Grondig 05 - 2021 by Vakblad Grondig

VAN AALSBURGS STABIELE BODEMS

SPECIAL AANPAKKEN EMISSIES

STOP DE DIEF

VAKBLAD VOOR SPECIALISTEN IN GROEN, GROND EN INFRA NUMMER 5 2021

REVOLUTIONAIR! DE COMPLEET NIEUWE CH7.70 MAAIDORSER

COMBINEERT HET BESTE VAN TWEE WERELDEN ...

De nieuwe CH7.70 maaidorser introduceert een nieuw concept: Crossover Harvesting™. Het beste van de Twin Rotor™ en conventionele technologie gecombineerd voor de beste doorvoer.

Uw machine altijd in topconditie!

3 jaar garantie incl. CASCO+ Geen slijtageaftrek! Optioneel tot 7 jaar*

*Vraag uw dealer naar de voorwaarden Ga voor meer acties naar newholland.com

ONTDEK MEER OP WWW.NEWHOLLAND.COM OF GA NAAR UW DEALER!

INHOUD

In dit nummer

GRONDIG 5 2021

En zo ontdek je dat het kopje koffie op de bouwplaats voor de grootste emissie zorgt. In het hoofdartikel richten we de blik op een haalbare en begaanbare route naar minder uitstoot. Verder een verhaal over Stage V-diesels. Bereiken we daarmee het doel? Het machinepark moet snel schoner worden en daar kan een SEB-subsidie aan bijdragen. Veel leesplezier.

ONDERNEMEN MET MENSEN

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

22 5 REDACTIONEEL 6 IN ACTIE: Loon- en Verhuurbedrijf L.L. van der Post & Zoon BV 9 COMMENTAAR 10 Stap voor stap schoner naar 2030 14 VENT & VISIE: Hans de Kam en Marcel Hoornsman, Diesel Büchli 16 Is Stage V schoon genoeg? 20 Schoon en Emissieloos Bouwen (SEB) 22 STERK WERK: Loonbedrijf Oudman

34 26 PROFILEREN: Van Aalsburg BV 30 TECHNISCH NIEUWS OP CUMELA.NL 34 Volvo Trucks komt met elektrische FM, FMX en FH 36 Wacker Neuson-minigravers met vernieuwd VDS-systeem 40 Nieuwe dumper van Liebherr 42 Werken met Caterpillars mobiele Next Gen-graafmachines 44 Soma bereidt leerlingen voor op een duurzame toekomst 47 ECONOMIE 47 IN KORT BESTEK

Grondig 6 ontvang je op vrijdag 23 juli!

ONDERNEMEN MET CUMELA

50 48 CUMELARIA 49 GEKRUID 50 VROUWEN IN HET CUMELABEDRIJF: Renate Roozen 52 HOOGTEPUNTEN VAN CUMELA.NL/NIEUWS 53 VOORZITTER 54 TOOLBOX: inademen van dieseluitlaatgassen voorkomen 55 CAO & ZO 57 Lid geschorst 58 Stop de dief! 61 OMGEVINGSWET: gevolgen van het uitstel 62 Spelregels voor extra kosten van een werk 64 Risicoanalyse duurzame energie 66 BEDRIJVIG

GRONDIG 5 2021

DLG BANDENSLIJTAGE TEST RESULTATEN

• 50% LANGERE LEVENSDUUR • BESPAAR € 1 PER DRAAIUUR 8000

OP VREDESTEIN.NL/MEERUREN

7000 6934

6000

6464

5000 4000 3000

Achteras

Vooras

1000

3463 Achteras

2000

4589

Vooras

MEER UREN ALTIJD

Levensduur in draaiuren (h)

LEES ALLES OVER DE TESTRESULTATEN

0 Referentie

Vredestein Traxion XXL

REDACTIONEEL

COLOFON Grondig is de bron voor vakinformatie voor de cumelasector, specialisten in groen, grond en infrastructuur. Je kunt je aanmelden voor de gratis nieuwsbrief door een e-mail te sturen naar grondig@cumela.nl.

Adres Cumela Postbus 1156, 3860 BD Nijkerk tel. (033) 247 49 00, fax (033) 247 49 01 www.cumela.nl

Cumela-ondernemerslijn (033) 247 49 99 / ondernemerslijn@cumela.nl

Grondig / Cumela Communicatie tel. (033) 247 49 50 / www.grondig.com grondig@cumela.nl / @Grondig

Redactie Toon van der Stok (hoofdredacteur), Gert Vreemann, Marijke Dorresteijn, Herma van den Pol Ton Herbrink (eindredacteur)

Voorplaat Egbert Jonkheer

Advertentiewerving Lisette Kerkhof, grondig@cumela.nl

Art Direction, Grafische vormgeving en druk Elma Media B.V. www.elma.nl Keizelbos 1, 1721 PJ Broek op Langedijk

Abonnementen Een abonnement op Grondig kan op elk moment ingaan en loopt na de eerste periode van kalenderjaar tot kalenderjaar. Opzegging van het abonnement schriftelijk vóór 1 november.

Kosten abonnement Nederland € 99,- per jaar Buitenland € 154,- per jaar. Collectieve abonnementen: op aanvraag

Emissiegordijn “En alleen de vogels vliegen van Oost- naar West-Berlijn. Worden niet teruggefloten, ook niet neergeschoten.” Aan deze regels van de hit ‘Over de Muur‘ van Klein Orkest in 1983 moesten we denken bij het maken van het verhaal over de emissie van motoren. Daaruit blijkt dat we naast CO2 en NOx nu via het fijnstof te maken krijgen met kankerverwekkende respirabele elementaire koolstofdeeltjes (EC’s) in de uitlaatgassen. Dat is een lastig probleem. Ideaal zou zijn dat er geen kankerverwekkende stoffen uit de uitlaat zouden komen. Dat gaat niet en dus wil het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid naar een geaccepteerd risico op een aantal kankergevallen door deze zeer kleine deeltjes. Daar is een norm aan gehangen van 10 μg/m3 (0,00001 g/m3) DME, uitgedrukt in EC’s. Het advies van de Gezondheidsraad is om deze grenswaarde te verlagen naar 1,03 µg/m3. De schoen wringt hem niet in een eis, want hoe schoner, hoe beter. Je wilt immers niet dat medewerkers op termijn kanker krijgen doordat ze te vaak zijn blootgesteld aan schadelijke stoffen. Het wringt echter omdat die Nederlandse eis veel zwaarder is dan de Europese regelgeving. Binnen Europa zijn lidstaten verplicht uiterlijk 21 februari 2023 een wettelijke grenswaarde voor DME van 50 μm/m3 in te voeren. Dat scheelt een factor vijf nu en een factor vijftig met waar Nederland naar toe wil. Deze strengere Nederlandse norm past weer in het beeld dat in Nederland steeds meer overheden en aanbestedende diensten vooruitlopen op nieuwe ontwikkelingen. Dat ze bijvoorbeeld Stage IV of V eisen, is te begrijpen, maar dat zelfs voor de grootste werken elektrisch wordt geëist,

is buiten de werkelijkheid. Die machines zijn er nog niet en komen voorlopig ook nog maar mondjesmaat beschikbaar. Beleidsmakers zouden hier een voorbeeld moeten nemen aan de manier waarop we met de dieselmotor in twintig jaar in stappen geleidelijk op Stage V zijn gekomen. Een traject dat in heel Europa werd ingevoerd en dat de ruimte gaf om af te schrijven, te investeren en te innoveren. Zo zou ook de energietransitie en daarmee het grotendeels uitfaseren van dieseltechniek moeten worden aangepakt. Daarin zul je moeten accepteren dat de eisen in stapjes pas op langere termijn naar het ideaal toe gaan. Dan kun je vastleggen dat motoren beneden 56 kW (76 pk) bijvoorbeeld in 2025 emissievrij moeten zijn en kun je de eisen geleidelijk in de pas met de stand der techniek uitbreiden. Dat er daarbij een bonus komt voor wie al eerder een schonere machine heeft, is een stimulans voor ondernemers om versneld te investeren. Alleen met Europese normen krijgen we weer een gelijk speelveld, waarbij niet langer in Duitsland, Polen of België nog een gewone diesel staat te roken, terwijl de aandrijving in Nederland alleen nog elektrisch of op waterstof mag. Uitlaatgassen waaien immers van Rotterdam naar de Veluwe, van het Roergebied naar de Peel en van de barbecue of de kolencentrale naar het strand en het oerbos. Die worden niet teruggefloten omdat wij op plekken het schoonst of het smerigst zijn.

Team Grondig Gert, Marijke, Toon, Herma en Lisette

© Stichting Cumela Communicatie, Nijkerk Het geheel of gedeeltelijk overnemen van artikelen uit Grondig is toegestaan na toestemming van de uitgever. Uitgever en auteurs kunnen geen aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele schade door onjuiste berichtgeving.

ISSN: 2210-3260 Lidmaatschap Cumela Lid worden? Vraag het gratis infopakket op via info@cumela.nl. Wil je het lidmaatschap van Cumela beëindigen, dan dien je voor 1 oktober een schriftelijke opzegging te sturen naar het secretariaat van Cumela in Nijkerk. Het lidmaatschap eindigt dan per 31 december van dat jaar. Bij opzegging na 1 oktober eindigt het lidmaatschap op 31 december van het volgende jaar.

GRONDIG 5 2021

ONDERNEMEN MET MENSEN - BEDRIJF IN ACTIE

Tekst en foto’s: Herma van den Pol

Eerste snede laat en uitdagend LOON- EN VERHUURBEDRIJF L.L. VAN DER POST & ZOON BV

GRONDIG 5 2021

BEDRIJF IN ACTIE - ONDERNEMEN MET MENSEN

“Afgelopen donderdag moest 85 procent van de eerste snede nog worden geoogst”, schetst Jeroen van der Post, die samen met zijn vader Loon- en Verhuurbedrijf L.L. van der Post & Zoon BV runt. In de mooie dagen die volgden, nam dat percentage in rap tempo af. “Mooi werk, maar met uitdagingen.”

De ondernemer heeft binnen zijn klantenbestand meerdere melkveehouders die meedoen aan de Topkuil-competitie, onder wie ook Bert Vergeer uit Bodegraven, de winnaar van 2019 en de nummer drie van 2020. “Maar niet alleen zij, ook andere veehouders zijn - als ik het vergelijk met een aantal jaren geleden - steeds serieuzer bezig met het winnen van goed gras.” Het helpt dan niet dat het gras op veel plaatsen te lang - houterig en te grof- is geworden. “Maar ook het gras dat we al voor de regen zijn gaan maaien, was geen tien”, zegt Van der Post reflecterend op de vijftien procent die voor de regen werd geoogst. Dat het gras te lang is geworden, levert ze direct extra werktijd op. “Je capaciteit loopt wel met twee of drie hectare per uur terug”, aldus Van der Post. Ook kwamen de machines meerdere keren vast te zitten in de te natte ondergrond. Een verrassing, want de grond en het gras leken mooi opgedroogd te zijn. Het zijn tropendagen voor Van der Post en de vijftien medewerkers die samen met zpp’ers en met gehuurd materiaal vier oogststreinen aan de gang houden. “Het liefst zou ik 24 uur doorgaan, maar daar hebben we de mankracht niet voor. Nu stoppen we rond een uur of twaalf. Zelf was ik bijvoorbeeld gisteren nog zo laat balen aan het maken”,

zegt de ondernemer, die enorm geniet van de tijd op de trekker. “Maandag kreeg ik ook nog te maken met vijf kapotte machines, waaronder een hakselaar. Dan neemt de stress snel toe en is het bijna niet leuk meer”, geeft hij aan. De medewerkers genieten vooral. Het is druk, maar dit soort pieken vormen ook de charme van het werk. Kijkend naar het gras en de kwaliteit wordt meteen zichtbaar wat het effect is van het grillige weer. Zo begon de oogst in nat gras, dat overal aan bleef plakken. Nu worden de dagen echter steeds warmer, wat er in combinatie met de wind en de opgedroogde grond in resulteert dat het gras al snel te droog wordt. Dat is ook op de foto’s te zien. “Nu moet het gras eigenlijk alweer sneller na het maaien worden gehakseld of in balen verpakt, anders neigt het alweer naar hooi. Dat maakt het weer lastig om er een mooie kuil van te maken.” Het heeft ook gevolgen voor de inzet van kuilmiddel, dat nu in negentig procent van het gewas wordt ingezet. “Sowieso hangt de dosering af van het gewicht en dus hebben we er nu meer van nodig”, stelt Van der Post vast. Dat het kuilmiddel, Magniva Platinum, een positief effect heeft op het voer, daarvan is hij overtuigd. “Vooral in het gras dat ik nu tegenkom.”

GRONDIG 5 2021

“Wij verzorgen de polisadministratie tot in detail voor onze klanten” Jindra Bausewein-Sekeris medewerker polisadministratie Verzekeringsspecialist in de cumelasector Als brancheorganisatie weten we bij Cumela als geen ander waar je als ondernemer mee te maken hebt, met welk materieel je werkt en welke risico’s hierbij komen kijken. Onze polisvoorwaarden zijn hierop afgestemd, wij denken met je mee en geven altijd een persoonlijk advies op maat. Onze voordelen • Persoonlijk contact met specialisten • Gemak en uitgebreide service • Kennis van de cumelasector • Uitstekende prijs-kwaliteitsverhouding • Soepele afwikkeling bij schade

Wij weten wat we verzekeren! www.cumela.nl (033) 247 49 60

COMMENTAAR DIRECTIE - ONDERNEMEN MET MENSEN

Polderen De afgelopen weken waren er heel veel wisselende reacties op het Versnellingsakkoord om uit de stikstofimpasse te komen, variërend van veel waardering tot een rolberoerte. Wat is er eigenlijk zo bijzonder aan zo’n akkoord? Maandenlang is er in het diepste geheim gesproken en onderhandeld binnen een brede coalitie van organisaties uit natuur, landbouw en ondernemers. Doel van al deze gesprekken was om de spanningen tussen de sectoren en de impasse te doorbreken. Alle deelnemende partijen kwamen tot de conclusie dat de situatie die was ontstaan na de uitspraak van de Raad van State over de Planmatige Aanpak Stikstof een ongewenste controverse opleverde tussen natuur en bedrijfsleven en tussen landbouw en bouw. Niet nuttig, analyseerden zij. Het leidde alleen maar tot meer achterdocht en tegenwerking.

‘MET HET PLAN INVESTEREN DE SECTOREN ZICH UIT DE PROBLEMEN OP KOSTEN VAN DE OVERHEID’

De tegenstellingen in de publieke opinie zijn helder. De natuurorganisaties vinden dat de natuur het kind van de rekening is en dat de economie het steeds wint ten koste van de natuur. De landbouw vindt dat landbouwgrond ook gewoon natuur is en stelt dat de oorzaak-gevolgrelatie maar eens hard moet worden bewezen. Bovendien heeft de landbouw het gevoel als enige de problemen te moeten oplossen. De bouw en de ondernemers vinden dat de landbouw te weinig doet en vooral in de ontkenningsfase zit. Zij vinden dat de bouw en de industrie al lang hun best doen en vooral de gevolgen moeten dragen van het gebrek aan doortastendheid van de overheid. Die partijen zijn dus de afgelopen maanden samen in een hok gekropen, ook al was dat in deze coronatijd virtueel. Dat gesprek verliep volgens de beste traditie van de Nederlandse poldercultuur: niet tegenover elkaar blijven staan, maar samen zoeken naar een oplossing. Eerst maar eens aan elkaar snuffelen, langzaam wederzijds vertrouwen winnen en vervolgens een plan maken. Een plan dat niet alleen de problemen van nu oplost, maar vooral perspectief biedt voor de toekomst. Nu moet het plan worden doorgerekend en moet er een zeer degelijke juridische onderbouwing komen. Het dient immers wel de toets der kritiek te kunnen doorstaan.

Ik heb enorm veel waardering voor de mensen die hun nek hebben uitgestoken en met elkaar in dat hok zijn gaan zitten en die samen een plan hebben gemaakt waarmee de sectoren zich uit de problemen investeren op kosten van de overheid. Zo lossen wij in Nederland grote problemen op. Niet tegen elkaar, maar samen de schouders eronder.

Hans Verkerk Manager beleid GRONDIG 5 2021

ONDERNEMEN MET MENSEN - EMISSIES

Het vuile koffiezetapparaat Tekst en foto’s: Toon van der Stok

STAP VOOR STAP SCHONER NAAR 2030

Het staat mooi in alle plannen. In 2030 moeten zowel de CO2 emissie als de uitstoot van NOx en fijnstof fors minder zijn. Mooie woorden, maar wat kun je er nu als cumelabedrijf mee. Want machines zonder uitstoot zijn er bijna nog niet terwijl opdrachtgevers het graag wel in hun plannen opnemen. Blik op een haalbare en begaanbare route naar minder uitstoot.

‘WE MOETEN MEER NAAR HET COMPLETE BEELD KIJKEN’

GRONDIG 5 2021

De meest ontluisterende ontdekking die Robin Vermeulen, onderzoeker voertuigemissies bij TNO, deed op een bouwplaats was de uitstoot van een grote generator. Die stootte net zoveel NOx per uur uit als 100 stage V wielladers en ongeveer 60 keer zo veel fijnstof. Een kleiner aggregaat, dat onder meer werd gebruikt voor de stroomvoorziening van de bouwkeet, stootte nog drie keer zo veel NOx uit als een stage V wiellader en ongeveer 30 keer zo veel fijnstof. ‘Het zetten van koffie voor de uitvoerders’ zorgde dus voor een aanzienlijk bijdrage aan de vervuiling van de omgeving. Het was de ontdekking die hem de ogen opende en duidelijk maakte dat het aanpakken van emissies meer is dan zoeken naar andere machines of machines op stroom die er nog niet zijn. Vermeulen doet onderzoek naar de werkelijke uitstoot van machines in de bouw en of dat in lijn is met het niveau van de Stage normen. Het eerste onderzoek in 2018 bracht aan het licht dat de vier onderzochte machines meer uitstoten dan verwacht op basis van de stagenorm. Het bleek vooral een gevolg van het vele stationaire draaien. “Daarin is de praktijk afwijkend van de officiële emissietestprocedure,” stelt Vermeulen en valt de

uitstoot in de praktijk dus vaak hoger uit dan je op basis van de Stage norm zou verwachten. Afgelopen jaar is dit onderzoek herhaald met een groter aantal trekkers, shovels en graafmachines en zijn aanvullend ook metingen gedaan aan pompen en aggregaten. Ook daarbij bleek dat de emissies hoger waren dan volgens de officiële Stage normen. “Vooral de stationaire motoren zoals generatoren en pompen vielen daarbij op. Daarvoor gelden veel minder strenge normen en die vergeten we vaak mee te tellen als we kijken wat de uitstoot is op een bouwplaats.”

MATERIEELPARK De gegevens die door TNO zijn verzameld zijn voor Nico Willemsen, beleidsmedewerker grondverzet en cultuurtechniek bij Cumela, de basis voor het maken van een plan naar 2030. “Voor we echt kunnen plannen hoe we de uitstoot kunnen beperken zullen we eerst de resultaten moeten hebben van het onderzoek naar de omvang en leeftijd van het huidige materieelpark. Daarvoor hebben we de afgelo-

EMISSIES - ONDERNEMEN MET MENSEN

pen maanden een enquête gedaan en die gegevens worden nu verwerkt. Dat hebben we nodig om te kunnen bepalen hoeveel de uitstoot nu is en hoe we op een natuurlijke en bedrijfseconomische manier kunnen overstappen naar machines met een veel lagere emissie.” Hij vindt het vooral belangrijk dat de sector in verschillende stappen naar de gestelde doelen kan. “Grote winst kunnen we al halen als we bijvoorbeeld de oudere machines die nog niet aan de Stage IIIb normen voldoen vervangen door Stage V machines. Dan gaat de uitstoot van NOx en fijnstof al flink omlaag. Dat is eenvoudige winst die je kunt halen door gewoon te moderniseren. Met subsidies zou je dat dan nog kunnen versnellen.”

GEFASEERD AANPAKKEN

BIJ TRACTOREN KOM JE DUIDELIJK RUIMTE TEKORT VOOR EEN BATTERIJPAKKET

In de route naar 2030 en 2035 is het vooral belangrijk om maatregelen gefaseerd aan te pakken en vooral te kiezen voor oplossingen die snel tot een vermindering van de emissie leiden, vindt Ruud Verbeek van TNO. Hij is binnen de organisatie betrokken bij het onderzoek naar mogelijkheden om machines te elektrificeren, maar ook bij verschillende emissieonderzoeken. Afgelopen jaar heeft hij onderzoek gedaan naar de mogelijkheid om een tractor of graafmachine te vervangen door een elektrische uitvoering. Daarbij is gekeken naar de maximale belasting en totale vermogensbehoefte per dag. Op basis daarvan kun je zien, wat voor batterijcapaciteit je nodig hebt. Voor graafmachines lijkt dit goed mogelijk, blijkt uit dit onderzoek. Vooral als je de dagen met een piekbelasting eruit haalt. Bij een meting over dertig dagen bleek dit maar drie tot vier keer voor te komen. “Je moet je dus afvragen of je dat als maatstaf neemt of dat je wilt dat een machine op een gemiddelde dag probleemloos op een accupakket kan draaien. De neiging is om te zeggen, dat hij hetzelfde moet kunnen als een diesel aangedreven machine, maar je kunt het ook anders aanpakken. Bijvoorbeeld door voor de dagen dat een machine op vol vermogen moet draaien een extra machine te regelen of toch tussentijds bij te laden. Busmaatschappijen die elektrisch rijden hebben dat ook zo opgelost. Die hebben gewoon meer bussen omdat hun actieradius in tijd korter is en dus eerder naar het laadstation moeten. Dat verhoogt de kostprijs maar dat moet dan uit de vergoeding voor het vergroenen worden betaald.” Bij tractoren zag Verbeek een vergelijkbaar beeld, dus relatief veel dagen dat de tractor zeker geen maximaal vermogen nodig had en met wat kleinere accu’s toe zou kunnen. Maar bij deze machines speelt wel een ander probleem, constateert hij, “We hebben ook uitgerekend hoe groot een accupakket zou moeten zijn om er een dag op te kunnen draaien en dan zie je gelijk waar de pro-

Bij de wielladers komen er in de klasse tot vijf ton steeds meer elektrische varianten.

blemen ontstaan. Bij een graafmachine is het relatief eenvoudig omdat je voldoende ruimte hebt op de hele bovenwagen. Gewicht is daarbij geen probleem omdat je het contragewicht kunt vervangen door batterijen. Bij tractoren is dat heel anders. Daar kom je duidelijk ruimte te kort. Dan zul je echt moeten kijken naar de hele constructie en ruimte zoeken voor batterijen. Of toch werken met een ruilpakket.”

NIET VOLLEDIG ELEKTRISCH EISEN Verbeek waarschuwt opdrachtgevers er ook voor om niet te snel volledig elektrisch te gaan eisen. “Dat is gewoon niet realistisch, want die machines zijn er nog niet. Daarbij gaat het niet alleen om de machines, maar om de hele infrastructuur. We schieten namelijk niets op als we een aggregaat op een bouwplaats moeten zetten om stroom op te wekken. Als de overheid iets wil, zal ze zelf ook een proeftuin moeten inrichten. Bijvoorbeeld van een groot wegenbouwproject waar je dan begint met het aanleggen van een goede stroomvoorziening naar de bouwplaats toe. Voor het laden met hoge vermogens van tientallen kilowatt is dat niet een kwestie van een paar kabeltjes leggen, want je moet dan waarschijnlijk aansluiten op het middenspanningsnet compleet met een transformator en laadstation. Als je dat hebt, kun je met bijvoorbeeld vijf elektrische graafmachines en vijf shovels gaan proefdraaien. Maar dan moet de overheid nu initiatief nemen zodat we over twee of drie jaar echt elektrisch aan de slag kunnen. Het is nodig dat binnen enkele jaren zoveel mogelijk aannemers en leveranciers ervaring op kunnen gaan doen met elektrische machines en de laadinfrastructuur. Daar moet je dan als overheid ook voldoende geld voor beschikbaar stellen. Kost dat tientallen miljoen, dan moet dat geld er komen, anders bereik je niet wat je wilt. Daarbij er zijn miljarden euro’s vrij gemaakt om elektrisch rijden te stimuleren, wil je dat ook in de off road, dan moet je ook daar de buidel trekken.”

‘SOMMIGE GENERATOREN STOTEN EVENVEEL NOX UIT ALS HONDERD STAGE V WIELLADERS’

GRONDIG 5 2021

ONDERNEMEN MET MENSEN - EMISSIES

SNEL RELATIEF VEEL RESULTAAT

‘VOOR ELEKTRISCH RIJDEN HEEFT DE OVERHEID MILJARDEN VRIJGEMAAKT EN DAT MOET NU OOK VOOR DE OFFROAD GEBEUREN’

GRONDIG 5 2021

Net als zijn collega vindt Verbeek het veel belangrijker dat wordt begonnen met het bekende zogenaamde laaghangende fruit. “Als je naar alle onderzoeken kijkt, zie je een groot aantal maatregelen die snel relatief veel resultaat geven en ook relatief goedkoop zijn.”. Daarnaast is het volgens hem belangrijk om goed te monitoren of maatregelen ook worden uitgevoerd en of machines goed werkende systemen hebben voor de uitlaatgasreiniging. Zelf houdt hij vooral een pleidooi voor goed gebruik van start-stop systemen. “Overal zie je dat machines tot wel 40 procent van de tijd stationair draaien. Het zou goed zijn als we tussen de oren zien te krijgen dat een motor dan uit moet. Er zit niet voor niets een startmotor op. Als ondernemer zou ik tegen mijn werknemers zeggen, zet die motor nu uit. Leg uit wat de gevolgen zijn. Laat zien dat starten helemaal niet meer emissie geeft dan stationair draaien. De nabehandeling blijft over het algemeen zelfs langer warm als de motor uit is, dan als de motor stationair draait.” Als het gaat om elektrisch dan is het volgens Verbeek beter om de aandacht te richten op de machines met motoren tot 56 kW (76 pk). “Voor deze machines gelden veel minder strenge emissie-eisen, maar er zijn er veel van en deze behoren daardoor tot de grotere vervuilers. Wij schatten dat deze machines in Nederland goed zijn voor 20-30 procent van de uitstoot van NOx, daarom zou je daar eerst op moeten inzetten.” Dat zou goed aansluiten bij de ontwikkelingen die je nu in de markt ziet stelt Willemsen. “Je ziet dat er nu steeds meer fabrikanten komen met kleine wielladers en mini-graafmachines op stroom. De aanschaf daarvan kun je stimuleren door de extra kosten te subsidiëren. Met een toenemende vraag, zullen fabrikanten de range zeker naar boven uitbreiden. Dat moet je dan als overheid blijven aanmoedigen en kun je vervolgens opnemen in aanbestedingen. Maar je moet geen elektrische machines gaan eisen die er nog helemaal niet zijn. Dat heeft gewoon tijd nodig. Tot die tijd moet je het als het om emissiebeperking gaat in andere maatregelen zoeken.” Vermeulen onderschrijft dit van harte en vindt dat er ook aandacht moet komen voor de simpele oplossingen. “Het begint bij het goed onderhouden van de dieselvloot. Inclusief controle of dit ook gebeurt. Daarbij zou je ook moeten controleren op fraude met emissiebeheerssystemen zoals bijvoorbeeld het afschakelen van de AdBlue. “Daarnaast zou je kunnen stimuleren dat ze met Stage V machines komen, maar er valt ook op korte termijn veel te halen met maatregelen aan de reeds aanwezige machines. Wil je echt grote slagen maken dan moet je beginnen met oude machines, machines die vaak en lang draaien, de

Bij trekkers is het grote probleem dat er onder de motorkap nauwelijks ruimte is voor het batterijpakket.

pompen en aggregaten, en kleine machines die zelfs volgens de nieuwste norm aan zeer milde emissie-eisen hoeven te voldoen. Zeker als daar geen emissie-reducerende techniek op zit, is er veel te halen. Bijvoorbeeld door een retrofit uitlaatgasbehandeling of door het vervangen van oude machines die veel draaien in modernere varianten. Dan pak je echt grote vervuilingsbronnen aan. Als je dat doet, dan kun je ook in de keet weer gewoon een schoon bakkie koffie drinken.”

