Verrekijkers 42 'Theater' by Verrekijkers Magazine

JOUW FOCUS OP DE WERELD

# 42

THEATER

2019

VOORWOORD

BESTE LEZER Sinterklaas en zijn omstreden helpers zijn eindelijk het land uit. De debatten dommelen stilaan in een winterslaap en twittercomments worden terug beschaafder. Het is namelijk tijd voor de kerstmood. Vrede en een uitbundige vrolijkheid. Holly Jolly Christmas! Als je een goede daad wilt verrichten, nu is het moment! Samenhorigheid, broerderlijkheid, liefde. We are one.

THEATER

ACTUALITEIT

6 Wereldwijd 8 Scherp op de actualiteit: het Vlaams regeerakkoord: een sterk stukje identitair theater 10 Onze Verrekijkers achter de lens

DOSSIER 14 17 20 22

De verschillende aspecten van improvisatie theater: hoe het verrijkend en bevrijdend kan zijn Architectuur om in te duiken The role of the ego Hoe maken we van een poppenkast weer een betrouwbare democratie?

INTERNATIONAAL 28 A mindful key to happiness 30 Het script gastvrijheid: op exposure in marokko 34 We are here: de smaak van het leven als niet-erkende vluchteling 36 Recept met respect 38 Belgium: black pages of a tragicomic theatre play 40 Vluchten van je thuisland of je geaardheid: een onmogelijk dilemma

Eerder een grote komedie, denk ik dan. Een schouwspel, een illusie. We kunnen belangrijke dialogen niet zomaar parkeren opdat we allen vrolijk naar het volgende feest kunnen huppelen. We kunnen spelers niet zomaar van het podium verbannen omdat hun script eindig is. Onze Verrekijkers gaan in deze editie op zoek naar de betekenis van theater, in de letterlijke en figuurlijke zin.

We gaan naar Amsterdam waar vluchtelingencollectief We Are Here, zichtbaarheid eist op het drukbezette podium (p.34). In de docu Silent Stories leren we over brandende dilemmaâ&#x20AC;&#x2122;s en onderdrukte verhalen (p. 40). In Marokko maken we kennis met het script gastvrijheid (p.30). In Denemarken bewonderen we architecturale interventies in het straatbeeld (p.17) en in Linguapolis spreken we met improvisatie acteur Daniel Sossi (p. 14). In het Oude Griekenland drukt Socrates ons met de neus op de feiten. Misleiding is eigen aan politieke schouwspellen (p. 23). Misschien is het hoog tijd voor een nieuw mensenrecht?

THEATER

Dichterbij huis worden we geloodst door het voorprogramma van de regeerperiode (p. 10) en bespreken we enkele theaterstukken die de tragiek van ons wafellandje even in de schijnwerpers plaatst (p.38).

Ten slotte kijken we binnen bij onzelf. Hoe zit het met dat stemmetje in ons hoofd (p.20)? Is het een protagonist of eerder een antagonist? Een oorverdovend ego kan het zwijgen opgelegd worden (p.28). Laat net dat zijn wat we nodig hebben in deze periode vol rinkelende kerstballen. Rust en vooral vrede, zonder houdbaarheidsdatum. Christina Stabourlos Hoofdredactrice PRESIDENT Felix Coppieters SECRETARIS Charlotte Lievens HOOFDREDACTIE Christina Stabourlos UITGEVER Verrekijkers journalism VORMGEVING Leen Keymeulen

REDACTIE Gilles Van Hecke Bert Leysen Helena Michiels Maria Gharibyan EsmĂŠe Koeleman Roos Philipsen Nina Van Den Broek Leen Keymeulen

EINDREDACTIE Margot Van Der Bergen Denise Mol Lorien Verachtert

MET DE STEUN VAN

VOLG ONS www.verrekijkers.org www.facebook.com/Verrekijkers www.instagram.com/verrekijkersmagazine

ONZE VERREKIJKERS

THEATER

Gilles is een jonge journalist die momenteel de wereld rondreist op zoek naar ervaringen en inspiratie. In België behaalde hij zijn masterdiploma’s in zowel Rechten als Internationale Betrekkingen en Diplomatie. Vandaag liggen Gilles’ hoofdinteresses bij spiritualisme en mensenrechten. Op zijn website kom je meer te weten over zijn reiservaringen. www. inspiredbytheuniverse.com

MARIA

PHILIPSEN

ROOS

Christina plukt dagelijks de vraagtekens die zich in haar hoofd nestelen en doorratelen. Met een kritische bril kijkt ze naar uiteenlopende onderwerpen die haar mond doen openvallen, die ze dan probeert om te zetten in zinnige schrijfsels. De wondere wereld der kunsten brengt haar echter geruststelling. Sinds de afronding van haar studies Sociologie brengt ze haar tijd door als onderzoekster bij het Orpheus Instituut.

BERT

Bert Leysen is huisarts in Broechem met een academische interesse in palliatieve zorg en interdisciplinair samenwerken. Als student geneeskunde ging hij met USOS op inleefreis in Nicaragua en op stage in Zuid-Afrika, twee ervaringen voor het leven. Samen met zijn vrouw voedt hij drie kinderen op.

ESMÉE Met een bachelor in de Kunst- en Cultuur-wetenschappen op zak is Esmée bezig haar kennis uit te breiden met een tweede bachelor in de Wijsbegeerte. Haar interesses vallen onder te verdelen in de kunsten, milieuproblematiek, ethische vraagstukken en rechtvaardigheid in de breedste zin van het woord. Naast het op papier zetten van haar eigen hersenspinsels laat ze ook graag het verhaal van anderen zien door diepte-interviews.

KOELEMAN

STABOURLOS

CHRISTINA

Maria besloot na haar studies in Sociologie, Internationale betrekkingen en Diplomatie een master op te nemen in Journalistiek. Sociaal-politieke fenomenen zoals protesten en manifestaties houden haar bezig. Verder denkt ze na over mensenrechtenschendingen, in het bijzonder de regio Kaukasus. Naast haar interesse in kunst en cultuur speelt ze piano en bezoekt ze graag musea. Haar ultieme bezigheid is het voeren van diepgaande discussies over het leven.

LEYSEN

Halftijds student, halftijds journalist, voltijds piekeraar. Kuifje was haar eerste idool, maar van het verheerlijken van de kolonisatie blijft ze liever weg. Studeren doet ze over de maatschappij en haar kronkels, schrijven over muzikale en minder muzikale aangelegenheden, piekeren over wereld- en levensproblemen. Niet dat ze beweert voor die problemen een oplossing te kunnen vinden. Wel doet ze een poging om die complexe kwesties helderder in letters en leestekens te vatten, om ze dan onder de loep te nemen. De wereld begrijpen is de eerste stap naar de wereld veranderen.

Schrijft lange brieven en laat zich ‘s avonds voorlezen. Ze heeft een on-vermurwbaar streven naar een ademrijk leven in een stad die zich steeds voller vult. Ze studeerde Film- en Theaterwetenschappen, behaalde een lerarendiploma, maar beseft nu dat ze liever bioloog was geworden. In haar vrije tijd probeert ze uit haar klimaatdepressie te klauteren door heil te zoeken bij natuur- en milieubewegingen. Sleurt haar lief overal mee naartoe.

Heeft haar alziend oog een ijsje gespot? Begin dan al maar te grabbelen naar je kleingeld want aan haar puppyoogjes die ze dan boven tovert, kan je niet weerstaan. Het is dan ook haar grote droom om België te doorkruisen met haar duurzame ijsfoodtruck.

GHARIBYAN

VAN DEN BROEK

NINA

Leen houdt van streepjes, to-do-lijstjes en oneindige landschappen. “Een rechtvaardige wereld” vind je bovenaan een van haar lijstjes. Tijdens haar bachelor sociaal beleid en syndicaal werk verscherpte haar kritische blik. Daarnaast heeft ze een diploma grafisch vormgeving op zak. En maakt ze graag een grappige GIF of mooie uitnodiging (of dit magazine). In haar vrije tijd vind je haar meestal op de KSA tussen haar beste vrienden, maar helaas zitten haar hemd en sjaaltje opgeborgen in de kast sinds de zomer want haar laatste KSA-jaar zit erop. Een lege agenda en thuis zitten, zijn niet haar ding. Dat is positief nieuws voor Verrekijkers want nu kan ze al haar creativitijd (hehe, kleine woordspeling) daar kwijt (en nog een rijmpje ook).

VAN HECKE

GILLES

LEEN

5 THEATER

Helena is 19 en studeert TFL-Engels aan de Universiteit Antwerpen. Ze heeft een grote passie voor alles wat te maken heeft met talen, geschiedenis en filosofie. Een echte boekenvorm die graag een reading soundtrack op de achtergrond heeft. Ze is voortdurend op zoek naar nieuwe weetjes en interessante ontdekkingen om haar leergierigheid te prikkelen. De wereld blijft haar, al dan niet positief, verbazen.

KEYMEULEN

MICHIELS

HELENA

SCHERP OP DE ACTUALITEIT

WERELDWIJD

VERENIGD KONINKRIJK

TEKST: HELENA MICHIELS, ESMÉE KOELEMAN, CHRISTINA STABOURLOS, LEEN KEYMEULEN ILLUSTRATIE: MAGALI GODDERIS

THEATER

AZERBEIDZJAN COLOMBIA BOEK: DE VORM VAN RUINES In een van zijn meest recente boeken “De Vorm Van Ruïnes” (2017) neemt Juan Gabriel Vásquez een stukje van de geschiedenis van zijn geboorteland onder handen. Na jarenlang weggeweest te zijn, ontdekt hij bij zijn thuiskomst namelijk dat bepaalde delen van de geschiedenis nog lang geen verleden tijd zijn. De moord op Jorge Eliécer Gaitán in 1948 vormt nog steeds een vruchtbare voedingsbodem voor complottheorieën. Vásquez besluit zich in deze zaak, die de oorzaak was voor zoveel chaos en geweld, te verdiepen. Doorheen het boek kom je samen met hem beetje bij beetje meer te weten over de waarheid van zijn land. SERIE: LIVING UNDOCUMENTED Kijk in het leven van ongedocumenteerde immigranten in de Verenigde Staten. De documentairemakers volgen acht families waarvan het leven en lot in een rollercoaster terechtkomt door het veranderde immigratiebeleid. Alle zes afleveringen zijn beschikbaar op Netflix. (2019)

DOCU: MOTHER AND SUN Filmmaker Hilal Baydarov portreteert de ontmoeting met zijn moeder na acht jaar zijn geboortedorp verlaten te hebben. De tijd heeft stilgestaan in ruraal Azerbeidzjan. Hilal treft zijn moeder aan alsof het gisteren was. Aanvankelijk vallen ze terug in hun vetrouwde manier van omgaan. De gesprekken, zowel verbaal als non-verbaal met zijn moeder brengen daar stillaan verandering in. Deze ontroerende ontmoeting laat je niet los. (2019)

LAGE LANDEN BOEK: ZWART - AFRO-EUROPESE LITERATUUR UIT DE LAGE LANDEN Samengesteld door Ebissé Rouw en Vamba Sherif in 2018. Zwart is een bloemlezing van 19 fictie en non-fictie verhalen uit de hand van zowel Belgische als Nederlandse auteurs met Afrikaanse roots. De rode draad vormt de geestige, soms ernstige wijze waarop de auteurs omgaan met hun hybride identiteit. De getalenteerde Afro-Europese bijdragers van deze bundel stellen hun literaire kwaliteiten tentoon en maken daarmee een urgent statement. Het podium kleurt vaak nog wit, het wordt tijd om daar verandering in te brengen!

