JOUW FOCUS OP DE WERELD # 38
VEILIGHEID
2017
Gebrekkige riolering verzwelgt Brussel in metersdiepe gaten | Militairen op straat: noodzaak of overbodig | Zijn we vandaag werkelijk onveiliger dan vroeger?| “Gaan wij later ook haatcomments plaatsen?”| Het CSIeffect | Voedselveiligheid: eten we te veel gevaarlijke stoffen?
BESTE LEZER Hé, heb je toch weer een papieren Verrekijkers in je hand? Schreven we in de vorige editie niet dat het magazine volledig digitaal zou gaan? Dat klopt, maar we hebben besloten om toch niet geheel met de tijd mee te gaan. Steeds meer media verplaatsen zich naar het internet. Waar genoeg goede redenen voor zijn, want het bespaart namelijk een hoop drukkosten en berichten publiceren online verloopt een stuk vlotter. Maar of wij als magazine dan nog onze doelen bereiken is de vraag. Als Verrekijkers willen wij jullie informeren en aanmoedigen om de wereld vanuit verschillende hoeken te bekijken. Hoe prikkelend kunnen we nog zijn met alleen een website? We willen onze lezers namelijk echt iets geven. Iets waar je uit verveling doorheen kunt bladeren in college, waarmee je kan wegdromen bij de afbeeldingen of in je tas kan proppen voor de treinreis naar huis. Niet wat pixels op een scherm waar je zelf naar op zoek moet gaan, omdat ze verloren raken in je toch al te drukke social media feed. Noem me ouderwets, maar ik vraag me af waarom we veranderingen bijna standaard als een positief gegeven beschouwen. Er zijn veel ontwikkelingen die onze leefomgeving er niet prettiger op maken: er staan militairen op elke hoek van de straat (p. 14). Voedselschandalen zijn het nieuwe normaal (p. 24) en constructief commentaar op nieuwsberichten zijn moeilijker te vinden dan haatcomments (p. 20). “Zo gaat dat nu eenmaal tegenwoordig,” mompelen we dan. Hoe komt het dat we daar zo licht over denken? Natuurlijk zeg ik niet dat we ons als een stel oude knarren moeten vastklampen aan het verleden. Toch kan het geen kwaad om eens na te denken over de keuzes: welke richting willen we inslaan op weg naar onze toekomst? Geniet in je zetel, zonder een batterij die plat gaat, van deze nieuwe, vers van de pers Verrekijkers! Bijou van der Borst
WIL JE REAGEREN OP EEN ARTIKEL, ADVERTEREN OF GRAAG EEN ABONNEMENT NEMEN (10 EURO VOOR ÉÉN JAARGANG)? STUUR GERUST EEN MAIL NAAR INFO@VERREKIJKERS.ORG.
WWW.VERREKIJKERS.ORG WWW.FACEBOOK.COM/VERREKIJKERS
10
6 22
20
27
18 04
14 DOSSIER
7
30
4 6 10 14 18
20 22 24 27 28
Prikkels Scherp op de actualiteit Gebrekkige riolering verzwelgt Brussel in metersdiepe gaten Militairen op straat: noodzaak of overbodig Zijn we vandaag werkelijk onveiliger dan vroeger? “Gaan wij later ook haatcomments plaatsen?” Het CSI-effect Voedselveiligheid: eten we te veel gevaarlijke stoffen? Recept met respect Uit met verrekijkers
MET DE STEUN VAN
vzw
PRIKKELS BOEKEN
HALLO WITTE MENSEN ANOUSHA NZUME
DOSSIER: VEILIGHEID
4
Leerzaam voor elke blanke die zich niet bewust is van zijn privilege. Anousha Nzume reikt eye-openers aan in de hoop dat we samen racisme in de samenleving gaan inzien en aanvechten. Geduldig beantwoordt ze vragen als: ‘Hoe zit het nou met het n-woord?’ ‘Iemand een tropische verrassing noemen is toch juist een compliment?’, en: ‘Waarom ga je niet terug naar je eigen land?’
THE ART OF INVISIBILITY KEVIN MITNICK
Oké misschien heb je niks te verbergen, maar ben je de prikkende ogen van Facebook en de overheid in je rug beu. Leer dan van de hacker Mitnick jezelf beschermen tegen Big-Brother praktijken. Stap voor stap helpt hij je naar meer anonimiteit op het internet.
FOTOGRAFIE THE ATLAS OF BEAUTY
Tijdens haar zoektocht naar schoonheid maakte fotografe Mihaela Noroc 500 portretten van prachtige vrouwen over de hele wereld. Dit boek is een samenvatting van haar vierjarige wereldreis, waarna ze concludeert dat de mooiste vrouw ter wereld niet bestaat. “Voor mij staat schoonheid echter gelijk aan diversiteit”, aldus Noroc.
HET PLEIN EN DE TOREN, VERBORGEN NETWERKEN EN DE GESCHIEDENIS NIALL FERGUSON. Niet de machthebbers, maar netwerken tussen de mensen bepalen de geschiedenis. Zoals tijdens Luthers Reformatie: de elite probeerde invloed uit te oefenen vanuit de toren, maar de omwenteling ontstond door de boekdrukkunst en het netwerk van gelijkgestemden. Een actuele kijk op de geschiedenis wanneer je je bedenkt dat Facebook tegenwoordig als verzamelplaats dient.
FILMS & SERIES MINDHUNTER
PATRIOTS DAY
De werkelijke beelden van de aanslag op de marathon in Boston bezorgen de kijker een stomp in de maag en maken de film meer urgent. Gebaseerd op het waargebeurde drama geeft de film meer inzicht in de sneltrein die op gang komt na de aanslag en de klopjacht op de daders. Een verrijkend verhaal, ondanks de vaderlandslievende invalshoek van de Amerikaanse makers.
DOCUMENTAIRES THE DEATH AND LIFE OF MARSHA P. JOHNSON Was het zelfmoord of is er meer aan de hand in de zaak van gay activiste en dragqueen Marsha P. Johnson? Transgender activiste Victoria Cruz onderzoekt deze cold case. In de docu volgen we haar, gravend tussen oude politiedocumenten. Ook blikken we terug naar Stonewall in 1969 waar Marsha P. Johnson en de rellen in de gaybar het symbool werden van de homo-emancipatiebeweging in de Verenigde Staten.
FOOD CHOICES
De een beweert dankzij een veganistisch dieet fitter en gelukkiger te zijn, de andere zegt dat planteneters essentiĂŤle voedingstoffen te kort komen. Michal Siewierski spreekt met 28 experten en vindt het antwoord op de vraag: wat is de meest gezonde manier van leven voor onszelf en onze planeet?
5 DOSSIER: VEILIGHEID
Criminelen werden geĂŤlektrocuteerd en dat was dat. Tot men in de jaren 70 de psychologie achter moordenaars begon te onderzoeken. Mindhunter een serie over de doorbraak in de criminologie.
SCHERP OP DE ACTUALITEIT
VERBORGEN INGREDIENTEN
DOSSIER: VEILIGHEID
6
“De EU zorgt voor veilig voedsel, van boer tot bord” staat er op de website van de Europese Unie te lezen. Nochtans resten er enkele blinde vlekken wat betreft voedselveiligheid, zoals het vermelden van ingrediënten op etiketten. Of beter: het niet vermelden. Sommige ingrediënten moeten namelijk niet verplicht vermeld worden op het etiket met als gevolg dat we niet weten wat exact in onze producten zit. Wél wat de producent wilt dat we denken dat in onze producten zit. De voedselindustrie misleidt zo menig consument die nietsvermoedend achterblijft over wat precies zijn lichaam binnengaat. De meerderheid van de wijndrinkers heeft geen flauw idee over de ingrediënten die wijn precies bevat. Wijn bestaat uit geperste druiven, toch? Welnu wijn bevat doorgaans ook vislijm, gelatine, kippenei-eiwit en melkeiwit. Voor diegenen die het nog niet wisten: vislijm komt voort uit gedroogde visblazen; gelatine uit gekookte huid en beenderen van zoogdieren. Een domper op de dag voor wie dacht dat deze goddelijke drank vegetarisch, laat staan veganistisch, was.
De reden hiervoor is het klaringsproces. Voor het bottelen wordt wijn geklaard, wat de troebelheid verwijdert en een heldere wijn creëert. Een goedkope en snelle manier om dit te doen zijn dierlijke eiwitten. Vooralsnog moet het gebruik van deze ingrediënten in het productieproces niet verplicht vermeld worden op het etiket. Europa schrijft het letterlijk neer in haar Verordening betreffende de verstrekking van voedselinformatie aan consumenten: dranken met meer dan 1,2% alcoholpercentage moeten geen ingrediëntenlijst dragen.
ILLUSTRATIE: NIKOLAI LUTOHIN
TEKST: TINE ROMBOUTS VORMGEVER: TINE ROMBOUTS
Isabelle Legron, de eerste vrouwelijke ‘Master of Wine’, pleit nu voor het verplicht vermelden van alle ingrediënten. “Tegenwoordig letten mensen heel goed op wat ze eten, dus waarom niet op wat we drinken? Wat de wijnindustrie betreft, zijn we nog in de Middeleeuwen.”, aldus Legron. Allergenen daarentegen moeten wél verplicht vermeld worden. Daarom leest u wel eens de woorden “bevat sulfiet(en)” op een fles, een verzamelterm voor alle stoffen met zwavel. Sulfiet voorkomt enerzijds de groei van ongewenste bacteriën en schimmels, wat de wijn zuiver houdt en beschermt anderzijds de wijn tegen oxidatie, waardoor deze fris en fruitig blijft.