‘ZET DIE MOTOR UIT; ER ZIT NIET VOOR NIETS EEN STARTMOTOR OP’

STAPPENPLAN Op basis van de huidige ontwikkelingen en mogelijkheden zou je volgens de mensen die wij gesproken hebben voor het navolgende stappenplan kunnen kiezen om zo efficiënt mogelijk de emissie te verlagen. 2021 Tijdstraject is globaal van 2022 voor stap 1 tot 2030 voor stap 12 1. Aanpakken motoren zonder emissie-eisen (aggregaten, pompen) die langdurig draaien 2. Verminderen stationair draaien machines 3. Kiezen voor passende machines 4. Voor machines boven 56 kW motorvermogen, kiezen voor minimaal Stage IV (vanaf 2014) 5. Monitoren en handhaven bovenstaande stappen 6. Inrichten proeftuin voor grotere machines 7. Machines beneden bijvoorbeeld 5 ton alleen nog elektrisch 8. Zwaardere elektrische machines boven 5 ton tot machines met motoren tot 56 kW (76 pk) extra subsidiëren 9. Machines tot 56 kW (76 pk) alleen nog elektrisch 10. Machines met verbrandingsmotor alleen nog Stage IV en Stage V 11. Extra subsidietraject voor elektrische machines boven 56 kW (76 pk) 12. Overstap naar elektrisch voor machines tussen 56 kW (76 pk) kWh en 600kWh (afhankelijk ontwikkeling 2030 batterijcapaciteit).

DELVANO veldspuiten Gemaakt vóór en door professionals

delvano.nl

Zuidweg 13-15 Krabbendijke - Tel: 0113-502610 Verkoop: Ko Smalheer, tel: 06-53 24 90 27

ngst. meeropbre % 0 1 l e w t o T sultaten. ar de testre a n r e e rm Info

AZURIT 9 MET DELTAROW – ELK MAÏSZAADJE HAARSCHERP OP ZIJN PLAATS

Met de Azurit 9 zet LEMKEN een nieuwe maatstaf in de precisiezaai. Gun de mäïsplanten meer ruimte met LEMKEN DeltaRow. Het driehoeksverband geeft elke maïsplant maximaal toegang tot water, voedingstoffen en licht. lemken.com

■ ■ ■ ■

70 % meer ruimte per maïsplant Tot 10 % meer opbrengstpotentieel door LEMKEN DeltaRow De startmeststoffen liggen optimaal bereikbaar tussen de twee maïsrijen Centrale zaadtank van 600 l

ONDERNEMEN MET MENSEN - VENT & VISIE

Emissie beperken begint bij passend materieel Tekst en foto: Toon van der Stok

HANS DE KAM EN MARCEL HOORNSMAN, DIESEL BÜCHLI

Hoe kun je als gebruiker van dieselmotoren de emissie zoveel mogelijk beperken bij het gebruik. De mannen van Diesel Büchli hebben daar een vrij simpel antwoord op. “Zorg voor passend materieel en voorkom dat motoren nauwelijks worden belast”, zeggen ze. Wie dat doet, voorkomt niet alleen emissie, maar ook storingen en hoge kosten voor onderhoud.

‘KOOP GEEN DERTIGTONS KRAAN OF EEN 600 PK HAKSELAAR ALS DAT NIET PAST IN DE KETEN’

GRONDIG 5 2021

Wat er allemaal mis kan gaan als je een motor niet goed belast, kunnen directeur Hans de Kam en Marcel Hoornsman van Diesel Büchli heel gemakkelijk laten zien. In de werkplaats liggen een roetfilter en een katalysator die voor een groot deel compleet verbrand zijn. “Daarvan krijgen we er inmiddels tientallen per jaar binnen”, zegt Hans de Kam waarschuwend. “Het zijn schadegevallen van duizenden euro’s die ontstaan doordat motoren compleet verkeerd worden belast.” Technisch specialist Marcel Hoornsman vindt dat heel veel hiervan onnodig is. “We zien heel veel schades die het gevolg zijn van investeringen in te grote trekkers en graafmachines. Dan staat er een grote capaciteitsmachine die nauwelijks wordt belast, met als een gevolg een motor die bijna nooit zijn bedrijfstemperatuur bereikt. Laatst was ik nog bij een probleem met een Fendt 828, een trekker van 280 pk, maar die voor een veel te kleine dumper stond. Het lijkt prachtig, zo’n machine die alles bijna met een stationair toerental kan doen, maar voor de motor is het funest. Toen we de kop van de cilinder haalden, zagen we het al. De cilinderwand was helemaal glimmend en leek wel gepolijst. Dan weet je al wat er fout zit. In dit geval is het probleem dat de motor niet op temperatuur komt. Dat betekent een te lage verbrandingstemperatuur en dus extra roetvorming. Daardoor loopt je roetfilter versneld vol en krijg je te veel tegendruk in het systeem. Bij gebruik van een EGR-systeem betekent dit dat er weer uitlaatlucht terug de verbrandingsruimte ingaat. Door de extra roet in de lucht die wordt teruggevoerd, polijst je de cilinderwand. Dat zie je aan de glimmende wand, maar het heeft ook tot gevolg dat er olie in je roetfilter komt. Dat hoopt zich daar op, tot hij gaat regenereren. Door de olie loopt de temperatuur op tot 2400 graden en hoger en de steen in het roetfilter begint bij die temperaturen te smelten, dus dan ontstaat er onherstelbare schade.

Daar is ook de katalysator niet op berekend, met als gevolg dat ook deze begint te smelten.” De schade blijft echter niet beperkt tot deze fysieke schade, want al die tijd dat de motor niet op een goede belasting draaide, was er ook sprake van veel te hoge emissies, doordat de motor niet in het gewenste toerengebied werkte. “Dat luistert bij de moderne motoren nauw”, stelt De Kam. “Je hebt daarbij niet alleen te maken met een sterk afgevlakte koppelkromme, maar ook met een andere vermogenscurve.” Dat is het moment dat de docent in Hoornsman wakker wordt - hij geeft niet voor niets enkele dagen les - en hij pakt het whiteboard erbij. Daarop laat hij zien hoe het optimale toerengebied waarin een motor moet werken kleiner is geworden. “Vroeger zat het maximum koppel tussen de 1200 en 1300 toeren, waarbij je dan nog je maximale vermogen haalde bij 2200 toeren. Dan kon je met gemak binnen een toerenbereik van 800 toeren werken. In de moderne motoren ligt dat maximum vermogen vaak al tussen de 1600 en 1700 toeren en het maximum koppel tussen 1400 en 1500. De range waarbinnen een motor optimaal presteert, is daardoor veel kleiner geworden. Dat is geen probleem als je een flink deel van de tijd toch in dat toerengebied komt, maar lukt dat niet, dan vliegen de emissies omhoog.” Wie dit soort problemen wil voorkomen, moet volgens De Kam en Hoornsman heel anders naar zijn machines kijken. Hoornsman: “Waarom een dertigtons kraan of 600 pk hakselaar als je daar geen werk voor hebt of als dat niet past in de keten. Want dan is de kipper of silagewagen wel snel vol maar sta je daarna weer stil. Ik ken loonwerkers die heel verstandig kiezen voor een hakselaar van 400 pk. Die is goed belast, staat beduidend minder stil en doet toch net zoveel werk.”

VENT & VISIE - ONDERNEMEN MET MENSEN

Naast de belasting zijn goed onderhoud en de juiste brandstof een belangrijke factor om de emissie te beperken. Vooral als het gaat om CO2 houden De Kam en Hoornsman een pleidooi voor het gebruik van synthetische brandstoffen, zoals HVO of blauwe diesel, geproduceerd uit plantaardig materiaal. “Die diesel is veel schoner en geeft veel minder roet. Een aantal van onze auto’s rijden helemaal op synthetische diesel. Als we alleen fossiel tanken, is het AdBlue-tankje van tien liter na 8000 kilometer leeg. Tanken we niet fossiel, dan is dat pas bij 24.000 kilometer. Dat laat zien dat er veel minder AdBlue nodig is om de uitlaatgassen te reinigen en de emissie dus veel lager is.” Een andere onderschatte rol bij het voorkomen van emissie is goed dagelijks onderhoud, waarbij ze nadrukkelijk wijzen op het luchtfilter. “Vooral als er wordt gewerkt in een stoffige omgeving wordt dat ernstig onderschat. Het vermogen loopt zo met procenten terug. Maar dat niet alleen, want doordat de motor moeite heeft om het vermogen te leveren, gaan het toerental en de temperatuur omhoog, met als gevolg meer CO2 en NOx.” Een laatste punt waar de onderhoudsspecialisten bedrijven voor willen waarschuwen, is het uitvoeren van onderhoud in het veld. Vooral het vervangen van een brandstoffilter is volgens hen feitelijk onmogelijk. “Je hebt dan veel te veel ronddwarrelend stof. Dat komt bijna onherroepelijk in het systeem als je dat in het veld doet, maar dat geldt ook voor de werkplaats. Daar kun je geen filters vervangen als ze in dezelfde ruimte bezig zijn om machines schoon te blazen. Bedenk wel dat een filter een grootte heeft van twee tot vijf micron. Alles wat groter is en in het systeem komt, geeft schade, zeker bij de moderne commonrail-motoren van tegenwoordig.”

WIE ZIJN HANS EN MARCEL? ‘DE TOERENTALRANGE WAARIN DE MOTOR OPTIMAAL PRESTEERT, IS VEEL KLEINER GEWORDEN’

Hans de Kam is directeur van Diesel Büchli. Marcel Hoornsman is technisch specialist. Het bedrijf is gespecialiseerd in de reparatie en revisie van motoronderdelen. Het bedrijf heeft een 24-uurs service waarbij mechanisatiebedrijven onderdelen in de nacht toesturen, waarna het overdag wordt gerepareerd of gereviseerd en in de nacht weer retour gaat. Het bedrijf heeft ook een vestiging in België, is dealer en servicepunt van Yanmar-motoren en heeft recentelijk Kohler-importeur Romotech overgenomen.

Het zijn allemaal belangrijke punten, maar de grootste winst is even eenvoudig als simpel te behalen door tijdig het sleuteltje om te draaien en de machine uit te zetten als er geen werk is, benadrukt Hoornsman. “Met stationair draaien ontstaan nog steeds de meeste onnodige emissies, vooral omdat de motor dan niet warm blijft en de noodzakelijke warmte voor een optimale werking in het uitlaatgasnabehandelingssysteem verdwijnt. Daarom is stationair warmdraaien nergens voor nodig. Beter is een start-stopsysteem, zodat je alleen een draaiende motor hebt als het nodig is. Dan voorkom je emissie, vervuilt je motor niet en bespaar je geld. Dat zou voor iedereen voldoende moeten zijn.” GRONDIG 5 2021

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK - STAGE V-TECHNIEK

Is Stage V schoon genoeg?

Tekst: Gert Vreemann Foto’s: fabrikanten, Cumela Communicatie

EMISSIEREDUCTIENORMEN DIESELMOTOREN NADEREN MET STAGE V HET EINDPUNT

Met de introductie van Stage V-motoren is de laatste stap van de emissietechniek nagenoeg alom beschikbaar. De motoren zijn vele malen schoner dan die van de eerste generatie. De vraag is of dit ook schoon genoeg is, want de norm is niet voor alle vermogensklassen even ver doorgetrokken en wat er aan DME (dieselmotoremissie) uit de uitlaat komt, bevat kankerverwekkende stoffen.

Vol trots presenteert FPT hier zijn machtige 570670 kW (775-911 pk) sterke V20, een 20,0-literV8-Stage V-motor. Het is een knap staaltje werk om deze binnen de Stage V-normen te krijgen en met recht is het bedrijf daar trots op. FPT kan er ook even mee vooruit, want Stage V is immers de laatste emissiestap en daarmee zijn de finale doelstellingen in emissiereductie bereikt. Ook bijvoorbeeld motorenfabrikant Cummins laat in een presentatie treffend zien dat bij zijn nieuwe Stage

GRONDIG 5 2021

V-motoren het NOx-gehalte met maar liefst 96 procent is gereduceerd en het PM-gehalte (roet) met 97 procent is verminderd ten opzichte van de Stage I-generatie. De fabrikant verwoordt het tastbaar door te stellen dat de uitstoot van één Stage I-machine net zo hoog is als die van 25 even zware Stage V-machines. Een statement waarmee je als industrie en wij als offroadsector voor de dag kunnen komen. Tegelijk ontdekken ondernemers weerstand vanuit opdrachtgevers. Die be-

STAGE V-TECHNIEK - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

VERMOGENSKLASSE UITSTOOT (G/KWH)

EMISSIE NOX

EMISSIE PM (ROETDEELTJES)

Stage I Stage II Stage IIIa Stage IIIb Stage IV Stage V

8-19 kW

11,2 11,2 11,2 11,2 11,2 7,5*

8-19 kW 0,4

18/19-37 kW

9,8 8,0 7,5* 7,5* 7,5* 4,7*

18/19-37 kW 0,8 0,6 0,6 0,6 0,015

37-56 kW 37-75 kW

9,2

7,0

4,7*

75-130 kW

9,2

6,0

4,0*

4,7*

Stage I Stage II Stage IIIa Stage IIIb Stage IV Stage V

37-56 kW

0,025

0,015

56-130 kW

0,025

0,015

0,025

0,015

37-75 kW

0,85

0,4

75-130 kW

0,7

0,3

56-130 kW

3,3

0,4

130-560 kW

2,0

0,4

130-560 kW

3,5

> 560 kW

9,2

6,0

4,0*

> 560 kW

* HC + NOx

0,54

0,2

0,045

* Stage V tot 560 kW deeltjestelling 1 x 10^12 ginnen dieselmotoren te weren of eisen in het gunstige geval Stage IV of V of anders uitsluitend V, al voordat die laatste motoren (voor jouw merk) daadwerkelijk beschikbaar zijn. Dat is namelijk nog niet voor alle merken en machines het geval. Het stadium Stage I is bovendien grotendeels verleden tijd. Gangbare machines in onze sector zijn vaak al van niveau Stage IIIa of hoger.

namelijk de SCR-route (zoals FPT en Agco), waarbij met een hetere motor het roetprobleem zoveel mogelijk in de motor werd opgelost en met AdBlue (SCR-unit) het NOx-probleem in de uitlaat werd aangepakt. Dit traject heeft het nodige leergeld gekost. Via deze twee wegen zijn de fabrikanten uiteindelijk op de eindroute gekomen, waarin ze massaal het roet vooral in de motor oplossen en

LASTIGE ROUTE De invoering van Stage I startte in 1999 en kwam met wat uitrangeren medio 2000 dus goed op gang met vanuit nu gezien voorzichtige waarden voor NOx en PM (particulate matter, fijnstof). PM staat niet alleen voor roet, maar voor alle fijnstofdelen die vrijkomen. Naast koolstof zijn dat bijvoorbeeld ook fosfaat, nitraat, ijzerhoudende deeltjes en stof dat deels door de motor is gegaan. Er zit immers ook het nodig fijnstof in de lucht. Voor de fabrikanten was het een lastig traject, omdat het oplossen van het NOx-probleem juist om een relatief lage verbrandingstemperatuur vraagt en het oplossen van PM (roet) om een hoge. Daarom hebben fabrikanten het verlagen van NOx en PM niet alleen in de motor kunnen oplossen. Een deel van het probleem werd opgelost via

‘BIJ STAGE V-MOTOREN HEB JE HET OVER 1.000.000.000.000 DEELTJES PM-UITSTOOT PER KWH’ uitlaatgasnabehandeling. Daarin zag je vrij snel de (Amerikaanse) methode om NOx in de motor op te lossen en roet erna (zoals John Deere en Caterpillar) en zo (met name voor het grondverzet) het gebruik van AdBlue zo lang mogelijk te weren. Daarnaast was er de Europese methode (afgeleid van wat de truckfabrikanten in Europa ook deden),

‘DE UITSTOOT VAN ÉÉN STAGE I-MACHINE IS NET ZO HOOG ALS DIE VAN 25 EVEN ZWARE STAGE V-MACHINES’ met AdBlue de NOx tackelen. Om de lage eindwaarden te halen, is er vaak een dieseloxidatiekatalysator (DOC) nodig in combinatie met een zeer fijn (poreus) roetfilter en een SCR-unit (AdBlue). Daarbij zijn de specifieke vermogens flink toegenomen om via hoge zuigerdrukken een betere verbranding te krijgen. De brandstofsystemen zijn verfijnd, ze werken met veel hogere drukken en meertraps inspuitingen en de brandstof- en luchtfilters zijn veel fijner. Het heeft vele miljoenen gekost, maar het geeft veel schonere motoren, die door elkaar genomen ook nog eens zo’n vijf tot tien procent zuiniger zijn geworden.

EMISSIE OP TRUCKNIVEAU In de twee tabellen zijn de routes en de eindwaarden te zien. De scherpe Stage V-waarden van 0,4 gram NOx/kWh en 0,015 gram PM/kW in de vermogensklasse van 57 tot 560 kW (77,5 tot 762 pk) komt nagenoeg overeen met de eisen voor de onroad-trucks (0,4 gram NOx/kWh en 0,1 gram PM/ kWh). Concreet draaien onze offroadmachines dus bijna net zo schoon als de moderne trucks. In de tabellen zie je meteen waar de grote stappen zijn gezet en waar de kritische punten zitten. GRONDIG 5 2021

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK - STAGE V-TECHNIEK

DEELTJESTELLING LEGT PROBLEEM BLOOT

Fabrikanten produceren de Stage V nog volop, maar ontwikkelen wel door. Cummins heeft aangegeven motoren geschikt te maken voor start-stopsystemen om het stationair draaien terug te dringen.

De grote stappen voor PM (roet) zijn bij stap Stage IIIb gezet. Voor de NOx-verlaging zit de grote stap bij Stage IV. Bij Stage V zijn de normen voor PM nog wat aangescherpt van 0,025 naar 0,015 gram PM/kWh en is een deeltjestelling toegevoegd. De Stage V-normen zijn vooral ook in een veel bredere vermogensrange geïmplementeerd. Machines boven de 19 kW (26 pk) zijn in de PM-uitstooteisen gelijkgesteld aan de zwaardere machines en Stage V is voor de heel zware machines van meer dan 560 kW (762 pk) ingevoerd.

‘EVEN DOORVRAGEN ALS ER ALLEEN STAGE V WORDT GEVRAAGD, OMDAT STAGE IIIB EN IV OOK GOED SCOREN’ Dat betekent bij een opdrachtgever die puur om de inzet van Stage V-techniek vraagt dat even doorvragen zin heeft. Wat betreft de NOx-uitstoot scoort een Stage IV-machine namelijk gelijkwaardig en op PM scoort een Stage IIIb-machine al behoorlijk laag. De clou zit hem voor onze sector vooral in de machines onder de 56 kW (76 pk). Na Stage IIIb zijn de NOx-eisen niet verder aangescherpt. Daarmee mogen ze een factor tien meer NOx uitstoten dan een machine van meer dan 57 kW (77 pk). Ruwweg gezegd stoot een enkele 50 kW (68 pk) machine voluit draaiend ongeveer net zoveel NOx uit als vijf machines van 100 kW (136 pk) op vol vermogen. Voor de NOx-uitstoot is boven de 57 kW (77 pk) de stap naar Stage IV wel een belangrijke, omdat daar ‘de grote slag’ is gemaakt. Concreet: een 100 kWh (136 pk) Stage IIIb-machine produceert in honderd draaiuren op een klus een uitstoot van 33 kilo NOx, terwijl een Stage IV- of V-variant hier vier kilo uitstoot.

GRONDIG 5 2021

Bij PM praten we in grammen in de uitlaatlucht die zich verspreidt als deze de uitlaat verlaat. Om een indicatie te geven: een 5,0-liter-Stage V-motor die ongeveer de luchtverplaatsing realiseert die overeenkomt met de motorinhoud komt bij een vermogen van 100 kW (136 pk) en nominaal 2000 toeren aan een rekenkundige concentratie van 25 μg DME-fijnstof per kuub per uur. Dat is lager dan het fijnstofgehalte in de lucht in verontreinigde binnensteden, maar met de belangrijke relativerende opmerking dat de uitlaatlucht anders van samenstelling is en kankerverwekkende stoffen (zogenaamde respirabele elementaire koolstofdeeltjes oftewel EC’s) bevat. Bij de zware motoren voor trucks en bussen, waarvoor al sinds 2013 Euro 6 van kracht is, zijn de testprotocollen in de loop der jaren aangescherpt en uitgebreid met onder andere deelbelasting en duurtesten. Ook is er een deeltjestelling opgenomen voor PM. Bij Stage V-motoren is ook een deeltjestelling van 1 x 10^12 toegevoegd. Je hebt het dus over 1.000.000.000.000 (één biljoen) deeltjes per kWh. Roetdeeltjes hebben een grootte van circa 0,3 μm (300 nanometer), fijnstof gaat naar 0,1 μm (100 nanometer). Een menselijk haar is ongeveer 500 maal zo dik. Dergelijk fijnstof dringt diep door en de fijnste deeltjes (nanodeeltjes) kunnen zelfs in je bloedbaan komen. Als je hieraan gaat rekenen, is het wel duidelijk wat er op een bouwplaats gebeurt. Bij een bouwplek tussen woningen in van bijvoorbeeld honderd bij twintig meter met gebouwen van vijf meter hoog (10.000 kubieke meter) eromheen en windstil weer stoot een Stage V-machine op 50 kW (68 pk) vermogen draaiend in één uur 0,75 gram PM uit. In deze bouwput van 10.000 kubieke meter geeft dat gemiddeld 75 μg

Voor de NOx-uitstoot zit de clou bij motoren onder de 57 kW (77,5 pk), omdat deze na Stage IIIb zijn ontzien. Fabrikanten kunnen het daardoor af zonder SCRuitlaatgasnabehandeling (AdBlue).

STAGE V-TECHNIEK - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

KANKERVERWEKKENDE UITLAATGASSEN IN DME Per 1 juli 2020 geldt een wettelijke grenswaarde voor dieselmotoremissie (DME) van 10 µg EC per kubieke meter (uitgedrukt in respirabele elementaire koolstofdeeltjes). Als er vervangende oplossingen zijn, hoe duur die ook zijn, moet de ondernemer deze nemen. Deze waarde staat voor vier jaar vast en geldt vanaf 1 juli 2020. Deze grenswaarde geldt voor binnen en buiten. DME (dieselmotoremissie) kan verschillende effecten hebben op de gezondheid, waaronder oogirritatie, hart- en vaataandoeningen, luchtwegklachten, ontstekingsreacties en longfunctieveranderingen, mogelijk samenhangend met COPD en astma. Daarnaast is er een verhoogde kans op longkanker en blaaskanker. DME staat op de lijst van kankerverwekkende stoffen. De Inspectie SZW wil gezondheidsschade voorkomen en controleert daarom op het genomen arbobesluit dat iemand niet meer dan 10 μg/m3 (0,00001 g/m3) DME, uitgedrukt in respirabele elementaire koolstofdeeltjes (EC’s), mag inademen. Het advies van de Gezondheidsraad is om deze grenswaarde nog verder te verlagen naar 1,03 µg/m3. Daarbij wordt opgemerkt dat dit geen absoluut veilige concentratie is, omdat er dan nog altijd kankerverwekkende deeltjes vrijkomen. De arbo stelt het als een concentratie waarbij je een aantal kankergevallen accepteert. De feitelijke inzet van de Inspectie SZW is dat medewerkers niet worden blootgesteld aan kankerverwekkende (uitlaat)gassen. Nederland loopt daarmee voor op de Europese eisen. Binnen Europa zijn lidstaten verplicht uiterlijk 21 februari 2023 een wettelijke grenswaarde voor DME van 50 μm/m3 in te voeren. De Inspectie SZW ziet, mede op basis van gesprekken met belangenorganisaties zoals Cumela, in dat dit niet zomaar één op één in te voeren is zolang er geen vervangende oplossingen zijn voor de sectoren. De dienst heeft in juli 2020 een herziene versie van de Basisinspectiemodule DME gepubliceerd. Hierin wordt in algemene termen beschreven welke maatregelen er van een werkgever worden verwacht wanneer werknemers kunnen worden blootgesteld aan DME. In de Basisinspectiemodule DME is deze vervangingsplicht al concreet uitgewerkt voor heftrucks die in binnensituaties worden gebruikt. Ook voor andere machines en voertuigen wil de Inspectie SZW nader uitwerken in welke gevallen vervanging door niet-dieselaangedreven varianten wordt verlangd. Hierbij is de ‘stand der techniek’ leidend. Omdat er vele tientallen soorten machines en voertuigen bestaan, streeft de Inspectie SZW ernaar om dit stap voor stap voor steeds meer toepassingen uit te werken. Op dit moment werkt de dienst samen met sectoren aan de haalbaarheid en concrete implementering van deze regels. Concreet gaat het om een overbruggingsperiode waarin ruimte wordt getolereerd voor Stage IIIb- tot Stage V-machines. Zolang vervanging nog niet is gerealiseerd, dienen aanvullende maatregelen te worden genomen om de blootstelling aan DME zoveel mogelijk te verminderen (bijvoorbeeld door het toepassen van roetfilters). Cumela, BMWT en Bouwend Nederland zijn als Groene Koers-partners in gesprek met de Inspectie SZW om te komen tot redelijk haalbare trajecten. De drie brancheorganisaties pleiten ervoor dat dienst de vervangingsplicht afstemt met het routepad dat wordt ontwikkeld voor de komende tien jaar door de drie ministeries in het initiatief Schoon en Emissieloos Bouwen.