7 THEATER

BOEK: SOCRATES IN LOVE: THE MAKING OF A PHILOSOPHER Terwijl men Socrates beschouwt als een van de stichters van de westerse filosofie, weten we maar bar weinig van deze filosoof, daar hij zijn ideeën nooit heeft opgeschreven. We kunnen enkel bestuderen dat Plato en Xenophon over Socrates geschreven hebben, met wie zij in contact kwamen toen Socrates al in de vijfitg was. Hoe Socrates’ ideeën tot stand kwamen en wat de passies en drijfveren waren van de jonge filosoof behoorden kort geleden tot speculaties. Armand D’Angour onderzoekt in Socrates in Love de vervallen bronnen die nieuw licht werpen op de jonge Socrates: een heroïsche krijgsman, worstelaar, danser, een gepassioneerde minnaar.D’Angour achterhaalt in zijn boek tevens de vrouw die de inspiratiebron was voor ideeën die ons 2.500 jaar later nog steeds tot nadenken aanzetten. (2019)

SCHERP OP DE ACTUALITEIT

“NA DE STORM VAN VERWARRING WAARIN DE ONTBREKENDE DOCUMENTEN EN POLITIEKE VERWIJTEN DOOR DE LUCHT VLOGEN, STOND VOORAL DE VLAAMSE FERMETTE NOG RECHT.”

THEATER

HET VLAAMS REGEERAKKOORD: EEN STERK STUKJE IDENTITAIR THEATER TEKST: NINA VAN DEN BROEK Na vier maanden onderhandelen werd in september het nieuwe Vlaamse regeerakkoord voorgesteld. In de chaos en het politieke rumoer van de week nadien trad een regering naar voren die het script schreef van een stuk waarin het publiek verblind wordt door zwart-gele podiumspots. Eens hun ogen gewend zijn aan het licht, ontvouwt er zich een sterk stukje identitair theater. De laatste dag van september. Journalisten, microfoon in de hand vastgeroest, kamperen al dagen- en nachtenlang voor het statige, witte regeringsgebouw in Brussel. Het is vier maanden nadat grote zwarte vlekken zich over de kaart van Vlaanderen verspreidden, en vroeg in de ochtend. De lauwe koffie wordt nog eens ververst, de journalisten krijgen ook een kopje. Tot hun scherm

“Het moet over de inhoud gaan”, zei ‘sterke Jan’ over het parlementair debat waar hij al dan niet de begrotingscijfers in de coulissen achterliet. Die inhoud is opaak, doch duidelijk; na de storm van verwarring waarin de ontbrekende documenten en politieke verwijten door de lucht vlogen, stond vooral de Vlaamse fermette nog recht. Een canon, een excellent onderwijs waar het gemiddelde immuun moet zijn tegen lage uitschieters

oplicht. Een melding van Twitter: “we hebben een Vlaams regeerakkoord”, verschijnt op het account van een kersverse Vlaamse minister. “Stevig pakket met maatregelen voor een sterk Vlaanderen”, voegt Jan Jambon toe. Even later zit diezelfde Jan aan het midden van de tafel in een kamer van het statige decor van weleer. Met de wallen nog onder de ogen, badend in het flitsende licht van de fotografen, bestijgt de nieuwe Vlaams-minister president het podium: het begin van een vijf jaar durende identitaire monoloog.

Een stevig pakket aan maatregelen, dat wel. 303 bladzijden aan maatregelen die in een persconferentie van een halfuurtje worden gepropt. 303 pagina’s aan woorden waarvan een slordige 24 uur later de eerste letter kan gelezen worden. Na een noodgedwongen spoedlezing van de lijvige bundel toekomstig beleid wordt diezelfde avond door de regeringspartijen intern over het akkoord gestemd. Drie dagen later volgt de stemming in het parlement. De dagen daartussen spinnen de begrotingscijfers als Shrödingers kat: ze zijn er niet, en tegelijk - klinkt het op een lezing bij Jambons achterban

en een werkethos waar je voor beloond wordt. Allemaal versierd met de geel-zwarte strik van het Vlaamse volk. Wie die strik niet past, mag opkrassen, zijn mond houden of moet de boeken dicht doen. De unie van het volk, met stukken en brokken aan elkaar geboetseerd op ambachtelijke wijze, is gezuiverd van alle racistische of uitsluitende blaam. Wie niet bij de Vlaamse unie hoort, heeft het immers zelf gezocht: onze superieure culturele

normen en waarden staan voor een zacht prijsje - dat wel net exponentieel is opgeslagen - te blinken in de etalage.

Wie er wel bij hoort, heeft vijf jaar lang niks anders meer te willen. Sterke Jan heeft de Vlaamse identiteit weer op scherp gesteld, wat deert het dan dat ik de eindjes nog moeilijk aan elkaar kan knopen op het einde van de maand? Ik steek wel een Vlaams literair meesterwerk in de lege brooddoos van mijn kind. Wat deert het dat de buurmans gehandicapte zoon nog wat langer op de wachtlijst moet staan? Als hij maar Vlaams is. Wat deert het dat Jan de begrotingscijfers niet heeft en achteraf blijkt dat overal zwaar bespaard moet worden? Onze mond zit al vol met balletjes in tomatensaus, spreken gaat niet meer.

Jambon is de regisseur van een meesterlijk staaltje identiteitspolitiek. Wat vooral een splijtzwam voor links blijkt te zijn, blijkt de smeerolie van de rechtse machine. De gloed van de Verlichting toont steeds minder fel, de mazout van het nationalisme verwarmt onze harten. Met simpele oplossingen voor een steeds complexere maatschappij worden onze angsten gesust: wij zijn het probleem niet, het zijn zij, zij die we niet kennen en die onze samenleving niet begrijpen. Jan Jambon kennen we wel. Dat zijn loonbriefje iets langer is dan het onze, maakt daarbij niet uit. Hij is Vlaming, hij kent ons, hij begrijpt ons. Hij begrijpt dat het minder uitmaakt of we met Vlaanderen de meest innovatieve technologieën afleveren; ambachtelijk brood bakken en manden vlechten volstaat. De vendel tolt in de lucht over onze hoofden heen: de zwarte leeuw moet te zien zijn in de hele dorpsgemeenschap, niet in de hele wereld.

Intussen ligt links ‘s nachts wakker over welk probleem ze eerst moeten aanpakken: het loonbriefje van sterke Jan, de lege brooddozen, de ‘ladies en gentlemen’ op en naast het podium, de blackface van de sints hulp, het water dat steeds dichter tot aan onze lippen komt. Het slaagt er niet in de eigen rangen, noch het eigen land te verenigen. Jambon draait zich nog eens om onder zijn gekantkloste beddensprei. Het is eind november, in verschillende steden waar zijn partijgenoten de plak zwaaien, komt de sint weer aan. “Met politiek correcte hobby’s houden we ons niet bezig”, stellen ze, terwijl ze hun zwart-gele burgemeesterssjerp om de schouder draperen. Het gelaat van de pieten is pikzwart, de over en weer gegooide beledigingen tussen pro en contra nog zwarter. Voor de trotse Vlaming is het echter klaarder dan ooit: zij, die ander, begrijpt ons niet. Een week eerder stond een asielcentrum in lichterlaaie. Ter beveiliging worden er camera’s geplaatst; het identitair theater, en haar spin-offs, wordt nu ook gefilmd.

9 THEATER

- toch wel. Op de parlementaire stemming blijven ze uiteindelijk toch in het tegelijk bestaande en onbestaande mapje op Jambons bureau liggen. Het halve parlement verlaat uit ontevredenheid het toneel. De meerderheid stemt over haar eigen akkoord, Jan Jambon schiet virtuele vogeltjes met een katapult de lucht in: de show gaat verder.

ACHTER DE LENS

ONZE VERREKIJKERS ACHTER DE LENS FOTOGRAFE: HELENA MICHIELS BENIEUWD NAAR MEER?

THEATER

My world upside down

Down to earth

THEATER

INSTAGRAM: PHOTOGRAPHIC.MIND_

Thorn

DOSSIER THEATER

THEATER

DOSSIER

‘DE VERSCHILLENDE ASPECTEN VAN IMPROVISATIETHEATER: HOE HET VERRIJKEND EN BEVRIJDEND KAN ZIJN’ Iedereen kan improviserend acteren, maar je moet je ervoor openstellen. Daniel Sossi, staat graag voor publiek. Zowel als leerkracht bij Linguapolis en als acteur op het podium. Hij praat met Verrekijkers over zijn passie: improvisatietheater.

TEKST: MARIA GHARIBYAN

Misschien ken je hem al, of kreeg je zelfs al les van hem. Daniel Sossi, is leerkracht Engels bij Linguapolis. Daarnaast is hij ook acteur. Hij studeerde Theaterstudies in Engeland, waar hij opgroeide. Sindsdien is hij altijd blijven acteren. Hij gaf ook les aan de English Theatre School in Antwerpen die helaas enkele jaren geleden zijn deuren sloot. In 2014 startte hij zijn eigen improvisatietheatergroep: Mixed & United. Het is een internationale groep, daarom worden de lessen en optredens in het Engels gegeven. “Onze theatergroep is heel toegankelijk en staat open voor iedereen die improvisatietheater wil proberen.” Je hoeft dus geen acteur te zijn of al lessen hebben gevolgd om bij onze groep aan te sluiten. “Iedereen kan improviserendacteren, maar je moet je ervoor openstellen.”

‘HET BESTE GEVOEL IS DAT JE HET PUBLIEK MEENEEMT IN JE REIS EN JE WEET DAT ZE DAARIN GEÏNTERESSEERD ZIJN’ Het woord zegt het zelf al improvisatie theater, een theaterstuk dat geïmproviseerd is. “Je kan het vergelijken met muzikaal improviseren, zoals bijvoorbeeld bij Jazz of een jamsessie”, vertelt Daniel. “Je begint en na verloop van tijd geraak je in een thema. Je moet ervoor zorgen dat dit thema ook duidelijk is voor het publiek. Eens dit zo is, wekt dit de verwachting bij het publiek dat de acteurs dit pad gaan volgen. Dan is er geen reden om van dit pad af te wijken. ”Het pad vormt dan de reis of ‘the journey that has been promised’, beschrijft Daniel. Op zich lenen alle thema’s en onderwerpen zich tot improvisatie. “We laten vaak het publiek kiezen in welke set-

ting of in welk bepaald thema we zullen acteren.Sommige onderwerpen kunnen leiden naar trage scènes of clichés. Op zich is dat niet slecht, maar het geeft het publiek niets nieuws of interessants. Een moeilijke setting is de zoo of een zwembad. Het zijn specifieke plaatsen en dit laat de acteurs minder makkelijk toe om hun personages te ontwikkelen. Een ander voorbeeld is een stad. Als acteur ga je dan het logische aanhalen. Als het verhaal zich afspeelt in Barcelona dan zullen acteurs snel opmerkingen maken als ‘Ah kijkde Sagrada Familia’. Dat geeft geen verhaal of dynamiek aan het stuk.”

