Verrekijkers 37 'Mensenrechten'

JOUW FOCUS OP DE WERELD # 37

MENSENRECHTEN

2017

De evolutie van mensenrechten: vrijheid versus veiligheid | Interview met Wouter Elsen | Een afvalvrij leven | Dierenrechten als mensenplicht | 2017. Een kanteljaar voor de Europese Unie | The atlas of beauty

BESTE LEZER Het is bijna 70 jaar geleden dat de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens door de Verenigde Naties aangenomen werd. We zien tot op vandaag echter nog steeds over de hele wereld schendingen van mensenrechten plaatsvinden. Journalistiek speelt een onmiskenbare rol deze inbreuken aan het licht te brengen. We moeten de machthebbers met de neus op de feiten drukken. We moeten informatie onderzoeken om misdaden bloot te leggen en verandering in gang te zetten.

Je moet niet al te ver kijken: In landen als Turkije en de Verenigde Staten stellen populistische leiders steevast dat journalisten leugens en alternatieve waarheden verkondigen. Dit doet afbreuk aan de essentiële rol die journalistiek speelt in een democratie, als spreekbuis voor verhalen die anders het licht niet zouden zien. Het is de gedaantewording van het recht op vrije meningsuiting, om zo inbreuk op andere mensenrechten te kunnen onthullen. Hoewel Verrekijkers niet verder rijkt dan de Universiteit Antwerpen, schuwen we niet weg van onze kleine rol in het grotere geheel. Met artikels over de evolutie van mensenrechten, over dierenrechten en een interview met een reportagemaker in Burkina Faso willen ook wij onze verantwoordelijkheid nemen.

Arno Van Rensbergen Hoofdredacteur

WIL JE REAGEREN OP EEN ARTIKEL, ADVERTEREN OF GRAAG EEN ABONNEMENT NEMEN (10 EURO VOOR ÉÉN JAARGANG)?

STUUR GERUST EEN MAIL NAAR INFO@VERREKIJKERS.ORG.

WWW.VERREKIJKERS.ORG WWW.FACEBOOK.COM/VERREKIJKERS

26

30 8 20

4

28

048

16 DOSSIER

16

30

4

8 12 16 20 24 28 30 32

HOOFDREDACTIE: Lizet Van de Kamp, Isabelle Gheldolf UITGEVER Verrekijkers vzw REDACTIE: Naomi Vandenbroeck, Maaike Cornelissen, Lili Meijer, Flore Debruyne, Arno Van Rensbergen, Anne-Katrien Frans, Bijou van der Borst, Isabelle Gheldolf

De evolutie van mensenrechten: vrijheid versus veiligheid Interview met Wouter Elsen Een afvalvrij leven Dierenrechten als mensenplicht Machines bedreigen mensenrechten 2017. Een kanteljaar voor de Europese Unie The Atlas of beauty Recept met respect Nawoord

EINDREDACTIE: Isabelle Gheldolf, Denise Mol, Lorien Verachtert LAY-OUT: Karen Devroe, Malou De Jonghe, Morgane Rummens FOTOGRAFIE: Lili Meijer BOEKHOUDING: Felix Coppieters

PRESIDENT Charlotte Lievens

MET DE STEUN VAN

Gedrukt op papier met ecolabel

vzw

TEKST: MARLOES DE BRUIN VORMGEVER: MALINGA GODDERIS

DOSSIER: MENSENRECHTEN

4

Steeds meer veiligheidsproblemen worden opgelost door overheidscontrole en repressiepolitiek. Een goed voorbeeld hiervan is de toegenomen controlemaatregelen op hotspots als gevolg van terrorisme aanslagen. In ons dagelijks leven zien we op elke straathoek een camera, staan er bij vele winkels private beveiligers en verbaasd het ons niet meer dat persoonlijke gegevens worden opgeslagen. Als er iets gebeurd dan vrezen we het ergste. Vermoedens worden meteen uitgesproken.

Angst voor (terroristische) aanslagen en andere soorten criminaliteit voeren hierin de boventoon. In hoeverre mogen deze vrijheden in de naam van veiligheid worden ingeperkt? Bieden deze maatregelen wel bescherming? Wat betekenen mensenrechten nog in deze tijden? We vragen het aan Prof. Dr. Joachim Meese, professor strafrecht aan de Universiteit Antwerpen.

Eigenlijk hebben we in deze eeuw ontzettend veel rechten.

Je hebt het recht om te geloven in je eigen godsdienst, om te vluchten naar een veilig land en om te zeggen wat je wil. Je hebt het recht om te leven. Zomaar een greep uit de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. In deze verklaring staan 30 mensenrechten beschreven die universeel voor ieder mens gelden.

“JE HEBT HET RECHT OM TE LEVEN.”

Hiernaast kennen we in Europa ook het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM).

Het recht hebben op privacy, vrijheid van meningsuiting en vrijheid van geloof zijn rechten die ook hierin worden beschreven. Ook specifiek voor het mensenrechten op het gebied van strafrecht. Artikel 5 van het EVRM stelt dat iedereen recht heeft op vrijheid en veiligheid van zijn persoon. Niemands vrijheid mag beperkt worden, behalve bij een gevangenisstraf of arrestatie. Zelfs hier gelden er voorwaarden: een verdachte moet de aanklacht in een taal te horen krijgen die hij begrijpt en heeft recht op een schadevergoeding als er een procesfout gemaakt wordt.

GROEI VAN ONZE RECHTEN DOOR DE TIJD HEEN Het is niet duidelijk wanneer mensenrechten voor het eerst het licht zagen. We vermoeden dat ze even oud zijn als de

beschaving ten tijde van de Grieken. Zij hadden al wetten die bepaalde burgers moesten beschermen tegen onrecht in een bepaalde regio. Echter was niet iedereen gelijk voor de wet. Na de Tweede Wereldoorlog zijn de mensenrechten echt ontwikkeld.

In 1948 is er een wereldwijde verklaring opgesteld: de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Hoewel deze mensenrechten eigenlijk al bestonden, volgde in deze periode erna een verdere invulling. Mensenrechten kan je zien als normen die in de loop van de tijd ontwikkelden, en die in de toekomst ook kunnen veranderen. Dit laatste aspect, de maatschappelijke evolutie van het recht, is zeer belangrijk. Zo wordt artikel 6 EVRM ‘het recht op een eerlijk proces’ nu anders ingevuld dan 100 jaar geleden.

“Rond 1900 mocht de Europese burger dankbaar zijn als hij een verklaring voor zijn daad kon geven aan de strafrechter.

Tegenwoordig houdt een ‘eerlijk proces’ een heel scala van rechten in, zoals het recht hebben op een rechtsbijstand en tijd hebben voor de verdediging. Bovendien wordt men als onschuldig beschouwd tot het tegendeel bewezen is,” duidt Professor Meese.

Naast deze maatschappelijke evolutie, wijst Meese op het belang van duidelijkheid en ruimte voor interpretatie. Deze ‘appreciatiemarge’ houdt in dat lidstaten de nodige ruimte hebben voor de toepassing van mensenrechten en rekening kunnen houden met nationale belangen en rechten.

5 DOSSIER: MENSENRECHTEN

UNIVERSELE MENSENRECHTEN

SPANNINGSVELD VAN MENSENRECHTEN

DOSSIER: MENSENRECHTEN

6

Mensenrechten kunnen ook botsen.

Het recht op vrije meningsuiting, het recht op vrijheid en het recht op privacy staan soms lijnrecht tegen over elkaar. Met de angst voor aanslagen en het gebruik van anti-terreurmaatregelen wordt een inbreuk op recht op privacy vaker gemaakt. Je hoort al gauw de stelling dat er in een tijd als deze helemaal geen recht op privacy bestaat. Prof. Dr. Meese benadrukt dat we wél een recht op privacy hebben, maar daar kan inbreuk op gemaakt worden door onderzoekshandelingen.

Onderzoekshandelingen zijn methoden die worden toegepast om meer bewijs te verzamelen. Men kan hier denken aan het afluisteren van telefoons, het horen van getuigen en het in beslagnemen van voorwerpen. “Eigenlijk zijn alle onderzoekshandelingen in strafzaken een inbreuk op het recht op privacy. Deze worden gerechtvaardigd omdat ze nodig zijn om een strafbaar feit te bewijzen. Dit is normaal in een democratische samenleving.

Alleen het is belangrijk om altijd te toetsen aan bepaalde voorwaarden, waaronder proportionaliteit.”

Beslissingen van de staat gaan vaak in tegen het individuele belang ten bate van het algemene belang. Het proportionaliteitsbeginsel stelt dat deze inbreuk nooit groter mag zijn dan het na te streven doel.

Een interessant voorbeeld van

Prof. Dr. Joachim Meese is een recente zaak Tele2 Sverige AB versus Post-och telestylsen. De vraag in deze zaak luidt: kan een EU-lidstaat elektronische communicatiediensten verplichten om meta-data op te slaan? Deze zogenoemde ‘dataretentie’ verwijst naar het bewaren van telefonieen internetgegevens. “In deze zaak werd eerder vastgesteld dat telecombedrijven hun metadata verplicht moeten bewaren, zoals communicatiemiddelen, de communicatietijden en IPadressen. Het Hof van Justitie van de Europese Unie heeft echter besloten dat deze verplichting niet de bedoeling kan zijn in een democratische samenleving. In dit scenario wordt elke burger als potentiële verdachte gezien en dat is niet proportioneel met het dreigingsniveau. De vraag blijft of dit soort maatregelen proportioneel zijn ten aanzien van de privacy van de burger.”

“NOTHING TO HIDE”

Privacy gaat verder: het omvat je gedachten, gevoelens en persoonlijkheid. Het argument “Ik heb niets te verbergen” is een veel gegeven antwoord als het gaat om anti-terreurmaatregelen en privacy.

Prof. Dr. Meese is het hier niet mee eens: “Het is een argument dat je ten onrechte hoort. Dataretentie kan zorgen voor een soort chillingeffect. Dit effect zorgt ervoor dat mensen menen in een klimaat te leven dat open communicatie afremt. Denk aan de situatie als Turkije: bepaalde meningen

worden niet overal getolereerd.

Dat chilling-effect zorgt voor een klimaat dat niet overeenkomt met het klimaat van een democratische rechtstaat. Men moet beseffen dat inbreuken van rechten mogelijk zijn, maar alleen als daar concrete aanleiding voor is, dus niet louter voor preventieve maatregelen.”

“MAATREGELEN OP ZIJN TRUMPS DRAGEN NIET VEEL BIJ AAN DE VEILIGHEID ZELF EN HET GEVOEL HIEROVER.” In een klimaat als dit kan angst de boventoon voeren in het beleid. Er zijn meer nieuwe manieren van onderzoek mogelijk, die nuttig kunnen zijn voor waarheidsvinding.

“Eind jaren ’80 zagen we de vele mogelijkheden van DNAonderzoek en ook het toenemend gebruik van telecommunicatie via mobiele telefoons. Alleen gaat het soms te snel en vergeet men de proportionaliteit te toetsen. We moeten het evenwicht bewaren tussen de waarheidsvinding, rechtshandhaving en rechtsbescherming. Deze regels bestaan enerzijds om de waarheid te achterhalen, anderzijds om degene die niks verkeerd heeft gedaan met rust te laten.”