Steeds meer wijnhandelaars gebruiken vandaag het ‘Vegan-label’ om aan te geven dat hun wijn geen dierlijke stoffen bevat. Een exhaustieve lijst van plantaardige wijnen is terug te vinden op de website http://vegan. ricksmind.com. Aangezien de invloed van het klaringsmiddel miniem is, smaken deze net zo heerlijk. In de supermarkt zal u dus inmiddels zo’n fles kunnen spotten. Het vinden van een glaasje plantaardige wijn op restaurant daarentegen is geen sinecure. Hoogstwaarschijnlijk denkt u volgende keer tweemaal na alvorens u een glas wijn achterover giet.
Santé!
SCHERP OP DE ACTUALITEIT
DE TRAGIEK VAN HET TOEKIJKEN TEKST: CHRISTINA STABOURLOS VORMGEVER: TINE ROMBOUTS nog uit. In ongeduld wachten we op het magische woord dat hen volgens het genocideverdrag tot reactie verplicht. Hun lippen blijven echter op elkaar geplakt. Als de machthebbers niet reageren, wie dan wel?
We ontwaken met een warme tas koffie in de ene hand en onze smartphone in de andere. Plots worden we toeschouwers van een gruwelijk toneelstuk. Het beeld van menselijk leed ontvouwt zich op ons digitaal scherm. De koffie verandert in een bitter bruin drankje met een doordringende nasmaak. We grijpen naar een extra klontje suiker en gaan verder met onze dag. Boodschappen doen voor het avondeten lijkt noodzakelijk om de avond te kunnen overleven. De deadline van een opdracht lijkt opeens dringender dan het onrecht dat zonet een bittere nasmaak achterliet. Of we zetten onze dag verder met een maaglast die geen enkele pijnstiller kan verhelpen. “Het is niet gezond om met alles en iedereen in te zitten.”, zeggen de dierbaren die het relativeren meester zijn geworden.
“HET IS NIET GEZOND OM MET ALLES EN IEDEREEN IN TE ZITTEN.” ZEGGEN DE DIERBAREN DIE HET RELATIVEREN MEESTER ZIJN
Mainstream nieuwskanalen vermelden liever de televisieheld die tientallen vrouwen lastigviel, dan een sadistisch orgaan dat duizenden vrouwen en meisjes verkracht. Hashtag Metoo lijkt overbodig als je geen stem hebt. Laat me even schetsen wie deze unlucky ones zijn. Betiteld als meest vervolgde etnische minderheid uit de geschiedenis, stammen de Rohingya af van het rijk Arakan. Dit rijk werd vervangen door de staat Rakhine binnen Myanmar. Hun burgerschap wordt al decennia lang ontkend. De God van de grenzen vergat hen een plekje toe te wijzen op deze wereld. Geweld tegen de Rohingya is oud nieuws, al zweren de Birmezen bij een nieuwe trend. Een efficiënte ontgiftingskuur, zeg maar. In september slaagden ze erin 600.000 mensen te doen vluchten. Vrouwen en meisjes worden nog steeds verkracht. Ouders, broers en zussen nog steeds vermoord, verbrand. Vluchtroutes worden bewapend met landmijnen. De V.N. zijn terughoudend over hun uitspraken. Etnische zuivering kregen ze er net
We verbergen onze menselijkheid achter onze beperkte handelingsruimte. Naar het onrecht afreizen, is iets dat enkel de helden doen. Onderhandelen met de sadisten is iets dat enkel de machthebbers kunnen. We worden verleid ons medeleven te verdoven daar waar zij hun lijken begraven. En onder tafel, daar waar de machthebbers het verhaal schuiven. Martin Luther King Jr. zei ooit dat deze generatie niet zal lijden onder de slechte daden van slechte mensen, maar onder het stilzwijgen van de goede mensen.
ILLUSTRATIE: NIKOLAI LUTOHIN
7 DOSSIER: VEILIGHEID
Getuigen van recht en onrecht. Anno 2017 is alles mogelijk. Een genocide is iets dat we linken aan het verleden, zoals aan de Holocaust of Rwanda. Anno 2017 kan een genocide opduiken op het scherm van onze geliefde smartphone. Vastgebonden kijken we toe; honderdduizenden mensen onderweg naar een nieuwe hel. Satellietbeelden van in brand gestoken dorpen. De Rohingya genocide roept veel vragen op. Waar blijft de internationale hulp, erkenning? Waar blijven de helden? Wat is onze rol in een verhaal dat we onmogelijk kunnen herschrijven?
SCHERP OP DE ACTUALITEIT
AARDE REDDEN - UTOPIE, MAAR NAAR MARS: REALITEIT?
DOSSIER: VEILIGHEID
8
TEKST: KRISTINA DRCHA VORMGEVER: TINE ROMBOUTS Al geruime tijd zijn wetenschappers bezig met het zoeken naar een nieuw huis voor de moderne mens. Daarbij lijkt iedereen ermee eens te zijn dat de rode planeet Mars een grote kanshebber is, gezien haar gelijkenis met de aarde. Met al onze lucht-water-en grondvervuilingsproblemen lijkt het wel alsof we hebben gefaald op deze planeet en dus voelen we een sterke drang om elders opnieuw te beginnen. Nieuwe wetten, nieuwe technologieĂŤn en een nieuwe generatie mensen die het hopelijk beter zal doen dan de vorige. Maar betekent dat niet dat we op een heel andere manier zaken gaan moeten regelen en ons denken volledig zullen moeten aanpassen? Volgens het Ruimteverdrag van de Verenigde Naties dat van kracht is sinds 1967 vormen hemellichamen het gemeenschappelijk erfgoed van de mensheid en zijn ze bijgevolg niet onderworpen aan het eigendomsrecht. Toch bestaat er onenigheid over de eigendom op de grondstoffen die uit de ruimte gehaald worden. Veel landen neigen zelfs naar de aanvaarding van het bezit ervan. Een andere vraag is of aardse wetten ook van toepassing zullen zijn op Mars, eens de mensheid er komt. Momenteel lijkt het weinig waarschijnlijk dat alle huidige wetten zomaar van de kaart geveegd zullen worden, ten voordele van een efficiĂŤntere levenswijze waarbij iedereen gebaat
ILLUSTRATIE: NIKOLAI LUTOHIN
zou zijn. Een wereld waarin geen sprake is van arm en rijk, waar alle grondstoffen aan iedereen toebehoren en niet slechts aan een kleine minderheid. Deze manier van leven lijkt een verre utopie. Maar als we van plan zijn om het beter te doen, wordt dit dan niet simpelweg een noodzaak? Het is immers waanzinnig te denken dat de toekomst er anders zal uitzien als we gewoon hetzelfde blijven doen. Anderzijds, is het wel realistisch om te verwachten dat er een volledig nieuw systeem tot stand komt als we dit nog nooit gekend hebben in onze maatschappij? Is dit al geen utopie op zich? En waarom willen we zo graag opnieuw beginnen in plaats van te zorgen dat onze planeet er weer bovenop komt?
De waarheid is dat we allemaal een beetje cynisch zijn geworden. We denken namelijk dat er altijd kwaad zal blijven bestaan en dat de sociale structuur onveranderlijk is. Geld, macht en hebzucht zijn van alle tijden en economische winst zal steeds voorgaan op de behoeften van het individu. Het is vanzelfsprekend dat als we allemaal zo blijven denken, er effectief geen verandering zal komen. Maar wie zegt dan dat we niet dezelfde patronen zullen overnemen naar de planeet Mars, die binnen de kortste tijd leeggeroofd zal zijn door een nieuwe elite? Degenen die daaraan twijfelen, moeten zich eens de vraag stellen of we niet beter eerst op aarde duurzaam leren functioneren alvorens te hopen op een betere toekomst op een planeet die nog niet levensvatbaar is verklaard.
DOSSIER VEILIGHEID BelgiĂŤ is een relatief veilig land. In vergelijking met minder ontwikkelde landen mogen wij op onze twee oren slapen. Toch lukt dat niet altijd. Terroristische dreigingen maken ons ongerust. En hoe safe voelen we ons als de wegen waar we overheen wandelen onder onze voeten kunnen wegzakken? En lopen we niet altijd gevaar als ons eten niet gezond blijkt te zijn? Met al die onrust om ons heen: helpt het dan dat er militairen door onze straten lopen? Dit en meer in ons dossier over veiligheid.
GEBREKKIGE RIOLERING VERZWELGT BRUSSEL IN METERSDIEPE GATEN Evacuatie in een van de drukste treinstations van de regio én in het lokale jazz café vanwege instortingsgevaar. Van de ene dag op de andere gebeurde het, gewoon bij mij in het Brusselse. De oorzaak? Zinkgaten. Meerdere achter elkaar afgelopen september. We hebben er zelfs het nieuws mee gehaald.
