Verrekijkers 18

Januari 2012 # 1 jaargang VI www.verrekijkers.org

Milieubewust met Bart ‘Barry’ Cannaerts Studenten over water De ganges en de schelde

INhoudstafel

INHOUDSTAFEL

Hoofdredactie Laurie Gadeyne

Redactie

2

3

VOORWOORD: Voel jij al natigheid?

4

DOSSIER: ‘Ontwikkeling staat of valt niet met milleniumdoelstellingen’

6

de Stem van de student: over water

8

Dossier: ‘Het ziet er niet rooskleurig uit voor het milieu’ Milieubewust met Bart ‘Barry’ Cannaerts

11

Column: Zoiets Simpels

12

Debat: Droombestemmingen weldra vergane glorie

14

Dossier: Ganges: Tussen smerige rivier en zuiverende godin

16

Dossier: Sigmaplan: Voor de Schelde ons het water aan de lippen zet

18

Fotoreportage

21

Goed Geweten: Kinderoffers in stijgende lijn in Oeganda

24

Blog: ‘Alles is zwart’

26

De wereld anders bekeken: Mega Gotcha in Thailand

28

Opinie: De keerzijde van de gouden medaille

30

Cultuuragenda: Uit met Verrekijkers

32

Cultuur: Tambien la Lluvia

33

Een dag in het leven van een vrijwilliger: KunST+ wint De Pluim

34

Recept met Respect

Verrekijkers

Carl Carpentier, Margot Cassiers, Stephanie Florizoone, Eliane Maes, Hans Moens, Charlotte Noël, Dries Rombouts, Fien Van den Steen, Janus Verrelst, Fien Hiel

Lay-out Wouter Moons

Werkten mee Charlotte Christaens, Kirsten Cornelissen, Anouk Degraeve, Julia M. Free, Michelle Paeshuyse

Verantwoordelijke uitgever Janus Verrelst Prinsstraat 13 - 2000 Antwerpen

Met de steun van

Tekst: Janus Verrelst

Voorwoord

Voel jij ook nattigheid?

Sommigen spreken van ‘blauw goud’. Vervuiling maakt van proper water inderdaad een kostbaar goed. En wat gebeurt er met gegeerde goederen? Die worden vermarkt. Volgens de ijzeren wetten van vraag en aanbod wordt drinkbaar water alleen maar duurder. Onlangs las ik nog in de krant hoe steeds meer Vlaamse gezinnen afgesloten worden van het waternet omdat zij hun rekening niet meer kunnen betalen.

Vind je dat normaal? De Verenigde Naties (VN) vinden dat alvast niet. In 2010 voegde de Algemene Vergadering van de VN de toegang tot drinkbaar water toe als een mensenrecht.

Het hoeft geen betoog dat we deze grondstof ten beste moeten beheren, zelfs koesteren. Of dacht je dat we rustig verder konden kabbelen op de huidige golf van nietsontziende massaconsumptie? Onze honger naar verbruik treft uiteindelijk ook ons. We kunnen toch niet tevreden zijn met dalende waterkwaliteit ten gevolge van industrie, mijnbouw en olieontginning? En leggen we ons neer bij de steeds extremere weersomstandigheden die het gevolg zijn van de klimaatsverandering?

Tegen de stroom van de Music For Life-diarreehysterie in, duiken we met dit nummer in de complexiteit van de waterproblematiek. En nee, je hoeft daar geen geld voor te doneren. Een nieuwsgierige en kritische blik doet al veel.

Misschien zet het je aan tot een duurzame gedragswijziging, zoals bij stand-up comedian Bart Cannaerts? Hij belooft Vlaanderen om enkel nog kraantjeswater te drinken, minder vlees te eten en maximum één keer per jaar het vliegtuig te nemen.

Er zijn ook Belgische ngo’s die structureel werk leveren.

PROTOS beheert verschillende waterprojecten in het Zuiden, Catapa ondersteunt organisaties in Latijns-Amerika die zich tegen de waterverontreinigende mijnbouw verzetten. Te ver-van-mijn-bed? Lees dan waarom Antwerpen haar Scheldekaaien heraanlegt om zich voor te bereiden op de stijgende zeespiegel. Antwerpen, één grote zwemvijver.

Duik je mee in het water?

Verrekijkers

3

Dossier

Tekst: Laurie Gadeyne — Foto’s: Laurie Gadeyne & PROTOS

‘ontwikkeling staat of valt niet met millenniumdoelstellingen’ D

e Wereldwaterdag op 22 maart staat in het teken van water en voedselzekerheid. Dat water onmisbaar is voor de wereldwijde ontwikkeling, beseft PROTOS maar al te goed. Deze ngo uit Gent focust zich sinds 2000 op watergerelateerde ontwikkelingsprojecten. Een unicum in België. Marc Despiegelaere van PROTOS vertelt over waterbeheer in Noord en Zuid, millenniumdoelstellingen en meer.

Volgens PROTOS besteedt de internationale gemeenschap te weinig aandacht aan de watersector. Gaan er te weinig middelen naar waterprojecten?

Om de millenniumdoelstellingen rond basissanitair en drinkwater te halen, moeten we jaarlijks ongeveer vijftien miljard dollar investeren. Vandaag is dat maar zes à zeven miljard dollar. Als we dan spreken over watersaneringen zoals wij die kennen, wanneer afvalwater terechtkomt in rioleringen en wordt gezuiverd, dan loopt dat kostenplaatje op tot honderd miljard dollar per jaar.

Liggen die lage investeringen aan politieke onwil?

Hoofdzakelijk wel. Beleidsmakers geven te weinig aandacht aan water, maar niet enkel donoren moeten instaan voor die investeringen. In eerste instantie moeten beleidsmakers in ontwikkelingslanden zelf veel meer investeren in watervoorzienin-

4

Verrekijkers

gen. Dat moet eerst gebeuren, maar ook die investering is vandaag veel te ontoereikend.

Kunnen de millenniumdoelstellingen nog gehaald worden?

Ze zullen bereikt worden, alleen is het de vraag of dat tegen 2015 zal zijn.

Trouwens, de hele ontwikkeling staat of valt niet met het behalen van de millenniumdoelstellingen. Volgens die doelstellingen moet de armoede, met al haar deelfacetten, tegen 2015 gehalveerd zijn. Dan blijven er nog steeds veel armen over die je niet zomaar in de steek kan laten. Iedereen moet toegang hebben tot drinkwater en iedereen moet kunnen opklimmen uit armoede. Dat zal nog enkele jaren langer duren, vrees ik.

Steeds meer internationale organisaties en overheden beschouwen water als een economisch goed, schrijven jullie op de website. Wordt water in onze samenleving gecommercialiseerd?

Volgens PROTOS moet de overheid instaan voor het beheer van water, wat niet betekent dat de private sector geen rol kan spelen in het uitvoeren van het beleid. De privatisering van de drinkwatersector was in de jaren negentig een voorwaarde voor ontwikkelingslanden wanneer zij een beroep wilden doen op fondsen van de Wereldbank en het Internationaal Monetair Fonds. Men is daar in 2000 tot scha en schande op teruggekomen, niet in het minst doordat de private ondernemingen zich terugtrokken. Zij kwamen tot de ontdekking dat de return on investment zeer laag is als ze voor alle burgers drinkwater moeten voorzien.

Dreigt er bij privatisering ongelijkheid in de toegang tot drinkwater?

Het probleem is dat de private sector niet tegemoet kan komen aan de eis dat er drinkwater moet zijn voor iedereen. Stedelijke gebieden zijn zeer interessant voor ondernemingen, omdat ze veel mensen tegelijk bereiken. Maar hoe meer je naar het platteland gaat, hoe meer je moet investeren om soms maar enkele bewoners te bereiken.

Jullie bestaan al bijna veertig jaar. Is er tegenover vroeger veel veranderd met de waterverdeling in het Zuiden en het bewustzijn over waterproblematiek in het Noorden?

dossier

Tekst: Laurie Gadeyne — Foto’s: Laurie Gadeyne & PROTOS

Er wordt niet meer dan vroeger gesensibiliseerd over de noodzaak van zuiver water in het Zuiden. Dat terwijl we merken dat het bewustzijn daarover in het Westen steeds meer afneemt. We vinden het maar evident dat er proper water uit de kraan komt.

De aanpak van de projecten in het Zuiden is wel grondig veranderd.

PROTOS evolueerde zelf ook van de filosofie ‘We zullen die projecten zelf eens uitvoeren’ naar de aanpak waarbij we lokale actoren begeleiden.

Is de waterproblematiek in België bestaande?

Die is zeker bestaande, maar ze is wel van een heel andere aard dan de problematiek in de ontwikkelingslanden.

De druk die we met ons afvalwater leggen op het milieu is zo groot dat de natuur dat water niet meer kan zuiveren. Daarom richtte de overheid in 1990 Aquafin op om de rioolen waterzuiveringsinfrastructuur in Vlaanderen verder uit te bouwen, te exploiteren en te financieren. Maar er zijn nog altijd gebieden in Vlaanderen die geen riolering en waterzuiveringsstation hebben. Dat zijn vaak landelijke gebieden met een lage bevolkingsdichtheid.

Millenniumdoelstelling 7: ‘Waken over een duurzaam milieu’ In 2015 moet de bevolking die geen basissanitair en toegang tot proper drinkwater heeft, gehalveerd zijn. Uit een rapport van de Verenigde Naties (VN) van 2011 blijkt dat al 87 procent van de wereldbevolking in 2008 toegang had tot drinkwater (doelstelling is 89 procent, nvdr). Alleen Afrika loopt sterk achter. Volgens Marc Despiegelaere ligt dit hoofdzakelijk aan de enorme bevolkingsgroei en het grote gebrek aan investeringen in het Afrikaanse continent. Als dit doel gehaald wordt, wat zeer reëel is, zal nog steeds één op tien personen wereldwijd geen toegang tot drink-

water hebben in 2015.

Hetzelfde VN-rapport stelt ook dat 77 procent van de wereldbevolking over basissanitair moet beschikken tegen 2015. Voor dat doel ziet het er veel minder rooskleurig uit. Zonder bijkomende inspanningen zal die doelstelling pas in 2049 bereikt worden. In 2008 beschikte nog maar de helft van de wereldbevolking over basissanitair.

Zeventien procent van de wereldbevolking, waarvan twee derde in ZuidAzië, deed toen zijn behoefte zonder enige voorzieningen.

Meer weten? www.beta.undp.org

Binnenkort mogen we je verwachten op de UA. PROTOS werkt al enkele jaren samen met de leerstoel Integraal Waterbeheer van professor Patrick Meire (UA). De kennis en expertise die zijn leerstoel publiceert, gebruiken we voor onze projecten in het Zuiden.

Tijdens Campus Zuid van 5 tot 8 maart komen we uitleg geven bij de film Flow, for love of water van Irena Salina, over de privatisering van watervoorzieningen. Zo’n films zijn meestal gemaakt door zeer geëngageerde cineasten. Ze zijn echt tégen dat wat ze aanklagen in hun film en missen soms nuancering.

Onze taak is om die nuancering wél te geven.