Er zijn dus geen echte goede of slechte situaties. Wat wel belangrijk is, is dat de acteurs zich relaxt voelen bij de situaties. “Als acteur moet je dus een punt vinden binnen een situatie dat je deelt met je medeacteurs om hierop verder tegaan. Dat is moeilijk wanneer de setting, het thema of onderwerp te breed of juist te specifiek is. Sommige plaatsen werken altijd goed, zoals bijvoorbeeld kerken.” Eén van Daniels lievelingsscènes is het sollicitatiegesprek. “Het is heel geschikt om personages en relaties tot stand te laten komen. Wie is die persoon? Is het geloofwaardig? Hoe gebeurt de interactie? Het is een situatie waarbij desollicitant echt moet presteren. Het is ook iets wat iedereen heeft meegemaakt. Dat is efficiënt. Want je speelt met een situatie die het publiek herkent. Je kan hetdan vanuit verschillende invalshoeken benaderen.”

‘PERSONAGES EN EMOTIES’

Naast de locatie is ook de ontwikkeling van het personage belangrijk. “Je moet het personage zien te ontwikkelen en de relatie met de andere personages duidelijk maken. Dat moet je snel zien pakken te krijgen. Een goede improvisator ontwikkelt dat op vijf seconden.”

Acteurs kunnen kiezen om variaties van eenzelfde personage te spelen. Soms liggen bepaalde personages beter bij sommige acteurs. Soms wordt deze verwachting opgewekt door het publiek. “Denk maar aan Arnold Schwarzneggeren zijn actierollen”, verduidelijkt Daniel. Als publiek zijn we hem gewoon in actierollen te zien spelen. Zelfs wanneer hij een serieuze rol of een komische rol speelt heeft het publiek de verwachting dat hij op een gegeven moment in actie zal treden. Dat is ook zo bij improvisatietheater.

Wat het voelen van emoties betreft, ligt het anders voor elke acteur. “Ik vind het zelf makkelijk en leuk om snel van personage te veranderen. Ik vind het niet moeilijk om bijvoorbeeld van een heel blij naar een iets wat gek persoon teveranderen”, vertelt Daniel. Anderen vinden dat moeilijk, omdat ze echt zelf iets moeten voelen voor ze het kunnen acteren. “Ik voel de emotie wel echt, maar meer op een oppervlakkig niveau. Waar het echt om gaat, is het brengen van iets waarin je gelooft, het oprecht brengen van een scène. Je moet eerlijk en waar overkomen bij je publiek. Ook als het om een fictieve scène gaat, zelfs iets ongeloofwaardigs. Want dan kan je het geloof en interesse van je publiek winnen.”

15 THEATER

THEATER

DOSSIER

THEATER

Het verloop van een theaterstuk is een ander belangrijk onderdeel. Het theaterstuk moet vooruitgaan. Het publiek moet het gevoel krijgen dat het verhaal hen ergens naartoe brengt. De acteurs mogen dan niet te lang blijven hangen bij een situatie, in cirkels ronddraaien als het ware. “Dat is vooral moeilijk voor beginnende improvisatoren. Het in cirkels ronddraaien gebeurt ook wanneer een acteur een idee heeft en eraan blijft vasthouden. Soms is het moment voorbij om je idee uit te voeren of iets te zeggen. Dan moet je het ook durven loslaten”, aldus Daniel. Wat ook vaak gebeurt is praten over zaken die heel logisch zijn voor het thema van de scène. “Als je personage kwaad is, ga je automatisch uitspraken doen als ‘ik ben zo kwaad’. Dat is duidelijk. We weten dat. Het geeft niets nieuws aan het publiek. Je moet als acteur vooral iets interessants, iets nieuws bijdragen.” De kunst van improvisatietheater is om de gevoelens van het personage en het onderwerp duidelijk te maken zonder hier direct naar te verwijzen. Maar dat is tevens de moeilijkheid. Om het stuk sneller te laten verlopen of om zaken in gang te zetten, kan één van de acteurs zich best opstellen als de leider. Zo kan hij of zij de anderen in een bepaalde richting leiden. Dit kan ook door een vertellende rol op zich te nemen. Al vertellend kan de acteur ingrijpen in het stuk. Het gebeurt ook wel dat acteurs het podium verlaten en later terugkomen. “Dat is goed, want het ondersteunt de dynamiek. Het kan ook helpen om het stuk naar een nieuw deel te brengen.”

Timing, is een ander belangrijk punt dat belangrijk voor het verloop bij improvisatietheater. Het helpt om vooraf te bepalen hoelang de scènes zullen duren. De acteurs weten dan dat ze moeten overgaan naar een andere scène en dus moeten afronden. “Dat zorgt ervoor dat we niet te lang blijven hangen bij eenzelfde situatie. Je kan het aangeven door bepaalde opmerkingen te maken of non-verbale gestes te gebruiken. Je kan ook aanvoelen dat een scène tot zijn einde komt wanneer zaken trager verlopen. Het gaat vooral om communicatie.”

‘MUZIEK IS DE INTERPUNCTIE VAN HET THEATERSTUK’

Communicatie gebeurt ook via muziek wat, bijdraagt aan de atmosfeer. Acteurskunnen ook gewoon de muziek laten spelen en het moment sterker aanvoelen.

De muzikanten zijn vrij om te spelen wanneer ze willen gedurende de optredens van Mixed & United. Ze kunnen improviseren of muziek spelen die heel herkenbaar is. Zo kan muziek bepaalde situaties accentueren. Bij een detectieve scène kunnen ze de Pink Panther spelen. Bij grappige scènes spelen ze een valse noot.

Muzikanten verduidelijken m.a.w. wat de acteurs aan het spelen zijn. “Interessanter is dat ze met hun muziek een andere richting aan het stuk kunnen geven”, benadrukt Daniel. Het is dan aan de acteurs om dit te horen en hierop in te gaan. “Moeilijk want je bent een dialoog aan het voeren én moet ook nog eens luisteren naar de muziek. Als acteur blijf je vooral bezig met je dialoog, maar je moet ook aanvoelen wat de muzikanten spelen. Toen ik pas begon aan mijn acteerstudies focuste ik eerst op mezelf. Je moet eerst weten wat je zelf doet om later andere zaken op te kunnen pikken, om je omgeving te observeren.” Muziek is dus niet slechts achtergrond, maar iets functioneels. “We proberen daarom zo vaak mogelijk te oefenen met de muziekband. We spelen niet alle theaterstukken met een muziekband, maar het geeft wel een extra dimensie aan de atmosfeer.” Bij improvisatietheater gaat het niet enkel om wat je zegt, maar ook om wat er gebeurt en de sfeerschepping daarrond. “Als het enkel zou gaan om de dialogene n monologen zou het voor te veel druk zorgen”, verklaart Daniel.

‘NU EN LATER’

Dat aanvoelen of het vastleggen van momenten probeert Daniel ook in het dagelijkse leven. “Ik denk dat improvisatietheater me helpt in moeilijke, uitdagende of onaangename momenten. Je leert dat je kalm moet blijven, de situatie moet observeren, begrijpen wat er gebeurt en hiermee verder gaan. Ook tijdens het lesgeven, helpt het me om bewust aanwezig te zijn. Dat is verrijkend. Sommige leerkrachten zijn voorbereid en behandelen tijdens de lessen de zaken die ze dan gezien willen hebben. Dit moet je volgens mij een beetje loslaten.”

Wat de toekomst betreft, zou Daniel graag meer improvisatiemusicals opvoeren.Hij heeft het al eerder gedaan, maar zou het graag vaker doen. “Het is niets nieuws, er zijn groepen die dat doen. Het improviserend zingen is heel bevrijdend. Als ik de kans krijg, neem ik de microfoon en begin ik te zingen. Probeer me dan maar te stoppen”, lacht Daniel. Verder zou Daniel graag een improvisatie soapopera op poten zetten. “Je kan dan werken met personages die terugkomen en bijvoorbeeld elke week of elke maand een nieuw deel brengen. ”Verder vindt hij stand up comedy heel leuk. “Dat heb ik nog niet echt kunnen doen en ik weet ook niet of het nog zal lukken. Ik kan gerust alleen op het podium staan tijdens improvisatietheater. Maar dat is nog iets anders dan mensen tot lachen brengen. De druk is hoger om te presteren”, verduidelijkt WDaniel. In oktober gaf Mixed & United een voorstelling over wat ze de afgelopen vijf jaar hebben gedaan en hoe ze zijn gegroeid. Hun volgende voorstelling is op 17 december in Café De Kleine Hedonist, Sint -Jacobsmarkt 34.

17 THEATER

‘GOEDE IMPROVISATIE THEATER VERLOOPT MOEITELOOS, NATUURLIJK, EN LIJKT ALSOF HET INGESTUDEERD IS’

DOSSIER

ARCHITECTUUR OM IN TE DUIKEN TEKST: ROOS PHILIPSEN FOTO’S: BJARKE INGELS GROUP & WILLIAM DELVOYE Tuinieren in de voortuin van je appartementsblok en zwemmen in het water dat door de stad kronkelt. Niet meteen het beeld dat je voor ogen hebt wanneer je in een drukbebouwde stad woont. Toch zou het kunnen. Deense architect Bjarke Ingels deed het voor met zijn ontwerpen. In 2003 realiseerde Ingels een openluchtzwembad dat drijft op het water van de Kopenhaagse haven. Het zwemcomplex bestaat uit twee zwembaden bestemd voor kinderen, twee zwembaden van 50 meter lengte en een duikbad met twee hoge houten springschansen. Ondertussen is er in de Deense stad

Aarhus een nieuw ontwerp van zijn hand te water gegaan dat naast verschillende zwembaden ook uit twee sauna’s en een promenade rondom het complex bestaat.

Denemarken is al tijden omgeven door water, maar het is pas sinds de invoering van havenzwembaden dat haar inwoners de kans krijgen om het water in te duiken. Bjarke Ingels wil met zijn ontwerpen de transitie tussen land en water tot stand brengen. Hij maakt het mogelijk voor inwoners om middenin de stad verkoeling en ontspanning te zoeken. Ingels biedt de bezoeker meer dan een plons: ook wie niet nat wil worden kan genieten van ligstoelen, een wandeling op de houten steiger en een uniek uitzicht. Zijn uitgangspunt is om

met zo weinig mogelijk plaats een zo aantrekkelijk en uitdagend mogelijke waterkantbeleving te creëren. Hetzelfde geldt voor de woonbeleving in een stad. Ingels kreeg de opdracht om een complex te ontwerpen dat zou bestaan uit een derde woongedeelte en twee derde parkeergelegenheid. In plaats van twee gebouwen neer te zetten waarvan de eerste zich zou lenen tot een riante parkeerplaats en de andere tot appartementen, koos hij ervoor om de twee met elkaar samen te smelten. Onderaan het gebouw is er ruimte om 450 auto’s te stallen en door het gebruik van aluminiumplaten waarop de zon weerkaatst, worden de wagens aan het zicht van passanten onttrokken. Overdag tekent het silhouet van de Mount Everest zich af op de platen,

DOSSIER

THEATER

Het watervalontwerp zorgt ervoor dat de wooneenheden maximaal genieten van zonlicht. Elke woning heeft een dakterras en een kleine tuin met watersysteem dat de planten voorziet van voldoende watertoevoer. Het enige wat de bewoners scheidt van het terras en het uitzicht zijn grote glazen schuifdeuren die op warme dagen wagenwijd open kunnen staan en het groene uitzicht naar binnen halen, al woon je op de twaalfde verdieping.

