve szép vidék tárul a szemünk elé és látjuk a megművelt, hófedte csúcsú Tajgetosz tövében Misztraszt. Egészen közelinek tűnik, az út viszont a végtelenbe nyúlik, és már elég késő volt, amikor holdvilág mellett megérkeztünk Demetrius Manusaki házához.”

Másnap felkeresték Spárta akkoriban látható romjait és kirándultak Amikleszbe, majd a festői Parori faluba.

Patras felé indulva következő állomásuk az Alfiosz folyó mellett fekvő Leondari volt, ahonnan Megalopolision át Karitenába lovagoltak, ahol az éjszakát töltötték.

Február 14-én Karitenából Fanariba akartak menni, útközben felkapaszkodva a vasszeszi Apolló-templom romjaihoz is. Hiába fogadtak azonban vezetőt, a sűrű hóesésben eltévedtek. Derékig érő hóban küzdötték előre magukat, míg végül tizennégy(!) órai küzdelem után késő éjjel érkeztek meg Fanariba. Másnap reggel sűrű esőben folytatták útjukat Krestena és Makrisia felé, ahol egy kalibában éjszakáztak.

Korán reggel továbbindulva hamarosan az Alpheus folyó völgyébe értek, ahol tavaszi idő várta őket. Olimpiában az ókori szentélyből semmit nem láttak, hiszen akkor még mindent az Alpheus folyó hordaléka borított. „[…] a völgy maga, az egész környék azonban kedvessége és bája miatt a világ legszebb tájai közé tartozik.”

Február 16-án érkeztek Pirgoszba, ahol meglepő találkozásban volt része. „Pirgoszban találkoztam egy részeg férfivel, akitől […] megtudtam, hogy honfitársam: a Medvetzky-családból, mely egy felhőszakadás miatt szerencsétlenné vált. […] Két éve van úton, tervek és pénz nélkül, de egy jó adag becsületességgel és jó lelkiismerettel, mint mondotta.”

Pirgoszból ismét rossz időben indultak Patrasz felé. A nehezen járható út miatt a kb. 25 kilométerre fekvő Gastuniig gyalog mentek, a következő nap pedig Nea Manoladáig jutottak. Február 18-án fejezték be útjukat Patrasban, ahol az osztrák konzul, Zaniny Ferenc házában alaposan kipihenték a kéthetes utazás fáradalmait és viszontagságait. 20-án búcsút mondtak Görögországnak és behajóztak az angol Cliffton kétárbocosra Málta szigete felé.

Nagyszabású terveit, hogy bejárja a görög szigetvilágot is, Széchenyi soha nem tudta megvalósítani, bár egy alkalommal, mikor 1830-ban végighajózott a Dunán, a Fekete-tenger partvidéke mentén ismét egészen Konstantinápolyig jutott, ahonnan Trákián át tért haza. Megromlott egészségi állapota azonban már meggátolta, hogy délebbre utazzék.

Széchenyit komoly impulzusok érték útja során. Gondosan tanulmányozta a felkeresett vidékek mezőgazdaságát, a gyümölcstermesztési módszereket, a lótenyésztést. Megismerkedett a selyemipar alapjaival, a kereskedelmi hajózásban rejlő lehetőségekkel. Felismerte a birodalmakon belüli vámhatárok értelmetlenségét, amely a magyar gazdaságot is gúzsba kötötte.

Széchenyi a későbbiekben is több szállal kötődött a görögséghez. Sinához fűződő barátsága közismert; szintén közeli ba-

rátjának tekintette a pesti görög Nákó Kálmánt, aki döblingi évei alatt is rendszeresen látogatta őt. További érdekesség pedig, hogy Széchenyi idősebb fia, Ödön sokáig Konstantinápolyban élt, felesége is görög volt, Eulalia Hrisztopulosz. Így nemcsak maradandó alkotásaiban, hanem Széchenyi utódaiban is öszszefonódott a két nemzet.

(Haupt Erik Edgár jelenleg a Magyar Köztársaság görögországi és ciprusi nagykövete. Jelen előadás elhangzott a Magyar Országgyűlés Felsőházi Termében 2016. október 19-én „Az ezeréves magyar-görög kapcsolatok” című konferencián, s írásban korábban megjelent a Görög Országos Önkormányzat „Kafeneio” című folyóiratának 2000/2. számában. Az Ellinismos folyóirat számára megtiszteltetés, hogy ismét helyet adhattunk e kuriózumnak számító írásnak.)

– a.oik

Erik Haupt Ο SZÉCHENYI ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Κάθε φορά που γίνεται λόγος για τις ουγγρο-ελληνικές σχέσεις, ο κόμης István Széchenyi αναφέρεται ως ένα είδος αφετηρίας ή ορόσημου. Είναι λιγότερο γνωστό, όμως, ότι ο Széchenyi αποκόμισε άμεσες, προσωπικές εμπειρίες από την Ελλάδα και τον ελληνικό λαό, επειδή στα νεανικά του χρόνια, το 1818–19 πέρασε οχτώ μήνες εκεί. Οι βιογραφίες του αναφέρουν κατά κανόνα με μισή φράση αυτό το στάδιο της ζωής του, παρά το γεγονός ότι το όλο ταξίδι, οι εντυπώσεις και εμπειρίες που αποκόμισε αναμφιβόλως επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό την ανάπτυξη της προσωπικότητάς του και τη διεύρυνση του πνευματικού του ορίζοντα. Η ανακοίνωσή μου αποσκοπεί σε μια σε βάθος παρουσίαση του ταξιδιού του. Το 1818 ο Széchenyi ήταν είκοσι έξι χρονών και είχε στο ενεργητικό του μια επιτυχή σταδιοδρομία ως στρατιωτικός. Έλαβε μέρος ως αξιωματικός των ουσάρων (ιππικού) στους ναπολεόντειους πολέμους, κατά τη θητεία του στον στρατό πέρασε από πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Τα εισοδήματα από τα κτήματά του και η στήριξη από την οικογένειά του τού επέτρεπαν να κάνει εκπαιδευτικά ταξίδια, κάτι για το οποίο τον παρότρυνε και ο πατέρας του, ο Ferenc Széchenyi, ιδρυτής της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ουγγαρίας. Του ταξιδιού του στην Ανατολή προηγήθηκαν δύο ταξίδια στην Αγγλία. Την εποχή εκείνη ένα ταξίδι διάρκειας πολλών μηνών ενός αριστοκράτη απαιτούσε πολλά οικονομικά μέσα, αποφασιστικότητα και προετοιμασίες. Αυτό ίσχυε ιδίως για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη, την Οθωμανική Αυτοκρατορία, όπου η έλλειψη ασφάλειας αύξανε ακόμη περισσότερο το ρίσκο του ταξιδιού. Με αυτά τα δεδομένα το δρομολόγιο του Széchenyi μοιάζει όντως εντυπωσιακό: Ιταλία – Κέρκυρα – Μήλος – Κωνσταντινούπολη – Σμύρνη – Χίος – Αθήνα – Χαλκίδα – Λαμία – Αθήνα – Κόρινθος – Μυστράς – Ολυμπία – Πύργος – Πάτρα – Ιταλία. Τίθεται το ερώτημα γιατί πήγε ο Széchenyi ειδικά στην Ελλάδα; Στα τέλη του 18ου – αρχές του 19ου αιώνα παράλληλα με την Ιταλία όλο και περισσότεροι περιηγητές επέλεγαν ως

21

προορισμό τους την Ελλάδα. Ήθελαν να γνωρίσουν από κοντά τις τοποθεσίες και τα μνημεία των μεγάλων γεγονότων της ελληνικής ιστορίας και πολιτισμού. Στην απόφαση του Széchenyi συνέβαλαν προσωπικοί παράγοντες. Από τη μία το εξωτικό τοπίο που του κίνησε τη φαντασία. Έτρεφε σοβαρό ενθουσιασμό για την κλασική παιδεία και τα μνημεία της. Από την άλλη, η ζωή του έφθανε σε σημείο καμπής: δεν τον ικανοποιούσε πια η άπραγη ζωή του στρατιωτικού, αναζητούσε νέους στόχους και κατευθύνσεις και εξαιτίας των αποτυχιών της ιδιωτικής του ζωής ήθελε να εξαφανιστεί για λίγο, με τρόπο ρομαντικό, και να αποδράσει από το περιβάλλον του. Ο Széchenyi προετοιμαζόταν επί μακρόν για το ταξίδι τόσο διανοητικά όσο και οικονομικά. Προσέλαβε έναν Αυστριακό φιλόλογο, ονόματι Landschulz, για να του κάνει μαθήματα Αρχαίων Ελληνικών και σε λίγο μπορούσε να διαβάσει Όμηρο και Πλάτωνα στο πρωτότυπο. «Ταξιδιωτικός οδηγός» του που είχε πάντα μαζί του ήταν η Ελλάδος περιήγησις του Παυσανία, αλλά μελέτησε επίσης τις γαλλικές και αγγλικές ταξιδιωτικές περιγραφές της εποχής του από τους Chateaubriand, Gibbon και William Gells. Πήρε μαζί του έναν Αυστριακό ζωγράφο, τον Johann Nepomuk Ender, ο οποίος στο ταξίδι απαθανάτιζε τους ανθρώπους και τα τοπία που θεωρούσαν χαρακτηριστικές. Είναι αξιοπρόσεκτη η σχολαστικότητα με την οποία επέλεξε τους ταξιδιωτικούς προορισμούς του. Ουσιαστικά επισκέφθηκε όλα τα αξιοθέατα, ίσως και περισσότερα από αυτά που βλέπουν οι σημερινοί τουρίστες. Για τα έξοδα είχε στη διάθεσή του περίπου 5000 χρυσά νομίσματα από τον πατέρα του, ποσό μεγάλο για την εποχή. Κατέγραφε τακτικά τις εμπειρίες και εντυπώσεις του στο ημερολόγιο που τηρούσε. Σχεδίαζε να εκδώσει τις εντυπώσεις του, αλλά το έργο αυτό έμεινε ανολοκλήρωτο. Ο Széchenyi ξεκίνησε στις 13 Ιουλίου 1818 από τη Βιέννη για την Ιταλία. Πήγε μέσω Ρώμης και στις 17 Αυγούστου βρισκόταν ήδη στο λιμάνι της Ανκόνα, από όπου σάλπαραν με το πολεμικό μπρίκι «Οριόνε». Ταξίδεψαν με τρικυμία ως την Κέρκυρα, όπου ο κυβερνήτης του νησιού, που ήταν ήδη τρία χρόνια υπό αγγλική κυριαρχία, υποδέχθηκε τους επιβάτες με τιμές διπλωμάτη. Ο Széchenyi πέρασε τρεις μέρες στο νησί και επισκέφθηκε όλα τα αξιοθέατα στην πρωτεύουσα του νησιού και στα περίχωρα. «Η Κέρκυρα μού έκανε περίεργη εντύπωση. Όλα ήταν αλλιώτικα – Όλα τα σπίτια είναι από ξύλο, […] και ο κόσμος τόσο πολύς που με δυσκολία προχωρούσες στα σοκάκια.» Συνέχισαν το ταξίδι τους στις 27 Αυγούστου, πέρασαν έξω από την Πάξο, τη Λευκάδα, την Κεφαλωνιά, τη Σφακτηρία και τα Κύθηρα. Μετά από οχτώ μέρες έφτασαν στο Κάστρο, το λιμάνι της Μήλου (σήμερα: Αδάμας). Λόγω νηνεμίας έκαναν μια αναγκαστική στάση έξι ημερών στο νησί περνώντας τον χρόνο τους με καθημερινές εκδρομές στα βουνά. Τους βοήθησε ένας ντόπιος, ο Φραντζέσκος Μικέλης, ο οποίος στη συνέχεια έγινε πιλότος στο πλοίο τους. «Η γυναίκα του πιλότου ήταν κάποιας ηλικίας, αλλά ζωηρή γυναίκα – ενώ η κόρη της δεκατεσσάρων χρονών και το πιο νόστιμο προσωπάκι που είδα σ’ αυτόν τον κόσμο. […] Οι κάτοικοι της Μήλου διαφέρουν από τους άλλους απαίσιους συντοπίτες

22

τους, είναι καλοί, εξυπηρετικοί και τίμιοι άνθρωποι. Έτσι και ο δικός μας μελλοντικός πιλότος είχε τόσο ευχάριστους και ευγενικούς τρόπους που τον συμπαθήσαμε κιόλας όλοι. […] Οι κάτοικοι καλλιεργούσαν, όπου μπορούσαν, με περισσή εργατικότητα τα χωράφια τους και σε αυτό το κλίμα κάθε φυτό, όσο μικρό και αν είναι, βγάζει πολλούς καρπούς. Βλέπει κανείς πιο πολύ καρπούς παρά φυτά. Πολλοί από τους κατοίκους είναι πιλότοι που θεωρούνται καλοί στη δουλειά τους. Οι περισσότεροι έμποροι, που δεν γνωρίζουν το Αρχιπέλαγος, παίρνουν πιλότους από αυτό το νησί.» Όλο αυτό το διάστημα ο Ender σκίτσαρε και ζωγράφιζε επιμελώς. Σκίτσαρε και τη Μαρούσα, την κόρη του οικοδεσπότη τους και ο πίνακας που ζωγράφισε αργότερα με βάση το σκίτσο, απεικονίζοντας την κοπέλα μέσα στο τοπίο της Μήλου, ανήκει στα πιο ωραία έργα του. Ο Széchenyi, λοιπόν, στο μεταξύ γύρισε όλο το νησί, επισκέφθηκε το μοναστήρι του Αγ. Ιωάννη και τα ερείπια του αρχαίου θεάτρου που κοντά του ενάμιση χρόνο αργότερα θα βρουν την Αφροδίτη της Μήλου… Στις 8 Σεπτεμβρίου τελικά μπόρεσαν να συνεχίσουν το ταξίδι τους, περνώντας έξω από Σέριφο, Κύθνο και Κέα, ανάμεσα στην Εύβοια και την Άνδρο έπλεαν προς τον Ελλήσποντο. Λόγω περιορισμένου χώρου δεν θα επεκταθώ λεπτομερώς στο ταξίδι του Széchenyi στην περιοχή της σημερινής Τουρκίας. Επισκέφθηκε την περιοχή της Τροίας, την Κωνσταντινούπολη και στη συνέχεια πήγε στη Σμύρνη όπου πέρασε πάνω από ένα μήνα. Από τη Σμύρνη επισκέφθηκε, σε μια επταήμερη εκδρομή, το νησί της Χίου:

«Προηγουμένως είδαμε τα νησιά των Ψαρών και Αντίψαρων, τα οποία είναι μικρά, αλλά έχουν ογδόντα μεγάλα εμπορικά πλοία.»