Ook de vrijheid van godsdienst en het verbod op discriminatie lijkt in geding te komen met de toenemende angst voor terreurdaden. In april 2016 werd geopperd dat men

een onderscheid wil maken tussen enkele en dubbele nationaliteiten. Tegenstanders van zo’n onderscheid noemen het discriminerend. “Om te bepalen of iets onder discriminatie valt, moeten we kijken naar de overheid.

Als de overheid zo’n beslissing neemt, moet er een goede reden zijn om zo’n verschil te maken.

Een goede reden betekent dat uit onderzoek blijkt dat bijvoorbeeld mensen met een dubbele nationaliteit een groter risico hebben tot radicalisering.” Dit geldt volgens Prof. Dr. Meese ook voor de recente uitspraak van het Europees Hof van Justitie over het verbod op het religieus symbool op de werkvloer. Hierbij wordt er geen verschil gemaakt tussen de verschillende godsdiensten en moet het verbod een goede reden hebben in relatie tot het bedrijfsreglement.

GEVOEL VAN ANGST OF DAADWERKELIJK DREIGING

Veel maatregelen lijken meer in te spelen op het gevoel van veiligheid in plaats van de daadwerkelijke veiligheid. Overal worden maatregelen aangekondigd in de strijd tegen de terreur, ook in onze buurlanden. Door antiterreurmaatregelen kan zowel de objectieve als subjectieve veiligheid toenemen. Objectieve veiligheid is het statistisch gestaafde veiligheidsniveau terwijl subjectieve veiligheid het gevoel van veiligheid is. Veel terreurmaatregelen worden ook gebruikt tegen andere soorten

criminaliteit. Prof. Dr. Meese: “Dit is niet per se slecht omdat het goed is wanneer criminaliteit wordt verklaard en opgehelderd door deze onderzoekshandelingen. Als we hiermee criminelen kunnen veroordelen kan het een goede zaak zijn, maar maatregelen op zijn Trumps dragen niet veel bij aan de veiligheid zelf en het gevoel hierover.” Dit soort maatregelen zorgen soms juist voor meer angst bij de burgers dan de dreiging daadwerkelijk rechtvaardigt.

“IN EEN KLIMAAT ALS DIT KAN ANGST DE BOVENTOON VOEREN IN HET BELEID OMTRENT TERRORISME.”

“Terreurmaatregelen lopen altijd achter de feiten aan, zo ook met de militairen die rondlopen in onze steden. Het zijn stuk voor stuk maatregelen die spelen op het gevoel van onveiligheid.

Men speelt in op bepaalde fenomenen: massabijeenkomsten worden nu extra beveiligd, denk aan carnaval. Die maatregelen kunnen effectief zijn, maar dat betekent niet dat andere fenomenen zich niet voordoen.”

De vraag van de discussie blijft of dit soort maatregelen die inspelen op het gevoel van onveiligheid in verhouding staan tot de daadwerkelijke dreiging.

Kortom, het laatste woord over de proportionaliteit van onze veiligheid is nog lang niet gezegd.

INTERVIEW MET REPORTAGEMAKER WOUTER ELSEN IN OUAGADOUGOU Augustus 2015. Wouter Elsen, zevenentwintig jaar, trekt naar Burkina Faso om er als freelance fotograaf en reportagemaker verhalen van de plaatselijke bevolking in beeld te brengen. Anderhalf jaar na zijn vertrek bel ik hem op.

TEKST: JONAS BECKERS VORMGEVER: MALINGA GODDERIS

DOSSIER: MENSENRECHTEN

8

Klopt het beeld dat je van het land had voor je vertrek met de realiteit?

Aanvankelijk klopte mijn beeld met wat ik verwachtte, maar ondertussen is het sterk veranderd. Pas wanneer je samenwerkt met de lokale bevolking valt het op hoe diep de cultuurverschillen werkelijk zitten. Mensen hebben hier een totaal andere perceptie over de wereld. Dit komt sterk naar boven als het gaat over zaken als geld, werk, participatie in een project. Ik heb bijvoorbeeld een onderzoeksproject gedaan samen met lokale journalisten. Het viel me toen op dat wij in onze westerse cultuur geleerd hebben om problemen te analyseren en om samen naar een oplossing te zoeken. Als er zich hier echter problemen voordoen, gaan mensen juist afstand nemen en het probleem links laten liggen.

Dit heeft niets te maken met opvoeding, maar is een cultureel gegeven. Als reportagemaker botst je op zulke zaken die het werk bemoeilijken.

Is het daarom ook moeilijk om structureel iets te kunnen veranderen aan de situatie in het land?

Als journalist eigen ik mezelf niet de taak toe om dingen te veranderen. Mijn punt van kritiek

op ontwikkelingssamenwerking is wel dat wij vanuit een westers gedachtegoed onderschatten hoe groot het verschil is tussen iemand die opgroeit in België en iemand die geboren wordt in een land als Burkina Faso.

Ontwikkelingssamenwerking wil verandering teweeg brengen op een westerse manier. Maar dat werkt hier niet. Ik geloof dat er pas structureel iets kan veranderen als dat besef er is.

“ONTWIKKELINGSSAMENWERKING WIL VERANDERING TEWEEG BRENGEN OP EEN WESTERSE MANIER. MAAR DAT WERKT HIER NIET.” Hoe is je parcours als reportagemaker tot hiertoe verlopen?

Na mijn diploma Journalistiek deed ik stage bij TV Limburg en De Wereld Morgen waar ik leerde filmen en voeling kreeg met hoe alles in zijn werk gaat.

Daarna heb ik zes maanden in Senegal gewoond in het kader van de opleiding Internationale Samenwerking Noord Zuid. Ik liep er stage bij een ngo en maakte video’s om hun organisatie meer visibiliteit te geven. Een van mijn video’s is toen op de nationale televisie vertoond. Het werk dat ik verrichte gaf me zin om zelfstandig

iets te beginnen. Ik ben dan met een vriend naar Haïti getrokken om er een documentaire te maken.

Achteraf gezien kende ik in die tijd nog amper iets van journalistiek.

Daar kwam verandering in toen ik opnieuw naar Senegal ging.

Dit keer om een documentaire te maken voor Rudy Vranckx samen met Arne Gillis en Eneas Mentzel. Ik heb veel geleerd uit de mogelijkheid om met een professionele redactie te werken.

Het is zeer moeilijk om daar toegang toe te krijgen als je nog weinig ervaring hebt. In zekere zin was die samenwerking een opstap voor mij. Je komt geloofwaardiger over als je kan aantonen dat je in het verleden voor de openbare omroep werk hebt gemaakt.

Bovendien kan ik iedereen die bezig is met journalistiek ten zeerste aanraden om voor een bepaalde tijd werk te maken in het buitenland. Je groeit niet alleen enorm qua persoonlijkheid, maar leert daar zoveel meer uit dan alleen de opleiding. Je bent er genoodzaakt om je eigen kansen te creëren.

Met welk project ben je op dit moment bezig?

Ik heb het voorbije jaar aan een documentaire over katoen gewerkt samen met Mien De Graeve en Napon Abdul Razac. Via het Fonds Pavscal Decroos voor Bijzondere

Ik kan me voorstellen dat je soms in gevaarlijke situaties terecht komt. Hoe ga je daar als journalist mee om?

Een maand nadat ik ben toegekomen in Burkina Faso brak de staatsgreep uit. Ik was echter niet goed voorbereid toen ik die eerste dag op pad ging. Ik had geen werkgever en bovendien werd mijn camera al gauw in beslag genomen.

Maar ik heb er wel veel uit geleerd.

Als je ergens aankomt moet je altijd eerst een vluchtweg voor ogen hebben en ondanks de chaos van het moment goed nadenken over de plek van waaruit je filmt of fotografeert. In januari 2016 heeft er een aanslag plaatsgevonden in de hoofdstad Ouagadougou. Ik ben toen onmiddellijk met mijn camera vertrokken om zo dicht mogelijk bij de plaats van het delict te geraken.

Van een Canadese krant kreeg ik ook de opdracht foto’s te maken in het mortuarium van verbrande Canadese slachtoffers. Zulke gruwelijke gebeurtenissen doen iets met je omdat je als journalist of fotograaf zodanig dicht op de feiten zit. Die beelden blijven op je netvlies gebrand en je moet daar mee om kunnen gaan. Zeker de eerste dagen nadien voelde ik me zeer slecht. Ik heb toen veel steun gehad van andere journalisten wereldwijd. Op het moment zelf besef je niet waarnaar je kijkt omdat je alles door een lens ziet

en gewoon registreert. Wanneer je ‘s avonds gaat slapen komt het allemaal binnen. Je doet je job en je job is het nieuws brengen op een respectvolle manier. Je moet laten zien wat er aan het gebeuren is. Dat is het enige waar je dan mee bezig bent.

“OP HET MOMENT ZELF BESEF JE NIET WAARNAAR JE KIJKT OMDAT JE ALLES DOOR EEN LENS ZIET EN GEWOON REGISTREERT. WANNEER JE ‘S AVONDS GAAT SLAPEN KOMT HET ALLEMAAL BINNEN.” Op je website staat te lezen dat je verhalen over mensen vertelt die verteld moeten worden.

Welk soort verhalen zijn dat dan?

Ik denk dat we het erover eens kunnen zijn dat er heel wat mis loopt in de wereld. Het probleem met journalistiek is dat het een business is gelijk een ander. Een verhaal met grote maatschappelijke waarde is vaak geen ‘sexy’ topic en krijg je niet verteld, simpelweg omdat het niet verkoopt. Mensen hebben over het algemeen geen zin om zware onderwerpen op hun bord te krijgen. De focus in mijn werk ligt nu juist op die gigantische hoeveelheid verhalen en stemmen die niet gehoord worden. Ik

9 DOSSIER: MENSENRECHTEN

Journalistiek heb ik een beurs gekregen om een samenwerking te bewerkstelligen tussen Vlaamse en Burkineese journalisten. We hebben een onderzoek gevoerd naar het genetisch gemanipuleerde katoen van Monsanto, een Amerikaans multinationaal biotechnologisch bedrijf dat hier inmiddels vertrokken is.

Katoen is het tweede grootste exportproduct van Burkina Faso en is er gekomen met de Franse kolonisatie. Destijds was heel de cyclus van productie tot verkoop in handen van de Franse overheid.

In 2008 kwam dat echter in handen van Franse privébedrijven terecht. De boeren werken hier aan verliesprijzen in een gesloten en monopolistisch systeem en hebben niet de middelen om daar iets aan te veranderen.