Nieuwbouwprojecten bieden de kans om wonen in de stad aantrekkelijker en kwalitatiever te maken. Antwerpen heeft met Nieuw Zuid een groot project van stadsvernieuwing in handen. De nieuwe wijk zal plaats bieden aan 2000 woningen, scholen, kinderkribbes, kantoren, winkels, restaurants en twee parken. Net als in Aarhus doet deze stadsvernieuwing zich voor op een plaats die vroeger ingenomen werd door industrie en al enkele decennia niet efficiënt benut werd. Niet enkel nieuwbouw biedt mogelijkheden voor ontwikkeling. Jarenlang stond het Militair Hospitaal in Antwerpen te

verkommeren. De verlaten enclave leverde indrukwekkende foto’s op van krullend behang en bestofte medicijnflessen, maar had verder weinig om handen. De stad wilde het Militair Hospitaal doen opleven en had enkele doelstellingen. Ze wilde de ommuurde site integreren in de stad zonder het specifieke karakter ervan te verliezen, een verkeersvrije leefomgeving creëren, een groene ontmoetingsruimte voor de buurt voorzien om het gebrek van buurtgroen in de omgeving voor een deel op te vangen. Nu zijn er 400 woningen waarvan 35% bestemd is voor residentieel wonen, 40% voor betaalbaar wonen en 25% voor sociaal wonen. Zowel appartementen als woningen met tuin maken deel uit van het aanbod en er is ruimte voor kleinschalige handels- en kantooractiviteiten.

Aanpalend is er PAKT: zeven oude pakhuizen die onder handen zijn genomen. Op dit moment zijn een deel ervan omgetoverd tot koffiebranderij, koffiebar, fitnessruimte, lunchzaken, een maaltijdboxleverancier, een modellenbureau en de koepel van MilieuOndernemers in de Sociale Economie. Het dak van PAKT is meer dan een groen dak. Serres zorgen voor een grote groenteoogst en op de resterende 1800 vierkante meter dakruimte kunnen 150

stadbewoners een jaar lang tuinieren en expertise opdoen. De bedoeling is mensen te betrekken in een sociaal-educatieve werking in de buurt en ze opnieuw dichter bij de oorsprong te brengen van het voedsel dat ze eten. Het dak wekt interesse van scholen en organisaties uit binnen- en buitenland en PAKT geeft geïnteresseerden informatie over het opstarten van stadslandbouwprojecten.

SCHELDEZWEMMEN

Stadslandbouw die interactie met buurtbewoners biedt en bezoekers uitnodigt inspiratie op te doen, is een uitstekend voorbeeld van met zo weinig mogelijk ruimte een zo aantrekkelijk en uitdagend mogelijke beleving creëren. Wat verkoeling vinden in het midden van de stad betreft, ligt dat voorlopig anders. Met één openluchtzwembad op Linkeroever en een zwemvijver net buiten de stad, is er behoorlijk wat ruimte voor verbetering. De Schelde kan hier en daar wel wat meters of een droogliggend dok missen om veelzijdige zwempontons te laten dobberen, waar rusten, badmintonnen, muurklimmen, wandelen en synchroonzwemmen naar hartenlust kan. Een stad die floreerde dankzij haar water heeft de mogelijkheid haar inwoners een gouden eeuw te laten beleven aan haar waterkant.

19 THEATER

’s nachts worden de etages van het parkeergedeelte van binnenuit verlicht. Elke verdieping heeft haar eigen kleur verlichting waardoor het gebouw elke dag transformeert van rustieke berg tot lichtkathedraal.

DOSSIER

THE ROLE OF THE EGO The term “ego” raises a lot of questions and possibilities for debate. “What is the ego?” is of course the first question to ask and unfortunately there is no unanimous answer to the question. It is very hard to come up with a clear definition of the term, but I tried to give a more practical definition too. However, it is not only the term I am concerned with. How is “ego” actually intertwined with our daily lives? And more importantly, how is it affecting our mental health? Are there actually ways to distance yourself from the “ego” in order to not be stuck inside a bubble of doubt and worries anymore?

TEKST & FOTO: HELENA MICHIELS

When the theme of this issue of Verrekijkers—“theatre”—was announced, I settled on the term “ego” after some brainstorming. It is a fascinating concept to me that has been on my mind a lot lately. I am not the only one who has been intrigued by this thing we call “ego”. When you look back at Freud’s theory about the structure of people’s personalities for example, he introduced the term in combination with two other terms, namely “id” and “superego”. According to Freud, the ego functions as a sort of mediator between respectively our (primitive) instincts and our moral conscience. However, the term knows a lot more uses and definitions other than Freud’s famous theory. Figuring out Freud’s theory is not my goal for this article though. I am still very new to the subject of “ego” and want explore in this text different meanings of “ego” and how it is intertwined in our lives. Furthermore, I want to discuss the fact that there is more to us than simply the ego. In fact, we should give more attention to the “non-ego side” of ourselves in order to feel happier in life.

WHAT IS EGO?

In definitions and explanations of “ego”, elements that often recur are first of all that the “ego” has a negative impact on a person’s life, although it is a “natural given” to start with. By that I mean that it is inevitably a part of who you are. There are just different ways of coping with it, “using” it and handling it. If you letyour ego control your life and if you let it be a big part of you, it might have a detrimental effect on your mental health.

To make this concept a bit more concrete, I will sum up some ways that show your ego is present. You can find “ego” in complaining and bitterness, feeling the need to please people or to get respect, materialism and greed, strong competitiveness, vanity or self-hatred, dissatisfaction with what you have, superiority and prejudice, judgements and opinions, feeling attacked and defensiveness, inability to

take criticism but also in being overly critical of others,desire of hierarchy over egalitarianism and lastly black-and-white thinking.

When I read this list in the article What Is Ego and Why Does It Matter? by C. Hogan, I felt slightly shocked that the ego is so ubiquitous in our society. These are phenomena and feelings we encounter or have ourselves every single day. They do indeed have a negative effect on our lives, but the upside is that we can try to change. The “ego” is: “What do others expect of me?”, “Who am I according to other people?”, “Who am I in respect to others, what can/do I actually do for them?”,

“Who am I (to me)?”. In sum, your “ego” is your “self”. It is that part of you that you think of as your identity. When someone asks you who you are, “ego” is that what you think of as the answer. However, “ego” is not all that you are, but I will come back to that a little later on, because there is more to the “ego” too.

When talking about “ego”, it can also suggest the things that you own, your material possessions. This plays a big part in today’s society, which is very materialistic People often feel that their worth depends on how much they own, earn and spend. This in turn results in a society that is prone to create workaholics or simply overworked people who are mentally not in a good place. So is the “ego” to blame for every mental health problem? Probably not. But seeing how many people deal with anxiety, get a burnout or commit suicide due to stress caused by the pressure to achieve, at least the interpretation of the ego as “being that what you own” has to play role in that. The ego is stubborn too in the way that it does not really allow for change. Say you react badly to something. Afterwards you will feel guilty about it and bad about yourself, but you will push this discomfort down and say “never again”. Before you

21 THEATER

THEATER

DOSSIER

THEATER

THINKING OUTSIDE OF THE EGO

There is more to you than simply your ego. Firstly because the subjective image you have of who you are is different from how others perceive you. This is partially because (many) people behave differently according to which person they are with. This can range from behaving differently because of a formality matter or just personality-wise, e.g. being more quiet around certain people. Secondly and consequently, the subjective image that the people you meet have about you is also not a complete image of who you really are. In my opinion theremight never be someone, not even you, who will fully know who you are. In order to try and find every puzzle piece that eventually makes “you”, you will have to think outside of the ego. That is a difficult task, mainly because our society has become increasingly more egocentred. For example, think about when you were deciding what you were going to study. If the courses you chose were not Law, Medicine or Economics, how often did you get a question or remarkon finding a job later on in life and being able to make lot of money? Because to make it in life, that is what you have to do, right? Making sure that you are betterthan other people so that you will be able to get the best position possible at yourworkplace, making a lot of money so that you can buy fancy things and will be able to brag about them and show them off. “Ego” controls a large part of our reality and relationships. But what is left out, is the possibility of

thinking outside of the ego. One way to do so is to use creativity as a way to express feelings that your ego does not really allow you to have.

Another experience that might happen to make you see the part of yourself overshadowed by the ego, is the phenomenon that is called “ego-death”. This will often happen as a result of using psychedelics, going into deep meditation or using LSD or DMT. I am not preaching of course that everyone should start taking these drugs, but ego-death might just be what people need. Why? Because when you have experienced ego-death, you will not feel confined to your body or thoughts anymore. So thoughts you might be struggling with about not being good enough will not affect you as much. You will feel that you are “bigger than what you own and think you are”. Furthermore, you will not be focusing anymore on those elements that set you apart. Contrarily, you will start to focus on the things that connect you, unify you and are similar between yourself and others. These are matters we do not find in our current society, right? Everyone who is different will quickly be written off as “bad”, “dangerous” and so on.

In conclusion, however prominent and ubiquitous “ego” is in modern day society, we cannot let it take over our minds anymore. In a world where “depression”, “burn-out” and “anxiety” are terms that are thrown around almost casually, we know that something is off and has to change. So maybe it is time that we stop giving our egos the lead roles and start considering the fact that we can in fact control our thoughts in a way that will make us happier. It will be a difficult process, but it is worth the try.

HOE MAKEN WE VAN EEN POPPENKAST WEER EEN BETROUWBARE DEMOCRATIE? De westerse wereld draagt de democratie al tijden hoog in het vaandel. Tegenwoordig is enkel nog je leeftijd van belang om te bepalen of je kiesgerechtigd bent. En na anderhalve eeuw voor dat recht gevochten te hebben, moeten we daar blij mee zijn ook! Maar is dat wel zo? Zorgt het feit dat iedereen mag stemmen daadwerkelijk voor een betere democratische samenleving?

TEKST: ESMÉE KOELEMAN ILLUSTRATIES: MALISSA KOELEMAN

23 THEATER

know it, it has happened again and your reaction will still be the same. Funnily enough, you will be surprised (not in a good way) by that. Your ego makes that you are stuck in this cycle of not being able to change. What can you do then? Take a step back, reflect, think about what has happened and recognise that your reaction could and should be different, better. Taking this step back andreflecting on your own deeds and thoughts is something we rarely do, but it is crucial in developing a stronger sense of awareness.

DOSSIER

“ZOMAAR IEDEREEN LATEN STEMMEN DIE OUD GENOEG IS, GARANDEERT GEEN BETERE DEMOCRATIE.” ONBETROUWBAARHEID, LEUGENS EN MISLEIDING Iedereen het recht geven om te stemmen maakt een samenleving juist kwetsbaar. Politici zijn experts in het vertellen wat burgers willen horen. Ze kunnen met retorische middelen, stereotyperende beeldvorming en ongegronde beweringen de volksmassa opjagen. Uitzonderlijke gebeurtenissen worden tot in het extreme uitvergroot of omgebogen om standpunten te versterken – regelmatig met behulp van stigmatiserende berichtgeving in de media. Neem nu een steekpartij op het terras van een café in Groningen waarbij drie mensen gewond raakten. Senator Marjolein Faber van de Nederlandse Partij van de Vrijheid (een partij die bekend staat om haar anti-immigratie en antiislam standpunten) stuurde de dag nadien de volgende tweet de wereld in: “Man steekt 3 mensen neer op gezellig terras van De Drie Gezusters in Groningen. Wat u van de media niet mag weten: de verwarde man heeft een Noord-Afrikaans uiterlijk (volgens

betrouwbare bron) en heeft kennelijk een hekel aan bier.”