PROTOS in Noord en Zuid PROTOS (°1976) organiseert projecten rond drinkwater, sanitair en water voor de landbouw in Haïti, Ecuador, Benin, Mali, Rwanda, Oost-Congo, Burundi, Madagaskar en ZuidOeganda. Voorbeelden zijn de aanleg van waterleidingen, het boren van waterputten, het bouwen van toiletten, het verbeteren van irrigatiesystemen en het inrichten van waterrijke gebieden voor de landbouw. Door een betere toegang tot en gebruik van water, wil PROTOS de sociale en eco-

nomische situatie van de bevolking in het Zuiden verbeteren. De lokale actoren staan centraal in PROTOS’ projecten. Zij zetten zelf de projecten op en staan in voor het toekomstige beheer en onderhoud. Zo draagt PROTOS bij aan capaciteits- en kennisopbouw in de ontwikkelingslanden. In België sensibiliseren ze vooral scholieren, overheden, publieke en private wateractoren over de wereldwaterproblematiek.

Meer weten? www.protosh2o.org

Verrekijkers

5

stem van de student

Tekst: Janus Verrelst en Stephanie Florizoone — Foto’s: Stephanie Florizoone

Over water mensen een hele dag verliezen om aan water te geraken. Je moet het tenslotte gebruiken om te drinken, koken en wassen. Best wel essentiële zaken.

Zelf al iets aan den lijve ondervonden?

Buiten de jaarlijkse overstromingen in onze eigen kelder ben ik gelukkig allesbehalve een ervaringsdeskundige.

Heleen Lauwereys, bachelor Rechten Favoriete watersport?

Kajak, omdat het zo ontspannend is.

Terwijl je sport kan je ook van het uitzicht en de natuur genieten. Bovendien kan je dagenlang aan één stuk door kajakken. Soms moet je ook eens stoppen natuurlijk. Eerlijk gezegd hou ik meer van de rustpauzes dan van het kajakken zelf. Jaarlijks neem ik deel aan een kamp. Meestal in België, maar we zijn ook al in Frankrijk en Italië geweest.

Steeds meer worden ook Belgische gezinnen door geldgebrek afgesloten van het waternet.

Drinkbaar water is een basisrecht.

Langs de andere kant begrijp ik wel dat ze iets moeten doen aan wanbetalers, maar toegang tot water kan je niet ontzeggen.

Kraantjeswater of flessenwater?

Vroeger dronken we thuis flessenwater, maar nu drink ik kraantjeswater. Het heeft een heel neutrale smaak, dus je kan niet zeggen dat het niet lekker is. Bovendien is het veel praktischer: het kost veel minder en de flessen gooi je toch weg. Tot slot wordt de kwaliteit ervan beter gecontroleerd dan bij flessenwater.

Wat is volgens jou de grootste actuele ‘water-uitdaging’?

Dat iedereen toegang heeft tot drinkwater binnen een aanvaardbare afstand. Het zou niet mogen dat 6

Verrekijkers

Wat is volgens jou de grootste actuele ‘water-uitdaging’?

Ik heb vernomen dat een gemiddelde douchebeurt gemiddeld garant staat voor honderd liters water. Ook een toilet verbruikt veel. Waarom moeten we nu altijd tien liters water gebruiken voor dat beetje dat we moeten wegspoelen? Het is natuurlijk makkelijk van me om deze zaken te zeggen.

Het is pas wanneer ik mijn eigen comfort moet opgeven dat ik in opstand zal komen. Ik probeer er alvast bewust over na te denken en hoop dat het mijn gedrag beïnvloedt. Wat we dan wel goed doen, is ons water goed zuiveren. Je recupereert tekens weer het gebruikte water.

Ik denk dat de grootste uitdaging is om het aanwezige water op de wereld eerlijk te verdelen. De wetenschap zou zodanig moeten verbeteren dat we ook uit zout water drinkwater kunnen distilleren. Ik denk dat water de basis zal zijn voor een groot conflict. In India groeit de rijst al niet meer goed wegens de slechte kwaliteit van het water. We zijn niet goed bezig.

Zelf al iets aan den lijve ondervonden?

In Marokko heb ik eens mijn tanden gepoetst met kraantjeswater. Ik was er een paar dagen ziek van. Het geeft aan hoe slecht het kraantjeswater daar is.

Kamal Kharmach, bachelor Sociaal-Economische Wetenschappen Favoriete watersport?

Ik heb al wel eens een poging gedaan tot jetskiën. Dat was een leuke ervaring.

Steeds meer worden ook Belgische gezinnen door geldgebrek afgesloten van het waternet.

Dat is een groot probleem. We geven hulp aan arme landen in het Zuiden maar we leggen tegelijk onze eigen burgers droog. Een teken aan de wand dat we de verkeerde kant opgaan.

Tekst: Janus Verrelst en Stephanie Florizoone — Foto’s: Stephanie Florizoone

Kraantjeswater of flessenwater?

Sinds ik op kot zit drink ik kraantjeswater, al is het maar omdat het onmogelijk is om met al die flessen te gaan sleuren.

Zelf al iets aan den lijve ondervonden?

Lubumbe Van De Velde, master Rechten Wat is volgens jou de grootste actuele ‘water-uitdaging’?

Drinkbaar en veilig water voor iedereen. Want het drinken van vuil water is een van de grootste doodsoorzaken. Verder denk ik aan de kwaliteit van onze oceanen. Als alles sterft in de oceanen ziet het er niet goed uit voor ons.

Wat doe je eraan?

Ik douche sowieso te lang. Het kan veel beter.

Steeds meer worden ook Belgische gezinnen door geldgebrek afgesloten van het waternet.

Dat zoiets meer en meer voorkomt mogen we niet aanvaarden. We gaan terug naar af. We moeten ons afvragen wat de verantwoordelijkheid van de staat is. Moet die niet een minimum van levensstandaard voorzien?

Hedwig Sillen, master Geneeskunde Favoriete watersport?

Raften! Omdat je met veel meer mensen samen kan zitten. Het is bovendien goed voor de groepssfeer. Ik ben al gaan raften in Oostenrijk, Italië en Zwitserland.

Vorig jaar maakte ik een reis op het platteland van Zuid-India. Ik kon toen niets anders dan altijd mijn eigen water meenemen. Er was een tekort aan water en het was zeer vuil. Het was zo vuil dat je jezelf er niet eens mee kon wassen.

Steeds meer worden ook Belgische gezinnen door geldgebrek afgesloten van het waternet.

Stem Van de student Wat is volgens jou de grootste actuele ‘water-uitdaging’?

Door de klimaatsverandering zullen er meer overstromingen en meer periodes van droogtes zijn. Ons rioleringsstelsel kan dit niet aan. Wanneer leidingen leegstaan komt het vuil naar beneden. Door de eerste regen wordt al dat vuil voor de eerste keer doorgespoeld. Dit noemt men de ‘first flush’ Onze waterzuiveringsinstallaties kunnen dat niet aan. Het wordt dan gewoon in de rivieren en de zeeën geloodst, met onder andere heel wat vissterfte als gevolg.

Wat doe je eraan?

Ons consumptiegedrag moet veranderen. Zo eenvoudig is het. Als we minder excessief zouden leven wordt

De watermaatschappij zou haar klanten eerst goed moeten inlichten voor ze de kraan dichtdraaien.

Inge Van Den Bergh, bachelor Bio-ingenieur Favoriete watersport?

Roeien. Ik heb vier jaar geroeid in competitie. Dat was soms in een boot van één, twee, vier of acht roeiers. Één keer werden we Belgisch kampioen, maar we waren eigenlijk de enige deelnemers in onze categorie, dus dan is dat natuurlijk eenvoudig.

Kraantjeswater of flessenwater?

Van de kraan!

al heel wat opgelost. Als gewone student kan je niet veel doen. Wel kan je bijvoorbeeld een baksteen leggen in de waterbak van je toilette. Dat helpt al veel.

Steeds meer worden ook Belgische gezinnen door geldgebrek afgesloten van het waternet.

De staat moet een minimum aan water voorzien. Wie geen toegang tot leidingwater heeft, kan niet hygiënisch leven en niet koken. Zo word je snel ziek en glijd je gemakkelijk af in de armoede. Het versterkt alleen het vicieuze karakter van armoede.

Verrekijkers

7

Dossier

Tekst: Carl Carpentier — Foto’s: Carl Carpentier

B

art Cannaerts: een veelbelovende naam in het Vlaamse comedylandschap. In 2006 werd hij bekend toen hij de vierde editie van de Culture Comedy Award won.

Een jaar later viel hij weer in de prijzen in de Humo’s Comedy Cup. Ondertussen staat hij met zijn tweede show op de planken. Donderdag 26 januari vond de première van Waar is Barry? plaats in Mechelen. De dag erna zocht Verrekijkers hem erg benieuwd op in Borgerhout.

‘Het ziet er niet rooskleurig uit voor het klimaat’ Milieubewust met Bart ‘Barry’ Cannaerts

8

Verrekijkers

Tekst: Stephanie Florizoone — Foto’s: Bart Cannaerts

Hoe is de première gisteren verlopen?

Ik ben zelden tevreden na een optreden, maar gelukkig was ik dat na de première van gisteren wel. Het eerste kwartier na een optreden ben ik meestal vrij negatief. Dan vind ik dat ik bepaalde dingen niet goed heb gedaan of dat ik de zaal niet goed mee had. Maar gisteren is eigenlijk alles gegaan zoals ik wou. Daar ben ik heel blij om (lacht).

De show heet Waar is Barry?

Barry is een bijnaam voor je eigen naam. Hoe persoonlijk is je show?

Het is inderdaad een show over mezelf. Mijn vrienden noemen mij Barry. Maar Waar is Barry is meer een verwijzing naar wat veel mensen van mijn generatie doen, namelijk naar zichzelf op zoek gaan. Mensen die zich afvragen: wie ben ik en wat wil ik? En die dan naar therapeuten gaan of op reis vertrekken naar Afrika. Over zo’n mensen en wat ik daarvan vind, gaat Waar is Barry.

De voorstelling blijft vooral om te lachen natuurlijk. Maar ik kan het niet laten om er toch een boodschap in de steken.

In 2006 won je de Culture Comedy Award, een jaar later de Humo’s Comedy Cup en je eerste show Ik tel tot tien werd zeer goed onthaald. Was het na zo veel lof moeilijk om aan een tweede show te beginnen?

Ik heb daar eigenlijk niet zo hard over nagedacht. Goed dat je me nu pas komt interviewen! (lacht). Ik ben nu vijf jaar bezig met comedy. Ik heb wel het geluk gehad dat ik heel geleidelijk aan ben gegroeid. Die Culture Comedy Award stelt al bij al niet veel voor. De Humo’s Comedy Cup had tegen 2007 ook al wat van zijn glans verloren. Ik heb er wel voordeel bij gehad door die wedstrijd te winnen maar nu ook niet zoveel.

Tijdens de vier maanden dat ik aan deze show werkte, probeerde ik me

elke dag voor te stellen dat mensen al een kaartje aan hun prikbord hingen met mijn naam op. Dat ze uitkeken naar mijn show, wat ik trouwens echt een zotte gedachte vind (lacht). Maar dan besef ik dat ik niet anders kan dan mijn uiterste best doen. Als ik me honderd procent geef, kan ik me achteraf ook niets verwijten. Het kan altijd gebeuren dat mensen het niet grappig vonden. Dat blijft een kwestie van smaak en dat is geen enkel probleem. Ik heb nu in ieder geval het gevoel dat ik het beste gemaakt heb van wat ik op dit moment zou kunnen maken.

