Verrekijkers 31

L NA + TIO R A E RN RN TE O IN C

mei 2015 # 31 | jaargang IX | www.verrekijkers.org

VERREKIJKERS jouw focus op de wereld!

KLOPPEN DE CLICHÉS?

CARTOGRAFIE VAN DE DIAMANT KIMBERLEY PROCES FAIR-TRADE JUWELEN ONTSTAAN VERLOVINGSRING

DOSSIER: GOUD & DIAMANT AZERBAIJAN | GUANTANAMO BAY | EXCLUSIEF INTERVIEW MET ADIL EN BILALL| FAIR FASHION FESTIVAL | TTIP | ZWIMBABWE | DUURZAME VOEDINGSMARKT

VOORWOORD

BESTE LEZER De diamant dankt zijn naam aan zijn stevigheid: het is de hardste materie die in de natuur voorkomt. De etymologische oorsprong is te vinden in het Oudgriekse woord adamas, wat ‘onverslaanbaar’ betekent.

Al sinds een paar eeuwen voor Christus wordt er aan de diamant een magisch, geheimzinnig karakter toegekend. Door de jaren heen heeft de diamant echter een negatieve bijklank gekregen. Dit komt omdat er ethische bezwaren rijzen bij het ontginnen van diamanten en andere edele grondstoffen. Verschillende rebellengroepen en andere legers financieren hun oorlogen door middel van handel in edele grondstoffen, zoals de diamant. Hiervan komt de bekende benaming conflict- of bloeddiamant. Om deze handel tegen te gaan is het Kimberley Process Certification Scheme in leven geroepen. Hierbij worden oorsprongscertificaten voor diamanten uitgegeven. Er worden echter veel vragen gesteld bij de doeltreffendheid van dit proces. Sommigen stellen zich de vraag of deze certificaten niet het “witwassen” van de bloeddiamanten bevorderen.

Al sinds de 15de eeuw worden er in Antwerpen diamanten verhandeld.

Verrekijkers neemt dit thema onder de loep omdat Antwerpen het wereldcentrum van de diamantenhandel is. Om deze unieke positie optimaal te benutten, bracht de Stad Antwerpen onlangs het plan Antwerp loves diamonds uit. In juni wordt de bijkomstige Antwerp loves diamonds-app gelanceerd. Tachtig procent van de ruwe diamanten in de wereld passeren de diamantwijk in Antwerpen. Het slijpen van diamanten is ook een eeuwenoude Belgische traditie. Het moderne diamantslijpen werd in 1456 uitgevonden door een Bruggeling.

Vandaag de dag is de arbeid in België echter duur in vergelijking met de rest van de wereld. Tegenwoordig vindt het slijpen van diamanten voornamelijk plaats in India, waar deze arbeid goedkoper is. In dit nummer stellen we de clichés omtrent edele grondstoffen, zoals goud en diamant, in vraag. Klopt het dat er aan alle diamanten bloed kleeft?

Lees het nieuwe dossier van Verrekijkers en raak geïnspireerd door de edele grondstoffen van Moeder Natuur.

Charlotte Lievens

24 16 30 19

GEZOCHT: WEBREDACTEURS, JOURNALISTEN, ILLUSTRATOREN, FOTOGRAFEN EN EINDREDACTEURS! GEÏNTERESSEERD? STUUR EEN MAIL MET JE MOTIVATIE NAAR INFO@VERREKIJKERS.ORG.

WWW.VERREKIJKERS.ORG WWW.FACEBOOK.COM/VERREKIJKERS 2 ― Verrekijkers

Tekst: Charlotte Lievens - Illustratie: Enea Derboven

14

08

28

26

14 INHOUDSTAFEL

12

HOOFDREDACTIE: Charlotte Lievens UITGEVER: Janus Verrelst BOEKHOUDING: Felix Coppieters EINDREDACTIE: Janus Verrelst, Lorien Verachtert, Felix Coppieters, Tomas Ooms

04 06 08 11 12 14 16

Het mysterie van de diamant De weg van de diamant Kimberley proces Diamonds are a girl's best friend Wist je dat?

Interview Adil en Bilall Fair Fashion Festival

LAY-OUT: Karen Devroe, Tess Claes, Minke Stijns ILLUSTRATIE: Karen Devroe, Enea Derboven, Minke Stijns REDACTIE: Lizet Van de Kamp, Isabelle Gheldolf, Laila Hamja, Anne-Katrien Frans, Naomi Vandenbroeck, Maaike

19 20 24 26 28 30

20

30

VA-TOUT: fair trade juwelen Azerbaijan TTIP Leven als een kufundee Sustainable market 2015 Book review: guantanamo dagboek

Cornelissen, Saskia Rademaker, Eline Poels, Aurelie Petillion, Johanna Matthys, Félicie Crijns WEBREDACTIE: Tomas Ooms Gedrukt op papier met ecolabel

MET DE STEUN VAN

vzw

Verrekijkers ― 3

DOSSIER: GOUD EN DIAMANT

HET MYSTERIE VAN DE DIAMANT De diamant, de eeuwige voorkomt. De steen bestaat uit pure koolstofatomen die in drie dimensies edelsteen, a girl’s best met elkaar verbonden zijn. Dit verfriend. Een mysterieus klaart deels de hardheid van het materiaal, waar de diamant zijn naam aan stukje steen, geprodudankt. Enkel industrieel vervaardigde ceerd door de aarde, materialen, ook opgebouwd uit zuivere met een speciale rol in koolstof, zijn harder. De diamant wordt, naast het gebruik in sieraden, de geschiedenis van de ook veel gebruikt in de industrie. mensheid. Maar wat is Vanwege zijn hardheid is de diamant een diamant precies, uiterst geschikt voor onder andere waar komt het vandaan slijpen, boren, snijden en polijsten. en hoe belandt het in een HET ONTSTAAN VAN DE juweel? Verrekijkers DIAMANT zocht het piekfijn voor je Elke natuurlijke diamant is ontzettend oud. Ze zijn gevormd voordat uit.

Het woord diamant komt uit het Oudgrieks: ἀδάμας, of adamas, en betekent ‘onverslaanbaar’. De diamant is het hardste materiaal dat in de natuur 4 ― Verrekijkers

de dinosaurussen op de aarde rondwandelden. De jongste diamant is 900 miljoen jaar oud, de oudste 3,2 miljard jaar. Diamanten worden gevormd onder intense hitte en druk waar de koolstof waaruit ze bestaan gekristal-

liseerd wordt. De druk moet tussen de 45 en 60 kilobars en de temperatuur tussen 900 en 1300 graden Celsius zijn. Deze condities komen uit zichzelf alleen voor vlak onder de continentale platen in de aarde. De geschikte temperaturen kun je gewoonlijk vinden op 140 tot 190 kilometer onder de aardkorst. De combinatie van deze temperatuur en druk bestaat alleen in de dikke, oude en stabiele delen van continentale platen en is daarom enkel op specifieke plekken te vinden.

Diamanten worden gewoonlijk naar de aardkorst gebracht bij vulkanische activiteit. De magma stijft op en barst in kleine maar hevige vulkanen uit.

Net onder dergelijke vulkanen is een wortelvormige buis, als een kegel, gevuld met vulkanisch gesteente en een aantal ingebedde diamanten. Deze buizen worden ‘kimberliet’ genoemd, naar de stad Kimberley in Zuid-Afrika,

Tekst: Lizet van de Kamp — Illustraties: Minke Stijns waar die buizen voor het eerst ontdekt werden in 1870. Deze buizen zijn relatief klein en zeldzaam, maar ze barsten in uitzonderlijke explosies uit.

De kimberlietmagma stijgt door de aardkost in netwerken van scheuren en dijken naar boven. De wortelvormige buizen vormen zich alleen dichtbij het aardoppervlak, wanneer gassen scheiden van het magma, waarna een gewelddadige uitbarsting volgt. De magma in de buizen dient als een soort lift die diamanten naar de aardoppervlakte brengt.

Diamanten worden in ongeveer 25 landen gedolven, op elk continent behalve Europa en Antarctica. In de 20e eeuw begreep men beter hoe diamanten ontstonden en werd er gerichter naar ze gezocht.

DE DIAMANT EN DE MENS

Door de geschiedenis heen zijn diamanten lang een symbool van mystiek en intrige geweest, maar ook van macht en uiteindelijk liefde. In 2500 voor Christus werden diamanten in India al gedragen als sieraad. Ook in de Bijbel worden diamanten vermeld.

Pas in de zesde tot vijfde eeuw voor Christus werden diamanten in Europa bekend, in de tijd van de oude Grieken.

De Grieken droegen de kostbare edelsteen heel hoog in het vaandel, ze dachten dat het stukjes vallende sterren uit de hemel waren.

Pas in de Middeleeuwen werd de werkelijke monetaire waarde en zeldzaamheid van diamanten erkend. Hierdoor werd de diamant niet alleen het symbool van magische kracht, maar ook van welvaart.

In de 15e eeuw gaf aartshertog Maximiliaan van Oostenrijk een diamanten ring aan Maria van Bourgondië, wat het begin betekende van de traditie van een diamanten verlovingsring.

Het moderne diamantslijpen, werd in 1456 uitgevonden door de Bruggeling Lodewijk van Berken. Dit betekende het begin van de diamantnijverheid

in Brugge. Eind 15e eeuw verplaatste de havenactiviteit, en daarmee ook de diamantnijverheid van Brugge naar Antwerpen.

Tot de 18e eeuw werden diamanten alleen in India gedolven. Dit veranderde toen er in 1714 diamanten in Brazilië en in 1866 in Zuid-Afrika werden ontdekt. Eerst werd in Zuid-Afrika een vondst bij de Oranjerivier gedaan en kort daarna in de stad Kimberley.

In 1888 werd daar de firma De Beers opgericht om de diamanthandel te controleren. Het bedrijf is nog steeds een van de meest invloedrijke diamanthandelaars ter wereld.

Bij de vondst in Kimberley begon de ‘diamantkoorts’ in Zuid-Afrika. Een maand na de ontdekking werkten er al twee- tot drieduizend man in de grote mijn in Kimberley, op zoek naar diamanten. Tussen 1871 en 1914 werd ‘The Big Hole’ gegraven, waar voor bijna drieduizend kilo (15.000 karaat) aan diamant ontgonnen werk gevonden werd. De Beers kreeg in 1888 meteen al een monopolie over de werelddiamantmarkt, een monopolie die pas in 2005 zou eindigen. De Beers is vooral bekend om haar succesvolle advertentiestrategie rondom diamanten. Eén van de meest effectieve marketingstrategieën was de marketing van de diamant als symbool voor de liefde en toewijding, met de slogan ‘A Diamond is Forever’.

Tegenwoordig wordt 92 procent van de gedolven diamanten geslepen en gepolijst in India, vooral in de stad Surat. Ongeveer 85 procent van alle ruwe diamanten in de wereld gaan minstens één keer door Antwerpen, het diamantcentrum van de wereld. De top zeven landen die samen 80 procent van ’s werelds ruwe diamanten produceren zijn Botswana, Rusland, Zuid-Afrika, Angola, Namibië, Australië en de Democratische Republiek Congo.