Η κακοκαιρία τους εμπόδισε να φθάσουν στη Λάρισα από την παραλιακή οδό και γι’ αυτό συνέχισαν προς τη Θήβα. Προχωρούσαν αργά και με δυσκολία μέσα στα χιόνια.

Η φήμη του είχε προτρέξει. Λίγοι Ευρωπαίοι περνούσαν από το νησί εκείνο τον καιρό και γι’ αυτό ο κόμης από την «εξωτική» Ουγγαρία έκανε μεγάλη εντύπωση, πολλοί μάλιστα νόμιζαν ότι είναι πρίγκηπας, τον αποκαλούσαν «il Principe d’Ungheria». Στη Χίο η πρώτη δουλειά του ήταν να επισκεφθεί τη «Σχολή του Ομήρου», έναν βράχο με περίεργη μορφή, καθώς και την πηγή του ποιητή, και πέρα από τα αξιοθέατα έκανε επίσκεψη και στο ελληνικό σχολείο του νησιού. Γνωρίστηκε με τον ονομαστό διευθυντή του, τον Νεόφυτο Βάμβα, φίλο του Κοραή, μετέπειτα πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών:

«Για να φθάσει κανείς στη Θήβα, πρέπει να περάσει έξω από το [Κάστρο του] Καράμπαμπα και αφού διαβεί ένα αρκετά δύσβατο βουνό γεμάτα βράχια, φθάνει σε μια πεδιάδα. Ο καιρός έφτιαξε και διανύσαμε το τελευταίο τμήμα της διαδρομής με γρήγορο καλπασμό, κάτω από υπέροχο σεληνόφως. […] Σταματήσαμε έξω από το σπίτι του Νικολάκη Αντωνάδου. Η μία μου μπότα μαζί με το πόδι μου πάγωσε πάνω στον αναβολέα. Στο φως της σελήνης τώρα τον χειμώνα η Θήβα φάνταζε περίεργη, για μια στιγμή σκέφτηκα πως βρίσκομαι σε μια παλιά πόλη της Γερμανίας όπως είναι η Νυρεμβέργη.»

«πήγαμε στο σχολείο που λειτουργούσε μεν από πολύ καιρό στη Χίο, αλλά επεκτάθηκε και τέθηκε σε πιο γερές βάσεις από τον νέο διευθυντή του, τον Βάμβα, ο οποίος απέκτησε την τέλεια μόρφωσή του στο Παρίσι. Πέρα από διάφορες άλλες πρόνοιες που ελήφθησαν, χτίστηκε ένα εντελώς νέο οίκημα για μια μελλοντική βιβλιοθήκη και αγοράστηκαν συσκευές χημείας και πειραματικής φυσικής. ∆εκατρείς καθηγητές θα αμείβονται από έναν δημόσιο πόρο που ανέρχεται σε πενήντα χιλιάδες πιάστρα τον χρόνο. Θα αγοράσουν νέα βιβλία, θα παραγγείλουν όργανα από το Παρίσι και την Αγγλία, θα στείλουν νέους σε εκπαιδευτικά ταξίδια και σχολές του εξωτερικού. Όλα αυτά γίνονται με μυστικότητα. …» Ο Széchenyi ενημερώθηκε σε βάθος και για την οικονομία του νησιού, για τις φυτείες πορτοκαλιού, λεμονιού και μαστίχας και αντιλήφθηκε και κάποιο αναβρασμό που επικρατούσε ανάμεσα στους Έλληνες για τον τουρκικό ζυγό και απειλούσε αργά ή γρήγορα με έκρηξη. Από τη Σμύρνη φεύγει στις 22 ∆εκεμβρίου με ένα αγγλικό πολεμικό πλοίο για την Αθήνα όπου φθάνουν την άλλη μέρα. Επειδή δεν υπήρχαν ακόμη πανδοχεία στην πόλη, φιλοξενούνται από έναν υπάλληλο του προξενείου της Γαλλίας. Ο Széchenyi εκεί γνωρίζεται με τον δόκτορα Robert Wilson, γιατρό από τη Σκωτία, ο οποίος από τότε και στο εξής συνταξιδεύει μαζί του. Παρά τη χειμερινή κακοκαιρία, από τις 4 Ιανουαρίου αποφάσισαν να κάνουν μια μεγάλη εκδρομή, πηγαίνοντας καβάλα, μέσα από τα στενά των Θερμοπυλών, ως τη Λάρισα, μέχρι το πεδίο μάχης των Φαρσάλων, συνοδευόμενοι από έναν διερμηνέα. «Προσλάβαμε τον διερμηνέα μας, τον κύριο ∆ημήτριο, ο οποίος σπουδάζει τους τρεις γιους του, τον Αλκιβιάδη, τον Θεμιστοκλή και τον Περικλή στη Μόσχα, […] με ένα δολάριο.» Ξεκίνησαν πολύ πρωί για τον πρώτο σταθμό τους, στο Νεγροπόντε (Χαλκίδα). Έφθασαν μετά από δυο μέρες και κατέλυσαν στο σπίτι του ντόπιου δραγουμάνου. Η πρώτη επίσκεψη του Széchenyi έγινε στον πασά. «Ο βασικός λόγος […] ήταν να απελευθερώσω με τριακόσια πιάστρα τρεις Έλληνες τους οποίους ο βοεβόδας Αθηνών φυλάκισε χωρίς κανένα φταίξιμο δικό τους. […] Κρατούσαν τους τρεις Έλληνες σε μια τρύπα, η πόρτα της οποίας έδινε στην αυλή από όπου περάσαμε και εμείς. Ήταν στην πιο αξιολύπητη κατάσταση που μπορεί να φανταστεί κανείς, με όψη και συμπεριφορά τόσο συντετριμμένη και ταπεινωμένη που τους λυπήθηκα κατάκαρδα.»

Η Θήβα τούς επιφύλασσε άλλες δυσάρεστες εκπλήξεις: βρήκαν μόνο δωμάτιο χωρίς θέρμανση για τη νύχτα, όπου το νερό πάγωσε μέσα στα δοχεία. Έπρεπε να μείνουν δυο μέρες στην πόλη, επειδή δεν βρήκαν άλογα για αλλαγή, και είχαν όλο τον χρόνο να επισκεφθούν – και μάλιστα δυο φορές – όλα τα αξιοθέατα της πόλης ακολουθώντας την περιγραφή ενός Άγγλου περιηγητή, του Henry Holland. Ο επόμενος προορισμός τους ήταν η Λαμία. Τους πήρε πέντε ολόκληρες ημέρες (!) να διανύσουν – μέσα από χιονισμένους δρόμους και ορεινά μονοπάτια – τη διαδρομή των εκατό δέκα χιλιομέτρων, φθάνοντας μέσω Λιβαδειάς και του Παρνασσού στα στενά των Θερμοπυλών και στη Λαμία. Τις νύχτες τις περνούσαν σε καλύβες και στάνες. Στις 13 Ιανουαρίου ξεκίνησαν από τη Λαμία για να επιστρέψουν στην Αθήνα, αυτή τη φορά με μια μικρή βάρκα. ∆εν υποψιάζονταν ότι στο θαλάσσιο ταξίδι που κράτησε εξήντα ώρες, σύντομα θα κινδυνεύσει και η ζωή τους. «Έξω από το χωριό Παλαιόκαστρο – όπου ήθελα να κατασκηνώσω για τη νύχτα – βρίσκονται τα ερείπια της Ερέτριας. […] Αντικρύσαμε τα ωραία ερείπια της Ερέτριας, στρέψαμε το τιμόνι προς τον γιαλό και μόλις ολοκληρώθηκε αυτός ο μικρός ελιγμός, ένας από τους ναυτικούς αντιλήφθηκε πολύ κοντά μας μια λιθορριπή μέσα στο νερό και έκοψε με βία τα πανιά. Η ψυχραιμία αυτού του Έλληνα μάς έσωσε από ένα πλήρες ναυάγιο και αυτή τη φορά τη γλυτώσαμε με μια γερή σπρωξιά και πέσιμο με το κεφάλι κάτω. Και ο πρόβολος ήταν μια προβλήτα της αρχαίας Ερέτριας! […] Μετά από αρμένισμα μισής ώρας στη σκοτεινή και άγνωστη θάλασσα τολμήσαμε ξανά να σιμώσουμε τον γιαλό μ’ ένα πανί μικρό σαν μαντήλι και είχαμε την «τύχη» να πέσουμε σε μια συστάδα βράχων, από την οποία τιναχτήκαμε πίσω με χλωμό το πρόσωπο. […] φωνάζαμε σε διάφορες γλώσσες όσο πιο δυνατά μπορούσαμε. Βγήκανε τα κουπιά και μετά από 2 ώρες θορυβώδους προσπάθειας ρίξαμε άγκυρα πίσω από έναν ογκώδη βράχο που μας προστάτευε από τον άνεμο. […] Το σκάφος έπαθε αρκετές ζημιές και γέμισε νερά. ∆εν μπορούσαμε να βγούμε στη στεριά και αναγκάστηκα να περάσω 12 άσκοπες ώρες σε αυτή τη γελοία κατάσταση με τον Άγγλο συνταξιδιώτη μου. Το άλλο πρωί περάσαμε με το σκάφος από την άλλη πλευρά και στη μία το μεσημέρι ξεμπαρκάραμε στην τύχη σ’ ένα λιμάνι που έτυχε να είναι εκείνο του Μαραθώνα.» Στον Μαραθώνα επισκέφθηκαν το πεδίο της μάχης και κατέλυσαν για τη νύχτα στο εκεί μοναστήρι. Ο Széchenyi έμεινε δύο εβδομάδες στην Αθήνα. Σκαρφάλωσε, και μάλιστα δυο φορές, στα λατομεία μαρμάρου της

23

Πεντέλης, πήγε με τα πόδια στο Κάστρο της Φυλής, όπου διέφυγαν οι Αθηναίοι δημοκράτες που εξεγέρθηκαν κατά των Τριάκοντα Τυράννων, και έκανε εκδρομή και στο ακρωτήρι του Σουνίου. Στην Αθήνα ο Széchenyi βρέθηκε μπροστά σ’ ένα δίλημμα επιλογής. Σύμφωνα με το αρχικό του σχέδιο θα έμενε τέσσερις ολόκληρους μήνες στην πόλη και μέσω Θεσσαλονίκης θα πήγαινε στα Ιωάννινα και από κει στην Πάτρα για να κάνει τον γύρο και της Πελοποννήσου. Απώτερος σκοπός του ήταν να επισκεφθεί τις Κυκλάδες, την Κρήτη και τη Ρόδο. ∆υστυχώς δεν μπόρεσε να υλοποιήσει αυτά τα σχέδια. Επειδή έξι και πλέον μήνες δεν είχε νέα από την οικογένειά του, αποφάσισε να συντομεύσει το ταξίδι του πηγαίνοντας κατευθείαν στην Πελοπόννησο για να επιστρέψει από κει μέσω Ιταλίας στην Ουγγαρία. Έφυγαν στις 4 Φεβρουαρίου από τον Πειραιά με μια μικρή βάρκα με πανιά για την Αίγινα. Ξεμπάρκαραν κάτω από τον Ναό της Αθηνάς Αφαίας τον οποίον και επισκέφθηκαν. Πέρασαν τη νύχτα στο μοναστήρι της Μονής, ενός μικρού νησιού, και το πρωί κατευθύνθηκαν προς την Κόρινθο και ξεμπάρκαραν στα Ίσθμια. Την άλλη μέρα, αφού σκαρφάλωσαν ψηλά στον Ακροκόρινθο, ξεκίνησαν για το Άργος. Έκαναν δύο παρακάμψεις, με μικρές στάσεις πρώτα στη Νεμέα και μετά στις Μυκήνες, στον Θησαυρό του Ατρέα. Από το Άργος συνέχισαν καβάλα, περνώντας και πάλι από δύσβατους και κακοτράχαλους δρόμους, για την Τρίπολη, όπου πέρασαν δύο νύχτες, αφού ο πασάς του Μοριά, ο Μουσταφά μπέης που είχε την έδρα του εκεί, τους κάλεσε να τον επισκεφθούν. Είχε σπασμένο το πόδι του και ο Σκώτος δόκτωρ Wilson ήταν ό,τι του χρειαζόταν, αλλά ούτως ή άλλως ήθελε να γνωρίσει από κοντά τους «γκιαούρηδες ταξιδιώτες». Επειδή ανταποκρίθηκαν στην επιθυμία του, ο πασάς από ευγνωμοσύνη τούς έδωσε ένα μπουγιουρντί (πάσο) και στη συνέχεια τους πρόσφερε μια μουσική παράσταση που «θα έκανε λύκους και ζουλάπια να τραπούν πανικόβλητα σε φυγή». Στις 10 Φεβρουαρίου ξεκίνησαν για τον Μυστρά. «Ο δρόμος από την Τριπολιτσά ως τον Μυστρά είναι μακρύς – […] όμως από το τελευταίο μέρος και μετά ξετυλίγεται μπροστά μας ένα υπέροχο τοπίο και αντικρύζουμε στους πρόποδες του γεμάτου καλλιέργειες και χιονοσκεπούς Ταϋγέτου τον Μυστρά. Φαντάζει πολύ κοντινός, ο δρόμος όμως δεν λέει να τελειώσει και ήταν αρκετά αργά όταν με φεγγαρόφωτο φθάσαμε στο άνετο σπίτι του ∆ημητρίου Μανουσάκη.» Την άλλη μέρα επισκέφθηκαν όσα από τα ερείπια της Σπάρτης ήταν τότε ορατά έκαναν εκδρομή στις Αμύκλες και στο γραφικό χωριό Παρόρι. Ξεκινώντας για την Πάτρα ο επόμενος σταθμός τους ήταν το Λεοντάρι κοντά στον Αλφειό, από όπου πήγαν καβάλα, μέσω Μεγαλόπολης, στην Καρύταινα όπου και πέρασαν τη νύχτα. Στις 14 Φεβρουαρίου από την Καρύταινα ήθελαν να πάνε στο Φανάρι, σκαρφαλώνοντας κάπου στη διαδρομή και μέχρι τα ερείπια του Ναού του Απόλλωνα στις Βάσσες. Άδικα όμως προσέλαβαν οδηγό: έχασαν τον δρόμο τους μέσα στο πυκνό χιόνι. Προχωρούσαν μετά βίας, βυθισμένοι βαθιά μέσα στο χιόνι ώσπου μετά από πάλεμα δεκατεσσάρων ωρών (!) αργά τη νύχτα έφθασαν στο Φανάρι. Την άλλη μέρα συνέχισαν τον δρόμο τους μέσα σε πυκνή βροχή για τα Κρέσταινα και τα Μακρίσια, όπου έμειναν για τη νύχτα σε μια καλύβα. Πρωί-πρωί συνέχισαν το ταξίδι τους και σύντομα έφθασαν στην κοιλάδα του Αλφειού, όπου τους περίμενε ανοιξιάτικος καιρός.