Zolang de macht en het geld in Europa blijft kan er geen sprake zijn van een eerlijke economie en kan er ook niets veranderen aan de situatie in Afrikaanse landen. In het onderzoek en in de documentaire is de strijd van de boeren een belangrijk aspect. Er is namelijk een strijdbeweging aan het opkomen die van onderuit de situatie tracht te verbeteren. Het is momenteel een zeer ingewikkelde situatie, je moet de documentaire zien om het te begrijpen. Nu hij bijna af is, gaan we filmfestivals en redacties contacteren.

heb bijvoorbeeld een reportage gemaakt (wederom samen met Arne Gillis) over duizenden bewoners die uit hun dorp Kounkoufouanou in Burkina Faso werden gejaagd. De politie brandde hun huizen plat om plaats te maken voor een mijn. Dat kwam nergens op de nationale televisie omdat het zogezegd geen interessant nieuws was. Enkel MO* magazine heeft er destijds een artikel aan gewijd.

Gelukkig zijn er tijdschriften zoals deze om zulke onderwerpen naar voren te brengen.

DOSSIER: MENSENRECHTEN

10

Wat is het verhaal dat verteld moet worden met je huidige documentaireproject over katoen?

Wij hebben getracht het verhaal van de boeren te vertellen door hen zélf aan het woord te laten. Dat is niet het gangbare perspectief. Voor velen klinkt dit onderwerp wellicht als een ver-van-mijn-bedshow, maar het zijn die boeren die het katoen voor onze westerse kleren aan het plukken zijn, en ik probeer hen een stem te geven.

Welke intentie schuilt er achter het vertellen van die verhalen? Mensen aanzetten tot het verbreden van hun eigen wereldbeeld? Tot activisme? Of iets anders?

Ergens schuilt er zeker een kleine activist in mij. Door in Burkina Faso te wonen en te werken heb ik vooral gemerkt dat als je iets wil veranderen, je niet alleen hier iets moet veranderen. De grootste problemen ontstaan namelijk door de invloed van Europa en de hele westerse cultuur. Je zou eerst in Europese landen de zaken moeten aanpakken om een eerlijkere machtsverhouding te bekomen tussen Noord en Zuid.

Mijn taak als journalist bestaat er uit om door middel van beelden en verhalen mensen in de westerse samenleving aan te sporen om juist dat onrecht tegen te gaan. Op die manier hoop ik dat mensen beter zicht krijgen op wat er

gaande is in de wereld en zelf gaan ijveren voor een eerlijkere politiek in eigen land, wat op zijn beurt zal zorgen voor een eerlijkere buitenlandpolitiek naar Afrikaanse landen toe. Er is heel weinig informatie die doorstroomt tot bij ons. De documentaire die ik nu aan het maken ben wordt vast niet getoond in Vlaanderen, maar eventueel wel in Frankrijk omdat de ngo-discussie en de katoenproblematiek daar bekend is. Ik wil mensen beter doen begrijpen hoe de globalisering en de vrije markt echt werken en welke impact dat heeft op ‘s werelds armsten.

“IK HOOP DAT MENSEN VIA MIJN WERK BETER ZICHT KRIJGEN OP WAT ER GAANDE IS IN DE WERELD EN ZELF GAAN IJVEREN VOOR EEN EERLIJKERE POLITIEK...”

Het thema van deze Verrekijkerseditie is ‘mensenrechten’.

Is dat een belangrijk onderwerp in jouw werk? Kom je regelmatig in situaties terecht waarbij mensenrechten geschonden worden? Hoe ga je daar als journalist mee om?

Mensenrechten is een gevoelig onderwerp omdat het zo ingewikkeld en genuanceerd is.

Idealiter zou ik zoveel mogelijk rond mensenrechten willen werken. Maar zoals ik reeds heb aangehaald is het niet het meest ‘sexy’ onderwerp en daarom commercieel minder interessant. Bijgevolg ben ik helaas genoodzaakt om daarnaast opdrachten te doen die wel geld opbrengen. Op die manier kan ik mijn eigen projecten uitvoeren, zoals bijvoorbeeld de katoendocumentaire. Ik ben zelf al vaak in situaties terecht gekomen waarin mensenrechten worden geschonden. Ik heb bijvoorbeeld in Senegal een documentaire gemaakt

over de talibé, kindbedelaars die in Koranscholen les krijgen, maar overdag op straat moeten bedelen voor eten en geld. Dat gaat gepaard met gruwelijke praktijken van uitbuiting. Sommige scholen laten kinderen een hele dag bedelen, ‘s avonds worden ze dan vastgeketend en mishandeld als ze niet genoeg geld hebben verzameld. Je kan met de vinger wijzen naar die scholen, maar in feite is dat een gevolg van armoede die het Westen heeft veroorzaakt.

De ouders van die kinderen hebben geen geld om ze te eten te geven en daarom sturen ze hen naar Koranscholen. Maar de leerkrachten op hun beurt hebben daar eveneens geen geld voor en kunnen niet rekenen op steun van de overheid, en dus laten ze hen bedelen. Daarom vind ik het uiterst belangrijk om als journalist de juiste context aan te bieden met de correcte nuances, want maar al te vaak tonen reportages slechts één kant van het verhaal.

Is het dan niet moeilijk om daar geen kant in te kiezen?

Tijdens mijn opleiding Journalistiek werd objectiviteit erin geramd, maar ik geloof daar niet echt in. Alleen al door de keuze van wie je interviewt, maak je een opdeling en ben je niet objectief meer bezig. Daarnaast zit je met een westers denkkader waar je onmogelijk buiten kan. Er bestaat niet zoiets als internationale objectiviteit. Er heerst hier een totaal andere realiteit die bijna onmogelijk te bevatten is voor een Europeaan. Ik heb wel geleerd tijdens mijn opleiding Internationale Samenwerking Noord Zuid om mij in de positie te stellen van iemand van een andere cultuur, maar het blijft altijd heel erg moeilijk. Je moet proberen te begrijpen waarom mensen de dingen doen die ze doen vanuit een lokale context, zonder daar een oordeel over te vellen, zoals bijvoorbeeld in het geval van de leerkracht in de Koranschool. Je

moet leren begrijpen waarom een probleem is zoals het is.

Is het je bedoeling om structureel veranderingen tot stand te brengen? Denk je dat het medium journalistiek daar een belangrijke rol in te spelen heeft? En hoe?

Bij het maken van de katoendocumentaire hebben we de focus gelegd op de stem van de boeren. In die zin hebben we ook hun kant gekozen. Dat is misschien niet objectief, maar wel de realiteit van een groep die anders nooit het woord krijgt.

Door die keuze te maken, neem je inderdaad een stelling in, wat zogezegd in de journalistiek uit den boze is, maar als persoon vind ik dat uiterst belangrijk. Je kan een bepaalde strijd naar voren brengen door te kiezen wie je aan het woord laat en wie niet. Begrijp me niet verkeerd, ik ben geen activist in de zin dat ik extreem met een overtuiging naar buiten kom. Je ziet vaak dat activisten de waarheid verdraaien in hun eigen gelijk, daar ben ik volledig tegen. Door het in beeld brengen van een bepaalde problematiek in een land, kan je kijkers en eventueel lezers aanzetten om de situatie in eigen land te verbeteren waar een soortgelijke problematiek zich voordoet. In die zin denk ik dat journalistiek een grote rol speelt in activisme en internationale strijd. Jammer genoeg halen acties vaak niet veel uit, tenzij ze opgepikt worden door internationale media. Bijvoorbeeld, het protest tegen de aanleg van twee oliepijpleidingen, de Keystone XL en de Dakota Acces Pipeline, werd massaal gemediatiseerd.

Dat zorgt wereldwijd voor meer steun en legitimiteit. Bovendien kan iedereen tegenwoordig een site opzetten en artikels publiceren over een bepaald topic.

Journalistiek moet trouwens nog leren om op een correcte en efficiënte manier gebruik te maken van sociale media. Nu zie je maar

al te vaak dat traditionele media mee op de kar willen springen, maar er niet in slagen om nog goede journalistiek te brengen.

Opkomende media daarentegen slagen daar wel in omdat zij weten hoe ze er gebruik van moeten maken. Sociale media kan een zeer doeltreffend platform zijn om informatie naar buiten te brengen, maar kan tegelijk ook gevaarlijk zijn, zoals het fenomeen fake news.

Er is alleszins nog veel werk aan de winkel.

Maak je dan zelf vaak gebruik van sociale media voor werkdoeleinden?

Tijdens de staatsgreep was ik zeer actief op Twitter. Ik wilde duidelijk maken wat er waar aan het gebeuren was. Mijn camera was immers al in beslag genomen, dus nam ik mijn smartphone en gebruikte Twitter om nieuwsberichten te posten. Ik ben daarnaast actief op andere sociale media, maar het is een overvloed aan informatie en daardoor raak je soms zelf het spoor bijster. Als je dat professioneel wil gebruiken moet je daar ontzettend intensief mee bezig zijn om jezelf te onderscheiden van de rest. Je moet opboksen tegen allerhande bots en scripts om zoveel mogelijk likes te hebben. Op de duur ben je daar meer mee bezig dan het journalistieke werk op zich. Soms gaat de kern van de zaak op die manier verloren.

Welke opdrachten liggen er nog in het verschiet?

Als de documentaire over katoen afgewerkt is, ga ik een reportage maken voor de UNHCR rond de vluchtelingenproblematiek in het Noorden van Burkina Faso.

Daarna zal het wat rustiger zijn, afhankelijk van de opdrachten die eventueel nog binnenstromen. Ik kan me altijd wel bezig houden.

Dankjewel Wouter Elsen, voor het interview . Ik wens je nog veel succes.

11 DOSSIER: MENSENRECHTEN

“IEDEREEN KAN TEGENWOORDIG EEN SITE OPZETTEN EN ARTIKELS PUBLICEREN OVER EEN BEPAALD TOPIC.”

EEN AFVAL-VRIJ LEVEN TYCHE BEYENS, STUDENTE AAN HET RITCS IN BRUSSEL, SCHRIJFT WEKELIJKS HAAR POGINGEN TOT EEN AFVAL-VRIJ LEVEN NEER OP HAAR BLOG ‘TYCHE GOES ZERO WASTE’. VOOR VERREKIJKERS LEGT ZE UIT WAAROM EN HOE. TEKST: TYCHE BEYENS VORMGEVER: MALINGA GODDERIS

DOSSIER: MENSENRECHTEN

12

DE KERSTMISCRISIS Al deze getallen deden mij tot pakweg 24 December helemaal niets. Ik vond mezelf altijd wel een milieubewust persoon in hoe ik eten consumeerde, want ik at bijna geen vlees, kip of vis. Ik hoefde geen rijbewijs te halen want ik ging toch nooit een auto gebruiken in mijn leven, veel te slecht voor het milieu en duur. Maar over afval nadenken? Ja, goh, een beetje sorteren van tijd tot tijd, maar meer dan dat? Die plastic zakken die we wekelijks vullen met afval, die verdwijnen toch mysterieus naar een of andere afvalhemel?

Tijdens het kerstfeest van 24 December veranderde die naïeve gedachtegang plots. Dit mede mogelijk gemaakt door twee erg ontmoedigde nieuwsberichten waarbij het eerste ging over de Vlaamse consument die

deze kerstperiode meer online aankopen had gedaan dan ooit tevoren. Het tweede ging dan weer over de temperaturen op de noordpool die 25 °C hoger lagen dan zou moeten. Terwijl de cadeaus werden uitgewisseld en verpakkingen van aller soorten mijn woonkamer vulde, besefte ik plots dat we in een hele gekke wereld leven. We leven in een wereld waarbij we gevoelens zoals liefde, eigenwaarde en appreciatie vervangen door wat er ervoor kunnen kopen of krijgen. En al die liefde is verpakt in plastic.