DOSSIER: VEILIGHEID
10
TEKST: ELEONORA PAKLONS VORMGEVER: MALINGA GODDERIS Om eerlijk te zijn had ik nog nooit iets concreets gehoord over “zinkgaten” voor dit bewuste incident. Natuurlijk had ik al meer dan eens apocalyptische foto’s gezien van reusachtige gaten in de aardkorst van, bijvoorbeeld, China. Echter, in mijn belevenis werden dat soort exotische plaatjes steeds onbewust geassocieerd met inspiratieloze Photoshop gebruikers. Het verbaasde me daarom enigszins dat zulke gaten ook “van het ene op het andere moment” in mijn eigen stadse aardkorst konden ontstaan. Aangezien we ons als “leiders van morgen” meer bewust zouden moeten zijn van deze materie, besloot ik me te verdiepen in de aard van zinkgaten, hun verleden, en hoe deze thema’s zich met ons heden verwikkelen.
WAAROM ER GATEN IN ONZE STRATEN VALLEN Eerst en vooral lijkt een kleine inleiding op dit fascinerende natuurverschijnsel me welkom. Het fenomeen, dat ook wel “doline” genoemd wordt, spruit voort uit een reeks natuurlijke processen die zich onder onze voeten voltrekken. De ontwikkeling van een zinkgat kan versneld worden door schadelijke menselijke activiteiten. Doorgaans
LAAT DE AARDE VERROTTEN: RIOLERINGSWERKEN KOSTEN TEVEEL
Het is tijd dieper in te gaan op de specifieke situatie in ons thuislandje. Laten we de situatie in Brussel, dat aan het begin van dit schooljaar zwaar getroffen werd door onze centrale boeman, eens analyseren. Het rioolnetwerk van onze hoofdstad, net als dat van andere grote Belgische steden, werd net na de onafhankelijkheid van België aangelegd. Dit gebeurde jammer genoeg op een vrij slordige manier. Sindsdien zijn er geen structurele wijzigingen ter vernieuwing of verbetering doorgevoerd. Het gevolg? Een verhoogde kans op zinkgaten, lekkend afvalwater en bodemverontreiniging. Structureel onderhoud zou echter enorm
zwaar wegen op ons staatbudget. De kosten die dit nazicht met zich mee brengt, schat Vlario, kenniscentrum voor rioleringen- en afvalwaterzuiveringssector, op 500 miljoen euro per jaar. Toch zouden we beter van strategie wisselen en preventief handelen in plaats van achteloos zware schade te laten ontstaan die we nadien hoe dan ook moeten herstellen.
KLIMAATVERANDERING VERERGERT VERZINKING Geologiedocent Robert Brinkman staat aan de baken van het internationale onderzoek naar zinkgaten. Hij meent dat sinkholes één van de minst bestudeerde gevaarlijke natuurverschijnselen op onze geliefde moederplaneet vormen. Brinkman benadrukt dat de opwarming van de aarde en de daarmee hand in hand gaande klimaatsveranderingen en extreme weerpatronen, het probleem nog eens verergeren. In Amerika, in het bijzonder in Florida, vormen dolines een permanente dreiging. Eigenlijk kunnen zinkgaten overal ter wereld ontstaan, al staan sommige regio’s bekend als echte broeihaarden van deze gulzige gaten. De bodems van Belize en Mexico zijn erg gevoelig voor dolines. Ook Slovenië en Kroatië hebben geregeld met dit probleem te kampen. Grote delen van Rusland en China zijn eveneens kwetsbaar. Een fascinerende casus is het Umpherston zinkgat in Australië. Deze krater werd namelijk omgetoverd tot een botanische tuin, de sunken gardens, die onder andere bevolkt wordt door een familie opossums. Sommige zinkgaten die ontstonden nabij koraalriffen ontsponnen zich tot erg geliefde duiksites. Deze gapende holtes hoeven dus niet noodzakelijk altijd uit te monden in verderf en teloorgang.
11 DOSSIER: VEILIGHEID
vormen deze gapende gaten zich echter heel geleidelijk in de bodem. De organische oorzaak van een zinkgat is, om de koe bij de horens te vatten, erosie. Meer specifiek betekent dit dat kalklagen in de bodem gradueel oplossen door doorsijpelend (zuur) water. Wanneer rioleringen niet regelmatig aan een controle onderworpen worden, zoals het geval was in Sint-Joost-ten-Node, kunnen lekken in buizen een moordende vaart zetten achter het proces. Aangezien de staat van onze waterleidingen belabberd is, kunnen er dan “plots” dolines ontstaan, met alle schadelijke gevolgen van dien. Menselijke activiteiten zoals het overmatig oppompen van grondstoffen, het achteloos lozen van afval en de aanwending van agressieve pesticiden en meststoffen creëren de perfecte omstandigheden voor de geboorte van dit soort vergeetputten.
ZINKGATEN IN DE OUDHEID EN IN MYTHOLOGIE
DOSSIER: VEILIGHEID
12
Zinkgaten zijn vanzelfsprekend een fenomeen dat zo oud is als Methusalem. Daarom is het bijzonder intrigerend na te speuren hoe onze voorouders omgingen met dit unieke natuurverschijnsel. De Maya’s beschouwden zinkgaten als de toegang tot de onderwereld en de woonstee der goden. Dolines waren
“DE VOORSPELLING VAN ONZE TOEKOMSTIGE ONTMOETINGEN MET ZINKGATEN BLIJKT EEN ZWART GAT TE ZIJN.”
van vitaal belang voor dit Mexicaanse volk aangezien ze in de Yucatán de belangrijkste bron van drinkwater vormden. Of kijk naar fictie. De vrije val die de blauw gerokte Alice maakt als startschot van haar avonturen in Wonderland is mogelijk gebaseerd op de bodemloze zinkgaten verspreid over North Yorkshire. Tijdens de middeleeuwen doken er dan weer vele legendes op met betrekking tot dolines. Denk aan de parabels die clusteren rond het Il-Maqluba zinkgat in Malta. Het verhaal dat er het meest vertrouwd ligt in de volksmond, luidt als volgt: God was ziedend van woede omdat de mensen in een klein dorpje verschrikkelijk zondig leefden. Hij besloot hen daarom een lesje te leren en zond een wervelwind die het verderfelijke oord met bewoners en al optilde, met de hel als angstaanjagend eindstation. Eenmaal aangekomen, echter, bleken de dorpelingen zelfs te kwaadaardig voor de eeuwige vlammenzee. Uiteindelijk werd het stuk grond minachtend terug ter aarde geworpen. Het belandde met een luide plons in de zee, precies op de plek
waar het eilandje Filfla vandaag de dag ligt.
ZWARTE GATEN IN ONZE TOEKOMST
De voorspelling van onze toekomstige ontmoetingen met zinkgaten blijkt ook een zwart gat te zijn. Er is nog niet genoeg onderzoek gedaan naar dit erg gelokaliseerde fenomeen om evoluties en patronen vast te kunnen stellen. Wel stelt geoloog Randall Orndorff dat hun aantal zal toenemen aangezien de mens steeds meer beslag legt op de gronden van Moeder Natuur. Ook op de percelen die beschouwd worden als kwetsbaar voor de vorming van zinkgaten, bouwen we vrolijk verder.
Volgens mij is het van vitaal belang dat we ons meer bewust worden van het gevaar dat schuilt achter blindelings hier een buitenverblijf en daar een veestal planten. De structuur van de aardkorst kent namelijk een gevoelige balans die wij, met te belastende bouwprojecten en te veel ontginningen, zwaar op de proef stellen. In de 21ste eeuw wordt onze planeet bewandeld door een reusachtig aantal mensen. Als we allen een veilig dak boven ons hoofd willen hebben, op zich al een utopische gedachtegang, dienen we dringend onze houding te veranderen. Het dunkt me dat de architecten onder ons een grote toekomst voor zich hebben. Ze kunnen van start gaan met het tot stand brengen van de architecturale droomprojecten die “huisje, boompje, beestje” letterlijk combineren. MEER WETEN?
https://www.hofstra.edu/academics/colleges/hclas/geol/sbly/ sustainability-news-brinkmannbook.html https://news.nationalgeographic.com/news/2013/08/130812florida-sinkhole-disney-world-explainer-urban-science/
JOURNALIST? FOTOGRAAF? VORMGEVER? ILLUSTRATOR? EINDREDACTEUR?
GEÏNTERESSEERD? Wij zijn op zoek naar vormgevers, illustrators, journalisten, eindredacteurs en fotografen. Ben jij creatief, nieuwsgierig, innovatief of heel erg gemotiveerd? Waag dan je kans en vervoeg je bij ons team!
Iedereen die geïnteresseerd is, kan ons contacteren via Facebook, info@verrekijkers. org
DOSSIER: VEILIGHEID
14
Wie al eens in Antwerpen rondloopt heeft ze zeker al zien staan, de Belgische militairen die rond de centrale buurten in de stad patrouilleren zoals de Diamantwijk. Maar is dit soort bewaking nu echt nodig? En hoe lang worden deze militairen nog verwacht om onze straten te beveiligen? TEKST: MARGOT VAN DEN BERGEN VORMGEVER: MALINGA GODDERIS
De 150 paracommando’s die in januari 2015 werden ingezet waren een druk gedebatteerd onderwerp tussen N-VA enerzijds, die volmondig voorstander was, en CD&V anderzijds, die vrij terughoudend was over de beslissing. De aanslagen in Parijs op 13 november van datzelfde jaar zorgden voor een nieuwe golf van debatten, met als resultaat dat de aanwezigheid van militairen werd opgedreven.