(microgram) per kubieke meter. Omgerekend in deeltjes volgens de deeltjestellingnorm gaat het dan om 5000 DME-deeltjes (fijnstofdeeltjes) per kubieke centimeter.

‘DE INZET VAN DE INSPECTIE SZW IS DAT MEDEWERKERS NIET WORDEN BLOOTGESTELD AAN KANKERVERWEKKENDE UITLAATGASSEN’ AANGESCHERPTE REGELS DME Stage V is dus veel schoner dan Stage I. Afgaande op de fabrikanten zijn hier de grenzen van het mogelijke in het terugdringen van de uitstoot van NOx en PM bereikt. Schoon is hier echter een relatief begrip, omdat het om heel fijne deeltjes gaat. Er is een steeds sterkere lobby om diesels te weren vanuit het oogpunt van de CO2-voetprint en de stikstofreductie, maar vooral ook vanwege de emissie van schadelijke DME-uitlaatgassen met kankerverwekkende elementaire koolstofdeeltjes (EC’s). Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft in een arbobesluit grenswaarden vastgesteld (zie kader). Als er vervangende oplossingen zijn, hoe duur die ook zijn, moet de ondernemer deze toepassen. De boodschap is daarmee wel helder. Dieselmotoren worden steeds meer geweerd. Dat verklaart ook waarom fabrikanten, ook al zijn de machines met de nieuwste Stage V-motoren nog maar amper op de markt, al volop bezig zijn met alternatieve oplossingen, zoals lpg en dual fuel, elektrisch en waterstof. De industrie heeft er circa twintig jaar over gedaan om de diesel zo schoon te krijgen, maar alle schadelijke deeltjes tegenhouden lijkt niet mogelijk. Op een gegeven moment kan het niet schoner. Als we dat niet accepteren, zal het dus anders moeten.

GRONDIG 5 2021

ONDERNEMEN MET CUMELA - EMISSIES

Schoon en Emissieloos Bouwen

DRIE MINISTERIES WERKEN AAN SUBSIDIE EN ROUTEKAART

Tekst: Nico Willemsen Illustratie: SEB

Voor het verminderen van de emissie van bouwmachines is de komende jaren 500 miljoen euro subsidie beschikbaar. Mede op aandringen van Cumela zal deze subsidieregelgeving gaan gelden voor alle milieudoelstellingen die er nu al zijn, zoals het verlagen van de uitstoot van CO2, NOx en fijnstof.

ROUTEKAART In samenwerking met alle partners binnen Schoon en Emissieloos Bouwen werken we aan een routekaart die het reductiepad voor de uitstoot van mobiele werktuigen en bouwlogistiek beschrijft. Het vertrekpunt van de routekaart zijn de uitkomsten van de materieel-enquête. Voor de routekaart onderzoeken we de volgende zaken: • Huidig en toekomstig aanbod van schone mobiele werktuigen en bouwlogistieke machines. • Indeling van machines in categorieën en grootste vervuilers. • Inventarisatie van de totale kosten van aanschaf en bezit gedurende de levensduur van machines (TCO). • Financierings- en stimuleringsmogelijkheden. • Eisen en randvoorwaarden voor tanken laadinfrastructuur. • Mogelijkheden met aanbestedingsmethodiek en -criteria. • Beleidsinstrumenten en sturingsmechanismen bij bouwprojecten. • Monitoringsmethodiek en methode van toezicht en handhaving. • Keuringssystematiek. Uitgangspunt is dat wordt gestreefd naar nul emissie aan de uitlaat. Waar nul emissie niet mogelijk is, wordt ingezet op het zoveel mogelijk terugdringen van de uitstoot van stikstof, CO2 en fijnstof.

GRONDIG 5 2021

Nederland moet schoner en in de huidige tijd betekent dit dat er akkoorden worden gesloten. De afgelopen jaren werden er al drie ondertekend. Het Klimaatakkoord was het eerste en richt zich op het tegengaan van de opwarming van de aarde (CO2-reductie). Als onderdeel van de tafel Mobiliteit is het klimaatdoel voor mobiele werktuigen en bouwlogistiek gesteld op een reductie van 0,4 megaton CO2 in 2030. Overheidsopdrachtgevers zoals Rijkswaterstaat en ProRail hebben dit voor 2030 vertaald naar de ambitie van Klimaatneutrale en Circulaire Infrastructuurprojecten (strategie KCI). Het Schone Lucht Akkoord (SLA) volgde in januari 2020, werd ondertekend door het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, negen provincies en 36 gemeenten en telt inmiddels meer dan vijftig deelnemers. Het SLA richt zich op verbetering van de luchtkwaliteit door verlaging van de uitstoot van stikstof en fijnstof (PM). Er wordt gestreefd naar 75 procent minder gezondheidsschade in 2030 ten opzichte van 2016 en het zo snel mogelijk uitfaseren van werktuigen zonder roetfilter. Tot slot is er de Aanpak Stikstof, waarbij is afgesproken dat de bouwsector tot 2035 de uitstoot van NOx met zestig procent omlaag moet brengen.

‘CUMELA ZAG DAT ER EEN STERK VERSNIPPERDE WET- EN REGELGEVING DREIGDE TE ONTSTAAN’

EMISSIES - ONDERNEMEN MET CUMELA

KANTTEKENINGEN CUMELA Op de concept-uitgangspunten van de subsidieregeling hebben we namens de Cumela-leden een zienswijze ingediend. We hebben onder andere geëist dat de subsidie bereikbaar is en blijft voor het MKB-bedrijfsleven. Dat is immers de grootste groep van machine-eigenaren. Daarnaast hebben we aandacht gevraagd voor het feit dat trekkers buiten de boot dreigen te vallen, omdat die, hoewel ze volop worden ingezet in bouw en infra, ten onrechte met landbouw worden geassocieerd. Ook pleit Cumela voor het kosteneffectief inzetten van de subsidie door vooral te kiezen voor de machines die grootste bijdrage leveren aan de NOx-emissie. Dat graafmachines, shovels en trekkers daarbij horen, staat voor ons op basis van het TNO-onderzoek al vast. Op ons verzoek heeft er inmiddels ook overleg plaatsgevonden tussen de Inspectie SZW en SEB. De eerste wil kleine graafmachines (onder de drie ton) in verband met de blootstelling aan schadelijke dieselrook namelijk zeer snel laten vervangen door emissieloze machines; wat ons betreft veel te snel. Daarom is afstemming over de planning hiervan cruciaal. Bovendien kan de SEB-subsidie deze ambitie mogelijk ondersteunen. De subsidieregeling start volgens planning in het vierde kwartaal van dit jaar. Daarom hebben we aangegeven dat ook ondernemers die nu al innovaties toepassen met terugwerkende kracht in aanmerking moeten kunnen komen voor subsidie. Voorwaarde hiervoor lijkt wel te zijn dat in het contract een bepaling is opgenomen dat de overeenkomst afhankelijk is van de SEB-subsidie. Omdat de ambities van SEB in de routekaart alleen gericht lijken te zijn op de bouw en bouwlogistiek heeft Cumela benadrukt dat de inzet van mobiele werktuigen niet alleen daartoe beperkt blijft. De scope van SEB gaat immers verder dan alleen stikstof. We willen ook de inzet van machines voor groenonderhoud en natuur- en terreinbeheer binnen de routekaart bespreken. Voor de cumelasector is dat van cruciaal belang.

Doordat deze drie afspraken door verschillende ministeries werden gemaakt, zag Cumela dat er een sterk versnipperde weten regelgeving dreigde te ontstaan. Daarom sprak de organisatie begin 2020 met de ministeries van Infrastructuur en Waterstaat, Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Economische Zaken en Klimaat over de mogelijkheden om de verschillende akkoorden te bundelen in een brede regelgeving. Mede hierdoor is het samenwerkingsverband Schoon en Emissieloos Bouwen (SEB) ontstaan. Het is een project dat wordt uitgevoerd door TwynstraGudde, in samenwerking met brancheorganisaties (waaronder Cumela), opdrachtgevers, financiers, kennispartijen en uiteraard de drie ministeries.

DOEL EN PLANNING Het doel van SEB is om samen met stakeholders in de bouwsector een haalbare en effectieve routekaart op te stellen waarin de verduurzaming van mobiele werktuigen en bouwlogistiek tot 2030

vorm krijgt. Onderdeel van de routekaart SEB zijn afspraken met overheden, marktpartijen en kennisinstellingen over de uitvoering van het reductiepad, zodat marktpartijen weten waarin zij moeten investeren. Tevens wordt er met de drie ministeries samengewerkt aan een subsidie van 500 miljoen euro voor schone machines. Deze subsidie is afkomstig uit de Aanpak Stikstof. Als we erin slagen dit instrument effectief in te zetten, ligt een tweede 500 miljoen euro (‘SEB-subsidie’) de komende tien jaar in het verschiet. De planning is om de routekaart én de subsidie in het vierde kwartaal van dit jaar gereed en beschikbaar te hebben.

‘MET DE MINISTERIES WORDT SAMENGEWERKT AAN EEN SUBSIDIE VAN 500 MILJOEN EURO VOOR SCHONE MACHINES’

SUBSIDIECONTOUREN Hoewel we momenteel nog in gesprek zijn over de exacte inhoud en opzet van de SEB-subsidie kunnen we onder voorbehoud van wijzigingen al een aantal globale contouren van de regeling schetsen. Vooralsnog is het voornemen om stimuleringsmaatregelen beschikbaar te stellen voor: • de aanschaf van nieuwe emissieloze mobiele werktuigen (op land en water) en bouw voertuigen in de burgerlijke en utiliteitsbouw en de grond-, wegen waterbouw; • de ombouw (retrofit) van bestaande naar emissieloze en emissiearme mobiele werk tuigen en bouwvoertuigen. Denk hierbij aan machines met grote vermogens die een relatief lange vervangingstermijn hebben en waar een oude Stage II-motor wordt omgebouwd tot of vervangen door een Stage V-motor; • het via innovatiesubsidies stimuleren van de ontwikkeling en het beproeven van emissieloze alternatieven in de categorieën mobiele werk tuigen en bouwvoertuigen waar deze nu nog niet beschikbaar zijn. De hoogte van de subsidie per machine en onderneming staat nog niet vast, maar zal, conform Europese regelgeving, mede afhangen van de grootte van de onderneming. Verwacht wordt dat een deel van de meerkosten (veertig tot zestig procent) wordt vergoed.

RELEVANTE LINKS De Groene Koers: www.degroenekoers.nl Schoon en Emissieloos Bouwen: www.opwegnaarseb.nl Zero Emissie Stadslogistiek: www.opwegnaarzes.nl Klimaatakkoord: www.klimaatakkoord.nl Schone Lucht Akkoord: www.schoneluchtakkoord.nl Aanpak Stikstof: www.aanpakstikstof.nl Emissieregistratie: www.emissieregistratie.nl

GRONDIG 5 2021

ONDERNEMEN MET MENSEN - STERK WERK

LOONBEDRIJF OUDMAN, PIETERBUREN Loonbedrijf Oudman heeft zijn klantenkring bijna volledig in de agrarische sector. Het werk bestaat voor zestig tot zeventig procent uit het verstrooien van vaste mest, compost, gips en andere vaste producten bij zowel veehouders als akkerbouwers. De flauwere periodes in het jaar worden opgevuld met grondwerk en slootonder-

GRONDIG 5 2021

houd, ook weer voor een groot deel bij boeren in de omgeving. Klaas-Jan Oudman en zijn vader zetten het werk rond met één vaste medewerker en roepen daarnaast regelmatig de hulp in van zzp’ers. Naast het loonwerk heeft de familie nog altijd haar eigen boerderij van dertien hectare met vijftig zoogkoeien.

STERK WERK - ONDERNEMEN MET MENSEN

Specialist in breedstrooien Tekst: Egbert Jonkheer Foto’s: Egbert Jonkheer, Oudman

LOONBEDRIJF OUDMAN, PIETERBUREN

Vaste mest, compost, schuimaarde, maar ook bokashi en gips. Akkerbouwers in de kop van Groningen weten waar ze moeten aankloppen voor precies strooiwerk, waaronder kleine giften op cultuurwielen. Loonbedrijf Oudman in Pieterburen maakte van strooien zijn specialiteit en vult het jaar verder op met grondwerk in de agrarische sector.

‘HET WERK WORD JE GEGUND EN DAT MOET JE ALTIJD VOOR OGEN HOUDEN’

Drie lichte trekker-strooiercombinaties rijden gips uit over een perceel pas gepote aardappelen. De strooiers van Loonbedrijf Oudman verdwijnen soms compleet in een witte wolk van de calciummeststof. Als ze klaar zijn, ligt er een wit laagje ‘poedersuiker’ over de pootruggen en kan de klant de eindrug gaan opbouwen. “Het product is populair hier op de slempgevoelige gronden in het Noorden, omdat het de structuur van de grond snel verbetert”, legt Klaas-Jan Oudman uit. “Vooral de rooibaarheid wordt er merkbaar beter van. Verder is het een snel werkende calciummeststof, wat weer een positieve uitwerking heeft op de kwaliteit van de knollen.” Oudman heeft er een vrij vaste groep klanten voor, die soms maar drie ton per hectare laten verstrooien, als onderhoudsgift. Sommigen kiezen ervoor om het gips al in de winter te laten strooien, op brede banden. De meeste aardappeltelers willen het echter graag over de pootruggen, omdat het dan precies op de plek komt waar ze het willen hebben. Het betekent wel dat Oudman direct over de kwetsbare, pas bewerkte grond moet rijden. Met behulp van een drukwisselsysteem en het gebruik van VF-banden probeert hij dat zo bodemvriendelijk mogelijk te doen.

CULTUURWIEL OP 0,6 BAR Voor Oudman vormt breedstrooien maar liefst zestig tot zeventig procent van al het werk. “Mijn vader begon in de jaren zeventig met het verhuren van zijn breedstrooier, die hij kocht voor ons gemengde bedrijf”, vertelt Oudman. “Vanwege gezondheidsklachten moest hij noodgedwongen een groot deel van ons landbouwbedrijf afstoten en besloot hij zich te richten op het loonwerk. Het leverde al snel jaarrond werk op met het strooien van allerlei producten. Niet lang daarna kwam er al een tweede combinatie bij.” De geschiedenis herhaalde zich vijftien jaar geleden, toen gips in opkomst kwam. “Het gebruik

Met drie lichte strooiercombinaties op cultuurwielen rijdt Oudman gips uit over de pas gepote aardappelen.

van gips werd hier gepromoot, maar er was nog geen goede apparatuur om die netjes te verdelen. Eerst gebeurde dat nog met omgebouwde bezandingsmachines. Daar zijn wij ook mee aan het sleutelen gegaan en dat ging eigenlijk boven verwachting. Eerst reden we voor een handjevol klanten, maar na vijf jaar kwam er al een tweede strooier bij.” Inmiddels draaien er drie en huren ze in drukke periodes nog een vierde machine bij. Oudman heeft de techniek steeds verder geperfectioneerd en geïnvesteerd in bodemvriendelijke maatregelen: “Wij willen voor deze klus een lichte trekker, een viercilinder van rond de 5000 kilo. De strooier weegt ongeveer 1200 kilo en neemt 3,5 à 4,0 ton product mee. Dan zit je dus op ruim 2500 kilo per wiel. We zetten alles op zo hoog mogelijke banden met een zo laag mogelijke spanning. Dankzij

‘EEN GOEDE KWALITEIT GIPS IS NIET STOFFIG, MAAR ZANDERIG’

GRONDIG 5 2021

ONDERNEMEN MET MENSEN - STERK WERK

de nieuwe VF-techniek en het gebruik van drukwisselsystemen kunnen we dan in het veld toe naar 0,6 bar.” Het strooien gebeurt zes meter breed. “Breder kan wel, maar dit geeft de beste verdeling, ook bij wat hardere wind en een wat mindere kwaliteit product. Wat we hier vandaag verstrooien, is eigenlijk te stoffig. Een goede kwaliteit gips is zanderig.”

DE KLANT AANVOELEN

‘WE ZIEN EEN TOENEMENDE BELANGSTELLING VOOR VARIABELE GIFTEN’

In totaal rijdt Oudman tussen de 5000 en 6000 ton gips per jaar uit. Het strooien over de pootruggen is de meest hectische periode van het jaar, omdat alles net even nauwer steekt dan het normale strooiwerk. “Je werkt op het land van akkerbouwers die hoogwaardig uitgangsmateriaal telen en die hoge eisen stellen aan het werk. Eigenlijk ben ik ook akkerbouwer in hart en nieren, dus ik wil dat goed doen en ik verwacht dat ook van mijn medewerkers. Klanten komen niet voor niets bij ons, denk ik dan maar. Daar komt bij dat het werk allemaal in enkele weken moet gebeuren. Vooral in een wisselvallig voorjaar is dat wel eens stressen.” Een realistische planning en een goede communicatie zijn van groot belang. “Als een klant belt, bel ik altijd dezelfde dag terug. En hij hoort direct wanneer we komen. Nieuwe klanten neem ik pas aan als ik zeker weet dat ik volgend jaar ook kan komen. Of ik zeg erbij dat ik nog niet kan beloven dat ik er volgend jaar ook ben”, aldus Oudman. Met twee ploegen draaien, wil hij niet. “Mensen willen vaste gezichten. Dit werk moet je gewoon met een vaste ploeg doen. Het werk wordt je gegund en gebeurt in vertrouwen. Dat moet je altijd voor ogen houden.”

Het strooien gaat bij Oudman altijd voor. Omdat de meeste klanten voor grondwerk ook agrariërs zijn, is daar alle begrip voor.

PRECISIELANDBOUW Ook bij de grote Tebbe-strooiers draait het steeds meer om de details. Behalve dat ze zijn voorzien van grote banden zijn de wagens uitgerust met continue weging en kunnen ze plaatsspecifiek strooien. Oudman merkt dat de belangstelling daarvoor toeneemt. “We hebben een aantal klanten die vragen om variabele giften, om verschillen in het organische-stofpercentage eruit te strooien. Ook kleine hoeveelheden kunnen we vrij precies strooien, vanaf twee ton per hectare”, vertelt Oudman. Hij rekent wat extra voor de tijd die hij kwijt is voor het verwerken van de taakkaarten, maar de vraag is nog te klein om alle kosten terug te kunnen verdienen. “Deels is het een investering in de toekomst, want zie dat maar eens op te vangen in het tarief. Maar ja, dat geldt eigenlijk ook voor een drukwisselsysteem. Toch moet je het kunnen aanbieden om als specialist overeind te blijven.”

SLEUFSILO’S LEVELEN Buiten het strooiseizoen om doet Oudman het nodige kraanwerk voor de aanleg van sleufsilo’s, erfverhardingen en bezinkbakken. Speciaal voor het prepareren van sleufsilo’s en ander precisiewerk investeerde Oudman in een Mecalac-rupsgraafmachine, die is voorzien van een leveler-laserblad. Dit maakt het werk preciezer en sneller en de veelzijdige machine komt met andere uitrustingsstukken ook op andere plekken goed van pas. De piek in het grondwerk ligt in het late voorjaar, als de veehouders hun eerste snede aan de kant hebben en de akkerbouwers klaar zijn met het poten van de aardappelen. Ook tussen de bedrijven door zijn er echter voldoende klussen. “Al weten de klanten dat het strooien voorgaat.”

GRONDIG 5 2021

BETONPLATEN

SILOWANDEN

KEERWANDEN

PERSSAPGOTEN

info@zwaagstrabeton.nl | zwaagstrabeton.nl

SAMEN VEILIG EN DUURZAAM WERKEN BEGINT BIJ BMWT BMWT is de brancheorganisatie van leveranciers van bouwmachines, magazijninrichtingen, wegenbouwmachines en transportmaterieel.

Benieuwd wat BMWT voor uw bedrijf kan betekenen? Scan de QR-code of ga naar www.bmwt.nl

• SPECIALIST IN BRANDSTOFSYSTEMEN • INJECTOREN, BRANDSTOFPOMPEN EN ROETFILTERS

• PREMIUM RUILPROGRAMA

ialist! • TESTEN EN DIAGNOSE c e p s l e s Uw die

BOSCH - DELPHI - DENSO - HJS - VDO - STANADYNE - YANMAR

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK - PROFILEREN

Zinkstukken van Nederlandse wilgen Tekst en foto’s: Herma van den Pol

VAN AALSBURG BV HOUDT RIVIERBODEM GLAD

PROJECT: BODEMBESCHERMING LEIE TER HOOGTE VAN SLUIZENCOMPLEX SINT-BAAFS-VIJVE 26

GRONDIG 5 2021

OPDRACHTGEVER:

AANNEEMSOM:

Artes Depret

Voor beide fases is een bedrag begroot van € 380.000,-. Door een extra werk komt daar nog € 60.000,- bij.

ONDERDEEL VAN: Grootscheeps binnenvaartproject van de Vlaamse Waterweg NV

PROFILEREN - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

Ter hoogte van het Belgische Sint-Baafs-Vijve en Sint-Eloois-Vijve werkt Van Aalsburg BV aan de Leie, waar eerder de sluis werd vernieuwd. Met zinkstukken moet het bedrijf ervoor zorgen dat de rivierbodem mooi vlak blijft wanneer de schepen er weer gaan varen. In 2020 werd fase één uitgevoerd en nu is fase twee in volle gang.

WERKZAAMHEDEN: Aanvoeren van de wieken (bundels wilgenhout), zinkstukken in elkaar zetten, te water laten, verzinken en ten slotte verzwaren, zodat ze op de bodem blijven liggen.

WIM VAN AALSBURG VAN VAN AALSBURG BV: “Vaak als we bezig zijn, komt er een extra klus bij. Deze keer is dat het plaatsen van een beschoeiing.”

GRONDIG 5 2021

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK - PROFILEREN

In een periode van ongeveer tien weken tijd maakt van Aalsburg BV de Leie ter hoogte van Sint-Baafs-Vijve gereed voor de scheepvaart. Zouden de schepen er nu alweer gaan varen, dan zouden de schroeven van de schepen ervoor zorgen dat er in de kwetsbare zandbodem in korte tijd weer bulten en gaten ontstaan. “Je hebt een bepaalde diepte nodig en dan is het belangrijk dat de bodem vlak blijft”, zegt Wim van Aalsburg. Hij houdt vandaag in de gaten wat hier gebeurt. “We runnen het bedrijf met zes broers en acht neven. Ik ga waar ze me vragen naartoe te gaan.”

ook de andere helft van de watergang moet van zinkstukken worden voorzien. Iets verderop, vlakbij de brug, zijn de zinkstukken al onder water verdwenen. Hier is een Komatsu met verhoogde cabine en een baggercomputer bezig met het storten van stenen. “Dat doen we met behulp van GPS. Elk vak is één vierkante meter, maar in de GPS houden we 1,25 vierkante meter aan. Dat heeft te maken met het volume van de grijper. Zo komen we beter uit”, zegt de ondernemer. De stenen worden door de opdrachtgever geleverd, dus daar hoeft Van Aalsburg niet voor te zorgen.

GOED OPLETTEN

‘HET IS SPECIALISTENWERK, WAAR NIET VEEL BEDRIJVEN ZICH MEE BEZIGHOUDEN ’

BEHOORLIJK GROOT PROJECT Zo kan het dat hij afgelopen weekend nog een vlechtwerk in een tuin verzorgde en nu in België aan het werk is. “Voor onze begrippen is dit een behoorlijk groot project. Niet qua aanneemsom, maar wel qua werk”, zegt Van Aalsburg over dit werk. Een jaar eerder voerde het bedrijf hier de eerste fase uit. Nu is de tweede fase in volle gang. Net voorbij de brug wordt er gewerkt aan het verzwaren van het zinkstuk, terwijl bij de sluis het bouwen en te water laten van de zinkstukken in volle gang is. Het is specialistenwerk, waar niet veel bedrijven zich mee bezighouden. “Zo zijn we ook in België terechtgekomen. Er werd gevraagd om de diensten die wij aanbieden en zo zijn we hier aan het werk gekomen. We doen nu heel veel in België, maar ook in Nederland zijn we op heel diverse locaties actief. Een voorbeeld zijn de drijvende vogeleilanden die we bouwden. Dit werk doen we in onderaanneming voor Artes Depret, waarmee we al vaker hebben samengewerkt.”

WIEKEN AANVOEREN Voor dit werk worden de wieken met eigen vrachtauto’s vanuit Nederland aangevoerd. Wieken bestaan uit bij elkaar gebonden bossen wilgenhout, iets wat machinaal in Nederland wordt gedaan. Vervolgens worden de zinkstukken op locatie in elkaar gezet. Gemiddeld worden er twee zinkstukken per dag gebouwd. In totaal meten ze 70 bij 21 meter. In het water overlappen ze elkaar. “Wat er nu ligt, gaan we vrijdag afzinken en dan verder afstorten met stortstenen”, zegt Van Aalsburg. Vervolgens begint het hele proces nog een keer van voren af aan, want

GRONDIG 5 2021

In totaal komt er een halve meter steen over het zinkstuk heen te liggen. Tijdens het storten is het goed opletten dat er voldoende ruimte overblijft om boten te laten passeren. “Een voordeel hier is dat we niet met getijden te maken hebben. Daar is het ponton wel op berekend. Later gaan we weer bij de Schelde aan de slag en daar hebben we er wel mee te maken”, aldus Van Aalsburg. Is het zinkstuk gereed en bedekt met steen, dan gaat het jaren mee. Tijdens een werk als dit gebeurt het vaak dat er nog een extra klus bij komt. Ook deze keer was dat het geval. “We gaan straks ook nog aan de slag bij een klein stukje dijk dat ingespoeld is. Daar gaan we een beschoeiing plaatsen”, zegt Van Aalsburg. Doordat het bedrijf vaak werkzaamheden in België verricht, is het bekend bij de aannemers en weten die wat ze van het bedrijf kunnen verwachten. “Daardoor kloppen ze gemakkelijker en sneller voor andere werkzaamheden bij ons aan. Voor het bedrijf is het mooi meegenomen.”