EEN DUIKJE IN DE PLASTIEKE OCEAAN

Het gaat natuurlijk niet enkel over cadeaus, het gaat over àlles.

Want alles wat je in een gemiddeld winkelrek kan vinden, van jonge kaas tot een aubergine, van een mascara tot een bus shampoo, van een pakje papieren zakdoeken tot een pak koekjes, is verpakt in plastic. Een lichtgewicht, efficiënt in gebruik, extreem goedkoop en in ruil daarvoor onbetaalbaar voor die planeet waar we allemaal samen op leven. Ergens diep in de stille Oceaan pruttelt een alsmaar groeiende soep, met een poepsimpel recept: 90 % plastic.

Die soep is ondertussen twee keer zo groot als de Amerikaanse staat Texas en als die blijft groeien zoals dat nu gebeurd, is de Oceaan tegen 2050 gevuld met nét zo veel plastic als dat er vis in de zee zit. Wat de gevolgen daarvan zullen zijn, is nog niet geweten. Maar hoe dan ook catastrofaal en daar moet je geen wetenschapper voor zijn.

Wat er naast die plastic rietjes, die je bij je dagelijkse Ice-tea op café krijgt, nog in de Oceaan belandt, publiceert het ‘Ocean Conservancy’

13 DOSSIER: MENSENRECHTEN

De gemiddelde Amerikaan gooit per dag 1,57 gebruikte plastic rietjes in zijn vuilnisbak. Alle Amerikanen bij elkaar geteld, komt dat neer op ongeveer 127 van die filmische gele schoolbussen die per dag volledig gevuld kunnen worden met plastic rietjes. In 2008 werden er wereldwijd 437 miljoen condooms aangekocht.

Daarvan belandde (dus diegenen die niet mysterieus verdwenen in de toiletafvoer) 1240 ton bij het stort. De gemiddelde Vlaming produceert 146 kilogram restafval per jaar.

Dat wil zeggen, afval dat volledig niet te recycleren valt en oftewel in de loop der eeuwen nooit zal afbreken.

“WE LEVEN IN EEN WERELD WAARBIJ WE GEVOELENS ZOALS LIEFDE, EIGENWAARDE EN APPRECIATIE VERVANGEN DOOR WAT ER ERVOOR KUNNEN KOPEN OF KRIJGEN. EN AL DIE LIEFDE IS VERPAKT IN PLASTIC.”

DOSSIER: MENSENRECHTEN

14

jaarlijks in een verslag. Om een kleine samenvatting te geven van het verslag uit 2014: 1.685.422 etensverpakkingen, 940.170 plastic flesjes, 847.972 plastic dopjes en 389.088 plastic zakken zijn dat jaar uit de oceaan gevist en aangespoeld aan stranden wereldwijd. In totaal maakt dat 5604 ton afval. Maar de Oceaan is geen vacuüm met enkel water en afval, de oceaan is een biotoop waarin duizenden, vermoedelijk miljoenen soorten naast elkaar leven maar ook in die plastic soep worden gedraaid. Steeds meer spoelen er vogels en vissen aan wiens maag volledig gevuld is met plastic afval. Maar het hoeft zelfs niet zo groots te zijn. Alleen al die kleine Zeeuwse mossel die je op je bord geserveerd krijgt, zit vol deeltjes plastic. Smakelijk!

WAT NU DAN?

Wat is de volgende stap naast deze angstwekkende cijfers, vraag je je misschien af; en dat was ook iets dat ik mezelf doorheen de kerstvakantie afvroeg. Eerst overwoog ik mijn spullen te pakken, het hoogstnodige weliswaar, en ergens in een hutje in Finland te gaan wonen waar ik zo weinig mogelijk CO2 zou gaan uitademen. Maar al snel zag ik in dat dat niet de oplossing ging zijn. Wat ik wel besloot te doen, was op onderzoek gaan naar hoe ik als consumerende particulier de kleinst mogelijke ecologische voetafdruk zou kunnen creëren.

Totaal zelfvoorzienend kan ik helaas (nog) niet worden. Ik leef op een kot in een grootstad. Ik heb ooit een poging gedaan tot het

verzorgen van een Basilicumplant maar zelfs de blaadjes die er al aan hingen bij aankoop, overleefden de week niet. Het antwoord ligt dan ook in een bewustwording van hoe we consumeren en zo kwam ik terecht bij een filosofie waar ik, vreemd genoeg, tot dan toe nog nooit over had gehoord, maar die wel in het bezit is van een eigen Wikipedia pagina: ‘Zero Waste’ of afval vrij leven.

DE GEBODEN VAN HET AFVALVRIJE LEVEN

De ideologische grondslagen zijn simpel: produceer zo min mogelijk of geen afval. Met afval wordt alles bedoeld dat niet te recycleren valt en dus een verbrandingsoven ingaat of op een stortplaats beland.

Maar ook spullen die na éénmalig gebruik al moeten gerecycled worden, zouden vermeden moeten worden. PMD is een ‘no-go’ want zoals bovenstaande cijfers helaas aantonen: dat plastic water flesje waar je niet zonder kunt, krijg heus niet altijd een tweede leven als fleecen trui. Papieren verpakkingen zijn technisch gezien toegelaten, maar eenmalige papierenverpakking blijft iets om te vermijden (wanneer er een alternatief is). Ook in het aankopen van producten die meer dan één keer worden gebruikt, gaat het erover om het meest duurzame materiaal te kiezen: herbruikbare materialen zoals glas, roestvrij staal en hout.

Meer en meer winkels schieten uit de grond die onverpakte producten verkopen of producten die volledig biologisch afbreekbaar

EIGEN ERVARING

Sinds 1 januari probeer ik zonder afval te leven. Dat lukt tot nu toe gemakkelijker dan ik ooit had durven dromen. Ik sta ervan versteld hoeveel alternatieven er bestaan. Kleine dingen, zoals een linnen broodzak gebruiken, maken al zo’n ontzettend groot verschil. Daarbij heb ik niet het warm water uitgevonden: er is overal online informatie te vinden om je te begeleiden bij een afval-vrij leven. Hele lijsten van alternatieve producten en verzorgings-recepten vind je bijvoorbeeld op het blog ‘Trash is

for Tossers’ van Lauren Singer, een jonge New-Yorkse die haar leven heeft toegewijd aan het produceren van onverpakt wasmiddel. Haar blog was bijvoorbeeld ook de inspiratie voor de verpakkingsloze winkel Robuust. In Nederland leidt het blog ‘Emma + John’ dan weer de Zero waste movement die, naast handige tips, ook recepten delen die zonder afval gemaakt kunnen worden. Het zorgt ervoor dat ik niet alleen maar bewuster met afval omga, maar ook met de voeding die ik aankoop. Ik heb de afgelopen twee maanden nog nooit zoveel gekookt in mijn leven. Het plezier om een volledig verpakkingsloze maaltijd te creëren, werkt zeer verslavend.

Het helpt ook dat ik er af en toe over schrijf in mijn blog. Zo blijf ik continue mezelf en mijn omgeving ook een beetje eraan herinneren waarom ik hiermee begonnen ben.

Maar het is natuurlijk niet altijd gemakkelijk. Er zijn momenten dat afval me wordt opgedrongen en er geen keuze meer is. Wat doe je bijvoorbeeld als je verslagen door de griep in bed ligt en hunkert naar een pijnstiller? Of wat als je op café plots een plastic beker in de handen wordt geduwd bij het bestellen van een pint? Dan wordt het een kwestie van wikken en wegen. Gezondheid gaat altijd voor, maar voor de pint moet je het positief bekijken: eindelijk het perfecte excuus om alleen nog maar Duvels recht van de fles te drinken. Het doel is dan ook afval bewust leven op die vlakken waar het wél gaat en zo zijn er wel wat.

Ik ben nog steeds bezig met de

producten die ik voor 1 januari had aangekocht, op te maken. Ik heb geprobeerd zoveel mogelijk uit te delen, maar niemand heeft wat aan een half-opgedroogde mascara. Ik heb dus wel een glazen pot waarin in m’n afval verzamel, maar dat is op dit moment nog niet helemaal representatief voor wat het afvalvrije leven zou kunnen zijn.

EEN NABESCHOUWING

Wat ik ook wel belangrijk vind om te vermelden, is dat het niet enkel onze verantwoordelijkheid is als individu om de afvalberg te beperken. Ik wil me als consument aanpassen omdat ik en mijn ecologische idealen daarbij passen en ook omdat ik een nogal ‘alles of niets’ mentaliteit heb die me soms ver brengt en me soms ook weer mijlenver naar achter katapulteert. Maar de grootste verantwoordelijkheid ligt nog steeds bij de overheid en het blijft een politieke kwestie. Alleen heeft de rampzalige wereldpolitiek van de afgelopen maanden ons genoeg aangetoond dat die niet altijd onze stem vertegenwoordigt. Omstreeks juni was er sprake van het idee om tegen 2020 de 146 kilogram restafval per Vlaming terug te voeren tot 130 kilogram. Dat is al heel goed, maar kan enkel slagen als we allemaal eens nadenken over hoe vaak we gedachteloos consumeren. Het ‘vraag en aanbod’ excuus, blijft van kracht telkens jij iets verpakt in huis haalt. Om hoopvol af te sluiten: je hebt verantwoordelijkheid, maar dat betekent dus ook dat jij iets kan veranderen!

15 DOSSIER: MENSENRECHTEN

zijn. In Antwerpen heb je ‘Robuust’, in Mechelen opent binnenkort ‘Kabas’ en in Brussel kan je terecht bij ‘Färm’ of ‘Chyl.’ Maar ook andere biowinkels verkopen vaak een kleine selectie aan onverpakte droge goederen.

Plastic zakjes voor groenten en fruit zijn natuurlijk absoluut verboden. Een katoenenzakje dient als perfect alternatief. Voor zuivel en dergelijke is het de bedoeling zelf een doosje (of fles) mee te nemen naar de toog en het voorverpakte product in de supermarkt te vermijden. Het komt er dan wel op neer dat bepaalde etenswaren die we gewoon zijn om snel op te pikken in de winkel, nu vervangen moeten worden door een zelfgemaakte variant.

Dat betekent voor de emo-eter dus geen impulsieve aankopen meer van Kinder Bueno’s op een rotdag. Maar als het een troost kan wezen: wel het perfecte excuus om wekelijks massa’s koekjes te bakken!

DIERENRECHTEN ALS MENSENPLI ENKELE BEDENKINGEN MET BETREKKING TOT ONZE OMGANG MET DIEREN TEKST: ELEONORA PAKLONS VORMGEVER: MALINGA GODDERIS

DOSSIER: MENSENRECHTEN

16

Ik nodig u uit, lezer, om mee na te denken bij het lezen van deze tekst en objectief de vragen die ik oproep te bespiegelen. Dit artikel is namelijk allesbehalve een aanzet tot het zaaien van tweedracht of een poging tot het wijzen van een beschuldigende vinger. Ik tracht enkel uw gezichtsveld enigszins te verbreden aangaande de penibele plaats van dieren in de wereld waar wij deel van uitmaken en waar wij, zo geloof ik, ook verandering in kunnen brengen.