DE VIER C’S De waarde van een diamant wordt aan de hand van de vier C’s bepaald: karaat (carat), helderheid (clarity), kleur (colour) en maaksel (cut). Hoe hoger de diamant scoort in deze categorieën, des te hoger zijn waarde.

De karaat is het gewicht van een diamant: 0,2 gram is gelijk aan 1 karaat.

De karaat heeft zijn oorsprong in een in de oudheid gebruikt standaardgewicht, dat van een zaadje van de johannesbroodboom. Hoe zwaarder de diamant, hoe meer karaat het heeft.

Een zuivere diamant is een diamant zonder onzuiverheden. Hier refereert de helderheid, of clarity, van een diamant naar. Een volledig zuivere diamant is uiterst zeldzaam, bijna alle diamanten bevatte onzuiverheden of ‘insluitsels’, sporen van andere materialen die tijdens het vormingsproces van de diamant in het mineraal gevangen werden. Gewoonlijk worden heel wat insluitsels verwijderd bij het kloven, zagen, slijpen en polijsten van een diamant.

De meeste diamanten zijn kleurloos, maar een klein percentage heeft levendige kleuren, die ‘fantasiekleuren’ worden genoemd. Zelfs de kleinste kleurvariatie kan al een verschil betekenen in de waarde van een diamant.

Kleurloze diamanten zijn het populairst, maar hoe zeldzamer de kleur, hoe kostbaarder de diamant.

Het maaksel, of de cut, van de diamant vertelt iets over de kwaliteit van het slijpwerk. Het slijpwerk bepaalt hoe het licht dat in de steen valt reageert en dus hoeveel de steen zal schitteren.

De essentie ligt in de juiste verhoudingen. Het slijpen wordt door middel van een exacte wiskundige formule uitgevoerd, waarbij de facetten van de diamant in precieze hoeken ten opzichte van elkaar worden geslepen.

De bekendste formule voor de ronde briljant met 57 facetten werd in 1919 door de Belgische wiskundige Marcel Tolkowsky geïntroduceerd.

Verrekijkers ― 5

DOSSIER: GOUD EN DIAMANT EEN DIAMANT BEWERKEN Het proces van het slijpen van een ruwe diamant is zowel een kunst als een wetenschap. De keuze van het maaksel wordt vaak beslist onder andere uitgaande van de oorspronkelijke vorm van de steen, de plekken waar insluitsels zitten en de populariteit van de mogelijke vormen. Op het moment dat een diamant in een juweel wordt gezet, heeft hij ongeveer de helft van zijn gewicht verloren ten opzichte van de oorspronkelijke ruwe steen. Er zijn vier fases in het diamantbewerkingsproces: markeren, kloven en zagen, snijden en slijpen.

Diamanten worden gemarkeerd om aan te geven hoe ze het best geslepen kunnen worden, vervolgens begint het kloven en zagen. Kloven is een techniek waarbij de diamant met één enkele slag wordt gespleten in twee of meerdere stukken, of om onzuiverheden te verwijderen. Zagen is een techniek waarbij de diamant tegen de kristallisatierichting in wordt gespleten. Bij het snijden wordt de basis gevormd van een diamant. De steen begint al een beetje te lijken op de vorm die hij als afgewerkte diamant zal hebben. Vroeger werden diamanten manueel gesneden, maar tegenwoordig gebeurt dit meestal mechanisch. Als laatste wordt de diamant geslepen. Slijpen is een techniek waarbij de facetten op de diamant worden aangebracht. Het meest populaire slijpsel is de ronde briljant met in totaal 57 facetten.

BLOEDDIAMANTEN

In sommige politiek onstabiele landen in Centraal- en West-Afrika, zijn diamantmijnen door rebellengroepen overgenomen. Diamanten worden door deze groepen gebruikt om andere operaties te financieren. Diamanten die door dit proces worden verkocht worden ‘bloeddiamanten’ of ‘conflictdiamanten’ genoemd.

Door het kopen of doorverkopen van deze diamanten worden de rebellengroepen in deze conflictgebieden 6 ― Verrekijkers

gesteund.

Het fenomeen kreeg de wereldaandacht toen er eind jaren ‘90 een extreem wreed conflict in Sierra Leone uitbarstte. In die tijd werd het aandeel van bloeddiamanten op 4 procent van de wereldwijde productie geschat. Bloeddiamanten zijn ook gebruikt om rebellen in Angola, Liberia, Ivoorkust, de Democratische Republiek Congo en Republiek Congo te financieren. Tegenwoordig wordt de stroom van conflictdiamanten op minder dan 1 procent geschat. Sinds het Kimberly Proces van de VN in 2003, moet elke diamanthandelaar de garantie geven dat de diamanten die hij verhandelt in overeenkomst zijn met dit proces. Op deze manier verzekert hij dat hij geen bloeddiamanten verhandelt. w

DE WEG De diamant doet er miljoenen jaren over om van koolstof onder de aardkorst te transformeren in de uiteindelijke edelsteen.

Waar komen de diamanten vandaan en welke weg leggen ze af?

Diamanten worden onder andere in Zuid-Afrika, Namibië, Botswana, de Democratische Republiek Congo, Angola, Tanzania, Sierra Leone, India, Rusland, Brazilië, Australië, China, Canada en de Verenigde Staten gewonnen. Bijna de helft van alle gewonnen diamanten komen uit Centraal en Zuidelijk Afrika.

Om 1 karaat diamant, of 0,2 gram, te ontginnen moet gemiddeld 250 ton aarde bewogen worden. Daarna sorteert men deze in meer dan 5000 verschillende combinaties van grootte, vorm, kleur en zuiverheid. De ruwe diamant wordt dan verscheept en verkocht voor het slijpen en polijsten.

Wereldwijd wordt het merendeel van de diamanten geslepen in India in hoogtechnologische slijpfabrieken, waar hoogopgeleide en ervaren professionelen de machines voor het slijpen van de diamanten aansturen.

Na het verwerken van de diamant komen ze bij verkopers over de hele wereld terecht.

ANTWERPEN, HET DIAMANTCENTRUM VAN DE WERELD Het is eigenlijk maar één straat dat het diamantcentrum van de wereld vertegenwoordigd. Het is tegelijkertijd ook meteen de meest beveiligde straat,

Tekst: Lizet van de Kamp — Illustraties: Minke Stijns

VAN DE DIAMANT de Hoveniersstraat, van Antwerpen.

Ongeveer 85 procent van de ruwe diamant passeert door Antwerpen en dagelijks vertrekken honderden diamanten vanuit de stad naar alle hoeken van de wereld.

Al meer dan vijf eeuwen is Antwerpen het centrum van de wereldwijde diamanthandel. Nadat de havenactiviteit en diamantnijverheid in de 15e eeuw van Brussel naar Antwerpen verhuisden, is de stad een belangrijk diamantcentrum geworden. De 16e eeuw luidde het begin van de Gouden Eeuw in Antwerpen in. Met een doorvoer van meer dan 40 procent van de wereldhandel, werd de stad het commerciële hart van Europa. De stad had via de Schelde een rechtstreekse verbinding met de Noordzee en ontving zo ruwe diamant via de handelsroutes uit Venetië en Lissabon. In Antwerpen werden de diamanten geslepen en gepolijst door vakmensen die bekend stonden als de beste diamantbewerkers ter wereld.

De toevoer van diamant uit Zuid-Afrika eind 19e eeuw had een onmiddellijke invloed op de wereldmarkt. De vraag naar ervaren vakmensen steeg pijlsnel om al deze diamanten te bewerken.

Antwerpen bleek deze vraag moeiteloos te kunnen bijbenen, zo bleef Antwerpen de hoofdrol spelen. Om de in- en uitstroom van diamanten te helpen reguleren, werd in 1945 het Diamond Office in de Diamantwijk gecreëerd. Dit kantoor had het doel de handel in diamant zo vlot mogelijk te laten verlopen met zo weinig mogelijk administratieve moeilijkheden. De Belgische regering heeft een speciale belastingregeling voor diamanthandelaars ingesteld op het vlak van bepaalde import- en export

Diamanten komen van over de hele wereld naar Antwerpen om hier geslepen en verhandeld te worden.

belastingen. In sommige gevallen moet er wel een belasting worden betaald, in andere gevallen niet. Op die manier kan Antwerpen ook de hoofdrol blijven spelen.

Zo’n 550 jaar later is Antwerpen nog steeds het centrum van de diamanthandel. Het is tegenwoordig een mengelmoes van Vlaamse, JoodsOrthodoxe en Indische diamantairs die naast elkaar werken en onderhandelen.

Diamanten worden met briefjes op de deur aangeboden en overeenkomsten worden bijna alleen mondeling gemaakt. Het is een hecht wereldje waar wederzijds vertrouwen de hoofdrol speelt. Jaarlijks wordt er voor zo’n 25 miljard dollar aan diamanten verhandeld. w

Verrekijkers ― 7

DOSSIER: GOUD & DIAMANT

8 ― Verrekijkers

Tekst: Isabelle Gheldolf — Illustraties: Karen Devroe

DIAMANTHANDEL HEEFT NOG STEEDS BLOED AAN DE HANDEN ONDANKS KIMBERLEY PROCES Het Kimberley Proces heeft een succesvolle stap gezet in de strijd tegen conflictdiamanten. Volgens Diamondfacts.org waren in de jaren negentig 4% van alle diamanten in de wereld, stenen die rebellengroepen verhandelden om hun bloederige strijd te financieren. Door de implementatie van het programma is dat cijfer gedaald tot 1%. Tien jaar na de inwerktreding van het proces blijkt dat de diamanthandel nog steeds bijdraagt aan geweld en schending van mensenrechten.

Kritische stemmen pleiten voor een grondige make-over.

Elke dag staan in de rivieren van Sierra Leone delvers tot boven de knieën gedwongen onder water. Ze doorvlooien het grind uit de rivier op zoek naar diamanten. Leden van gewapende bewegingen richten hun dreigende geweerlopen op de arbeiders.

De kostbare diamanten die onder deze omstandigheden worden gevonden, eindigen waarschijnlijk rond de vinger van een bruid in het Westen. In 2000 waren het namelijk niet de diamanten in de vitrines van de juwelierszaken in Kimberley, een stad in Zuid-Afrika, die controverse veroorzaakten. Het waren degenen die er nog niet lagen: ruwe diamanten. Afrikaanse rebellengroepen hebben bepaalde vindplaatsen

van diamanten onder hun controle, smokkelen de kleine steentjes naar het buitenland en gebruiken de opbrengst van de verkoop om hun gewapende strijd te financieren. De overheden, industrie en middenveldorganisaties zochten in Kimberley samen naar een oplossing om een einde te maken aan de vermenging van deze conflictdiamanten met de gecertificeerde diamanthandel. Drie jaar later ging het Kimberley Proces (KP) van start.