CORONAMAATREGELEN Waar ze voor andere klussen nog wel eens in eigen beheer specialistische machines moeten bouwen om het werk gedaan te krijgen, is dat hier niet nodig. De uitdaging zit hem meer in de omvang van het werk in combinatie met maatregelen vanwege corona. Zo werd er onder meer een extra slaapplek gecreëerd voor medewerkers die vlakbij de locatie overnachten, omdat de plek die ze doorgaans gebruiken te klein was voor drie mensen. Het werktempo heeft er echter niet onder geleden, want uiteindelijk zijn de mannen er goed in geslaagd de werkzaamheden door te laten gaan. “We zijn hier langer dan de voorgenomen tien weken bezig, maar dat komt doordat er een extra werk bij is gekomen in de vorm van het plaatsen van een beschoeiing”, sluit Van Aalsburg af.

PROFILEREN - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

WERKZAAMHEDEN 1. WIEKEN Met de mobiele graafmachine worden de wieken op het doek van geotextiel (polypropyleen) gelegd. Daarna leggen de medewerkers de wieken op de goede plaats.

2. KNOOP Wanneer de wieken op de goede plaats liggen, worden er horizontale wieken overheen gelegd. Die worden daarna met een stevige knoop aan het doek vastgemaakt.

3. MEDEWERKERS Wim de Jong werkt als vaste medewerker mee aan dit project en bestuurt de mobiele kraan. In totaal werken ze hier met gemiddeld zes medewerkers.

4. KATROL Een katrol die via de kraan kan worden bediend, trekt de drijver verder het water op via een kabelconstructie. De drijver trekt het zinkstuk mee.

5. ZINKSTUK Dit zinkstuk verdwijnt al deels in het water. Elk stuk kent een overlap met een ander zinkstuk, wat de constructie sterker maakt.

6. ZINKPONTON Het afzinken van de zinkstukken gebeurt met een zinkponton. Wanneer het zinkstuk op de bodem ligt, kan de balk vanaf afstand worden ontgrendeld.

7. VERZWAREN E en Komatsu-rupsgraafmachine is bezig om vanaf een ponton met behulp van GPS het doek te verzwaren. Dit vraagt om een goede samenwerking.

8. GRIJPER De opdrachtgever levert de stenen, die vervolgens met een 600 liter grote grijper worden gestort. Over het zinkstuk komt een halve meter steen.

GRONDIG 5 2021

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK - HET BESTE VAN CUMELA.NL

Het beste van Cumela.nl/nieuws

DAGELIJKS NIEUWS VAN EN VOOR DE CUMELASECTOR

JCB ONTHULT EIGEN WATERSTOFMOTOR JCB heeft onlangs in Engeland een prototype van een waterstofmotor op basis van de JCB Dieselmax 448-motor onthuld. De fabrikant ziet de waterstof-zuigermotor als een serieus alternatief voor brandstofceltechniek en als mogelijkheid om extra vaart te zetten achter de energietransitie, omdat dit alternatief gemakkelijk en snel in de huidige machines te integreren is. Grofweg is de motor voorzien van een ontsteking, heeft die een lagere compressieverhouding, andere zuigers en een hogedruk-commonrail-waterstofsysteem met poortinjectie.

KORTE VOLVO FM-VIJFASSER

Voor asfalteerwerkzaamheden is deze korte Volvo FM-vijfasser gebouwd. Het gaat hier

LIEBHERR LIKUFIX OP MEER WIELLADERMODELLEN Het bekende Liebherr Likufix-snelwisselsysteem zoals we dat van de graafmachines en middelzware wielladers van het merk kennen, scoort onder gebruikers goed. Naar aanleiding van dit succes is Likufix nu ook af-fabriek leverbaar op de compacte wielen -stereoladers L506 tot en met L509. Bij de zware XPower-wielladers is Likufix nu beschikbaar tot en met de circa 25 ton zware L580. Met het Likufix-snelwisselsysteem kun je met één druk op de knop van aanbouwwerktuig wisselen.

GRONDIG 5 2021

om het nieuwe model Volvo FM, waarvan dit voorjaar de serieproductie startte. Doordat de truck compact is, kan de kipper binnen de wettelijke afmetingen een aanhanger met asfaltset vervoeren. Ondanks het compacte formaat heeft de auto een maximaal laadvermogen van 29 ton. Het concept is ontwikkeld in nauwe samenwerking met Millenaar & Van Schaik Transport, Terberg Techniek, kipperbouwer Vossebelt en Volvo Trucks Nederland.

Mobiele app voor DoosanConnect Doosan heeft voor Apple- en Androidapparaten een nieuwe mobiele app met meer functies voor het DoosanConnect TMS2.0-systeem gelanceerd. De fabrikant zal het aantal typen machines waarop dit voertuigvolgsysteem leverbaar is verder uitbreiden. Naast de standaardfuncties van het DoosanConnect-systeem heeft de mobiele app meer functies, zoals een koppeling die kan worden gemaakt met de Doosan- dealer. De volgende generatie DoosanConnect TMS3.0 is beschikbaar voor alle nieuwe -7-machines.

HET BESTE VAN CUMELA.NL - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

KUHN-TRIPLEMAAIER MET AFVOERBANDEN Kuhn heeft onlangs de FC 9330 RA-triplemaaiercombinatie in de markt gezet. Hiermee kan in één keer 9,30 meter op één zwad worden gelegd. De achterste twee units hebben elk een werkbreedte van 3,50 meter en de voorste unit 3,10 meter. De hydraulisch aangedreven afvoerbanden hebben een breedteverstelling voor zwaden van 1,80 tot 3,60 meter breedte. De maaier heeft een nieuw, compacter en stabieler draagframe. Bij de afvoerbanden is aluminium toegepast om ze lichter te maken. De maaier heeft een nieuw concept LiftControl-bodemaanpassing.

MOBIELE GROENE STROOM Royal Reesink introduceert de mobiele stroomopwekker De Zonnekoning. Het twintigvoets containerframe is voorzien van hydraulisch uitklapbare en draaibare zonnepanelen, in totaal 60 vierkante meter groot. De installatie zelf heeft een batterijenpakket met een opslagcapaciteit tot 100 kW.

Laden van deze ‘voorraad’-accu’s met een capaciteit tot 400 kW of meer behoort tot de mogelijkheden. De Zonnekoning is opgegeven voor een maximale opbrengst van 140 kW per dag, met de mogelijkheid de opslagcapaciteit extern uit te breiden.

DEUTZ-FAHR 5-SERIE IN STAGE V-UITVOERING

Amazone test SmartSprayer Amazone test dit voorjaar in de praktijk Spot Farming met de UX 5201 SmartSprayer, een 36 meter brede getrokken veldspuit. Cameratechnologie van Bosch detecteert onkruid in rijenculturen en de Xarvio Agronomic Decision-making Engine van Basf Digital Farming Solutions stuurt de toepassing aan. Amazone zal deze techniek de komende jaren geleidelijk op de markt zetten. Het Bosch-beeldherkenningssysteem herkent bestaand onkruid in milliseconden vanaf een zeer vroeg stadium. Led-verlichtingstechniek zorgt ervoor dat er ook in de schaduw en ’s nachts kan worden gewerkt.

Deutz-Fahr heeft de 5-serie geüpdatet met de Stage V-uitvoering van de eigen Farmotion-motor. Daarnaast zijn er wijzigingen doorgevoerd en heeft de trekker een nieuw design gekregen. De nieuwe 5-serie bestaat uit vijf modellen met vermogens van 70 tot 93 kW (95 tot 126 pk). Ten opzichte van de vorige modellen leveren de motoren meer koppel bij lage motortoerentallen. Er is keuze uit drie transmissies, met maximaal 60+60 versnellingen, desgewenst met superkruip. Een TTV-uitvoering is niet leverbaar. De trekker is uitgerust met de nieuwe TopVision-cabine met vier stijlen.

Claas neemt aandeel in AgXeed De Nederlandse start-up AgXeed gaat een samenwerking aan met Claas. De Duitse machinefabrikant heeft een minderheidsaandeel in de samenwerkingsovereenkomst verworven. Claas ziet meerwaarde in de expertise van AgXeed, dat op zijn beurt Claas ziet als een prima partner om zijn robottechniek wereldwijd te vermarkten. Zoals wellicht bekend test AgXeed volop prototypen van een 114 kW (156 pk) diesel-elektrische autonome machine op rupsen. GRONDIG 5 2021

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK - HET BESTE VAN CUMELA.NL

Het beste van Cumela.nl/nieuws

DAGELIJKS NIEUWS VAN EN VOOR DE CUMELASECTOR

ZELFNIVELLERENDE JIBBI Totaallift BV introduceert de nieuwe AlmaCrawler Jibbi U-1570, een zelfnivellerende rupstelescoophoogwerker met een aluminium mast en een werkhoogte van 15,40 meter. De machine kan op hoogte rijden op oneffen terrein en/of steile hellingen (tot 22

Kärcher-droogijsreiniger

ROBERINE F302- EN R302-STAGE V-SERIES Roberine vervangt de F3-klepelmaaier- en R3-kooimaaierseries door de F302- en R302-series. De nieuwe versies hebben onder meer een schonere 32,4 kW (44 pk) Stage V-Yanmar-driecilindermotoren met roetfilter. Verder zijn de machines op details doorontwikkeld. Zo hebben ze onder andere een bediening met een dubbel rijpedaal met drukafhankelijke regeling. Verder hebben de maaimachines een eco-modus om met verlaagd motortoerental te kunnen draaien.

graden) dankzij de dynamische en proactieve nivelleringstechnologie. De Jibbi U-1570 heeft een maximale reikwijdte van 8,40 meter en zelfrijdend tot 9,50 meter. De onderwagen heeft variabele spoorbreedtes van 1,35, 1,90, 2,15 of 2,45 meter.

SIEGER DRAIN-JET ONETOUCH MET GPS

Met de IB 10/8 L2P brengt Kärcher de eerste droogijsreiniger op de markt die zelf zijn droogijs produceert. In combinatie met de eenvoudige bediening zorgt Kärcher ervoor dat gebruikers voortaan overal kunnen droogijsstralen. Voorheen werden droogijspellets geproduceerd in grote pelletizers en op bestelling geleverd. Droogijsstralen combineert mechanische met thermische energie: de droogijspellets raken het oppervlak met een snelheid van 150 meter per seconde.

De nieuwe Sieger Drain-Jet OneTouch met GPS-registratie van het drainagereinigingsproces maakt het mogelijk het reinigen van drains te koppelen aan de perceelsdata. Met behulp van GPS-techniek worden het reinigen en eventuele verstoppingen geregistreerd. Zo ontstaat er een digitaal overzicht per perceel. Bedrijven kunnen de info koppelen aan perceelsgebonden GPS-data, zoals gewasopbrengsten. De Drain-Jet OneTouch heeft 500 tot 800 meter HPE-spoelslang en draadloze afstandsbediening. De waterdruk is via de afstandsbediening en via het touchscreen in te stellen.

COMPLEET NIEUWE YANMAR-MINI’S Yanmar Compact Equipment EMEA heeft drie nieuwe lichte minigraafmachines geïntroduceerd. De SV15VT, SV17VT en SV19VT zijn uitgerust met mechanisch aangestuurde Stage V-driecilindermotoren uit Yanmars TNV-serie. Het hydraulisch systeem van de SV15VT is uitgerust met een dubbele tandwielpomp. De

GRONDIG 5 2021

SV17VT en SV19VT hebben het ViPPS-hydraulieksysteem. De nieuwkomers hebben verstelbare onderwagens en er is extra veel aandacht besteed aan veiligheid. Alle drie de graafmachines zijn standaard uitgerust met SmartAssist Remote, een nieuwe generatie van Yanmars vlootbeheersysteem.

Wij kennen de eisen, beheersen de systemen en zorgen voor de beste opslag voor uw producten.

OMDENKEN

UW BESTAANDE KRAAN TOT 50% EFFECTIEVER

Uw kraan (1,5-33t) heeft een paar duizend uur op de teller? Goed voor nog een aantal jaar trouwe dienst, maar u wilt wel profiteren van nieuwe technologie? DENK OM! Investeer in die nog prima kraan voor optimale effectiviteit. Volautomatische snelwissels, de beste draaikantelstukken in de markt, proportionele besturing, GPS aansturing, geavanceerde hydraulische werktuigen en optimaal gevormde bakken - engcon is uw partner in omdenken.

uw specialisT in bewaringen en loodsen Kistenbewaring

bulkopslag

Hout en beton

Meer weten? Bel 085 - 822 35 50. Ons team staat klaar om met u mee óm te denken.

www.engcon.com

T 073-503 25 27 info@steenbergen-bouw.nl

www.sTeenbergen-bouw.nl

FERTI-SPACE2 - HORIZON EEN STALMESTSTROOIER VOOR PROFESSIONELEN

Hydraulische disselen asvering

KEUR

joskin.com

Dubbele bodemketting met vastgeboute latten en scheepvaartkettingen graad 80

Aandrijving door aftakas en tandwielkasten

SCAN ME

2 horizontale strooiwalsen met strooitafel (2 x ø 1 040 mm)

137B

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK - VOLVO

Een sterke voorzet Tekst: Gert Vreemann Foto’s: Volvo Trucks

VOLVO TRUCKS KOMT MET VOLLEDIG ELEKTRISCHE FM, FMX EN FH

Het argument dat elektrische transportoplossingen in de bouw en infra niet beschikbaar zijn als opdrachtgevers daarom vragen, zal snel verdwijnen als Volvo Trucks volgend jaar de volledig elektrische FM- en FH-modellen gaat leveren, waaronder ook de FMX Electric-bouwvoertuigen. Het gaat hier om een complete range FMX-trucks met diverse opties. Er komt heel wat op ons af.

‘IN 2040 VERWACHT HET CONCERN DAT HET OVERGROTE DEEL VAN DE TRUCKS ELEKTRISCH ZAL ZIJN’

GRONDIG 5 2021

Onlangs nam Dura Vermeer samen met Vrijbloed Transport in Haarlem de eerste Volvo FE Electric 6x2-bakwagen met laadkraan in gebruik voor inzet in en rondom Amsterdam. Deze is uitgerust met twee elektromotoren met een vermogen van 400 kW en een koppel van 850 Nm in combinatie met de I-Shift-transmissie. De lithium-ionaccupakketten hebben een capaciteit van 264 kWh. Volvo claimt daarmee de eerste volledig elektrisch bouwtruck af-fabriek te hebben afgeleverd. Hiermee geeft het merk een helder visitekaartje af voor wat er op ons afkomt. De volgende zet heeft Volvo onlangs aangekondigd met een complete reeks af-fabriek geleverde volledig elektrische FM-, FMX- en FH-modellen. Volgens Volvo Trucks is de tijd rijp voor een snelle toename van het aantal elektrische voertuigen in het zwaardere wegtransport. Ook vanuit de bouwsector is volgens Volvo Truck de roep om elektrisch vervoer groot. De fabrikant verwacht dat al in 2030 de helft van zijn omzet in Europa zal bestaan uit trucks met een elektrische aandrijflijn (puur of in combinatie met waterstof). In 2040 verwacht het concern dat het overgrote deel van de trucks elektrisch zal zijn en dat daar-

mee slechts een zeer beperkt percentage trucks met zuigermotoren de fabriek zal verlaten.

VOLVO ENERGY De Volvo Group heeft onlangs Volvo Energy opgericht. Bij deze tak gaat het niet alleen om de ontwikkeling en bouw van elektrische oplossingen voor de verschillende divisies van het concern, maar om het complete pakket diensten, dus ook de accu’s en laadoplossingen voor de verschillende groepen producten, de infrastructuur voor het opladen, het hergebruik en de recycling van accu’s, en elektrische waterstofvarianten. Naast de elektrische voertuigen omvat het programma van Volvo Trucks een compleet aanbod van service-, onderhouds- en financieringsoplossingen en uiteraard ook passende trainingen voor monteurs en chauffeurs. Zo komen er voor de chauffeurs rijtrainingen waarin ze leren zo efficiënt mogelijk te werken met zo’n elektrische truck. Samen met Samsung heeft Volvo voor de Volvo Group een batterijfabriek opgezet in Antwerpen. Daarin wordt de knowhow van Samsung als partner benut. Volvo geeft aan al flinke stappen voorwaarts te hebben gemaakt in batterijtech-

VOLVO - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

Volvo komt niet alleen met relatief lichte FMX Electric-uitvoeringen. Ook zware asconfiguraties 8x2R en 8x4R (tridem) worden leverbaar

niek. De nieuwe FM-, FMX- en FH-modellen krijgen de daar ontwikkelde, 500 kilo zware 90 kWh-batterijpakketten, die volgens een moduleconcept worden ingebouwd. Volgens Volvo zijn deze pakketten in vermogen per kilo en per kuub een flinke stap voorwaarts. Het Zweedse merk is zo ver dat het in de zwaarste FM en FH Electric-trekkers accupakketten tot 540 kWh (zes pakketten) kan verwerken.

COMPLETE RANGE Het gaat bij de elektrische FM-, FMX- en FH-modellen om een complete range trekkers en bakwagens met een GCW van 44 ton (in Nederland 50 ton) met de asconfiguraties (medium en high chassis) 4x2T/R, 6x2T/R 6x4T/R, 8x2R en 8x4R (tridem). Er komt een uitgebreid aanbod aan wielbases, met slechts enkele beperkingen bij een korte wielbasis om de accupakketten kwijt te kunnen. Verder zijn met uitzondering van de XXL en de CrewCab nagenoeg alle cabinevarianten beschikbaar. Volvo heeft gekozen voor relatief lichte elektromotoren in combinatie met de bekende I-Shift-transmissies. De trucks worden uitgerust met twee of drie elektromotoren, die via een verzamelbak de I-Shift-transmissie aandrijven. Daardoor kan het merk modulair combineren in accucapaciteit en vermogen. Er is keuze uit accucapaciteiten van 180 tot 540 kWh, in stappen van 90 kWh per accupakket. Volvo levert daarbij twee verschillende aandrijflijnen: een lichte tot 330 kW en een zwaardere tot 480 kW continu vermogen. Er zijn drie PTO-varianten leverbaar: 40 kW puur elektrisch, 70 kW mechanisch en de 150 kW Power-PTO. De fabrikant geeft nadrukkelijk aan dat de opbouwmogelijkheden vergelijkbaar zijn met die van de dieseltrucks. De nieuwe

FM- en FH-trucks krijgen afhankelijk van de samenstelling van het pakket (accu’s, vermogen en opbouw) volgens Volvo een actieradius tot 300 kilometer bij een GCW van 40 ton. Bij lichtere vrachten kan de actieradius toenemen. Voor de FMX-bouwvoertuigen zullen de samenstelling van het pakket en de bijbehorende actieradius bij diverse toepassingen in de bouw nog moeten worden vastgesteld. De Electric-oplossingen zullen iets zwaarder zijn dan vergelijkbare dieseluitvoeringen. Standaard wordt een normaallader (tot 43 kW) bijgeleverd, waarmee de truck in tien uur kan worden opgeladen. Volvo levert desgewenst ook snellaadoplossingen tot 250 kW. Belangrijk is dat de trucks nog wel flink duurder zijn. Volvo geeft aan dat de Electric-uitvoeringen drie tot vier keer duurder zullen zijn. Op langere termijn verwacht de fabrikant dat het prijsverschil zal afnemen richting tweemaal zo duur.

IN DE VOORVERKOOP De productie van de nieuwe elektrische trucks voor Europa begint volgend jaar en eind volgend jaar verwacht Volvo de eerste modellen af te leveren aan klanten. Volvo start nu al met de voorverkoop, omdat het overstappen op elektrisch rijden naar eigen zeggen om een uitgebreide intake vraagt om de oplossingen in hun geheel goed rond te kunnen zetten. Niet alleen de truckopbouw, maar ook de stroomvoorziening, de financiering en de trainingen horen daarbij. Met de verkoopstart van de nieuwe elektrische FM-, FMX- en FH-truckmodellen heeft Volvo Trucks nu een reeks met zes middelzware en zware elektrische trucks in het programma. Nadere details en specificaties van de FMX Electric worden in september vrijgegeven.

‘VOLVO GEEFT AAN DAT DE ELECTRICUITVOERINGEN DRIE TOT VIER KEER DUURDER ZULLEN ZIJN’

Naast de trucks met bijbehorende truckopbouw komt Volvo Trucks met complete oplossingen, waaronder de stroomvoorziening, de financiering en de trainingen.

GRONDIG 5 2021

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK - WACKER NEUSON

Rechtop voor recht graafwerk Tekst: Frits Huiden Foto’s: Frits Huiden, Wacker Neuson

WACKER NEUSON-MINIGRAVERS MET VERNIEUWD VDS

Met de komst van de Stage V-modellen, de ET42, EZ50 en ET58, heeft Wacker Neuson ook het VDS-systeem vernieuwd. Hiermee is er recht te graven op een scheve ondergrond. Dat scheelt materiaal bij het graven en vullen en dus tijd. Sinds de fusie tussen Wacker, Neuson en Kramer in 2001 krijgen de gele machines steeds meer voet aan de grond. Hardlopers zijn de compacte mobiele zestons kraan, maar ook de minigravers van één tot vier ton doen het steeds beter. “Wij waren vooral bekend van de gemotoriseerde handgereedschappen, zoals stampers, trilplaten en generatoren. Met de shovels en graafmachines in het geel hebben we nog niet zo’n naam als Takeuchi, maar we groeien elk jaar wel met twintig procent in aantallen”, vertelt productspecialist Ruben Heijdeman vanuit de vestiging in Amersfoort.

‘WE HEBBEN NOG NIET ZO’N NAAM ALS TAKEUCHI, MAAR WE GROEIEN ELK JAAR WEL TWINTIG PROCENT IN AANTALLEN’

Het VDS kan de onderwagen in een hoek van vijftien graden met de bovenwagen zetten voor recht graafwerk.

GRONDIG 5 2021

Het Vertical Digging System (VDS), dat via Neuson al sinds 1990 op de markt is en toen nog Kippmatic heette, blijkt één van de redenen voor het succes. Dit scharnierpunt op de draaikrans van de onderwagen zorgt ervoor dat de bovenwagen tot vijftien graden recht te zetten is. Hierdoor zijn sleuven voor kabels en leidingen ook op ongelijke grond, hellingen en stoepranden altijd exact recht naar beneden te graven. In theorie zou je bij een sleuf van honderd meter lang, 1,25 meter diep en zestig centimeter breed met VDS op ongelijke grond maar 75 kuub uitgraven. Zonder VDS op ongelijke grond komt dat uit op honderd kuub. Zo kun je volgens de fabrikant dus 25 procent besparen op tijd en materiaal bij het uitgraven en weer vullen van een sleuf. Daarnaast staat de kraan natuurlijk stabieler en is het comfortabeler voor de machinist. Vooral op de thuismarkten Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland wordt twee derde van de machines ermee uitgerust.

WACKER NEUSON - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

VDS-SYSTEEM VERNIEUWD Met de komst van de Stage V-modellen, de ET42, EZ50 en ET58, heeft Wacker Neuson ook het VDS-systeem vernieuwd. Deze machines in de vier- tot zestons klasse zijn de eerste die erover beschikken. In plaats van een scharnierpunt boven de onderwagen is er nu een scharnierpunt gemaakt in de onderwagen, tussen beide rupsen. Daardoor komen de rupsen in een hoek van elkaar te staan, maar blijft de instaphoogte van de machine gelijk aan een versie zonder VDS. Het oude VDS, waarmee volgens Wacker Neuson inmiddels een honderdtal kranen in Nederland draaien, verhoogt de afstand tussen onderen bovenwagen en dus de instap met acht centimeter. Op de viertons ET42 heeft VDS een meerprijs van € 2700,en op de grotere ET58 kost het € 2800,- extra. Deze zestonner is gelijk de zwaarste rupskraan waarop het systeem is te krijgen. De tweetraps bediening van het systeem werkt eenvoudig met een knop en het bewegen van de joystick, zoals je bijvoorbeeld ook een snelwisselsysteem zou bedienen. Uiteraard is optioneel ook de spoorbreedte te verstellen. Handig detail is ook het 25 graden zwenkbare schuifbord om grond vlotter te lossen. De tien grote sjorogen op de onderwagen voor het vlot zekeren bij transport laten eveneens zien dat over alles goed is nagedacht.

ger. De uitbreekkracht nam toe door een nieuwe driepuntskinematiek van de bak. De cabine kreeg een forse update. Direct valt het 3,5-inch-scherm op, met daarbij de Jog Dial-knop en daaromheen sneltoetsen. Dit was ook al op de kleinere ET35 en ET36 te vinden. Een groot 7,5-inch-scherm is een optie. Via de draai-drukknop is door het menu te scrollen en zijn de hydrauliekopbrengsten in te stellen voor verschillende bakken en uitrustingsstukken. Met een andere knop zijn hydraulische aanbouwstukken drukvrij te zetten. Via het scherm zijn ook camerabeelden op te roepen. Nieuw is daarbij de oranje veiligheidsgordel, zodat op afstand vlot is te zien of de gebruiker zich aan de veiligheidseisen houdt. Verder zijn er Bluetooth en een usb-poort voor de telefoon en zijn de ruitenwissers aangepast voor een beter zicht. De airco is krachtig en garandeert een cooldown van de cabine tot zestien graden bij een buitentemperatuur van 38 graden, zodat machinisten zeker ‘Wacker’ blijven.

Het 3,5-inch-scherm, met daarbij de Jog Dial-knop en daaromheen sneltoetsen, is ook in 7,5-inchuitvoering te krijgen.