Bijna drie jaar later is de situatie weinig veranderd. Defensie kondigde in september van dit jaar aan dat het verdwijnen van militairen uit het straatbeeld nog niet voor de nabije toekomst zou zijn, maar dat de aanpak wel zou veranderen. Het nieuwe systeem zou naar eigen zeggen dynamischer moeten zijn, waarbij grotere patrouilles van acht militairen op verschillende momenten en plaatsen worden ingezet. Naast het feit dat deze manier van werken minder militairen vereist, zou het ook minder voorspelbaar zijn, en dus effectiever. Op dit moment telt het totaal aantal militairen dat wordt ingezet in België 1.250, maar defensie is van plan om volgend jaar 1.600 extra manschappen
aan te trekken, ondanks het schijnbaar plan om het aantal para’s af te bouwen. Operatie Homeland, zoals het ook wel wordt genoemd, wordt verwacht nog tot 2020 te duren
HET VOLK AAN HET WOORD
Voelen de Belgen zich nu echt veiliger met militairen op straat? Volgens een recente peiling van VRT, De Standaard, RTBF en La Libre Belgique wel. Uit de peiling blijkt dat het merendeel van de Vlamingen, Walen en Brusselaars positief staat tegenover het inzetten van militairen ter defensie van het binnenland. Maar liefst 64% van de Vlamingen is voorstander van de voortzetting van militaire aanwezigheid in de straten en voelt zich dus schijnbaar veiliger met de huidige situatie.
Dat is misschien niet verrassend, gezien de mislukte aanslag in het Centraal Station van Brussel in juni van dit jaar, waarbij militairen erin slaagden de dader te overmeesteren. Op sociale media was de reactie op dit incident overweldigend positief; zowel het volk als de politici waren lovend. Het debat over de nood aan militairen op straat leek stilgelegd.
OPPOSITIE UIT POLITIEKE HOEK
Niet iedereen staat echter positief tegenover de militaire aanwezigheid. Hoewel de grootste voorstanders – N-VA en MR – het plan blijven verdedigen, zijn andere partijen iets meer terughoudend. Open Vld en CD&V uitten al meerdere malen bedenkingen bij wat zij een overdreven maatregel vinden gedreven door angst en politiek machtsvertoon, en ook sp.a en Groen zijn niet overtuigd. In 2015 wees kamerlid Stefaan Van Hecke (Groen) nog op het gebrek van
15 DOSSIER: VEILIGHEID
Het is ondertussen een vertrouwd zicht in het straatbeeld: soldaten, vaak in groepjes van twee, die met machinegeweren Antwerpen beveiligen. Ze zijn er immers al sinds begin 2015, naar aanleiding van het verhoogde dreigingsniveau in de nasleep van de terroristische aanslag op het hoofdkantoor van het satirisch magazine Charlie Hebdo op 7 januari 2015. Een week later besliste de regering voor het inzetten van militairen op straat. Minister van Justitie Koen Geens (CD&V) liet zich toen ontvallen dat hij hoopte dat zulke acties slechts “voor een korte periode” zouden zijn.
wettelijke basis voor de beslissing. Volgens hem stond het protocol op losse schroeven. Minister van Defensie Steven Vandeput (N-VA) haalde vervolgens een ander wetsartikel boven om de beslissing te verdedigen, een artikel dat volgens Van Hecke “gaat over situaties waarin de regering de ‘staat van oorlog’ vaststelt”, en dus wederom niet wettelijk.
DOSSIER: VEILIGHEID
16
Dit verschil in visie tussen de partijen in Vlaanderen verklaart meteen ook het verschil in militaire aanwezigheid tussen Antwerpen enerzijds en steden zoals Gent en Leuven anderzijds. In Antwerpen is burgemeester Bart De Wever (N-VA) al jaren voorstander van militaire patrouilles, terwijl burgemeester van Leuven Louis Tobback (sp.a) en de coalitie van sp.a, Groen en Open Vld in Gent geen leger op straat willen zien.
Burgemeester van Gent Daniel Termont (sp.a) was hier duidelijk over toen hij vorige maand uithaalde naar de aanpak van Bart De Wever in Antwerpen: “Het Antwerpse beleid is het omgekeerde van wat wij doen. Ze zetten militairen in op straat, gewapende politie. (…) Wij kiezen voor een slim plan op mensenmaat.”
EUROPA
België is overigens niet het enige land dat militairen inzet ter beveiliging. Ook in het Verenigd Koninkrijk besliste Theresa May er eerder dit jaar voor om 5.000 militairen in te zetten om de politie bij te staan bij het patrouilleren. De beslissing kwam er na de aanslag in Manchester in mei van dit jaar. Operatie Temperer zoals de aanpak daar wordt genoemd is slechts een voorbeeld van militaire patrouilles, want ook Frankrijk heeft zijn operatie Sentinelle, in Italië maken soldaten al sinds 2008 deel uit van het
straatbeeld, en Denemarken volgde na lange onderhandelingen hetzelfde voorbeeld. In Duitsland en Oostenrijk is het nog niet zover, maar het debat wordt er in ieder geval al gevoerd.
“MAAR LIEFST 64% VAN DE VLAMINGEN IS VOORSTANDER VAN DE VOORTZETTING VAN MILITAIRE AANWEZIGHEID IN DE STRATEN EN VOELT ZICH DUS SCHIJNBAAR VEILIGER MET DE HUIDIGE SITUATIE.” MILITAIREN: EFFECTIEF OF NIET?
De vraag blijft of al die militairen op straat wel een nut hebben. De gemiddelde Belg voelt zich er veiliger bij, maar is dat genoeg om de beslissing te rechtvaardigen? Zoiets is natuurlijk moeilijk te bewijzen. De verijdelde aanslag in juni lijkt een goed argument voor de aanwezigheid van militairen, maar hier en daar worden daar toch bezwaren tegen naar voren gebracht. De aanslag mislukte namelijk omdat het ontstekingsmechanisme van de bom niet afging; iets waar de militairen weinig invloed op hadden. In Frankrijk, waar soldaten al enkele jaren de straten patrouilleren, kon de aanwezigheid van militairen de aanslagen in Parijs niet vermijden. De doeltreffendheid van zulke patrouilles kan dus in twijfel worden getrokken. Het is ook niet duidelijk wat de functionele bijdrage is van de militairen die niet door reguliere politieagenten kan worden uitgevoerd. Politieagenten volgen een specifieke opleiding om burgers te helpen en criminaliteit te bestrijden, in
Dat militairen op straat het zo goed doen in de peilingen is overigens niet onbelangrijk in deze discussie. Het toont namelijk aan dat politici er baat bij hebben om dergelijke militaire initiatieven voort te zetten, afgezien van hun objectieve doeltreffendheid. Het is een schijnbaar teken van een actief, sterk beleid dat problemen niet uit de weg gaat, terwijl vragen in verband met de verre toekomst onder de mat worden geschoven.
Wat eerst als tijdelijke maatregel naar voren werd geschoven, is ondertussen een langdurig plan geworden. Maar wil dat zeggen dat we gewend moeten worden aan zwaarbewapende militairen in het straatbeeld? Het lijkt immers niet waarschijnlijk dat de terreurproblematiek morgen zal worden opgelost. De oplossing ligt dan niet in het handelen vanuit angst, maar in het zoeken naar structurele oplossingen voor de kwestie. Dat er verhoogde veiligheidsmaatregelen moeten worden getroffen wordt niet ontkend. Maar of hier het ingrijpen van militairen voor nodig is, is een andere zaak. In ieder geval lijkt het einde van militaire aanwezigheid op straat nog niet in zicht.
“IN FRANKRIJK, WAAR SOLDATEN AL ENKELE JAREN DE STRATEN PATROUILLEREN, KON DE AANWEZIGHEID VAN MILITAIREN DE AANSLAGEN IN PARIJS NIET VERMIJDEN�
17 DOSSIER: VEILIGHEID
tegenstelling tot militairen. Wat de aanslag in Parijs aantoont is dat aanwezigheid van patrouilles, of deze nu worden uitgevoerd door militairen of soldaten, nooit alle gevaren zal kunnen neutraliseren. In plaats van de militairen functies te geven waar ze niet tot nauwelijks voor zijn getraind, is het misschien op lange termijn effectiever om te investeren in de politiemacht, en om hen cursussen te geven die hen kunnen helpen om in noodsituaties juist te handelen.
ZIJN WE VANDAAG WERKELIJK ONVEILIGER DAN VROEGER? DOSSIER: VEILIGHEID
18
Parijs 2015. Brussel, Nice en Berlijn 2016: terroristische aanvallen lijken het nieuwe normaal. Sommige politici vertellen ons dat het nog nooit zo onveilig is geweest als nu. Maar is dat daadwerkelijk zo? Hebben we met recht meer te vrezen op straat dan onze ouders of grootouders vroeger? TEKST: ARNO VAN RENSBERGEN VORMGEVER: MALINGA GODDERIS
Terrorisme is absoluut geen nieuw gegeven. Doorheen de geschiedenis werd geweld gebruikt als een manier om politieke, sociale of culturele doelen te bewerkstelligen of om bepaalde standpunten te uiten. De Britse Guy Fawkes legde buskruit onder het Paleis van Westminster om het Engelse parlement en daarbij ook de Engelse koning James I op te blazen. De Amerikaanse ‘Sons of Liberty’ organiseerden in de jaren 1770 aanslagen op Britse bezittingen in de Noord-Amerikaanse kolonies. De aanslag op Oostenrijks-Hongaarse aartshertog Franz Ferdinand zette de verwoestende Eerste Wereldoorlog op gang.
steeds meer aanvallen gelinkt aan islamitisch fundamentalisme.