EEN GECERTIFICEERDE DIAMANT

Het KP bestaat uit 54 deelnemers die 80 landen vertegenwoordigen, verschillende NGO’s en leden van de internationale diamantindustrie. Deze mix van statelijke en niet-statelijke actoren maakte het KP innovatief en uniek. Het proces stelt dat de edelstenen aan een reeks eisen moeten voldoen om het Kimberley certificaat te krijgen. Zo moeten ruwe diamanten getransporteerd worden in een verzegelde container met verplichte begeleiding van een KP certificaat met een uniek nummer dat de oorsprong toont. Dat moet vervolgens worden gevalideerd door de overheid. De deelnemers verhandelen enkel diamanten die het certificaat hebben, wat betekent dat een buitenstaander geen toegang kan krijgen tot de wereld-

Verrekijkers ― 9

DOSSIER: GOUD & DIAMANT markt. Het proces is enkel van toepassing op conflictdiamanten die gedefinieerd worden op de website van het Kimberley Proces als ‘ruwe diamanten die gebruikt worden door rebellenbewegingen om gewapende conflicten te financieren met als doel de legitieme overheid te ondermijnen.’

TOENEMEND GELOOFWAARDIGHEIDSPROBLEEM

Alle betrokken partijen lijken het erover eens dat het Kimberley Proces een substantiële invloed heeft gehad in de goede richting. John Ruggie, de voormalig Speciale Vertegenwoordiger van de Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties, bevestigt in zijn rapport Business and Human rights uit 2007 dat het KP het aantal conflictdiamanten in de totale diamanthandel heeft doen dalen van 4% naar 1%.

Maar de geloofwaardigheid van het KP heeft een ernstige klap gekregen toen Ian Smillie van het Partnership Africa Canada uit het programma vertrok in 2009 en Martin Rapaport, een van de stichtende leden, zijn ontslag gaf. De NGO Global Witness trok zich terug uit het programma in december 2011. Zij stellen dat de leden gefaald hebben om probleemcases zoals Zimbabwe, Côte d’Ivoire en Venezuela aan te pakken. Ondanks het bestaan van het KP dragen diamanten nog steeds bij aan geweld en mensenrechtenschending.

Zowel voor Rapaport als Global Witness was de toelating om diamanten te verhandelen die uit het Marange diamantveld in Zimbabwe kwamen, de druppel die de emmer deed overlopen.

In 2008 nam het Zimbabwaanse leger onder leiding van president Mugabe het gebied in beslag en doodde daarbij meer dan 200 mijnwerkers.

Tot vandaag de dag vinden er ernstige mensenrechtenschendingen plaats in de mijnen van Marange.

David Rhode, stichter van Ingle & Rhode, een ethische juwelierszaak in Londen, zegt in een opiniestuk in de Britste krant The Guardian van maart 10 ― Verrekijkers

Tekst: Isabelle Gheldolf - Illustraties: Karen Devroe

2014 dat het Kimberley Proces twee grote zwakheden heeft.

Ten eerste focust het programma zich enkel op conflictdiamanten wat betekent dat andere problemen die de delving en distributie van diamanten met zich mee brengen zoals dwangarbeid, kinderarbeid, oneerlijke lonen, genegeerd worden. Het KP houdt zich ook afzijdig van de massaontruimingen die gehele bevolkingen wegjagen uit hun thuis om plaats te kunnen maken voor diamantmijnen. Een diamant valt namelijk enkel onder het Kimberley Proces als ze de rebellenzijde van een conflict financiert. De overheid was verantwoordelijk voor de slachtpartij in Marange en niet een rebellengroep.

Daarom mogen er nog steeds diamanten uit dit gebied worden verhandeld.

Deze nauwe definitie zorgt ervoor dat diamanten nog steeds verbonden zijn aan geweld, verkrachtingen, moorden en folteringen door overheidslegers.

DELVING VAN DIAMANTEN BRENGT DWANGARBEID, FOLTERINGEN EN KINDERARBEID MET ZICH MEE

Ten tweede is het certificaat enkel nodig voor een lot ruwe diamanten, maar niet voor een individuele steen.

Kortom, het KP doet vandaag de dag bitter weinig om de ethische problemen aan te pakken waar de diamantindustrie voor staat.

BLOEDDIAMANT-WITWASSYSTEEM

Sommige observatoren durven zelfs stellen dat het KP meer slecht, dan

goed doet. Door diamanten te certificeren die onethisch gemijnd zijn, beschermt het programma de mensenrechtenschenders en misleidt ze de consumenten. Sterker nog, Martin Rapaport stelt in een opiniestuk in Rapaport Magazine uit februari 2010 dat “het KP een proces is geworden voor de systematische legalisatie en legitimatie van bloeddiamanten. Het komt erop neer dat het KP een bloeddiamantwitwassysteem is geworden.’

Volgens David Rhode zou het Kimberley Proces verbeterd kunnen worden door bijvoorbeeld het track and trace model van Canadese bedrijven over te nemen. De diamantontginners in het Noordwesten van Canada laseren elke geslepen en gepolijste diamant met een uniek traceringsnummer dat consumenten zelf kunnen verifiëren. Op die manier kan de steen doorheen de gehele keten getraceerd worden. Andere pleiten voor een verbreding van de definitie. De Kimberley Proces definitie sluit opzettelijk overheden uit om de omvang van het programma klein te houden. Dat komt volgens Rapaport omdat de meeste leden overheden zijn die zich willen indekken en hun winst beschermen.

De definitie die Rapaport hanteert is veel breder: ‘bloeddiamanten zijn diamanten die betrokken zijn bij moord, verkrachting, dwangarbeid en verminking.’

Ondanks alle mankementen van het programma, blijft het Kimberley Proces vandaag de dag het enigste middel van de diamantindustrie om de handel van conflictdiamanten te voorkomen.

Simpelweg omdat er geen alternatief voorhanden is. w

DOSSIER: GOUD & DIAMANT

Tekst: Eline Poels

DIAMONDS ARE A GIRL’S BEST FRIEND Diamanten zijn het symbool van de liefde geworden door de bekende reclamecampagnes. De slogan “a diamond is forever” klinkt tot op heden bekend in de oren.

De economie, maar vooral de reclame om producten aan te prijzen, beïnvloedt het ritueel gedrag van de consument in de samenleving. Een diamanten verlovingsring geven, is een romantisch ritueel dat door de diamantindustrie en de reclamewereld is ontstaan.

De Beers is dé naam in de diamantindustrie, bekend om hun diamantmijnen in Zuid-Afrika. De Beers controleerde 90% van de globale productie en distributie van ruwe diamanten en creëerde het grootste monopolie in het begin van de 20ste eeuw. Het bedrijf bepaalde de prijs van de diamant door het aanbod in te perken en beïnvloedde eveneens de vraagzijde via reclame.

De diamantverkoop in het begin van de 20ste eeuw kwam in Europa echter niet van de grond. In Groot-Brittannië en Frankrijk waren diamanten enkel bestemd voor de juwelen van aristocraten. De Eerste Wereldoorlog (WOI) en de Grote Depressie deden de diamantprijzen in Europa kelderen, wat een winstgevende handel onmogelijk maakte. De Beers richtte zich algauw op de grote markt, namelijk de Amerikaanse bevolking.

De publiciteit speelt met de tijdsaspecten: verleden, heden en toekomst. Het geven van een diamanten ring wordt voorgesteld als een traditie die diepge-

worteld in de cultuur zit. Dit fenomeen doet zich pas voor op het einde van de 19de eeuw in de Verenigde Staten en slechts op kleine schaal. Bovendien daalde de vraag in de Verenigde Staten door WOI en de beurscrash in 1929.

Wat het heden betreft, iedere jongeman hoort zijn verloofde een diamanten ring aan te bieden. De verloofde houdt de diamanten ring voor altijd in haar bezit. Laten zien dat men elkaar graag ziet, gebeurt aan de hand van rituelen die mensen emotioneel binden. Er is dus een diepe betekenis gecreëerd tussen het geconsumeerde goed en de waarde van het huwelijk.

Dat romantisch ritueel heeft echter een economische betekenis voor De Beers. De 'forever' benadrukt het niet doorverkopen van de diamanten ring.

Op die manier beperkte De Beers het aanbod aan diamanten en zorgde voor het behoud van de eigen winst. w

Verrekijkers ― 11

WIST JE DAT

WIST JE DAT ...

Het grootste deel van de diamant die vandaag in Antwerpen verhandeld wordt, afkomstig is uit Rusland en Canada? Diamant wordt echter almaar schaarser, momenteel zijn alle ogen op Brazilië gericht als nieuwe ‘diamantader’.

Diamant het hardste mineraal op aarde is? In 1375 al, werd het eerste gilde van diamantklievers en polijsters opgericht in Duitsland en ontdekte men dat diamanten enkel geslepen konden worden met andere diamanten. Het volgende mineraal in de rij is Korund dat 58 keer minder hard is.

De Film “Blood Diamond” met o.a.

Leonardo Di Caprio over de Afrikaanse diamantsmokkel in door burgeroorlog getroffen gebieden gaat? Plaatselijke krijgsheren gebruiken de opbrengsten van de verkoop van illegaal gedolven diamanten om wapens te kopen, waardoor onderlinge conflicten dikwijls nog hoger oplopen. De film maakte het grote publiek bewust van deze problematiek en van het belang van diamanten met een certificaat van herkomst.

80% van alle ruwe diamanten ter wereld en 50% van alle geslepen diamanten langs Antwerpen passeert?

12 ― Verrekijkers

Tekst: Anne-Katrien Frans

Wanneer je 60 jaar getrouwd bent, je jouw ‘diamanten’ huwelijk mag vieren?

In 2014 wetenschappers in de ruimte een diamant ter grootte van de aarde ontdekten? Het gaat over een uitdovende gekristalliseerde witte dwergster die ongeveer zo oud is als onze melkweg.

De bekendste uitgebrande ster is wellicht Lucy. Deze ster staat garant voor 10 biljoen triljoen karaat en werd vernoemd naar het Beatles-liedje ‘Lucy In The Sky With Diamonds’ Diamanten onder hoge druk gevormd worden op een diepte tussen 140 en 190 kilometer in de aardkorst? Koolstof wordt er samengeperst en via explosieve vulkanen komen de diamanten aan de oppervlakte.

Een uitvaartcentrum in Zwitserland menselijke as in synthetische diamant verandert? Het uitvaartcentrum Algordanza, wat in het lokaal dialect ‘nagedachtenis’ betekent, is een marktleider in de productie van zogenaamde ‘gedenkdiamanten’. Elk jaar komen er zo'n 850 overledenen Algordanza's lab binnen, om die een aantal jaar later te verlaten als edelsteen. Het chemisch proces is intrigerend. De menselijke as wordt behandeld met chemicaliën om alle koolstof eruit te halen. Vervolgens wordt deze koolstof verhit tot hoge temperaturen en in grafiet veranderd. De grafiet wordt geplaatst in een machine die in feite de omstandigheden van diep in de aarde nabootst.

Na een paar weken, of soms maanden, wordt de diamant uit de machine gehaald. Het verschil met een natuurlijke diamant kan nu nog enkel door een geoefende diamantair worden waargenomen. De diamanten hebben immers alle fysieke en chemische eigenschappen van natuurlijke diamant.