Vroeger stond je voor de schoolbanken. Ben je gestopt als leerkracht om je volledig op comedy te focussen?

Ik heb inderdaad lesgegeven, maar ik ben er na anderhalf jaar mee gestopt om Woordkunst te studeren aan het Antwerpse conservatorium. Als leerkracht vond ik het fantastisch dat 20 leerlingen een uur lang aan mijn lippen hingen. Ik merkte toen dat ik het boeien van een publiek het liefst van al doe. Op het conservatorium kreeg ik dan snel door dat ik het in de richting van humor moest zoeken en daar was Woordkunst dan weer niet de juiste richting voor. Op de dag van mijn herexamen Spraak besliste ik dan maar om ermee te stoppen. Diezelfde dag heb ik me nog ingeschreven voor de Culture Comedy Cup. En de rest is geschiedenis (lacht).

Bij het productiehuis Shelter ben je één van de bedenkers van Benidorm Bastards en Wat Als. Mogen we meer van die programma’s verwachten?

Benidorm Bastards moet je de komende vijf jaar niet verwachten.

Het is bijna onhaalbaar om dat te draaien, omdat elk oudje tegenwoordig verdacht is (lacht). We wilden het ook niet uitmelken. Twee seizoenen is genoeg. We spelen al wel met het idee om een derde reeks te filmen als we zelf 60 jaar zijn. Dan spelen we zelf de rol van de oudjes.

Dossier Wat Als wordt zeker ver volgd.

Binnenkort zitten we aan deze tafel en wachten we tot er een leuk idee komt (lacht). In de zomer nemen we alles op en in oktober komt het nieuwe seizoen op televisie. Voor de rest zijn we nog op zoek naar nieuwe projecten. Maar dat is allemaal nog zo vaag dat ik er eigenlijk niets zinnigs over kan vertellen (lacht).

Vorig jaar nam je voor 11.11.11 een campagneclipje op over de klimaatopwarming. Hoe is 11.11.11. bij jou terecht gekomen?

Ze hadden eerst echte BV’s gevraagd, maar die konden niet (lacht). Ze zochten iemand die de boodschap op een toffe manier kon vertellen. Doel was dat mensen zelf een klimaatakkoord tekenden, onder het mom van ‘als politici het niet doen, doen we het wel zelf ’. Je kon aanvinken waar je zelf op zou letten in de toekomst.

Voor mij betekende dat: geen flessenwater meer (wijst naar de kan kraantjeswater op tafel), één keer per week geen vlees en minder het vliegtuig nemen. Sinds het clipje ben ik zelf meer bezig met de klimaatsveranderingen. Hopelijk zette ik nog mensen aan om erover na te denken.

Ben je van plan om in de toekomst nog met 11.11.11 samen te werken?

Het probleem met zo’n clipjes is dat het grappig moet zijn, maar tegelijkertijd moeten er twee pagina’s tekst in verwerkt zijn. Dan is het moeilijk om grappig te zijn zonder dat de boodschap te lang wordt. Zo’n filmpje moet volgens mij veel zotter kunnen zodat mensen dat echt verspreiden. Het filmpje dat ik nu maakte voor 11.11.11., zit technisch heel goed ineen, maar je bereikt er het grote publiek niet mee. Dat is een probleem van veel ngo’s. Ze zijn heel goed in preken voor eigen parochie, maar bereiken weinig mensen die nooit over ontwikkelingsproblematiek nadenken. Het was een heel leuke samenwerking maar ik denk dat ik de volgende keer iets moeilijker ga doen als ze mij vragen, Verrekijkers

9

Dossier

Tekst: Stephanie Florizoone — Foto’s: Bart Cannaerts

want dan moeten we echt een groot publiek bereiken (lacht).

De klimaattop in Durban was weer een flop. Hoe denk je dat het nu verder moet?

Het ziet er niet rooskleurig uit.

Twintig jaar geleden was de eerste klimaattop en vandaag is er eigenlijk nog niets bereikt. Een paar landen willen ervoor gaan, andere twijfelen. Op die manier blijft het aanmodderen. Ik geloof niet dat de VS of China een vergaand akkoord willen ondertekenen.

Daarom vind ik het goed dat 11.11.11. zich tot de mensen richt. Door eenvoudige veranderingen in onze levensstijl, kunnen we ons steentje bijdragen. Geen flessen water meer kopen of een dag geen vlees eten.

Ik heb dat gedaan en ik kan nog altijd wandelen (lacht). Als iedereen Donderdag Veggiedag inlast, zal de Belgische politiek zich er misschien meer mee bezighouden en kan België wel het goede voorbeeld geven aan andere landen. Maar het blijft een moeilijk probleem zolang sommige wetenschappers blijven beweren dat er helemaal niets aan de hand is.

Kom kijken!

Op maandag 5 maar t is Bar t Ca nnaer ts te zien op de UA! Van 12.30u tot 13.30u in B004 (Stadscampus).

10

Verrekijkers

‘Dat mensen uitkijken naar mijn show, vind ik echt een zotte gedachte!’

Tekst: Fien Van den Steen

Column

Zoiets simpels Dichteres Hester Knibbe beschreef met Zoiets Simpel hoe het schijnbaar betekenisloze inhoud krijgt wanneer het er niet meer is. Zoals het aanwezige water en de afwezige honger, het ochtendlijke vertrek vanuit een warme thuis en de avondlijke thuiskomst na een werkdag. Simpel voor sommigen, ondenkbaar voor anderen. Deze paradox moet ook José Saramago geïnspireerd hebben toen hij De Stad der blinden schreef. De mens het zicht ontnemen, opdat de vanzelfsprekendheden weer betekenis krijgen, zoals drinkwater. ‘Ze deelde de wereld gewoon het wonder mee dat een glas water is’, schrijft Saramago in zijn wereldberomde roman.

Net dat lijken we vaak te vergeten. Open je ogen en water lijkt overal. De azuurblauwe zee in reclame en de vervuilde Noordzee; energierijk flessenwater; het lichaam als waterbron, 70%, jawel; entertainment in het zwembad; comfort in de carwash. Zelfs binnenshuis vloeien liters water, of waarmee vul jij een glas, emmer of de spoelbak?

Zoiets simpels, totdat water er plots niet meer is. ‘De aarde bestaat uit 1,4 miljard m³ water, waarvan helaas maar 0,003% drinkbaar’, schrijft Pidpa op zijn website. ‘Nu al hebben zeshonderd miljoen mensen, slechts verspreid over 21 landen, geen zuiver drinkwater ter beschikking’, schreef ook MO* in 2009. Vaak zijn dat landen met de kleinste waterconsumptie, met het kleinste aandeel in vervuilling en het kleinste budget voor waterwinning. Vaak dragen die landen de grootste gevolgen van de klimaatsverandering. Vier oorzaken voor de wereldwijde waterschaarste met daarbij de stijgende wereldbevolking, maar we bevolken allemaal de wereld, toch?

‘In 2025 zijn we met 9 miljard. Wanneer we niet minder consumeren, zal één zesde van de wereldbevolking geen toegang hebben tot drinkwater’, schreef MO*. Zij zullen geen zekerheid hebben dat ze hun dorst kunnen lessen, noch die van hun kinderen, vee en gewassen. Voor hen wordt degelijk sanitair een illusie. ‘Hierdoor sterven nu al jaarlijks bijna

vijf miljoen mensen, voornamelijk kinderen’, vertelt Pidpa op zijn website.

Toch gaan we er meestal vanuit dat wij behoren tot het deel van de wereldbevolking dat wel voldoende water heeft, dat rustig kan consumeren zonder het debat over toegankelijk drinkbaarwater aan te gaan. Saramago creëerde blindheid om de mens terug te laten zien. Nu is het aan ons om diezelfde (selectieve) blindheid terug af te werpen en het debat niet meer uit de weg te gaan. Daarom trekken in maart enkele jongeren naar het Alternative World Water Forum in Marseille. Daar zullen ze zich kritisch en hoopvol op de drinkwaterproblematiek richten, op weg naar een duurzame toekomst.

Elke mens, ongeacht zijn geboorteplaats, heeft recht op drinkbaar water. Laten we het glas heffen en het blauwe goud proeven, opdat de kostbaarheid ervan wereldwijd en nog generaties lang gewaarborgd blijft. Op uw gezondheid!

Verrekijkers

11

Debat

Tekst: Laurie Gadeyne — Illustraties: Anouk Degraeve

DROOMBESTEMMINGEN WELDRA VERGANE GLORIE Waarom duurzaam reizen onmogelijk, maar broodnodig is Stel: je maakt een tiendaagse reis naar de exotische eilandengroep Seychellen in de Indische oceaan. Alleen al door die trip, is je ecologische voetafdruk bijna even groot als de totale afdruk die elke wereldburger jaarlijks mag hebben, zonder dat Moeder Aarde daaronder lijdt. Dat schreven Zweedse en Duitse wetenschappers enkele jaren geleden al in het tijdschrift Ecological Economics. Het vliegtuig is de grootste boosdoener: het vertegenwoordigt 50 tot 75 procent van de ecologische impact van toerisme op de wereld. Dan mag je thuis recycleren, zonnepanelen plaatsen of vegetariër zijn, een verre reis maakt al die inspanningen erg klein.

V

erantwoord reizen in het Zuiden, kan dat? Plan een verre vliegtuigreis en grote kans dat een ecologist uit je vriendenkring je teleurgesteld de vraag stelt of je het nu nóg niet weet: neem het vliegtuig en je ecologische voetafdrukt stijgt mee de hoogte in. Maar duurzaamheid is meer dan een lage CO2-uitstoot en niet alles is slecht aan reizen. Tijdens het afgelopen Zuidcafé in de Antwerpse Roma debateerden Thomas Cook-manager Koen Van Den Bosch, oprichter van reisorganisatie Joker, Bob Elsen, en Oxfam-medewerkster Isabel Vertriest over Duurzaam Reizen.

12

Verrekijkers

‘People, Planet & Profit’ ‘Duurzaam reizen is een ruimer pakket dan enkel letten op je CO2-uitstoot’, weerlegt Thomas Cook-manager Koen Van Den Bosch de kritiek dat ecotoerisme onmogelijk is. ‘Je kan als reiziger heel wat doen om licht te reizen, bijvoorbeeld door ter plaatse het lokale transport te nemen en te slapen in kleine hotelletjes.’ Een veelgebruikte definitie van duurzaam toerisme is gebaseerd op de drie pijlers ‘people’, ‘planet’ en ‘profit’. ‘Duurzaam toerisme respecteert de burgers, milieu en cultuur van de gastregio zodat ook toe-

komstige generaties van de bestemming kunnen genieten’, schrijft Toerisme Vlaanderen op haar website.

‘Pleasure’ Volgens Bob Elsen, oprichter van de reisorganisatie Joker, mogen we naast ‘people’, ‘planet’ en ‘profit’ niet vergeten dat een reis vooral leuk moet zijn.