Aan het begin van de twintigste eeuw werd de term vooral geassocieerd met anarchisme, na de Tweede Wereldoorlog met separatistische bewegingen zoals het Iers Republikeins Leger (IRA) & Baskenland en Vrijheid (ETA) en met extreemlinkse of extreemrechtse groeperingen. Sinds 2001 worden
•
WAT IS TERRORISME JUIST?
Het woord terrorisme heeft geen universeel geaccepteerde definitie. De Global Terrorism Database gebruikt drie criteria om een handeling als terroristisch te bestempelen: 1) een politieke, sociale of religieuze motivatie achter de handeling, 2) een actie ontwikkeld om een boodschap te zenden naar het grotere publiek en tenslotte 3) activiteiten die buiten de erkende oorlogsvoering liggen. Europol, het samenwerkingsverband van Europese politiediensten, onderscheidt vijf soorten terrorisme: • • • •
ethno-nationalistisch en separatistisch terrorisme extreemlinks en anarchistisch terrorisme extreemrechts terrorisme ‘single-issue’ terrorisme, en jihadist-terrorisme.
Het is dus duidelijk dat het begrip geen eengemaakte definitie omvat. Tussen 2006 en 2013 kwam het gros
van de onveiligheid in West-Europa vooral van ethno-nationalistisch en separatistisch terrorisme. Hoewel deze trend zich nog voortzet, kwam er eind 2015 een nieuwe speler op het toneel. Jihadistische aanslagen eisen sindsdien steeds meer slachtoffers.
DE TURBULENTE JAREN ‘70 EN ‘80 Over hoeveel slachtoffers spreken we exact? En zijn dit er meer of minder dan “vroeger”?
Sinds de Tweede Wereldoorlog zijn de grootste slachtoffers van terroristische aanvallen gevallen in de laatste zestien jaar. Hoewel het aantal van ‘hoogdodelijke’ aanvallen gestegen is, zijn de jaarlijkse doden die vallen bij deze aanslagen juist gedaald. Cijfers duiden dat West-Europeanen in het algemeen veiliger zijn nu dan in de jaren ’70. We moeten evenwel rekening houden met de dubbele betekenis van deze cijfers: ze laten de doden zien, maar niet de gewonden. De aanslag in 2004 in Madrid telde “slechts” 192 doden maar meer dan 1.800 gewonden. Een belangrijke reden voor de toegenomen veiligheid is de betere opleiding van Veiligheidsdiensten, die daarnaast ook over meer middelen beschikken. Dan is er nog de grotere internationale samenwerking op vlak van veiligheid en intelligentie, iets waar de Europese Unie steeds meer op inzet. Terrorisme in de steden is niet zozeer iets nieuws. In de jaren ‘70 en ‘80 zagen politieke bewegingen burgerslachtoffers als een middel om hun doel te bereiken. De Baskische afscheidingsbeweging ETA zaaiden terreur in noordelijk Spanje, net als de linkse Rode-Legerfractie (RAF) in Duitsland en het Corsicaans Nationaal Bevrijdingsfront (FLNC) in Corsica. In 1981 ontplofte een autobom aan een Antwerpse synagoge met drie doden en 106 gewonden tot gevolg, en de Bende van Nijvel maakte doorheen
de jaren ’80 Wallonië onveilig. De jaren ’90 daarentegen was eerder een uitzonderlijke periode van relatieve vrede in België, en bijna in heel het Westen.
Sindsdien is er een opmerkelijke wijziging opgetreden. Volgens een studie van Institute for Economics and Peace is maar 0,5% van alle wereldwijde sterfgevallen in de laatste 15 jaar het gevolg van terrorisme in het westen. Cijfers voor aanvallen buiten West-Europa of Noord-Amerika zijn hallucinant. Bij een bomaanslag op een moskee in Egypte vielen in november nog meer dan 300 doden. Volgens cijfers van de Washington Post hebben het Midden-Oosten, Afrika en Azië dan ook tot bijna 50 keer meer doden dan Europa en de Amerika’s. Cijfers vertellen natuurlijk niet alles. Een belangrijk deel in het debat rond onveiligheid is het gevoel dat bij de burgers leeft. Terreur doelt ook op een psychologische impact in de samenleving, en bij willekeurige aanvallen voelt niemand zich 100% veilig. Het is dus logisch dat mensen zich onveilig voelen, terwijl ze in theorie net veiliger zijn dan ooit tevoren. In de tweede helft van de twintigste eeuw was er een constante vrees dat één van de twee partijen in de Koude Oorlog de wereld in een nucleaire kernramp zou storten. Daarnaast maakten de bloedige politieke terroristische aanslagen van de jaren ’70 samen met de snelle maatschappelijke veranderingen een enorme indruk op de gemiddelde westerling. Deze generatie staat nu aan het politieke roer, en tracht de geschikte maatregelen te vinden tegen hedendaags terrorisme. Maar zoals professor Louise Richardson, terrorisme-expert aan de Universiteit van Oxford, het treffend stelde: “Mensen hebben meer angst dan ooit tevoren, terwijl dit eigenlijk niet nodig is. Je hebt meer kans om op café door de bliksem geraakt te worden, dan door een kogel afkomstig van een terreurzaaier.”
“GAAN WIJ LATER OOK HAATCO Wij zijn met meer, luidt de boodschap van Outnumber. Met deze campagne trekken tien jongeren ten strijde tegen haatreacties op het internet. Op hun Facebookpagina geven ze tips over het omgaan met negativiteit. “Onze generatie is niet het grootste probleem, maar wij kunnen wel het verschil maken door niet langer te zwijgen.” TEKST: BIJOU VAN DER BORST VORMGEVER: MALINGA GODDERIS Wat zijn haatberichten volgens jullie?
“Berichten op sociale media waarin een persoon vaak op een specifieke manier of toon iets stuurt, wetend dat hij of zij hiermee andere mensen of een groep kan kwetsen. Terwijl de inhoud perfect op een andere manier geformuleerd zou kunnen, zodat het niet haatdragend overkomt.” Wanneer is jullie doel bereikt?
“In de aanloop naar de campagne spraken we doelen af als: we willen zoveel likes en zoveel views op onze Facebook-pagina. Ondertussen vinden we de cijfertjes minder belangrijk, want het zegt weinig over de verandering die je in de hoofden van mensen teweeg brengt. Waar we ons wel aan storen is dat een groot deel van de kijkers niet op onze content reageert. Zo bekeken 30.000 mensen ons actiefilmpje, maar ontvingen we slechts 160 likes. Dat typeert onze generatie op Facebook: we zien het, maar doen weinig. Dus zouden we graag het gesprek aangaan met
OMMENTS PLAATSEN?” Jongeren zijn toch niet het grootste probleem? Bij boze reacties op het internet stellen we ons eerder boze oude mannen voor.
“Dat klopt, voordat wij de campagne begonnen scrolden we ook vaak door de reacties onder nieuwsberichten, omdat we curieus waren naar wat mensen nu weer schreven. Later realiseerden we dat lachen als eerste reactie misschien niet juist is. In discussies zijn de zwijgende personen meestal veel positiever, zoals jongeren wier stem we nu niet horen. Tijdens onze campagne merkten we dat jongeren buiten de onlinewereld veel spraakzamer zijn over dit soort onderwerpen.” Hoe krijgen jullie de zwijgende jongeren in actie?
“We bezoeken middelbare scholen met onze workshops. In tien klassen in Antwerpen gaven we les over online haat. Met de jongeren bespraken we hoe ze zouden reageren op negatieve berichten. Wat bleek – ze negeren die haatcomments bewust, omdat ze het gevoel hebben dat ze zelf onmogelijk iets kunnen veranderen. Juist dan wijzen wij hen er op dat er een tijd zal komen dat de die oudere generatie geen gebruik meer maakt van Facebook, maar dat wij dan op
hun plaats zitten. Blijven wij dan ook al die kwetsende uitingen negeren? Of groeien wij uit tot de mensen die proactief zijn en opkomen voor de rest? Of nog gekker: gaan wij dan haatreacties beginnen plaatsen omdat het nu eenmaal zo gaat?”
Moeten haatreacties bestraft worden?
“Aan de hand van de tips verzameld op het middelbaar, hebben we een guide gemaakt die ook te vinden is op onze Facebookpagina. Zo gaven de jongeren bijvoorbeeld aan dat ze reageren met humor of sarcasme een goede manier vinden. Het kan ook gebeuren dat je stuit op een haatcomment van iemand die je kent. In dat geval kan je met hem of haar in real life een gesprek beginnen. Ook kun je een melding maken of een bericht blokkeren. Het belangrijkste is dat we niet meer stilzwijgend toekijken naar wat er op ons scherm verschijnt.”
Maar is deze campagne niet hetzelfde als het prikken van zwerfafval in de natuur? Het is heel nobel, maar het probleem is te groot, waardoor je weinig verschil kan maken.
Wat kunnen we zelf beginnen tegen haatreacties?