Anderhalve week na dit incident kwam het Openbaar Ministerie ertussen en corrigeerde het bericht van de senator. De dader bleek helemaal geen NoordAfrikaans uiterlijk te hebben: hij was een 67-jarige, blanke Groninger. In deze zaak kon je tamelijk gemakkelijk door het nepnieuws heen prikken, omdat de dader al opgepakt was en het parket zich met de zaak bemoeid heeft. Helaas kunnen we tal van andere voorbeelden noemen waarbij dit niet het geval is, en de onzekerheden over zulke zaken misbruikt worden in het voordeel van politieke agenda’s.

DE OPLOSSING VAN SOCRATES

Socrates zag in de 5e eeuw v.C. al hoe politici door gladde praatjes aan de haal gingen met de goedgelovige burgers. Politci gebruiken krachtige beweringen om in te spelen op onze emoties en proberen zo onze politieke overtuigingen te beïnvloeden. Of die beweringen gegrond zijn, is dan nog maar de vraag. Een rationele en autonome keuze maken in tijden van verkiezingen wordt door alle politieke misleidingen haast onmogelijk. De eindeloze stroom aan (mis)informatie die we dagelijks voorgeschoteld krijgen, maakt het ons nog lastiger. We kunnen bijna niet meer weten wat ‘waar’ is en wat niet. Tenzij we leren om hierover na te denken, om zo de trucs van politici op te sporen en om te kunnen doorgronden wat iemand tot een goede politieke leider maakt.

Ongeïnformeerde mensen worden makkelijker verleid tot het verkiezen van politici met slechte bedoelingen: demagogen. Het verkiezen van zulke leiders komt een samenleving, volgens Socrates, niet ten goede. In onze geschiedenis zijn er echter overwegend veel demagogen verkozen. En dat is, in Socrates’ ogen, te danken aan het feit we mogen stemmen als we oud genoeg zijn in plaats van vaardig genoeg. Enkel wie weet wat een goede schipper is en dus hoe je demagogen van goedwillige politici kan onderscheiden, draagt iets bij aan een democratische samenleving. Alleen zo zorg je ervoor dat politici verkozen worden op basis van hun capaciteiten, niet op basis van misleidende campagnes of willekeurige intuïtie. De Botton pleit er daarom voor dat die democratische vaardigheden aangeleerd moeten worden in het onderwijs.

EEN HEDENDAAGSE OPLOSSING Socrates laat ons kritisch kijken naar de huidige stand van zaken. Of het aanleren van dergelijke vaardigheden daadwerkelijk een betere democratische samenleving oplevert met eerlijke en betrouwbare leiders, valt nog te betwijfelen. Ook filosoof Naomi van Steenbergen is zich bewust van de gevaren die het huidige democratische systeem met zich meebrengt. De campagnes van de Brexit en de verkiezingen van Donald Trump hebben misbruik gemaakt van het vertrouwen dat de burgers Johnson en Trump gegeven hebben. In die campagnes werden er namelijk beloftes gedaan die niet zijn nageleefd. Doordat zulke politici en politieke campagnes misleidende informatie verspreiden, kunnen burgers geen autonome keuze meer maken. Ze kunnen onmogelijk weten waar ze daadwerkelijk op stemmen. Hierdoor komt niet alleen de autonomie van burgers in het geding, maar wordt ook het vertrouwen tussen burgers en vertegenwoordigers geschaad. En dat terwijl vertrouwen, volgens Van Steenbergen, van fundamenteel belang is voor een goed werkende democratie. Deze filosofe sluit zich niet aan bij het idee van Socrates om het stemrecht te koppelen aan het intellect in plaats van aan een leeftijd. Om burgers te beschermen tegen bedrieglijke politici en om de autonomie en het vertrouwen van de burgers weer in ere te herstellen, heeft Van Steenbergen een andere oplossing bedacht. Zij oppert namelijk het idee voor een nieuw mensenrecht die een betere democratische samenleving moet garanderen: het recht om niet misleid te worden.

BETROUWBAARHEID LIGT AAN DE BASIS

Als dit mensenrecht daadwerkelijk van de grond komt, zijn de socratische maatregelen niet meer van belang. Hoewel het aanleren van democratische vaardigheden zeker geen kwaad kan, zou dit niet mogen bepalen of je wel of niet stemgerechtigd bent. Een betere democratische samenleving begint bij meer vertrouwen door betrouwbaarheid, en daar draagt het systeem van Socrates niet aan bij. In zijn systeem kunnen politici nog steeds burgers misleiden. Daarbovenop komt nog dat een certificaat van stemvaardigheid niet automatisch betekent dat je áltijd in staat bent om door een leugen heen te prikken. Het vertrouwen in de politiek wordt op deze manier niet vergroot, maar neemt juist af. Je moet namelijk elke politicus en elke bewering wantrouwen, totdat je genoeg informatie verzameld hebt om de juiste conclusies te trekken. Een democratie van intellectueel

stemrecht leidt tot scepticisme, en dat is precies wat we niet willen in een democratie.

“VERTROUWEN DOOR BETROUWBAARHEID IS WAT WE NODIG HEBBEN OM DE DEMOCRATIE TE LATEN OPBLOEIEN.” Het recht om niet misleid te worden is er daarentegen op gericht om het vertrouwen in de politiek te vergroten door politici betrouwbaarder te maken. Als burgers niet misleid mogen worden, weten ze dus dat wat een politicus beweert waar moet zijn. Beloftes moeten bijgevolg worden nageleefd, waardoor het vertrouwen eveneens toeneemt. Daarnaast wordt de autonomie hersteld doordat burgers een keuze kunnen maken die gebaseerd is op correcte en betrouwbare informatie. Vertrouwen door betrouwbaarheid is wat we nodig hebben om de democratie te laten opbloeien. Dit mensenrecht kan daar aan bijdragen. De wantrouwende houding vernietigt ook volgens de Amerikaanse filosoof Onora O’Neill juist het vertrouwen: “Plants don’t flourish when we pull them up too often to check how their roots are growing. Political, institutional and professional life too may not go well, if we constantly uproot them to demonstrate that everything is transparent and trustworthy.”

We moeten de politiek dus niet beschouwen als een grote poppenkast, waarbij we tevens eerst moeten ontcijferen wie de speelpoppen zijn om er vervolgens achter te komen wie of er aan hun touwtjes trekt. Dit is geen basis voor vertrouwen, en dus geen basis voor een goede democratie. Het idee van een nieuw mensenrecht kan echter wel bijdragen aan deze basis. Want om de politiek meer te gaan vertrouwen, moeten de politici eerst te vertrouwen zijn.

25 THEATER

THEATER

De Britse filosoof en schrijver Alain de Botton probeert de ideeën van klassieke en moderne filosofen begrijpelijk uit te leggen. Interessant voor ons is een dialoog van Plato waarin Socrates’ redenering over de democratie aan bod komt. Als we Socrates bovengenoemde vraag stellen, is het antwoord duidelijk: zomaar iedereen laten stemmen die oud genoeg is, garandeert geen betere democratie. Socrates vergelijkt de samenleving met een schip. De vraag stelt zich vervolgens: wie kan het best bepalen welke persoon de kapitein van het schip wordt? Mag iedereen dat zomaar bepalen? Of laat je de keuze enkel over aan mensen die weten welke kwaliteiten een goede schipper moet bezitten? Als je dat laatste kiest, vraagt Socrates zich af: “Waarom blijven we dan denken dat een willekeurige oude persoon geschikt is om te bepalen wie over een samenleving regeert?”

DOSSIER

INTERNATIONAAL THEATER

INTERNATIONAAL

TEKST: GILLES VAN HECKE

THEATER

Lately more and more Western people are interested in Eastern practices such as yoga and meditation. In a rapidly changing world it has become a great challenge for many of us to retain control over mind and body. Yet in essential it is our mind that holds the key to happiness. When we have no control over our minds, it means we have no control over happiness. The Tushita Meditation Centres in Dharamshala and New Delhi in India are well aware of this and give teachings on both the working of the mind and meditation. Every year the centres welcome more than thousands of visitors from all over the world and provide them with specific insights that are the key to their happiness. INTRODUCTION TO BUDDHISM COURSES The most known Tushita Meditation Centre is the one in the hills of Dharamshala. More exactly it is located in Mcleod Ganj, the mountain village where his Holiness the Dalai Lama has his seat in exile. The meditation centre exists of a spacious gompa (where Buddhist teachings and most of the meditation sessions are being held), a dining room, some basic dormitories and sanitary facilities. All of this is surrounded by tall pine trees and playful monkeys.

One of the many courses that are offered all year round is the ‘Introduction to Buddhism’ course. This is a ten days retreat during which the participants cannot leave the meditation centres and have to remain silent, except for questions during classes and daily group discussions. Surprisingly during only one class the history of Buddhism and the life of Buddha are mentioned. All other classes are devoted to the working of the mind and the practice of meditation. This seems to be in line with Buddhist philosophy. According to the teachings one should never blindly accept what another person says, even if that person be the Dalai Lama or Buddha himself. It is taught that each person should find out for himself whether or not a theory works for him. As a consequence, the life of Buddha or the history of Buddhism itself does not matter

OUR MIND IS THE KEY

During one of the first classes it is shown to students how many people make the mistake of searching for happiness in the external world. Whereas it is true that buying a new smartphone, having a nice meal or going for a lovely holiday might give us pleasure, it is also true that this sense of pleasure does not remain forever. After a while of experiencing pleasure, we become used to the external source that gave rise to the initial sense of happiness and start to search for another source of happiness. In this way it is very hard to reach a permanent state of happiness.

“ACCORDING TO BUDDHISM LASTING HAPPINESS DOES NOT DEPEND ON THE OUTSIDE WORLD. ON THE CONTRARY, HAPPINESS STARTS WITH ONE’S OWN MIND AND HOW WE PERCEIVE REALITY AROUND US.”

According to Buddhism lasting happiness does not depend on the outside world. On the contrary, happiness starts with one’s own mind and how we perceive reality around us. That is the reason why so much emphasis is put on meditation and the true nature of reality during the ten days retreats at Tushita Meditation Centre. By training the mind in generating love and compassion for all sentient beings, the main goal of the teachings is to transform a negative, harmful way of thinking into a permanent, positive way of thinking. The final result is a calmer and more peaceful mind.

This is the theory of course. To put this theory into practice the participants are challenged to confront themselves with what is often called the ego or selfish mind. That is the hardest part of the course since this is a practice that modern people, especially Westerners, are not used to. Via meditation sessions the students at Tushita Meditation Centre contemplate on the teachings and try to figure out how exactly their mind works. Often they find out that their minds are not very peaceful and full of running thoughts. Step by step, however, the teachings try to help the students understand their own mind and gives them the tools to transform their disturbed minds into peaceful minds. In ‘The Role of the Ego’ my colleague Helena argues that the ego might be a main cause of modern Western diseases such as burn-outs and depressions. The

teachings at Tushita Meditation Centre are completely in line with this view. By meditating on the nature of reality, however, the course participants are encouraged to search for their ego. Ultimately they will discover that the ego is nowhere to be found, neither in the body or the mind. The ego, so does Buddhism argue, is nothing more than a delusion created by our own minds.

A MORE MEANINGFUL LIFE According to Buddhism the ultimate goal is to achieve enlightenment. This is a permanent state of mind in which one enjoys everlasting happiness and experiences love and compassion for every sentient being. Even though every human being strives for everlasting happiness, the teachings at Tushita Meditation Centre are kept very realistic. The intention behind the courses is to give people a better understanding of themselves and to provide them with tools so that they can work on their own future happiness. In this way the centres at Dharamshala and New Delhi aim to guide their students to a more meaningful and happy life.