24

Στην Ολυμπία τίποτα δεν είδαν από το αρχαίο ιερό, αφού τότε οι προσχώσεις του Αλφειού είχαν σκεπάσει τα πάντα. «[…] όμως η ίδια η κοιλάδα και η όλη χαριτωμένη και γοητευτική περιοχή ανήκει στα ωραιότερα μέρη του κόσμου.» Έφθασαν στον Πύργο στις 16 Φεβρουαρίου, όπου είχε ένα περίεργο συναπάντημα. «Στον Πύργο αντάμωσα ένα μεθυσμένο άντρα […] ο οποίος βρέθηκε να είναι συμπατριώτης μου: από την οικογένεια Medvetzky, η οποία καταστράφηκε από μία μπόρα. […] Ταξιδεύει δύο χρόνια τώρα, χωρίς σχέδια, χωρίς χρήματα, αλλά με μια γερή δόση εντιμότητας και με καθαρή τη συνείδηση, όπως λέει.» Από τον Πύργο ξεκίνησαν – και πάλι με άσχημο καιρό – για την Πάτρα. Λόγω του δύσβατου δρόμου πήγαν με τα πόδια ως τη Γαστούνη που απείχε περίπου 25 χιλιόμετρα και την άλλη μέρα έφθασαν μέχρι τη Νέα Μανωλάδα. Στις 18 Φεβρουαρίου ολοκλήρωσαν το όλο ταξίδι στην Πάτρα, όπου στην οικία του Αυστριακού προξένου Franz Zanini ξεκουράστηκαν για τα καλά από το δεκαπενθήμερο ταξίδι, ώσπου στις 20 του μηνός αποχαιρέτησαν την Ελλάδα και επιβιβάστηκαν στο εγγλέζικο δικάταρτο Cliffton με προορισμό τη Μάλτα. Τα μεγαλεπήβολα σχέδια του Széchenyi να κάνει τον γύρο της νησιωτικής Ελλάδας έμειναν ανεκπλήρωτα, αν και μία φορά, το 1830, αφού διέπλευσε τον ∆ούναβη, κατά μήκος των ακτών της Μαύρης Θάλασσας έφθασε και πάλι ως την Κωνσταντινούπολη, από όπου επέστρεψε στην Ουγγαρία μέσω Θρακίας. Η κλονισμένη υγεία του, όμως, δεν του επέτρεψε να ταξιδέψει νοτιότερα. Στο ταξίδι του ο Széchenyi δέχθηκε σοβαρά ερεθίσματα. Μελέτησε προσεκτικά τη γεωργία των περιοχών που επισκέφθηκε, τις μεθόδους οπωροκαλλιέργειας και την ιπποτροφία. Γνώρισε στοιχεία της μεταξουργίας, όπως και τις δυνατότητες που προσφέρει η εμπορική ναυτιλία. Αντιλήφθηκε το παράλογο της ύπαρξης τελωνειακών συνόρων στην ενδοχώρα των αυτοκρατοριών, τα οποία είχαν παγιδεύσει και την ουγγρική οικονομία. Ο Széchenyi διατηρούσε και στη συνέχεια δεσμούς με τον ελληνισμό. Είναι γνωστή η φιλία του με τον Σίμωνα Σίνα και θεωρούσε στενό φίλο του και τον Kálmán Νάκο, ο οποίος τον επισκεπτόταν τακτικά τα χρόνια που περνούσε στο ίδρυμα του Döbling. Ένα άλλο σημείο ενδιαφέροντος είναι ότι ο μεγαλύτερος γιος του Széchenyi, ο Ödön έζησε πολλά χρόνια στην Κωνσταντινούπολη, Ελληνίδα ήταν και η σύζυγός του, η Ευλαλία Χριστοπούλου, επομένως οι τύχες των δύο εθνών ενώθηκαν και στους απογόνους του Széchenyi. (Ο κ. Haupt Erik διατελεί Πρέσβυς της Ουγγαρίας στην Ελλάδα και στην Κύπρο. Το ανωτέρω κείμενο είχε αρχικά δημοσιευθεί με ορισμένες μικρές αλλαγές στο Ομογενειακό Περιοδικό της ΑΕΟΥ, ¨Καφενείο¨ (τεύχος αρ.2 του 2000). Υπο την παρούσα δημοσιευμένη μορφή το εν λόγω θέμα παρουσιάσθηκε στο Συνέδριο «Χίλια χρόνια ελληνο-ουγγρικών σχέσεων» που έλαβε χώρα στο Ουγγρικό Κοινοβούλιο (19.10.2016). Αποτελεί ιδιαίτερη τιμή η επαναδημοσίευσή του πολύ ενδιαφέροντος και μοναδικού άρθρου στο Περιοδικό «Ελληνισμός». Ευχαριστούμε τον κ.Πρέσβυ για την πολύτιμη συνεργασία με το Περιοδικό μας )

– α.οικ

Dr. Diószegi György Antal A Pompéry-kódex művelődéstörténeti jelentősége A miskolci görög családból származó Pompéry János (1819-1884) életútja számos tekintetben hatalmas értékelvűséget mutat föl a filhellén magyar és hungarofil görög kapcsolatrendszer értékvilágában. Az emlékezetműveltség művelődéstörténeti értéktárának jelentősége kapcsán is kiemelendő e művelt görög személyiségről elnevezett Pompéry-kódex! A „Pompéry-kódexben kétségtelenül az eddig ismeretlen Ilosvai-ének a legfontosabb”. „1575-ben Báthory Istvánt lengyel királlyá választották, s ezen a jogon követelte Nagybányát és Szatmárt. A sokat szenvedett lakossággal együtt Ilosvai is reménykedve várt egy Mátyáshoz hasonló, jó és bölcs uralkodót, aki „mint egy kegyelmes atya” gondoskodik népéről. Mátyás méltó utódát várva kimondatlanul is Báthory Istvánra gondol az ének befejező részében, amikor a sok szenvedést megváltó kegyelemért fohászkodik. A mostan és a most határozószók nyomatékosan utalnak a jelen helyzet tarthatatlanságára, az adott lehetőségekre.” Ilosvai Selymes Péter „1575ben a haza sorsáért aggódó költő” mivoltában „szomorúan írta le személyes tapasztalatait a magyarországi állapotokról”: A közismert mondás, „Meghalt Mátyás, oda az igazság!” kapcsán kiemelendő, hogy ezt 1576-ban „Bogáti Fazekas Miklós Mátyásról írt énekének kilencedik versszakában így fogalmazta meg”: „Mátyás király mióta megholt volna, Az igazság megholt Magyarországba.” „Az eddig ismeretlen, Mátyás király uralkodásának utolsó öt esztendejéről szóló históriás ének egyértelműen bizonyítja, hogy Ilosvai, a sokszor igen nehéz körülmények között dolgozó énekszerző az eddiginél rangosabb helyet érdemel a XVI. század irodalmában”. „Nem holmi hiányos műveltségű vándorénekes, udvari lantos. A nagybányai tanító oktató, nevelő szándékkal szerzett népszerű énekeit szívesen olvasták, tanulták és terjesztették a diákok az irodalmat szerető közönséggel együtt.” „Ilosvai költői nyelvét” abban a minőségben indokolt értékelni, hogy „útkereső ő is a magyar nyelvű költészetben”: ebben „gondolva érezhetjük igazán énekszerzőnk szorgalmas, lelkiismeretes törekvésének nagyságát, nemes szándékát”. (1) A „XVI. századbeli magyar nyelvemlékeket tartalmazó Pompéry-kódexet” kiemelt jelentősége okán említette meg Berzeviczy Albert a Kisfaludy Társaság 1933 októberében Egerben megtartott felolvasóülését megnyitó elnöki beszédében. (2) A Pompéry-kódex Egerbe kerülése kapcsán fontos a következő családtörténeti összefüggésre és hagyományőrzésre is utaló művelődéstörténeti adalék! „A Pompéry-kódex 8v üres lapján a következő bejegyzés: „A. Bartakovics mprie Eppus”. Az 1v üres előzékla-

pon a következő ceruzás bejegyzés: „Ez a kódex Vallányi Pompéry János ügyvéd, nagyapám tulajdona volt. Tőle került Toldy Ferenchez, Toldytól Bartakovics Béla érsekhez. Eger, 2000. március 2. dr. Pompéry Béla”.

(3) E körben fontos rögzíteni, hogy a Pompéry-kódex névadója nevezetes magyarországi görög személyiség és magyar hazafi volt! A miskolci görög házaspár, Pompéry György és Szonthe Mária fia, Pompéry János (1819-84) jogot tanult Eperjesen, majd 1842-ben ügyvédi vizsgát tett. Ezután Pestre költözött: itt irodalmár, író, publicista, ügyvéd, politikus, szerkesztő, majd pedig a Magyar Tudományos Akadémia levelező tagja lett.

Az 1848 márciusi forradalom után Pompéry János fontosnak tartotta „a magyarajkú görög nem egyesülteknek papjai s tanítói képesítését” megteremtő jogi lépések megtételét. 1848 nyarán nemzetőrként indult a Dráva-vonal védelmére (közben a tábori életről szóló írásait folyamatosan megküldte a győri „Hazánk” címet viselő újságnak). Nemzetőr főhadnagyként harcolt az 1848. október 31. napján zajló schwechati csatában. 1849 májusától a független magyar országgyűlés képviselője volt Nagykunság túrkevei kerületének. 1854-től a Pesti Napló munkatársaként, majd 1857-től szerkesztőjeként tevékenykedett. Hatásos tevékenységet fejtett ki az írók segélypénztára létrejötte érdekében.

Egy biztosító társaság igazgatója is volt. 1865-1868 között a Nemzeti Színházban a „Drámabíráló választmány” tagjaként tevékenykedett. A fent említett kódexet róla, mint tulajdonosról nevezték el Pompéry-kódexnek. 1884. szeptember 20-án ezt írta a Pesti Napló Pompéry János (1819–1884) közismert személyéről: „A görögöknél a barátság nagyobb kultusz, mint a szerelem. A magyarnál talán a szerelem a nagyobb. Pompéryben a görög és a magyar állandó és szerencsés egyensúlyban állott; kivéve egyet: a hazaszeretetet. Ebben kizárólag magyar volt; híven és rendületlenül!”. (4) A Pompéry-kódex jegyében Eger kimagasló művelődéstörténet értékét is indokolt megfogalmazni! Toldy Ferenc így írt az egri könyvtár jelentőségéről: „Könyvkincse Egert tudományos tekintetben hazánk egyik első városává avatja.”. 1958-ban Farkas András a következőket emelte ki írásában: „A kódexek közül meg kell említenünk a XVI. században keletkezett Pompéry-kódexeket, amely Nagy Sándorról hatrészes verses krónikát tartalmaz és prózát Hunyadi Mátyásról.” (5) Kátai Gábor 1966-ban közzétett írásában a következőket rögzítette: a „Pompéry Codex” a „XV—XVI. századból származó magyar nyelvemlékeket” tartalmazó széphistóriák egyik igen fontos emléke. (6) Krajczár Imre 1964-ben a következőket írta le: „A teljes Árpád-kori okmánytáron kívül unikumnak számító kéziratok: a Pompéry-kódex, a Béldy-kódex, az első magyar nyomtatott könyv 1473-ból és Thúróczy krónikája hét évvel későbbről.”. (7)

25

Kiss Péter „Az egri líceum az egyetemi gondolattól a „Magyar Athén” jelképéig (1754-1950)” címet viselő írásában is hivatkozott a Pompéry-kódexre. (8) A Hunyadiak XV. századi értékteremtő világa és „MÁTYÁS KIRÁLY EMLÉKÉV” jegyében fontos utalnom arra, hogy Pompéry-kódexben található „Mátyás-ének kapcsán érdemes felfigyelni arra, hogy Ilosvai Péter Hunyadi

János hőstetteit is versbe szedte, erről tesz említést a Sokféle nevek magyarázata második versszakában, ahol újból felemlíti Nagy Sándor nevét”: „Lám az Sándornak írását mely örömest hallod, Jó Hunyadi János dolgát ugyan meg tanulod”. „A Mátyás királyról szóló ének ismeretében Ilosvai Péter írói világához, költészetének sajátos vonásaihoz jutunk közelebb.”

(9) A Pompéry-kódex ezen emlékőrzés jegyében rendkívül fontos magyar művelődéstörténeti örökségünk! Egy 1981-ben közzétett cikk a következőket emelte ki Pompéry-kódex és jeles kutatója, Lévay Edit egri tanárnő tevékenysége kapcsán: „Ismeretlen históriás éneket felfedezni irodalomtörténeti tett.

Feldolgozni, helyét meghatározni, másolóját kideríteni, szövegét pontosítani és értelmezni: irodalomtörténeti jelentőségű és értékű munka. Lévay Edit fiatal egri tanárnő neve így került az irodalomtörténeti kutatók ranglistájának előkelő helyére.” „Ilosvay Selymes Péternek Mátyás királyról írt históriás éneke négyszáz esztendeig bújdosott, míg az egri kutató kezébe került, aki reá irányította a világosságot”. „Az Egri Tanárképző Főiskola épületében levő hatalmas Főegyházmegyei Könyvtárban — írja tanulmányának bevezetőjében Lévay Edit — régi irodalmunk emlékeit őrző, kutató által eddig nem vizsgált, XVI. századi históriás énekeket tartalmazó kéziratos kódex található. A könyvtár címjegyzékében Pompéry Codex néven szerepel.”. (10) 1978ban közzétett írásában Lévay Edit a következőket rögzítette: „A kódex sorsának érdekességét növeli az egykori tulajdonos, jeles irodalomtörténészünk, Toldy Ferenc személye, aki a jelek szerint nem, vagy csak felületesen lapozta át a kéziratot. Pompéry Jánostól került Toldyhoz.” „A kódex 212 számozott levélből áll, a levelek 100 X 156 mm-es nagyságúak. A kötés gerincére aranyos betűkkel nyomtatták: Pompéry Codex Toldy Ferencé.” (11) A Pompéry-kódex hatalmas lehetőséget nyújt a XV-XIX. századi világ művelődéstörténeti elemzése tekintetében, hiszen a filhellén magyar és hungarofil görög kapcsolatrendszer jegyében is érdemes e nevezetes kódex értékes voltára emlékeznünk! A görög Pompéry János (1819-1884) életútja oly hatalmas hatalmas értékelvűséget mutat föl, melynek napjainkig ható üzenete van a fiatal nemzedékek számára is. A „MÁTYÁS KIRÁLY EMLÉKÉV” remek alkalmat teremt arra, hogy a Pompéry-kódex okán az idei esztendőben Eger és Miskolc görögsége rendezvény keretében emlékezzen meg e nevezetes kódexről és névadójáról, melynek révén szélesebb körben, akár országos szinten is lehetőség teremtődne a görög műveltség évezredeken átívelő jelentőségének a felmutatására.