Voor veel mensen blijft een reis een vlucht uit het drukke en alledaagse leven. Duurzaamheid staat hierbij niet altijd op de eerste plaats. Toeristen die een CO2-compensatie voor hun vlucht bijbetalen, zoals de Green Seat van Joker, zijn zowel bij Thomas Cook als Joker in de minderheid. Maar Thomas Cook merkt ook positieve trends op.

‘Onze klanten kiezen vaker voor een duurzame reisformule als die niet duurder is dan de klassieke reizen’, aldus Van Den Bosch.

Voor Oxfam-medewerkster Isabel Vertriest ligt de kern van een duurzame reis bij de vraag wie aan jouw bezoek het meeste verdient. Is dat de lokale bevolking of blijven de inkomsten in handen van internationale touroperators? ‘Toerisme stimuleert de aanleg van wegen, openbare infrastructuur en transport. Daar profiteert ook de lokale bevolking van’, stelt Vertriest. Anderzijds leidt toerisme ook tot kennisopbouw in het gastland.

‘Vaardigheden die lokale werknemers in de reisindustrie opdoen door trainingen – van management tot dienstverlening – kunnen ook ingezet worden

Tekst: Laurie Gadeyne — Illustraties: Anouk Degraeve

in andere sectoren’, schrijft de World Travel & Tourism Council (WTTC) in haar studie naar de impact van de reisindustrie op de wereldeconomie.

Voor Isabel Vertriest ligt de kern van een duurzame reis bij de vraag wie de eigenaar van de toeristische infrastructuur is. Verdient de lokale bevolking het meest aan haar bezoekers of blijven de inkomsten in handen van internationale touroperators? ‘Toerisme stimuleert de aanleg van wegen, openbare infrastructuur en transport. Daar profiteert ook de lokale bevolking van,’stelt Vertriest. Anderzijds leidt toerisme ook tot kennisopbouw in het gastland. ‘Vaardigheden die (toekomstige) werknemers in de reisindustrie opdoen door trainingen – van management tot dienstverlening – kunnen ook ingezet worden in andere sectoren,’ schrijft de World Travel & Tourism Council (WTTC), die vorig jaar een onderzoek voerde naar de impact van de reisindustrie op de wereldeconomie.

Wildgroei aan ecolabels Als we in de toekomst nog willen reizen, moéten we onze reisstijl aanpassen. ‘Anders zullen idyllische plekjes in de toekomst minder charmant zijn’, gelooft Koen Van Den Bosch.

Denk maar aan Zuid-Europa waar de zomers steeds droger en heter worden, met bosbranden tot gevolg; aan de winters in de Alpen die steeds korter worden; of de toenemende overstromingen in Azië. Dat zijn allemaal gevolgen van de klimaatverandering waar ook het toerisme tot bijdraagt.

Wil de reissector haar bestemmingen aantrekkelijk houden, dan moét ze duurzaam toerisme promoten.

Ecolabels springen als paddenstoelen uit de grond, maar de reiziger ziet door de bomen het bos niet meer.

‘Ecolabels zijn een erg moeilijk verhaal.

Er zijn geen duidelijke regels die het beleid stroomlijnen. Soms gebruikt men de opbrengst van CO2-compensaties om bomen bij te planten die niet de juiste soort zijn’, weet Van Den Bosch.

Volgens milieuwetenschapper Peter Tom Jones (KULeuven) en politicologe Vicky De Meyere moeten we vooral minder het vliegtuig nemen.

‘Duurzaam toerisme betekent langere vakanties, minder vaak, trager en minder ver reizen’, schrijven ze in hun boek Terra Reversa. De transitie naar rechtvaardige duurzaamheid.

‘Duurzame mobiliteitskeuzes zoals de trein worden financieel afgestraft en onduurzame keuzes, zoals het vliegtuig, aangemoedigd. Minder kapitaalkrachtige reizigers kiezen niet voor het dure treinticket, maar voor het goedkoop vliegtuigzitje’

Ruiken, proeven en horen Moeten we dan maar helemaal niet meer reizen naar verre bestemmingen? ‘Confusius zegde ooit dat je beter duizend kilometer reist dan duizend boeken te lezen’, vertelt Bob Elsen. ‘Je moet de andere cultuur ook ruiken, proeven en horen. Vlamingen trekken zich steeds meer terug. Reizen is daarom heel belangrijk’. Isabel Vertriest sluit zich hierbij aan: ‘De wisselwerking tussen Noord en Zuid is heel belangrijk voor onze kennis over andere culturen. Zeker nu de informatie van de media zo gefragmenteerd is. Toerisme kan relaties tussen mensen uit verschillende culturen starten waardoor we elkaar misschien beter begrijpen.’ ‘Maar daarvoor moet je wel buiten je eigen denkkader proberen te treden’, benadrukt Bob Elsen. ‘Dan ben je een echte reiziger, anders blijf je een toerist’, lacht hij.

debat Reizen is Big Business De World Travel & Tourism Counsil (WTTC) voerde vorig jaar een onderzoek naar de impact van de reisindustrie op de wereldeconomie. In 2011 bedroeg die impact 4,6 triljoen euro ofwel 9 procent van het wereldwijde bbp. De Reisindustrie creëerde in 2011 260 miljoen banen, waarvan 100 miljoen direct in de reissector en 160 miljoen in aanleunende sectoren. ‘Dat is niet enkel belangrijk voor het levensonderhoud van de werknemers, maar ook voor hun familie en ruime omgeving’, schrijft de WTTC. ‘Het is vooral een big business voor rijke landen’, bekritiseert Walter Loten die optimistische cijfers. ‘Van al het geld dat de reisindustrie injecteert in het Zuiden, vloeit drie vierde terug naar de rijke landen. Bij de backpackers is die “importlek” kleiner, omdat ze meer lokale restaurants en hotels opzoeken en vaker het openbare transport nemen.’

Volgende Zuidcafé:

Arabische Lente. Tussen vrijheid en geluk?

Wanneer? 20 maart om 20u30 in De Roma. Prijs: € 4 Meer weten? www.roma.be

Verrekijkers

13

Dossier

Tekst: Charlotte Noël — Foto: Charlotte Noël

GANGES: TUSSEN SMERIGE RIVIER EN ZUIVERENDE GODIN

14

Verrekijkers

Tekst: Charlotte Noël — Foto: Charlotte Noël

T

oegang tot zuiver water is cruciaal voor de mens. Maar wat is zuiver, drinkbaar water? De perceptie over zuiver water verschilt van cultuur tot cultuur. Verrekijkers maakt een vergelijking tussen een westerse visie en de visie van de Hindoe in Varanasi, zowat de heiligste stad in India waar de Ganges een zeer belangrijke rol speelt. Diarree: de cijfers!

De Ganges: Een smerige rivier Volgens wetenschappers is de Ganges in groot gevaar, deels door klimatologische, deels door menselijke factoren.

Eén van haar grootste bedreigingen is de toenemende vervuiling: stedelijk en industrieel afvalwater, huisvuil dat in de rivier gesmeten wordt, afloop van akkers die schadelijke pesticiden en meststoffen bevat, dierlijke karkassen, ontlasting op de oevers van de rivier, massabaden en rituele praktijken. Ook bij begrafenissen is de rivier heel populair. Jaarlijks worden zo’n 40.000 crematies uitgevoerd op de rivieroevers. Zij die het zich niet kunnen veroorloven om hun overledene

te laten cremeren – wegens de hoge prijzen voor het steeds schaarser wordende brandhout – gooien het lichaam gewoon in de rivier.

Wetenschappers raden dan ook af om te drinken van of te baden in de Ganges. Maar vele Hindoes in India hebben daar een andere visie over. Voor hen vervult de Ganges een belangrijke spirituele functie.

‘De Ganges is niet enkel een rivier, ze is ook de ziel van India. Een bad in deze rivier wast al je zonden weg. Ik geloof dat; omdat ik een Indiër ben.

Wanneer een persoon in India daar niet in gelooft, is hij geen Indiër. Het zou een vreemdeling zijn, zoals jij’, vertelt Aja, een figuur uit de hindoeïstische mythologie.

Moeder Ganga: Een zuiverende godin Water in het algemeen en het water van de Ganges in het bijzonder speelt een belangrijke rol in Hindoeïstische rituelen en ideeën rond geboorte en dood. De rol van de Ganges is vooral belangrijk in Varanasi, de heilig-

Dossier ste stad aan de loop van de rivier. De stad wordt niet enkel gezien als het centrum van India maar ook als het centrum van de kosmos. Het is een plek waar alle goden zich verzamelen en het is de stad van de bevrijding.

Volgens de legende wordt iemand die aan de oevers van de heilige rivier in Varanasi gecremeerd wordt, bevrijd van de kringloop van geboorte en dood (reïncarnatie). Mensen komen dan ook van heinde en ver voor het begrafenisritueel.

Hindoes geloven dat ze voor elke daad in dit of in een volgend leven rekenschap moeten geven. Ervaringen in dit leven zijn op die manier het gevolg van acties in een vorig leven. ‘Snaan’, een rituele reiniging in de rivier, spoelt slecht karma weg waardoor de kans vergroot om beter af te zijn in het volgende leven of om te ontsnappen aan de eeuwige cyclus van dood en wedergeboorte. Het is dan ook in dit proces van zuivering – het wegwassen van zonden in de vorm van slecht karma – dat de Ganges een essentiële rol speelt.

De heilige geschrif ten van de Ramayana vertellen hoe de Ganges, alias Moeder Ganga, uit de hemel naar de aarde neerdaalde om de zielen van mensen te bevrijden. De Ganges wast alle zonden weg, wat heel belangrijk is in het Hindoeïsme. Zuiverheid staat immers centraal bij toekomstige reïncarnaties. Door de legende linken inwoners van Varanasi vrouwelijkheid aan zuiverende krachten, vergevingsgezindheid en huishoudelijke taken zoals kuisen.

Kuuroord Varanasi Baden in de Ganges zou kwalen genezen, zonden wegwassen en leiden naar bevrijding van de reïncarnatiecyclus. Volgens Hindoes is de Ganges dan ook geen gevaar voor de gezondheid, maar is ze puur en zuiver. Een visie die haaks staat op die van wetenschappers die drinken van en baden in de Ganges onverantwoord vinden. Zo zie je maar dat ideeën over ‘zuiverheid’ en ‘puurheid’ van water erg cultuurgebonden zijn.

Verrekijkers

15

dossier

Tekst: Stephanie Florizoone — Foto: Stephanie Florizoone

Het Sigmaplan:

Voor de Schelde ons het water aan de lippen zet noordwesterstorm samenvalt met springtij. In 1953 deed er zich zo’n stormvloedramp voor. Vooral het Nederlandse Deltagebied werd hierdoor getroffen: er vielen maar liefst 1836 doden. In Vlaanderen lieten achttien mensen het leven. De Nederlandse regering stelde na de ramp het Deltaplan op. Dijkversterkingen en – verhogingen, afdammingen en stormvloedkeringen moesten de gebieden in de toekomst beschermen. In Vlaanderen werden met de Polderwet maatregelen genomen om de dijken beter te onderhouden.

‘S’ van Schelde

‘K

ruibeke knarsetandt’, schreef De Standaard in december vorig jaar nadat het dorp opnieuw te kampen had met wateroverlast. Net hier wordt gewerkt aan een gecontroleerd overstromingsgebied van maar liefst 200 hectare om overstromingsgevaar te voorkomen.