Gilles Van Hecke participated in an Introduction to Buddhism course in October 2019. If you would like to find out more about meditation or this course, you can address your questions to Gilles_vanhecke@ hotmail.com. He will be very happy to help you.

29 THEATER

A MINDFUL KEY TO HAPPINESS

too much in the Introduction of Buddhism course. The main emphasis is put on a practical understanding of the working of the mind, which lies at the very core of the Buddhist teachings.

INTERNATIONAAL ALS LEEFWERELDEN VERSCHILLEN

THEATER

HET SCRIPT GASTVRIJHEID: OP EXPOSURE IN MAROKKO De Universitaire Stichting voor Ontwikkelingssamenwerking (USOS) organiseert jaarlijks inleefreizen voor studenten van de UA. In de vorige editie van Verrekijkers lazen jullie over de verwachtingen van enkele studenten die een inleefreis in het vooruitzicht hadden. In deze editie kijken we hoe de reis verlopen is voor Hans Jonker. Dankzij de exposure leert hij over de hartelijke Marokkaanse gastvrijheid, maar maakt hij ook kennis met haar keerzijde.

TEKST: CHRISTINA STABOURLOS FOTO’S: HANS JONKER Marokko staat bekend om de prachtige Medina van Fez, de kleurrijke straatjes van Marrakesh, de zoete muntthee en overheerlijk gebak. Na een dagje rondkuieren in een van de steden keer je als toerist wellicht terug naar je hotel. Lekker ontspannen aan het zwembad met een pina collada in de hand en een knipoog naar de exotische barman. De studenten die op inleefreis vertrekken met USOS maken kennis met een Marokko dat zich afspeelt achter de schermen, ver weg van het toerisme. Ze krijgen de kans om Marokko te beleven aan de zijde van locals. Ze leren over haar cultuur, gewoontes en hebben het privilege om dat van dichtbij te ervaren in verschillende gastgezinnen. In de vorige editie van Verrekijkers (blad 41) vertelden Hans en enkele medestudenten over de reden waarom ze op exposure wilden vertrekken en de verwachtingen die ze koesterden. Post-exposure komen we te weten hoe Hans deze unieke belevenis ervaren heeft.

Gedurende de zomer van 2019 verbleef Hans bij verschillende gastgezinnen, al dan niet met medestudenten. Eén gezin woonde best afgelegen en dat had een invloed op de mogelijke bezigheden. “Het grootste deel van onze dagelijkse bezigheden daar was toch wel thuiszitten.” Een opkomende trend was een smartphone-app waarmee je Mens Erger Je Niet kan spelen. Een van Hans’ gastbroertjes, Ismaël, deed niets liever dan zijn dagen door te komen met het spel. Ismaël is de jongste zoon (14) van het gezin dat het meeste bijgebleven is. “Het was een Berber-gezin met een vrij oude man en vrouw en die hadden drie kinderen. Hun oudste zoon was uitgeweken naar Spanje. Dat is trouwens een veel voorkomend fenomeen. Veel mensen in Marokko wijken uit naar Europa. Dat is eigenlijk triest want het is een echte familiecultuur.”

Het Berber-gezin leefde van de olijvenoogst en had een winkeltje. Het was vooral Hassan, zijn gastvader, die een grote indruk naliet. “Zijn gastvrijheid, zijn openheid, en hartelijkheid. Dat kan ik bijna niet beschrijven. Hij was een ongelooflijke brok van energie en hartelijk.” “Het viel mij op dat de kinderen eigenlijk de hele tijd thuis zaten en niet meer naar school gingen. Dat vond ik wel een beetje tragisch. De school is te ver. Ze blijven eigenlijk heel de tijd thuis. Dan besefte ik wel opeens van oei, die zitten in een heel andere leefwereld.”

SCHERPE GENDERVERDELING

In een land als België waar er van een scherpe genderverdeling geen meer sprake is, kunnen sommige situaties in Marokko eerder bevreemdend overkomen. “Als we bijvoorbeeld in een gemeenschappelijk ruimte op grond zaten, zat Hassan altijd tegenover mij. En de vrouwen zaten altijd iets verder van het eten. Alsof ik een aura van onaantastbaarheid uitstraalde. Er ging nooit een vrouw naast mij zitten en dat vond ik heel apart. Wat ook opviel was dat het contact met mij bijna altijd verliep

via Hassan en als de dochter of moeder een vraag had, werd die gesteld via Hassan. Ze maakten ook nauwelijks oogcontact met mij. Ik heb weleens geprobeerd hen persoonlijk te bedanken voor het eten en dan zie je dat het echt binnenkomt omdat het niet gebruikelijk is. Dat was wel enkel bij het gezin van Hassan; in de steden heb ik dat niet zo uitgesproken meegemaakt.”

In de vorige editie van Verrekijkers vertelde je over je verwachtingen. Je verwachtte dat je grenzen verlegd zouden worden. Hoe kijk je daarop terug? “In twee gastgezinnen was ik twee weken alleen en als je op jezelf bent bij een gastgezin in een cultuur die je niet gewend bent, dan overvalt je dat wel. Ik was vooral op mezelf teruggeworpen en werd met mezelf geconfronteerd. Ik merkte dat ik bijvoorbeeld te weinig mijn eigen wil durfde op te leggen. Dat ik te weinig durfde aan te geven wat ik wilde doen.” “Privacy is eigenlijk heel schaars in Marokko. Alleen-zijn is niet de gewoonte. Ik heb een cultuur gezien van mensen die dingen samen doen. Dat is een groot verschil met de anonieme stad. In Antwerpen kan ik heel de dag rondlopen zonder iemand tegen te komen die ik ken. Privacy is echt schaars in Marokko. De indrukken die op me afkwamen waren gewoon overweldigend en als je geen privacy hebt is het moeilijk om dat allemaal een plaats te geven. Uiteindelijk gaat het programma gewoon verder en leer je daar wel mee omgaan. In dat opzicht heb ik zeker grenzen verlegd.”

ROLLENPATROON: DE GAST

Hans vertelde aan Verrekijkers dat hij ernaar uitkeek om creatief bezig te zijn. De tijd nemen om te schrijven, te tekenen, te fotograferen. Als gast was dat vaak echter niet evident. Je zit als het ware in een rollenpatroon waar je moeilijk uit kan. Zijn gastfamilie wilde het hem telkens naar zijn zin maken en ervoor zorgen dat alles oké was. “Ik ben vrij introvert. Gewoon ergens alleen zitten en schrijven, dat was compleet not done. Ze zouden zich direct zorgen maken als ik even

alleen zat. Dus het moment dat ik dan probeerde te schrijven werd het hele gezin opgetrommeld en werd er voor mijn neus eten klaargezet terwijl ik gewoon wou schrijven. En ja dat vond ik wel lastig. De laatste dag bij Hassan ben ik toch beginnen schrijven en dat was een enorme bevrijding. Toen heb ik een van mijn grootste passies, het schrijven, terug ontdekt. Het was iets waar ik telkens tegen opbotste, op den duur ben je dat zo beu dat je beslist om het toch te doen, en dat is een enorme bevrijding. Het was alsof ik over een soort drempel was gestapt voor mezelf. Vanaf die dag heb ik bijna elke dag geschreven in Marokko. Het ging vanzelf.”

“ZE ZIEN ME ECHT ALS DE GAST MET EEN HOOFDLETTER EN IK HAD DAARDOOR SOMS DE NEIGING OM TE ZEGGEN: KOM LATEN WE ELKAAR ALS MENS ONTMOETEN.”

“Onze gastgezinnen hebben ons bijzonder hartelijk geaccommodeerd, met alles. Er moest altijd geaccommodeerd worden. Er was eigenlijk altijd iets aan de hand: we werden continu als gast benadert voor vrijwel alles, alsof het een soort script was ze volgden. We hebben dat ook eens proberen te doorbreken. We zijn een keer alleen met z’n drieën ‘s avonds naar Fes gegaan zonder het gastgezin. We hebben daar dan rondgewandeld en dat was eigenlijk heel apart om te gaan en staan waar we wilden. Op dat moment merk je ook wel dat die gastvrijheid bijzonder goed bedoeld is, maar dat die voor mij persoonlijk ook soms aanvoelde als een soort gouden kooi. Ik merkte daar dat ik enorm veel belang hecht aan autonomie en zelfstandigheid. Ik wilde soms gewoon mijn eigen ding doen en dat was niet altijd mogelijk.” “Bij Hassen vroeg ik mij af, ben ik mij wel als mens aan het inleven? Want ze zien me echt als de Gast met

31 THEATER

INTERNATIONAAL

een hoofdletter en ik had daardoor soms de neiging om te zeggen: kom laten we elkaar als mens ontmoeten. Dat was zo een rolpatroon en daar konden we niet volledig uit geraken. Ik was echt volledig de gast. Ik wilde daar wel uit geraken maar het was moeilijk om die vastgelegde rolpatronen te overstijgen.”

EEN GEMEENSCHAPPELIJKE TAAL SPREKEN FACILITEERT DIEPGAANDE GESPREKKEN

THEATER

Hans vertelt over de moeilijkheid om diepgaand contact te hebben als je geen gemeenschappelijke taal deelt. Hij kon zich behelpen in het Frans, maar dat stelde hem niet in staat om het niveau van koetjes en kalfjes te overstijgen. In een van de gastgezinnen verbleef hij bij een universiteitsstudent sociaal werk. Zijn oudere broer sprak Engels. “Met hem konden we diepgaande conversaties houden. Over geloof, over samenleving, over de islam. Op de een of andere manier ging dat veel diepgaander omdat we het Engels hadden.”

De taalbarrière bracht Hans ook in een paradoxale situatie. “In gezelschap kon ik mij vrij alleen voelen want ik sprak de taal niet goed. We konden niet echt een goed gesprek hebben, daarvoor heb je toch het Marokkaans-Arabisch of het Berbers nodig. Vaak wou ik eens echt iets vertellen, een diepgaand gesprek voeren, waar ik enorme behoefte aan had. En als ik dan alleen was, voelde ik mij ook wel heel alleen en verlangde ik naar het gezelschap van andere

mensen. Gelukkig waren er altijd anderen die ik kon bereiken en waarmee ik alles kon delen. Dat was een groot voordeel van met een groep de reis ondernemen.”

We blikken even terug op je rijke ervaring; je herondekte passie voor het schrijven, je belevingen met de verschillende gastgezinnen, de confrontatie met andere gewoontes. Wellicht zijn er nog meerdere dimensies die we nog niet benoemd hebben in dit interview, maar niettemin: zou je deze reis aanraden aan medestudenten en waarom? “Jazeker. Het is een enorm privilege om Marokko te ontdekken met een local. Dat was een van de grootste pluspunten van de exposure reis. Het is een unieke kans om een land van dichtbij te ontdekken.” “Een keer ben ik om 6 uur opgestaan om met de schapen te gaan wandelen. Dat klinkt heel arbitrair maar het was fantastisch om op te staan met de zon. 20-25 graden en dan gewoon daar zijn, die bergen op te klauteren, dat was echt een aparte ervaring. De laatste twee weken in Marokko heb ik veel geschreven. Dat was zalig, ik had opeens inspiratie. Zo in de bergen heb je geen afleiding, en was een dubbele ervaring. Het was enerzijds een luxe om even geen 4G te hebben. Dus dan zit je daar gewoon met jezelf zonder afleiding. Anderzijds merkte dat ik ook wel

behoefte had aan bereik om in contact te blijven met mensen. In dat opzicht vond ik bereik hebben heel belangrijk. Bij Hassan maakte ik elke dag een bergwandeling met Ismaël; op de bergtoppen hadden we 4G en konden we samen makkelijk een uur chillen in de vlakke zon. Dankzij deze “4G-wandelingen” had ik een uurtje per dag bereik, en dat had eigenlijk wel iets. De eerste weken heb ik enorm veel foto’s genomen van de reis en ik heb ook gefilmd.” Hans leerde van een van de gastmoeders Arabisch. “Op zich is dat ook creatief bezig zijn. We hadden allemaal een schriftje bij en dat van mij staat vol Arabische hanenpoten.”