Források: (1) Lévay Edit: Ilosvai Selymes Péter ismeretlen históriás éneke Mátyás királyról. (A Pompéry-kódex). In.: Irodalomtörténeti Közlemények. 1978. 82. évfolyam 5-6. füzet. 673. o.; (2) Magyar Távirati Iroda. 1933. október 22.; (3) Tüskés Gábor: Higyan jutott a törökországi levelek kézirata Toldy Ferenctől Bartakovics Bélához Egerbe? In.: Irodalomtörténeti Közlemények. 2011. CXV. évfolyam. 4. szám. 414-415. o.; (4) Dr. Diószegi György Antal: Széchenyi gróf és a pesti görögök a „Haza és haladás” jegyében. In.: Honismeret. A Honismereti Szövetség folyóirata. XXXVIII. évfolyam.

2010. 6. szám. 42. o.; (5) Farkas András: Kódexek és ősnyomtatványok között. Látogatás a legnagyobb egri könyvtárban.

In.: Heves megyei Népújság. 1958. június 13. 4. o.; (6) Kátai Gábor: Ahol évszázados gondolatokat őriznek.In.: Heves megyei Népújság. 1966. június 14. 4. o.; (7) Krajczár Imre: Ritka könyvek, ritka vendégek. In.: Heves megyei Népújság.

1964. március 5. 4. o., (8) Kiss Péter: Az egri líceum az egyetemi gondolattól a „Magyar Athén” jelképéig (1754-1950). In.: Agria. XLV. Az egri Dobó István Vármúzeum Évkönyve. Eger, 2009. 217. o.; (9) Lévay Edit: Ilosvai Selymes Péter ismeretlen históriás éneke Mátyás királyról. (A Pompéry-kódex). In.: Irodalomtörténeti Közlemények. 1978. 82. évfolyam 5-6. füzet.

654., 669., 672. o.; (10) (Négyszáz éves históriás ének. Felfedezte egy egri tanárnő. In.: Heves megyei Népújság. 1981. november 17. 5. o.; (11) Lévay Edit: Ilosvai Selymes Péter ismeretlen históriás éneke Mátyás királyról. (A Pompéry-kódex).

In.: Irodalomtörténeti Közlemények. 1978. 82. évfolyam 5-6. füzet. 647. o.

26

Κατάθεση στεφάνων εις μνήμην του Ρήγα Χονδροματίδη Στις 13 Μαϊου, λίγες εβδομάδες μετά τα επίσημα εγκαίνια της αναμνηστικής πλάκας εις μνήμην του Ελληνα γλύπτη Ρήγα Χονδροματίδη, οι Ελληνες της Ουγγαρίας διοργάνωσαν εκδρομή στο Ντέμπρετσεν καταθέτοντας στεφάνια και τιμώντας τον Ελληνα δημιουργό. Την ολοήμερη περιηγητική

εκδρομή στα αξιοθέατα του Ντέμπρετσεν διοργάνωσαν οι Αυτοδιοικήσεις των Ελλήνων του ∆ήμου της Γιόζεφβαρος, του 2ου και του 15ου ∆ιαμερίσματος της Βουδαπέστης. (α.οικ)

Koszorúval tisztelegtek a szobrász emléke előtt Néhány héttel Hondromatidisz Rigasz debreceni emléktáblájának felavatása után 2018. május 13-án máris görög csoportok látogattak a városba, és koszorúkkal fejezték ki tiszteletüket a görög szobrász emléke előtt. A Józsefvárosi Görög Önkormányzat, a II. Kerületi Görög Nemzetiségi Önkormányzat és a XV. Kerületi Görög Nemzetiségi Önkormányzat szervezésében látogattak honfitársaink Debrecenbe, ahol a város nevezetességeit is megtekinthették.

27

Παρουσίαση της έκθεσης «70 χρόνια – 70 φωτογραφίες» στην πόλη του Szeged Η έκθεση «70 χρόνια – 70 φωτογραφίες» που παρουσίασε η Αυτοδιοίκηση Ελλήνων Βουδαπέστης στον Οίκο του Ελληνισμού την Πρωτομαγιά παρουσιάσθηκε και στην πόλη του Szeged στις 19 Μαϊου. Την ολοήμερη εκδρομή στο Szeged οργάνωσε η Αυτοδιοίκηση Ελλήνων Βουδαπέστης ενώ τους καλεσμένους υποδέχθηκαν στελέχη της Αυτοδιοίκησης του Szeged καθώς και του Πολιτιστικού Συλλόγου των Ελλήνων του Νομού Csongrád παρουσιάζοντας συνάμα και σχετική με το θέμα θεατρική παράσταση (α.οικ)

28

Szegeden is megtekinthették a „70 év – 70 kép” című kiállítást A Fővárosi Görög Önkormányzat által szervezett „70 év – 70 kép” című, 2018. május 1-jén Budapesten, a Görögség Házában bemutatott kiállítás 2018. május 19-én Szegeden is bemutatkozott. A Fővárosi Görög Önkormányzat egész napos kirándulást szervezett erre az alkalomra. Az „Alföld fővárosába” látogatókat a Szegedi Görög Nemzetiségi Önkormányzat és a Csongrád Megyei Görögök Kulturális Egyesületének tagjai nagy vendégszeretettel és egy a témához kötődő színdarabbal fogadták.

29

„Pireuszi esték” Évzáró kirándulás a dégi Festetics-kastélyba A KARIATIDÁK Görög-Magyar Nők Kulturális Egyesülete 2018. május 12-én évzáró autóbuszos kirándulást szervezett a dégi Festetics-kastély és a hozzátartozó park megtekintésére, a görög polgárháború (1946-1949) miatt Magyarországra menekült görögök 70. évfordulójának emlékére. Ismert, hogy az Egyesület sokrétű kulturális tevékenységet folytat, havonta a görögséggel kapcsolatos nagysikerű előadásokat szervez, rendszeresen részt vesz a görög rendezvényeken.

Az úton Annaházi Veronika, az Egyesület vezetőségi tagja a napi program ismertetése után a Festetics-család, valamint a Dégen épült klasszicista kastély történetével ismertetette meg a kirándulókat. Ezt követően átadta a szót Vlahosz Haralambosznak (V.H.), aki 1950-55 között a 420 Görögországból érkezett gyermekkel együtt lakója volt a dégi gyermekotthonná alakított kastélynak. V.H. részletesen mesélt az ott töltött évekről.

1950. június 15-én Balatonszabadiból, Zamárdiból és más üdülőből – személyzettel együtt – főleg Kasztoria, Florina és

30

Evrosz megyében születettek lettek elszállásolva a dégi Festetics-kastélyban, amely 1955-ig görög gyermekotthonként működött. Az otthon első igazgatói Ilyés Károly és Mirkopulosz Lambrosz voltak, majd később Somogyi István és Benatosz Vangelisz vezették az intézményt. Az otthon a Delcsev nevet viselte. Az elszállásolt gyerekek Itt kezdtek magyarul és görögül tanulni.

A teljesség igénye nélkül, az alábbi pedagógusok segítették a munkát: Magyar tanárok: Szabó Ilona, Szabó Elek, Kontra József, Balogh Aranka, Fehér József, Bálint Gyula, Bálint Gyuláné, Giczy Gyula, Csertő Edit, Bem Istvánné, Szakál Antal, Szakál Antalné.

Görög tanítók és nevelők: Ikonomu Mihalisz, Argiriu Dimitrisz, Dimovitisz Hrisztosz, Bogdanisz Vangelisz, Kufaki (Kizaki) Vasziliki, Jankula Szevaszti (Szevda), Sklifa Milka, Patsorasz Kosztasz és rövid ideig Jorgosz, Tzintzilonisz Hrisztosz, Kazantzidisz Harisz.

Gondozó „Mamák”: Szulidu Vangelia, Szteriopulu Szofia, Trandu Kaliopi, Szekulidu Damiani, Kalcaku Dafni, Patsiora Lambrini, Hotzidu Szultána, Homonai Katalin, Nagy Ilona, őket a konyhai és takarítási munkákban magyar személyzet egészítette ki.

A főszakács Annus néni és Hotzidisz Dimitrisz volt. Hálás köszönet jár mindenkinek, akik az Intézetben a gyerekekért tevékenykedtek és szüleiket pótolták!

1953-ban végzett az első, majd 1954-ben a második nyolcadikos osztály. 1954 nyarán a lányokat Balatonkenesére és Balatonalmádiba helyezték át, helyükre magyar állami gondozott fiúk kerültek. 1955-ben már vegyesen, magyar diákokkal együtt végzett a harmadik végzős osztály. 1956-ban a görög gyerekek Balatonkenesén folytatták tanulmányaikat.

Az otthon ettől kezdve Hunyadi János Állami Nevelőotthonként működött tovább. Az állami tulajdonú Festetics-kastély 1996-tól üresen áll, de felújítása és hasznosítása folyamatban van. Az utóbbi években a kastély parkját a Műemlékek Nemzeti Gondnokságának munkatársai állították vissza eredeti szépségére. A park csodás sétálóhely, a gyönyörű helyszínen fekvő kastély, kiválóan alkalmas kiállítások, konferenciák, esküvők, koncertek és egyéb rendezvények befogadására. Az 1810-1915 között, Pollack Mihály tervei alapján épült kastély Magyarország egyetlen látogatható klasszicista kastélya Fejér megyében, amelyet hazánk legnagyobb angolparkja vesz körül.

A gyermekotthon életéről V.H elmondta, hogy nyaranként a „Kislángi ill. Pálmajori Állami Gazdaságba” vitték őket dolgozni. A kapott pénzt felajánlották görögországi börtönökben levő elvtársak megsegítésére. Az otthonnak sikeres énekkara volt, kórusvezetői Fehér József és Benatosz Vangelisz voltak. Aktív labdarúgó csapat is működött – tagjai közül öten a község „Megyei II. osztályú” csapatában is játszottak.

A program szerint Dégre érkezve, megálltunk a községben működő Gyermekotthonban, ahol az intézmény igazgatója, Kokas Krisztina fogadott bennünket. Megismerkedtünk a jelenleg ott lakó gyermekekkel, majd koszorút helyeztünk el Bálint Gyula, egykori tanárunk emléktábláján.

Ezek után érkeztünk a Festetics-kastélyhoz. Aki most először látta ezt a gyönyörű környezetben épült kastélyt, irigykedett azokra a görög gyerekekre, akik itt nevelkedtek. V.H. és Papasz

Vasziliosz mesterfodrász is mesélt a hajdani kastély tantermeiről, egyéb helyiségeiről – hol volt annak idején a konyha, hol történt az elszállásolás, hol voltak az osztályok stb.

Ezt követően lesétáltunk a gyönyörűen rendezett parkon keresztül a szigetre, a „hollandi házhoz”, ahol hűsölhettünk az artézi kút vízétől. V.H. ismertette a ház történetét, amely Festetics Sándor beteg édesanyja, Pejacsevich Lenke gyógyítására épült 1891-ben. Az épület alsó szintjén holland tehenek istállója volt, a felső szinten volt édesanyja lakhelye, aki a felszálló ammóniagáz és a friss tej gyógyító erejétől épült fel. Sokak szerint a gróf asztmás lánya is itt lakott gyógyulásáig. Sajnos a házat körülvevő, 1980-ban iszaptól kikotort tó vízszintje, 1999-ben a nagy esőzések miatt annyira megemelkedett, hogy a múzeumnak berendezett épület berendezései, víz alá kerültek és tönkre mentek. Azóta áll üresen az épület.

Kár érte!

A sziget és a park megtekintése után a Kristály étteremben ebédelt a kiránduló csoport, majd visszamentünk a Gyermekotthonba, ahol a „Hajas-Zsidró team”, negyvenegy gyermek haját vágta, készülve a közeledő gyermeknapra – felajánlásként, térítésmentesen. Köszöntöttük a gyermekeket és igazgatójukkal elbeszélgettünk a gyermekek további lehetőségeiről, sorsáról. Egy rövid műsorral, görög népdalokkal búcsúztunk el tőlük. *** Köszönjük a KARIATIDÁK Görög-Magyar Nők Kulturális Egyesület szervezőinek ezt a tartalmas, jól szervezett kirándulást!

Köszönjük továbbá, hogy lehetővé tették nekünk, hajdan ott nevelkedő gyermekek számára a méltó emlékezést, életünk egyik igen fontos életszakaszára.

Budapest, 2018. május 13.

Vlahosz Haralambosz

31

Jöttünk, láttunk, felléptünk…

a Helidonaki és az Ellinizmosz nyári vendégszereplése AMMOULIANI szigetén Ismét sikeres nyarat tudhat maga mögött az Ellinizmosz és a Helidonaki táncegyüttes.

A számos nyári fellépést megelőzően június végén lehetőségünk volt közösen képviselni a magyarországi görögöket a hangulatos Ammouliani sziget folklórfesztiválján.

A helyi Kulturális Egyesület Alexiou Giannis közreműködésével minden év június végén 3-4 táncegyüttes részvételével szervezi meg folklórfesztiválját. Kivételes lehetőség volt ez mindkét együttes táncosainak, hiszen Görögország legjobb és leghíresebb népzenészei léptek színpadra, hogy kísérjék a fellépő táncegyütteseket. A Helidonaki és az Ellinizmosz trák, illetve szigeti táncokkal mutatkozott be nagy sikerrel a hét folyamán többször is.

A hét első felében a kórusoké volt a főszerep, de a táncot sem mellőzték a szervezők. A fesztivál második részében már

32

egyértelműen a tánc vitte a prímet. Lamia, Kozani, Halkida táncegyüttesei mellett Ammouliani gyermekcsoportja és kórusa is részt vett a programban.

Sajnos, az időjárás az első két napon nem kedvezett a fürdésnek, annál inkább a városnézésnek, így volt időnk felderíteni és megismerni a környéket. A hét további részében hajókirándulás és tengerparti fürdőzés előzte meg az esti fellépéseket.

Az út költségeit a táncosok és az együttesek állták saját és pályázati forrásból.

Ezúton is szeretnénk megköszönni az EMMI 600.000,. forintos támogatását, amelyből a buszköltség egy részét finanszíroztuk.