Maar het Oost-Vlaamse dorp kreeg te horen dat ze er zeker nog een jaar op moeten wachten. Deze ‘potpolder’, zoals het ook wel genoemd wordt, is één van de paradepaardjes van het Sigmaplan.

Het Sigmaplan is een grootschalig plan om de Scheldebekken in Vlaanderen in de toekomst beter te wapenen tegen overstromingen. Met de opwarming

16

Verrekijkers

van de aarde en een effectieve stijging van de zeespiegel is dit plan meer dan welkom. Overstromingen in het verleden toonden al aan dat een betere bescherming tegen de grillen van onze natuur noodzakelijk is. Waterwegen en Zeekanaal NV en Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) willen dit ambitieuze plan tegen 2030 gerealiseerd hebben. Het Sigmaplan richt zich niet enkel op de Schelde, maar ook op de zes getijdengebonden zijrivieren: de Rupel, de Durme, de grote en de kleine Nete, de Dijle en de Zenne. De werken strekken zich uit over ruim 200 kilometer.

Overstromingsgevaar in de Scheldebekken ontstaat wanneer een extreme

In 1976 richtte een nieuwe noordwesterstorm echter weer een ravage aan in de Scheldebekken. Verschillende dorpen kwamen blank te staan. Er vielen dit keer weinig dodelijke slachtoffers, maar de materiële schade was niet te overzien. Na deze ramp gaf koning Boudewijn de opdracht om een grootschalig veiligheidsplan uit te werken om de regio beter te beschermen. Het plan kreeg de naam Sigmaplan, met de ‘S’ van Schelde.

In tegenstelling tot het Nederlandse Deltaplan, koos de Vlaamse regering voor een natuurlijker watermanagement. Verhoogde en verzwaarde dijken moeten het water naar dertien gecontroleerde overstromingsgebieden leiden. Intussen zijn 512 kilometer dijkwerken en twaalf overstromingsgebieden succesvol vol-

Tekst: Stephanie Florizoone — Foto: Stephanie Florizoone

tooid. Vorig jaar gingen de laatste werken voor het gecontroleerde overstromingsgebied in Kruibeke-BazelRupelmonde van start.

Meer veiligheidsmaatregelen nodig Het oorspronkelijke Sigmaplan dateert van 1977 en is daarom niet helemaal up-to-date. Vijfendertig jaar geleden lag men nog veel minder wakker van de opwarming van de aarde en de stijging van de zeespiegel. Nu zijn deze problemen niet langer te negeren. De laatste decennia palmden industrie en woongebieden grote delen van de Scheldebekken in. Grotere veiligheidsmaatregelen zijn daarom absoluut noodzakelijk. Ook nieuwe inzichten uit recent onderzoek maakten duidelijk dat het Sigmaplan nood had aan herziening.

Het voornaamste doel van het geactualiseerde Sigmaplan blijft uiteraard de Scheldebekken en zijn inwoners beschermen wtegen overstromingen.

Nieuwe gecontroleerde overstromingsgebieden zullen samen met dijkverleggingen en –verhogingen deze veiligheid moeten garanderen.

Naast veiligheid zet het geactualiseerde Sigmaplan ook in op ecologie, economie en recreatie. Op ecologisch vlak wilt het plan zorgen voor een gezond ecosysteem langs de Schelde.

Door de rivier terug meer ruimte te geven, kan de waterkwaliteit verbeteren en krijgen unieke planten en dieren weer een kans. Door de uitbreiding van de haven en het verder

dossier

uitdiepen van de Schelde wordt de economie langs de rivier ook verder gestimuleerd. Ook recreatiemogelijkheden langs de Schelde krijgen voldoende aandacht in het nieuw project.

Nieuwe wandel- en fietspaden moeten bezoekers bijvoorbeeld brengen naar de natuurgebieden aan de Schelde.

De Kaaien worden weer van ons De heraanleg van de Scheldekaaien in Antwerpen is ongetwijfeld het grootste stedelijke project van het Sigmaplan.

Niet alleen wordt de kaaimuur gestabiliseerd en de waterkering verhoogd, het zal ook zorgen voor een volledige heraanleg en verfraaiing van de kaaien.

Momenteel worden ze enkel gebruikt als gigantische parking vlak bij de historische stad. Maar met de slogan De Kaaien worden weer van ons zullen ze een ware metamorfose ondergaan.

In het kaaienplan staat nog geen afgewerkte visie van hoe het er zal uitzien, maar het geeft wel duidelijke richtlijnen aan. Zo zullen de kaaien veel groener en toegankelijker zijn voor de bevolking en zullen ze het imago van Antwerpen als stad aan de stroom versterken. Toch zullen we er nog even op moeten wachten. De werken zullen ten vroegste in 2013 van start gaan.

Verrekijkers

17

Fotoreportage

Foto’s: Julia M. Free (Stampmedia) — Tekst: Laurie Gadeyne

Julia M. Free ‘Ze weet precies wat ze wil en zet daar veel voor opzij. Ze geeft een duidelijke boodschap mee met haar beelden: dit ben ik, dit doe ik, oordeel zelf ’, aldus Nederlandse cultuurrecensent Jan Jasper Tamboer over de twintigjarige Julia.M.Free.

18

Verrekijkers

Na een opleiding aan de Nederlandse Fotovakschool, werd ze huisfotograaf van de bluesband Barrelhouse en fotografeerde ze voor het magazine Jazzenzo en cultuurwebsite 8WEEKLY. Vandaag heeft ze haar stekje in Antwerpen en fotografeert

ze onder andere voor de Europese Commissie en StampMedia.

Voor Verrekijkers nam ze haar camera mee op ontdek kingstocht door Antwerpen.

Foto’s: Julia M. Free (Stampmedia) — Tekst: Laurie Gadeyne

Fotoreportage

Verrekijkers

19

Fotoreportage

20

Verrekijkers

Foto’s: Julia M. Free (Stampmedia) — Tekst: Laurie Gadeyne

Tekst: Margot Cassiers — Foto: Aaron Hoekstra (AHfoto) www.entertheventure.com

Goed geweten

Kinderoffers in stijgende lijn in Oeganda H

et klinkt haast even surreëel als het is: kinderoffers. Het doden of verminken van hulploze jongens en meisjes in de hoop er ‘goddelijk voordeel’ uit te halen. Toch is dit fenomeen in opmars in het moderniserende Oeganda, waar het terreur zaait en steeds vaker slachtoffers maakt. Verrekijkers ging op zoek naar de omstandigheden die deze gruwel mogelijk maken.

19 oktober 2009. Een dorp op 30 kilometer van de Oegandese hoofdstad Kampala. De zevenjarige Allan Ssembatya is met zijn vrienden op weg van school naar huis. Tijdens de wandeling worden de jongens aangevallen en wordt Allan meegenomen door drie mannen, waaronder een heks genaamd Awali. Die laatste neemt hem mee naar zijn heiligdom of werkplaats, waar hij de jongen op gruwelijke wijze verminkt.

Awali verwondt zijn nek en schouders met een kapmes en snijdt zijn schedel open. Nadat Allan het bewustzijn verliest, bewerkt de heks zijn genitaliën en castreert hem. Als de heks klaar is, laat hij de jongen achter in nabijgelegen struikgewas.

Allan wordt diezelfde dag teruggevonden in een grote plas bloed en meteen naar het ziekenhuis gebracht. Tegen alle verwachtingen in overleeft de jongen zijn vreselijke trauma, wat hem de bijnaam ‘mirakelkind’ oplevert. Maar na een maandlange coma, een beroerte en vele operaties, is hij getekend voor het leven. Delen van zijn lichaam zijn verlamd, door de castratie maakt hij een afwijkende groei mee, hij moet voor de rest van zijn leven medicatie innemen en hij heeft zware psychologische problemen. Allans vader, Hudson Kizza Ssemwanga, heeft zijn huis en zaak verkocht om voor zijn zoon te zorgen en zijn medische behandeling te betalen.

Kinderoffers voor welvaart en geluk Het trieste verhaal van Allan is geen afschuwelijk unicum. Het is niet het gevolg van de duistere praktijken van een aan waanzin grenzende geloofsgemeenschap, noch die van enkele losgeslagen individuen. Kinderoffers zijn een nieuw fenomeen in Oeganda en omstreken, dat de laatste jaren aan een verontrustende opmars bezig is en

waar een heus systeem in te vinden is.

Bij kinderoffers worden kinderen ontvoerd door heksen of ‘witch doctors’, een soort medicijnmannen of –vrouwen, die trachten bloed, organen en/ of ledematen te verzamelen. Kinderen zijn daarvoor gemakkelijke slachtoffers en worden geacht puurder te zijn dan volwassenen. De heksen voeren tegen betaling ceremonies uit met die lichaamsdelen, maken er amuletten van of begraven ze op plaatsen waar ze geluk moeten brengen, vaak bouwwerven. Het doel van de rituelen is meestal welvaart, geluk bij ondernemingen en zakelijk succes. Voor gezondheid of bescherming tegen ongeluk worden kinderoffers minder gebruikt, daarvoor wordt meer belang gehecht aan dierenoffers.

Mensen die om één of andere reden het geluk nodig hebben dat een kinderoffer hen zou brengen, raadplegen de heksen, die een kind (of meerdere) voor hen uitzoeken en offeren. Vaak worden de kinderen vermoord, maar het gebeurt ook regelmatig dat hun aanvallers slechts enkele lichaamsdelen verzamelen of rituelen uitvoeren.

Verrekijkers

21

Goed Geweten

Enkele jaren geleden raadpleegde een jong koppel kort na de geboorte van hun eerste kind een heks met de vraag hoe ze snel rijk konden worden. Op advies van de heks lieten ze hun pasgeboren kind verdrinken tot het net niet stierf. In de volgende jaren werden ze inderdaad welgesteld, maar hun intussen vijftienjarige zoon liep zo veel hersenschade op door zuurstoftekort dat hij zwaar mentaal gehandicapt is. De jongen werd achtergelaten door zijn ouders en leeft nu op straat in Kampala.

Oud geloof, nieuwe praktijken Kinderoffers behoren, ondanks wat soms gedacht wordt, niet tot de traditionele Oegandese geneeskunde. Traditionele helers distantiëren zich van het fenomeen en beschouwen alle vormen van menselijke offers als een misdaad die het succes van een offer in de weg staat. Toch biedt die culturele en religieuze achtergrond van traditionele geneeskunde een ideale voedingsbodem voor de stijgende populariteit van hekserij.

De laatste jaren is er namelijk een opvallende heropleving van traditionele Afrikaanse culturele en religieuze prak22

Verrekijkers

Tekst: Margot Cassiers — Foto: Aaron Hoekstra (AHfoto) www.entertheventure.com

tijken. Deels komt dit doordat de beoefenaars ervan het bezit of de controle over media, zoals kranten en radiostations, hebben verworven. Doordat randfenomenen als hekserij meer het nieuws halen, is de fascinatie daarvoor gestegen, werden de daarbij horende praktijken maatschappelijk meer aanvaard en wonnen de heksen aan invloed.

