นวัตกรสังคม โดย อุทัยวรรณ กาญจนกามล

การเรียนรู้ แบบมีส่วนร่ วมในการพัฒนาชุ มชนชาวเขา ผลิต สร้าง รวบรวม องค์ความรู ้ เพิม่ ศักยภาพ ชุมชนเพือ่ การพัฒนา โดยใช้ สิ นทรัพย์ ชุมชน เป็ นฐาน

Asset-Based Community Development Appreciative Inquiry

โครงการ จัดการองค์ความรู้ เรื่ องการสร้างเสริ ม สุ ขภาพชุมชน

สนับสนุน ต้นแบบ เครื อข่าย ส่ งเสริ ม อำาเภอ องค์กรปกครอง บูรณาการ องค์กรปกครอง ส่ วนท้องถิ่น เสริ มสร้าง ท้องถิ่น การมีส่วนร่ วม ชุมชน ชุมชน ของชุมชน ประชาสังคม ในรู ปแบบ มีศกั ยภาพ (พหุภาคี) การผนึก ผลักดัน ให้เกิดนโยบาย สาธารณะ เพื่อคุณภาพชีวิต และ สุขภาพชุมชน

ภาคียทุ ธศาสตร์ ที่สามารถ ผลักดัน นโยบาย ได้อย่างมี ประสิ ทธิภาพ

กำาลัง ของ บ้าน วัด โรงเรี ยน และ องค์กร ปกครอง ส่ วน ท้องถิ่น

มูลนิธิ พอสว. สถาบันเสริมสร้ างพลังชุมชน

กระทรวงมหาดไทย

กระทรวงสาธารณสุ ข

ศูนย์พฒั นาอนามัยพื้นที่สูง เด็ก เยาวชน

แกนนำา อาสา

ชุ มชนเข้ มแข็ง คนมีคุณภาพชีวติ ดี ครอบครัวอบอุ่น

กลุ่มเสี่ ยง

สตรี ผูส้ ูงอายุ

องค์ กรชุ มชนท้ องถิ่น

องค์ การบริหาร ท้ องถิ่น

องค์ กร/กลุ่มต่ างๆในชุมชน

อบต./เทศบาล/สอ.

กรอบแนวคิดในการดำาอุเนิ น งาน ทยั วรรณ กาญจนกามล /2552

Consensus

vs

Conflict

Community Development

Needs Based

Strengths Based

Social Action (Alinsky Model)

Strategies

Grassroots Oganizing Professionally Driven Oganizing Coalitions 1 Lay Health Workers 2 Building Community Identity Collaboration Political/Legisletive ActionAdvocacy Culturally Relevant Practice

Community Building & Capacity Building (“power with”)

Empowerment-Oriented Social Action (challenging “power over”)

Community Competence Leadership Development Critical Awareness

munity Organizing & Community Building Typo

ผู้เอือ้ อำำ นวยผู้ก ่อ กระแส

ผู้ ประสำ น

ชุมชนสนทนา

ผู้เ สริม สร้ำ งพลัง รู้จักตนเอง

รู้จักชุมชน

ปฏิบัติการรวมหมู่ ปัจเจกชนเปลีย่ นแปลง

สั งคมเปลีย่ นแปลง

เกิดผลกระทบต่ อสั งคม:สั งคมวิวฒ ั น์

FAME MODEL:Kanchanakamol U. :2003

ผู้เอือ้ อำำ นวยผู้ก ่อ กระแส

ผู้ ประสำ น

ชุมชนสนทนา

ผู้เ สริม สร้ำ งพลัง รู้จักตนเอง

รู้จักชุมชน

ปฏิบัติการรวมหมู่ ปัจเจกชนเปลีย่ นแปลง

สั งคมเปลีย่ นแปลง

เกิดผลกระทบต่ อสั งคม:สั งคมวิวฒ ั น์

ผู้นำาการเปลีย่ นแปลงชุมชน FAME MODEL:Kanchanakamol U. :2003

รู้จักชุมชน

รู ปแบบผสมผสานของการสื่ อสาร เพือ่ การเปลีย่ นแปลงสั งคม สิ่ งกระตุ้น จากภายใน ผู้นำาการ เปลีย่ นแปลง วิกฤต/นวัต กรรม

นโยบาย เทคโนโลยี สื่ อมวลชน

ผู้อ ำำ นวยควำมสะดวก ผู้ก ่อ กระแสสัง คมผู้ป ระสำนไกล่เ กลี่ยผู้เ สริม สร้ำ งพลัง

F

A รู้จักเหตุ รู้จักผล รู้จักประมำณตน รู้จักกำละ เทศะ รู้จักบุคคล รู้จักชุมชน

ชุม ชน

M

E

นวัตกร (FAME)

รู้จักตนเอง

ชุ มชน เสวนา

รู้จักชุมชน

ผู้จุดประกาย (Catalyst)