Elke mens wordt bovendien een unieke diamant. In theorie, en afhankelijk van de kwaliteit van de as, kunnen er zo’n 50 diamanten van elke persoon gemaakt worden. Verwerkt in bijvoorbeeld een sieraad, blijven je dierbaren op deze manier letterlijk dichtbij.

Op de “Hope diamant”, een bekende diepblauwe diamant die tentoongesteld wordt in Washington, een vloek zou rusten die zijn bezitter ongeluk brengt?

In maart 2015 de zogenaamde “Karaattaks” ingevoerd werd in België? Met deze nieuwe taks zouden diamantairs belast worden volgens een vast percentage op de omzet, in plaats van een percentage op de winst

Verrekijkers ― 13

EXCLUSIEF INTERVIEW: ADIL EL ARBI & BILALL FALLAH

Adil El Arbi Bilall Fallah

'ALS IK EEN POLITIEKE PARTIJ HAD GEHAD, DAN WAS IK NU BURGEMEESTER' M

et hun eerste langspeelfilm proberen Adil El Arbi (26) en Bilall Fallah (29) een problematiek aan de kaak te stellen: de manier waarop allochtonen worden afgeschilderd in de media. Image vertelt het verhaal van de jonge, ambitieuze journaliste Eva die tijdens het maken van een reportage wordt meegesleept in de wereld van de sympathieke Marokkaanse bad guy Lahbib. Hij gidst haar door de wijken van Brussel en langzaamaan wordt Eva gefascineerd door zijn leefwereld en door hemzelf. Een interview met de makers van Image, hebben ze zelf ook veel last van die problematiek?

14 ― Verrekijkers

Tekst: Lizet Van de Kamp

Dit was jullie eerste langspeelfilm, hoe was het om die te maken?

Adil: “Het is een groot verschil met een kortfilm. In een kortfilm heb je maximaal twintig minuten, waardoor je ook minder tijd hebt om fouten te maken.

Hoe langer een film duurt, hoe meer fouten je gaat maken. Het is al zo moeilijk om mensen geboeid te houden gedurende vijf minuten, en dan moet het ineens voor minimaal negentig minuten. Minuut na minuut moet het boeiend blijven.”

Bilall: “Dat is wel iets anders, ja. En de personages en de psychologie moeten ook allemaal kloppen, elke actie, heel de film lang. Een langere film maken is eigenlijk veel moeilijker.”

Wat vinden jullie zo mooi aan het medium film?

Adil: “Film is de beste manier om aan een zo breed mogelijk publiek een verhaal te vertellen. Je gaat in verschillende werelden, verschillende personages, verschillende verhalen. Je kunt zelfs je eigen universums maken.”

Bilall: “Het is een medium waar je muziek, acteurs en beeld gebruikt, alle aspecten van kunst in één medium en daar vertel je je verhaal mee. Voor ons is dat het summum van verhalen vertellen.”

Zijn jullie tevreden over de film?

Adil: “We hebben wel ontzettend veel fouten gemaakt. Het scenario was nog niet helemaal klaar toen we begonnen met filmen. We hadden misschien ook wat meer tijd moeten nemen voor het opnemen van de scènes. We hadden een heel klein budget, de meeste acteurs kregen amper betaald en deden het vooral voor de ervaring. We komen zelf ook in de film voor, omdat we niet genoeg figuranten hadden. We moesten dan zelf maar heen en weer gaan lopen.”

Bilall: “Als je goed oplet, ben ik bijvoorbeeld een flik.”

Waarom opteren jullie voor zo’n tragisch einde van de film?

Adil: “We hebben eigenlijk eerst het

einde bedacht en zijn daarna de rest van de film gaan schrijven. Onze eerste langspeelfilm mocht niet te voorspelbaar zijn, daarom hebben we juist voor zo’n choquerend einde gekozen. We komen graag de zaal in bij de laatste tien minuten om de reacties te zien.”

Waarom vonden jullie het belangrijk om Image te maken?

Adil: “Er is nog nooit een film gemaakt over de problematiek tussen quartiers en de media. En wij vonden dat dat wel te lang geduurd had. Daarom wilden wij een verhaal maken over hoe de media die allochtonen en quartiers portretteren. Je probeert je eerste langspeelfilm te maken en je probeert iets te doen wat nog nooit eerder is gedaan, in België in ieder geval. We wisten ook dat daarin iets zou zitten waarover mensen gingen spreken. We wilden iets wat blijvend zou zijn.”

Bilall: “Het is eigenlijk een universeel verhaal. De media hebben veel invloed op de politiek en de maatschappij. Dus het was dan ook een cool gegeven om een gangster te pakken in een quartier, dat is ook een heel filmisch milieu. Dat zijn allemaal aspecten die een cool verhaal zouden brengen, maar tegelijkertijd ook iets teweeg zouden brengen.”

Adil: “We willen tonen hoe hard media ons conditioneren. Dat het nieuws een product is geworden, iets dat verkocht moet worden. De Vlaamse redactie en de Franse quartiers in Brussel maken het contrast tussen die twee werelden zo groot mogelijk.”

Is het een maatschappelijk verantwoorde boodschap die jullie willen vertellen?

Adil: “Er zijn altijd wel een paar mensen die klagen over de film. Dat we weer een gangster in de hoofdrol hebben gezet bijvoorbeeld. Maar meestal zijn dat sociaal werkers. We willen juist laten zien dat zo-iemand ook een zachte kant heeft. Als die sociaal werkers zoveel te klagen hebben, moeten ze zelf maar een fucking scenario schrijven. (lacht) Ik heb zelf ook nog nooit iets negatiefs gehoord over het

feit dat ik De Slimste Mens ter Wereld heb gewonnen. Als ik een politieke partij had gehad, dan was ik nu burgemeester. Zo positief was iedereen. Als je de kranten openslaat dan is tachtig tot negentig procent van de berichtgeving over Marokkanen negatief. Dat is gewoon een feit. In Nederland is het niet perfect, maar daar heb je wel publieke figuren die van origine niet van Nederland zijn, zoals de burgemeester van Rotterdam. In Vlaanderen heb je niks. Daardoor ga je enkel allochtonen zien als slechte personen.”

De hoofdpersoon bevestigt eigenlijk wel het stereotype. Waarom hebben jullie dat zo gedaan?

Adil: “We nemen eigenlijk archetypes.

Als we een stereotype zouden pakken, zou hij alleen een bijrol hebben, geen hoofdrol. Zo’n stereotype van alleen een gangster verveelt nogal snel.

Een archetype is wanneer je iemand pakt die op het eerste gezicht een stereotype lijkt, maar uiteindelijk toch een zachte kant heeft. Hij is wel het personage waar men het meeste met meeleeft. Je begrijpt wel waarom hij de dingen doet die hij doet.”

Bilall: “Hij heeft soms geen keuze.

Zelfs wanneer hij iets super gewelddadigs doet, beschermt hij de kinderen en de mensen. Het was ook nooit onze bedoeling om het stereotype te doorbreken. Dat was ook weer door de media bedacht: ‘Marokkanen gaan een film maken over de wijken, dan willen ze de stereotypen doorbreken’.

Dat was dus niet ons doel, we wilden gewoon een verhaal vertellen.

Image is nog in enkele bioscopen te zien. w REGIE Adil El Arbi en Bilall Fallah

CAST Laura Verlinden, Geert Van Rampelberg, Gene Bervoets, Fabrice Boutique, Nabil Mallat, Wouter Hendrickx, Sanaa Alaoui DUUR 1u30

Verrekijkers ― 15

ORGANISATIE IN DE KIJKER: FAIR FASHION FESTIVAL

FAIR FASHION FESTIVAL MOOI IN SAMENWERKING MET ATELIER DOEK

Festival Mooi wil vooral laten zien dat duurzame kleding meer is dan tweedehands en biokatoen. Het wil voor eens en voor altijd af van het geitenwollensokken imago. De sweatshops komen vaak negatief in het nieuws omdat zij allesbehalve duurzaam zijn, maar vaak wordt er niet bij gezegd wat dan wel een optie is. Festival Mooi wil tonen hoe duurzaamheid eruit kan zien. Hier kom je geen oude rommel tegen, maar goedgemaakte, kwaliteitsvolle kleding en sieraden.

Het festival bestaat uit een dag- en avondprogramma. Overdag zijn er tal van duurzame en inspirerende initiatieven, zoals een upcycling bar en markt, ’s avonds vindt er een discussie plaats over de modeproductie van vandaag in sweatshops en hoe reëel 100% duurzame productie is. Fashion designer Katrien van Hecke, specialiste 16 ― Verrekijkers

in het kleuren van stoffen, is sowieso van de partij. Ter afsluiting van het festival is er een concert, om in stijl de nacht in te dansen!

ATELIER DOEK

Upcycling is het herwerken van bestaande stukken kleding en er hiermee een nieuwe functie aan geven. Zo wordt een marcel omgetoverd tot een kinderbroek en verandert een hemd in een schort. Atelier Doek maakt creaties voor opera, theater en films. Omdat deze prachtige kostuums met weinig budget gemaakt moeten worden, kiest Doek voor ‘upcycling’.

Atelier Doek is specialist in upcycling en past daarom perfect in het plaatje van het fair fashion festival. Marie de Laet, vrijwilligster bij Doek, helpt dan ook graag mee met het organiseren van het festival, en verzorgt hiervoor de communicatie. Doek zorgt voor de

aankleding van het festival en mooie uniformen met een retro tintje voor de medewerkers.

LIVING HUMAN TREASURES

Doek werkt sinds 2012 met nieuwkomers. Zij hebben niet per se in de confectie gewerkt, maar kennen vaak waardevolle ambachten. Atelier Doek is meer dan een gewoon productieatelier. De organisatie wil het culturele erfgoed van de nieuwkomers doorspelen aan een nieuwe generatie. De vrijwilligers zijn ‘living human treasures’, en zij zijn schatten die zeker niet verloren mogen gaan. Je zal dus geen confectie vinden bij Doek, want alles wordt aandachtig met de hand gemaakt. Behalve het culturele erfgoed dat zo wordt doorgegeven geeft het creëren van iets nieuws de nieuwkomers een boel zelfvertrouwen!

Tekst: Saskia Rademaker — Foto's: Atelier Doek/ festival MOOI/merken

Om alvast een goede indruk te krijgen van festival MOOI, een route langs een aantal verschillende initiatieven die er te vinden zullen zijn:

Demonstraties

Dit hippe fashion festival gaat plaatsvinden op 23 mei in DE Studio van Villanella aan het Mechelseplein.

Knap recyKleren Wil je zelf aan de slag? Neem dan deel aan de upcycling workshop van 11.11.11, of leer zeefdrukken. Hier kan je ook het logo van het festival verwerken in diverse ontwerpen.

Vergeet niet een kledingstuk mee te nemen, of koop er één op het festival.

Expositie Fotojournalist Pieter van den Boogert exposeert zijn mooiste foto’s in de expo What wear.