Dit toegenomen spiritueel gezag vloeit voort uit de culturele basis van geloof in goede en kwade geesten en vooral het vermeende heil van offers om die geesten gunstig te stemmen. Net door die traditionele roots accepteert de grote massa het gebruik oogluikend en doen velen er in zekere mate aan mee.

De Oegandese grondwet staat bovendien vrijheid van geloof toe en hekserij wordt er beschouwd als een geloof.

‘Big blood’ is ‘big business’ De evolutie van het nieuwe fenomeen gaat paradoxaal samen met de stijgende welvaart en modernisering in het land.

Er is een grotere middenklasse ontstaan die enerzijds zelf nog wil groeien en waar anderzijds meer mensen toe willen behoren. De grotere welvaart

brengt grotere ambitie met zich mee en kinderoffers worden geacht een snel en doeltreffend middel te zijn om iemands situatie te verbeteren.

Daarbovenop is de hoeveelheid respect en erkenning die iemand krijgt in Oeganda evenredig met de hoeveelheid rijkdom die hij bezit, waardoor mensen er nog wanhopiger naar op zoek gaan. Zo zei een anonieme Oegandees over het onderwerp: ‘You cannot construct a building to its completion and have it make money without pouring blood in it. I do not think so myself.’ Net als vele Oegandezen is hij ervan overtuigd dat het vloeien van bloed noodzakelijk is om een gebouw af te maken en te laten renderen. Levend begraven kinderen in de funderingen van een gebouw zouden geluk brengen. Onder elk tankstation in Kampala zouden één of twee kinderen begraven zijn.

De beoefenaars van hekserij lijken in te spelen op die culturele waarden door het offeren van menselijke wezens, of ‘big blood’ zoals het genoemd wordt, voor te stellen als de enige en ultieme weg naar wel-

Tekst: Margot Cassiers — Foto: Aaron Hoekstra (AHfoto) www.entertheventure.com

Goed geweten

De toestand in 2010: - Naar schatting 900 kinderen zijn het slachtoffer geworden van rituele offerpraktijken - Er zijn 135 arrestaties gebeurd - 83 zaken zijn voor het gerecht gekomen - 1 persoon is veroordeeld Bron: Child sacrifice in Uganda – Report by Jubilee Campaign and Kyampisi Childcare Ministries

vaart en geluk. Ze vragen enorm veel geld voor hun rituelen en lijken zich meer en meer te organiseren. Heksen, of ‘witch doctors’, zijn overal aanwezig in de Oegandese samenleving en werken vaak met tussenpersonen. Bij een aantal onderzoeken naar kinderoffers beweerden de daders kinderen en/ of opbrengsten van rituelen te moeten afstaan aan hoger geplaatste heksen.

Systematisch voordeel Precies die rijkelijke inkomsten van ‘witch doctors’ zorgen ervoor dat ze zich altijd weten te redden in gerechtelijke situaties. Hun financiële toestand stelt hen in staat mensen om te kopen of de weinige processen in hun voordeel te laten uitdraaien. Ook hierbij speelt hun groot spiritueel gezag een belangrijke rol.

Het meest verontrustende gevolg daarvan is dat zelfs de meest gerenommeerde Oegandezen, zoals ministers, heksen raadplegen voor rituelen als kinderoffers. ‘Rijen dure wagens met klanten erin staan te wachten voor een consultatie bij een heks’, getuigt Werner Steurbaut, medewerker van

Footstep Uganda, tijdens een interview op Radio 1.

Daar staat tegenover dat vooral arme families het slachtoffer zijn. Als hun kinderen worden aangevallen, kunnen ze zich voldoende zoekmiddelen, noch medicijnen, noch gerechtelijke procedures veroorloven. Het is weinig verbazend dat vooral hun kinderen de doelgroep zijn van ontvoerders.

De grote macht van heksen, de oogluikende acceptatie van kinderoffers en het feit dat ook de maatschappelijke toplaag eraan deelneemt, zorgen ervoor dat het probleem nauwelijks wordt aangepakt. Een dramatisch gevolg hiervan is een zekere vorm van straffeloosheid, hetgeen blijkt uit de cijfers. (zie kader, nvdr.)

Treurige toekomst Een grimmige vaststelling is dat het fenomeen van de kinderoffers alleen maar toeneemt. ‘Witch doctors’ maken handig gebruik van de religieuze fundamenten van offergebruiken en een toegenomen drang naar welvaart om hun eigen rijkdom en

invloed te vergroten. Steeds meer mensen maken gebruik van hun rituelen en steeds meer kinderen vinden op gruwelijke wijze de dood.

Toch lijkt in Oeganda de weerstand tegen de gruwelijke praktijken toe te nemen. Recent ontstonden een aantal organisaties, waaronder een gespecialiseerde politieafdeling. Zij focussen zich niet alleen op het terugvinden van de slachtoffers en het berechten van de daders, maar willen ook en vooral de feiten in de kijker brengen. Ook in het buitenland groeit het bewustzijn rond het probleem. Enkele maanden geleden zond de BBC een ophefmakende reportage uit waarin journalist Chris Rogers zelf de reikwijdte van het probleem vaststelde.

Bewustmaking is een eerste stap in de goede richting. Er is echter veel meer nodig om de diepliggende maatschappelijke factoren die kinderoffers wenselijk en mogelijk maken, definitief op te lossen. Dat iets moet gebeuren staat echter vast. Want wat voor ons een haast onwezenlijk horrorverhaal is, is voor vele Oegandezen een gruwelijke realiteit die niet langer houdbaar is.

Verrekijkers

23

Blog

Tekst: Michelle Paeshuyse — Foto: Michelle Paeshuyse

‘Alles is zwart:

de grond, de lucht, het water en zelfs de mensen’ waar we allemaal geweldige mensen ontmoetten die ons vertroetelden en verwenden. De professoren deden hun uiterste best om ons vertrouwd te maken met het Indische recht.

M

ichelle Paeshuyse , studente rechten aan de UA, trok vorige zomer naar India voor haar thesis naar hoe multinationals omgaan met mensenrechten. ‘Ik was verrast en verontwaardigd maar ben uiteindelijk weer op mijn pootjes terecht gekomen.’ Voor Verrekijkers schreef ze haar unieke maar vreemde ervaringen neer.

‘Ik blijf vastbesloten: de situatie in ontwikkelingslanden moet veranderen en als jurist ga ik mijn best doen om mijn steentje daaraan bij te dragen.’

24

Verrekijkers

Op 1 augustus landden we na een vliegreis van acht uur in New Delhi.

Wanneer we de luchthaven verlieten, overviel de enorme chaos en mensenmassa me meteen. Overal zijn mensen, overal ligt afval en zelfs in het centrum van New Delhi zie je dieren op straat. Het beste beeld dat ik van India kan geven: een volledig ongestructureerde en ongeordende samenleving.

Onze eerste verblijfplaats was de National Law University in New Delhi,

Het viel me op tijdens mijn verblijf aan de universiteit dat de westerse studenten hard vasthielden aan hun eigen ideeën. Een collega onderzocht bijvoorbeeld de uitbuiting van huispersoneel, een fenomeen dat heel gewoon is in India. Ze vertelde dat een vijftienjarig dienstmeisje geen eigen kamer heeft en altijd op een lagere kruk dan die van haar werkgever moet zitten.

Wij, de westerse studenten, vonden dat uitbuiting, maar een professor vertelde ons dat deze werkgever nog zeer progressief is. Dit meisje mocht samen met de gasten eten en met hen praten, wat voor de meeste meisjes en jongens niet zo is. Voor ons onmogelijk te begrijpen, hoe hard we ook probeerden.

Filmsterren Nadat we tien dagen les hadden gevolgd in New Delhi trokken we naar Ranchi voor een stage bij een advocaat. We verbleven in een school

Tekst: Michelle Paeshuyse — Foto: Michelle Paeshuyse

Blog met de onze. Ze leven er echt nog in harmonie met de natuur.

Zwarte wereld Grote multinationals hangen echter als donderwolken boven deze kleine gemeenschappen. We bezochten een klein dropje waar Central Coal Limited (CCL) zich vestigde, één van de grootste publieke ondernemingen in India voor de ontginning van steenkool. CCL kreeg hierbij de steun van de Wereldbank.

Ik merkte al snel dat we het gebied van de mijnen betraden. Het is zonder twijfel de meest onaangename omgeving waar ik ooit ben geweest.

Het hele gebied is zwart: de grond, de lucht, het water, de wegen, zelfs de mensen en dieren. De bewoners leefden in betonnen hokjes, zonder meubels, sanitair, slaapkamers en zonder landbouwmogelijkheden. Deze mensen hadden echt niets.

Ik wilde een staaltje nemen van het water om het te laten onderzoeken op verontreiniging. De beek zag helemaal zwart en ze mondde uit in een rijstveld, dat daardoor uiteraard ook helemaal zwart was. Toen mijn flesje gevuld was met water kwam een jongen van het dorp naar me toe. Hij probeerde me uit te leggen dat ik niet van het water mocht drinken, omdat het niet gezond was. Dit moment bleef me het meest bij van mijn verblijf in India en ik vermoed dat het nog lang in mijn hoofd zal rondspoken.

Olifanten in de stad die werd opgericht door Belgische jezuïeten. We hadden dus wel eens het geluk frietjes of een omelet te krijgen, iets wat na twee weken rijst en curry een enorme opkikker was. Opnieuw werden we geconfronteerd met culturele verschillen. Dit keer waren we echte filmsterren: iedereen raakte ons aan en wilde met ons op de foto.

In Ranchi maakte ik voor het eerst kennis met mijn thesis’ onderwerp. De problemen in Ranchi hebben vooral

te maken met mijnbouw, aangezien Ranchi rijk is aan mineralen zoals koper, ijzererts en steenkool. De regio is door al deze mineralen zeer vruchtbaar en is daardoor perfect voor landbouw. De mensen in Ranchi leven nog in stamverband en landbouw vormt de belangrijkste bron van inkomsten.

We bezochten enkele van deze stammen om kennis te maken met hun levensstijl. Een prachtige ervaring, omdat hun wereld zo hard verschilt

Maar niet alles aan India is kommer en kwel. Het land heeft zijn problemen, maar de mensen in India zijn geweldig, hartelijk en enorm vriendelijk. Ondanks de slechte dingen die ik zag, is het een geweldig land en wil ik graag teruggaan. Ik vond het geweldig om elke dag opnieuw verrast, verbaasd en verward te worden. In België zijn er geen riksja’s en zie je geen olifanten of koeien lopen in het midden van de stad. In India is niets vanzelfsprekend en dat is geweldig.

Verrekijkers

25

anders bekeken

Tekst: Fien Hiel — Foto’s: Anthony Bouch

Mega Gotcha in Thailand Songkran: nieuwjaar in Thailand

Toegewijde Boeddhisten gieten hierbij opnieuw geparfumeerd water over de Boeddhabeelden, thuis of in de tempels, om geluk en genoeg regen voor de rijstvelden af te smeken. Verder gieten Thai traditioneel nog een kom water over leden van de familie, vrienden en buren.

Watergeweld

W

ij hebben het nieuwe jaar ondertussen al enige tijd ingezet. Thailand daarentegen “duikt” op 13 april in het nieuwe jaar. Heb jij die vuurpijl ook al eens willen inruilen voor een waterpistool? Zorg dan dat je half april in Bangkok bent.