‘IEDEREEN IN DE BOUWPUT KAN AAN DE LEDS OP DE MOTORKAP ZIEN OF DE KRAAN ACTIEF IS’

LED VOOR VEILIGHEID De ET42, EZ50 en ET58, waarvan de EZ een binnendraaier (zero tail) is, hebben meer opvallende noviteiten in huis. Meest zichtbaar is wel de opvallende ledstrip over de gehele breedte van de motorkap. Dit Active Working Signal brandt als de linker bedieningsconsole naar beneden wordt gedrukt en de kraan bedrijfsklaar is. Daardoor kan iedereen in de bouwput of in de buurt van de kraan zien dat deze actief is. Praktisch zijn ook de led-werklampen die rondom in de onderwagen zijn verzonken en zo vrij blijven van schade. Ook de hydrauliekcilinders van hefarm, lepelsteel en bakcilinder zijn beschermd tegen schade. Daarvoor is geen staal, maar flexibele kunststof gebruikt, zodat er geen vervorming en gevolgschade aan de zuigerstangen kan ontstaan. De hydrauliek beschikt nu over het Load Sensing Flow Sharing-systeem. Dit betekent dat de hydrauliek zich aanpast aan de gevraagde kracht. De beweging aan de joystick blijft gelijk en is dus nauwkeuri-

NOG NIET ELEKTRISCH De ET42 heeft een vanafprijs van € 53.000,- en de grootste ET58 kost € 60.000,-. De machines kunnen met de Stage V-motoren weer even vooruit. Voortaan zijn de kranen uitgevoerd met een auto-stopfunctie en AdBlue tanken is niet nodig. Er zijn ook nog geen concrete plannen bekend om de Perkins-driecilinder te vervangen door een accupakket. “Er is veel vraag naar, dus we zouden ze best graag willen leveren”, zegt Heijdeman. “We hebben nu alleen de 1,5-tons EZ17e-graafmachine en wellicht komt daar, als de Bauma volgend jaar doorgaat, een zwaardere EZ26 bij. De techniek moet echter ook goed zijn en binnen de MIA/Vamil-regeling vallen. De elektrische minishovel hebben we bijvoorbeeld al heel lang, maar is pas binnenkort met een lithium-ionaccu te krijgen en dus subsidiabel. Dan wordt een machine echt interessant voor klanten.”

Om de hydrauliekcilinders van hefarm, lepelsteel en bakcilinder te beschermen, is er geen staal maar kunststof gebruikt, om gevolgschade te voorkomen.

Bij de Stage V-modellen zijn de schijnwerpers rondom geïntegreerd in de onderwagen.

GRONDIG 5 2021

Kies voor zuivere graankwaliteit. CLAAS LEXION. Ervaar het verschil: • Uniek dorssysteem APS SYNFLOW WALKER • Optimale reiniging door JET STREAM • Volautomatische ondersteuning met CEMOS

lexion.claas.com

Scan mij

SQ Auto Connection systeem Snelwisselen in seconden Hogere flow – Meer rendement Makkelijker te servicen!

Jürgen Dietrich +43 (660) 4463493

Tom van Baars +31 6 53 12 25 17 Alain Janssen +32 479 46 79 09 www.steelwrist.com

Exclusief TEBBE importeur voor Nederland LMC Gennep BV • Wolfdijk 18 • 5386 JC Geffen • T: 0485-511605

Ook uit te voeren met taakkaart strooien (Vamil/Mia)

www.lmcgennep.nl

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK - LIEBHERR

Nieuwe dumper is stap vooruit

Tekst: Arend Jan Blomsma Foto’s: Gebroeders Kok, Liebherr

LIEBHERR TA 230 LITRONIC

Liebherr leverde eerder dit jaar vier nieuwe TA 230 Litronic-knikdumpers af aan Gebroeders Kok in Bakkeveen. De TA 230 draagt weliswaar dezelfde naam als zijn voorganger, maar is in weinig meer met die machine te vergelijken.

‘DE NIEUWE SERIE IS GEHEEL VANAF EEN BLANCO PAPIER ONTWORPEN’

GRONDIG 5 2021

In 2010 bracht Liebherr voor het eerst een knikdumper op de markt, maar dat was geen onverdeeld succes. Het wekt daarom geen grote verbazing dat het bedrijf al in 2015 besloot om de serie niet door te ontwikkelen, maar om de opvolger vanaf een blanco stuk papier te ontwerpen.

Die opvolger kwam begin dit jaar op de markt en Liebherr heeft inderdaad een behoorlijk andere machine op de markt gezet. De 30-tons TA 230 Litronic hield wel zijn naam, maar kreeg een nieuw uiterlijk en veel nieuwe componenten. De imposante neus is verdwenen. Daarvoor in de

LIEBHERR - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

plaats kwam een schuin aflopende motorkap, die het zicht vóór de machine sterk verbetert. Onder de motorkap ligt in de lengte een nieuwe 12,0-liter-Liebherr-zescilinder, goed voor 265 kW (360 pk). De oude TA 230 had een 10,5-liter-Liebherr met 270 kW (367 pk). De motor is iets schuin geplaatst en daardoor ontstond ruimte voor de aflopende motorkap. Achter de motor, onder de cabine, ligt de transmissie. Dit is als vanouds een automatische ZF-powershiftbak, met acht versnellingen vooruit en vier achteruit. Deze geeft de dumper een snelheid van 57 km/u vooruit en 16 km/u achteruit. De componenten voor de uitlaatgasnabehandeling vonden een plekje achter de cabine.

Daaraan werken ook de rechte zijkanten mee. De bak loopt aan de achterkant verder op, waardoor er op een helling minder verlies van lading is. De bak loopt naar achteren conisch uit, waardoor hij gemakkelijker lost. Voor ladingen die de neiging hebben te blijven plakken, is de bakverwarming door de uitlaatgassen een oplossing. De grote kiphoek van zeventig graden is gebleven. Kippen kost twaalf seconden en het laten zakken van de bak acht. Dat zijn goede tijden, maar die kende de voorganger ook. De nieuwe bakvorm heeft er wel toe geleid dat de inhoud iets kleiner is geworden, 17,5 ten opzichte van 18,0 kubieke meter, volgens ISO 6483. De laadcapaciteit ging van 30 naar 28 ton. De buitenmaten van de machine zijn nagenoeg gelijk gebleven en het eigen ge-

ZICHT RONDOM VERBETERD

wicht nam licht toe, van 24,4 naar 24,6 ton.

Die cabine is ook volledig nieuw, inclusief de toegang. Moest je voorheen nog behoorlijk steil klauteren, nu kun je comfortabel achter het voorwiel langs. Het zicht is sterk verbeterd. Dat komt in de eerste plaats doordat de voorste cabinestijlen veel verder naar achteren staan en er daardoor een grote panoramische voorruit kon worden geplaatst. Het totale glasoppervlak van de cabine is ook sterk vergroot. De ruiten aan de zijkant lopen nu veel verder door naar onderen en de dikke stijlen zijn verdwenen. Uiteraard hield de cabine wel zijn ROPS/FOPS-deugdelijkheid. Wat ook meespeelt, is de sterk aflopende motorkap, waardoor je tot net voor de machine kunt kijken. Daarbij hoort ook het fors lagere dashboard, waar je gemakkelijk overheen kijkt. Liebherr heeft ook goed gekeken naar de geluidsisolatie. De cabine is merkbaar stiller geworden. De chauffeur heeft een nieuwe touchscreen-terminal tot zijn beschikking, die ook dient voor de weergave van de standaard achteruitrijcamera. Data over motor, belading en locatie kunnen niet alleen worden weergegeven op de terminal, maar via het Lidat-telemetriesysteem van Liebherr ook direct worden doorgegeven aan de thuisbasis of de importeur. De chauffeur heeft ook een aantal hulpprogramma’s tot zijn beschikking die hem het werken vergemakkelijken. Zo zijn er naast het automatisch schakelen van de transmissie ook snelheidsafhankelijke besturing, cruisecontrol en Hill Start Assist.

BAK MET WEEGINRICHTING In het oog springt ook de helemaal vernieuwde laadbak. Deze kreeg een rechte voorkant, waardoor de bak beter is te laden met een wiellader.

‘DE EERSTE ERVARINGEN BEVESTIGEN DAT ER SPRAKE IS VAN EEN FORSE VERBETERING’ Liebherr voorziet de bak standaard van een weeginrichting, zodat de chauffeur goed zicht heeft op de belading en er een overzicht is van de vervoerde tonnen. Optioneel zijn er signaleringslichten buiten de cabine te plaatsen die ook de kraanmachinist zicht geven op de maximale belading. Importeur Wynmalen & Hausmann leverde de eerste vier nieuwe machines af aan Gebroeders Kok in het Friese Bakkeveen, dienstverlener in infra en agrarisch. Het bedrijf, met meer dan honderd werknemers, is een grote afnemer van Liebherr-machines. Van alle grondverzetmachines is het merendeel Liebherr, waaronder ook een aantal dumpers uit de eerste serie. Daarvan zijn er nu vier vervangen door de nieuwe serie. Gebroeders Kok heeft zich uitgebreid laten informeren, ook via bezoeken aan de fabriek. De testresultaten met de nieuwe machines gaven de bevestiging dat er daadwerkelijk sprake is van een forse verbetering. De goede ervaringen met importeur Wynmalen & Hausmann speelden ook een rol in de beslissing tot aanschaf van de vier nieuwe machines. Deze zijn ingezet op het project van de verbetering van de Afsluitdijk. Twee machines draaien er in de kleuren van opdrachtgevers BAM en Van Oord, de twee anderen draaien er in het wit.

De machine heeft met name aan de voorkant meer bodemvrijheid. Het gegoten knikstuk is een stuk zwaarder dan het oude.

De cabine kreeg een veel groter glasoppervlak. Het zicht naar voren verbeterde verder door een nieuw dashboard en de schuin aflopende motorkap.

Liebherr pakte een blanco tekenvel bij het ontwerpen van de nieuwe dumper. Het verschil tussen de oude en de nieuwe machine is groot.

Gebroeders Kok in Bakkeveen werkt inmiddels met vier nieuwe TA 230-dumpers. Dat is een Europese primeur.

GRONDIG 5 2021

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK - CATERPILLAR

Meer gemak voor de machinist Tekst en foto’s: Arend Jan Blomsma

EERSTE ERVARINGEN MET CATERPILLARS MOBIELE NEXT GEN-GRAAFMACHINES

Vorig jaar introduceerde Caterpillar de eerste twee mobiele graafmachines van de nieuwe Next Gen-generatie. Deze eerste M314- en M318-modellen draaien inmiddels in de praktijk en wij informeerden bij Reko Raalte naar de ervaringen met de nieuwe machines. Beter zicht en een betere aansturing blijken de belangrijkste verbeteringen.

Ruim na de introductie van de nieuwe generatie rupsgraafmachines van Caterpillar, eind 2017, was het in 2020 de beurt aan de mobiele graafmachines. In het voorjaar werden de M314 en M318 van de Nex Gen-generatie mobiele graafmachines voorgesteld en het zal niet lang meer

GRONDIG 5 2021

duren voordat we kennis kunnen maken met de M316. Daarna is het de beurt aan de M320 (derde kwartaal 2021). De M315 en de M319 staan gepland voor het vierde kwartaal van 2021 en in het eerste kwartaal van 2022 zullen ten slotte de M317 en M322 worden voorgesteld. Werden de

CATERPILLAR - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

rupsmachines als nieuwe generatie bestempeld, de mobiele graafmachines staan bij Cat ‘gewoon’ als Next Gen te boek. Het is echter net zo’n grote vernieuwingsstap als bij de rupsgraafmachines

IN NEDERLAND Cat heeft aan de machine zelf veel veranderd ten opzichte van de voorgaande F-serie. De fabrikant belooft niet alleen meer comfort in de nieuwe cabine, maar ook tien procent lagere onderhoudskosten, een vijf procent lager brandstofverbruik en betere prestaties. Dankzij een nieuwe zwenkmotor met een elektronisch geregelde zwenkpomp heeft de machine vijftien procent meer zwenkkracht. Uiteraard is de Cat C4.4-motor op Stage V-emissieniveau gebracht. Omdat het koelpakket mooi compact is, is in combinatie met een vernieuwd luchtfilter het zicht naar rechts sterk verbeterd. De cabine is uitgerust met elektrische joysticks en pedalen en een 10-inch-touchscreen. Omdat leidingen in de cabine ontbreken, is het geluidsniveau in de cabine lager geworden. Je kunt de joysticks helemaal aanpassen aan je eigen wensen en deze per machine of per machinist opslaan in een apart profiel. Je kunt zelfs je telefoon opnemen via de joystick en een DAB+-radio is standaard. De luchtgeveerde stoel heeft verwarming en ventilatie. De automatische klimaatregeling is standaard. De geclaimde lagere onderhoudskosten worden onder meer veroorzaakt door minder hydrauliekfilters en filters met een langere standtijd en een nieuw ontworpen hydrauliektank met minder liters. Ook de lange verversingsintervallen spelen een belangrijke rol. Motorolie en oliefilter moeten om de 1000 uur worden vernieuwd, terwijl de hydrauliekolie 6000 uur kan blijven zitten. Tussentijds moet dan wel het hydrauliekfilter een keer worden vervangen.

REKO RAALTE DRAAIT ERMEE De eerste M314’s en M318’s draaien inmiddels in Nederland. Reko Raalte heeft de eerste drie Next Gen-machines al aan het draaien, een M318 en twee M314’s. Het bedrijf heeft daarnaast nog een M314 in bestelling. Het bedrijf heeft ongeveer 75 mensen aan het werk en is actief in wegenbouw, infrastructuur, transport, zandwinning, sloopwerk, asbestsanering en containerverhuur. “Caterpillar is ons huismerk en het is een kwaliteitsproduct”, zegt directeur Vincent Reinders. “Pon geeft een goede service en heeft goede monteurs in dienst. De nieuwe kranen vervangen oudere Cat-machines. We hebben wel gekeken of er wat anders zou moeten komen, maar we hebben toch weer voor Cat gekozen, ook vanwege de

goede prijs-kwaliteitverhouding. De machinisten draaien nog niet zo lang met de nieuwe machines, maar zijn wel enthousiast. Cat heeft de machines goed verder ontwikkeld en vooral het comfort en het bedieningsgemak verbeterd. Het is nog te vroeg om iets te zeggen over het brandstofverbruik, het onderhoud en de beloofde verbeteringen in de prestaties.”

‘HET GEVOEL IN DE HENDELS WAS EVEN WENNEN, MAAR DAT VIND IK NU SUPER’

Herdi Brilleman draait sinds enige tijd op een M314. Hij is er laaiend enthousiast over: “Het is een magnifieke machine.”

EVEN WENNEN Het verbeterde bedieningsgemak wordt volmondig onderstreept door machinist Herdi Brilleman, die sinds een paar weken met de M314 draait. “Hij bevalt hartstikke goed, het is een supermachine. Het zicht is verbeterd, net als de aansturing. Vincent Reinders vroeg wat er op de nieuwe kraan moest en toen heb ik hem een lijstje gegeven met bijna alle mogelijke opties. Zo heeft de machine nu joystickbesturing, automatische afstempeling van de assen en een geveerde boom. Hij is voorbereid op het werken met 3D-programma’s. De 360-gradencamera’s zitten er niet op, maar ik heb wel een camera achter en één aan de rechterkant. Veiligheid is belangrijk. Daarom zitten er op de machine ook rondom flitsers. Het draaikantelstuk is helemaal geïntegreerd in de bediening. Het gevoel in de hendels was even wennen, maar dat vind ik nu super. Het zwenken gaat heel snel. Ik heb hem al wat teruggeregeld, want ik moest vaak tegenzwenken. Je kunt alles heel gemakkelijk instellen via het scherm. Het is nog wel wat uitproberen zo in het begin. Het dagelijks onderhoud is gemakkelijk. Het luchtfilter is vanaf de grond goed bereikbaar. Olie peilen is eigenlijk niet nodig, maar ik doe het ’s morgens toch altijd even. Dat is ook heel gemakkelijk vanaf de grond te doen. Alleen voor het vullen van de AdBlue-tank moet ik even op de machine klimmen. Voor het tanken van de diesel hoeft dat eigenlijk niet, want we hebben een vulpompje, maar ik doe toch altijd even de dop eraf voor de ontluchting. De machine heeft centrale smering van de bovenwagen. Het blad zit daar niet op, maar daar hebben ze alle smeerpunten bij elkaar gebracht, die vanuit één punt vet krijgen. Dit is nu mijn vierde Cat in de negentien jaar dat ik bij deze baas werk en het is gewoon een magnifieke machine.”

De cabine is fors vernieuwd. Hij werd stiller en het zicht is beter. De joysticks en pedalen zijn allemaal elektrisch bediend.

Het nieuwe luchtfilter is heel compact. Daarom kon de beplating sterker aflopen en is het zicht naar rechts beter.

Oliepeilen is eigenlijk niet nodig, want het Cat C4.4-blok heeft hiervoor een sensor. Toch is het gemakkelijk te doen.

GRONDIG 5 2021

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK - OPLEIDING

De groene draad

Tekst: Egbert Jonkheer Foto’s: Egbert Jonkheer en Soma College

SOMA COLLEGE EN SOMA BEDRIJFSOPLEIDINGEN, HARDERWIJK

Het Nieuwe Draaien komt in de opleiding van machinisten en monteurs inmiddels ruimschoots aan bod, maar hoe bereid je leerlingen en cursisten voor op een duurzame toekomst? We bezochten het Soma College, de vakopleider voor infra in Harderwijk. “Het vak verandert, machines veranderen en het type student verandert mee.”

‘VAN OUDSHER HEERST ER EEN SFEERTJE VAN: GAS EROP, ROOK UIT DE UITLAAT EN GAAN’

Een groepje eerstejaars leerlingen is virtueel aan het graven op de simulatoren van het Soma College in Harderwijk. Op een realistische manier geven de schermen weer wat hun machines doen als zij de pedalen en joysticks bedienen: de één graaft een gat ergens in een binnenstad, de ander is een zandbaan aan het egaliseren. Ook aan de achterkant gaat het er zo realistisch mogelijk aan toe. De software houdt bij hoe efficiënt er wordt gewerkt en hoeveel brandstof erdoor gaat. “Op die manier kun je ze goed laten zien hoe je de

SPECIALE AANBIEDING Wil je ook slim besparen op de exploitatiekosten van je machinepark? Schrijf dan je medewerkers voor juli 2021 in voor de cursus Het Nieuwe Draaien via de website van Soma Bedrijfsopleidingen (www.somabedrijfsopleidingen.nl) en ontvang met de code ‘GRONDIG’ tien procent korting.

GRONDIG 5 2021

juiste balans vindt tussen economisch werken en voldoende capaciteit draaien”, legt docent Daniël Stronks van de machinistenopleiding uit. “Van oudsher heerst er een sfeertje van: gas erop, rook uit de uitlaat en gaan. We vinden het echter belangrijk om de jongelui bewust te maken van de effecten van hun gedrag”, aldus Stronks. Ook op de grote zandbanen van het voormalige defensieterrein, waar de ouderejaars met echt materieel draaien, is er aandacht voor efficiënt en zuinig draaien. “Alleen al met de juiste inrichting van de werkplek bespaar je meer dan je denkt. Korte lijnen, met zo weinig mogelijk hoogteverschil oppakken en niet onnodig een volle bak door de grond halen: dan heb je al snel weer een paar procenten te pakken. Juist dat vakmanschap maakt het leuk. We willen dat ze trots zijn op zuinig draaien.”

NIEUWE TECHNIEKEN Naast aandacht voor de principes van Het Nieuwe Draaien, die al langer in de lessen worden verwe-

OPLEIDING - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

ven, kloppen er talloze nieuwe technieken aan de poort. “Onze wereld zal flink veranderen tussen nu en 2030”, zegt Martin van den Berg, docent van de monteursopleiding van het Soma College. “Bedrijven komen met allerlei nieuwe technieken. Welke technieken het gaan halen en welke niet, dat weet natuurlijk niemand precies, maar wij willen onze leerlingen wel zo goed mogelijk voorbereiden. Daarover staan we in nauw contact met importeurs.”

‘ALLEEN AL MET DE JUISTE INRICHTING VAN DE WERKPLEK BESPAAR JE MEER DAN JE DENKT’ Stap voor stap zetten hij en zijn collega’s nieuwe modules op, waarin aandacht is voor elektrificatie, voor energiedragers zoals waterstof en voor alternatieve brandstoffen zoals biodiesel en HVO. Wat is het, wat doet het, wat kun je ermee en hoe werk je er veilig mee? Alle docenten hebben inmiddels een cursus e-voertuigen gevolgd en zijn NEN9140-gecertificeerd, wat betekent dat ze mogen werken onder de kap van elektrische machines. “Je moet weten wat er gebeurt en hoe je er veilig mee kunt werken, want 400 volt op je lijf is echt niet fijn en kan levensgevaarlijke situaties opleveren als je niet weet wat je doet. Alle studenten die hier op school komen, krijgen op z’n minst de basiskennis mee. Ook bouwen we verder aan verdiepende lesprogramma’s en zijn we bezig om meer elektrische machines in onze vloot op te nemen.”

‘ER WORDEN OOK ANDERE EISEN GESTELD AAN DE MENSEN DIE HET SOMA COLLEGE OPLEIDT’

ANDERE VAARDIGHEDEN Opleidingsmanager Bea Meijer ziet dat de ontwikkelingen in de techniek razendsnel gaan, maar ook dat er andere eisen worden gesteld aan de mensen die het Soma College opleidt. “Het takenpakket van de toekomstige werknemers wordt breder. Vieze handen willen maken en technisch inzicht blijven belangrijk, maar er komen skills bij op gebied van ICT en communicatie. Voor de machinisten geldt dat ze ook kennis moeten hebben van flora en fauna, van CO2-prestaties en ook een vak als burgerschap is belangrijker dan ooit. Je bent een schakel in het geheel. Dat trekt ook weer andere typen leerlingen aan.”

Energie besparen begint bij het slim inrichten van het werkterrein. Het is één van de basislessen die leerlingen leren op het Soma College.

OVER TWINTIG JAAR IS ALLES ELEKTRISCH Sytze Kloosterman is werkzaam als accountmanager bij Soma Bedrijfsopleidingen, dat opleidingen en kortdurende cursussen en trainingen voor volwassenen uit de sector verzorgt. Kloosterman is de geestelijk vader van Het Nieuwe Draaien. Na een carrière als aannemer in de GWW werd hij docent en ontwikkelde hij een cursus rond effectief en efficiënt machinegebruik. “Geld besparen voor je baas, daar begon het mee, maar de milieuprestaties gaan daarmee hand in hand”, vertelt hij. De beginselen van zijn lesmethode zijn door de BMWT gedeponeerd als Het Nieuwe Draaien. Soma Bedrijfsopleidingen is de grootste gecertificeerde opleider en biedt merkonafhankelijke cursussen aan. Hoewel hij niet meer als docent actief is, zit Kloosterman boven op de laatste ontwikkelingen en is hij nauw betrokken bij de ontwikkeling van het lesmateriaal. “Het blijft mooi om te zien. Nog steeds kom ik ervaren machinisten tegen die verbaasd zijn hoeveel brandstof ze kunnen besparen. Gemiddeld gaat het om een besparing van tien procent, al verschilt natuurlijk elke situatie. Het voorkomen van onnodig stationair draaien levert de grootste winst op. Dat gaat al snel om een half uur per dag. Daarmee bespaar je per machine al gauw enkele duizenden euro’s aan brandstof per jaar. Naast CO2 scheelt het ook relatief veel fijnstofuitstoot, want bij stationair draaien is de verbranding onvolledig”, aldus Kloosterman. Via coaching ‘on the job’ kijken de opleiders mee en is er een wisselwerking met machinisten op hun eigen machines. “Dat werkt het best en is vaak ook het leukst.” Soma biedt sinds kort ook de mogelijkheid om kennis te maken met elektrisch aangedreven machines. “Waar let je op en wat doe je bij brand of wanneer je te water raakt? Mensen weten er weinig van. Terwijl je op steeds meer plaatsen de apparatuur tegenkomt. Ik verwacht dat over twintig jaar alles elektrisch is: kleine machines met accu’s, grotere machines via een energiedrager, zoals waterstof of mierenzuur. Wat mij zorgen baart, is dat nog niet iedereen ermee weet om te gaan. Rijden is vaak geen probleem, maar wat doe je onder de kap? Daar gaan we de komende tijd bedrijven bij helpen. Ook moet je samen met opdrachtgevers nadenken over de inzet, want het staat leuk in de aanbesteding, maar hoe maak je die CO2-bijdrage ook echt waar? Hoe snel gaan die accu’s leeg en waar ga je die dingen opladen midden in het stadscentrum? Nu hoor ik nog wel eens een aggregaat op de achtergrond brommen om stroom te genereren.”

GRONDIG 5 2021

Machines voor professionals ! Krukasspitmachines Alle lagers met oliebadsmering Nieuw : HD oliekeerringen Krukas deelbaar bij iedere spade Optie: hefinrichting voor kopeg of frees Walterscheid aftakas met nokkenkoppeling Laag vermogensbehoefte

G- 1 9 0

Tiger-450P/600

Opklapbare frezen Beide freeshelften zonder tussenruimte Hefcilinders op het zwaartepunt Zware tussen-versnellingsbakken Ook in overtop of bio-uitvoering Walterscheid aftakassen Zij-aftakassen met nokkenschakelkoppelingen

Bieslook 15

gerard.zweers@argi.nl

www.argi.nl

6942 SG DIDAM

06-53236180

like ons op facebook

LDSR 300

Een prima keuze voor uw wiellader Zwaar transport eist een excellente stabiliteit en stevigheid. Gemaakt om te presteren op de zwaarste ondergronden. Premium rubberkwaliteit die bestand is tegen inrijdingen. Uitstekende tractie.