Je vertelde aan Verrekijkers dat je de exposure zag als een overgangsritueel. Als afsluiter van je universitaire loopbaan. Heb je de universiteit achter je gelaten? “Als student wel, alhoewel ik ben momenteel nog bezig met een postgraduaat, een korte opleiding van 30 studiepunten. Ondertussen ben ik gestart als onderzoeker aan de Universiteit Antwerpen.” We wensen Hans alvast veel succes toe in zijn verdere loopbaan. Voor meer info over de inleefreizen kan je terecht op de website van USOS. https://www.uantwerpen.be/nl/ centra/usos/exposures/

33 THEATER

INTERNATIONAAL

THEATER

WE ARE HERE: DE SMAAK VAN HET LEVEN ALS NIET-ERKENDE VLUCHTELING In dit artikel neem ik je mee naar Amsterdam en laat je kennismaken met de organisatie We Are Here: een collectief voor en door niet-erkende vluchtelingen. Ontdek hoe zij een onrechtvaardige rol in het wereldtheater moeten spelen. Proef hun ellende en hun warmte.

TEKST: LEEN KEYMEULEN Dit is Ali. In 2005 werd hij gedwongen om zijn huis te ontvluchten door oorlog en onderdrukking in zijn eigen land. Na een maandenlange en levensgevaarlijke reis door de Sahara, Libië, over de Middellandse Zee, dwars door Europa kwam hij eindelijk aan in het land van bestemming, Nederland. De opluchting bleek van korte duur. Al snel ontdekte Ali dat hij geen asiel zou krijgen, omdat hij onvoldoende bewijs kon voorleggen over zijn identiteit en situatie. Hij kon echter ook niet terug naar huis. Na enkele maanden en dankzij de hulp van andere vluchtelingen, vond hij echter een job en een plaats om te wonen. Zelfs zonder de noodzakelijke documenten, kon Ali een relatief normaal leven leiden in de volgende jaren. Helaas veranderde dit opnieuw rond 2010. De ongedocumenteerden werden geconfronteerd met politieke veranderingen die het leiden van een normaal leven veel moeilijker maakten. De niet-erkende vluchtelingen hebben geen recht op opvang, kunnen geen onderwijs volgen, mogen niet werken en hebben maar beperkt toegang tot medische zorg. De twee volgende jaren leefde Ali op straat en als hij geluk had, sliep hij in de nachtopvang.

In november 2012 besloten Ali en zes andere ongedocumenteerde vluchtelingen het heft in eigen handen te nemen. Samen met vele vrijwilligers zetten ze een tentenkamp op onder de naam We Are Here in het midden van Amsterdam. Het idee erachter was om zichtbaarheid van hun problemen te creëren voor de Nederlandse samenleving en politici. De groep groeide zo snel dat ze een nieuwe plek moesten zoeken. Onder

de vrijwilligers ontmoette Ali leden van de Amsterdamse kraakbeweging. De beweging protesteerde al decennia tegen de huisvestingssituatie door lege woningen in te nemen. We Are Here en de kraakbeweging sloegen de handen in elkaar. Door de samenwerking kon het vluchtelingencollectief een verlaten kerk innemen. Al snel groeide de groep van Ali en zijn vrienden tot ongeveer 120 leden. Het werd duidelijk dat We Are Here meer was dan een losse verzameling, maar een politieke organisatie. Vanaf het begin was het voor iedereen belangrijk om een grassroots organisatie te blijven: voor migranten, door migranten. De belangrijkste beslissers moesten de getroffen mensen zelf zijn. We Are Here bestaat inmiddels meer dan vijf jaar. Tijdens deze vijf jaar heeft het collectief met zijn vrijwilligers en de kraakbeweging meer dan 30 gebouwen ingenomen en verloren. Telkens opnieuw hebben ze gevraagd om verandering via openbaar protest en andere politieke acties. Door de grootte van het collectief zijn er subgroepen ontstaan zoals de vrouwengroep of de Swahiligroep.

Vandaag heeft Ali niet alleen een verblijfsvergunning, maar ook de Nederlandse nationaliteit. Het feit dat naast hem 99 leden van We Are Here tijdens de voorbije vijf jaar asiel is toegekend, ondersteunt het idee dat er een grote fout zit in het Nederlandse asielsysteem. Zo lang er geen grote politieke veranderingen zijn, zal het collectief zijn stem laten horen.

WAT VERBINDT MENSEN? ETEN!

Ondanks al hun miserie zal ik nooit vergeten hoe warm ze mij tijdens mijn Erasmus in Amsterdam onthaalde als stagiaire bij We Are Here. Een van de eerste dagen van mijn stage was ik erbij toen er een verlaten gebouw gekraakt werd. Een deel van We Are Here maakte van dit gebouw hun nieuwe thuis. En dit werd ook de plek waar ik vooral verbleef tijdens mijn stage. Elke stagedag opnieuw verwelkomden ze me in hun woonruimte. Ze kookten voor mij en lieten mij hun familie zijn. Ook al hadden ze niet veel, ze stonden erop om te delen en gezellig samen te eten. Het is een gemakkelijke en leuke manier om elkaar beter te leren kennen. Ik leerde de juridische en menselijke

“IK LEERDE DAT ZE ZIJN ZOALS JIJ EN IK.” kant kennen en ondersteunde waar mogelijk. Ik leerde dat een registratiebureau fouten maakt. De goedkeuring van een asielaanvraag kan heel willekeurig gebeuren. Ik leerde dat wanneer een asielaanvraag geweigerd wordt, dat niet betekent dat mensen zomaar terug naar hun land van herkomst kunnen gaan. De weigering door hun overheid om hen terug te nemen of simpelweg de veiligheidssituatie kan het juridisch onmogelijk maken om hen terug te sturen. Ze zitten gevangen in limbo en blijven in de kou staan. Vaak letterlijk en figuurlijk. Een gevangenis zonder fysieke muren. Ik leerde dat ze alles zouden geven voor een autonoom leven, een leven dat wij vanzelfsprekend vinden. Vluchtelingen willen ook uitgaan. Ze willen ook zelf beslissen wanneer ze naar huis gaan en ’s morgens opstaan. Ze willen een plek die ze ‘thuis’ kunnen noemen, waar ze naartoe kunnen gaan wanneer ze willen. Ze willen een normaal leven leiden. En vele van hen riskeren daarvoor hun leven, vaak

meer dan een keer. Ik leerde dat ze zijn zoals jij en ik.

Aangezien ze geen recht hebben om te werken, gingen de mensen van We Are Here op zoek naar een creatieve manier om geld te verdienen. Het resultaat was een kookboek met meer dan 50 recepten uit verschillende landen van het Afrikaanse continent. Dit kookboek verzamelt de geuren, kleuren en smaken die de mensen van We Are Here met zich hebben meegebracht. You’re lucky! Een van de recepten vind je in deze Verrekijkers. Maak het klaar en doe zoals in Afrika: deel het heerlijke gerecht met je vrienden en familie. Laat het smaken! Meer weten over We Are Here? https://www.facebook. com/WijZijnHier

35 THEATER

INTERNATIONAAL

RECEPT HERINNERING VAN EEN SOMALISCHE VLUCHTELING

SOMALISCHE RIJST

THEATER

TEKST: LEEN KEYMEULEN - WAH

INGREDIËNTEN VOOR 10 PERSONEN:

• 1 kg rijst • 14 kippenpoten (of vleesvervanger) • 4 uien, waarvan 3 in grove stukken en 1 ui fijngesneden • 6 tenen knoflook, waarvan 3 gepeld en 3 fijngesneden • 2 grote wortels, geschild • 1 paprika, in stukken gesneden • 1 bouillonblokje • 1 eetlepel korianderzaad • 1 eetlepel gemalen kardemom • 1 theelepel zout • 1 paprika, in stukken gesneden • Halve kop rozijnen • 1 eetlepel venkelzaad • ¼ theelepel groene en oranje voedingskleurstof

VOOR DE SALADE

• • • • • • •

1 krop sla 2 komkommers 2 avocado’s 5 tomaten, in partjes 500gr feta azijn olijfolie

BEREIDING

THEATER

RECEPT MET RESPECT

“Dit gerecht roept bij mij pijnlijke, maar ook mooie herinneringen op. Het doet me denken aan mijn moeder en mijn oma, die altijd samen kookten. Deze verrukkelijke rijst aten we op vrijdag, als ik met mijn vader terugkwam van het moslimgebed in de moskee. Toen ik zeven was, zijn mijn beide ouders vermoord, maar ik weet het nog goed. Toen ik opgroeide, leerde ik van mijn oma hoe je dit gerecht maakt. Volgens haar was de rijst van mijn moeder nog lekkerder. De vrolijke kleuren maken het tot een feestelijk gerecht. Het wordt doorgaans op een grote schaal geserveerd en gezamenlijk gegeten. Ik maak het nu geregeld voor vrienden hier, maar mijn herinneringen vertel ik altijd pas achteraf, om ze het plezier in het eten niet te benemen.”

JOURNALIST? FOTOGRAAF? VORMGEVER? ILLUSTRATOR? EINDREDACTEUR?

• Zet de rijst 3 à 4 uur in de week. Als het kan wat tijd betreft. Laat de rijst dan uitlekken. • Snijd het grootste deel van het vlees van de kippenpoten en houd dat apart.

• Doe de gestripte kippenpoten in een grote pan samen met de ui, knoflook, wortel, paprika, het bouillonblokje, specerijen en zout met zoveel water dat alles net onder water staat. Houd dit alles twee uur tegen de kook aan. Zeef de bouillon.

• Verhit een beetje olie in een pan met dikke bodem en fruit hierin de ui, drie tenen knoflook en de stukjes paprika. Giet de kippenbouillon erbij en doe ook de uitgelekte rijst, de rozijnen en het venkelzaad in de pan. Laat de rijst op zeer laag vuur gaar worden. • Verhit een scheut olie in een andere pan met dikke bodem. Bestrooi de apart gehouden stukken kippenvlees met zout en peper. Bak ze rondom bruin en gaar.

• Maak in kleine kommetjes de voedingskleurstoffen aan met een beetje water. Maak hier en daar groene en oranje ‘vlekken’ in de rijst en trek deze uit elkaar met een vork. Leg de rijst op een grote schaal. Verdeel het kippenvlees hierover en garneer het gerecht met stukken banaan en tomaat. • Serveer er een gemengde salade bij van kropslabladeren, schijfjes komkommer, stukjes avocado, partjes tomaat en stukjes feta, met een dressing van azijn en olijfolie.

GEÏNTERESSEERD? Wij zijn op zoek naar vormgevers, illustrators, journalisten, eindredacteurs en fotografen. Ben jij creatief, nieuwsgierig, innovatief of heel erg gemotiveerd? Waag dan je kans en vervoeg je bij ons team! Iedereen die geïnteresseerd is, kan ons contacteren via Facebook, info@verrekijkers.org

NABESPREKING

Two theatre plays teach us some hard lessons about Belgium and its people. ‘Belgian rules/Belgium rules’ by Jan Fabre and Troubleyn, and ‘Black – the sorrow of Belgium I: Congo’ by Luk Perceval and NT Gent. This article explores how art sometimes changes our perspective on our history.