HELIDONAKI és ELLINIZMOSZ

Η τελετή λήξης της σχολικής χρονιάς 2017-2018 Στις 14 Ιουνίου 2018, μέρα Τετάρτη και ώρα 17,30 πραγματοποιήθηκε η τελετή λήξης της σχολικής χρονιάς του 2017-2018 του 12τάξιου Συμπληρωματικού Σχολείου «Μανώλης Γλέζος». Συγκεντρώθηκαν μικροί και μεγάλοι στη ν αίθουσα θεάτρου του Οίκου του Ελληνισμού για να αποχαιρετήσουμε μαζί αυτή τη σχολική χρονιά που ήταν γεμάτη από εμπειρίες και προγράμματα. Στην αρχή η διευθύντρια του σχολείου χαιρέτησε σύντομα το κοινό. Τα παιδιά πίσω από τα παραβάν και οι γονείς στο χώρο των θεατών περίμεναν με αγωνία να ξεκινήσει το θεατρικό. Οι μαθητές του σχολείου μας παρουσίασαν το ελληνικό λαϊκό παραμύθι: Η κυρά Καλή και οι δώδεκα μήνες. Το έργο χωρίσαμε σε ενότητες, και κάθε ενότητα ανέλαβε κάποιος δάσκαλος/ κάποια δασκάλα να το μάθει με τους μαθητές του / της, με αποτέλεσμα να μοιραστούν οι ρόλοι μεταξύ των μαθητών. ∆ηλαδή ένα ρόλο έπαιξαν περισσότεροι μαθητές. Τους ένωσαν όμως οι παραδοσιακές στολές που μας δάνεισε η Ηλέκτρα Αγκάρντι από το χορευτικό «Χελιδονάκι». Οι μαθητές μας έμαθαν άψογα τους ρόλους τους και το παρουσίασαν με μεράκι. Έδωσε μια ιδιαίτερη απόχρωση στο έργο ο χορός των δυο μπαλαρίνων του σχολείου μας, οι οποίες ετοίμασαν δικές τους χορογραφίες σε αποσπάσματα των Τεσσάρων εποχών του Βιβάλντι. Το φόντο αποτελούσαν οι ζωγραφιές των μαθητών μας με θέματα των σκηνικών του έργου. Οι μαθητές μας που ζουν στην επαρχία, με βιντεοσκοπημένες ταινίες συμμετείχαν στην παράσταση. Οι θεατές με μεγάλο χειροκρότημα εξέφρασαν τη γνώμη τους για την παράσταση. Μετά από το έργο έγινε μια σύντομη αξιολόγηση της σχολικής χρονιάς από τη διευθύντρια, καθώς και η παρουσίαση των συναδέλφων, ο αποχαιρετισμός από δυο αποσπασμένους συναδέλφους που θα επιστρέψουν στην Ελλάδα. Ύστερα πραγματοποιήθηκε η απονομή τιμητικής πλακέτας για τον καλύτερο εκπαιδευτικό της χρονιάς, που έγινε φέτος η Θέκλα Κατσίρη. Αυτό το βραβείο είναι καινούριο, πρώτη φορά απονεμήθηκε φέτος, αλλά θα θέλαμε να το κάνουμε παράδοση από ‘δω και πέρα. Επίσης πήρε τιμητική

πλακέτα η γραμματέας μας Χρυσούλα Χριστοδούλου για την αξιόλογη δουλειά της σε όλη τη σχολική χρονιά. Στη συνέχεια ακολούθησε η απονομή των διπλωμάτων και επαίνων για τους μαθητές που συμμετείχαν σε κάποιο διαγωνισμό στη σχολική χρονιά. Τα παιδιά βραβεύθηκαν με ελληνόφωνα βιβλία. Στο τέλος της εκδήλωσης οι μαθητές πήραν τα ενδεικτικά τους από τους δασκάλους τους στις σχολικές αίθουσες του Οίκου του Ελληνισμού.

33

A 2017-2018-as tanév évzáró ünnepsége

2018. június 14-én csütörtökön 17.30-kor zajlott a Manolisz Glezosz 12 Évfolyamos Kiegészítő Görög Nyelvoktató Iskola 2017-2018-as tanévének tanévzáró ünnepsége. Kicsik és nagyok összegyűltek a Görögség Házának színháztermében, hogy együtt búcsúzzunk el ettől a tanévtől, amely tele volt élményekkel és programokkal.

Az elején az igazgatónő köszöntötte röviden a közönséget. A gyerekek a paraván mögött és a szülők a nézőtéren izgalommal várták, hogy elkezdődjön a színdarab. Iskolánk tanulói a „Tizenkét hónap”. c. görög népmesét adták elő. A művet fejezetekre osztottuk fel, és mindegyik fejezetet elvállalta valamelyik tanító, hogy megtanítsa a tanítványainak, így a tanulók között megoszlottak a szerepek. Ez azt jelenti, hogy egy szerepet többen is játszottak. Egyesítették őket azonban a népviseleti ruhák, amelyeket a Helidonaki táncegyüttestől kaptunk kölcsön. Itt köszönjük meg az együttes művészeti vezetőjének, Agárdi Elektrának a segítségét. A tanulóink kitűnően megtanulták és nagy átéléssel játszották el a szerepüket. Különös

színezetet adott a darabnak iskolánk balerina tanítványaink tánca, akik a saját maguk által készített koreográfiával táncoltak Vivaldi „Négy évszak” c. művének részleteire. A hátteret illetve a díszletet a tanulók rajzai alkották, akik a mese részleteit

34

rajzolták meg. A vidéki tanítványaink videóra vett kisfilmek útján vettek részt az előadásban. A nézők nagy tapssal fejezték ki véleményüket az előadásról.

A darab után az intézményvezető röviden értékelte az elmúlt tanévet, majd bemutatta a pedagógus kollégákat, és elbúcsúztatta a két görögországi tanítót, akik visszatérnek Görögországba. Ezt követte az emlékplakett átadása a tanév legjobb pedagógusának, aki idén Katsiri Thekla lett. Ez egy újonnan alapított díj, melyet idén először adtunk át, de szeretnénk hagyományt teremteni belőle. Szintén kitüntető plakettet kapott iskolánk titkára, Hristodoulou Hrisoula egész éves kiváló munkájáért.

Ezután következett azon diákoknak szóló oklevelek és dicséretek átadása, akik a tanév során részt vettek valamilyen tanulmányi versenyen. A tanulók görög nyelvű könyveket kaptak ajándékba. A rendezvény végén a tanulók átvették tanáraiktól a bizonyítványokat a Görögség Háza tantermeiben.

Vengrinyák Edit

Εκπαιδευτική εκδρομή Tanulmányi στο Μίσκολτς kirándulás Miskolcra Ο Ιούνιος ξεκίνησε για εμάς εδώ, τους μαθητές, αλλά και τους δασκάλους του σχολείου «Μανώλης Γλέζος», με ταξιδιάρικη διάθεση! Η επίσκεψή μας στο Μίσκολτς θα είναι ένα από τα πράγματα που σίγουρα θα μου μείνουν αξέχαστα, όχι μόνο γιατί αυτή ήταν η πρώτη μου εκπαιδευτική εκδρομή, αλλά και γιατί πέρασα ένα τριήμερο με την πιο όμορφη ομάδα και σε ένα από τα πιο ωραία τοπία της Ουγγρικής υπαίθρου. ∆άσκαλοι και μαθητές ξεκινήσαμε πολύ νωρίς την Παρασκευή και ύστερα από ένα σχετικά μακρύ ταξίδι φτάσαμε αρχικά στη σπηλιά του Aggtelek. Εκεί είχαμε την ευκαιρία να ακούσουμε μουσική μέσα στη σπηλιά, να μάθουμε για την ιστορία της και να θαυμάσουμε από κοντά εντυπωσιακούς σταλακτίτες και σταλαγμίτες που για χιλιάδες χρόνια σχηματίζουν ένα εντυπωσιακό υπέδαφος. Στη συνέχεια, ακολούθησε ένας διαδραστικός περίπατος στο δάσος στο Kincskereső játékösvény με κυνήγι του χαμένου θησαυρού! Ύστερα από αυτές τις πρωινές δραστηριότητες, έφτασε η ώρα για ξεκούραση στο κατάλυμα Ózon Panzió στο καταπράσινο Lillafüred. Ξεκούραση μάλλον για τους δασκάλους, αφού τα παιδιά δεν έχασαν την ευκαιρία να παίξουν πινκ-πονκ, κυνηγητό, μπάλα και άλλα ομαδικά παιχνίδια στον υπέροχο και μεγάλο κήπο του καταλύματος. Η πρώτη μέρα έκλεισε με ένα ζεστό βραδυνό και μια μικρή βόλτα στη λίμνη Hámori, το Palotaszálló και τους καταρράκτες που βρίσκονταν εκεί κοντά. Το πρωί της επόμενης μέρας μας περίμενε δουλειά! Τα παιδιά χωρίστηκαν σε ομάδες, όπου με την καθοδήγηση των δασκάλων, η κάθε μία από αυτές έπρεπε να ετοιμάσει ένα πρότζεκτ σχετικό με το νερό. Η μία ομάδα ετοίμασε ζωγραφιές, η άλλη συνέλλεξε λέξεις στα ελληνικά και στα ουγγρικά που είχαν σχέση με το νερό, η άλλη ασχολήθηκε με τις πιθανές λύσεις για εξοικονόμηση του νερού και η τελευταία με γεωγραφικές τοποθεσίες στην Ελλάδα και την Ουγγαρία που σχετίζονται με το νερό. Στόχος της δουλειάς αυτής ήταν η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση των μαθητών σε σχέση με το νερό ως ζωτικό στοιχείο στον πλανήτη. Όλοι οι μαθητές συνεργάστηκαν άψογα και το αποτέλεσμα μας δικαίωσε! Η μέρα συνεχίστηκε με μία διαδραστική βόλτα στο Μίσκολτς, όπου τα παιδιά δρώντας πάλι σε ομάδες και με τη βοήθεια της εφαρμογής Action Bound, γνώρισαν τα αξιοθέατα και την ιστορία της πόλης. Η βόλτα έληξε στο εστιατόριο Lokalista, ένα από τα πιο όμορφα εστιατόρια που έχω δει γενικότερα στην Ουγγαρία. Εκεί μας περίμενε πεντανόστιμος ελληνικός γύρος και τζατζίκι (ευχαριστούμε Πηνελόπη Μόκκα!), ενώ μερικοί δεν έχασαν την ευκαιρία να φάνε και παγωτό! ∆υστυχώς, η προγραμματισμένη βόλτα με το τελεφερίκ δεν πραγματοποιήθηκε, αφού ο καιρός δεν ήταν με το μέρος μας. Αντί γι’ αυτό, όμως, τα παιδιά έπαιξαν σε ένα πάρκο περιπέτειας εκεί κοντά και η βροχή δε στάθηκε καθόλου εμπόδιο. Το τελευταίο βράδυ μας στο Lillafüred μας περίμενε μια πολύ ωραία έκπληξη από τη διευθύντρια μας, Χριστίνα Πάτριτς. Όλοι μαζί ανάψαμε τη φωτιά, καθίσαμε γύρω γύρω και ψήσαμε νόστιμο μπέικον. Το επόμενο πρωί δυστυχώς έπρεπε να ετοιμαστούμε για αναχώρηση. Αλλά δε θα μπορούσαμε να φύγουμε, χωρίς να κάνουμε μια βουτιά στη φυσική σπηλιά του Miskolctapolca. Βάλαμε, λοιπόν, τα μαγιό μας και απολαύσαμε ένα ζεστό μπάνιο εκεί. Ύστερα, λοιπόν, από ένα γεμάτο τριήμερο από δραστηριότητες, γέλια και όμορφες στιγμές έπρεπε να γυρίσουμε πίσω στη Βουδαπέστη! Και μπορεί αυτό το τριήμερο να τέλειωσε, αλλά είμαι σίγουρη πως θα μείνει αξέχαστο σε όλους μας!

A június számunkra, a Manolisz Glezosz Iskola diákjai és tanítói, tanárai számára utazós hangulattal kezdődött. Látogatásunk Miskolcra biztosan egy azok közül az emlékek közül, amelyik felejthetetlen lesz, nemcsak azért, mert az első tanulmányi kirándulás az életemben, hanem mert a legjobb csapattal töltöttem el három napot a magyarországi vidék egyik legszebb helyén.

Tanárok és diákok korán indultunk útnak péntek reggel, és egy viszonylag hosszú utazás után megérkeztünk először az aggteleki cseppkőbarlanghoz. Ott lehetőségünk nyílt zenét hallgatni a barlangban, megismerni annak történetét, és megcsodálni közelről a lenyűgöző sztalaktitokat és sztalagmitokat, melyek több ezer éves képződmények. Ezt követte egy interaktív séta a barlang fölötti dombos erdőben, amikor a Kincskereső játékösvényen kerestük az elveszett kincseket.

Ezután mozgalmas délelőtt után a pihenés következett a lillafüredi Ózon Panzióban, ahol a szállásunk volt. Pihenés inkább a tanároknak, mivel a diákok nem mulasztották el a lehetőséget, hogy pingpongozzanak, fogócskázzanak, labdázzanak, és egyéb csapatjátékokat űzzenek a szállás gyönyörű és nagy kertjében. Az első nap meleg vacsorával és egy kis sétával zárult a Hámor tóhoz és a Palotaszállóhoz, valamint a mellette található vízeséshez.

A következő nap reggelén munka várt minket. A gyerekeket csoportokra osztottuk, ahol a tanárok vezetésével minden csoportnak el kellett készítenie egy projektet a vízzel kapcsolatosan. Az egyik csoport rajzokat készített, a másik a vízzel kapcsolatos görög és magyar szavakat gyűjtött, a harmadik a gazdaságos vízhasználatra vonatkozó megoldásokat keresett, a negyedik pedig vízzel kapcsolatos földrajzi helyneveket gyűjtött Görögországban és Magyarországon. A munka célja a tanulók tájékoztatása és érzékenynyé tétele volt a vízzel, mint lételemmel kapcsolatban itt a földön. A tanulók kiválóan dolgoztak együtt, és az eredmény minket igazolt!

A nap egy interaktív sétával folytatódott Miskolcon, ahol a gyerekek ismét csoportokra bontva és az Action Bound alkalmazás segítségével megismerhették a város nevezetességeit és történetét. Sétánk a Lokalista étteremben ért véget, amely az egyik legszebb étterem, amit Magyarországon láttam. Ott nagyon finom görög gyros és tzatziki várt minket (köszönjük szépen Mokka Pinelopinak!), ebéd után pedig néhányan fagylaltoztak is.

Sajnos a délutánra tervezett libegőzés nem valósult meg, mivel az időjárás nem volt velünk. Ehelyett a gyerekek egy közeli kalandparkban és játszótéren játszottak, és az eső sem akadályozta meg ebben őket. Az utolsó esténken Lillafüreden egy nagyon kedves meglepetés várt minket igazgatónőnk, Kakukné dr.