Forrez Nederland • Middelkampseweg 7 - 5311 PC Gameren T +31 (0)416 693 355 • nederland@forrez.com • www.forrez.com Voor meer info: www.forrez.com - T 057 22 90 70

ECONOMIE - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

IN KORT BESTEK - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

EBITDA GEMIDDELD € 440.000,Op het gemiddelde cumelabedrijf kwam in 2019 vanuit de bedrijfsvoering € 440.000,Grondig 5 beschikbaar voor het betalen van rente, aflossingen, belastingen, Pag 47 investeringen en eventuele privé-onttrekkingen. Dit is de zogenaamde EBITDA. Rubriek: Ondernemen metinCumela Met name banken kijken hun beoordeling van de jaarcijfers naar de ontwikBjizonderheden: geen, vaste opmaak keling van dit kengetal, omdat het inzicht geeft in de ontwikkeling van de kasstroom op een bedrijf. In de cumelasector was de EBITDA als volgt opgebouwd:

EBITDA per bruto marge 25.0% 20.0% 15.5%

15.0% 10.0%

2.2% 5.0%

6.3%

0.0%

Betaalde rentekosten

Een wijziging in overeengekomen werk: het gebeurt vaker wel dan niet. Hoewel het een bekend fenomeen is, weten niet veel opdrachtnemers dat er heel strikte regels in de wet staan over het recht op bijbetaling bij een wijziging van overeengekomen werk. Er geldt namelijk een strenge waarschuwingsplicht. Onlangs bleek bij de rechtbank in Rotterdam maar weer dat het nalaten van het waarschuwen de opdrachtnemer duur kan komen te staan! In deze zaak waren opdrachtgever en opdrachtnemer een vaste aanneemsom overeengekomen voor

2019 Resultaat

WAARSCHUWINGSPLICHT

Afschrijvingen

EBITDA € 440.000,EBITDA gemiddeld CUMELABEDRIJVEN 2019 (EURO’S) Bedrijfsresultaat voor belasting 115.951 Op het gemiddelde cumelabedrijf kwam in 2019 vanuit de bedrijfsvoering € 440.000,- beschikbaar Afschrijvingen 284.316 voor het betalen van rente, aflossingen, belastingen, investeringen en eventuele privé-onttrekkingen. Betaalde rentekosten 39.871 Dit is de zogenaamde EBITDA. Met name banken kijken in hun beoordeling van de jaarcijfers naar de ontwikkeling van dit kengetal, omdat het inzicht geeft in de ontwikkeling van de kasstroom op een EBITDA 440.139 bedrijf. In de cumelasector was de EBITDA als volgt opgebouwd: Volgenscumelabedrijven bedrijfskundig 2019 adviseur van CUMELA Advies Dieuwer Heins was EBITDA (euro’s) deze EBITDA van € 440.139 op een gemiddeld Bedrijfsresultaat voor belasting 115.951cumelabedrijf 23,9 procent van de bruto marge. Afschrijvingen 284.316 Betaalde rentekosten EBITDA betekent Earnings Before Interest, 39.871 Tax, Depreciation and AmortisaEBITDA 440.139 tion, oftewel winst voor aftrek van rente, belasting, afschrijving en afboekingen. In de tabel is voor 2019 weergegeven hoe het bedrijfsresultaat, de Volgens bedrijfskundig adviseur van CUMELA Advies Dieuwer Heins was deze EBITDA van € 440.139 afschrijvingen, de rentekosten en de EBITDA zijn voor de cumelasector. Het op een gemiddeld cumelabedrijf 23,9 procent van de bruto marge. bedrijfsresultaat is inclusief een eventuele berekende and arbeidsvergoeding EBITDA betekent Earnings Before Interest, Tax, Depreciation Amortisation, oftewel winst voor voor de ondernemer. De incidentele en lasten, overige opbrengsten enweergegeven hoe aftrek van rente, belasting, afschrijvingbaten en afboekingen. In de tabel is voor 2019 het afschrijvingen, deook rentekosten en de EBITDA zijn voor de cumelasector. Het het bedrijfsresultaat, resultaat van eendenevenbedrijf zijn meegenomen. bedrijfsresultaat is inclusief een eventuele berekende arbeidsvergoeding voor de ondernemer. De Tussen de verschillende typen cumelabedrijven verschilt de opbouw van de incidentele baten en lasten, overige opbrengsten en het resultaat van een nevenbedrijf zijn ook EBITDA behoorlijk. “Een grondverzetbedrijf is minder kapitaalintensief” vermeegenomen. telt Heins. “Hier liggen typen de investeringen lagerverschilt en dat zien we terug lagere Tussen de verschillende cumelabedrijven de opbouw vaninde EBITDA behoorlijk. “Een grondverzetbedrijf is minder kapitaalintensief” Heins. “Hier liggen de investeringen lager en afschrijvingen en rentekosten. Er is daardoorvertelt minder ruimte nodig voor het dat zien we in lagere afschrijvingen envan rentekosten. Er is daardoor minder ruimte nodig voor betalen vanterug de aflossingen. Het resultaat een gemiddeld grondverzetbehet betalen van de aflossingen. Het resultaat van een gemiddeld grondverzetbedrijf is juist hoger dan drijf is juist hoger dan van bijvoorbeeld een agrarisch loonbedrijf en dat heeft van bijvoorbeeld een agrarisch loonbedrijf en dat heeft weer een positieve invloed. Uiteindelijk is het weer een positieve invloed. Uiteindelijk is het dus belangrijk om de EBITDA te beoordelen aan de hand van het totale financiële plaatje, waarbij in elk geval geldt dat een goed resultaat met voldoende afschrijvingen en rentekosten leidt tot een hoge EBITDA en een positieve beoordeling door een financier.”

VOORLOPIGE CIJFERS De cijfers zijn gebaseerd op 290 bedrijven waarvan de jaarrekening 2019 in Cumela Kompas is verwerkt. Het gaat hier om voorlopige cijfers. Wil je weten hoe jouw kengetallen zijn, doe dan mee aan de kengetallenvergelijking Cumela Kompas. Neem hiervoor contact op met je bedrijvenadviseur, bel met de Ondernemerslijn op (033) 247 49 99 of stuur een e-mail naar kengetallen@cumela.nl

onder meer het opnemen en afvoeren van bestrating en het ontgraven en afvoeren van zand. Tijdens de uitvoering bleek dat er geen zand, maar grond moest worden ontgraven en afgevoerd. De opdrachtnemer vroeg om vergoeding van de extra kosten, maar de opdrachtgever weigerde, omdat de opdrachtnemer niet tijdig zou hebben gewaarschuwd voor de extra kosten. De opdrachtgever kreeg van de rechtbank gelijk, maar waarom? Wanneer er sprake is van kostenverhogende omstandigheden moet de opdrachtnemer de opdrachtgever zo snel mogelijk waarschuwen voor de noodzaak tot een prijsverhoging. Kostenverhogende omstandigheden zijn wijzigingen die na het sluiten van de overeenkomst leiden tot een hogere prijs én de opdrachtnemer niet kunnen worden toegerekend. Gaat het om wijzigingen en/of aanpassingen op verzoek van de opdrachtgever zelf, dan spreken we over meerwerk. Toch geldt ook voor meerwerk een soortgelijke waarschuwingsplicht. In deze zaak waren de werkzaamheden tussen 9 en 14 juni uitgevoerd. De melding van de extra kosten werd pas op de laatste dag (14 juni) gedaan. Volgens de rechtbank was die niet spoedig of tijdig, omdat de waarschuwing pas na afloop van de desbetreffende werkzaamheden werd gegeven. De opdrachtnemer voldeed daardoor niet aan zijn waarschuwingsplicht en heeft daardoor geen recht op bijbetaling. Een tip: communiceer (zeker de forse) kostenverhogende omstandigheden en meerwerken dus tijdig én schriftelijk met de opdrachtgever, zodat je deze extra kosten niet zelf hoeft te betalen. Geralde Bouw-van de Bunt, adviseur juridische & GWW-zaken

GRONDIG 5 2021

ONDERNEMEN MET CUMELA - CUMELARIA

Cumelaria Cumelavrouwen in het zonnetje gezet

VAN EIJCK WINT AGROSCOOPBOKAAL 2021

Van Eijck Agro, Grond & Groen in Alphen won onlangs de Agroscoopbokaal 2021. Jaarlijks reiken ForFarmers en Reudink deze bokaal uit aan klanten die een bijzondere prestatie hebben geleverd. Van Eijck won de prijs omdat het bedrijf met innovatieve technieken bijdraagt aan een duurzamere landbouw en rendementsverbetering bij zijn klanten. In haar rapport roemt de jury de manier

waarop Van Eijck GPS- en NIR-techniek toepast, de aandacht voor bodemkwaliteit en het initiatief om op eigen terrein een monovergister te bouwen. Deze installatie verwerkt sinds 2019 een substantieel deel van het mestoverschot in de regio tot onder meer een hoogkwalitatieve bodemverbeteraar en levert ‘groen gas’ op voor zo’n 1500 huishoudens.

Familie Hiemstra passend gehuldigd Op zondag 2 mei werden de nietsvermoedende Lieuwe en Sientje Hiemstra uitgebreid in het zonnetje gezet. In een besloten bijeenkomst, georganiseerd door de dochters Marijke en Yvonne, werden ze in het bijzijn van alle werknemers van het bedrijf uitvoerig bedankt. Loonbedrijf Hiemstra werd begin 2021 overgenomen door Sjoerd Nauta BV uit Grou. Lieuwe en Sientje gaan, na meer dan vijftig jaar in het loonwerk actief te zijn geweest, genieten van hun welverdiende pensioen. Van het personeel ontvingen ze een prachtige houten tuinbank, waarop ze samen kunnen genieten. Van Gerrit Rottiné van Cumela Verzekeringen ontvingen ze de gouden Cumela-speld.

Gerard Welte vijftig jaar bij Van Berkel Groep ‘De onmisbare schakel in het bedrijf’, dat is wat inzenders unaniem aangeven. Ze reageerden daarmee op onze oproep om de cumelavrouw voor moederdag in het zonnetje te zetten. Bea Jakobs, Renate Roozen, Carla de Looff, Ria Gerritsen, Petra Thijssen en Hannie Rijsdijk mochten een mooie bos bloemen in ontvangst nemen.

GRONDIG 5 2021

Hij woonde in de buurt en kon met landbouwmachines werken, dus startte Gerard Welte op 1 mei 1971 als loonwerker bij de Van Berkel Groep. Nu, vijftig jaar later, is hij de eerste medewerker van het bedrijf die zo’n uniek jubileum viert. Gerard heeft het bedrijf zien veranderen en groeien. Dat je na de vut nog niet los kunt komen van het bedrijf zegt iets over Gerard als persoon en Van Berkel als bedrijf. Gerard is met veel enthousiasme nog regelmatig aan het werk op de omzetmachine en daarnaast elke zaterdag aan het werk bij de weegbrug op de locatie van Van Berkel in Uden.

GEKRUID - ONDERNEMEN MET CUMELA

OPRUIMVIRUS

EEN ‘LINTJE’ IN AKERSLOOT Een week voor de welbekende lintjesregen in Nederland kreeg Ton van der Eng een gouden Cumela-speld opgeprikt vanwege zijn veertigjarig dienstverband bij Loonbedrijf R. van Vliet in Akersloot. Ton wordt geroemd vanwege zijn betrokkenheid bij het bedrijf. Het is een topmachinist, die in de beginperiode inzetbaar was op de mobiele kraan bij opdrachtgever Lbu, maar nu alweer enige tijd aan het werk is bij opdrachtgever Van Baarsen Buisleidingen in Badhoevedorp. Als verrassing stond ‘zijn’ kraan met spreuk en vlag op het pad bij het huis van Ton. Vanwege de coronamaatregelen kreeg hij de felicitaties van Ruud en Renate van Vliet en alle collega’s op gepaste afstand.

25-jarig jubileum René de Vries bij A. Geerlings Op 1 mei was medewerker René de Vries 25 jaar in dienst bij A. Geerlings Cultuurtechnisch Loonbedrijf & Machineverhuur uit Noordwijkerhout. René werd op gepaste afstand in het zonnetje gezet door zijn collega’s. De vrouw van René huldigde hem door het opspelden van de zilveren Cumela-speld. René kreeg daarnaast een eigen glossy, waarin collega’s en klanten een eigen stukje hadden geschreven. Ook kreeg René een nachtje weg naar Den Bosch aangeboden, waar hij mag overnachten in de Bossche Kraan.

Vanuit het niets kwamen we zomaar ineens in een opruimmanie terecht. Waarschijnlijk waren het de naweeën van de diverse afgehandelde klussen in de rustiger winterperiode. We waren toen naar alle tevredenheid bezig geweest met allerlei werkzaamheden, zoals het aanvragen van alle kentekens, het bijna geheel papierloos maken van ons kantoor en de administratie en het digitaliseren van het gehele VCA- en machinekeuringssysteem, waardoor er veel papier kon worden weggegooid.

‘BLIJKBAAR HAD IK PETER AANGESTOKEN MET EEN VIRUS, MAAR DAN IN POSITIEVE ZIN: HET ‘OPRUIMVIRUS’’ Blijkbaar had ik inmiddels Peter aangestoken met een virus, maar dan in positieve zin: het ‘opruimvirus’. Aangezien ‘echt opruimen’ er de laatste jaren een beetje bij was gebleven, ging Peter nu voortvarend aan de slag in de werkplaats en de loodsen. Alles werd van zijn plaats gehaald, schoongemaakt, gesorteerd, opgeruimd en opnieuw ingedeeld en veel nutteloze zaken werden weggegooid. Ja alles, van de zolders tot in de kleinste hoekjes, werd zeer grondig nagekeken. Een verademing. Ook werden er in overleg met onze medewerkers nieuwe ergonomische looproutes uitgedacht en vervolgens bepaalde zaken naar plan opnieuw ingericht. Er bleken best veel verbeterpunten te zijn, waardoor onder andere zwaar tilwerk kan worden voorkomen. Ondertussen werd ik door het proces in de werkplaats en de loodsen ook weer aangestoken. Ook alle kasten in het kantoor en de kantine werden nagekeken en ontdaan van alle in de jaren verzamelde boeken, mappen, folders, handige apparaten en andere troep. Vele zaken konden richting kringloop of afvalcontainer. Wat een troep werd er de laatste weken afgevoerd en met elke container, bak of zak die het terrein verliet, werden we al maar blijer. Wat een ruimte en overzicht! Vanzelfsprekend is het nu de bedoeling dat we ons bedrijf met elkaar netjes houden en de dingen na gebruik weer terugleggen op vaste plekken. Zo kunnen we allemaal weer snel en efficiënt werken. We kunnen er weer tegenaan. Het virus heeft zijn werk gedaan! Gretha Toering, Toering Loon- en Grondverzetbedrijf

GRONDIG 5 2021

ONDERNEMEN MET CUMELA - VROUWEN IN HET CUMELABEDRIJF

Voor het sociale praatje (en meer) Renate Roozen werkt op kantoor bij Loonbedrijf Kos in Julianadorp, dat wordt gerund door Kees Kos en haar man Coen Roozen. “Een vrouw in het bedrijf is goed. Zij denkt meer aan het personeel.” Tekst en foto’s: Marjolein van Woerkom

‘WE HEBBEN TOT EEN JAAR TERUG DE REISKOSTENVERGOEDING BETAALD’

GRONDIG 5 2021

Het is één van de weinige keren dat ze op kantoor is. Sinds de coronapandemie werkt ze voornamelijk thuis. Alleen op vrijdag fietst ze de drie kilometer naar het bedrijf heen en terug. Vooral toen de scholen nog dicht waren, was ze erg druk met het lesgeven van twee kinderen en een derde die er tussendoor huppelde. Ondertussen regelde ze alles wat ze moest regelen voor het personeel. “Ik vond zelf dat ik veel te weinig op het bedrijf was, maar toch kreeg ik onlangs een mooie bos bloemen als bedankje van het personeel. Dat is een fijne waardering.” Sinds september 2017 zit Renate Roozen op kantoor bij Loonbedrijf Kos in Julianadorp, een voornamelijk agrarisch loonbedrijf dat is gespecialiseerd in de bloembollenteelt. Het bedrijf telt twee bazen

en zes personeelsleden, van wie Renate er één is. Een lange geschiedenis ging daaraan vooraf. Als jong meisje ging ze in de vakanties al logeren bij Kees Kos om bij een kweker in dezelfde straat op te passen. Kees en zijn vrouw waren vrienden van haar ouders. Bij Kees leerde Renate op een gegeven moment Coen kennen, die als werknemer bij het bedrijf werkte. Ze kregen een relatie en trouwden. In 2015 vroeg Coen aan Kees of hij opvolging had en zo nee, of hij dan het bedrijf zou kunnen voortzetten. “Ik had zoiets van: als dat jouw droom is, dan moet je dat doen”, zegt Renate. Ondertussen werkte ze zelf op een peuterspeelzaal, wat in eerste instantie heel leuk was, maar wat uiteindelijk toch spaak liep. “In 2017, toen ik zwanger was van de derde, vroeg Kees of ik de

NAAM: RENATE ROOZEN

ROL OP HET BEDRIJF: WERKT OP KANTOOR

IN BEDRIJF SINDS: SEPTEMBER 2017

CUMELABEDRIJF: LOONBEDRIJF L. KOS & ZOON BV, JULIANADORP

VROUWEN IN HET CUMELABEDRIJF - ONDERNEMEN MET CUMELA

boekhouding wilde doen. Dat leek mij een leuke nieuwe uitdaging. Daarnaast vond ik het fijn dat Coen en ik dan echt samen, met Kees erbij natuurlijk, in het bedrijf zouden werken. Dus ik heb hem gezegd dat ik na mijn verlof zou beginnen.”

VERANDERINGEN DOORGEVOERD En zo is het gelopen. Hoewel ze zelf “geen ervaring met niks niet had”, zoals ze het zelf zegt, heeft ze zich de kneepjes van het boekhouden eigen gemaakt. Elk kwartaal kwam de boekhouder en zij zat naast hem om het te leren. Daarnaast deed ze enkele cursussen. Wel had ze al twaalf jaar ervaring in de kinderopvang en al zes jaar OR-ervaring, dus ze wist onder andere hoe ze cao’s moest lezen. “Net als bij veel andere loonbedrijven ging er vroeger een schoenendoos met bonnetjes naar de boekhouder, maar ik wilde het zakelijker aanpakken.” Ze begon met de reiskostenvergoeding. “Werknemers wisten niet dat ze daar recht op hadden, mede doordat ze op de fiets komen. Ik wilde graag alles netjes regelen, dus we hebben tot een jaar terug de reiskostenvergoeding betaald. Iedereen was het daarmee eens.” Een andere verandering betrof de overuren. “Eigenlijk was daar totaal geen zicht op, tot het einde van het jaar, wanneer ineens iedereen zijn overuren uitbetaald kreeg. Dat hakte natuurlijk in op de winst. Ik ben dat dus inzichtelijker gaan maken. Iedereen appt me nu maandag zijn overuren van de week ervoor. Daardoor kunnen we nu beter sturen op de inzet van het personeel. Als iemand aan het begin van het jaar al veel overuren heeft gedraaid, zetten we daar de rem op. Dat is niet alleen voor ons beter, maar het gaat ook om de gezondheid van onze medewerkers. Ze kunnen niet continu doorgaan. Ze moeten toch ook tijd hebben om naar de supermarkt te kunnen gaan?” Een derde verandering was de introductie van de jaargesprekken. “Dat vond ik belangrijk. Coen was in eerste instantie bang dat het zo’n formeel praa tje zou worden, maar ik heb de standaardvragen net wat omgebogen. Het is nu een leuk gesprek, waarin de werknemer in zijn kracht wordt gezet.

Als wij de werknemers laten doen wat ze leuk vinden, blijven ze met plezier naar het werk komen.”

HET SOCIALE ASPECT Dat is ook haar kracht. Het sociale, even een praa tje over hoe het gaat. “Coen is wat zakelijker ingesteld. Ooit waren we samen op een bijeenkomst en toevalligerwijs spraken we, los van elkaar, met dezelfde man. Op de terugweg in de auto wist Coen alles over het machinepark en ik wist alles over het personeelsbeleid”, lacht ze. “Ik vind het welzijn van het personeel gewoon heel erg belangrijk. Ik ben een sociaal type. Ik heb niets voor niets SPW gestudeerd”, aldus Renate. Een vrouw in het bedrijf is dan ook belangrijk, stelt ze. “Ik denk dat de vrouw meer denkt aan het personeel. Niet dat Coen dat niet doet, maar ik stel de vragen anders, waardoor er meer wordt gezegd.” In eerste instantie werd ze aangenomen voor zes en al snel voor dertien uur in de week, maar inmiddels is ze manusje van alles geworden. Ze regelde werkshirts met het logo van het bedrijf voor het personeel en in drukke tijden kookt ze voor hen. Daarnaast is ze voor het gezin - haar man en hun drie kinderen van negen, acht en vier jaar - de vaste basis. “Mijn man werkt vaak meer dan zeventig uur per week. Hij moet ervan op aan kunnen dat het thuis gewoon doordraait.”

SERIE: VROUWEN IN HET CUMELABEDRIJF De cumelavrouw is uniek in haar verscheidenheid. De één zwaait de scepter, de ander kookt in het hoogseizoen elke avond voor het overwerkende personeel en weer een ander werkt buiten de deur. In deze serie laten we krachtige vrouwen aan het woord die soms geheel, soms weinig, maar altijd op één of andere manier betrokken zijn bij de cumelasector.

INSPIRATIE VAN ANDERE VROUWEN In deze tijden mist Renate wel de sociale contacten. “Ik was vrijwilliger bij Cultuur in de Schuur en we organiseerden hier altijd een fietsroute. Dat was leuk om te doen, omdat je dan ook contacten buitenshuis en buiten je werk hebt. Omdat je met je partner in hetzelfde bedrijf werkt, zit je wel heel erg in je eigen cirkeltje”, vertelt ze. Toch heeft ze haar netwerk zo opgebouwd dat ze buiten het bedrijf kan sparren. Sinds ze voor het eerst naar de Vrouwendagen van Cumela ging, in Egmond aan Zee, kent ze verschillende andere loonwerkersvrouwen. “Daar heb ik echt leuke contacten aan overgehouden. Het is fijn om te kunnen sparren”, aldus Renate. En ze doet er ook leuke ideeën op.

‘ZE REGELDE WERKSHIRTS MET HET LOGO VOOR HET PERSONEEL EN IN DRUKKE TIJDEN KOOKT ZE VOOR HEN’

TIPS?

WERK NAAST HET BEDRIJF:

WAT VOEGT JOUW ROL TOE AAN HET BEDRIJF?

“Blijf praten over hoe het gaat en niet alleen binnen het bedrijf. En naar de VIP-dagen komen natuurlijk!”

“Het sociale. Ik heb niet voor niets SPW gestudeerd.”

“Een vrouw denkt meer aan het personeel en de mannen hoeven zich niet druk te maken over facturen maken en betalen (dat laatste vindt Coen vooral zo heerlijk aan mijn rol).”

GRONDIG 5 2021

ONDERNEMEN MET CUMELA - CUMELA.NL

DAGELIJKS NIEUWS VAN EN VOOR DE CUMELASECTOR

Hoogtepunten van Cumela.nl/nieuws CUMELA BIEDT INFORMATEUR OPLOSSINGEN Om informateur Mariëtte Hamer te ondersteunen bij haar coalitieonderhandelingen hebben de beleidsmedewerkers van Cumela oplossingen aangeboden op twaalf verschillende dos-

VERSNELLINGSAKKOORD OM STIKSTOFIMPASSE OP TE LOSSEN Een brede coalitie van natuur- en ondernemersorganisaties heeft eind mei een plan gepresenteerd om uit de stikstofimpasse te komen. Met een gebiedsgerichte aanpak wil ze de uitstoot van stikstof sterk beperken en ruimte creëren voor nieuwe plannen om de economie aan de gang te houden. Cumela is blij met dit initiatief en ondersteunt dit. Het voorstel heeft veel goede elementen die ertoe kunnen leiden dat de stikstofproblematiek geen bedreiging meer is, maar een kans voor de economie wordt. Teun Jansen, die namens Cumela betrokken is in de stikstofwerkgroep van VNO-NCW, waarschuwt wel voor te veel optimisme. “Dit is nog echt een voorstel op hoofdlijnen”, zegt hij. “De voorstellen moeten nog in detail worden uitgewerkt. We blijven volgen hoe de plannen verder worden vormgegeven.”

OOK OP CUMELA.NL • •

Wat zijn nu eigenlijk atv-dagen? Loontabellen cao Groen, Grond en Infrastructuur en cao Bouw & Infra • Gratis testen voor Nederlanders die naar Duitsland moeten reizen • Verantwoord op de weg in Heuvelland Limburg • Kostprijsberekening, handleiding en indexen 2021

GRONDIG 5 2021

siers, zoals het duurzaamheidsbeleid, de platformeconomie en beter bodembeheer. Benieuwd welke oplossingen de cumelasector kan bieden? Download de flyers van de website!

APK- EN TACHOGRAAFPLICHT VOOR SNELLE TREKKERS Vanaf 1 mei zijn de snelle trekkers van cumelabedrijven apk-plichtig geworden. Het gaat dan om landbouwtrekkers met een maximumconstructiesnelheid van meer dan 40 km/u. Daar geldt in veel situaties ook een tachograafplicht voor. De apk-plicht geldt alleen voor bestaande en nieuwe landbouwtrekkers op wielen met een maximumconstructiesnelheid van meer dan 40 km/u. Landbouwtrekkers op rupsen (categorie C), motorrijtuigen met beperkte snelheid, mobiele machines en getrokken materieel zijn niet apk-plichtig. De maximumconstructiesnelheid op het kentekenbewijs is bepalend of een trekker al dan niet apk-plichtig is. De apk-plicht voor snelle trekkers wordt op 1 mei 2021 gefaseerd ingevoerd. Snelle landbouwtrekkers die worden ingezet voor het vervoer van goederen kunnen tachograafplich-

tig zijn. De verordening is van toepassing op wegvervoer van goederen door voertuigen, inclusief aanhangwagens of opleggers, waarvan de toegestane maximummassa meer dan 3,5 ton bedraagt. De tachograafplicht geldt zowel voor beroepsvervoer voor derden als voor eigen vervoer. Deze verordening is niet van toepassing op wegvervoer door voertuigen waarvan de toegestane maximumsnelheid minder dan 40 km/u bedraagt. Er is een tachograafplicht voor alle bestaande en nieuwe landbouwtrekkers met een maximumconstructiesnelheid van meer dan 40 km/u die voor niet-agrarisch goederenvervoer (zowel beroepsvervoer als eigen vervoer) worden ingezet. Bepalend hiervoor is de hoogte van de maximumconstructiesnelheid vermeld in het kentekenbewijs.

VOORZITTER - ONDERNEMEN MET CUMELA

WIJ DOEN, KUNNEN, MAKEN, REALISEREN…

INFRASTRUCTUUR IN GEVAAR DOOR STRUCTURELE TEKORTEN Een veelvoud aan vitale onderdelen van onze infrastructuur is hard aan vervanging of onderhoud toe, maar veel werkzaamheden liggen stil. Allerlei nieuwe infraprojecten komen niet van de grond. Samen met Techniek Nederland, Koninklijke Bouwend Nederland, Vereniging van Waterbouwers, MKB Infra en NLingenieurs waarschuwt Cumela dat er structureel niet genoeg geld is om de infra betrouwbaar, toekomstbestendig en veilig te maken. De brede infracoalitie roept demissionair minister Cora van Nieuwenhuizen op om beheer en onderhoud zo snel mogelijk vlot te trekken. Wim van Mourik stelt in het gezamenlijke persbericht voor dat Rijkswaterstaat geld dat vrijkomt door uitstel van grote infrastructurele projecten gaat besteden aan onderhoud. “Zo houden we Nederland in elk geval bereikbaar. De minister moet daarop acteren en voorkomen dat Nederland en onze bedrijven stilvallen.”