Al zolang ik me kan herinneren heb ik de ogen van dieren en de ogen van mensen op dezelfde manier ontmoet met mijn ogen. Ik maakte nooit een onderscheid tussen de aanblik van een gestippelde hond die mijn weg kruiste op het voetpad en die van een begeesterde klasgenoot tijdens een spelletje voetbal. In die ogen meende ik een hele waaier aan intrigerende gevoelens af te kunnen lezen en het heeft me dan ook altijd verbaasd dat dieren in onze wereld enkel als het ons goed uitkomt als gevoelswezens behandeld worden.

Desalniettemin zag ik lange tijd geen tegenstrijdigheid of denkfout in het daarna zorgeloos verorberen van een bord varkensribbetjes.

Hoe komt dit? Waarom wenkt een klein kind de zwartgevlekte koe in de wei en hoezo drinkt het daarna als slaapmutsje een glas warme melk afkomstig van een andere koe wiens ogen veelal nooit het daglicht zullen ontmoeten? Vanaf onze eerste stappen op deze aarde

wordt ons in de oren geknoopt dat dieren onze vrienden zijn.

Dieren als voedsel op ons bord vormen echter een parallelle verhaallijn, zo ontstaan er twee aparte denksystemen die nooit met elkaar schijnen te overlappen. Het dode dier dat ligt te sudderen in een ambachtelijk bereid stoofpotje, is helemaal geen dier. Het dier dat op onze eettafel belandt, wordt als het ware ontdaan van zijn ziel.

Welbeschouwd zijn deze twee denkbeelden, als je er even bij stilstaat, toch onverzoenbaar?

Sommige viervoeters worden namelijk verheven tot onaantastbare gezelschapsdieren en anderen worden levenslang opgesloten en enkel benaderd als object van zinnelijk genot. Hebben dieren in onze maatschappij Ăźberhaupt enige rechten die niet slechts vanuit willekeur rondgestrooid worden?

Als de mens dan daadwerkelijk zo superieur is omwille van haar intellect, kan ze deze begaafdheid dan niet voor nobelere doeleinden inzetten? Op die manier zou ze de legitimiteit van haar positie in deze wereld tenminste enigszins kunnen staven. Worden we misschien misleid door onze oerinstincten die ons nopen tot overleving?

Dwingen deze ons tot het maken van zoveel mogelijk winst ongeacht de zaken die onze omgeving moet doorstaan opdat wij die Hoorn des overvloeds kunnen bemachtigen? Ik ben er rotsvast van overtuigd dat de mens nog

vervolgens onderwerpen aan hun gezag, kan er geen sprake zijn van rechtvaardigheid. Waarom zouden dieren niet gewoon als een ‘andere groep’ beschouwd kunnen worden, evenwaardig aan de menselijke soort? Ik vraag me altijd af waar die zucht vandaan komt de spierballen voortdurend te ontbloten en de zachtere stemmen te smoren met leeg geschreeuw.

Waar zit het onderscheid uiteindelijk als we onze trots even opzijleggen en toegeven dat varkens, koeien, schapen, kippen, om er slechts enkele te noemen, ook verdriet en blijdschap voelen?

Is het niet onze plicht voor de zwakkeren in de bres te springen opdat de levenskwaliteit van alle aardbewoners erop vooruitgaat?

Volgens mij komen deze tegenstrijdige gevoelens die eigen zijn aan de meeste mensen vandaag de dag voort uit permanente blootstelling aan manipulatie door industrieën die zwemmen in zeeën van geld dankzij hun lafhartige praktijken.

We maken ons zelf maar al te graag wijs dat het doodnormaal is om een pannenkoek te eten, hoewel voor het maken van dit heerlijke gerecht de maandstonden van kippen en de moedermelk van koeien wordt aangewend. Is dit niet vreemd? Des te eigenaardiger is het dat we onze neus ophalen voor ‘onnatuurlijke’ alternatieven als melk gewonnen uit planten en roerei op basis van tofu. Als we in onze huidige grootsteden als het ware bij het omslaan van elke straathoek struikelen over deze vele uitwijkmogelijkheden, waarom weigeren we dan resoluut de overstap of zelfs maar de poging tot ommezwaai? Deze producten zijn volledig vrij van dierenleed, menigmaal duurzamer voor het milieu in het algemeen dan dierlijke producten en zijn in

17 DOSSIER: MENSENRECHTEN

ICHT?

enige vrije wil bezit en beschikt over rationeel verstand. Door deze schatten vaardig aan te wenden, komt hij toch logischerwijs tot de conclusie dat al die schadelijke overdaad, overbodig is? En in het bijzonder dat het vele lijden dat er onlosmakelijk aan verbonden is, vermeden kan worden? Ons bodemloze vat aan kostbare wijsheid waarin denkers gedurende onze gehele geschiedenis feiten en ideeën geworpen hebben, bevat vast en zeker een oplossing voor dit probleem. We kunnen overleven zonder dierlijke producten en zelfs een langer en gezonder levenspad bewandelen door deze levensstijl de onze te maken. Het voedsel dat deze dieren consumeerden, kunnen we bijgevolg eerlijker verdelen over de wereldbevolking en verdere ontbossing tegengaan.

Bovendien kan er volgens mij hoe dan ook geen vrede zijn tussen mensen als eender welk levend wezen systematisch onderdrukt wordt. Is dit dan niet waar we uiteindelijk allemaal naar streven, naar harmonie? Is wat wij eten voorts niet doordrenkt van negatieve gevoelens, wenden we de doodsangst van dieren verdoemd tot onderwerping dan niet aan als energie voor onze dagelijkse bezigheden?

Hoe kan men vreedzaam zijn als men deze stille oorlog, die elk moment van de dag tevergeefs gestreden wordt, ontkent? Onze wereld zou er goed aan doen deze boosheid en negatieve energie eindelijk overboord te werpen en definitief in harmonie te leven met haar omgeving. Het is toch eigenlijk slechts een kwestie van respect? Hetzelfde geldt voor mensenrechten. Zolang er groepen zijn die verkondigen dat zij meer rechten verdienen dan andere groepen en deze zogenaamde tweederangsburgers

Ikzelf ben veganistisch. “Nu komt de aap uit de mouw”, zal u wel denken maar dit betoog is helemaal geen propaganda om mijn eigen doeleinden te dienen, maar een verzoek tot medeleven met onze doofstomme vrienden. Vaak noemen mensen aan wie ik vertel over mijn levensstijl deze extreem.

Ze drukken me op het hart dat het jammer genoeg helemaal geen verschil maakt of ik enkel plantaardige producten consumeer of ook af en toe een vorkje vlees mee prik. Ik vraag me dan af of deze mensen überhaupt geloven in individualisme en in het feit dat wij als personen wel degelijk de touwtjes in handen kunnen nemen wat betreft ons eigen leven.

Met name over ons gevoelsleven.

Zelfs al zou een veganistische levensstijl geen verschil maken, zelfs al is het maar een druppel

in de oceaan, -wat het voor alle duidelijkheid niet is- ik voel me schatplichtig aan mezelf om mijn principes te volgen, om principes te hebben. Hoe zouden wij anders ons DNA kunnen uitdrukken en rechtmatig onze eigen persoon als uniek mensenkind beschouwen?

Is dit niet net wat men zo mooi “zingeving” noemt? Is het niet net navolgenswaardig om te vechten voor idealen, zeker als dit vreedzaam gebeurt? Dikwijls maalt daarom ook de vraag door mijn hoofd waarom er zoveel irritatie en zelfs haat bestaat jegens planteneters. Als wij onze boodschap met zij die ons het oor lenen, wensen te delen, wat precies is hier dan mis mee?

Net deze verreikende irritatie die vegetariërs teweeg brengen, onderstreept hoe diep het nuttigen van dierlijke producten geworteld zit in ons verleden en heden.

Met de neus gedrukt worden op deze notie van tegenstrijdigheid, tussen dieren als levende wezens en dieren als objecten, ontketent verontwaardiging en zelfs woede in velen van ons.

Toch denk ik dat het loont regelmatiger open te staan voor standpunten die op het eerste zicht niet stroken met je eigen overtuigingen. In discussie treden kan leiden tot verhelderende inzichten en dat is dan ook de reden dat ik dit opiniestuk wou schrijven. Om op die manier enige stof tot nadenken te verspreiden die misschien solidere gevoelens van compassie kunnen helpen opwekken.

19 DOSSIER: MENSENRECHTEN

smaak niet te onderscheiden van hun dierlijke tegenhanger. Is er dan heel waarschijnlijk geen sprake van een niet al te onzichtbare hand die de massa verhindert mee op de kar te springen? Het staat buiten kijf dat mensen vaak gemotiveerd worden tot moreel bedenkelijk gedrag omwille van winstbejag. Waarom bestaat er dan zo een groot taboe rond het erkennen van lobbygedrag door de vleesindustrie, de melkindustrie, de eierenindustrie enzovoort? Waar hebben zij deze uitzonderingsbehandeling aan te danken, hoe slagen zij erin het protest tegen de onrechtvaardigheden die zij dagelijks begaan, de mond te snoeren?

Technologische vooruitgang betekent niet automatisch vooruitgang voor de mensheid.

Ontwikkelaars schetsen graag een luilekkerland waarin robots het harde werk uitvoeren en wij achterover leunen. Slimme robots kunnen ons helpen bij opgaves waarin personen tekort schieten, maar de werkelijkheid is complexer dan het ideaal. Onze mensenrechten komen in gevaar wanneer innovatieve bedrijven de koers bepalen.

TEKST: BIJOU VAN DER BORST VORMGEVER: MALINGA GODDERIS

Intelligente robots dringen steeds meer door in ons dagelijks leven.

Geen sector lijkt te ontkomen aan deze verandering. Banken ontslaan personeel, omdat algoritmes de financiële keuzes maken. De transportsector krijgt te maken met zelfrijdende auto’s. Ouderen zijn straks voornamelijk op robots aangewezen om hen te verzorgen.

In oorlogsgebieden zetten militairen drones in om vijanden te beschieten zonder risico voor de eigen troepen.

Ontwikkelingen op het gebied van artificiële intelligentie (AI) volgen elkaar steeds sneller op. AI staat voor kunstmatige intelligentie.

Dat zijn software of robots die menselijk denken imiteren. Met behulp van data en algoritmes kan AI taken uitvoeren zonder inmenging van een persoon. Door het verzamelen van gegevens kunnen sommige robots zichzelf steeds nieuwe vaardigheden aanleren. Siri, de assistent in een Apple telefoon, is een vorm van AI. Innovatieve bedrijven als Google en Amazon proberen elkaars uitvindingen steeds te overtreffen.

Het aantal octrooiaanvragen voor robottechnologie is de afgelopen tien jaar verdrievoudigd.