Het Thaise woord ‘Songkran’ komt uit het Sanskriet en betekent ‘verplaatsen’ of ‘van plaats veranderen’. In dit geval veranderen de zon, de maan en andere planeten hun positie. Het grote Songkran-festival geeft daarom het Thaise nieuwe jaar aan. Vandaag de dag is het echter beter bekend als het feest van het water. Gedurende drie dagen blijft geen plekje droog.

Nieuwjaarstradities Songkran is in de eerste plaats een gelegenheid voor familiehereniging, tempelbezoeken en de jaarlijkse 26

Verrekijkers

schoonmaak. In Bangkok vindt een ware exodus plaats. De helft van de inwoners trekt tijdens deze periode naar zijn geboortedorp om de feestdagen daar met familie en vrienden door te brengen.

Traditioneel voeren de Thai op de eerste dag van Songkran het ‘Rod Nam Dum Hua-ritueel’ uit. Dit is officieel de dag van de ouderen. Tijdens het ritueel gieten jongeren geparfumeerd water in de handpalmen van ouderlingen als een gebaar van nederigheid en om hun zegen te vragen voor een goede gezondheid, een lang leven en welvaart. De tweede dag is de Nationale Familiedag. Gezinnen staan vroeg op en geven aalmoezen aan de monniken. De rest van de dag is gereserveerd voor ‘quality time’ met familie. Nog een belangrijk religieus ritueel op Songkran is het baden van het Boeddhabeeld.

Het moderne Songkran wordt op een meer feestelijke manier gevierd. Een kom wordt een emmer, een tuinslang of een waterpistool en de feestdagen worden vrolijk gedeeld met alle stadsbewoners en toeristen tesamen. Drie dagen lang wordt geen ziel gespaard door de wervelende waterstroom.

Langs de kant van de weg staan families met tonnen water, tuinslangen en watergeweren klaar om voorbijgangers van een koude douche te voorzien.

Pick-uptrucks rijden langzaam rond, bemand door een aantal jongeren die bewapend zijn met een watervat en een aantal waterpistolen. Het water is liefst gekoeld met een groot blok ijs zodat het aderstollend koud is. Vooral personen met nog droge kledij of paraplu’s vormen een geliefd doelwit. De stad fungeert deze dagen als achtergrondpaneel voor een soort van ongereguleerd ‘Gotcha’ op macroniveau.

Aanraken mag Tijdens de heetste maand van het jaar is Songkran een welkome verkoeling voor de hitte. De Thai gooien niet enkel met

Tekst: Fien Hiel — Foto’s: Anthony Bouch

Anders bekeken

water maar maken ook muziek, dansen en drinken. Vooral in Bangkok wordt het feest in alle glorie gevierd.

Songkran is een feest voor jong en oud, maar vooral jongeren maken van de gelegenheid gebruik om zonder al te veel controle beter kennis te maken met leeftijdsgenoten van het andere geslacht. Ze gebruiken bijvoorbeeld een mengsel van wit methanolpoeder en water om vegen in andermans gezicht te maken. Een lichte huidskleur is een schoonheidsideaal in Thailand en jonge mannen profiteren van de kleiachtige substantie om aantrekkelijke meisjes en jonge vrouwen aan te raken en witter te maken.

Zuiver water Hoewel je het op het eerste gezicht niet zou zeggen, is het huidige Songkran meer dan de kick om mensen drijfnat te maken. Ook in de moderne versie van Songkran is de echte reden achter het ‘splash festijn’ het symbolisch afwassen van alle ellende uit het afgelopen jaar en het nieuwe jaar te verwelkomen met een frisse start.

De zeven gevaarlijke dagen Al deze feestelijke chaos heeft echter ook een minder mooie kant.

Songkran staat naast het feest van het water evenzeer bekend als ‘ de zeven gevaarlijke dagen’. Dit zijn de zeven dagen voor, tijdens en na de Songkran-festiviteiten. Tijdens deze dagen, waarin het hele land op en af reist, gebeuren meer dan 4000 ongelukken. Zo vielen bij de recentste editie 361 doden door een combinatie van alcoholmisbruik, de overvloedige en ongecontroleerde aanwezigheid van water en onverantwoord rijgedrag.

Meeste slachtoffers zijn mannelijke motorfietsbestuurders zonder helm.

Thaise autoriteiten proberen het aantal ongelukken elk jaar te doen dalen door het promoten van strengere maatregelen voor verkeersveiligheid, striktere wetten rond alcoholverkoop en rijden onder invloed.

Wij zetten voor een spetterend Songkran de Do’s en Dont’s even op een rij:

Do’s - S chenk giften en voer de nodige ceremonies uit (of woon de rituelen eerbiedig bij indien je geen boeddhist bent); -G ebruik waterdichte tasjes om je waardevolle zaken te beschermen; - L et goed op je spullen; -M aak gebruik van het openbaar vervoer wanneer je je naar een Songkran ‘hotspot’ begeeft gezien de volledige verlamming van het reguliere verkeer; -B ewapen jezelf met een krachtig waterpistool; - P robeer de lokale bevolking een gelukkig Nieuwjaar in het Thais te wensen, zijnde: ‘Sawasdee Pee Mai!’; - Lach en maak plezier!

Don’ts - Mik geen waterstralen op monniken, baby’s of ouderen; - Rij niet onder invloed van alcohol of drugs; - Gooi niet met vuil water of met water waar stukken ijs in zitten; - Gooi geen water op motorrijders om verkeersongevallen te vermijden.

Verrekijkers

27

Opinie

Tekst: Charlotte Christiaens — Foto’s: Catapa

De keerzijde van de gouden medaille Niets zo vuil als goud

V

eel mensen associëren goud met rijkdom en schoonheid. Het edele metaal heeft echter een minder fraaie keerzijde. Goudontginning in het Zuiden gaat gepaard met een enorme sociale en ecologische impact: vervuiling, waterschaarste, criminaliteit, … Charlotte Christiaens van Catapa, vrijwilligersorganisatie die focust op de problematiek van de mijnbouw in Latijns-Amerika, kaart de wanpraktijken van goudontginning aan.

‘Vanuit het Noorden staan we voor een aantal uitdagingen willen we de situatie verbeteren.’

Goud: om ter eerst, het meest en snelst ontginnen!

Een gouden ring, gsm, laptop en zelfs het drankje Gold Strike bevatten goud.

Goud komt voor in veel vormen en we 28

Verrekijkers

consumeren het dagelijks zonder het te beseffen. Onze niet te stillen honger naar goud, vertaalt zich in het Zuiden naar meer ontginningen van kostbare grondstoffen. Vergunningen voor goudontginning worden in overvloed uitgedeeld door lokale, arme, overheden aan buitenlandse investeerders.

Tot twintig jaar geleden waren dit vooral Amerikaanse of Canadese multinationals, nu exploiteren ook vaak oosterse bedrijven gebieden. De regel hierbij is samen te vatten als volgt: als eerste, om ter snelst en het meest ontginnen. Vergelijk het met een tweede kolonisatiegolf. Gelijkaardig aan de eerste zien we hoe grondstoffen in het Zuiden tegen een verbazingwekkend tempo worden ontgonnen om te consumeren in het Noorden, zonder veel rekening te houden met het milieu en de lokale, vaak inheemse, bevolking.

Mijnbouw heeft de grootste ecologische impact van alle extractieve industrieën. Een ontwikkelingsland als Peru is de zesde grootste goudproducent ter wereld en staat daardoor meteen in de top tien van meest CO2-uitstotende landen op aarde.

Goudmijnbouw spant hierbij de kroon met een waterverbruik van 10.000 liter per gram zuiver goud en een energieverbruik van zeven à tien procent van het mondiale energieverbruik.

Omgerekend levert het produceren van één gouden ring twintig tot zestig ton hoogtoxisch afval op, dat cyanide en kwik bevat. Goudmijnbouw levert dus een aanzienlijke bijdrage aan de ecologische crisis waarmee de aarde vandaag worstelt.

De meeste multinationals vestigen zich in gebieden die toebehoren aan inheemse volkeren . Deze zelfvoorzienende gemeenschappen zijn niet opgewassen tegen de agressiviteit en winstbejagende mentaliteit die mijnbouwbedrijven aan de dag leggen.

De lokale bevolking komt hiertegen in opstand, en terecht. Ze hebben geen inspraak in de toekenning van mijnbouwconcessies in hun gebied, hoewel conventie 169 van de International Labour Organizationen de VN-verklaring voor de rechten van inheemse volkeren dit wel eisen.

De winsten vertrekken integraal naar het Noorden en de bevolking blijft achter met vervuilde gronden en

Tekst: Charlotte Christiaens — Foto’s: Catapa

waterbronnen. Het ecosysteem is verwoest, waardoor landbouw onmogelijk is. Eén van de zwaarste gevolgen van mijnbouw voor de lokale bevolking zijn de mentale en fysieke gezondheidsproblemen. Mijnwerkers en hun familieleden komen in aanraking met chemicaliën en zware metalen zoals arseen en lood. Dit leidt onder meer tot haaruitval, huidaandoeningen, stuiptrekkingen en longaandoeningen.

Waarom recycleren?

Van deze wantoestanden in LatijnsAmerika, Afrika en Azië zijn maar weinig mensen op de hoogte.

procent van het e-waste vertrekt illegaal uit ons land, voornamelijk naar Ghana. Daar haalt de lokale bevolking onder zeer slechte omstandigheden voor mens en milieu waardevolle metalen uit het afval. Op 19 januari 2012 stemde het Europees Parlement een wet die dumping van elektronische afval wilt tegengaan. Exporteurs moeten voortaan bewijzen dat een container met e-waste bestemd is voor hergebruik en reparatie. Ook zullen gsm-verkooppunten verplicht worden oude gsm’s aan te nemen zonder aankoopverplichting van een

Opinie Garanties nodig Meer dan de helft van het mondiale goudverbruik gaat naar juwelen.

Hierbij spannen India en China de kroon. België staat als consument van gouden juwelen op de achtste plaats in Europa. Veel goud wordt echter reeds gerecycleerd. Op veel plaatsen kan je terecht met oud goud en wordt ongeveer 31 euro geboden voor één gram zuiver goud. Maar als je een ring koopt bij de juwelier, kan hij je niet garanderen dat deze uit gerecycleerd goud vervaardigd is. Oud en

Samen met de verschillende stakeholders kunnen we hier echter iets aan doen. We bekijken per sector – industrie, monetaire sector en de juweliers – wat er reeds gebeurd is en wat de nieuwe uitdagingen zijn vanuit een win-winperspectief. Waarom?

Er is geen ontkomen aan. Het grondstofarme Europa zal vroeg of laat gedwongen worden om duurzamer om te gaan met materialen. Sterker nog, we zijn veroordeeld tot recyclage willen we ons huidig consumptiepatroon verder zetten. Tegen dit huidig tempo materialen blijven weggooien, is onhoudbaar.