400 SETS STOP DIEFSTAL AANGEVRAAGD In mei is de 400e gratis set met labels en waarschuwingsstickers aangevraagd die door Cumela Verzekeringen gratis beschikbaar is gesteld aan leden en klanten. Deze forse aantallen betekenen dat er veel kostbare apparatuur is geregistreerd met behulp van de Stop Heling-app én dat er ruim 8000 labels zijn geplakt op kostbare hightech-apparatuur. Deze labels zijn door de dieven niet te verwijderen zonder de apparatuur te beschadigen. Dit zorgt ervoor dat de apparatuur beter te traceren is bij diefstal en dat doorverkoop lastiger wordt. Het blijft mogelijk om labels en waarschuwingsstickers te bestellen voor het speciale actietarief van € 35,- (exclusief btw). De actie geldt voor leden en niet-leden. Ga naar www.cumela.nl/stopdiefstal voor meer informatie.

Velen van u volg ik op sociaal media en vooral in het weekend komen de mooiste berichten met foto’s voorbij van de werken die in de voorgaande week zijn gerealiseerd. Foto’s en film zijn tegenwoordig de standaard en dat is in onze sector ook zeer goed toepasbaar. Onze mensen, machines en werken spreken echt tot de verbeelding. Soms hoeft er niet eens tekst bij, maar een kleine omschrijving kan het wel afmaken. Daar wilde ik het in deze column even over hebben. Ik lees regelmatig: “We hebben mogen leveren”, “We mochten bijdragen aan” of “We zijn dankbaar dat we deze klus mochten uitvoeren”. Ik lees dan tussen de regels een bescheidenheid of dankbaarheid die in mijn ogen niet past bij de prestatie die we als sector leveren. Het lijkt een beetje op voor het eerst ergens aan mee doen of toestemming nodig hebben. En begrijp me goed, ook ik ben regelmatig dankbaar voor iets, maar dan hebben we het over gezondheid of over het feit dat ik in dit jaar twee keer opa ben geworden van twee kerngezonde kleinkinderen. Dankbaarheid voor de grote vraagstukken of uitdagingen die we soms op ons bordje krijgen, is echter toch iets anders. Ik denk dat er veel omvangrijke werken of diensten worden geleverd dankzij de inzet van onze bedrijven en medewerkers. In het qua weer moeilijk te plannen voorjaar rijden de mannen op Hemelvaartsdag het zware gras aan de kuil of proberen de cultuurtechnische bedrijven tussen de buien door het zaaiwerk af te ronden. Grote infrawerken worden gemaakt dankzij inzet van onze sector en alle sportterreinen liggen er goed onderhouden bij dankzij de cumelabedrijven. Ik kan niet alle werkzaamheden opnoemen (ik heb maar driehonderd woorden voor deze column), maar je weet zelf wat er dankzij ons allen van de grond komt. Dus wat mij betreft stoppen we met ‘mogen’ en ‘mochten’ en gaan we vol trots zeggen: “Wij doen, kunnen, maken, realiseren, leveren, leggen aan en onderhouden.” Wim van Mourik Voorzitter Cumela

ELK NUMMER LATEN WE VIA DEZE COLUMN EEN VOORZITTER VAN CUMELA AAN HET WOORD GRONDIG 5 2021

ONDERNEMEN MET CUMELA - TOOLBOX VOOR MEER INFO OVER VEILIG WERKEN, KIJK OP WWW.AGROARBO.NL.

Tekst en foto’s: Corina van Zoest-Meester, beleidsmedewerker arbo

Inademen van dieseluitlaatgassen voorkomen

TIPS EN VUISTREGELS VOOR DE TOOLBOXMEETING

Adem jij wel eens dieseluitlaatgassen in? Ga dan samen met je werkgever op zoek naar oplossingen waardoor je dat niet hoeft te doen. Deze toolbox legt uit waarom dieselrook schadelijk is en geeft tips om het inademen van dieselrook te voorkomen.

ALLE TOOLBOXEN ZIJN OOK DIGITAAL TE GEBRUIKEN VIA DE VEILIG VAKWERK-DIENST. GA VOOR MEER INFORMATIE NAAR WWW.VEILIGVAKWERK.NL 54

GRONDIG 5 2021

CAO & ZO - ONDERNEMEN MET CUMELA

WAAROM IS HET INADEMEN VAN DIESELROOK ONGEZOND? De (heel fijne) roetdeeltjes in dieseluitlaatgassen zijn kankerverwekkend. Door het dagelijks inademen van een klein beetje dieselrook neemt de kans op kanker toe. Ook de kans op hartklachten en longziekten neemt toe.

MAXIMUM AANTAL DODEN In de Arbowet staat dat je niet ziek mag worden van je werk en daarom worden er grenswaarden vastgesteld. Dieselrook wordt gemeten door te kijken naar de hoeveelheid elementair koolstof in de lucht. Voor dieselrook geldt dat de lucht die jij inademt niet meer dan 10 µg respiratoir elementair koolstof per kubieke meter mag bevatten. Volgens de Gezondheidsraad overlijden er dan, bij veertig jaar werken, nog altijd vier op de 10.000 mensen voor hun tachtigste levensjaar (door het werk) aan longkanker. In de toekomst moet de grenswaarde omlaag, zodat er maximaal één persoon per 10.000 mensen overlijdt.

BINNEN EN BUITEN De grenswaarde geldt binnen én buiten. In binnensituaties is het moeilijker om onder de grenswaarde te blijven dan buiten. Als er andere mensen in de binnenruimte zijn, is het verboden om met een dieselheftruck of minishovel te rijden. Ook buiten kun je dieselrook inademen. Ga ervan uit dat als je dieselrook inademt dat altijd ongezond voor je is, zelfs als je met nieuwe machines werkt.

SENIORENREGELING ALERT!

Een column is hier niet echt voor bedoeld, maar ik gebruik deze plaats in de Grondig toch maar even voor een kort bericht aan alle werkgevers met werknemers die deelnemen aan de seniorenregeling. Per 1 januari 2021 zijn de afgesproken wijzigingen in de seniorenregeling ingegaan. Zo was de vergoeding altijd gebaseerd op het salaris van E4 en dat is nu E6 geworden. Deze wijziging is al doorgevoerd in het vergoedingsbedrag, wat betekent dat je als werkgever hier niets voor hoeft te doen. Voor 2021 bedraagt de vergoeding 101,27 euro per gedeclareerde seniorendag. Het maakt niet uit of in basis de werknemer een 38- of 40-urige werkweek had.

‘HET HELPT ALS JE ZELF OP DE LOONSTROOK HET 100 PROCENT SALARIS NOTEERT OF DIT BEDRAG ‘HIGHLIGHT’ ALS HET ER OP STAAT’

GEEN OF MINIMAAL DIESELROOK INADEMEN Als het werk met een niet-dieselaangedreven motor kan, is dat de schoonste optie. Denk bijvoorbeeld aan een elektrische motor of een motor op gas of waterstof. Een Euro 6- of Stage V- motor is schoner dan de motoren van oudere machines. Hoe hoger de klasse, des te schoner.

TIPS EN VUISTREGELS 1. Schrijf op wanneer je dieseluitlaatgassen inademt. Meld het bij je werkgever en kom samen tot een oplossing om het inademen van dieselrook te voorkomen. 2. Als het kan: plan het werk zo in dat mensen niet bij draaiende machines in de buurt zijn. Lukt dat niet, zorg er dan samen voor dat dieselrook niet door je collega wordt ingeademd. Zorg ook dat je zo min mogelijk uitstoot van het verkeer inademt. 4. Zorg ervoor dat de uitlaat naar boven loopt. 4. Gebruik bij voorkeur bronafzuiging of anders roetfilters. 5. Plaats aggregaten zo dat je geen last hebt van de uitlaatgassen. 6. Maak gebruik van de windrichting en laat uitlaatgassen van je af waaien. Kan dat niet, gebruik dan een adembeschermingsmasker met een A2P3-filter. 7. Zorg voor minder uitstoot door rustig rijgedrag en het gebruik van de juiste machine voor de klus. Laat machines niet onnodig stationair draaien. 8. Klachten? Ga naar het preventiespreekuur of preventief medisch onderzoek (PMO). 9. Zoek naar de beste oplossing in jouw situatie. Jij bent de vakman.

Voor werknemers die ingeschaald zijn hoger dan E6 kan een aangepaste (hogere) vergoeding worden verstrekt. Voor werknemers die al deelnemen aan de regeling kun je aanpassing van de vergoeding aanvragen door een loonstrook aan te leveren bij het fonds Colland Arbeidsmarkt. Binnenkort krijgen alle bedrijven met deelnemers aan de regeling daarover een mail van Colland Arbeidsmarkt. Je kunt deze mail beantwoorden met een loonstrook als bijlage. De loonstrook moet vòòr 1 juli 2021 door Colland Arbeidsmarkt zijn ontvangen. Het helpt als je zelf op de loonstrook het 100 procent salaris noteert of dit bedrag ‘highlight’ als het er op staat. Niet op alle loonstroken staat het 100 procent bedrag en niet altijd op dezelfde plaats. Aanpassing van de vergoeding vindt plaats met terugwerkende kracht tot 1 januari 2021. Voor nieuwe aanvragen moet het 100 procent salaris zijn opgenomen in de aanvulling op de arbeidsovereenkomst. Let dus op je mailbox en laat de mail van Colland Arbeidsmarkt niet aan je aandacht ontsnappen! De loonstrook (maak het BSN onleesbaar) kun je uploaden op de website van Colland Arbeidsmarkt. Als alles volgens planning verloopt kun je dat meteen gaan doen wanneer je deze column leest. Jacqueline Tuinenga Beleidsmedewerker sociale zaken

GRONDIG 5 2021

WELGER Provi 220 en 320 Klepel Dikte 5 mm. Oud model (korte punt) (900194) Ond.nr.: 0982.21.04.00 E 27,00 ® Nieuw model (lange punt) (900195) Hemos breedte 140mm/ radius 100/ Ond.nr.: 0982.21.09.00 E 29,75 Klepel

HEMOS

“Advies aan cumelabedrijven over risico’s en verzekerigen is altijd maatwerk.” Ralph de Hart directeur verzekeringen

gat 16,5 (803016)

WELGER (900196) 0982.21.09.00 Premium met opgespoten carbide laag

FALC

MAAIMESJES

E 42,50

Klepel radius 98mm / gat 25,5 (804025)

Prodina biedt u ook in mesjes voor maaikorven een ruime keuze. Zoals bijvoorbeeld:

KUHN

breedte 115mm / bovenbreedte 38mm/ radius 105mm NETTO / gat 16,5mm (805116)

HERDER maaimes MS / MX 2 gaats (met nokje) Art.nr.: 9572.0021 Verpakt per 20 stuks in handige doos:

E 2,80

Mesje 4 mm dik Art.nr.: 9572.0040: mesje 9572.0047:

E 3,00 E 3,30

BOXER

PRIJS

radius 76mm (806112)

5 gaats Artikelnr.: 9572.0019 Verpakt per 25 stuks in handige doos:

FAE

E 1,60 i n d s s BOMFORD 90 KLEIN PERFECT E 1,85 1 9

radius 86mm / gat 16x27 (807100)

HERDER

SEPPI

als geen ander waar je als ondernemer mee te maken hebt, met welk materieel je werkt en welke risico’s hierbij komen kijken. Onze polisvoorwaarden zijn hierop afgestemd, wij denken met je mee en geven altijd een persoonlijk advies op maat.

(801525)

Mesje 4 mm dik Art.nr.: 9572.0039/ 9572.0046: DUBBELE VINGER voor Herder maaibalk Artikelnummer : 9572.1003 Voorzien van 2 draadgaten:

Verzekeringsspecialist in de cumelasector Als brancheorganisatie weten we bij Cumela

Onze voordelen • Persoonlijk contact met specialisten • • •

Gemak en uitgebreide service Kennis van de cumelasector Uitstekende prijs-kwaliteitsverhouding

•

Soepele afwikkeling bij schade

E 9,30

bus R=80mm/gat ø31mm (900023)

SLIJTPLAATJE voor Herder maaibalk Artikelnummer : 9573.0202:

S20

prodina.nl

E 2,65 PERFECT GROOT

Klepels | Y-Klepels | Ophangingen | HEMOS Drukkerhulsje 9573.0204 : E 2,10

Hemos (900137) Hamerklepels | Bevestigingsmateriaal Snijbreedte 200 / R100 Klinknagel 9261.6180 6x18 mm. 60x8 per kg.: E 8,85

Bout voor montage grote

HERDER Bekijk ons volledige assortiment opPerfect-klepel, onze website M.20x2x140

HEMOS

Drukkerhuls. Origineel nr. 9573.0244 NETTO prijs. (900206)Hemos 8mm L/R E 2,10 (900253)

Oosterwijzend 50 | 1616 LD Hoogkarspel | 0228 Klepel 56 29 82 | info@prodina.nl COUP’ECO

GRONDIG; VAKBLAD CUMELASECTOR Wij weten watVOOR we DE verzekeren!

www.cumela.nl (033) 247 49 60

LID GESCHORST - ONDERNEMEN MET CUMELA

Lid geschorst Tekst: Toon van der Stok Illustratie: Elizabeth van der Maat

UNIEKE STAP VOOR CUMELA

Voor het eerst in haar bestaan heeft Cumela een lid geschorst. Het is een bijzondere stap voor een ledenorganisatie en een duidelijk signaal dat de maat vol was, aldus Erna Berends. GEEN GEBRUIK DIENSTEN

Het desbetreffende lid is geschorst omdat er bij de medewerkers van Cumela aanhoudend signalen binnenkwamen over het grootschalig en bewust overtreden van de mestwetgeving en het stelselmatig overtreden van de verkeersregels en de omgevingswetgeving. Daarover zijn met het lid ook verschillende gesprekken gevoerd, vertelt manager ledenorganisatie Erna Berends. “We zijn bij het bedrijf op bezoek geweest en hebben daar op diverse andere manieren gevraagd om de handelwijze en de bedrijfsvoering aan te passen. Helaas is daar niet of in onvoldoende mate op gereageerd.” Voor een brancheorganisatie is dat een bijzondere stap, beseft Berends. “We hebben nu eenmaal geen kwaliteitssysteem waaraan bedrijven zich moeten houden, zoals geldt voor een keurmerk. Wel vragen we leden om onze doelstellingen zoals vastgelegd in onze statuten te onderschrijven.” In de statuten staat dat Cumela tot doel heeft de sector naar een hoger plan te brengen. Een onderdeel van de missie van Cumela is zorgen voor een gezonde sector, nu en in de toekomst. De visie van Cumela is: een sector die in de maatschappij wordt herkend, geaccepteerd en gewaardeerd. “Wat we nu zien, is dat dit bedrijf door de manier van bedrijfsvoering een negatieve invloed heeft op het imago van de mestsector. Bovendien brengt het bedrijf door zijn gedrag de omgeving en het milieu in gevaar. Door bewust regels te overtreden, heeft dit bedrijf een concurrentievoordeel en ondermijnt het het gelijke speelveld. Wie zich niet aan de regels houdt, is namelijk vaak goedkoper uit”, betoogt Berends.

Vanwege het op grote schaal overtreden van de regels hebben bestuur en directie van Cumela besloten over te gaan tot schorsing van het lidmaatschap van dit bedrijf. Dit voornemen is aangedragen bij de Integriteitscommissie. Deze commissie bestaat sinds maart 2019 en heeft tot doel zaken bespreekbaar te maken en integer handelen te bevorderen. Berends, die ook lid is van deze commissie, vertelt dat het behandelen van een situatie aan de hand van het BOB-model gaat: beeldvorming, oordeelsvorming en besluitvorming. “Het streven is altijd met de ondernemer in gesprek te gaan om zo een duidelijk beeld te krijgen van de situatie. Dan krijgt het desbetreffende lid ook de kans om zijn visie op de zaak te geven”, benadrukt Berends. “Het liefst zoeken we samen naar een oplossing om de aangekaarte problemen uit de wereld te helpen.”

‘DOOR BEWUST REGELS TE OVERTREDEN, HEEFT DIT BEDRIJF EEN CONCURRENTIEVOORDEEL EN ONDERMIJNT HET HET GELIJKE SPEELVELD’ Bij het nu geschorste bedrijf bleek dit niet mogelijk en volgde er een tweede stap: een schorsing voor de duur van één jaar. In dit jaar mag het bedrijf geen gebruik maken van de adviesdiensten en is het verplicht zijn contributie te betalen. Gedurende het jaar van de schorsing heeft het bedrijf de gelegenheid aan te tonen dat de bedrijfsvoering wordt gewijzigd en er voortaan conform de weten regelgeving wordt gehandeld. Pas als bestuur en directie ervan overtuigd zijn dat een correcte naleving van de weten regelgeving is geborgd, zal de schorsing na een jaar worden beëindigd. Een stap die het bestuur daarna nog kan zetten, is het royeren van het lid, maar dat is zeker niet de intentie, stelt Berends. “We hebben veel liever dat het bedrijf volgens de huidige weten en regels gaat werken . Daar hebben we als sector en als maatschappij het meeste aan.” GRONDIG 5 2021

ONDERNEMEN MET CUMELA - DIEFSTALPREVENTIE

Stop de dief

TIPS VOOR DE BEVEILIGING VAN HET BEDRIJF

Vorig jaar is er bij Cumela-leden voor ruim 1,7 miljoen euro aan apparatuur voor precisielandbouw gestolen. Om het dieven moeilijker te maken, startte de organisatie de actie ‘Stop Diefstal’. Het markeren van apparatuur is een eerste start, maar om een bedrijf te beveiligen, zijn er ook andere oplossingen. Met vier ondernemers bekijken we hun aanpak om dieven te stoppen.

De politie schat in dat vanaf 2018 tot 2020 voor circa zeven miljoen euro aan apparatuur is gestolen bij bedrijven op het platteland. Dan gaat het alleen nog maar over apparatuur voor precisielandbouw en bouwwerkzaamheden. Daarnaast worden er ook nog regelmatig machines ontvreemd. Hoe kun je dat zoveel mogelijk voorkomen?

‘OM SCHERMEN EN ANDERE ONDERDELEN MINDER AANTREKKELIJK TE MAKEN, KUN JE ZE REGISTREREN EN MARKEREN’

GRONDIG 5 2021

ORGANISATORISCHE MAATREGELEN Alles van de machine De eerste stap om het dieven moeilijker te maken, is het zoveel mogelijk binnen parkeren van machines en dan alle apparatuur, bolletjes en schermen uit de machine halen en het liefst in een kluis opbergen. Wouter Timmer van W. Timmer en Zn. uit Ermelo vindt dat de tijd opweegt tegen de mogelijke schade. “De extra kosten van de kluis en de tijd van het demonteren wegen altijd op tegen de schade van diefstal”, zegt hij. René Krabben van Wopa uit Zieuwent onderschrijft dit, maar voegt er wel een advies aan toe. “Overleg dit wel met de verzekeraar en leg dit vast in een polis, want de apparatuur is dan niet meer verzekerd bij het voertuig.”

DIEFSTALPREVENTIE - ONDERNEMEN MET CUMELA

Arjan Breure van Loonbedrijf Breure uit Klaaswaal merkt dat het eruit halen en terugplaatsen van de schermen best wel tijd kost, maar dat het uiteindelijk goed bevalt, ook al zijn er enkele risico’s. “Sommige stekkers zijn wel kwetsbaar. Ook bij het vervoeren van de schermen naar de inbraakvrije ruimte is er risico op schade door vallen. Mijn jongens hebben het echter zelf voorgesteld om dit zo te doen. Ik raad het echt iedereen aan. Het ligt achter slot en grendel en dat geeft rust!” Registreren en markeren Om schermen en andere onderdelen minder aantrekkelijk te maken, kun je ze registreren en markeren. Dat is de essentie van de Stop Diefstal-campagne van Cumela. René Krabben, Wouter Timmer en Arjan Breure hebben de Stop Diefstal-labels met naam en telefoonnummer gelijk bij aanvang van de campagne besteld. Het registreren van serienummers is belangrijk om indien nodig - snel aangifte te kunnen doen bij de politie en de diefstal te melden bij de verzekeraar. Ook leveranciers kunnen de set snel als gestolen melden in hun internationale database. Arjan Breure heeft voor de registratie de Stop Heling-app gebruikt. “Deze app werkt eenvoudig, maar pas de lijst wel jaarlijks aan. Er komt namelijk apparatuur bij of wordt vervangen”, vertelt hij. Alle drie de ondernemers hebben de labels ook gelijk geplakt. De labels zorgen ervoor zorgen dat apparatuur lastiger te verhandelen en te transporteren is, omdat op de labels zichtbaar is wie de eigenaar is.

BOUWKUNDIGE MAATREGELEN Damwandpanelen verstevigen Een flink aantal diefstallen gebeurt door aan de achterzijde van de machineberging de stalen damwandplaten los te draaien en weg te buigen.

LABELS PLAKKEN Bij het markeren van apparatuur is het belangrijk om vooraf goed na te denken waar je de labels plakt. Ze moeten hoe dan ook op de behuizing van een scherm worden geplakt. Doe je dat op het touchscreen, dan kan dat worden geblokkeerd. Plak ze dus op de kunststof rand aan de voor- of bovenzijde of op de achterkant. Eenmaal geplakt, blijft namelijk geplakt. Je krijgt de labels niet zonder schade van het scherm af. Gerwin Otten van Cumela benadrukt dat het niet-verwijderbare label er ook bij doorverkoop niet af kan. “Zorg er daarom voor dat je de apparatuur met factuur verkoopt, zodat een volgende eigenaar bijvoorbeeld bij reparaties altijd kan aantonen dat hij de rechtmatige eigenaar is.”

Herbert van Regteren van Van Regteren Groenvoorzieningen in Ruinen merkte daardoor dat zijn loods met goed SKG-hang- en -sluitwerk en een stevige grendel op de toegangsdeuren niet toereikend was. “De damwand is daarom nu voor een belangrijk deel voorzien van een tweede wand aan de binnenzijde van de loods. In de loods is een extra opbergruimte met alarm voor gereedschappen gebouwd. Deze berging heeft ook nog versterkte wanden en deur. Ook de vensters zijn afgeschermd met degelijk ijzer. Naast bouwkundige aanpassingen is er ook een elektronisch alarm geplaatst. Een slijptol is echt niet genoeg meer om binnen te komen. We hopen dat dieven ons dan overslaan.” Arjan Breure heeft ook flinke bouwkundige ingrepen genomen. Hij heeft een gemetselde ruimte met een massief houten deur met zware scharnieren met dievenklauwen ingericht als beveiligde opslagruimte. “De deur is natuurlijk uitgerust met een zwaar slot. In de kraakvrije ruimte zit een alarm. Ook de loods beschikt inmiddels over een alarm, dat is aangelegd door een erkend bedrijf.”

ELEKTRONISCHE MAATREGELEN

Met de Stop Diefstal actie probeert Cumela diefstal minder makkelijk en aantrekkelijk te maken.

Alarmsysteem Naast het versterken van de gebouwen is het mogelijk om het bedrijf elektronisch te beveiligen. Dat betekent vaak sensoren installeren en deze koppelen aan een alarm of bijvoorbeeld extra verlichting. René Krabben van Wopa heeft daarvoor gekozen toen het bedrijf na de open dag in 2012 een aantal keren slachtoffer was van inbraak. “De dader of daders hebben de open dag blijkbaar gebruikt om de zaak goed te verkennen”, vertelt hij. Wopa schakelde naar aanleiding hiervan een beveiligingsbedrijf in voor advies en installatie. Dit kun je echt niet zelf doen, want daar is echt een specialistisch bedrijf GRONDIG 5 2021

ONDERNEMEN MET CUMELA - DIEFSTALPREVENTIE

EUROPEES OVERLEG VEILIGE APPARATUUR De leveranciers van apparatuur kunnen een grote rol spelen bij het minder gevoelig maken voor diefstal en heling. Daarom heeft Cumela dit via CEETTAR aangekaart bij de Europese koepels van leveranciers en fabrikanten van agrarische apparatuur (CEMA) en bouwapparatuur (CECE). Cumela werkt in Europees verband samen met CEETTAR, CECE en CEMA in een werkgroep om de apparatuur beter te beveiligen tegen diefstal en heling.

voor nodig. Het bedrijf heeft daar flink in moeten investeren. “Je bent nooit klaar, je moet de systemen steeds blijven opwaarderen. Daarnaast is het belangrijk dat alle medewerkers het systeem juist inschakelen. Onderhoud van de systemen, bijvoorbeeld bewegingsmelders ontdoen van insecten, is belangrijk voor de bedrijfszekerheid.” Herbert van Regteren heeft ook een elektronische beveiliging, maar dit betekent wel dat hij aan het eind van de werkdag een extra controlerondje loopt. “De openstaande deur kan namelijk ook vals alarm veroorzaken”, legt hij uit. Hij adviseert om altijd vooraf te overleggen met de verzekeraar of er speciale eisen (BORG) gelden voor het type alarminstallatie of de aanleg hiervan voor je bedrijf.

iVeilig-alarm Naast de BORG-gecertificeerde alarminstallaties zijn er verschillende aanbieders van kleine sensoren die je gemakkelijk in een voertuig kunt plaatsen. Wouter Timmer heeft een aantal weken een betaalbare infraroodsensor en inbraaksensor van iVeilig getest die beschikbaar zijn gesteld door Nauta Security Storage. Deze sensoren kosten € 149,- inclusief btw per stuk. De inbraaksensor reageert op trillingen en de infraroodsensor detecteert lichaamstemperatuur. De sensoren zijn klein en gemakkelijk in het voertuig of in een ruimte te plaatsen. Voor de alarmmeldingen en plaatsbepaling maakt het gebruik van het LoRa-netwerk. De abonnementskosten zijn laag (vanaf € 2,60 per maand). Ook is er een abonnement af te sluiten met een alarmcentrale met recovery-dienst. Dit betekent dat die de machine of apparatuur opspoort als deze is gestolen. In de sensoren zit een ingebouwde batterij die circa drie jaar meegaat. Na deze drie jaar dient de complete sensor te worden vervangen. De beveiliging is in te stellen door een QR-code van de sensor te scannen met de iVeilig-app. In de app geef je aan op welk tijdstip het alarm actief moeten worden. Tijdens de proefperiode zijn er bij Wouter Timmer - behalve de testmelding geen meldingen geweest, dus ook geen valse meldingen. De sensoren lijken een goede en betaalbare mogelijkheid om cabines van machines te beveiligen. Ook kun je op de app zien waar het voertuig met de sensor zich bevindt.