Partics Krisztina részéről. Mind tüzet gyújtottunk, körbeültük és finom szalonnát sütöttünk.

A következő reggel sajnos már útnak kellett indulnunk. De nem tudtunk elmenni anélkül, hogy ne fürödjünk egyet Miskolctapolca természetes barlangfürdőjében. Felvettük tehát a fürdőruhánkat és élveztük a fürdő meleg vizét.

Egy ilyen programokkal, tevékenységekkel, nevetéssel és szép pillanatokkal teli három nap után vissza kellett térnünk Budapestre. Lehet, hogy véget ért ez a három nap, de biztos vagyok benne, hogy feledhetetlen marad mindannyiunk számára!

Panagiota Ouli

Παναγιώτα Ούλη

35

Καλοκαιρινή θεματική εβδομάδα Στο 12τάξιο Ελληνικό Σχολείο Μανώλης Γλέζος φέτος οργανώθηκε δεύτερη φορά η καλοκαιρινή θεματική εβδομάδα, όπου συμμετείχαν τα 6 νήπια αλλά και τα 5 πρωτάκια-δευτεράκια. Ο τόπος του προγράμματος ήταν στο κέντρο του σχο-

λείου (στην οδό Vécsey). Κύριο θέμα της κατασκήνωσης αυτής ήταν οι μύθοι του Αισώπου , με σκοπό να γνωρίσουν τα παιδιά από κοντά τις ιστορίες. Τα νήπια και οι μικροί μαθητές και μαθήτριες είχαν την ευκαιρία να δουλέψουν και να παίξουν ομαδικά, και να σχεδιάσουν τον αγαπημένο τους ήρωα από τα παραμύθια. Σχεδίασαν για παράδειγμα την έξυπνη αλεπού, και τον χαριτωμένο ελέφαντα. Τα παιδιά έφτιαξαν ακόμα και κουκλάκια με ζωάκια, και μια μπλούζα βαμμένη με το αγαπημένο τους ζώο. Και ο καιρός ήταν πολύ καλός , έτσι τα παιδιά κάθε μέρα επισκέπτονταν κάποιο κοντινό πάρκο, όπως το πάρκο της Ολυμπιάδας και το πάρκο της Ελευθερίας. Κάναμε μια μικρή εκδρομή στο νησί της Μαργαρίτας, όπου είδαμε το μεγάλο μουσικό συντριβάνι και την μεγάλη παιδική χαρά. Την τελευταία μέρα πήγαμε στο ζωολογικό κήπο της Βουδαπέστης, όπου τα παιδιά πήραν και το μπλουζάκι τους που έβαψαν με το αγαπημένο τους ζώο από τα παραμύθια. Σοφία Οικονόμου

Nyári napközis témahét A Manolisz Glezosz 12 Évolyamos Görög Nyelvoktató Iskolában idén került másodszor megrendezésre a nyári napközis témahét, melyen 6 óvodás, valamint 5 kisiskolás vett részt. A napközis tábor helyszínét idén is az iskola központi épülete nyújtotta (Vécsey u. 5). A tábor témáját az ókori Aiszóposz-állatmesék adták, melynek keretein belül a táborban részt vevő gyerekek ízelítőt kaphattak az állatmesék világáról. Az óvodásoknak és a kisiskolásoknak lehetőségük volt csoportban együtt dolgozni, és megtervezniük a számukra legkedvesebb meseszereplőket.

Ilyen lett például a ravasz róka, és a gyámoltalan, ámbár kedves

36

elefánt. Ezenkívül még készítettek a gyerekek állatos pálcikabábokat és egy állatos pólót is.

Az időjárás is kedvezett nekünk, így rengeteget tudtunk a szabadban lenni a gyerekekkel, mind az Olimpia Parkban, mind pedig a Szabadság téri játszótéren. A tábor negyedik napján ellátogattunk a margitszigeti játszótérre is. A tábor utolsó napját állatkerti kirándulással zártuk, ahol a táborozók megkapták az általuk kifestett állatos pólókat.

Ikonomu Szofia

Kαλοκαιρινές διακοπές στην κατασκήνωση Τσαφ Τσουφ της Χαλκιδικής

Ήρθε η μεγάλη μέρα χαράς και ευτυχίας! Ξεκινάμε τις καλοκαιρινές μας διακοπές στην κατασκήνωση Τσαφ Τσουφ της Χαλκιδικής! Μικροί και μεγάλοι επιβιβαστήκαμε στα λεωφορεία και ξεκινήσαμε με προορισμό τις βουτιές στα καταγάλανα νερά της Σιθωνίας και συγκεκριμένα στο Νέο Μαρμαρά. Αφού φτάσαμε μετά από ένα πολύωρο ταξίδι, οι υπεύθυνοι της κατασκήνωσης μας υποδέχτηκαν με ευγένεια και μας υπέδειξαν τα καταλύματα μας. Την επόμενη μέρα κιόλας ξεκίνησαν οι εξορμήσεις! Φυσικά ο πρώτος σταθμός καθημερινά ήταν η θάλασσα. Μαγεία! Όλα τα παιδιά κολυμπούσαν σαν δελφινάκια, έκαναν βόλτες με το καγιάκ, έπαιζαν παιχνίδια με τις μπάλες κάτω από τον καυτό ήλιο της Ελλάδας, τραγουδούσαν, γελούσαν και συμμετείχαν ενεργά στις καθημερινές δραστηριότητες. Φυσικά και αναπόφευκτα, δεν έλειψε η απορρόφηση βιταμίνης D που τόσο πολύ έχουμε ανάγκη. Στο χώρο της κατασκήνωσης, εκτός από την πισινά που επίσης κάναμε τις βουτιές μας, ασχοληθήκαμε και με το

χορό. Είχαμε τους υπεύθυνους δραστηριοτήτων που με όρεξη και αγάπη μας απασχολούσαν τα απογεύματα μας. Επίσης παίξαμε ping pong -όσοι τα καταφέραμε φυσικά-, ποδόσφαιρο, μπάσκετ και βόλεϊ. Από το πρόγραμμα δεν έλειψε ο κινηματογράφος, το θέατρο και φυσικά η επίδειξη ταλέντων που πραγματικά ήταν η ωραιότερη βραδιά στην κατασκήνωση. Το φαγητό της κατασκήνωσης τέλειο, το όνομα της ομάδας μας ακόμα καλύτερο: Ουγγαρόσαυροι!!! Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι δε μείναμε μόνο στο χώρο της κατασκήνωσης, αλλά περιηγηθήκαμε και σε άλλα πανέμορφα μέρη της Χαλκιδικής. Ένα από αυτά ήταν το νησάκι Αμμουλιανή, στο οποίο μεταφερθήκαμε με το καραβάκι διασχίζοντας το καθαρό νερό της θάλασσας, δημιουργώντας κάτασπρο αφρό, με συνοδεία τους γλάρους στον ουρανό. Μια εξίσου όμορφη βόλτα ήταν στη Νικήτη που πραγματικά αξίζει κάποιος να επισκεφθεί για την ωραία της παραλία, τα όμορφα μαγαζιά της και φυσικά για το πεντανόστιμο παγωτό! Μια άλλη ενδιαφέρουσα εξόρμηση ήταν η περιήγηση μας στο Νέο Μαρμαρά, ένα μέρος που φημίζεται για τον τέλειο συνδυασμό βουνού και θάλασσας. Φυσικά δε θα έλειπε από το μενού και ο περιβόητος γύρος! Και που θα τον απολαμβάναμε; Μα φυσικά στην [Θεσσαλονίκη μου μεγάλη φτωχομάνα] όπως λέει και το τραγούδι! Στην ωραιότερη και μεγαλύτερη παράλια της πανέμορφης Θεσσαλονίκης. Βόλτα, φωτογραφίες τραγουδάκια ευτυχισμένα παιδιά με ένα γύρο στο χέρι. Για το τέλος σας άφησα το καλύτερο! Την επίσκεψη μας στο σπήλαιο των Πετραλώνων, στο οποίο μεταφερθήκαμε με το τρενάκι, ανάμεσα από τα πανύψηλα πεύκα. Όλη η διαδρομή ήταν μαγική. Το σπήλαιο ήταν κάτι το εξωπραγματικό! Σταλαγμίτες και σταλακτίτες παντού! Φανταστικό! Ήταν σαν να βρισκόσουν σε άλλο πλανήτη! Η θερμοκρασία πολύ χαμηλότερη από την εξωτερική. Αφού μας ξενάγησαν και πήραμε τις γνώσεις που έπρεπε δεν έλειψαν και τα ψώνια από τους μικροπωλητές που ήταν έξω από το σπήλαιο. Τόσες εικόνες, τόσες μυρωδιές, τόσες ομορφιές πώς να αποτυπωθούν σε μια κόλα χαρτί… Όλα όσα είδαμε δεν περιγράφονται με λόγια, αλλά είναι χαραγμένα στην ψυχή και στο μυαλό κάθε παιδιού! Περάσαμε ΥΠΕΡΟΧΑ! Θέλουμε κι άλλο. Υγειά να έχουμε και ραντεβού ΤΣΑΦ ΤΣΟΥΦ!!! Με αγάπη και εκτίμηση, Γιούλη Ταμουρίδου

37

Tanulóink írják Akropolisz Múzeum (Athén) Athén, de nyugodtan mondhatjuk, hogy Görögország legismertebb turisztikai látványossága és büszkesége az Akropolisz. Évente turisták milliói látogatnak el Görögországba kizárólag azért, hogy saját szemükkel csodálhassák a görög Fellegvárat és maguk előtt tudhassák a nagybetűs történelmet, mert akármilyen érdekesen is hallatszik elsőre, de az Akropolisz bizony történelem a szemünk előtt.

Közvetlenül az Akropolisz lábánál található Athén másik érdekes építménye, kiállítása mely az Akropolisz Múzeum nevet viseli. 2009 óta látogathatják a helybeliek és a turisták egyaránt. A bemutatni kívánt kiállítási anyag és a gyűjteményeket tekintve mindenképpen az egyik legvonzóbb múzeumok egyike Görögországban a történelem kedvelőinek. Az egész Akropolisz-gyűjteményt teljes egészében nem csodálhatják meg azok a turisták, akik kizárólag az athéni Akropolisz Múzeumba látogatnak el, mivel a gyűjteményből különböző leletek, maradványok a londoni British Múzeumban tekinthetők meg. Az évek során, már az 1900-as évek vége fele rengeteg pályázat látott napvilágot egy korszerű, modern múzeum megépítéséhez, de a helyválasztás, építési tervek és különböző problémák miatt egyik terv sem kapott jóváhagyást, így nem épülhetett meg egészen 2009-ig az új, modern Akropolisz Múzeum Athén szívében. Egyszerű indok volt arra, hogy miért kell egy új múzeumot építeni. A régi

Akropolisz Múzeum kinőtte önmagát, a műtárgyaknak és feltárt leleteknek már nem volt elég hely, így nem tudták színvonalasan azokat bemutatni a közönségnek. Bernard Tschumi és a görög Michael Photiadis építészek tervei nyerték el végül a megbízást, és építészileg is egy rendkívül érdekes és izgalmas épületet építettek meg.

Első látásra az átlagembernek azért akad meg az építményen a szeme, mert az egész épületegyüttes külsőleg üvegből készült, esztétikai szempontból is egy rendkívül szép látványosság. Az épület emeletein többek között olyan ritka műtárgyakat csodálhatunk meg, melyek a bronzkortól a római és bizánci görög művészet koráig terjedő időszakban készültek.

Külön érdekesség, hogy a múzeum harmadik, legfelső szintje ferdén helyezkedik el az épülethez képest, utalva ezzel az ősi templom elhelyezkedésére az Akropolisz tetején. Összességében az új, modern Akropolisz Múzeum meglátogatása nem csak a történelem és a görög kultúra kedvelőinek szerez egy életre szóló élményt, hanem az építészeti látványosságok megszállottjainak is egy élményteli kalandot kínál. A múzeum a hét minden napján látogatható, könnyen megközelíthető akár tömegközlekedéssel is és csak pár lépésre helyezkedik el az élő történelemtől, az igazi Akropolisz maradványaitól.

Klicasz Szpirosz

Rendezvény a Görögség Házában A Zeneünnep az a nap, amikor lehetőség nyílik arra, hogy értelmi akadályozott fiatalok, ép értelmű társaikkal együtt önfeledten énekeljenek, táncoljanak, zenéljenek. Ennek a rendezvénynek adott otthont május 8-án a Görögség Háza.

Iskolánk a József Attila lakótelepen, a Friss utcában található.

Intézményünk olyan gyógypedagógiai intézmény, mely középsúlyos értelmi fogyatékos, valamint súlyosan, halmozottan sérült gyermekek számára biztosít oktatást, fejlesztést.

Tanulóink számára minden évben várva-várt esemény a Zeneünnep. Ezen a napon találkoznak speciális és normál általános iskolák diákjai, felnőtt fogyatékosokat ellátó intézmények lakói. A program közös énekléssel indult, majd minden csoport bemutatta önálló műsorát a többi résztvevőnek. A Kolompos zenekar koncertjével, és tánccal zárult a délelőtt. Idén felcsendült a görög zene is, iskolánk tánccsoportja görög tánccal köszönte meg a lehetőséget, hogy helyet adtak nekünk.

Szeretnék köszönetet mondani a Magyarországi Görögök Országos Önkormányzata elnökének, Kukumzisz Jorgosz úrnak, hogy rendelkezésünkre bocsátotta a Görögség Házát, és biztosította számunkra azokat a berendezéseket, melyek e program lebonyolítását lehetővé tették.

Külön köszönet illeti Thomou Annát, a Ferencvárosi Görög Nemzetiségi Önkormányzat elnökét, aki szívvel-lélekkel mellénk állt, padokat és asztalokat bérelt nekünk, és szintén minden segítséget megadott, hogy Zeneünnepünk feledhetetlen legyen.

Hiszen a zene az a közös nyelv, melyet mindenki megért, vagy megérez.