ปฏิบตั กิ ารรวมหมู่ ปัจเจกชนเปลีย่ นแปลง

สั งคมเปลีย่ นแปลง

เกิดผลกระทบต่ อสั งคม:สั งคมวิวฒ ั น์

คุณภำพชีวิตดีขึ้น ครอบครัวอบอุน ่ ชุมชนเป็นสุข สังคมเข้มแข็ง FAME MODEL:Kanchanakamol U. :2003

บทบาทนักสื่ อสารสุ ขภาพร่ วมสมัย

ชุมชนสุ นทรียสนทนา การระบุและก่ อเกิด การมีส่วนร่ วม ของผู้นำา และผู้มสี ่ วนได้ เสี ย

การรับรู้ความ ท้ าทายต่ อ การเปลีย่ นแปลง

สมานฉันท์ ในปฏิบตั กิ าร

แผนปฏิบัติ การ คติฐานของความ รับผิดชอบ

การจัดการ ภายใน องค์กร

การร่ วมออกแบบ เสนอทางเลือก ปฏิบัตกิ าร

การกำาหนด วัตถุประสงค์

การร่ วมดำาเนิน งานแบบพหุภาคี

ชุ มชนสุ นทรียปฏิบัตกิ าร ปัจเจกชน

การประเมิน สถานการณ์ ปัจจุบัน

การร่ วมค้ นหา ประสบการณ์ ทีเ่ ป็ นเลิศและภาค ภูมิใจ

การร่ วมค้ นหา ขุมพลัง และ สินทรัพย์ ชุ มชน

การถอดบท เรียนและแสดง ผลลัพธ์

การกำาหนด วิสัยทัศน์

การประเมินผลอ ย่ างมีส่วนร่ วม

• ผลลัพธ์ vsวัตถุประสงค์

สังคมเปลีย่ นแปลง

เปลีย่ นแปลง

สั งคมได้ รับผลกระทบ : สั งคมวิวฒ ั น์

แนวคิด ในกำรเสริม สร้ำ งพลัง ชุม ชน

ABCD Asset Based Community Development ใช้ฐาน/แนวคิด ดูแลสุขภาพที่มคี วามหมายกว้างกว่าโรค ดูแลบุ คคล ครอบครัว และชุมชน เอื้อให้ประชาชนมีสว่ นร่วม พึ่งตนเองได้ ประสานกับหน่ วยงานอื่นให้บรรลุเป้ าสุขภาพดีของประชาชน

แนวคิดการพัฒนาระบบสุขภาพชุมชน

I 1 = Internalization I 2 = Inspiration I 3 = Innovation I 4 = Implementation I 5 = Improvement I 6 = Immunity

–Scenario – ปี ที่ 1 Preparatory - ตั้งคณะทำางาน/หลักสู ตรฝึ กอบรม/ได้ ข้อมูลชุ มชน-องค์กร/วิธีการทำางาน/ แผนปฏิบัติการ 1.ประสานงาน-คณะทำางาน“นวัตกรสังคม” (Social Innovator Teamwork) 2.ค้นหา / คัดเลือก / คัดกรอง 3. ศึกษาร่ วม 4. ฝึ กอบรม / เพิ่มความสามารถ/ทักษะ 5. สร้าง / กำาหนดวิธีการ 6. วางแผนปฏิบตั ิการ

• Collective Action ปี ที่ 2 Setting – โรงเรียน - โรงงาน - หอพัก - ข่ วง

Activities - Facilitate (อำานวยความสะดวก) – Advocate (ก่ อกระแสกลุ่มพลัง) - Mediate (ประสานสัมพันธ์ ) - Empower (เสริมสร้ างพลัง) Method - จัดเวที สุ นทรียสนทนา - ละเล่ นหรรษาวิชาการ - กีฬา - Performance Art Enhance – เด็กในโรงเรียน - เยาวชนในโรงงาน/หอพัก/ทีท่ ำางาน - ผู้ปกครอง - แกนนำาอาสา - ผู้นำาการเปลีย่ นแปลง

VISION – ปี ที่ 3 Project Monitoring &Evaluation /Knowledge Management ติดตาม.... ประเมินผลอย่ างมีส่วนร่ วม และจัดการความรู้

การวางแผนยุทธศาสตร์ พัฒนาชุมชน โดยใช้ สุนทรียสนทนา ร่ วมค้ นพบ

สิ่ งดีแล้ วชื่นชม

(Discovery)

ร่ วมสร้ างสรรค์

ร่ วมทอฝัน

สิ่ งดีเพือ่ สังคม (Destiny )

อย่างสมศักดิ์ศรี (Dream )

ร่ วมออกแบบ

ทำางานอย่ างสุ นทรีย์ (Design)

วงจรแห่ งการร่ วมคิดและทำาดี (4D)