Apparatuur die gemarkeerd en geregistreerd is veel moeilijker te verhandelen voor dieven.

Door camera’s en bewegingssensoren kun je het bedrijf minder aantrekkelijk maken. In combinatie met extra verlichting kun je voorkomen dat ze zich ongezien wanen.

Een oude bekende en nog steeds afschrikwekkend. Een hond die los over het erf loopt.

MIX VAN MAATREGELEN

‘EEN GOEDE BEVEILIGING BEGINT MET DRIE LOGISCHE OPEENVOLGENDE MAATREGELEN, NAMELIJK ORGANISATORISCHE, BOUWKUNDIGE EN ELEKTRONISCHE’ Een zee van licht Dieven komen veelal vanaf de achterkant. Hier is vaak geen toezicht en is het aardedonker. Arjan Breure heeft daarom geïnvesteerd in fel ledlicht met bewegingssensoren. “Bij beweging gaan de lampen aan en die zee van licht zie je van grote afstand. Het heeft dus voldoende attentiewaarde. Een erkend installateur heeft ons geadviseerd en de armaturen aangelegd. Dat is fijn, want dan is het ook in overeenstemming met de geldende normen voor elektrische installaties. Al met al was het een investering van ruim € 3500,-, maar dat is het geld wel waard.”

GRONDIG 5 2021

Wie zijn bedrijf goed wil beveiligen, komt er niet met alleen camera’s ophangen of een alarmsysteem installeren. Een goede beveiliging begint met drie logische opeenvolgende beveiligingsstappen, namelijk organisatorische, bouwkundige en elektronische. De mix aan maatregelen zorgt voor het beste resultaat. Begin met de organisatorische maatregelen die je zelf relatief eenvoudig en tegen geringe kosten met je medewerkers kunt inzetten. Hier is het rendement het grootst. Voor de bouwkundige en elektronische maatregelen is het noodzakelijk om advies in te winnen van een daarvoor gecertificeerd bedrijf en te overleggen met je verzekeraar.

Tekst: Gerwin Otten Foto’s: Gerwin Otten, Cumela Communicatie

Een andere mogelijkheid is het installeren van bewegingssensoren in de trekker in combinatie met plaatsbepaling van het Lora netwerk.

Camera’s zijn afschrikwekkend maar helpen vaak maar beperkt omdat op het beeld niet te zien is wie er rond loopt.

SERIE OMGEVINGSWET - ONDERNEMEN MET CUMELA

Omgevingswet toch nog later? DIT ZIJN DE GEVOLGEN

Na een aantal keren uitstel zou de Omgevingswet dan toch op 1 januari 2022 in werking treden. Nieuwe ontwikkelingen zorgen er nu echter voor dat ook die datum niet meer vaststaat. Eind april werd bekend dat zal worden onderzocht of uitstel tot 1 april of 1 juli 2022 noodzakelijk is. In dit artikel lees je waar dit uitstel vandaan komt en wat het betekent voor onze voorbereidingen. Op 11 mei heeft de Eerste Kamer gesproken over een uitstel van de Omgevingswet. Wanneer deze Grondig op de mat valt, is waarschijnlijk bekend dat het uitstel is goedgekeurd. Naar verwachting wordt 1 juli 2022 de nieuwe datum. Er waren meerdere redenen om alsnog te besluiten om de invoering van de wet uit te stellen:

‘LEGALISEER EVENTUELE AFWIJKINGEN VÓÓR DE INWERKINGTREDING VAN DE OMGEVINGSWET’

• De meeste gemeenten zijn niet op tijd klaar met hun voorbereidingen; slechts twintig procent van de gemeenten verwacht dat de organisatie vóór 1 januari 2022 gereed is voor de komst van de Omgevingswet. Nog eens veertig procent verwacht het te kunnen halen, maar dan moet er wel extra werk worden verzet. Van de overige groep geeft een deel aan het zeker niet te halen of is de stand van zaken onbekend. • Het nieuwe Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO), dat onder andere www.ruimtelijkeplannen.nl en www.omgevingsloket.nl gaat vervangen, werkt nog steeds niet naar behoren. Mogelijk wordt eerst een light-versie beschikbaar gesteld, waarin specifieke aanvragen kunnen worden ingediend. Deze onduidelijkheid leidt tot meer vertraging bij gemeenten. • De druk op de woningmarkt kan door invoering van de wet verder gaan oplopen, doordat procedures voor nieuwbouwplannen mogelijk vastlopen in een gebrekkig DSO.

• Ten slotte is het financiële aspect een vraagstuk, want wie betaalt de extra kosten die zijn gemaakt om de huidige systemen langer te kunnen gebruiken? Dezelfde vraag geldt voor de investeringen die moeten worden gedaan om de Omgevingswet te kunnen laten ingaan.

EN WAT NU? “Wat betekent dit uitstel voor onze sector of mijn bedrijf?”, hoor ik je vragen. Op korte termijn niet zo veel. We hebben hierdoor wat meer tijd gekregen om ons als Cumela voor te bereiden op de komst van de Omgevingswet. Sinds het begin van het jaar zijn de voorbereidingen concreet gestart. De mogelijke kansen en aandachtspunten zijn vastgelegd in een standpuntendocument en een actieplan. Deze gaan we naar verwachting op korte termijn samen met de afdelingsbesturen naar buiten brengen. Het is de bedoeling dat onze (bestuurs)leden met de provincie en de gemeente in gesprek komen, iets wat begint met een kennismaking en als doel heeft meer draagvlak creëren voor de bedrijven in de sector. Mocht je al een goed contact hebben met de provincie of gemeente, geef dit dan aan bij je afdelingsbestuur. De komende periode nemen wij via de bedrijvenadviseurs contact op met de afdelingsbesturen voor het vervolg. In de tussentijd blijft het belangrijk dat elk bedrijf zich zoveel mogelijk voorbereidt. Controleer daarvoor op mogelijke afwijkingen in de van toepassing zijnde milieueisen uit de vergunning of melding Activiteitenbesluit. Ook de eisen uit het bestemmingsplan kunnen worden gecheckt. Om de gegevens gemakkelijk te verkrijgen, stelden wij een poster samen die je op Cumela.nl terug kunt vinden door te zoeken op ‘Omgevingswet’. Wanneer er afwijkingen worden geconstateerd, kan het raadzaam zijn deze te legaliseren vóór de invoering van de Omgevingswet. Succes!

Tekst en foto’s: Tom Luttikhold, juridisch adviseur omgevingsrecht

GRONDIG 5 2021

ONDERNEMEN MET CUMELA - EXTRA KOSTEN

Spelregels voor extra kosten van een werk

VOORKOM DAT HET JE DUUR KOMT TE STAAN

Het kan gebeuren dat je er tijdens een opdracht achter komt dat je het werk niet kunt uitvoeren zoals je had verwacht en daardoor ook nog eens extra kosten maakt. In sommige gevallen kun je die extra kosten kwijt bij je opdrachtgever, maar daarbij moet je je wel aan enkele spelregels houden die de wet ons geeft. Er zijn een aantal zaken waarop je moet letten.

‘DE OPDRACHTGEVER MOET ZO SNEL MOGELIJK VAN DE KOSTENVERHOGENDE OMSTANDIGHEDEN OP DE HOOGTE WORDEN GEBRACHT’

GRONDIG 5 2021

In het algemene contractenrecht kun je een beroep doen op ‘onvoorziene omstandigheden’ als er wat gebeurt waarop je niet had gerekend. In aanvulling hierop is voor het bouwrecht nog een specifiek artikel opgenomen voor dergelijke situaties: de kostenverhogende omstandigheden (artikel 7:753 van het Burgerlijk Wetboek). Deze bepaling geeft de opdrachtnemer de mogelijkheid om aan een rechter een prijsaanpassing te vragen wanneer de opdrachtnemer te maken krijgt met

kostenverhogingen waarmee hij niet kon rekenen bij het aangaan van de opdracht. Een beroep op dit artikel slaagt alleen als het gaat om kostenverhogende omstandigheden: • die pas na het sluiten van de overeenkomst zijn ontstaan of ontdekt; • die niet toe te rekenen zijn aan de opdrachtnemer; • waarmee de opdrachtnemer ook geen rekening had moeten houden.

EXTRA KOSTEN - ONDERNEMEN MET CUMELA

Er geldt ook nog een waarschuwingsplicht voor de opdrachtnemer. De opdrachtgever moet zo snel mogelijk van de kostenverhogende omstandigheden op de hoogte worden gebracht, zodat hij dan kan beslissen of hij de overeenkomst (deels) wil opzeggen of een voorstel wil doen om het werk te vereenvoudigen. Wordt er niet, niet tijdig of onvoldoende duidelijk gewaarschuwd door de opdrachtnemer, dan heeft hij geen recht op bijbetaling.

‘WE WILLEN ONS BLIJVEN ONDERSCHEIDEN MET PERSOONLIJK CONTACT’ Als de kostenverhoging het gevolg is van onjuiste gegevens die de opdrachtnemer van de opdrachtgever heeft ontvangen en deze gegevens voor de prijsbepaling van belang waren, mag de opdrachtnemer de prijs aanpassen zonder tussenkomst van de rechter. Deze bevoegdheid geldt dan weer niet als de opdrachtnemer de onjuistheid van de gegevens had moeten ontdekken. Als opdrachtnemer is het dan ook verstandig om de gegevens die je krijgt globaal door te nemen.

CASUS HOF ARNHEM-LEEUWARDEN De rechter neemt voorgaande spelregels strikt in acht, zo blijkt wel uit een arrest van het hof Arnhem-Leeuwarden uit 2020. Wat speelde er in deze zaak? Een hoofdaannemer schakelde een onderaannemer in voor onder meer het verwijderen van oude coating op betonnen daken door middel van gritstralen. Ten tijde van het sluiten van de overeenkomst gingen beide partijen ervan uit dat de schilder- en glaswerkzaamheden nog niet zouden zijn uitgevoerd op het moment dat de onderaannemer zou starten met de werkzaamheden. Op het moment dat de onderaannemer aan de uitvoering van het werk wilde beginnen, bleek echter dat het glas- en schilderwerk al was uitgevoerd. Om te voorkomen dat het glas- en schilderwerk zou beschadigen, ging de onderaannemer over op stofvrij stralen. Deze methode is veel arbeidsintensiever en dus ook duurder. Het geschil tussen de partijen ging dan ook over de vraag wie deze extra kosten moest betalen.

LET OP: GÉÉN MEERWERK De aannemer had zijn vordering op bijbetaling in eerste instantie gebaseerd op meerwerk. Het hof wees dit af, omdat er geen sprake was van een door de opdrachtgever gewenste toevoeging of verandering. Hoewel kostenverhogende omstandigheden en meerwerk in onze spreektaal nogal

eens door elkaar worden gebruikt, zijn het juridisch twee heel verschillende leerstukken. Inzake de kostenverhogende omstandigheden keek het hof eerst naar wat de partijen hadden afgesproken bij het sluiten van de overeenkomst. Het bleek dat beide partijen waren uitgegaan van uitvoering door gritstralen en dat deze werkzaamheden vóór de glas- en schilderwerken zouden worden uitgevoerd. Vervolgens stelde het hof vast dat de alternatieve methode van stofvrij stralen onder de reikwijdte van de kostenverhogende omstandigheden viel. So far, so good. Toen ging het voor de onderaannemer toch nog fout. Hij had de hoofdaannemer wel over de kostenverhogende omstandigheid geïnformeerd, maar op het moment van de waarschuwing waren de werkzaamheden al (deels) uitgevoerd. Het hof was van oordeel dat de onderaannemer de hoofdaannemer al voorafgaand aan de uitvoering van de kostenverhogende werkzaamheden had moeten waarschuwen. Ook ging het hof niet mee in het betoog van de onderaannemer dat hij de projectleiders van de hoofdaannemer tijdig op de hoogte had gesteld van de kostenverhogende werkzaamheden en daarmee aan zijn waarschuwingsplicht had voldaan. De projectleiders golden niet als de opdrachtgever(s) van de onderaannemer, aldus het hof. Bovendien was de waarschuwing aan de projectleiders niet concreet genoeg. Zo was er door de onderaannemer niet over exacte prijzen gesproken. Het hof stelde zelfs dat de onderaannemer zijn werkzaamheden maar had moeten opschorten totdat hij overeenstemming had bereikt met de opdrachtgever omtrent de aanpassing van de werkmethode.

KOSTENVERHOGENDE OMSTANDIGHEDEN IN DE UAV 2012 In paragraaf 47, lid 1, van de UAV 2012 is een soortgelijke regeling opgenomen, alleen stelt de UAV als extra eis dat het om een aanzienlijke verhoging moet gaan en is een schriftelijke waarschuwing vereist.

‘DE OPDRACHTGEVER KAN KIEZEN OF HIJ HET WERK WIL VOORTZETTEN OF EVENTUEEL WIL VEREENVOUDIGEN’

‘DE PROJECTLEIDERS GELDEN NIET ALS DE OPDRACHTGEVER(S) VAN DE ONDERAANNEMER’ EERST BESPREKEN Hoe logisch het soms als ondernemer lijkt dat een aanpassing van het werk extra geld kost, wees je ervan bewust dat de wet je verplicht om deze extra kosten vóór uitvoering van het werk met je opdrachtgever te bespreken. Daarbij geldt ook nog dat je concreet moet aangeven om welke kosten het gaat, zodat de opdrachtgever een keuze kan maken of hij het werk wil voortzetten of eventueel wil vereenvoudigen. Doe je dat niet, kan dat je zo maar duur komen te staan.

Tekst: Geralde Bouw-van de Bunt, adviseur juridische & GWW-zaken

GRONDIG 5 2021

ONDERNEMEN MET CUMELA - RISICO’S DUURZAME ENERGIE

Betrek verzekeraar bij voortraject RISICOANALYSE DUURZAME ENERGIE

Neem bij het investeren in duurzame energie de tijd om met je verzekeraar of tussenpersoon in gesprek te gaan over de risico’s. Nog te vaak zien we dat dit in de praktijk niet gebeurt, terwijl die verzekeraar graag met je het gesprek aangaat om risico’s inzichtelijk te maken. Juist door dit gesprek wordt het mogelijk om een passend advies te geven. Bijna dagelijks vinden er gesprekken plaats over het opwekken van duurzame energie. Daarmee is het iets geworden waar je niet meer omheen kunt. De ontwikkelingen en uitbreidingen volgen zich in razend tempo op en steeds meer cumelabedrijven houden zich er op één of andere manier mee bezig. Bij uitstek zonnepanelen vormen een belangrijke bron van duurzame energie. Heb je ze nog niet, dan ben je wellicht aan het kijken of het wat voor je kan zijn, maar sta je dan ook

PREVENTIETIPS TER VOORKOMING EN BEPERKING VAN SCHADE • Scope 12 (oplevering) en periodieke keuring. • Omvormer en bedieningskast plaatsen in een brandvrije ruimte en voorzien van rookmelders. • Geen brandbare opslag bij omvormers, bedieningskasten en laadpalen. • Inductie- en overspanningsbeveiliging plaatsen. • Locatie opladen elektrische voertuigen en werktuigen (buiten of rondom uitgang).

GRONDIG 5 2021

stil bij de risico’s? Zonnepanelen vormen vaak een forse investering en daar horen behoorlijke risico’s bij. Het begint meteen al bij de aanschaf en plaatsing. Vaak gaat een investering gepaard met gesprekken met een aantal partijen. Veel tijd zit in het opstellen van een investeringsplan met de nodige contractuele oplossingen. In dit voortraject worden vanzelfsprekend de essentiële zaken meegenomen, zoals een sterkteberekening, vergunningen en een deskundige aanleg. Een opleveringskeuring is zelfs niet meer weg te denken. Een partij die echter vaak niet meepraat, is de verzekeraar of tussenpersoon. Wil je verrassingen achteraf voorkomen, zorg dan dat die ook in dit proces wordt betrokken. Bij Cumela Verzekeringen hebben we al veel ervaring kunnen opdoen rondom zonnepanelen en daardoor weten we waarover we praten. Die kennis zetten we graag in om jou te helpen de risico’s inzichtelijk te maken. Denk hierbij aan de bedrijfsgebouwen waarop de panelen komen te liggen en de panelen zelf, maar ook aan minder voor de hand liggende zaken. We noemen er hier enkele.

RISICO’S DUURZAME ENERGIE - ONDERNEMEN MET CUMELA

BEDRIJFSGEBOUWEN Bij bedrijfsgebouwen zijn de brandveiligheid en de bouwaard van belang. Het plaatsen van zonnepanelen is vaak een verzwaring van het risico. Hierbij kun je denken aan de combinatie van het soort isolatie dat in gebruik is of zal worden gebruikt bij de dakbedekking. Voor een verzekeraar is het noodzakelijk om te weten of er verzwaring van het risico is. Daarnaast denkt een verzekeraar of tussenpersoon graag mee over de brandveiligheid om schade te voorkomen en hiermee uiteindelijk de continuïteit van je bedrijf te waarborgen.

HET PLAATSEN VAN ZONNEPANELEN IS VAAK EEN VERZWARING VAN HET RISICO

ZONNEPANELEN Vaak is het de wens van de ondernemer dat de zonnepanelen worden verzekerd. Hierbij zijn er soms eisen vanuit een investeerder. Het is dan de wens deze op een uitgebreide zonnepanelenverzekering te verzekeren met een extra dekking voor inkomstenderving na een calamiteit. Hiermee zijn veel risico’s verzekerd, zoals schade door eigen gebrek en van buiten komende onheilen. Wanneer de behoefte er is om alleen de risico’s van brand en storm en eventueel hagel te verzekeren, is het mogelijk om deze mee te verzekeren bij de gebouwenverzekeraar als onderdeel van het gebouw.

GEVOLGSCHADE Wil je alle risico’s wegnemen, dan moet je meer doen dan alleen het informeren van de gebouwenverzekeraar en het verzekeren van zonnepanelen. Op dit punt is het belangrijk om in gesprek

BESPREEKBAAR MAKEN Neem de tijd om de risico’s bespreekbaar te maken, want deze zijn niet zomaar verzekerd. De mensen van Cumela Verzekeringen nemen daar graag de tijd voor. Die kun je bereiken via (033) 247 49 60 of door te e-mailen naar verzekeringen@cumela.nl.

CHECKLIJST ONDERHOUD • Bewaar contracten over gemaakte afspraken. • Maak melding bij je verzekeraar of adviseur. • Controleer de aanwezigheid van polissen als aansprakelijkheid en milieuschade. • Bekijk regelmatig je installatie op schade of breuken. • Nodig je veiligheidsregio (hulpdiensten) uit voor oefeningen op je bedrijf en aanvullende tips.

te gaan met je verzekeraar of tussenpersoon. Een vraag die dan moet worden gesteld is: welke contractuele afspraken zijn er gemaakt? Hierbij moet je stilstaan bij de vraag wie er eigenaar van de zonnepanelen is? Is het een eigen gebouw of is er sprake van huur? Heb je een dak verhuurd aan een investeerder in energie? Ben je verplicht energie te leveren na een calamiteit of verantwoordelijk voor de derving van geleverde inkomsten? De antwoorden bepalen de risico’s die je loopt.

ZONNEPANELEN VORMEN VAAK EEN FORSE INVESTERING EN DAAR HOREN BEHOORLIJKE RISICO’S BIJ

Misschien nog belangrijker is echter de vraag: wie draagt er zorg voor de kosten van opruiming of schade aan het milieu na een calamiteit? Dat kan zijn brand of storm, waarna de panelen versplinterd op eigen percelen of die van derden terechtkomen. Dit kan grote financiële gevolgen hebben als bijvoorbeeld schades worden veroorzaakt aan gewassen, grasland voor vee of oppervlaktewater. Zelfs wanneer je geen eigenaar bent, maar de schade wel op jouw grond ontstaat, is het verstandig een milieuschadeverzekering te hebben. Je weet tenslotte nooit of deze schade verhaalbaar is op een andere partij.

Tekst: Manfred Huizinga, verzekeringsadviseur

GRONDIG 5 2021

ONDERNEMEN MET CUMELA - BEDRIJVIG

ONDERNEMEN MET CUMELA - COLUMN

VRAAG AAN DE ONDERNEMERSLIJN

“Mijn werknemer heeft een afspraak voor een coronavaccinatie. Is dat eigen tijd voor de werknemer of moet ik als werkgever het loon doorbetalen?” In artikel 62, lid 1 onder d van het cao-boekje staat dat de werkgever verplicht is de werknemer op zijn verzoek vrij te geven en het salaris door te betalen voor noodzakelijke medische verzorging, maximaal vijftien uren per kalenderjaar. Een coronavaccinatie valt hier ook onder. We spreken echter wel van de werkelijk benodigde tijd. De reistijd naar de vaccinatielocatie valt hier bijvoorbeeld niet onder en is eigen tijd voor de werknemer.

Vincent Tijms, Ondernemerslijn

HEB JE OOK EEN VRAAG? Stel je vraag aan de medewerkers van de Cumela Ondernemerslijn via telefoonnummer (033) 247 49 99 of het e-mailadres ondernemerslijn@cumela.nl

NIEUWE LEDEN Er zijn drie bedrijven ingeschreven als nieuw lid: • Jelle Rutgers Grond-, Weg- en Waterbouw BV | Angeren • Loonbedrijf en Grondverzet W. Otten | Oud Zuilen • Eelke Idsardi Kraanverhuur | De Westereen

GRONDIG 5 2021

OMARM SPONTANE ONTMOETINGEN

Doordat we allemaal in een bubbel zitten, zowel online als offline, is er minder ruimte voor toevallige ontmoetingen, rare zijsprongen en onvoorziene vondsten. Dat is jammer, zeker voor de ondernemende medemens onder ons. Spontane ontmoetingen dragen bij aan creativiteit en innovatie. Spontane ontmoetingen worden steeds zeldzamer, net als het garenwinkeltje en de schaapherder. Een geslaagd persoon heeft het altijd druk en vult het liefst zijn agenda op afspraak. Het lijkt gangbaar en algemeen geaccepteerd te zijn dat we met moeite op een termijn van twee weken een gaatje in onze agenda kunnen vinden om een afspraak te maken om elkaar in levenden lijve te treffen. Gaan we hierdoor aan iets voorbij? Aukje Nauta, organisatiepsycholoog en bijzonder hoogleraar aan de Universiteit van Leiden, benadrukt de invloed van spontane ontmoetingen op creativiteit en innovatie. “Innovaties ontstaan vanuit toevalligheden. Je kunt bijvoorbeeld een eureka-moment krijgen als je iets op straat vindt. Ditzelfde zie je ook wel gebeuren bij spontane ontmoetingen”, zegt zij. Spontane ontmoetingen tijdens een werkdag zorgen voor het uitwisselen van ideeën, probleemoplossingen en de nodige pauzes. De onderbrekingen zorgen niet alleen voor beweging, maar geven ook creatieve ruimte om bepaalde zaken te (her)overwegen en te analyseren. Dit zorgt voor nieuwe inzichten en oplossingsrichtingen. Hier profiteer je als ondernemer of medewerker van. Daarbij vormen de ‘korte contacten en toevallige ontmoetingen’ in mijn optiek een sterk bindmiddel tussen mensen, maar ook tussen bijvoorbeeld de brancheorganisatie en haar leden. Ik hecht veel waarde aan deze spontane ontmoetingen, zeker ook vanuit mijn rol als bedrijvenadviseur in Zuid-Holland. Ongeplande ontmoetingen leveren dikwijls de leukste gesprekken op, misschien juist omdat je wordt overvallen terwijl je het niet verwacht. Vanwege het onverwachte element sta je open en ben je authentiek. Dit gezegd hebbende heb ik nog één vraag: wanneer ontmoeten wij elkaar weer? Kim van der Gaag bedrijvenadviseur

SOMA-COLLEGE.NL

WELKE OPLEIDING VERANDERT STRAKS JOUW TOEKOMST? Het SOMA College is een school voor en door de bedrijfstak! We leiden onze studenten op tot vakgerichte professionals. Dus zoek je een leuke, uitdagende opleiding om jou klaar te stomen als monteur, landmeter, straatmaker, betontimmerman of machinist, kies dan voor SOMA College. Dé infra vakschool met het oog op de toekomst! Je leert alles wat je nodig hebt om up-to-date, veilig, duurzaam en efficiënt te werken. Meer info? www.soma-college.nl of bel 0341 – 499 100

MBO VAKOPLEIDINGEN VOOR DE INFRA, GEO EN BETONBOUW

10x8 VOOR HET ZWARE WERK RENAULT K480 - totaalgewicht 50T - laadvermogen 29T

VELDHUIZEN bouwt voor het zware werk een 10x8 met veel reserves. Voor voldoende stabiliteit tijdens het kippen, zijn er af fabriek verzwaarde stabilisators gemonteerd en is het tandemstel uitgevoerd met Xtreme veren van 38 ton. Om de originele positie van de vooras te behouden, wordt de uitlaat hoger gemonteerd tussen de assen. De 2e vooras wordt gekeurd op 11,5 ton en een 10 tons luchtgeveerde as wordt bijgeplaatst. Zo wordt het ideale gewicht van 50 ton bereikt. De bijgeplaatste as wordt mechanisch aangestuurd vanuit het stuurhuis en ondersteund door de originele RENAULT stuurcilinder.

Groenekan T. 088 625 96 00 | Zwolle T. 088 625 96 70 | Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)

www.veldhuizen.nl

| info@veldhuizen.nl

Grondig 05 - 2021

Articles inside

Spelregels voor extra kosten van een werk

Risicoanalyse duurzame energie

Stop de dief

OMGEVINGSWET gevolgen van het uitstel

VOORZITTER

HOOGTEPUNTEN VAN CUMELA.NL/NIEUWS

GEKRUID

CAO & ZO

Lid geschorst

Volvo Trucks komt met elektrische FM, FMX en FH

TECHNISCH NIEUWS OP CUMELA.NL

Soma bereidt leerlingen voor op een duurzame toekomst

Wacker Neuson-minigravers met vernieuwd VDS-systeem

Werken met Caterpillars mobiele Next Gen-graafmachines

CUMELARIA

PROFILEREN Van Aalsburg BV

Nieuwe dumper van Liebherr

REDACTIONEEL

VENT & VISIE Hans de Kam en Marcel Hoornsman, Diesel Büchli

COMMENTAAR

Schoon en Emissieloos Bouwen (SEB)

IN ACTIE Loon- en Verhuurbedrijf L.L. van der Post & Zoon BV

STERK WERK Loonbedrijf Oudman

Stap voor stap schoner naar 2030

Is Stage V schoon genoeg?