Hierbij volgt de fotograaf de kledingcyclus. Voor een voorproefje: www.pietervandenboogert.com.

Shop & Personalise

Een aantal specialisten geeft een demonstratie zodat het publiek de noeste arbeid van dichtbij kan meemaken. Zo laat Katrien van Hecke zien hoe je stoffen kan kleuren en Antoon Van Den Ecker, alias Toni Taloni, demonstreert zijn handgemaakte schoenen. Hij gebruikt hiervoor enkel duurzaam leder, dat hij zorgvuldig uitkiest. Zijn filosofie: goede schoenen zijn goud waard. Kijk op www.tonitaloni.be voor zijn mooiste ontwerpen.

De knappe koppen van Doek geven demonstraties met jouw oude kleding in de upcycle bar.

Fair Fashion Police De Fair Fashion Police zal met behulp van de app van Rank a Brand de kleding van de bezoekers evalueren. Het is een applicatie die laat zien hoe eerlijk je kleding is gemaakt.

Nieuwsgierig? Kijk op www. rankabrand.nl of download de applicatie.

Fair Fashion Markt Op het festival is er ook een markt met 15 stands waar mode in alle soorten verkocht wordt: zowel kleding als juwelen. Onder andere Today is a good day, Mandragora, GOEDvandoen, QUE ONDA VOS, We Are Hooked, Hip and Green en Supergoods zijn er te vinden.

De diversiteit is groot: van goed te betalen tot prijzig, zowel voor jong als oud. Struin over de markt en je vindt zeker iets dat bij je past!

DATUM 23 mei 2015

LOCATIE DE Studio Maarschalk Gerardstraat 4 2000 Antwerpen

PRIJS van 13:00 tot 18:00: 6 euro, avond van 20:00 tot 24:00: 6 euro. Combiticket: 10 euro.

Met de tickets krijg je die dag ook een korting van € 2 voor de tentoonstelling Dries Van Noten. Inspirations in het MoMu. De tickets zijn te verkrijgen via de website.

Verrekijkers ― 17

18 ― Verrekijkers

DOSSIER: GOUD & DIAMANT

Tekst: Naomi Vandenbroeck

VA-TOUT: JUWELEN DIE DE WERELD VERBETEREN Achter het juwelenlabel Va-tout schuilt de gepassioneerde, jonge Gentse ontwerpster Line Vanden Bogaerde. Lines juwelen zijn uniek; elk juweel maakt ze zorgvuldig met de hand. Haar juwelencollecties zijn tijdloos, uitgepuurd en ecologisch.

Line is namelijk een van de eerste juweelontwerpsters in België die met fair trade goud werkt.

Sinds 2015 is Line een onder fair trade geregistreerde goudsmid, en daar is ze trots op. De overstap naar fair trade goud was voor Line een logische keuze: "Het is een kleine moeite om met een iets duurder materiaal te werken, als je weet dat hierdoor erg veel mensen een beter leven leiden."

Het fair trade goud dat Line aankoopt wordt gewonnen aan de kust van Colombia, in de provincie Chocó.

Dankzij het initiatief Oro Verde (groen goud) is er sinds een tiental jaar de mogelijkheid om op een verantwoorde en duurzame manier goud te delven.

Verantwoorde goudwinning houdt in dat de goudmijnwerkers een eerlijk loon krijgen en dat hun gezondheid minder risico loopt omdat er geen giftige chemicaliën zoals kwik gebruikt worden tijdens het delven. Ze benutten het sap van een plantje uit het oer-

woud als alternatief voor kwik, waardoor ook het milieu gespaard blijft.

Door Oro Verde te steunen hoopt Line mee een einde te maken aan de vicieuze cirkel van armoede, marginalisering, en uitbuiting waar de meeste mijnwerkers, door gebrekkige mensenrechtenbescherming en oneerlijke handelsvoorwaarden, helaas nog in belanden.

Naast fair trade goud gebruikt Line ook gerecycleerd zilver. Klanten kunnen bijvoorbeeld zelfs oude (gouden of zilveren) juwelen binnenbrengen, die Line dan opnieuw smelt tot een nieuw juweel. Al Lines drukwerk wordt geprint met vegetale inkten op gerecycleerd papier, en daarnaast geeft ze ook workshops rond ecologisch design. In die workshops gaat de Gentse ontwerpster dan bijvoorbeeld op zoek naar alternatieven voor lijm om een ontwerp vast te hechten, want de "beperkingen van mogelijkheden en materialen scherpen je creativiteit!"

Het is duidelijk dat Line begaan is met de wereld en dat haar liefde voor verantwoorde producten verder reikt

dan haar juwelencollectie. "Ik kies zo veel mogelijk voor lokale, eerlijke producten waarbij mens, dier en milieu zo weinig mogelijk afzien," verklaart de juwelierster.

Het is niet vanzelfsprekend om in deze consumptiemaatschappij met verantwoorde producten te werken. "De meeste consumenten zijn de abnormaal lage prijzen uit de winkelketens zo gewoon dat de normale prijzen van eerlijke producten te duur lijken."

Ambachtelijke beroepen moeten knokken tegen massaketens die (spot) goedkoop koopwaar produceren. Toch is Line ervan overtuigd dat we op de goede weg zijn. Er is een beweging op gang waarbij de bewustwording langzamerhand groeit en dat schept hoop! w

www.va-tout.be www.facebook.com/vatout

MEER INFO OVER FAIRTRADE GOUD OP www.opwegnaargoedgoud.nl

Verrekijkers ― 19

THE INTERNATIONAL CORNER: THE STUDENT'S VOICE

If you want to experience a semi-desert climate, a subtropical climate and a cold and dry winter all in one country, you should think about visiting Azerbaijan. Situated along the Caspian sea in the Caucasus region, Azerbaijan has 9 out of the 11 climatic zones present in the entire world.

20 ― Verrekijkers

Tekst: Laila Hamja — Foto's: Nick Taylor, Tony Bowden

Azerbaijan is an independent country bordered by Russia to the north, Iran to the south and Turkey to the west. Azerbaijan is a relatively small country compared to its famous neighbours. It consists of only 86, 600 km2, but within it, it has nearly everything a country needs. It is full of natural resources, the soil of the country is very fertile and the different climatic zones provide Azerbaijan with landscapes that will take your breath away. Alongside this breath-taking nature, Baku, the capital city also offers a mixture of historical buildings and new skyscrapers that are comparable to the ones in Dubai Konul, a PHD student who has been studying at the University of Antwerp for a year and a half, is from Baku. She has nicely accepted to tell us more about her wonderful country.

WHAT WAS IT LIKE GROWING UP IN AZERBAIJAN? I actually had three phases during my childhood.

1. My early childhood coincides with the Soviet regime. I remember that we lived in a three room apartment; a Soviet one. We were two kids and my mum was a geography teacher and my dad was an engineer working in a plant and that was very normal for that time. We had free healthcare, kindergarten and schooling. Everybody was equal since everybody was a teacher or an engineer and the teachers were very respected in those times.

People used to say that if you have a teacher, a doctor or an engineer you had everything you needed. I remember my parents saying that we worked a lot and gained very little. We used to say that the Russians could have a higher standard of living while the other countries worked a lot. We had to work and supply Moscow. But I was happy and I think they [my parents] were quite happy.

2. Then there was the 1990s. That year, I still remember there were some protests going on in the country. That was the end of the Soviet regime and the people started fighting. We still call it Black January. Soviet troops invaded the city, hundreds of people were killed. I was so afraid. I still remember my mum telling my dad “don’t go out ” because there were tanks, troops. It was so frustrating. Then we were on enemy terms with Armenia.

Some 20% of Azerbaijan’s territory was occupied by invaders.

3. In 1994, there was a ceasefire and a change in the regime. There was a new presidential election. There were new rules. In 2000, that was the year I gradu-

ated from school and then I had to work in order to be able to study.

CULTURE

Though, 92% of the population of Azerbaijani consist of Azerbaijani, the country is still culturally, linguistically and ethnically diverse due to its ethnic minorities and to the influence of neighbouring countries throughout the centuries.

What is your personal experience of diversity in your country?

I do not have much experience living with minorities groups because they live in certain towns. I grew up in the capital city and there we would not know who is Lezgin, who is Tat. But in some regions, 85% of people can be from a particular minority group.

They always tend to marry each other.

In 99% of the cases, they will always marry each other. Once my friend’s mother was arranging a marriage for her son (arranged marriages are very common in Azerbaijan) and the bride was from the Northern part of Azerbaijan (where there are many Lezgins) and all of a sudden one of my relatives asked, is she Lezgin?

Food and art is said to be an important aspect of Azerbaijani culture, do you agree?

Azerbaijan has a very rich national cuisine and I would say that it is our pride. I am so proud and so happy that we still preserve our culture. There were moments when we did not value what we have because we were not allowed to do so. But now as an independent country, we do.

Mugham for example, which is our national folkloric music, is very spiritual in nature. UNESCO declared it part of the Masterpiece of oral and intangible heritage of humanity.

RELIGION

Religion is not allowed to affect the country’s policy and status. It is separated from the government. After Iran, Azerbaijan is the second largest Shia country.

Is religion an important part of the everyday life?

That is difficult to answer. But compared to 10 years ago, I would say that the country is more religious today. In Azerbaijan, Baku is very different from other regions. It is very modern. Walking on the street, you can see a girl in a hijab, alongside a girl in a miniskirt.

I had some friends who were wearing wigs on their hijabs. I think that it is not allowed to wear hijab in university.

At least you cannot find anyone wearing a hijab on TV or in parliament.

(Students in Azerbaijan are now forbidden from wearing a hijab in schools and universities.)

But people do respect religion a lot.

We have got synagogues, churches, mosques. No one would blame or fire you for your religious choice. I think we are very tolerant.

ECONOMY

Azerbaijan has a high rate of economic development. What do you think contributed to this?

The country is very rich in oil and gas, but these are not renewable. The government tries to think of other ways to promote the economy, because

Verrekijkers ― 21

THE INTERNATIONAL CORNER: THE STUDENT'S VOICE Mud volcanoes

the oil boom seems to be coming to an end. But that oil boom increased the development of the economy.

Due to that oil production the country changed and developed tremendously.

As an ordinary citizen, I am not quite satisfied with the economy because I think these resources enables us to do so much more than what is currently being done.

But the problem is also that some part of the natural resources is found in parts of the land that is under occupation of Armenia [This part of the country, named Nagorno-Karabakh is found in the south-east of Azerbaijan].

Housing refugees, supplying them with everything necessary is also very costly. These people were driven out from their native lands by the Armenians and settled in different parts of the country.

22 ― Verrekijkers

Old temple - Ateshgah

It is an interesting, strange, disappointing, annoying thing that happened in the country that prevents it from going ahead. We are in a very difficult position. I would like not to be a part of this game, to be in an isolated island rather than being in between these empires. Over 30 million Azerbaijani live in Iran, but we could never ask for a reunification. I still have relatives in Southern Iran, we call them south Azerbaijanis. The country was like a toy, Russia said ‘I want this part’, Iran said ‘I want this part’ and what was left was an independent country.