Veel fanatieke reageerders beroepen zich op het recht van vrije meningsuiting.
“Over allochtonen, religieuze groepen of andere mensen mag je natuurlijk een mening hebben. Maar het gaat erom hoe je het brengt. Onderbouw je verhaal bijvoorbeeld met: ‘Ik heb dit of dat meegemaakt en daarom reageer ik zo’. Roep niet zomaar dat iemand slecht is. Je leest enkel de letters op het scherm dus je weet niet hoe iemand iets bedoelt. Daar moeten mensen die reageren meer rekening mee houden.”
“Straffen is geen oplossing. Ze schrikken misschien wel van de straf, maar je verandert niets in hun hoofden. Het belangrijkste blijft opvoeding en toegang tot de juiste informatie zodat mensen weten waar ze over praten.”
“We weten ook wel dat we het probleem niet meteen kunnen oplossen, maar we hopen er nu even het licht op te schijnen. Het pestprobleem op basisscholen is een voorbeeld van een verandering die je teweeg kan brengen. Vroeger werd pesten gezien als iets wat kinderen nu eenmaal doen. Volwassenen zeiden dat dit vanzelf wel over ging, maar tegenwoordig wordt er ingegrepen en hulp geboden wanneer er pestgedrag ontstaat in de klas. We zijn zeker optimistisch, want de geschiedenis is altijd veranderd door één persoon. Neem nu Nelson Mandela en Ghandi, dat waren individuen die een complete visie de wereld in brachten. Wij zijn zelfs een groep van tien mensen, die in tien klaslokalen hun ideeën hebben verspreid. Het klopt dat we de ouderen niet meer kunnen veranderen, maar we kunnen wel de jongeren wakker schudden uit hun passieve houding.”
21 DOSSIER: VEILIGHEID
bezoekers van onze pagina. Op die manier leren we hoe onze generatie aankijkt tegen online haat. Wat vinden ze bijvoorbeeld een goede grap? Wanneer is iets beledigend? Dat soort discussies zouden we jongeren graag zien voeren, zodat we kunnen zoeken naar de juiste aanpaak van het probleem.”
“IK HEB DIT IN CSI GEZIEN” DE INVLOEDEN VAN MISDAADSERIES OP ONZE VERWACHTINGEN VAN HET RECHTSSYSTEEM DOSSIER: VEILIGHEID
22
TEKST: MARLOES DE BRUIN VORMGEVER: MALINGA GODDERIS
Het CSI-effect: de invloed van “op realiteit gebaseerde” misdaadprogramma’s op wat wij weten over het strafrechtsysteem. Het CSI-effect brengt verschillende zaken teweeg. Zo zorgt het ervoor dat iedere Tom en Anne interesse krijgen in het concept van de forensische wetenschap. Dit komt omdat deze series in een zekere mate toch op realiteit gebaseerd zijn. Hierdoor creëert het CSI-effect langzaam een ander beeld van een rechtszaak. Met als gevolg dat de jury en andere betrokkenen onrealistische verwachtingen van het proces krijgen. Dit kan zich uiten in frustratie over het rechtssysteem, welke dus niet gebaseerd is op de realiteit. De kijker gelooft dat forensisch bewijs doorslaggevend is, terwijl in de realiteit er meer gebruik wordt gemaakt van psychologische testen en getuigenissen. Forensisch bewijs wordt namelijk gezien als iets wat per definitie niet fout kan zijn. Series als CSI of Bones dragen bij aan deze perceptie door forensisch bewijs te tonen als bewijs dat onmiddellijk naar de dader leidt. Wanneer Bones
DNA-sporen vindt, kan Booth meteen de dader vatten, erg handig omdat het andere bewijs in de aflevering niet doorslaggevend genoeg is. De realiteit daarentegen is vaak minder rechtlijnig: de arm der wet heeft meerdere bewijzen nodig om tot een legitieme bewijslast te komen. Dit alles maakt dat we echte strafrechtzaken gelijkstellen aan wat er in misdaadseries gebeurt. Dan rijst de vraag waarom de politie dit niet kan of waarom DNA-onderzoek niet zo snel gaat als we verwachten. Er is sprake van een onrealistisch beeld over het hele rechtsproces. Daarnaast moeten we er rekening mee houden dat deze series uitgaan van het Amerikaanse systeem. Hoewel we beseffen dat we in België niet hetzelfde systeem gebruiken, komt het wel vaak voor dat we hogere verwachtingen koesteren van de huidige (forensische) technologieën. Zoals hierboven vastgesteld, kunnen misdaadseries negatieve effecten hebben op het strafrechtsysteem. De vraag is dus wat we kunnen doen om deze effecten in te perken. Ten eerste is het aan de politie om een expertise imago te creëren. Daarnaast blijft het forensisch onderzoek een geheimzinnige wetenschap waarbij wij zelf invullen wat er in theorie kan gebeuren. Vaak denken we dan ook dat er al veel meer mogelijk is dan daadwerkelijk kan. Daarom moeten we meer campagnes en voorlichting krijgen over wat forensisch onderzoek in de realiteit inhoudt. De lijn tussen realiteit en media is soms heel vaag. Het CSI-effect stelt dat de realiteit en de vertoningen van de media soms lastig te scheiden zijn. Wat hebben we nodig? Een kritische geest, zo vindt singer-songwriter Jim Morrison: “Wie de media controleert, controleert het verstand.”
23 DOSSIER: VEILIGHEID
”
Criminaliteit moeten we beoordelen en veroordelen op basis van de realiteit, niet wat we in misdaadreeksen zien. Over het algemeen geloven we niet dat de series die we elke dag op televisie of Netflix kijken invloed hebben op ons denken. We zien onszelf maar al te graag als de kritische mens die wel weet wat “echt” en “fake” is. Daarom gaan we er niet vanuit dat series zoals CSI, Boston Legal, of Law & Order onze perceptie op het rechtssysteem veranderen. Toch toont onderzoek het bestaan van een CSI-effect aan.
DOSSIER: VEILIGHEID
24
WAAR MOET JE NU ÉCHT OP LETTEN ALS JE VEILIG VOEDSEL WIL ETEN? We gaan er meestal vanuit dat onze boodschappen uit de supermarkt geen gevaar vormen voor onze gezondheid . Toch duiken er steeds meer onderzoeken op waaruit blijkt dat onze voeding niet altijd even veilig is. TEKST: MARLOES DE BRUIN VORMGEVER: TINE ROMBOUTS
Wat volgt er op iedere gezonde voedseltrend? Onderzoek, vaak weids verspreid via social media, dat beweert dat dit voedsel helemaal niet zo gezond is als de producenten ons aanvankelijk lieten geloven. Daar zit je dan met je 5kg chiazaad, 10l detox-sapjes en 15 raw-snackrepen. Overschakelen op gewoon fruit om deze ellende te vermijden? Ook hier gaat het mis vanwege alle gebruikte bestrijdingsmiddelen. Onlangs werd bekend dat aardbeien met te veel verschillende soorten onkruidbestrijdingsmiddelen worden bespoten, veruit boven de aanvaardbare norm. Afzonderlijk gezien ligt het gebruik van deze
stoffen echter onder de Europese norm en het is pas bij het mengen van de stoffen dat men boven de grens uitkomt. Dit is na de eerste paniek al genuanceerd door verschillende voedselautoriteiten, omdat het effect niet schadelijk zou zijn voor de mens.
Al in 2005 werd dit vastgesteld binnen Europa en besloot men dat telers het gebruik van deze stoffen moesten verminderen. We zijn bijna dertien jaar verder, maar vanwege bureaucratisch getouwtrek is hierover nog steeds geen nieuwe richtlijn opgesteld. Dat is enigszins zorgwekkend, omdat we erop moeten kunnen vertrouwen dat ons voedsel veilig is voor
consumptie. Autoriteiten die kijken naar voedselveiligheid beoordelen de veiligheid van voedingsmiddelen om de enerzijds kwaliteit ervan te garanderen en anderzijds de risico’s van voeding op de gezondheid te beperken.
Normaal sta ik eerder kritisch tegenover dit soort ‘nieuwe voedseltrend = gevaarlijk’ berichtjes. Toch lijkt me dit een goed moment om te kijken hoe de vork nu echt in de steel zit van onze voedselveiligheid. We doen dit aan de hand van twee recente voedselveiligheidsvraagstukken.
DOSSIER: VEILIGHEID
25
BEETJE INKT BIJ JE PORTIE RIJST OF PASTA?
DOSSIER: VEILIGHEID
26
Laatst las ik over de aanwezigheid van een schadelijke stof in bijna alle pasta’s en rijstsoorten. Het blijkt dat het karton waar wij deze voeding in bewaren hergebruikt wordt. Als we vervolgens een kijk nemen in onze keuken, beseffen we dat het merendeel van ons eten verpakt zit in dit gerecycleerd karton. Hoewel een duurzame omgang met verpakkingsmateriaal positief lijkt, blijkt toch dat het gerecycleerd karton afkomstig is van kranten en/of tijdschriften. Daarnaast wordt er vaak drukinkt gebruikt op het karton zelf om reclame te maken en informatie te geven over het product. Voor het gebruik van drukinkt zijn er minerale oliën nodig. De oliën die het vaakst gebruikt worden voor vele inktsoorten zijn minerale olie koolwaterstoffen (MOSH) en aromatische minerale olie koolwaterstoffen (MOAH). Volgens Foodwatch, een internationale, non-profit voedselwaakhond, is de aangetroffen hoeveelheid stoffen van MOSH en MOAH inderdaad gevaarlijk voor ons. Het is zo dat levensmiddelen in het karton steeds meer besmet worden met deze stoffen. Daarbij geldt dat hoe langer het product in de verpakking zit, hoe meer schadelijke stoffen men in het voedsel terugvindt.