WETGEVING HINKT ACHTEROP In de onvoorspelbaarheid van deze veranderingen schuilt het gevaar van kunstmatige intelligentie. Nee, niet in de zin van al die sci fi horror scenario’s, maar juridisch gezien.

Er is namelijk nog nauwelijks wetgeving ontwikkeld over AI. Wanneer een slimme robot schade aangericht, is het onduidelijk wie er verantwoordelijk is voor de

kosten en het ongeval. Daarom riep op 15 februari dit jaar het Europees Parlement (EP) de Commissie op zich over dit onderwerp te buigen. Het EP pleit voor wetgeving specifiek bestemd voor AI. Op dit moment bepalen de producenten nog hoe onze juridisch onzekere toekomst er uit ziet.

Programmeurs hoeven zich tot nog toe niet aan ethische codes te houden bij het ontwerpen van slimme technologie. Dat is vreemd wanneer je je bedenkt dat robots zwakkere mensen helpen in verzorgingstehuizen of mensen doden in oorlogen.

Het Europees Parlement schrijft in haar aanbevelingen: onderzoeksactiviteiten op het gebied van robotica moeten de grondrechten respecteren. Gebruik moet gericht zijn op het welzijn en de zelfbeschikking van het individu en van de maatschappij in het algemeen. De menselijke waardigheid en autonomie, in zowel fysiek als geestelijk opzicht moeten altijd voorop staan.

Als we naar de ontwikkelingen van het moment kijken blijkt dat de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM) worden ondergesneeuwd door het streven naar innovatie. Zowel op het gebied van oorlogvoering, werk als zorg. Stuk voor stuk facetten waarvan menselijke waardigheid een belangrijk onderdeel uitmaakt.

“Militaire en economische druk zal leiden tot versnelde ontwikkeling

van zulke systemen”, stelt wetenschapper Steve Omohundro in zijn artikel: Autonomous technology and the greater human good. Ontwikkelaars moeten razendsnel beslissingen nemen om de concurrentie te snel af te zijn.

Nadenken over ethische dilemma’s loont hen niet.

ROBOTS VERKRACHTEN NIEMAND

Het belang van snelheid zie je in de ontwikkeling van autonome wapens. Het leger wil zo vlug mogelijk technologieën ontwikkelen die de tegenstander niet heeft. Dit kan leiden tot een wapenwedloop, voorspelt Omohundro. Het Amerikaanse leger ziet voordelen in het gebruik van AI. In een rapport van de US Air Force in 2010 worden de strategieën voor 2010-2030 besproken. Daaruit leren we: “Extra inzet van flexibele en zelfdenkende systemen kunnen grote voordelen opleveren. Je wint tijd en hebt een operationele voorsprong op tegenstanders, omdat die beperkt zijn door menselijke planning en beslissingssnelheid.”

Het gebruik van militaire robots is de laatste jaren enorm toegenomen, stelt Omohundro.

De bekendste militaire robots zijn drones (UAV’s). Van 2004 tot 2012 hebben Amerikaanse drones in Pakistan 3.176 mensen gedood.

Het gebruik van robots in oorlogen kent verschillende voordelen.

Machines verkrachten en ontvoeren geen mensen, daarnaast kunnen ze niets stelen of gewond raken. Wat dat betreft zou de inzet van drones de mensenrechten vooruit helpen.

DOSSIER: MENSENRECHTEN

22 Ondanks de toename beschermt de wet mensen haast niet tegen het gebruik van autonome wapens.

Het Europees Parlement pleit daarom voor een verbod op de productie, ontwikkeling en het gebruik van volledig autonome wapens waarmee aanvallen kunnen worden uitgevoerd zonder menselijke tussenkomst. Daarnaast liggen er nog verschillende juridische dilemma’s op tafel. Een mens is pas schuldig bevonden van moord wanneer hij bewust iemand doodt. Wanneer het onbewust gebeurt, gelden er andere regels.

Daaruit rijst de vraag: kan een robot “onbewust” iemand doden?

Oorlog voeren via machines verandert de beleving van oorlog compleet. Tot nu toe worden militairen geconfronteerd met menselijk leed. Wanneer zij via schermen beslissingen nemen en machines het werken laten doen, realiseren ze zich dan nog dat ze met personen aan de andere kantvan het scherm te maken hebben? In de UVRM staat dat elke persoon waardig behandeld moet worden. Nu kan je discussiëren dat oorlogen nooit menswaardig geweest zijn, maar maakt het gebruik van robots de realiteit niet nog minder menswaardig? Wat

doet het met een persoon wanneer hij de kans ervaart dat een machine hem elk moment kan doden?

MINDER UREN, MEER VERDIENEN?

In Westerse landen is de kans dat een machine je leven bedreigt klein. De mogelijkheid dat een machine je baan inneemt is daarentegen groot. Volgens de Europese Commissie is in 2020 voor 90% van de banen digitale kennis vereist. Deze verandering zagen we vorig jaar toen de bank ING mededeelde dat zij de komende jaren 70.000 banen zullen schrappen. “Steeds meer mensen doen hun bankzaken via mobiele apparaten,” liet Ralph Hamers, CEO van ING, weten.

“Alles wat routinematig werk is, zal geautomatiseerd worden,” stelde Martin Ford, ondernemer in Sillicon Valley tegen de nieuwszender NOS. Robots in de productie bieden de mens ook voordelen. Ze kunnen gevaarlijke taken in een fabriek vervullen of gebieden verontreinigd door gevaarlijke gifstoffen schoonmaken. De toename van robots bij de productie van goederen en diensten betekent dat

met minder mankracht een hogere productiviteit behaald wordt en dat sommige banen hierdoor volledig zullen verdwijnen.

Volgens de UVRM heeft iedereen recht op werk, maar wat als er geen werk meer is? Het lijkt er op dat alleen bedrijfsleiders baat hebben bij deze ontwikkeling.

De Commissie Werkgelegenheid en Sociale zaken geeft in haar ontwerpresolutie aan dat ze twijfelt aan de houdbaarheid van ons socialezekerheids-, pensioen- en werkloosheidsverzekeringsstelsel.

De toenemende verdeeldheid in de samenleving zal groter worden en kan volgens hen leiden tot een hoge concentratie van rijkdom en invloed bij een klein deel van de samenleving. Ontwikkelaars van robots zullen, net als personen die toegang hebben tot de nieuwste technieken, de winst opstrijken. Terwijl de rechten van de mens juist voorschrijven dat iedereen evenveel vruchten moet plukken van wetenschappelijke vooruitgang.

ROBOT NAAST JE BED

Niet alleen de werkende middenklasse loopt tegen de robot aan. Ook de zwakkere in

de samenleving zullen robots ontmoeten. Er zijn op dit moment verschillende projecten met robots in de zorg in ontwikkeling. Zoals de robot Zora die in rusthuizen ondersteunt bij animatie van ouderen. Zora kan zingen en dansen, maar ook turnlessen geven. Deze assistentie helpt het personeel in de zorg mee taken uit te voeren. De voorspellingen zijn dat robots er voor zorgen dat de verpleging meer tijd krijgt voor hulpbehoevende personen.

Toch is er niet alleen reden tot juichen. Er is nog maar weinig bekend over de psychologische en maatschappelijke gevolgen van interactie tussen mens en robot.

Vooral voor kwetsbare groepen zoals kinderen en ouderen kan een robot verwarrend zijn. De apparaten kunnen emotionele reacties oproepen, of juist zorgen voor vervreemding van de werkelijkheid. Heb je als oudere later een keus wanneer je geen robot naast je bed duldt?

De zorg toont nog een gat in de wet als het gaat om de opkomst van artificiële intelligentie.

Medische cyber fysieke systemen helpen artsen bij het stellen van een diagnose. Het systeem dat personen onderzoekt, verzamelt

data over deze persoon en trekt daar conclusies uit. Deze elektronische patiëntendossiers doen vragen rijzen over de wetgeving als het gaat om privacy en het medische beroepsgeheim.

Vandaar dat de vraag groeit naar wetten die beter de privacy beschermen. Daarnaast moet men, volgens de Commissie Milieubeheer, Volksgezondheid en Voedselveiligheid, ervoor zorgen dat verzekeringsmaatschappijen of andere dienstverleners niet worden toegestaan om e-gezondheidsgegevens te gebruiken voor een discriminerende tariefstelling.

mens ziet het als een overwinning om steeds meer ingewikkelde uitvindingen te doen die slimmer en slimmer worden. Kunnen we nog van een overwinning spreken als we onszelf steeds meer afhankelijk maken van apparaten waarvan maar een klein deel van ons begrijpt hoe ze werken?

De minderheid in onze maatschappij heeft kennis over AI. Anderen zullen zich moeten aanpassen aan de wereld die nu door deze minderheid wordt bedacht. In die wereld kunnen we misschien niet meer ons eigen voedsel produceren, zelf diagnoses stellen of auto’s besturen. Dat wordt dan allemaal voor ons IEDEREEN AFHANKELIJK gedaan. Tot nu toe gaan de VAN GOOGLE ontwikkelingen in de technologie Wanneer we sneller diagnoses als een speer. De iPhone bestaat kunnen stellen en mensen in inmiddels alweer een decennium. de zorg kunnen helpen, is dit De technologie ligt mijlenver een zegen. Slimme technologie voor op de kennis in de politiek. kan ons daarmee helpen.

Ondertussen leert de zelfrijdende Ook de zelfrijdende auto lijkt auto van Google zichzelf bij elke mensenlevens te redden omdat rit hoe hij een bocht zo goed in 90% van de ongevallen een mogelijk neemt, maar is er nog menselijke fout de oorzaak is. Toch geen wetgeving over wie er moeten we voorzichtig zijn met precies aansprakelijk is wanneer wat we uitvinden, waarschuwt Nick een autonoom apparaat schade Bostrom, technoloog en schrijver veroorzaakt. De vraag is aan ons van het boek Superintelligence: op wie wij gaan wachten om de paths, dangers, strategies. De mensenrechten te beschermen.

DOSSIER: MENSENRECHTEN

23

2017. EEN KANTELJAAR VOOR DE EUROPESE UNIE TEKST: GILLES VAN HECKE VORMGEVER: MALINGA GODDERIS

DOSSIER: MENSENRECHTEN

24

2016 wordt door heel wat Europese politici als een rampjaar beschouwd. Zoals u wellicht al weet, was 2016 het jaar waarin zowel Brexit als de verkiezing van Donald Trump waarheid werden. In 2017 zal Europa zich opnieuw schrap moeten zetten: er vinden immers verkiezingen plaats in Frankrijk, Nederland en Duitsland. Het resultaat van deze verkiezingen kan het bestaan van de Europese Unie op de helling zetten.

Inderdaad, Europese doemdenkers zullen stellen dat 2016 slechts een voorbode is van wat er ons in 2017 te wachten staat. Voordat we overschakelen naar de mogelijke gebeurtenissen in 2017, lijkt het interessant om even stil te staan bij wat er net gebeurd is in 2016. Zoals u misschien heeft opgemerkt, kwamen zowel Brexit als de verkiezing van Trump als een donderslag bij heldere hemel.