In what fields do you think your country needs to improve?

In the field of education, definitely.

Health service too. Social services in general.

Azerbaijan is trying to promote tourism and to make it a major

part of its economy. What are your thoughts on this?

Azerbaijan has got everything one might need to promote tourism. We have wonderful nature. Out of 11 climatic zones, we have. We have early spring, dry and sunny weather which enables us to have beach tourism.

We have got the Caspian Sea which is actually a lake, but because its bed has some ocean type of soil, it is considered to be a sea. Azerbaijan is also called the land of fire. It is called the land of fire, because there is a place in the suburbs of Baku where 365 days a year, a fire is burning. People cannot explain what is going on there. It does not matter whether it rains or snows, the fire is always there. This is one of the places that you should see.

We have also got more than 6000 museums and snow slopes for winter tourism. We have the old city next to

Tekst: Laila Hamja — Foto's: Nick Taylor, Tony Bowden

Shaki Khan's palace

Petroglyphs - Qobustan

GENERAL the new. If you enter Baku’s gate, you will feel like you are in the 12th century but if you leave that gate, you will see new modern buildings.

The only problem is visa issues. If you have visited Armenia, you cannot visit Azerbaijan. You will be persona non grata.

What are the most important places that you would recommend people to visit in Azerbaijan?

One should definitely visit Baku, the old city. Then one should visit Qobustan, where you can find early petroglyphs and mud volcanoes. Then there is also a temple from the Zoroastrian period named Ateshgah and a magnificent palace named Shaki Khan’s palace.

After a year and a half living abroad, how do you feel about your identity

as an Azerbaijani?

I have changed. Studying abroad opened new doors. I opened to knowledge, to new people, to new customs, to new traditions, to new beliefs, privileges and identities. I have become more independent.

I had the opportunity to study abroad even before, when I was studying for my bachelor’s degree. The university gave me a grant to do my bachelor in China. But it was not possible for a girl in the year 2000 to go and study abroad. People would have shunned me from society. People would have said “come on, look at her parents who let her go study alone”. So, I didn’t even discuss it with my parents. Again after my bachelor, I had the opportunity to do my masters in the U.S. But then my parents said that I had reached the age to get married. After some time when I decided to do my PHD abroad, again

OFFICIAL LANGUAGE: AZERBAIJANI CAPITAL: BAKU

RELIGIE NON OR OTHER (3,5%) CHRISTIANITY (3,1%) ISLAM (93,4%)

INWONERS X 9.494.600 (IN 2014)

the same thing happened. But then my husband and my in-laws said that they will support me. But living here on my own made me become more independent. Now I appreciate my own culture more than I used to do before, because when there is some distance between you and what you used to have, you cherish the values that you have much more. w

Verrekijkers ― 23

TTIP

TTIP: MINDER POLITIEK BEKEKEN TRANSATLANTIC TRADE AND INVESTMENT PARTNERSHIP

Eerst en vooral even duidelijk maken wat de Transatlantic Trade and Investment Partnership (TTIP) precies inhoudt. Het zijn onderhandelingen tussen Amerika en de Europese Unie die ervoor zouden zorgen dat 13 miljoen nieuwe jobs worden gecreëerd en die de economie stevig naar boven moet krijgen. De discussies tussen beiden partijen is al twee jaar aan de gang en geen enkel finaal akkoord is bereikt. Waarom, is hier de vraag.

Enerzijds hebben we duidelijk een van de grootmachten, Amerika, die voelt dat zijn power stilletjes aan wegsmelt tegenover andere grote krachten zoals China. Dus zoekt deze contact met heel wat anderen, waaronder de EU, om krachten te bundelen en zo sterker te komen staan ten opzichte van andere grootmachten op de wereldkaart. Een wederzijds akkoord tussen de VS en de EU om een open handel zone te creëren over de Atlantische Oceaan zou een mogelijkheid zijn om deze American dream te bereiken.

Dit gebeurt niet van een leien dakje. Er zijn heel wat NGO’s die een zeer sterke positie innemen tegenover de onderhandelingen rondom het akkoord. Elke 24 ― Verrekijkers

NGO opsommen is niet haalbaar maar hieronder halen we er een paar aan die pertinente argumenten publiceerden rondom het gevaar van de onderhandelingen tussen beide partijen rondom het TTIP akkoord in verband met de gezondheid van de bevolking en het milieu.

ten bestaan. Verder bespreken we ook de wetten rond het gebruik van Shale gas, genetisch gemanipuleerde organismen (GMO’s) en het chloor gebruik om bacteriën op kippen te doden. De punten worden door verschillende NGO’s aangehaald en elk van hen zet uiteen wat dit als gevolg zou hebben.

De onderwerpen die hieronder besproken worden, zullen vooral handelen over de verschillen in bepaalde wetten. Zo is er onenigheid over het gebruik van hormonen in de rundsproductie aan beide kanten van de oceaan.

Bij de EU is dit gebruik niet toegelaten, terwijl in de VS hieromtrent geen wet-

Als eerste kijken we naar de Seattle To Brussels Network (S2B). Deze groep stelt duidelijk dat wanneer de verschillen tussen de wetten in EU en VS gelijk worden getrokken, dit de regelementen betreffende milieu zullen ondermijnen in de EU. Het aanvaarden van gelijke standaarden

DE MINDER POLITIEKE VISIE TEGENOVER TTIP

LATEN WE HET GEBRUIK VAN CHEMICALIËN WEER TOE?

Tekst: Aurelie Petillion — Illustratie: Minke Stijns

zou bijvoorbeeld een kans geven op verlaagde regels rondom Shale gas.

Tijdens het winningsproces van deze gassen komt er methaangas vrij. Deze gassen zijn schadelijk voor het milieu en hebben een grote ecologische voetafdruk. Daarbij heb je voor deze ontginng een heleboel chemicialiën nodig die uiteindelijk in het bronwater terechtkomen en ernstige gezondheidsproblemen kunnen veroorzaken.

Dit proces werd op bepaalde plaatsen in Europa volledig verbannen, terwijl het in Amerika nog toegelaten is. Deze vorm van ontginning heeft dus een gevolg voor de gezondheid van de mens en het milieu.

Ook op het gebied van landbouw zouden ze non-tarriff barriers willen plaatsen, een open handel waarbij we geen grenzen meer kennen, ook niet op economisch vlak. Europa heeft strengere regels rondom hormonengebruik in de rundsproductie, het gebruik van chloor bij kippen of de GMO’s. TTIP zou het misschien toelaten dat de standaarden gelijk worden gebracht met die van Amerika, waar deze regels betreffende voedselproductie niet van toepassing zijn. Het zou dus een open markt zijn waarbij deze voedingsproducten weer op de EU markt te zien zouden zijn.

HORMONEN GEBRUIK IN DE RUNDSPRODUCTIE IS GEEN DISCUSSIE VAN VANDAAG

Een volgende groep die zich bezighoudt met de TTIP onderhandelingen en de mogelijke effecten hiervan is de Friends of the Earth Europe. Volgens hen zullen Big food en biotechnologische bedrijven de restricties op GMO’s en toegevoegde stoffen waarvoor de EU jarenlang vocht verdrijven. Zo werd het hormonen gebruik in de jaren ’80 in Europa onderzocht wegens de ontdekking van borstgroei bij lagere school kinderen in Italië omwille van de aanwezigheid van hormonen in het vlees. De EU richtlijn kwam er officieel in 1996.

De hormonendispuut is geen discussie van vandaag. Ook in het verleden is hierover een handelsgeschil geweest tussen de VS en de EU. Een akkoord betreffende dit werd behouden in de World Trade Organization (WTO). Dit is een van de redenen waarom deze NGO ervoor pleit dat de Europese Commissie, het Europees Parlement, de EU lidstaten en de Amerikaanse overheid gaan voor de gezondheid van de mens en niet enkel voor de economische groei van beide partijen.

H20

gebruikt om microben op vlees of gevogelte te doden. Het wordt als een veilige behandeling gezien door de VS maar de EU verbiedt het gebruik en de import hiervan.

We zien dus 3 duidelijke standpunten van verschillende NGO’s. Alle partijen willen uiteindelijk hetzelfde vermijden. Ze willen niet dat al de wetten worden verlaagd om een open handel te creëren. Ze argumenteren dat TTIP er voor moet zorgen dat de minimumnormen uiteindelijk naar boven gaan.

Het verlagen van het veiligheidsniveau zou een duidelijk gevolg hebben op ons milieu. De economische wereld moet volgens deze groepen niet groeien ten kosten van het menselijke welzijn. Ze geven duidelijk een ander standpunt mee dan de EU en de VS zelf waar rationalisme de bovenhand blijkt te hebben.

EN WAT NU?

EUROPA MOET ZIJN EIGEN REGELS BEWAREN Verder hebben we de Sierra Club die ook stelt dat de verschillen op reglementair gebied tussen de VS en de EU een probleem vormen voor het maken van dit TTIP akkoord. Zij pleiten ervoor dat een TTIP akkoord de hoogste standaarden aan elke kant blijft bewaren. Een voorbeeld dat zeker wordt aangehaald is het wassen van kippen met chloor. In de EU is er sinds 1997 een verbod op het gebruik van deze behandeling. Pathogen reduction treatments (PRT) wordt

Nu luidt de vraag: moet er doorgegaan worden met deze onderhandelingen of leggen we het hele spel beter stil? Het resultaat zal uiteindelijk uitwijzen of er gedacht wordt aan de humane kant van de zaak en dat er niet enkel wordt gekeken hoe de Westerse grootmacht behouden wordt en hoe er enkel gedacht wordt aan de financiële kant van dit alles. Nu nog afwachten wat de uitkomst van deze onderhandelingen zal zijn. w

Verrekijkers ― 25

ZIMBABWE

LEVEN ALS EEN KUFUNDEE Voor wie de toekomst nu durft te leven Zimbabwe, veertig minuten van de hoofdstad Harare, met een Landcruiser over hobbelige zandpaden. De wilde natuur omarmt dit pad ongeduldig, wachtend om het helemaal in te sluiten. De tekenen van de laatste overstromingen zijn duidelijk door de putten en stroomlijnen op de weg. Eerlijk? Ik vind het best wel spannend. Het voelt een beetje als een rit in de achtbaan van Bobbejaanland. We komen aan op een open ruimte met een drietal huisjes aan elke zijde. Een oude tractor in het midden van het plein. De kinderen komen naar me toegelopen. Waw, het dringt plots tot me door: ik ben in Kufunda Village, Zimbabwe.

ONVERWACHTE WEGWIJZERS Voor mijn thesisonderzoek heb ik zes weken in deze sprankelende oase gewoond. Ik ben hier terecht gekomen door een boek dat in mijn handen kwam op hetzelfde tijdstip dat ik mijn thesisvoorstel voor de Master Milieuwetenschappen schreef. In “Walk out, Walk on” van M. Wheatley en D. Frieze, is Kufunda Village één van de zeven inspirerende gemeenschappen die staan beschreven. Een paar mailtjes en enkele maanden later, bevond ik me dan op de luchthaven, klaar om de ervaring van mijn leven te hebben.