De MOSH en MOAH worden beschouwd als de meest verontreinigde stoffen in ons lichaam. Ze kunnen ertoe leiden dat onze hormoonhuishouding in de war raakt en bovendien bevatten MOAH’s kankerverwekkende stoffen. Tot slot wordt zouden deze oliën ook mutagene stoffen bevatten die ons DNA aantasten. Foodwatch pleit voor Europese regelgeving zodat men weet welke gevaarlijke stoffen er in voedingsmiddelen aanwezig zijn. Op dit moment hebben noch de nationale overheden, noch Europa antwoord op wat er te doen valt aan deze schadelijke stoffen in ons eten. Tot die tijd is het afwachten wat er gebeurt in de voedselindustrie: of de producenten dit probleem zelf aan pakken, of dat ze gewoon wachten tot de bezorgheid overwaait.
ONKRUIDVERDELGER IN IJS “Sporen van onkruidverdelger glyfosaat in Ben & Jerry’s-ijs”, staat groot gedrukt in De Morgen in oktober 2017. Glyfosaat is voornamelijk bekend van het onkruidverdelingsmiddel Round-up dat vooral wordt gebruikt in de landbouw. Round-up is een bestrijdingsmiddel van het grote concern Monsanto en glyfosaat vormt daar een belangrijk bestanddeel van. In het geval van Ben & Jerry’s-ijs is er waarschijnlijk sprake van het volgende oorzaak-gevolgtra ject: Round-up wordt gebruikt om het onkruid tussen de gewassen te verdelgen. Deze gewassen worden zowel door ons als door vee geconsumeerd. Het middel komt dus in de koe terecht en vervolgens in de melk van de koe. Deze melk wordt gebruikt om het ijs te maken, waar dus ook een deel van het bestrijdingsmiddel in terecht kan komen.
Hoewel men vele porties ijs moet verorberen om daadwerkelijk van een schadelijk effect te spreken, vindt Ben & Jerry’s producent Unilever toch dat er iets aan deze situatie gedaan moet worden. Glyfosaat hoopt zich op in het lichaam en verandert de celdeling. Hierdoor kan het uiteindelijk ook kankerverwekkend zijn. In De Morgen stelt Unilever: “Glyfosaat zit overal in – van normaal eten, tot natuurlijk en biologisch eten, tot regenwater – en dát is het probleem”. Dit zorgt ervoor dat het lastig is om maatregelen te nemen tegen dit bestrijdingsmiddel. Tot nu toe was het gebruik van Roundup toegestaan in de Europese Unie. Eerdere pogingen van Monsanto om Europese voedselveiligheidsnormen naar beneden te halen zijn tot nu toe altijd mislukt. Het Europees Parlement moet in december beslissen of het de licentie voor de verkoop van Roundup nog eens met 10 jaar verlengt. Mede door de recente negatieve berichtgevingen bestaat er een kans dat Round-up zijn beste tijd in de EU gehad heeft.
MAKEN WE ONS TE VEEL ZORGEN? Hoewel Foodwatch en andere (internationale) organisaties ons op de gevaren wijzen van de aanwezigheid van deze gevaarlijke stoffen, is de kans op schade volgens het Voedingscentrum vrij klein. Het stapelen van verschillende schadelijke stoffen ofwel deze cumulatieve effecten worden onder de loep genomen door de Europese Voedselveiligheidsautoriteit (EFSA). Hoewel er dus sprake is van een cumulatief effect bij het eten van meerdere soorten groenten en fruit op een dag, houden voedselautoriteiten daar bij het opstellen van de normen rekening mee. Daarnaast, zelfs wanneer er een overschrijding van de norm plaatsvindt, is de kans nog steeds minimaal dat dit onmiddellijke gevolgen heeft en echte gezondheidsklachten veroorzaakt. Voedselautoriteiten geven aan dat de gezondheidsvoordelen van het eten van groente en fruit opwegen tegen de schadelijke stoffen die op deze groenten te vinden zijn.
In het geval van de MOSH & MOAHstoffen is het nog steeds onduidelijk wat er precies zal gebeuren. Wel is duidelijk dat er wat aan het probleem gedaan moet worden. Zo heeft zowel Duitsland als Zwitserland al eigen normen opgesteld voor de toegestane aanwezigheid van deze stoffen afkomstig uit verpakkingsmateriaal. Het laatste is daar dus nog niet over gezegd, behalve dat we voorlopig niet kunnen rekenen op Europese richtlijnen daarover. De verwachting is wel dat daar anno 2019 een verandering zal komen.
Tot dan blijft het belangrijk om voedselveiligheid als onderwerp te bespreken. We gaan er namelijk al te snel vanuit dat alles wat we in de supermarkt kopen veilig genoeg is om te consumeren. Echter blijkt steeds meer dat wijzelf ook een eigen verantwoordelijkheid hebben om kritisch na te denken over voedselveiligheid. Hoewel veel “schadelijke” stoffen dus niet direct gevaarlijk zijn bij minimale inname, blijft het van belang om te controleren in hoeverre dit toch schadelijk kan zijn voor ons en voor onze leefwereld.
DE CHANTERELLE Een heerlijk recept, zolang je niet haar giftige neefje plukt Rieten mandje bekleed met rood geruite stof? Check! Kleurrijk zakmes afkomstig uit Thiers, de Franse messenstad bij uitstek? Check! Fototoestel ingesteld op macro functie? Check!
TEKST: ELEONORA PAKLONS
Bij deze zijn we helemaal uitgerust voor een typische paddenstoelenzoektocht geleid door de familie Paklons in het ultieme overwoekerde doolhof; het Ardense bos. Paddenstoelen worden ontzettend onderschat in Vlaanderen. Misschien valt dit ook te verklaren doordat het min of meer illegaal is “bosvruchten” te plukken in het Nederlandstalige grondgebied van België. Desalniettemin zijn “champignons” heerlijk, ontzettend gezond en ronduit authentiek. Paddenstoelen zijn bijzonder intrigerende levensvormen aangezien er al sinds mensenheugenis een dikke mystieke mist rond deze geliefde zwammen hangt. Bovendien is niets leuker dan, op een milde herfstdag, je wagen aan een lange speurtocht naar het eetbare deel van de schimmelfamilie. Doch dient men steeds het hoofd koel te houden en niet al te hard van stapel te lopen bij het opduikelen van een mooi exemplaar… Dat schijn bedriegt is niet enkel waar voor de mensenwereld, dit devies geldt ook voor het paddenstoelenrijk. Laten we ons toeleggen op één van de meest roemrijke leden van de familie: de chanterelle. Deze paddenstoel is smakelijk en heeft een pittoresk voorkomen. Altijd een veilige optie dus, wanneer je een schimmelige vriend toe wilt voegen aan een borrelend stoofpotje! Zelfs voor de chanterelle geldt echter: pluk met gezond verstand. Ze heeft namelijk een listige doppelgänger. Deze evenzo geel gerokte zwam staat bekend als de “Zuidelijke Lantaarnzwam”, de Omphalotus olearius voor de antieke
paddenstoelspeurders onder ons, en is giftig. Gelukkig voor de avontuurlijke wandelaars onder ons is deze soort vrij zeldzaam in België, maar het loont kennis te hebben van de karakteristieken van deze zwam. In tegenstelling tot de chanterelle, namelijk, is het steeltje van de Zuidelijke lantaarnzwam vanbinnen geel. Bij haar eetbare tegenpool, echter, is het “vlees” wit. Bovendien lopen de kieuwen van het hoedje van onze valse vriend volledig door tot de rand, terwijl die van de chanterelle eerder in elkaar opgaan. De chanterelle kunnen we op tal van manieren verwerken in de keuken, al komt haar smaak het beste tot zijn recht wanneer er niet overbodig veel ingrediënten bijgevoegd worden. De Italianen zeggen dat chanterellen smeken om witte wijn, look en peterselie en dat lijken mij ook de perfecte bondgenoten van deze honingkleurige paddenstoel. Aan de slag!
INGREDIËNTEN • • • • • • •
400 gram (vers geplukte) chanterellen 2 teentjes fijngesnipperde knoflook 1 fijngesnipperde sjalot 6 centiliter witte wijn (suggestie) Een handvol peterselie, fijngehakt Kruiden, naar smaak Scheutje olijfolie
BEREIDING
Laat de sjalot partjes sudderen in een met olie ingesmeerde pan op middelhoog vuur totdat ze glazig worden. Voeg na één minuut de knoflook toe en blus dit mengsel na ongeveer twee minuten met een paar genereuze scheuten witte wijn. Voeg eerst de kruiden toe, naar eigen smaak, en meng er dan de grondig schoongemaakte chanterellen bij. Laat de pan vijf à tien minuten op het vuur staan en voeg dan, net voordat je deze heerlijke maaltijd serveert, verse peterselie toe. Serveer op knapperig getoast brood, besprenkeld met aromatische olijfolie. Succes gegarandeerd! Toch maar liever volledig op veilig spelen? Dan kan je altijd gretig op zoek gaan naar de paddenstoelenafdeling in de winkel of op de markt voor deze lekkere paddenstoel. Dat is ook al een avontuur op zich.