Szkevi Aphrodité

38

Φέρεντς Πούσκας – Η πρώτη επαφή με την Ελλάδα (1) Πριν 61 χρόνια, πέραν της θρησκευτικής κατάνυξης της Μεγάλης Εβδομάδας, οι Ελληνες «προσκύνησαν» τον τεράστιο Φέρεντς Πούσκας και την ποδοσφαιρική του παρέα στην τότε επίσκεψή τους στην Αθήνα. Επίσκεψη που συνέβαλλε στο να περάσει ο Εθνικός εκείνης της περιόδου στη σφαίρα του μύθου! Μια υπέροχη ιστορία, που θα μπορούσε να αλλάξει ολοκληρωτικά την ιστορία του ελληνικού και (γιατί όχι;) του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου…

των ταραχών στην Βουδαπέστη, οι ελληνικές εφημερίδες φιλοξενούν μια συνέντευξη του Πούσκας, με την οποία ενημερώνει το κοινό πως υπάρχει εδώ και καιρό συμφωνία για έλευση στην Αθήνα και φιλικά παιχνίδια την άνοιξη. Η δημιουργία του Καρέλλα Πάνω κάτω την ίδια εποχή, σε μια γωνίτσα ελληνικής εφημερίδας, δημοσιοποιείται πως ο Εθνικός, παρά την τεράστια αναταραχή στην Ουγγαρία, βρίσκεται σε επαφή με την διοίκηση της Χόνβεντ και την ουγγρική κυβέρνηση ζητώντας την συγκατάθεσή τους για την αποστολή των δελτίων πέντε ποδοσφαιριστών της ομάδας, οι οποίοι έχουν συμφωνήσει να μετακομίσουν στην Αθήνα και να συνεχίσουν την καριέρα

Μεγάλη Πέμπτη πρωί. ∆ιαχρονικά, μέρα κατάνυξης για τους Έλληνες. Εκείνη του 1957, στα μέσα Απριλίου, δεν διέφερε, αλλά ήταν για έναν επιπλέον λόγο. Μια παρέα έχει ξεκινήσει από το κοσμικότερο ξενοδοχείο των Αθηνών, στα βόρεια προάστια, για βόλτα στο κέντρο της πόλης. Το ταξί όμως που τους μεταφέρει παθαίνει βλάβη – σπάει το ημιαξόνιο του κι ακινητοποιείται. Εξέλιξη που αντιμετωπίζεται με χαμόγελο από τους δύο φημισμένους επιβάτες του. Και πειράγματα, αφού ο ένας θεωρεί ως αιτία της ζημιάς το υπερβολικό βάρος του συνεπιβάτη του. Στην κοψιά, κανείς τους δεν δείχνει υπέρβαρος, παρότι τα κιλάκια τους τα έχουν. Ειδικά μάλιστα του κοντύτερου - κι εκείνου που συνεχώς προκαλεί με πειράγματα – εμφανέστατα. Αυτός είναι κι ο πιο αναγνωρίσιμος στους περαστικούς κι έτσι, περιμένοντας ένα δεύτερο ταξί για να συνεχίσουν την διαδρομή τους, το ακινητοποιημένο μετατρέπεται σε τόπο προσκυνήματος. Μέσα σε λίγα λεπτά, από στόμα σε στόμα, στην καρδιά της ελληνικής πρωτεύουσας, κυκλοφορεί το νέο, ο τόπος κι η ταυτότητα των δύο επιβατών. «Ο Πούσκας κι ο Κόκσιτς είναι στον Βασιλικό Κήπο». Χιλιάδες φτάνουν μόνο και μόνο για να επιβεβαιώσουν, να διαπιστώσουν με τα μάτια τους, ότι οι δύο Μαγιάροι, τα δύο ξακουστά μέλη της «Aranycsapat», είναι εκεί, ανάμεσά τους. Το δεύτερο ταξί φτάνει, Η άφιξη του Φέρεντς Πούσκας και των Γκρόσιτς, Κότσις στην Αθήνα αλλά κι αυτό σύντομα ακινητοποιείται, αφού ο κόσμος έχει κλείσει τον δρόμο μετατρέποντας σε ωριαία μια διαδρομή λίγων λεπτών... Μερικούς μήνες πριν. Μέσα Νοεμβρίου. Η Χόνβεντ βρίσκεται σε περιοδεία στην Ευρώπη, έχοντας εξασφαλίσει τους στον Εθνικό. Χαρακτηριστικά τονίζεται πως το ζητούσχετική άδεια της ουγγρικής κυβέρνησης. Της ίδιας κυβέρμενο για την ολοκλήρωση της συμφωνίας είναι η σύμφωνη νησης δηλαδή που είχε φροντίσει με την δημιουργία της (σ.σ. γνώμη των οικογενειών των ποδοσφαιριστών, οι οποίοι πάντως δεν κατονομάζονται. Είδηση που δεν έχει συνέχεια και ιδέα του Γκούσταβ Σέμπες, του προπονητή της θρυλικής εθνικής ομάδας της Ουγγαρίας εκείνης της εποχής) στις περνάει στα «ψιλά», ακριβώς λόγω της κοινωνικοπολιτικής αρχές της δεκαετίας του ’50 να την μετατρέψει σε ποδοέντασης στην Ουγγαρία, όμως ενδεικτική της δύναμης και σφαιρικό όχημα προπαγάνδας, συγκεντρώνοντας τους επίτων φιλοδοξιών που είχε αποκτήσει τότε ο Εθνικός. Σωμαλεκτους της «χρυσής γενιάς» του ουγγρικού ποδοσφαίρου. τείο που ιδρύθηκε το 1923 κι ήταν μόνιμα (αλλά και παρέμειΟ Φέρεντς Πούσκας κι ο Σάντορ Κότσιτς ήταν ήδη εκεί νε...) στη σκιά του «μεγάλου» του Πειραιά, του Ολυμπιακού. Καταλύτης για την προσπάθεια αλλαγής του status του, (μέλη της Κίσπεστ, η οποία και μετονομάστηκε υπό τον έλεγχο του Στρατού σε Χόνβεντ), ο Ζόλταν Τσίμπορ, ο Γιόζεφ ήταν ο ∆ημήτρης Καρέλλας. Γόνος οικογένειας επιχειρημαΜπόζικ, ο Λάζλο Μπουντάι, ο Γκιούλα Λόραντ κι ο Γκιούλα τιών, ιδιοκτήτης της εταιρίας κλωστοϋφαντουργίας «ΑΙΓΑΙΓκρόσιτς ενσωματώθηκαν, φτιάχνοντας ένα σύνολο πλαΟΝ» - τότε μεγαλύτερης στην Ευρώπη και με πρωτόγνωσμένο για να υπηρετεί τους σκοπούς της δημιουργίας του. ρη για την μεταπολεμική Ελλάδα βιομηχανική υποδομή κι Να επιδεικνύει δηλαδή στο γήπεδο την ανωτερότητα του, με εγκαταστάσεις – με τεράστια οικονομική επιφάνεια, πολύ μεγαλύτερη από αυτή των ομολόγων του στους παραδοσιατις προεκτάσεις της να αξιοποιούνται πολιτικά. Το ξέσπακά «μεγάλους» του ελληνικού ποδοσφαίρου και παθολογική σμα της επανάστασης (Uprising) στην Ουγγαρία βρίσκει την Χόνβεντ στο δρόμο για το Μπιλμπάο, όπου θα έδινε το πρώαγάπη για τον Εθνικό, μπήκε στην διοίκησή του στις αρχές το παιχνίδι με την Αθλέτικ στο πλαίσιο του νεοσύστατου Κυτης δεκαετίας του ’50, στοχεύοντας να μετατρέψει τον σύλπέλλου Πρωταθλητριών. λογο σε ισάξιο ανταγωνιστή, αν όχι κυρίαρχο, στο ποδοσφαιΑπό την Αμβέρσα λοιπόν, όπου έχει καταλύσει η ομάδα ρικό στερέωμα της Ελλάδας. Με σημαντική δαπάνη δημιούργησε σε σύντομο χρονικό διάστημα την καλύτερη ομάδα μετά την αναμέτρηση του «Σαν Μαμές», αναμένοντας τον όλων των εποχών για τους Πειραιώτες. επαναληπτικό που θα διεξάγονταν στις Βρυξέλλες λόγω

39

Τερματίζουν δεύτεροι στο πρωτάθλημα του 1956, έναν βαθμό πίσω από τον Ολυμπιακό και μπαίνουν στην επόμενη σεζόν - με κυριότερο εκφραστή αυτής της τάσης τον ίδιο τον Καρέλλα, ο οποίος σε κάθε του ενέργεια κι επιλογή δεν διστάζει να δείξει την οικονομική του, κι όχι μόνο, ισχύ με ευθεία διάθεση αμφισβήτησης των πρωτείων των «μεγάλων. Σε κάθε επίπεδο. Είτε στο προσκήνιο (στο γήπεδο, στην αναγνώριση από την κοινή γνώμη και στην προβολή από τα ΜΜΕ), είτε στο παρασκήνιο (πάντα ιδιαίτερος και καθοριστικός «τόπος» στο παιχνίδι επιβολής και δύναμης του ελληνικού ποδοσφαίρου). Κι αυτό, ενοχλούσε την καθεστηκυία ποδοσφαιρική τάξη. Κι ενοχλούσε πολύ...Οι πρόσφυγες Το ίδιο όμως πλέον ενοχλούσε και το ουγγρικό καθεστώς, ο αλλοτινός προπαγανδιστικός του εκπρόσωπος, η Χόνβεντ. Έχοντας αποκλειστεί από την συνέχεια του Κυπέλλου Πρωταθλητριών, οι χωρίς αντικείμενο πλέον ποδοσφαιριστές της, διατάσσονται να επιστρέψουν στην Ουγγαρία. Οχι μόνο αρνούνται, αλλά φροντίζουν οι περισσότεροι εξ αυτών να χρησιμοποιήσουν την δύναμη που είχαν αποκτήσει, «λαδώνοντας» μυστικούς πράκτορες για να φυγαδεύσουν τις οικογένειες τους από την Βουδαπέστη. Ο μάνατζερ της ομάδας, ο Εμιλ Εστράιχερ κανονίζει περιοδεία στην Λατινική Αμερική κίνηση που προκαλεί την αντίδραση της ουγγρικής Π.Ο., η οποία στις αρχές Ιανουαρίου, απαγορεύει στον Πούσκας και τους συμπαίκτες του να χρησιμοποιούν το όνομα και τα χρώματα της Χονβεντ. Μικρό το κακό, αφού μια ομάδα υπό την ονομασία Hungaria (ή αλλιώς Free Hungary ή όπως έγινε γνωστή μέσα από τις αναφορές των εφημερίδων της εποχής, “Puskas & Co”), με τα χρώματα της ουγγρικής σημαίας (κόκκινο, πράσινο και λευκό) αναχωρεί στα μέσα Ιανουαρίου από την Ζυρίχη για το Ρίο ντε Τζανέιρο. Υπό την απειλή της ΦΙΦΑ για τιμωρία τόσο στους ποδοσφαιριστές της Ηungaria όσο και στις ομάδες που δέχονται να την αντιμετωπίσουν (απειλή πάντως λειτουργική για την Σάντος και την Βάσκο ντε Γκάμα, οι οποίες ακυρώνουν τα φιλικά παιχνίδια με την παρέα του Πούσκας), δίνει επτά φιλικά, σε Βραζιλία, Βενεζουέλα και Μεξικό, συγκεντρώνοντας σημαντικότατα έσοδα. Ακόμη σημαντικότερες οι προτάσεις των βραζιλιάνικων και μεξικάνικων ομάδων στα αστέρια της Hungaria. Ο ίδιος ο Πούσκας αποκαλύπτει λεπτομέρειες μερικών από αυτές, ξεκαθαρίζοντας όμως ότι προτεραιότητα του είναι να αγωνιστεί στην Ευρώπη, όπου κι εκεί ο χορός των μνηστήρων καθημερινά μεγαλώνει τόσο για τον ίδιο όσο και για τους συμπαίκτες του. Στα μέσα Φεβρουαρίου, η Hungaria επιστρέφει στην Ευρώπη όπου πληροφορείται την απόβαση των σοβιετικών τανκ στην Βουδαπέστη αλλά και την απόφαση της ουγγρικής Π.Ο. για οριστική διάλυση της Χόνβεντ. Παράλληλα, τα μέλη της λαμβάνουν μια τελευταία προειδοποίηση επαναπατρισμού, με καταληκτική ημερομηνία την 31η Μαρτίου. Κάποιοι επιστρέφουν νωρίτερα στην Ουγγαρία, χωρίς φυσικά να γλιτώσουν την τιμωρία με ολιγόμηνους αποκλεισμούς. Τιμωρία ουσιαστικά «χάδι» και τελείως δυσανάλογη με αυτήν που περίμενε όσους δεν ανταποκρίνονταν στο τελεσίγραφο. Τόσο ο Πούσκας όμως όσο και οι... Co (Τσίμπορ, Κότσις, Γκρόσιτς) δημοσίως δηλώνουν ότι δεν θα επιστρέψουν...

40

Στην Ελλάδα, ο Εθνικός δικαιολογεί τις προσδοκίες. Προκρίνεται, έστω και δύσκολα, στην τελική φάση του πρωταθλήματος (σ.σ. τότε διεξάγονταν αρχικά τοπικά πρωταθλήματα σε πέντε περιφέρειες του ελληνικού κράτους – Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πειραιάς, Βορράς και Νότος – των οποίων οι νικήτριες 10 ομάδες συγκροτούσαν το εθνικό πρωτάθλημα), όμως εκεί μπαίνει για τα καλά στο ρουθούνι των μεγάλων, κερδίζοντας όλες τις παραδοσιακές δυνάμεις στον 1ο γύρο. ∆εν το κάνει όμως μόνο αγωνιστικά, αφού ο Καρέλλας δεν χάνει ευκαιρία να επιδεικνύει – σε κάθε επίπεδο - την δύναμη του. Παραδοσιακά λοιπόν, στην μεταπολεμική Ελλάδα, οι τρεις σύλλογοι του αθηναϊκού κέντρου διοργάνωναν κατά την διάρκεια των διακοπών του Πάσχα, ένα τουρνουά με την συμμετοχή των ομάδων τους και μιας (ή και σπανιότερα περισσότερων) καλεσμένης ομάδας από το εξωτερικό. Αυτή, για το αποκαλούμενο Τουρνουά του Πάσχα του 1957 ήταν η ρουμανική Προγκρεσούλ. Στόχος εξυπακούεται πως ήταν οι εισπράξεις από τα εισιτήρια των παιχνιδιών, τότε μοναδικό έσοδο (και σημαντικότατο) των συλλόγων. Ο Καρέλλας λοιπόν κι εδώ ακόμη μπαίνει σφήνα, προκαλώντας ζημιά. Έχοντας προφανώς επαφές μηνών με τους ιθύνοντες, αρχικά της Χόνβεντ κι εν συνεχεία της Hungaria, αλλά και προσβάσεις λόγω της επιχειρηματικής του δραστηριότητας, στέλνει άνθρωπο του (τον περιβόητο μάνατζερ, ίσως και μοναδικό της εποχής στην Ελλάδα, τον Σωτήρη Βολωνάκη) στην Βιέννη, όπου τα περισσότερα μέλη της διαλυμένης Χόνβεντ μαζί με τις οικογένειες τους

Πούσκας - Κότσις προπονούνται στο Στάδιο Καραϊσκάκη παρουσία 4.000 θεατών!