De voting polls toonden namelijk aan dat de remain-voters in het Verenigd Koninkrijk zich in de meerderheid bevonden. Aan de andere kant van het water stond het dan weer buiten kijf dat Hillary Clinton de eerste vrouwelijke president van de Verenigde Staten zou worden. Geen van beide voorspellingen kwam uit.

Integendeel, het onwaarschijnlijke doemscenario werd waarheid.

WAT IS HET ESTABLISHMENT?

Veel analisten hebben al opgemerkt dat het in beide gevallen om een stem tegen het establishment ging. In het Brexitverhaal bestond het leave-kamp vooral uit oudere mensen, die zich

eerder in landelijke dan stedelijke gebieden bevonden. De kiezers van Donald Trump bevonden zich net als in Groot-Brittannië eerder op het platteland dan in de stad.

Een groot deel van de Trumpkiezers werd bovendien ook beschouwd als laaggeschoold. Deze gegevens illustreren alvast wat het establishment niét is. Maar wat is het establishment dan wél?

“HET LIJKT NIET ONREDELIJK OM TE STELLEN DE EEN EUROPESE UNIE ZONDER FRANKRIJK, MAAR VOORAL ZONDER DUITSLAND NIET LANG STAND ZAL HOUDEN.”

Wanneer de pers naar het establishment verwijst, doelt men vaak op een kleine groep mensen die over enorm veel macht beschikt: de zogenaamde ‘1%’.

Het gaat dan om bestuurslui van multinationals, invloedrijke politici, lobbyisten, … Zij zouden hun invloed aanwenden om wetgeving te laten aannemen die op hun maat gesneden is. Men probeert op deze manier louter zichzelf te verrijken en de machtspositie te versterken. Waar de media echter

HET UITMELKEN VAN JAN MODAAL

Eén verklaring gaat er vanuit dat heel wat kiezers oordelen dat er geen establishmentbeleid bestaat. Wellicht is het beter om iets genuanceerder naar de zaken te kijken. In de Europese en Amerikaanse samenleving is er de laatste jaren een wijdverbreid gevoel ontstaan dat er een soort van elitaire opperklasse bestaat.

Men kan de oorzaak hier gaan zoeken bij de financiële crisis uit 2007 én de manier waarop deze opgelost werd. Het is immers een publiek geheim dat de belastingbetaler moest opdraaien om de bankenwereld te redden.

De banken waren namelijk ‘too big to fail’: een eventueel faillissement van bepaalde banken zou alleen maar leiden tot meer faillissementen en moest dus koste wat het kost vermeden worden.

Hierdoor zou de belastingbetaler uiteindelijk de rekening gepresenteerd krijgen, terwijl de oorzaak nochtans grotendeels in het nonchalante gedrag van de banken lag.

Na de bankencrisis volgde geleidelijk aan een economische crisis. Dezetweede crisis zorgde ervoor dat er heel wat mensen hun jobs verloren. Die economische crisis laat zich trouwens nog steeds voelen, denk bijvoorbeeld aan de zwarte septembermaand afgelopen

jaar waarin talloze jobs verloren gingen bij ING, Caterpillar, Douwe Egberts, Axa, … Deze economische crisis kwam net op een moment dat er een heus besparingsbeleid werd geïnstalleerd in de meeste Europese lidstaten. Het is niet onredelijk te denken dat deze besparingsmaatregelen er kwamen als gevolg van de bankenreddingen.

Deze reddingen hadden de verschillende Europese regeringen namelijk handenvol geld gekost.

“SLAAN WE LINKS AF RICHTING VERDERE INTEGRATIE OF KIEZEN WE VOOR HET RECHTSE STRAATJE RICHTING EUROPESE DESINTEGRATIE?”

Inderdaad, de laatste jaren heeft de correcte belastingbetaler heel wat inspanningen moeten leveren om de fouten van de superrijken te herstellen. Men heeft hiervoor bitter weinig in de plaats gekregen.

Integendeel, een belangrijk deel heeft net het deksel op de neus gekregen. Het gevolg van dit alles is dat er zich vandaag heel wat frustratie bevindt onder een brede laag van de bevolking. Een frustratie die zich uit in een stem tegen het jarenlange beleid van het establishment. Maar waarom gaat het hier dan slechts over een nipte meerderheid die zich afzet tegen de ‘1%’-elite?

Omdat de financiële en de daaropvolgende economische crisis vooral ouderen en laaggeschoolden heeft getroffen.

Daar komt bovenop dat er door de technologische evolutie van de laatste decennia heel wat jobs aan machines en robots verloren zijn gegaan. Het is inderdaad zo dat deze technologische evolutie ook nieuwe jobs gecreëerd heeft, maar deze jobs kunnen niet

ingevuld worden door oudere en/of laaggeschoolde personen.

Zij beschikken immers niet over de vereiste kennis om zo een functie op te nemen. Het is dan ook niet toevallig dat net deze groep mensen massaal voor een ingrijpende verandering heeft gestemd.

ANTI-ESTABLISHMENT IN EUROPA

2017 is het jaar van de waarheid voor de Europese Unie. Er vinden verkiezingen plaats in Nederland, Frankrijk en Duitsland waar respectievelijk Geert Wilders, Marine Le Pen en Frauke Petry een stem tegen het establishment vertegenwoordigen. Deze controversiële politici wensen de stem tegen het establishment te vertalen naar een eventueel vertrek uit de Europese Unie. Het lijkt niet onredelijk om te stellen dat een Europese Unie zonder Frankrijk, maar vooral zonder Duitsland niet lang stand zal houden. Duitsland is namelijk de drijvende kracht achter de relatieve welvaart in Europa. De Europese Unie lijkt dus voor een historische tweesprong te staan: slaan we links af richting verdere integratie of kiezen we voor het rechtse straatje richting Europese desintegratie?

Momenteel ziet het er naar uit dat we eerder naar rechts hellen. Zowel Marine Le Pen als Geert Wilders liggen momenteel op kop in de opiniepeilingen. In Duitsland kent de Alternative für Deutschland (AfD) even een moeilijkere periode. Terwijl ze in september 2016 nog 16% van de stemmen zou binnengehaald hebben, krijgt de partij momenteel slechts’ 11% van de stemmen achter haar naam. Wellicht dienen we ons dus eerder zorgen te maken om Frankrijk en Nederland.

25 DOSSIER: MENSENRECHTEN

niet op ingaat, is dat er blijkbaar heel wat mensen het zogenaamde establishment zijn blijven steunen.

Hoewel we in Europa de stemmen voor het remain-kamp en Hillary Clinton als normaal beschouwen, is dit eigenlijk allerminst logisch. Als er inderdaad sprake zou zijn van een ‘1%’-elite, hoe komt het dan dat slechts een kleine meerderheid zich afzet tegen het establishment?

DOSSIER: MENSENRECHTEN

26

Het lijkt erop dat zowel de Europese beleidsmakers als de nationale overheden de laatste jaren te weinig rekening gehouden hebben met de slachtoffers van de financiële en economische crisis.

Jammer genoeg kunnen we niet stellen dat hier vandaag de dag veel aandacht aan besteed wordt.

Door de Arabische Lente werd de Europese Unie geconfronteerd met een blijkbaar moeilijk op te lossen migratievraagstuk.

Europese politici hebben zich te veel geconcentreerd op dit vraagstuk zonder dat de vorige (economische) kwestie opgelost werd. Dat heeft als gevolg dat de Europese slachtoffers van de economische crisis zich tekortgedaan voelen. Hier hebben rechtse, nationalistische groeperingen doorheen heel Europa handig gebruik van gemaakt. Zij hebben van de mogelijkheid geprofiteerd om de economische malaise te linken aan de vluchtelingenproblematiek.

Volgens hen zou het sluiten van de grenzen ervoor zorgen dat er opnieuw gefocust kan worden op het lot van de eigen onderdanen.

Hiervoor zou men dan uiteraard uit de huidige Europese Unie moeten stappen.

INTEGRATIE OF DESINTEGRATIE

Het is moeilijk om concrete voorspellingen te doen en het is belangrijk om alles in de juiste context te plaatsen. In Nederland zou een overwinning van Geert Wilders ervoor zorgen dat zijn Partij Voor de Vrijheid (PVV) de grootste partij wordt. De kans dat zijn partij dan effectief zou mogen besturen, is echter redelijk klein.

Er wordt immers aangenomen dat andere partijen geen coalitie willen aangaan met de PVV. In Duitsland geldt dan weer dat de Bondskanselier verkozen dient te worden via een absolute

meerderheid in het parlement. Het lijkt dus vrij onwaarschijnlijk dat Frauke Petry het in de aankomende verkiezingen tot bondskanselier zal schoppen. In Frankrijk liggen de zaken dan weer anders. Daar beschikt de president over heel wat macht. Indien Marine Le Pen de verkiezingen wint, dan zal zij de eerste vrouwelijke president van Frankrijk worden. Deze kans is wel degelijk reëel. Zij wil niet per se uit de Europese Unie, maar wil de organisatie wel drastisch hervormen zodat er weer meer bevoegdheden naar de staten gaan.

Indien de Europese Unie hier niet mee akkoord gaat, dan dreigt een Frexit.

“MARINE LE PEN WIL FRANKRIJK NIET PER SE UIT DE EUROPESE UNIE, MAAR WIL DE ORGANISATIE WEL DRASTISCH HERVORMEN ZODAT ER WEER MEER BEVOEGDHEDEN NAAR DE STATEN GAAN.”

Samenvattend kunnen we stellen dat de financiële en economische crisis zich na enkele jaren vertaald hebben in een Europees-politieke crisis. De beleidsvoerders hebben te weinig rekening gehouden met een zeer kwetsbare groep en krijgen vandaag de rekening gepresenteerd. Zoals eerder al gesteld: 2017 wordt een kanteljaar voor de Europese Unie. Ofwel wordt er voor het pad van de desintegratie gekozen en brokkelt ze uiteen, ofwel overleeft ze de huidige crisis en heeft ze de mogelijkheid om te leren uit haar fouten. In het laatste geval zou dat betekenen dat de Europese Unie in de toekomst een meer representatief beleid voert, waarbij ze rekening houdt met zowel de middenklasse als de meer kwetsbare laag van de bevolking.

JOURNALIST? FOTOGRAAF? VORMGEVER? ILLUSTRATOR? EINDREDACTEUR?

DOSSIER: MENSENRECHTEN

27

GEÏNTERESSEERD? Wij zijn op zoek naar vormgevers, illustrators, journalisten, eindredacteurs en fotografen. Ben jij creatief, nieuwsgierig, innovatief of heel erg gemotiveerd? Waag dan je kans en vervoeg je bij ons team!

Iedereen die geïnteresseerd is, kan ons contacteren via Facebook, info@verrekijkers.org

Dikwijls zijn we er ons niet van bewust hoeveel schoonheid er schuilt in het dagdagelijkse leven, hoeveel pracht een park in prille bloei op de vooravond van de lente uitstraalt en hoe duizelingwekkend veel esthetiek er opeengepakt zit in ons straatbeeld. Sommige individuen belasten zich echter maar al te graag met de nobele taak deze verborgen parels te ontsluieren voor iedereen. De Roemeense fotografe Mihaela Noroc is onbetwist één van deze edelmoedige figuren. Deze bijzondere vrouw doorkruist de hele wereldbol op zoek naar bezielde vrouwen wiens ogen de schittering van de menselijke ziel staven en als het ware een lofzang zijn op diens universele schoonheid.