De onderzoeksvraag van mijn thesis: “hoe een gemeenschap, als een dynamisch geheel, de transitie naar duurzame landbouw kan versterken.” Als het begrip ‘duurzaamheid’ bij ons in België soms wat leeg voelt, dan deden de Kufundees de betekenis met vijfvoud alle eer aan. Het werd al snel duidelijk dat ‘duurzaamheid’ zo diep in hun leven verwikkeld is dat het 26 ― Verrekijkers

*

Kufundee: Iemand die de toekomst nu durft te leven. Een menselijk wezen met volgende sterk ontwikkelde eigenschappen: Dapper, Open, Altijd lerend (Van Dale, fictief).

niet meer gezien wordt als een exterieur begrip, maar als een logische grondslag van hun bestaan. Duurzaamheid stroomt door hun aderen. De mensen van Kufunda Village leven de toekomst nu. Permacultuur en organische landbouwmethoden zijn hier standaard en worden via workshops en community-bijeenkomsten verspreid. Permacultuur is een agroecologische methode dat het complexe systeem van de natuur als inspiratiebron gebruikt om zo zelf een werkbaar en eetbaar voedselsysteem te maken.

zichzelf, de aarde en hun medemens. Officieel is dit het enigste dorp op de wereld die werkt via de principes van ‘Art of Hosting’. Art of Hosting bevat methoden om (grote) groepen mensen samen te brengen zodat ze vruchtbaar met mekaar in dialoog gaan en zinvol samenwerken.

Co-creatie, openheid en zin voor leren zijn de kernprincipes. In Kufunda heeft iedereen, man en vrouw, jong of oud, een gelijkwaardige stem. Dans en vreugde gaan hier hand in hand met arbeid en gedeelde zorgen.

ORGANISATIESTRUCTUUR In dit Zimbabwaans dorp wonen een tiental gezinnen. Het wordt omgeven door prachtige uitbundige natuur – althans in dit regenseizoen. Kufunda is een ‘Learning Village’. Hier leven mensen samen volgens de principes van gelijkheid, spreken vanuit het hart en eerlijk delen. Ze dragen zorg dragen voor

Concreet bestaat de organisatiestructuur van Kufunda Village uit drie elementen: de village circle, de village council en verschillende teams. Elke maandag wordt er een village circle georganiseerd. Dan komt iedereen samen aan de kampvuurplek om dingen te bespreken die in het dorp leven. De village council is een democratisch verkozen groep die de

Tekst: Johanne Matthys

ondersteunende en meer diepere werking van het dorp garanderen. Zij zijn het aanspreekpunt van de Kufundees voor dorpsaangelegenheden. Er zijn daarnaast verschillende teams: permacultuur team, Leadership Program team, Housekeeping team,… Zij zijn zelf-organiserend en rapporteren regelmatig hun doen en laten in de village circle.

MET VROUWEN OP WEG Nadat ik er tien dagen had verbleven, begon het programma Young Women Are Medicine (YWAM) in Kufunda. YWAM is een empowerment programma voor jonge Zimbabwaanse vrouwen die op weg zijn zichzelf te ontdekken en hun rol in de maatschappij te vinden. Vrouwenemancipatie heeft hier een andere lading dan aan het Belgische thuisfront. Geen discussies over minimum drie vrouwen in de algemene vergadering hier. Hier gaat om de clash tussen het moderne globaliseerde Zimbabwe en de traditionele samenleving. En hoewel er veel geschreven is over globalisering en zijn negatieve gevolgen, zie ik hier een ontzettende kans die gebloeid is uit de transformatie van de laatste jaren. Want in de traditionele Zimbabwaanse cultuur hebben vrouwen macht, zeker en vast in het huishouden.

Maar of ze ook dezelfde rechten en keu-

zevrijheden hebben als de Zimbabwaanse mannen, dat is betwijfelbaar.

Vijftien kandidaten waren geselecteerd om mee te doen aan YWAM in Kufunda Village. Het was een waar geschenk om de transformatie van deze vrouwen te mogen aanschouwen. Meer zelfs, door zo dicht aanwezig te zijn, was ik ook deel van het proces en is er ook heel veel in mezelf verandert. De jonge Zimbabwaanse vrouwen die ik heb ontmoet, leven tussen deze twee realiteiten in: de moderne westerse, liberale wereld en de traditionele samenleving. Vele onder hen studeerden, maar dit werd niet altijd even makkelijk ontvangen in hun gemeenschap. Elk vanuit hun eigen achtergrond, zijn deze vrouwen samen voor vier weken op (een innerlijke) reis gegaan. De helende kracht van de natuur stond centraal in dit hele proces. Het leren luisteren naar zichzelf, anderen en de omgeving.

Het proces werd begeleid door de vier elementen, één element per week: aarde (aankomen, aarden), water (loslaten, helen), vuur (passie/kracht ontdekken) en lucht (vieren). Na deze vier weken is er heel veel verandert in deze vrouwen.

Uiterlijk waren ze misschien hetzelfde, maar hun ogen straalden, vol vertrouwen in zichzelf en in de toekomst.

MEER INFO OVER KUFUNDA VILLAGE: http://kufunda.org/ MEER INFO OVER ART OF HOSTING: http://www.artofhosting.org/

GESCHENKEN VOOR HET THUISFRONT Met de beperkingen die ze in Zimbabwe hebben, hebben ze in Kufunda toch een oase van overvloed gecreëerd. “Working with the means we have” was hun motto en gaf ongetwijfeld de kracht en het zelfvertrouwen om te werken aan een radicaal duurzame inclusieve toekomst.

Doordat ze zich focussen op de middelen die ze wél ter beschikking hebben, is er geleerd dat alles wat ze nodig hebben, eigenlijk al aanwezig is. Het vergt enkel creativiteit, een open geest en samenwerking. Het feit dat de meeste boeren geen geld hebben, was volgens hen een cadeau in vermomming. Omdat op deze manier duurzame alternatieven zoals permacultuur, vanuit noodzaak, een kans kregen.

In België is de context helemaal anders.

We hebben hier nog genoeg geld om jaren verder destructieve productie- en consumptiepatronen verder te zetten.

Dus dit maakt me nieuwsgierig vanuit welke bron verandering hier zal gebeuren. Eén ding is zeker: de toekomst is niet van idealisten alleen.

Verrekijkers ― 27

EVENEMENT IN DE KIJKER

PROEF DE SMAAK VAN EERLIJK ETEN EN ONTDEK DE SUSTAINABLE MARKET 2015 Probeer het eens, duurzame landbouw in één zin te omschrijven. Is dat landbouw zonder gebruik van pesticiden?

Ligt de nadruk op lokale landbouw?

Eerlijke prijzen voor het voedsel dat boeren produceren? Of gaat het nu juist over koeien die lekker moeten kunnen grazen? Je raadt het al: duurzame landbouw is een breed begrip. Maar er is hoop voor de verwarde lezer: 20 mei 2015 organiseert een groep studenten uit Antwerpen de tweede editie van de Sustainable Market op het Hof van Liere van de Universiteit Antwerpen.

Daar kun je proeven van heerlijk eerlijk voedsel en beantwoorden experts al je vragen omtrent duurzaam voedsel.

Verrekijkers biedt je nu vast een kijkje in de keuken van duurzame landbouw en laat zien wat de Sustainable Market te bieden heeft.

WAT IS DUURZAME LANDBOUW NU EIGENLIJK? EN BELANGRIJKER: WAAROM BESTEDEN WIJ ER AANDACHT AAN? Duurzaamheid is een breed begrip, duurzame landbouw is dat net zo goed. Het wordt vaak vanuit een negatieve invalshoek bekeken: wat gaat er allemaal niet goed en wat zijn de bedreigingen waar we voor staan als samenleving?

WAAROM IS LANDBOUW ZO BELANGRIJK?

Duurzame landbouw voorziet ons van voedsel, ecologische diensten en economische groei, waarbij gezondheid en sociale rechtvaardig een belangrijke rol spelen. Het zorgt voor het behoud van biodiversiteit, waarbij er bij productie idealiter geen negatieve effecten voor het milieu ontstaan. Dat betekent dat er bij het verbouwen geen tekorten aan energie, water en grondstoffen ontstaan.

Helaas is het huidige landbouwmodel in Europa, en België, nog niet zo ver dat al die positieve effecten worden behaald, integendeel. Als we kijken naar de gevolgen op mondiaal niveau, dan staat het huidige landbouwbeleid in verband met de ongelijke ontwikkeling tussen arm en rijk, waarbij het bijdraagt aan ondervoeding van mensen en het onhoudbaar gebruik van natuurlijke bronnen. Landbouw heeft een negatieve impact op klimaatverandering, het verlies aan biodiversiteit en een tekort aan water in verschillende delen van de wereld. Ter illustratie: in de documentaire Lovemeatender van Manu Coe-

Tekst: Félicie Crijns

man wordt beschreven dat er voor de productie van een kilo rundvlees maar liefst 15.500 liter water nodig is. Dat is volgens hem genoeg om een maand lang van te douchen. Je kunt zelf wel inschatten hoe waardevol 15.500 liter water kan zijn voor iemand die moeilijk toegang heeft tot waterbronnen. De problemen van onze voedselproductie zijn echter ook op meer individueel en persoonlijk niveau te bekijken: op de site www.greenfacts.org wordt beschreven dat de slechte voedselkwaliteit en bijbehorende eetgewoontes deels verantwoordelijk zijn voor een stijging in chronische ziektes, zoals zwaarlijvigheid en hartaandoeningen.

SUSTAINABLE MARKET: INTERACTIEF MET VOEDSEL

Er zijn gelukkig mooie initiatieven waarbij mensen zich inzetten voor het behoud van duurzame landbouw. Zo zijn vijf vlijtige studenten van de Universiteit Antwerpen druk bezig met het voorbereiden van alweer de tweede editie van de Sustainable Market: een markt waar de bezoeker op interactieve wijze wordt meegenomen in de wereld van duurzaam voedsel. Hoe ze dat doen?

Allereerst hebben ze vier aspecten geselecteerd die tijdens de markt aanwezig zullen zijn: fair trade handel, duurzame voeding, het begrip duurzaamheid op zich en de Noord-Zuid coördinatie. Die aspecten worden door kraampjes van verschillende organisaties vertegenwoordigd. Zo zullen er kraampjes zijn waar je vooral informatie rond voeding kunt vinden, maar het grootste gedeelte bestaat natuurlijk uit kraampjes waar je

daadwerkelijk duurzaam voedsel kunt ontdekken. Belangrijk voor de organisatoren is dat de bezoeker zelf de keuze heeft voor wat hij of zij wilt ontdekken en daarin volledig vrij is.