27 RECEPT MET RESPECT
RECEPT MET RESPECT
UIT MET VERREKIJKERS JANUARI BAR BAHAR 9 JANUARI
UIT MET VERREKIJKERS
28
Drie Israëlisch-Palestijnse vrouwen delen een appartement in Tel Aviv. Laila is een jonge, vooruitstrevende advocate. De lesbische Salma is dj in een bar. Ten slotte is er Nour, die als laatste in de flat komt wonen. Ze komt uit een dorp en studeert in Tel Aviv. Als enige die een sluier draagt, valt ze wat uit de toon.
De drie vrouwen balanceren tussen traditie en modernisme, goed burgerschap en afwijkend gedrag, vrijheid en trouw. De jonge regisseuse Maysaloun Hamoud maakte met Bar Bahar een energiek, goed geacteerd debuut over vrijgevochten vrouwen die voor zichzelf durven opkomen in een van traditie doordrenkt land.
De film wordt ingeleid door Btissam Akarkach, docente aan de KdGhogeschool en filmsociologe. Ze is medeoprichter van de KifKif Filmblog en artistiek coördinator van het MONA-filmfestival, een artistiek filmfestival dat bijzondere films uit het Midden-Oosten en Noord-Afrika vertoont. De Roma Turnhoutsebaan 329 2140 Borgerhout www.deroma.be
LANDENCOCKTAIL BEURS OVER DUURZAME EN AVONTUURLIJKE REIZEN IN KLEINE GROEP 14 JANUARI 11U00 - 18U00 Tijdens de Landencocktail vertellen ervaren reisbegeleiders je face to face of tijdens reisvoorstellingen alles over reizen in kleine groep (max. 13 deelnemers) naar meer dan 100 bestemmingen wereldwijd. Congres- en erfgoedcentrum Lamot, Van Beethovenstraat 8-10, 2800 Mechelen. www.landencocktail.be.
WELL FED 23 JANUARI Er is in Europa een sterke weerstand tegen het genetisch modificeren van landbouwgewassen. Waar komt die weerstand toch vandaan? En vooral: welke impact heeft de weerstand in het Westen op mensen in armere landen, voor wie de aanwezigheid van voldoende voedsel niet zo’n zekerheid is als hier? De documentaire volgt Hidde Boersma en Karsten de Vreugd in hun zoektocht naar antwoorden in dit debat. Hidde is een overtuigd voorstander van gentech, Karsten iemand die er eigenlijk niet veel van af weet, maar iedereen om hem heen hoort ageren tegen de techniek. Mensen die net als hij ‘groen’ zijn en begaan met de wereld. Hun zoektocht brengt hen zowel bij experts die diep in de materie zitten, als bij arme, kleine boeren in Bangladesh die sinds kort met genetische gemodificeerde gewassen werken. Zo hopen ze een antwoord te krijgen op de belangrijke vraag: is het moreel wel verdedigbaar om tegen genetische modificatie te zijn? De Roma Turnhoutsebaan 329 2140 Borgerhout www.deroma.be
FEBRUARI MAART 27 FEBRUARI 21 MAART Wie durft nog ‘blind vertrouwen’? Ben je sceptisch wanneer je een nieuwe technologie met argwaan bekijkt? Of naïef wanneer je een politicus gelooft? In hoeverre gaan we argwanend de straat op? Schuilt achter elk succesvol bedrijf corruptie en zijn we vervolgens weerloos tegen samenzweringen?
Nochtans geeft vertrouwen toegang tot nieuwe manieren van samenleven, tot frisse inspiratie, tot onvermoede kunst en geavanceerde wetenschap. Wie werkt er in vertrouwen? ‘Studium Generale - Leerstoel Kinsbergen’ inviteert hiervoor opnieuw vooraanstaande sprekers uit wetenschap, politiek, economie en kunsten. In tien avonden geven zij u inzichten over het fascinerende thema Vertrouwen.
door Kathleen Van Brempt, member EU Parliament (SP.A)
inleiding door Dirk Hye, lecturerer AP University College deSingel Internationale Kunstcampus Inschrijven verplicht via www.ap.be/ studium
Vijf studentensteden (Brussel, Kortrijk, Antwerpen, Gent en Leuven) gaan de strijd aan om de titel ‘Slimste studentenstad van Vlaanderen en Brussel’ in de wacht te slepen. Samen met vijf (Noord-Zuid) studentenorganisaties organiseert Broederlijk Delen reeds voor de achtste keer deze ‘Big Brain Battle’. De opbrengst van de avond gaat integraal naar Broederlijk Delen.
Nodig al je vrienden en collega’s uit en zet je samen met andere quizploegen uit je stad in om de titel van ‘Slimste studentenstad’ te veroveren. Naast de prijs voor de beste quizploeg per stad, is er voor de meest ambitieuze teams ook nog de titel ‘Slimste Ploeg van Vlaanderen en Brussel’. Start om 19.30 Komida, Koningstraat 8, 2000 Antwerpen
MASTERCLASS VOOR DUURZAME ONTWIKKELING 2018 23 MAART - 25 MAART 35 € voor studenten 50 € voor niet-studenten Inclusief eten en overnachtingen. De Masterclass voor Duurzame Ontwikkeling 2018 is een weekend boordevol: Inzichten over duurzame ontwikkeling, Interessante sprekers over circulaire economie en de cacao waardeketen en Inspiratie om jouw business, project of persoonlijke levensstijl duurzamer te maken. Voor wie?
Voor jonge voortrekkers van duurzame ontwikkeling, van 18 tot 35 jaar oud, die willen leren en actie ondernemen. De masterclass mikt op een divers publiek, om zo de uitdagingen van onze samenleving vanuit verschillende perspectieven te benaderen. Antwerpen, Scoutshuis, Wilrijkstraat 24 https://www.uantwerpen.be/ nl/campusleven/ontspanningengagement/engagement/usos/ activiteiten/masterclass-voor-duu/
29 UIT MET VERREKIJKERS
STUDIUM GENERALE BIG BRAIN BATTLE
VOORJAAR 2018
UIT MET VERREKIJKERS
30
EEN BEETJE BELG: THE ART OF WAR ZES ARGENTIJNEN OVER HUN ROOTS
EXPO NOG TOT 1 JULI 2018 de Kazerne Dossin presenteert
EXPO ‘The art of war’. De tentoonstelling NOG TOT 15 APRIL toont werken van uitzonderlijke
In de expo ‘Een Beetje Belg’ ontmoet je zes Argentijnen die hun Belgische roots koesteren en het migratieverhaal van hun familie levend houden. Op hun eigen manier vertellen ze hun verhaal en dat van de generaties voor hen. Wat doet migratie met de identiteit van verschillende generaties? Wat wordt herinnerd en wat wordt vergeten?
Op zoek naar antwoorden reis je in de Loods van het Red Star Line Museum door een landschap van films, foto’s en herinneringen. Zo verken je onder meer de Vlaamse boerenkolonies op de Argentijnse vlaktes van de jaren 1880, bezoek je een Belgische katoenfabriek nabij Buenos Aires en luister je naar verhalen van Belgen die na de Tweede Wereldoorlog vertrokken. Red Star Line Museum, Montevideostraat 3, 2000, Antwerpen, België
kunstenaars die elk in hun tijd een aanklacht maakten tegen de oorlog. Hoe sterk de oorlogscontexten ook van elkaar verschillen, elke kunstenaar verbeeldt steeds dezelfde elementen: dood, verminking, vernieling, ontwrichte samenlevingen en rouw.De tentoonstelling toont voornamelijk werk van 20e-eeuwse kunstenaars. Ze reageren op het geweld van de Eerste Wereldoorlog, de Spaanse Burgeroorlog of de Tweede Wereldoorlog. De expo is opgedeeld in een aantal thematische clusters, die een chronologische opbouw doorbreekt. We kiezen er dus niet voor om werken per conflict of per kunstenaar aan het publiek te tonen. Door deze logica te doorbreken willen we net de overeenkomsten van deze werken over tijd en conflict heen benadrukken. Elke oorlog is anders, maar geweld vraagt steeds dezelfde offers. De tentoonstelling loopt tot 1 juli 2018 en is tijdens weekdagen - uitgezonderd woensdag - te bezoeken van 9u tot 17u en tijdens het weekend van 9u30 tot 17u. Alle info: www.kazernedossin.eu
PRESIDENT: FELIX COPPIETERS SECRETARIS: CHARLOTTE LIEVENS HOOFDREDACTIE: ARNO VAN RENSBERGEN BIJOU VAN DER BORST UITGEVER: VERREKIJKERS JOURNALISM REDACTIE: MARGOT VAN DEN BERGEN ELEONORA PAKLONS WESLEY HERMANS GILLES VAN HECKE MARLOES DE BRUIN KRISTINA DRCHA TINE ROMBOUTS CHRISTINA STABOURLOS EINDREDACTIE: KRISTINA DRCHA DENISE MOL LORIEN VERACHTERT VORMGEVING: MALINGA GODDERIS TINE ROMBOUTS FOTOGRAFIE: IRIS MASELIS