THEATER

TEKST: BERT LEYSEN JAN FABRE’S CREATIVE INFERNO A hellish atmosphere was palpable in the first theatre play I went to watch now two years ago. Jan Fabre and his Troubleyn group played ‘Belgian rules/Belgium rules’ giving many visual and textual statements about the horrible and holy state of Belgium.

Just like the Belgian Revolution was born during a theatre play, ‘La muette de Portici’, our country has always stayed the décor of a tragicomic play, with corruption, lies and home-made compromises in all levels of society. Our Belgian ‘solutions’ are famous worldwide. We have never had lack of creativity to ‘fix’ absurd situations, or at least to correct them temporarily without being interested in an everlasting solution. For instance, even a blind person knows it when you drive out of Belgium by car, because then the bumps stop paining your back. Is it our wisdom that many problems just cannot be permanently fixed in this country that makes us true masters of creativity? A very pregnant Mrs Arnolfini cited Hebban olla vogala to convince Mr Arnolfini to start building a nice fermette with the obliged koterij made a truly revelatory scene. The beginning scenes relaxed the spectators and made them used to the visual language.

Jan Fabre’s play can be experienced as a 4 hours long test for endurance. Still, as the Flandrien who suffered at the scene against the wind, I succeeded to stay interested until the end, as most spectators did along with me. So many themes came up that really resonated with in-depth sense. The hard work was the sequence of scenes about all kinds of suppression and abuse existing in Belgium, now and in its past, in layered meanings. The obsession with beer, which causes many physical and mental health problems in our country, the cocaine, sex and power abuse (Pink Ballerinas etc.), the cutting off of hands in Congo, the poetical fact that

many static buildings in Belgium are built with black blood and the Last Post reminding us daily of the many men from all over the world who died in Flanders’ Fields.

Put together like that, there are so many black pages in our history. I wondered whether it is this history of suppression that gave birth to a society in which many prefer euthanasia over life till the end. Like how a stubborn Flandrien might say ‘Once I cannot suffer on a bike anymore, life won’t be worth living.’ The Belgian rules were presented in the Beer Gym (It is forbidden), in a Skeleton Run (It is obliged) and with the amalgam of the four official Belgian flags (It is possible). The most absurd yet realistic rules came up like ‘It is forbidden to throw cats from towers’, ‘It is obliged to drink live fish with a cup of wine’, just like our many absurd rules of all overlapping governing levels are a playground for surrealists trying to outdo the art of René Magritte. If I remember well, rule number 29 of the third sequence said ‘It is possible … to die with dignity’.

BLACK LIVINGSTONE

In April 2019, I saw another theatre play on some black pages of Belgian history. This theatre play is still running: Black – the sorrow of Belgium I: Congo (NT Gent, Luk Perceval). Black is of course the first colour of our Belgian flag. That is why part II and part III of this trilogy will be called Yellow and Red. This theatre play retells the reallife story of William Henry Sheppard, also called the ‘Black Livingstone’. This African American completed his preparations to become a missionary in Alabama and was sent to the Congo to convert the local population to Christianity.

Sheppard really integrated in the Kuba community, among other things by mastering the art of hunting hippos. He ended up reporting the atrocities the Belgians committed

in Congo Free State. That is how he became one of the internationally most known criticizers of King Leopold II’s policy in the Congo.

In fact, Sheppard’s historical role for native Africans is to be equalled with the role of Bartolomé de las Casas for the history of suppression of Native Americans. Why then did I know de las Casas already and did I not hear of Sheppard before this play? Is it due to the colour of his skin?

Of course, because this was play, there are references to other associations with the colonization of Africa, like the Heart of Darkness (Joseph Conrad), or Jef Geeraerts, a Belgian ex-colonial administrator in the Congo who is known for his controversial books on colonial life there. One of the most anachronistic and interesting characters on set was Pieter Van den Broecke from Wilrijk (Antwerp), who in this play already journeyed to the Congo in 1608 to become rich by trading ivory. This play is an interesting meditation on contemporary colonialism. Also fascinating are the actors and the playwrights: most of them are black. That in itself is a revolution in the predominantly white western theatre world, comparable to what the 19th century Englishmen must have felt when they first saw a black man performing Othello. Theatre is one cultural sector where young AfroEuropeans are claiming their place – and literature is another one. The recently published book “Zwart” (edited by Ebissé Rouw and Vamba Sherif), a compilation of 19 short stories of Belgian and Dutch Afro-European writers

showcase a lot of talent and also interesting perspectives into Afro-European life: how European and African life styles are mixed, with both the benefits and the troubles originating from that mixture.

“WE HAVE BLACK PAGES IN OUR HISTORY THAT WE CANNOT DENY. READING THESE PAGES AND RESISTING THE CONTINUUM OF THEIR REALITY IN THE WORLD OF TODAY IS ONE OF OUR COMMON CHALLENGES.” CONCLUSION

In summary, both theatre plays try to paint a picture of how Belgium and the Belgians can be cruel: we have black pages in our history that we cannot deny. Reading these pages and resisting the continuum of their reality in the world of today is one of our common challenges.

Listening to the upcoming voices of young Euro-African artists will help us overcome this challenge, and I know that many of the readers of Verrekijkers are ready for that! So, as a father of Afro-European kids myself, that gives me hope.

39 THEATER

BELGIUM: BLACK PAGES OF A TRAGICOMIC THEATRE PLAY

NABESPREKING

SILENT STORIES

Hoe zou het zijn als je je thuisland, waarin je iedereen en alles kent, moet ontvluchten,omdat je identiteit je in levensgevaar brengt? In de documentaire Silent Stories volgen Hanne Phlypo en Catherine Vuylsteke twee mannen en twee vrouwen die gedwongenwerden hun land van herkomst te verlaten vanwege hun seksuele geaardheid.

TEKST: ESMÉE KOELEMAN Vanuit Irak, Guiné, Senegal en Algerije vluchtten drie van hen naar België om een nieuwleven op te bouwen. De Irakese transseksueel Sarah kreeg na jaren wachten uiteindelijk asiel in Nederland. De vluchtelingen komen in de documentaire zelf aan het woord waardoor ze hun verhaal direct aan jou vertellen. Het werk brengt op een intieme, soms poëtische, manier aan het licht in wat voor akelige tweestrijd deze vier mensen verstrikt zitten. Hun thuisland is voor hen onleefbaar geworden, niet omdat ze een moord of landverraad hebben gepleegd, niet eens om een keuze die zij zelf hebben gemaakt, maar vanwege hun seksuele geaardheid. De landen waar ze vandaan komen, accepteren vanwege de religieuze overtuigingen geen homo’s, lesbo’s, bi- of transseksuelen. Openlijk je ‘afwijkende’ geaardheid tonen in een van deze landen is zo gevaarlijk dat dit gelijk staat aan het plegen van zelfmoord. Nog vaak kijken we in het Westen met veel onbegrip naar mensen die uit landen vluchten waarin geen oorlog woedt. De documentaire toont dat deze mensen onzichtbare slachtofferszijn. Ze hebben in België een onderkomen, een baan en bouwen nieuwe sociale contacten op. Je zou dus denken dat het goed met ze gaat. Wat we normaal gezien echter nooit horen, is het verdriet waar ze dagelijks onder lijden en de trauma’s die ze nog moeten verwerken. Je eigen vader die aan je oom vraagt waarom hij je niet vermoord heeft wanneer hij hoorde dat je op hetzelfde geslacht valt. Je eigen zoon die je achter moet laten zonder de waarheid te

kunnen vertellen waarom je moet vertrekken. Hoe kwetsend hun verleden ook is, ze missen hun thuisland nog ieder moment van de dag. Daarnaast laten de documentairemakers ook een andere kant van deze mensen zien. Na alles wat de slachtoffers hebben meegemaakt, vinden ze toch nog hoop voor een betere toekomst en durven ze te blijven dromen.

OPENLIJK JE ‘AFWIJKENDE’ GEAARDHEID TONEN IN EEN VAN DEZE LANDEN IS ZO GEVAARLIJK DAT DIT GELIJK STAAT AAN HET PLEGEN VAN ZELFMOORD. Aansluitend aan de film vindt er een nagesprek plaats in De Roma. Lucy Mujaya (LGBT-rechten activiste, die zelf vanuit Tanzania naar België gevlucht is vanwege haar geaardheid), Flor Didden (beleidsmedewerker migratie bij 11.11.11) en Benoit Dhondt (advocaat gespecialiseerd in mensenrechten en vluchtelingenwet) bespreken met elkaar hoe actueel dit probleem is en hoe lastig het is om op te treden tegen zulke landen. Hoewel dergelijke problemen nog lang niet de wereld uit zijn, zorgen mensen als deze er in elk geval voor dater stappen – zowel kleine als grote – in de goede richting worden gezet.

41 THEATER

THEATER

VLUCHTEN VAN JE THUISLAND OF JE GEAARDHEID: EEN ONMOGELIJK DILEMMA

UIT MET VERREKIJKERS

MAART

DECEMBER

DISEASE WITH NO NAME

COOLDOWN FOR CHRISTMAS’

31 MAART 2020

THEATER

Zijn jullie na het lezen van het interview met Daniel Sossi benieuwd naar een voorstelling? Op 17 december kunnen jullie Daniel en zijn co-acteurs in een improvisatie theater aan het werk zien in café De Kleine Hedonist. Mixed & United De Kleine Hedonist Sint -Jacobsmarkt 34, Antwerpen

FEBRUARI WAAROM DE MEESTE MENSEN DEUGEN

De documentaire belicht de ZuidAfrikaanse gezondheidszorg en de rol die de moedige community health workers opnemen in de strijd tegen HIV-problematiek. Caroline Masquillier, die in het kader van haar doctoraatsonderzoek deze vrouwen volgde, verzorgt de nabespreking. Zuidcafé in De Roma Turnhoutsebaan 288, Borgerhout Tickets op: www.deroma.be

19 FEBRUARI 2020

JANUARI DE NACHT VAN PERMEKE 4 JANUARI 2020 Op 4 januari transformeert bibliotheek Permeke in een oase aan boeken, live muziek, theater, film, tekenkunst, performances en veel meer! Achteraf kan je een heuse afterparty verwachten.

Bibliotheek Permeke De Coninkplein 25-26, Antwerpen 20:00-04:00 Tickets in voorverkoop verkrijgbaar online op https://www.permeke.org

Op 19 februari neemt Rutger Bregman het woord in een theatercollege. Hij gaat je proberen te overtuigen dat mensen deugen en dat ze geneigd zijn tot het goede. Rutger tracht te breken met het algemeen idee dat mensen slechte intenties hebben.. Arenbergschouwburg, Arenbergstraat 28, Antwerpen Tickets online verkrijgbaar op: https://www. arenbergschouwburg.be/tickets

APRIL BLACK 5-6 APRIL 2020 Black: The Sorrows of Belgium maakt deel uit van een trilogie. De theaterstukken zomen in op de donkere passages uit de Belgische geschiedenis. In Black, het eerste deel, komt de exploitatie van Congo onder Leopold II aan het licht. Toneelhuis Antwerpen Komedieplaats 18, 2000 Antwerpen Tickets op: www.toneelhuis.be

43 THEATER

17 DECEMBER 2019