อุทยั วรรณ กาญจนกามล /2548

รู ปแบบผสมผสานของการสื่ อสารเพือ่ การเปลีย่ นแปลงสังคม วิกฤต/นวัต กรรม

การรับรู้ ความ ท้ าทายต่ อ การเปลีย่ นแปลง

อุปสรรค/การสนับสนุนจากภายนอก

คติฐานของความรับผิด ชอบ • ของแต่ ละบุคคล •ของชุมชน • ของกลุ่ม • ของทีมงาน • อืน่ ๆ

สมานฉันท์ ในปฏิบัติการ

การแสดงออก ของปัจเจกและ การแลกเปลีย่ นผล ประโยชน์

การทำาให้ เกิด ความชัดเจน ต่ อการรับรู้

ความไม่ เห็นพ้ องต้ องกัน แผนปฏิบัติการ

สื่ อมวลชน

นวัตกรสั งคม

ชุมชนสนทนา การระบุและก่อเกิดการมี ส่ วนร่ วมของผูน้ าำ และผูม้ ีส่วนได้เสี ย

เทคโนโลยี

นโยบาย

การประเมิน สถานการณ์ ปัจจุบัน

ความขัดแย้ ง / ความไม่ พอใจ

การเสนอทางเลือก ปฏิบัติการ

การกำาหนด วัตถุประสงค์

การกำาหนดวิสัย ทัศน์

ชุมชนปฏิบัติการ การจัดการ ภายในองค์ กร

การดำาเนินงาน

ผลลัพธ์

• สื่ อ •สุ ขภาพ •การศึกษา •วัฒนธรรม •อื่น ๆ

ความเปลีย่ นแปลงของปัจเจกชน • ความรู้ •ทัศนคติ •ทักษะ •เจตนารมณ์ •อื่น ๆ

คุณค่ าของการมีส่วนร่ วม

ผู้นำาการ เปลีย่ นแปลง

สิ่ งกระตุ้นจาก ภายใน

การประเมินผลอ ย่างมีส่วนร่ วม • ผลลัพธ์ vsวัตถุประสงค์

ความเปลีย่ นแปลงของสั งคม

• ภาวะผูน้ าำ •ความสามารถของชุมชน •ระดับและความเท่าเทียมของการมีส่วนร่ วม • ประสิ ทธิ ผลโดยรวม • ความรู้สึกในความเป็ นเจ้าของ •การผนึกกำาลัง •การล่มหัวจมท้าย •ปทัสถานทางสังคม

ผลกระทบต่ อสั งคม : สั งคมวิวฒ ั น์

รูป แบบกำรพัฒ นำ มีเหตุผลอะไร ? รูป แบบกำรพัฒ นำ

เริ่มจาก

ประสบกำรณ์ ชุม ชน กำร วำงแผน ปฏิบ ต ั ิ กำร

มาตรการ

•กำรสร้ำ ง เสริม สุข ภำพ •กำรป้อ งกัน โรค •กำรรัก ษำ พยำบำล •กำรฟื้น ฟู สภำวะพิก ำร

FAME MODEL:Kanchanakamol U. :2003

แบบรู ปแบบการพัฒนา : ผลกระทบ ? ลดปัจจัยเสี่ ยง องค์ กร และสิ่ งแวดล้ อมเปลีย่ นแปลง ผลลัพธ์ ระดับเฉพาะกิจ เกิดความมั่นใจ

ลดการใช้ บริการรักษาเยียวยา เพิม่ ผลผลิต

เพิม่ สมรรถภาพในการทำางาน กินอิม่ นอนหลับ ฝันดี ร่ างกายแข็งแรง

มีพลังกายพลังใจ

ภาคภูมิใจในศักดิ์ศรี นับถือตนเอง

ผลลัพธ์ ระดับกลาง

อายุยนื ยาว

ลดความเจ็บป่ วย

คุณภาพชีวติ ดี ครอบครัวอบอุ่น ชุ มชนเป็ นสุ ข สั งคมเข้ มแข็ง ผลลัพธ์ ระดับกว้าง

FAME MODEL:Kanchanakamol U. :2003

จุดเริ่มต้ นของกระบวนการพัฒนา บอกได้ ถงึ ความยั่งยืนของการพัฒนา

รูปแบบของการพัฒนา เริ่มจาก

จุดเริ่มต้ นกระบวนการพัฒนา

ประสบการณ์ ชุมชน การวางแผน การปฏิบัติการ

จุดเริ่มต้ นกระบวนการพัฒนา จุดเริ่มต้ นกระบวนการพัฒนา

อายุส้ั น

เฉพาะกิจ ระดับกลาง ระดับกว้าง

เป็ นมือ้ เป็ นคราว สิ้นสุ ดเมือ่ ทุนหมด

ต่อเนื่องยัง่ ยืน

FAME MODEL:Kanchanakamol U. :2003

Central Governmen t

Local Authoritie s

Private Sector

NGOs CBOs

Donor

Local - Local Dialogue Helps Local Actors Create Partnerships