έχουν καταλύσει και φιξάρει την έλευση τους στην Αθήνα για φιλικά παιχνίδια, την ίδια ακριβώς περιόδο με το Τουρνουά Πάσχα! Παρότι οι Ούγγροι δεν έχουν (ακόμη) χαρακτηριστεί πολιτικοί φυγάδες και παρότι η τιμωρία τους δεν έχει ως εκείνο το σημείο διεθνή επικύρωση (από την FIFA), ο Εθνικός ζητά και παίρνει άδεια από την ελληνική κυβέρνηση για τα φιλικά

θηναϊκού, το Μεγάλο Σάββατο κλέβοντας την προσοχή των (λιγοστών) παρευρισκόμενων στο παιχνίδι του «τριφυλλιού» με την Προγκρεσούλ για το Τουρνουά του Πάσχα. Οι δηλώσεις του Ούγγρου κι οι εντυπώσεις του για το παιχνίδι τυγχάνουν μεγαλύτερης προβολής ακόμη κι από το ίδιο το παιχνίδι! Η ενόχληση όχι μόνο συνεχίζεται, αλλά εντείνεται. Το ίδιο κι η φημολογία για ζωηρό ενδιαφέρον του Εθνικού για την ένταξη Μαγυάρων στο ρόστερ του, διάθεση που αν υλοποιούνταν θα τον έκανε πανίσχυρο... Μόνο έτσι πάντως δεν εμφανίστηκε στο φιλικό με την Hungaria. Σ’ ένα κατάμεστο από 30.000 ανθρώπους γήπεδο, τα απομεινάρια της Χόνβεντ κάνουν επίδειξη ανωτερότητας, συντρίβοντας τους Πειραιώτες με 7-0. Μικρό το κακό για τον Εθνικό και τις φιλοδοξίες του διοικητικού του ηγέτη. Μεγαλύτερο προκάλεσε ο «ξερός», χωμάτινος αγωνιστικός χώρος. Ο Κότσις τον συγκρίνει με γήπεδα στο... Σουδάν, ο Πούσκας τον θεωρεί κατάλληλο ... «δρόμο για ποδήλατα κι αυτοκίνητα». Την επομένη κιόλας ανακοινώνεται το δεύτερο φιλικό, κόντρα στην Εθνική Ενόπλων, δύο μέρες μετά. Τότε, ο Εθνικός επιβεβαιώνει την φημολογία των ημερών αλλά και προφανώς τις μεθοδικές κινήσεις μηνών, ανακοινώνοντας την συμφωνία του με πέντε Ούγγρους, τον Σάμπο, τον Τσόλνοκ, τον ΤζάΟ Πούσκας αποχωρεί από το γήπεδο μετά το τέλος του φιλικού μποκι, τον Γκαραμβολγκί και τον Σάγγι, οι με την Εθνική Ενόπλων «συνοδεία» των τότε Ελλήνων διεθνών, οποίοι μάλιστα δημοσιοποίεται πως υπέΝεστορίδη, Αβραμίδη και Παπάζογλου. γραψαν και τα σχετικά δελτία. Η σύμφωνη γνώμη των οικογενειών τους εμφανίζεται ως η μοναδική εκκρεμότητα για την ολοκλήρωση των μεταγραφών, οι οποίες φυσικά, λόγω των ποινών που είχαν επιβληθεί από την ουγγριπαιχνίδια και ανήμερα την Μεγάλη Τετάρτη χιλιάδες οπακή ομοσπονδία (στους Σάμπο, Τσόλνοκ και Γκαραμβολγκί) θα δών συρρέουν, σε μια μοναδική για τα τότε χρονικά ενέρενεργοποιούνταν από τις αρχές της επόμενης σεζόν. Καμία γεια, στο αεροδρόμιο προκειμένου να υποδεχτούν τους Μαδιάψευση εκ μέρους των ποδοσφαιριστών, καμία κι από την γιάρους. Πάνω κάτω την ίδια ώρα και αφού έχει παρέλθει το τελεσίγραφο επαναπατρισμού, η ουγγρική ομοσπονδία ανα«επίσημη» Hungaria. κοινώνει τις ποινές της. Ετήσιος αποκλεισμός στους ΠούΗ Hungaria χάνει στο φιλικό από την Εθνική Ελλάδας με 2-1 (πάλι σε κατάμεστο γήπεδο...). Ιστορικό αν μη τι άλλο, σκας και Τσίμπορ (σ.σ. ο οποίος πάντως μετά την επιστροφή αφού αυτό ήταν και το τελευταίο παιχνίδι της βραχύβιας της Hungaria από την Λατινική Αμερική είχε πάει στην Ρώμη ύπαρξης της. Η αποστολή παραμένει στην Αθήνα για κάπεριμένοντας να υπογράψει στη Ρόμα, βάλλοντας σε κάθε ποιες μέρες και έστω και την τελευταία της, ο Καρέλλας ευκαιρία κατά του Πούσκας, τον οποίο και κατηγορούσε ουσιαστικά ως ... επαγγελματία), εξάμηνος σε Γκρόσιτς, Κότσις την αξιοποιεί. Μαζί με τον Πούσκας παρακολουθούν το και Τσόλνοκ, τετράμηνος σε Γκιούλα Σάμπο και Αγκοστον ντέρμπι Ολυμπιακός - Παναθηναϊκός στο πλαίσιο του (συνεχιζόμενου, αλλά σε δεύτερη μοίρα πλέον από άποψη Γκαραμβολγκί...Οι παραστάσεις! προβολής) Τουρνουά Πάσχα. Και πάλι φυσικά, στρέφουν τα Το φιλικό με τον Εθνικό είναι προγραμματισμένο για την φώτα πάνω τους... ∆ευτέρα, την επόμενη του Πάσχα. Στις τέσσερις μέρες που μεσολαβούν (αλλά και σε αυτές που ακολούθησαν μέχρι την (η συνέχεια στο επόμενο τεύχος) αναχώρηση της Hungaria), στην Αθήνα επικρατεί παροξυσμός σε κάθε δημόσια εμφάνιση των Μαγυάρων. Οι εφημεΑνδρέας Οικονόμου ρίδες της εποχής καλύπτουν κάθε βήμα των Πούσκας, Γκρόσιτς και Κότσις. Από – εκείνη – την βόλτα τους στο κέντρο της Αθήνας, από την επίσκεψη τους στην Ακρόπολη, από την πρώτη τους προπόνηση στο Στάδιο Καραϊσκάκη (κοινή έδρα του Ολυμπιακού και του Εθνικού), μέχρι και τον άκρως παραδοσιακό, ελληνικό τρόπο, με τον οποίο γιόρτασαν, την Κυριακή (παραμονές του φιλικού) το Πάσχα.

---------------------------------------------Ο Καρέλλας (μαζί με τον Βολωνάκη, αλλά και τον Ούγγρο προπονητή του Απόλλωνα Αθηνών, Γιάνος Τσολνάι) γίνεται * Πηγές: αγγλικό περιοδικό Blizzard (τεύχος 9, Ιούνιος 2013), αρχείο ελλησκιά τους, αξιοποιώντας και επικοινωνιακά την συγκυρία. νικής αθλητικής ιστοσελίδας SDNA, Οι φωτογραφίες προέρχονται από τις ∆εν διστάζει να πάει με τον Πούσκας στο γήπεδο του Πανακαθημερινές εκδόσεις της Αθλητικής Ηχούς εκείνης της εποχής..

41

Műfordítás-pályázat 2018.

Az Országos Idegennyelvű Könyvtár idén is műfordítás pályázatot hirdet a Nyelvek Európai Napja alkalmából, műfordításkötettel nem rendelkező műfordítók számára.

Sofia Kolotourou görög költőnő Η ΤΡΙΤΗ ΓΕΝΙΑ című versének magyar fordítását várja a zsűri (Lator László költő, műfordító, a zsűri tiszteletbeli örökös elnöke, Vörös István költő, műfordító, a zsűri elnöke, Patak Márta író, műfordító és Egeres Ágnes, a könyvtár munkatársa).

A vers és a nyersfordítása pdf formátumban a könyvtár honlapján (www.oik.hu) olvasható, letölthető.

Pályadíjak: I. díj: 50.000,-Ft II. díj: 30.000,-Ft III. díj: 20.000,-Ft A díjak könyvutalvány formájában kerülnek kifizetésre.

Különdíjat ajánlott fel a Magyar Fordítóház Alapítvány.

A legjobb pályaművek megjelennek a Napút folyóirat Káva Téka mellékletében.

A pályázat jeligés. A jeligével ellátott pályaműveket 2018. augusztus 20-ig várjuk a következő e-mail címre: muforditas2018@oik.hu A jeligét és annak feloldását pedig küldjék a jelige2018@oik.hu címre!

Egy pályázó több pályaművet is beküldhet.

A pályázat eredményhirdetése, értékelése és az ünnepélyes díjátadó 2018. szeptember 28-án lesz a könyvtár Olvasótermében. (Budapest, V. kerület, Molnár u. 11.)

További információ: Egeres Ágnes T: (1) 318-3688/108 egeres.agnes@oik.hu

SOFIA KOLOTOUROU GÖRÖG KÖLTŐNŐ Η ΤΡΙΤΗ ΓΕΝΙΑ CÍMŰ VERSÉNEK MAGYAR FORDÍTÁSÁT VÁRJA A ZSŰRI 42

Búcsú Micopulosz Chrisztosztól Tisztelt Gyászolók!

Szomorúan állunk itt Micopulosz Chrisztosz koporsója mellett.

Chrisztosz 1940. május 29-én született Görögországban, Vorino faluban, Pelisz megyében Szavvasz és Zacharo negyedik germekeként. Születésekor Görögországban nagy szegénység volt , és bár szülei jómódú családból származtak, sokat dolgoztak a földjükön, hogy eltarthassák a népes családot. 1945-ben kitört a háború, a család vagyonát pedig elvették. 1947-ben a polgárháborúban, édesapja partizánként bujdokolt, édesanyja és testvérei pedig elhagyták a falut, felmentek a hegyekbe.

Onnan gyalogoltak Jugoszláviába, majd a vonat 1948-ban Magyarországra hozta őket. Christosz édesanyjával és testvéreivel először a budapesti Andrássy laktanyában kapott átmeneti szállást, majd Balatonalmádiban, egy kastélyban kialakított gyermekotthonban éltek majdnem egy évet. Onnan négy hónapra Tótkomlósra került egy kedves magyar családhoz, majd a Fehérvárcsurgói Károlyi kastélyban töltött el több évet, ahol elvégzett 6 osztályt, 1953-ban Budapestre került a szüleihez a Dohánygyárba és befejezte az utolsó két osztályt. Utána elvégezte a villanyszerelői szakiskolát, majd megszerezte az érettségit is. Fiatal éveiben villanyszerelőként kezdett dolgozni, de sajnos nem volt egészséges. Érszűkületet állapítottak meg nála, majd ennek következtében 1979-ben elvesztette az egyik lábát. Dolgozni már nem tudott visszamenni, leszázalékolták, majd rokkant nyugdíjasként élte életét, de nem töltötte unalmasan ezeket az éveket. Rengeteget olvasott, tanult, minden érdekelte. Sokat járt le az udvarra távlizni, kártyázni a barátaival. Volt egy hykomatja, amivel az akkori Csehszlovákiába és Görögországba is eljutott meglátogatni az ottmaradt rokonait.

Később, amikor már nehezére esett a mozgás, beszerzett egy számítógépet és azon beszélt Amerikában élő testvérével, Marikával, és Krnovban lakó unokatestvérével, Janisszal, vagy másik unokatestvérével, Paraszkevasszal. Sajnos a betegsége, mely továbbterjedt, egyre inkább legyengítette. Az utolsó hetekben már nem volt képes önállóan ellátni magát, majd 2018 április 24-én lehunyta szemét.

Búcsúznka tőle testvérei Marika, Anasztaszia, Nikosz és Katina, és unokatestvérei Krisztalo, Paraszklevasz, Jannisz, unokaöccsei és húgai Elefteria, Jannisz. Nikosz és Athéna, testvéreinek unokái Ariana, Alexander, Izabella, Alexisz, Bence, Petra és Lili, rokonai, barátai.

A család szeretné megköszönni a megjelenteknek, hogy velük együtt kísérik utolsó útjára szeretett Chrisztoszunkat.

ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ Έκδοση της Αυτοδιοίκησης Ελλήνων Ουγγαρίας Εκδότης: Αυτοδιοίκηση Ελλήνων Ουγγαρίας Υπεύθυνος Έκδοσης: Κουκουμτζής Γεώργιος Αρχισυντάκτης : Οικονόμου Ανδρέας Καλλιτεχνική ∆ιεύθυνση: Πήτερ Ολντερ ∆ιεύθυνση Σύνταξης: 1054 Budapest, Vécsey u. 5. Τηλέφωνα: 06-1-302 7274, 06-1-302 7275 Φαξ: 06-1-302 7277 e-mail: ellinismos@hotmail.com Τυπογραφείο: Pannonia Nyomda Kft. ISSN: 1786-0989 διόρθωση ουγγρ. κειμένου: Σπύρος Μπ. Αγκάρντι φωτογραφίες : Μαρία Καραγιώργη

ELLINIZMOSZ Az MGOÖ kiadványa Kiadó: az MGOÖ Testülete Felelős kiadó: Kukumzisz Jorgosz Főszerkesztő: Οikonomou Andreas Grafika: www.kornetas.hu 1054 Budapest, Vécsey u. 5.

Telefon: 06-1-302 7274, 06-1-302 7275 Fax: 06-1-302 7277 e-mail: ellinismos@hotmail.com Nyomda: Pannonia Nyomda Kft. ISSN: 1786-0989 Korrektúra: Agárdi B. Szpírosz Fotók: Karajorgis Maria

43

Εκδρομές των συνταξιούχων μας στην Ελλάδα Μεταξύ 8 και 17 Ιουνίου δύο ομάδες συνταξιούχων, Ελλήνων της Ουγγαρίας , επισκέφθηκαν την Ελλάδα για να περάσουν τις διακοπές τους. Οι συνταξιούχοι μας ξεκουράστηκαν και έκαναν τα μπάνια τους στην περιοχή του Σταυ-

ρού και της Νέας Πλάγιας αξιοποιώντας με τον καλύτερο τρόπο την ευκαιρία που τους παρείχε η Αυτοδιοίκηση Ελλήνων Ουγγαρίας και η Αυτοδιοίκηση Ελλήνων Βουδαπέστης. (α.οικ)

Ismét az anyaországban pihentek nyugdíjasaink Június 8-17. között ismét Görögországba látogathattak nyugdíjasaink, ezúttal Sztavroszon és Nea Plagia településen pihent egy-egy csoport a Magyarországi Görögök Országos Önkormányzata, a Fővárosi Görög Önkormányzat jóvoltából.