TEKST: ELEONORA PAKLONS VORMGEVER: MALINGA GODDERIS Momenteel is ze druk bezig haar adembenemende portretten van vrouwen, afkomstig uit meer dan 45 landen, te bundelen in een magistraal boek dat ze “The Atlas of Beauty” gedoopt heeft. Elke foto wordt vergezeld door een korte anekdote uit het leven van de vrouw voor de lens. Met haar project wil ze hardmaken dat schoonheid juist in diversiteit ligt. Op die manier slaagt ze erin aan te tonen dat we veel

meer gemeen hebben met onze medemens dan we op het eerste gezicht vermoeden.

Haar geesteskind verschijnt waarschijnlijk dit jaar nog op de markt.

In afwachting van de publicatie kan haar unieke levenswandel op de voet gevolgd worden via sociale media waaronder Instagram (@the.atlas.of.beauty), Facebook (The Atlas of Beauty) en Tumblr (www.theatlasofbeauty. com).

RECEPT MET RESPECT

EERLIJK EN GEZONDE PINDAREPEN met chocolade en pindanoten

Snoep gezond met deze volle, zoete en hartige chocolade pindareep.

De ingrediënten zijn eerlijk en milieuvriendelijk geteeld. Door fairtrade producten te kopen, bezorg je boeren een inkomen waardoor ze zelf de omstandigheden kunnen creëren om uit de armoede te geraken. Van een recept met respect gesproken!

TEKST: ISABELLE GHELDOLF

DOSSIER: MENSENRECHTEN

30 INGREDIËNTEN • • • • • • • •

100 gram pindanoten 4 el fairtrade biologische cacaopoeder 3 el biologische esdoornsiroop 50 ml biologische kokosolie 200 gram ontpitte Medjool dadels 2 el pindakaas 1/2 el vanille poeder of extract plantaardige melk met vanillesmaak

BEREIDING

Hak 100 gram pindanoten fijn in de foodprocessor. Voeg vier eetlepels fairtrade biologische cacaopoeder, drie eetlepels biologische esdoornsiroop en 50 ml biologische kokosolie toe aan het notenmengsel en verwerk het in de processor tot een deeg. Neem een rechthoekige glazen of metalen ovenschaal, leg er bakpapier in en spreid het deeg egaal uit in de schaal. Zet de schaal in de koelkast.

Achter cacaoproductie schuilt een bitter verhaal. West-Afrika kweekt 70% van de wereldproductie van de cacaoboon. De cacaoboeren kweken en verkopen enkel de bonen en zijn afhankelijk van de grote multinationals voor de afname van de cacao.

Zelf chocolade produceren is niet mogelijk omdat ze de infrastructuur niet hebben.

Daarom slagen de boeren er niet in om winst op te strijken. Die gaat naar de bedrijven die de chocolade maken. Door fairtrade chocolade te kopen, geef je de boeren de kans om een stuk chocolade te eten want dat hebben ze vaak nog nooit geproefd.

Laat 200 gram ontpitte Medjool dadels een kwartier lang weken in gekookt water.

Voeg vervolgens de dadels, twee eetlepels pindakaas, een halve eetlepel vanille poeder of extract, een scheutje plantaardige melk met vanillesmaak zoals Oatly samen in de foodprocessor en laat het toestel draaien tot het een gladde massa wordt.

Let op dat je pindakaas koopt zonder palmolie. Om palmolie te produceren, hakken bedrijven zoals Unilever en Nestlé elk uur ongeveer honderd voetbalvelden aan regenwoud om in Indonesië en Maleisië, volgens Greenpeace. Het regenwoud zorgt niet enkel voor gezonde lucht, het is ook de thuis van bedreigde diersoorten zoals tijgers en oerang oetangs. Door producten te kopen zonder palmolie, neemt de vraag naar dit product af en red je de dieren en het regenwoud.

UIT MET VERREKIJKERS JUNI

ZUIDCAFÉ

ZUIDERS GETINT

PARADISE CITY

HOE EERLIJK IS ONZE SMARTPHONE

ZONDAG 18 JUNI

23, 24, 25 JUNI

DINSDAG 13 JUNI

De Noord-Zuiddienst van Heistop-den-Berg organiseert de zevende editie van ons 2-jaarlijks wereldfeest Zuiders Getint Met dit wereldfeest willen we: zoveel mogelijk mensen onderdompelen in zuiders sferen, de bezoekers kennis laten maken met de Noord-Zuiddienst en de Noord-Zuidorganisaties en 4de pijler initiatieven actief te Heistop-den-Berg, en het aspect duurzame ontwikkeling een plaats geven op het wereldfeest, door bv. een bewuste keuze voor het gebruik van wisselbekers.

Op het programma staan o.a. wereldmuziekoptredens, zuiderse workshops, verkoop- en infostanden, een Cubaanse cocktailbar, een berbertent waar het rustig toeven is en je kan genieten van zuiderse gerechten en muntthee ...

Paradise city is een duurzaam muziekfestival bij het kasteel van Ribaucourt in Perk, net voor Brussel. Underground electronische muziek wordt afgewisseld met een ecologische keuken, in een groene omgeving met meer dan genoeg ruimte om te dansen.

De nadruk van het festival ligt op diversiteit, verandering en optimisme naar de toekomst.

Vandaag de dag kunnen we niet meer zonder elektronica. Voor deze moderne levensstijl zijn heel wat grondstoffen nodig, die steeds zeldzamer worden. Deze elektronica wordt geassembleerd door arbeiders in enorme fabrieken in het globale Zuiden, vaak in slechte arbeidsomstandigheden. Dit Zuidcafé zoomt in op een concreet alternatief, de Fairphone. Na een documentaire gaan we in gesprek met een medewerker van het bedrijf Fairphone.

Het Zuidcafé is een initiatief van Oxfam-Wereldwinkels, 11.11.11 en Broederlijk Delen i.s.m. Mo*Magazine en De Roma en met de steun van de Provincie Antwerpen.

De Roma Turnhoutsebaan 286, Borgerhout www.deroma.be

Boonmarkt, Heist-op-den-Berg http://www.heist-op-den-berg.be/ solidariteit-wereldfeest-zuiders-getint.html

Kasteelhoekstraat 1 Perk, Brabant, Belgium http://www.paradisecity.be/

Vanaf het volgende academiejaar gaat Verrekijkers digitaal. Hoewel we nog één lijvige editie per jaar uitbrengen, zal het leeuwendeel van het nieuws op onze website en sociale media te vinden zijn. De laatste vier hoofdredacteurs blikken terug- en vooruit:

DOSSIER: MENSENRECHTEN

32

Ik kwam als 17-jarige aan op de Universiteit Antwerpen met een onstilbare honger naar kennis en popelend om de grote wereld te ontdekken. Verrekijkers werd mijn venster op die wereld.

Achtereenvolgens als lezer, redactielid, hoofdredacteur en dan weer gewoon lezer, werd Verrekijkers voor mij het symbool van over de horizon kijken, van jezelf en anderen een geweten schoppen, maar ook van leren schrijven en leren wegwijs te geraken uit onze immer complexe maar fascinerende wereld. Wat ik geleerd heb bij Verrekijkers heeft me gevormd als journalist, als wereldburger en als mens.

Verrekijkers zal daarom altijd mijn venster op de wereld blijven.

– Margot Cassiers, hoofredacteur 2013-2014

Verrekijkers heeft – zoals de letterlijke zin van het woord aangeeft – me leren verder kijken.

Je studentenjaren zijn om het leven te leren kennen en jezelf te ontplooien. En hoewel de universiteit me een academische achtergrond heeft gegeven, was het mijn ervaring bij Verrekijkers die me mijn ogen heeft geopend voor wie ik ben en wat ik wilde doen in het leven. Deze ervaring was enkel mogelijk wegens alle deelnemers, van fotografen tot journalisten & grafische vormgevers tot eindredacteurs. Ik wil alle leden van harte bedanken voor een ongelofelijke ervaring en wens het nieuwe team het beste toe in het digitale tijdperk!

– Charlotte Lievens, hoofdredacteur 2014-2015

The times they are a-changin’, ook Verrekijkers moet er aan geloven. Voor het laatste nieuws grijpen we niet meer naar papier.

De smartphone, die toch al aan onze handen lijkt vergroeid, dient voor alle nieuwtjes, nu ook via bijna alle sociale media. De wereld lijkt steeds kleiner te worden, en meer binnen handbereik.

Terwijl het online allemaal korter lijkt te worden, is er ook een tegenbeweging: de longreads. Om Verrekijkers in leven te houden, is het belangrijk om deze trends te volgen. Een dikker nummer, dat je nog altijd vast kunt pakken, per jaar met tijdloze thema’s en prachtige, diepgravende stukken, en nieuws online- frequenter en korter. Dit is wat ikzelf vorig jaar als hoofdredacteur heb geprobeerd in te zetten, en waar ik zeker van ben dat het Verrekijkers alleen maar beter gaat maken.

– Lizet van de Kamp, hoofdredacteur 2015-2016

Jezelf steeds uitdagen en de wereld met een kritisch oog bekijken, het is niet vanzelfsprekend.

Verrekijkers was voor mij de eerste stap in dit proces. Het magazine gaf mij de uitgelezen kans om journalistieke aspiraties om te zetten in redactionele ervaring, eerst als journalist en daarna als hoofdredacteur. Samen met andere studenten van over de hele universiteit brainstormen over thema’s die ons nauw aan het hart lagen, brandend actuele kwesties verkennen en verhalen vertellen, een unieke beleving! Hoewel we digitaal gaan, blijven we met Verrekijkers met scherpe pen schrijven over duurzaamheid, globalisering, ontwikkelingssamenwerking, politiek en kunst.

– Arno Van Rensbergen, hoofdredacteur 2016-2017

certified PDF

OB67833

NIEUWS DAT JE ELDERS NIET LEEST!

OM OP DE HOOGTE TE BLIJVEN VAN DE SNEL VERANDERENDE EN MONDIALISERENDE WERELD MOET JE OP ONZE WEBSITE WWW.MO.BE ZIJN Op onze website vind je elke dag: • nieuwsberichten uit de hele wereld • diepgravende analyses en papers • exclusieve dossiers en reportages • scherpe opinies en columns • boeiende interviews met stemmen uit de hele wereld • wedstrijden voor niet te missen concerten en films • een agenda met interessante lezingen, debatten en andere events

Onze gratis nieuwsbrieven: www.mo.be/nieuwsbrief

Onze Facebookpagina: www.facebook.com/mondiaalnieuws

Onze Twitterpagina: www.twitter.com/mondiaalnieuws

Onze Instagrampagina: www.instagram.com/mondiaalnieuws

Onze klemtoon ligt op inzicht en duiding. De wereld begrijpbaar maken is onze missie!

OB67833_Adv_webMO_A4R.indd 1

31/01/17 11:05