Om alvast een voorproevertje te geven van wat je zoal kunt verwachten: de Insectensnackbar zal (de naam verraadt het al) voor de dare devils voor smakelijk vermaak zorgen, er zal een heuse Zeeuwse Mosselman verse mosselen serveren en studenten van IOB (Instituut voor Ontwikkelingsbeleid en -beheer) zullen voor een zuiderse warme hap zorgen. Daarnaast kun je natuurlijk ook fair trade producten aanschaffen om zelf mee te kokkerellen en je vrienden verbaasd te laten staan over hoe heerlijk (en simpel) eerlijk eten eigenlijk is. Je hebt nu misschien nog geen idee hoe, wat of waar je duurzame ingrediënten kan vinden of gebruiken, maar ook daar hebben de organisatoren aan gedacht: op de markt zal je op verschillende plekken recepten en kooktips vinden, die je verzekeren van duurzame culinaire hoogstandjes.

DE GROTE UITDAGING: BEWUSTZIJN CREËREN EN STIMULEREN

Dat duurzame landbouw nog voor een aantal grote uitdagingen staat, is duidelijk. Zo zal aandacht voor de kleine landbouwondernemers moeten groeien, net als de aandacht voor het transport van voedsel: vaak geldt hoe korter de afstand, hoe kleiner de ecologische afdruk.

Volgens de organisatoren van de Sustainable Market betekent dat concreet dat

wij, de consumenten, daaraan kunnen bijdragen door kritisch te durven zijn: door op verpakkingen ingrediënten te lezen, te kijken waar je product vandaan komt en vervolgens durven te beslissen om een product niet te kopen.

Het doel van de organisatoren is dan ook om stap voor stap een bewustzijn onder jongeren te creëren van het belang van duurzaam eten. De markt dient daarbij als interactief platform, die kan stimuleren dat jongeren bij iedere beslissing die zij maken duurzaamheid in hun achterhoofd houden. Voor sommige zaken is het volgens de organisatoren namelijk voor de hand liggend wat de betere keuze is. Zij hopen studenten te stimuleren die keuze dan te maken.

Daarbij benadrukken ze dat ze het gevoel willen geven aan de student dat niemand perfect is en dat keuzes niet persé perfect hoeven te zijn. Centraal voor hen staat het idee dat een kleine verandering al een goede verandering is.

ZINTUIGEN OP SCHERP?

Ben je nieuwsgierig geworden of was je al nieuwsgierig naar de ontwikkelingen rond en mogelijkheden van duurzaam voedsel en ben je bereid om je zintuigen op scherp te zetten en je te laten onderdompelen in een onbekend eerlijke wereld? Zet 20 mei dan in je agenda en ontdek samen met andere studenten op het Hof van Liere wat duurzame voeding voor jou te bieden heeft. Als je op facebook ‘sustainable market’ zoekt, dan vind je het evenement met alle belangrijke informatie over de dag. w Verrekijkers ― 29

CULTUUR: RECENSIE

GUANTÁNOMO DAGBOEK MOHAMEDOU OULD SLAHI

I

n januari 2015 werd voor het eerst een boek gepubliceerd van een gevangene die, ondanks vrijspraak, nog altijd gevangen zit in Guantánomo Bay. Al in 2005 legde Mohamedou Ould Slahi de laatste hand aan het manuscript van het Guantánomo Dagboek, maar de Amerikaanse overheid bestempelde het als ‘top secret’ en stopte het weg in een kluis. Pas na een lange juridische strijd gaf de Amerikaanse overheid het vrij, maar wel met meer dan 2500 zwarte balken in de tekst. Verrekijkers verdiept zich in het onthutsende verhaal van Slahi.

In het boek beschrijft Slahi zijn dagelijkse leven in gevangenschap vanaf 2000, het jaar van zijn eerste gevangenneming, tot en met 2005. In deze jaren wordt hij, in opdracht van de Amerikanen, vastgehouden in verschillende landen: Senegal, Mauritanië, Jordanië, Afghanistan en sinds 2002 in Guantánomo Bay op Cuba.

30 ― Verrekijkers

ACHTERGROND Mohamedou Ould Slahi wordt geboren in Mauritanië in 1970 en op zijn achttiende ontvangt hij een beurs om in Duitsland te studeren. In 1990 onderbreekt hij zijn studie en reist hij naar Afghanistan om de strijders tegen het communisme, de moedjahedien, te steunen. Slahi traint er in een kamp van Al Qaida en zweert trouw aan deze

organisatie in 1991.

Al Qaida is dan net opgericht door een tak van de moedjahedien, onder leiding van Bin Laden. In 1992 keert Slahi voor de tweede keer, voor drie maanden, terug naar Afghanistan. Echter, in zijn dagboek beweert hij daarna alle banden met Al Qaida te hebben verbroken. Weer in Duitsland voltooit hij zijn technische studie en werkt er een paar jaar als elektrotechnicus. Als hij er geen vaste verblijfsvergunning kan krijgen, verhuist hij naar Canada. Slahi woont twee maanden in Montréal waar hij regelmatig de moskee bezoekt. Vanaf het

moment dat Ressam, een bezoeker van dezelfde moskee en lid van Al Qaida, in 2000 bij de grens tussen Canada en de VS wordt aangehouden in een auto vol explosieven, gaat de Canadese geheime dienst Slahi in de gaten houden. Ze vermoeden dat Slahi, net zoals Ressam, betrokken is bij het Millennium Complot. Dit complot bereidde aanslagen voor op het internationale vliegveld van Los Angeles.

In het boek begint Slahi zijn verhaal in het jaar internationale vliegveld van Los Angeles. In het boek begint Slahi zijn verhaal in het jaar 2000, als hij Canada verlaat om voorgoed terug te keren naar zijn thuisland Mauritanië.

Bij aankomst in Senegal, op doorreis naar Mauritanië, wordt hij opgepakt voor betrokkenheid bij het Millenium Complot. Senegal levert hem uit aan Mauritanië, waar hij vrijkomt wegens onvoldoende bewijs. Hier leeft hij zo’n anderhalfjaar een rustig leven totdat hij in november 2001, na de aanslagen in New York, opnieuw wordt opgepakt

Tekst: Maaike Cornelissen — Illustratie: Minke Stijns

en van de ene naar de andere gevangenis wordt gesleept.

HET DAGBOEK

In zijn dagboek doet Slahi op indringende manier verslag van zijn huiveringwekkende tijd in gevangenschap. Hij beschrijft bijvoorbeeld zijn martelingen in Guantánomo, waar hij tijdenlang onder leed. Hij werd geïsoleerd van de andere gevangenen, blootgesteld aan extreme temperaturen, uit z’n slaap gehouden, seksueel gemolesteerd en vastgebonden in ongemakkelijke posities.

Ook was hij onderdeel van een nepontvoering. Met een blinddoek om werd hij meegenomen op een boot, waar hij werd gedwongen om zeewater te drinken en urenlang in elkaar werd geslagen. IJsklontjes werden in z’n shirt gedaan om hem te kwellen, maar ook om zwellingen tegen te gaan. Ondanks deze martelingen en alles wat hem is toegedaan, is hij in zijn dagboek niet cynisch en verliest hij nooit de hoop.

Hij zegt dat hij het opschrijft, zoals hij het heeft meegemaakt en het niet zijn bedoeling is om iemand zwart te maken. Hij blijft menslievend en kan zijn verhaal soms zelfs op een geestige manier overbrengen.

De publicatie van het dagboek is te danken aan de advocaten van Slahi.

Elke pagina die Slahi schreef, kreeg namelijk direct de stempels ‘geheim’ en NOFORN. NOFORN staat voor ‘NO FOReign National access allowed’, wat betekent dat het niet met buitenlandse personen of inlichtingendiensten gedeeld mag worden. De pagina’s werden opgeborgen in een kluis in Washington D.C. en alleen mensen die hier uitdrukkelijk toestemming voor hadden mochten het inzien. De advocaten hebben jarenlang geprocedeerd om het manuscript vrijgegeven te krijgen. Hun belangrijkste houvast hierin was de Wet op Vrijheid van Informatie. Toen het manuscript uiteindelijk gecensureerd vrijgegeven werd, ging Larry

Siems, een Amerikaans journalist, schrijver en mensenrechtenactivist, ermee aan de slag. Hij heeft van het manuscript een samenhangend verhaal gemaakt en voetnoten onder de tekst geplaatst, die een interpretatie geven aan sommige van de zwarte balken. Siems heeft nooit met Slahi kunnen overleggen over de inhoud van het boek, omdat zijn aanvragen tot het bezoeken van Slahi in Guantánomo altijd zijn geweigerd.

“IK KREEG EEN LUIER OM, MOCHT NIET SLAPEN, WERD BEDREIGD, GESLAGEN EN SEKSUEEL GEÏNTIMIDEERD”.

HET LOT VAN SLAHI

Slahi wordt tot op de dag van vandaag gevangen gehouden in Guantánomo Bay. Tot nu toe is hem officieel nog niks ten laste gelegd en in 2010 heeft een Amerikaanse rechter, Robertson, zelfs zijn vrijlating geëist.

De Amerikaanse regering beweert dat Slahi doelgerichte en materiële steun gaf aan Al Qaida en lid was van Al Qaida ten tijde van zijn gevangenneming. Volgens Robertson is hier onvoldoende bewijs voor. Robertson benadrukt dat toen Slahi trouw zwoer aan Al Qaida in 1991 de VS en Al Qaida hetzelfde doel hadden, namelijk de Sovjettroepen en het communistische regime uit Afghanistan te verdrijven.

De VS steunde de moedjahedien toen zelfs financieel via de ISI, de veiligheidsdienst van Pakistan. Na die tijd maakte het contact met leden van Al Qaida Slahi verdacht, bijvoorbeeld met zijn zwager, Al-Walid, die de spiritueel adviseur van Bin Laden was tot vlak voor de aanslagen van 9/11. Ook liet Slahi drie leden van de Hamburgcel van Al Qaida, die betrokken waren bij de aanslagen van 9/11, bij hem in Duitsland overnachten. Echter, volgens

Robertson is dit sporadische contact onvoldoende om hem te veroordelen.

De Amerikaanse regering Amerikaanse regering heeft beroep aangetekend beroep aangetekend tegen de uitspraak van Robertson, omdat het volgens hen onduidelijk blijft of Slahi de drie leden van de Hamburgcel heeft gerekruteerd voor Al Qaida en of Slahi een actief lid van Al Qaida was op het moment van zijn gevangenneming. Momenteel wordt Slahi niet meer ondervraagd, maar nog altijd zit hij in een isoleercel zonder uitzicht op vrijlating. Één keer per maand mag hij skypen met zijn familie.

Obama beloofde in 2009 al om Guantánomo te sluiten, maar het blijkt moeilijk om deze belofte waar te maken. Obama wilde gevangenen overplaatsen naar het Amerikaanse vasteland, maar dit stuitte op veel weerstand binnen de Amerikaanse politiek. De VS probeert nu gevangenen over te plaatsen naar bondgenoten, maar veel landen zitten hier niet op te wachten. Het kan dus nog jaren duren voordat Guantánomo definitief gesloten wordt. Wel worden er steeds meer documenten vrijgegeven over de praktijken binnen Guantánomo, waarvan dit dagboek er één is. w

Guantánomo Dagboek Mohamedou Ould Slahi Uitgever Boekerij € 19,95 (bol.com) Verrekijkers ― 31