We zitten op een berg goud De industrie neemt twaalf procent van het mondiale goudverbruik voor zijn rekening. Hierbij is België internationaal koploper in de ontwikkeling van recyclagemethodes uit elektronisch afval (e-waste). Goud leent zich uitstekend tot recyclage: bij het hersmelten gaat er maar 0,01 procent verloren. Vandaar ook dat het de oudste vorm van recyclage is die de mensheid kent. Als je weet dat één ton gsm’s 340 gram goud bevat en één ton gouderts slechts vijf gram goud oplevert, is dit een niet te missen piste. Omgerekend kan men één gouden ring vervaardigen uit 200 oude gsm’s. Deze ‘urban mine’ biedt een enorm potentieel. En dat terwijl slechts één procent van de gsmvoorraad reeds werd gerecycleerd. Veertig

nieuwe. Objecten die metalen bevatten, moeten bij de juiste inzamelpunten terechtkomen om zo rendabel mogelijk gerecycleerd te worden.

Gevaar van stockage De goudprijs verzevenvoudigde de afgelopen tien jaar. Gezien de huidige crisis, is goud een veilige investeringsbron geworden. Goud is door zijn schaarsheid en hoge waarde enorm interessant.

Dit heeft tot gevolg dat vele initiatieven opkomen die goud als beleggingsproduct promoten. Ook de middenklasse belegt meer en meer in gouden munten.

Belgische kluizen bevatten momenteel 227 ton goud, zomaar aanwezig.

De huidige trend van stockage zal de goudprijs alleen maar verder de hoogte in jagen en de rush naar goud in het Zuiden verhogen.

nieuw goud worden samen hersmolten en de afkomst is moeilijk te achterhalen. De juwelierssector staat dus voor de uitdaging hun klanten wel gerecycleerd goud te garanderen. Wereldwijd ontstaan ook een aantal initiatieven die ‘groen goud’ aanbieden: sociaal en ecologisch verantwoord ontgonnen goud. Een voorbeeld hiervan is het Fair trade – Fair minded goud van ARM-FLO, dat in België nog niet op de markt is.

Om de wantoestanden rond goudontginning aan te klagen, startte Catapa, Ecolife en Netwerk Bewust Verbruiken met de drie jaar durende campagne GOUD:EERLIJK? .

Meer weten? www.goudeerlijk.be

Verrekijkers

29

Cultuuragenda

Tekst: Charlotte Noël — Illustratie: Charlotte Noël

Uit met Ver Documentaire Dinsdag 6 maart 20u30

INTO ETERNITY De Roma inkom: € 8

Ongeveer een jaar geleden vormde een aardbeving de Japanse kerncentrale Fukushima om in een nucleair rampgebied.

Into Eternity belicht het heikele thema kernenergie en de schadelijkheid ervan voor de mensheid.

Startpunt van de film is Onkalo, een gigantische en ondoordringbaar depot waar het Finse nucleaire materiaal de komende millennia moet worden opgeslagen. Het reservoir moet 100.000 jaar standhouden, de tijd dat nucleair afval schadelijk blijft.

Into Eternity richt zich op een mogelijke oplossing voor het probleem van schadelijk radioactief restmateriaal. www.deroma.be

Muziek Zaterdag 3 maart 20u30

THE KLEZMATICS Zuiderpershuis inkom: € 15

30

Verrekijkers

The Klezmatics zag het daglicht in 1986 in New York’s East Village.

Ze brengen ‘klezmer’, een muziekstijl va n OostEuropese Joodse traditie.

Hedendaagse thema’s als mensenrechten en antifundamentalisme komen samen met invloeden uit de Balkan en uit Arabische, Afrikaanse, en LatijnsAmerkaanse muziek, jazz en punk. www.zuiderpershuis.be Zaterdag 24 maart 20u30

TINARIWEN De Roma Inkom: € 20

‘Empty places’ is de beteken is va n het woord ‘Tinariwen’.

Verdreven uit hun nomadenbestaa n zi ngen de Toearegmuzikanten over p ol it ie ke b e w u s t wording, onderdrukking en vrijheid.

D e mu z i k a nt e n v a n Tinariwen zijn troubadours, vertellers die hun verhalen brengen in de vorm van meeslepende woestijnrock waarbij je het woestijnstof letterlijk ziet opwaaien.

Tinariwen neemt je mee op een reis naar het verre Mali. www.deroma.be

Donderdag 29 maart 20u30

VARDAN GRIGORYAN + ENSEMBLE TIRANA dubbelconcert: Armeense folk en Albanese polyfonie Zuiderpershuis Inkom: € 15

Vardan Grigoryan speelt zowel typisch Armeense muziek als zijn eigen repertoire dat gaat van folk tot pop en jazz.

Ensemble Tirana brengt op virtuoze wijze het rijke en ten onrechte onbekende repertoire van de Albanese polyfonie. In Albanië heeft elke regio zijn muzikale stijl en vaak overleefde deze enkel via orale overlevering. Soms zijn het erotische verhalen die door de censuur van het regime enkel in intieme kring werden gezongen. www.zuiderpershuis.be Vrijdag 13 april 20u30

SONDORGO Zuiderpershuis Inkom: € 12

Hongarije herbergt de energieke folkgroep Söndörgö, d ie met passie Zu idSlavische klanken op het podium brengt. De leden bespelen vinnige, kleine snaarinstrumenten uit de

Servisch-Kroatische tambur-famillie. Het gedreven getok kel wordt bijgestaan door accordeon en enkele blaasinstrumenten. Sudderend en ietwat humeurig groeien hun optredens uit tot een wild dansfeest! www.zuiderpershuis.be

Woord Woensdag 25 april 20u30

PENSÉES NOIRES: NINA SIMONE, YOUNG, GIFTED AND BLACK Zuiderpershuis Inkom: € 5

Op haar tiende gaf de Afro-Afrikaanse Nina Simone haar eerste klassieke pianoconcert in een Amerikaanse stadsbibliotheek. Tijdens haar optreden werden haar ouders gedwongen om achter in de zaal te gaan zitten om plaats te maken voor twee blanken. Nina Simone weigerde verder te spelen totdat haar ouders weer hun oude plaatsen kregen. Dat voorval is het beginpunt van een bewogen leven waarin Nina Simone een

Cultuuragenda

Tekst: Charlotte Noël — Illustratie: Charlotte Noël

rrekijkers evenwicht trachtte te vinden tussen haar activisme en carrière, tussen liefde en haat en tussen jazz en klassiek muziek.

Dichter Roger Nupie, vriend van de overleden virtuoze, introduceert ons in het leven van de activiste, de artieste maar ook de vrouw achter Nina Simone. www.zuiderpershuis.be

Debat Dinsdag 6 maart

VOORUITBLIK OP RIO +20 Les Ateliers des Tanneurs, Brussel Inkom?

Sinds de VN-conferentie over milieu en ontwikkeling in Rio de Janeiro in 1992 is het begrip duurzame ontwikkeling alom verspreid.

Nu, twintig jaar later, is de wereld erg veranderd. Wat betekent duurzame ontwikkeling vandaag voor ons?

En wat verwachten we van de Rio+20-conferentie?

Het hele Belgische middenveld wordt u it genod igd om erover te discussiëren. De gemeenschappelijke eisen worden voorgelegd aan Steven Vanackere, minister van Duurzame Ontwikkeling,

en Paul Magnet, minister van Ontwikkelingssamenwerking. www.mo.be

Theater 7 maart – 10 maart 20u30

UNION SUSPECTE, KRUISTUCHT Cultuurcentrum Berchem inkom: € 12

Mourade Zeguendi en Marijke Pinoy geven elkaar hun jawoord. Iedereen blij, iedereen gelukkig, of toch bijna iedereen.

In Kruistucht wordt het publiek letterlijk en figuurlijk getuige van een (schijn) huwelijk. Een Vlaamse vrouw van middelbare leeftijd stapt in het huwelijksbootje met een jonge Marok kaanse man.

Kruistucht vertrekt vanuit een bizarre vermenging van multiculturalisme, liefde en economie. www.ccberchem.be Vrijdag 9 maart 20u30

STRANGE FRUIT Zuiderpershuis Inkom: € 15

I n 1939 z i n g t B i l l i e Holiday in de enige nietgeseg regeerde club i n New York het lied Strange

Fruit. De reacties waren fel en haar platenfirma weigerde het lied op te nemen.

Daarom besloot ze om er elk concert mee te eindigen. In deze theatervoorstelling stellen de acteurs zich de vraag of Strange Fruit enkel een chanson is van Billie Holiday of dat het lied ook iets bijgedragen heeft tot de strijd tegen het racisme. www.zuiderpershuis.be Woensdag 14 maart 20u30

SAINTE FATIMA DE MOLEM Sappig verhaal over opgroeien in Molembeek Zuiderpershuis Inkom: € 12

In Sainte Fatima de Molem maak je kennis met een gast – “un gars” – van Molenbeek – Molem. Hij vertelt over zijn kindertijd bij zijn grootmoeder, een honderdjarige berbervrouw met tatoeages en een scherpe tong, over zijn leven thuis en op school. Sainte Fatima de Molem is een humoristische voorstelling met sappige verhalen over een leven tussen tradities en de hedendaagse realiteit.

Donderdag 26 april 20u30

HEBZUCHT BRAAKLAND/ ZHEBILDING

Cultuurcentrum Berchem Inkom: € 12

Hebzucht is een voorstelling voor iedereen die nu eens eindelijk wilt weten wat ‘hedge funds’ en ‘private equities’ zijn. En wat er nu toch aan de hand is met al die banken.

Geld speelt een grote rol in ons leven. We horen verhalen over geld waar we niet goed van zijn.

Een CEO die lachend een toast uitbrengt op het ontslag van achthonderd werknemers. Een trader die vijf miljard buit maakt op zijn klanten. Wie zijn deze mensen? En wat doen ze met al dat geld? www.ccberchem.be

www.zuiderpershuis.be

Verrekijkers

31

Cultuur

Tekst: Fien Van den Steen

Tambien la lluvia een recensie van Iciar Bollain’s film

Hoofdpersonage Sebastian wil als jonge regisseur een authentiek verhaal vertellen over Columbus. Dat bereikt hij enerzijds door het verhaal te vertellen vanuit de jonge en door rechtvaardigheid gedreven priester Bartolomeo, die de ware wreedheid van Columbus moet aankaarten.

Anderzijds bereikt hij dat door een documentaire over de film te maken, gefilmd vanuit een idealistische camera.

Hoewel een documentaire de werkelijkheid waarheidsgetrouw lijkt weer te geven, worden ook hier beelden selectief getoond. Zo kiest hij het landschap van de ‘Nieuwe Wereld’ als decor en de inwoners van Bolivia als vertolkers van hun geschiedenis. Zij ontdekken dat er slechts één manier is om gehoord te worden: hun stem verheffen.

Wanneer de waterprivatisering in Cochabamba onmenselijke proporties aanneemt en de overheid het blauwe goud wil verzilveren, spoort Daniël, het opperhoofd van Columbus’ onderdanen, de massa aan om op straat te komen. De acteurs lijken zich steeds meer te vereenzelvigen met hun rol: een kwetsbaar en oprecht volk, opgejaagd door enkele goudzuchtigen. Zo krijgen we het relaas van een tweede geschiedenis in deze film: de ‘guerra de aqua’ in 2000 die uitbrak nadat zelfs het opvangen van regenwater (‘la lluvia’) verboden werd.

De verschillende standpunten dwingen een kritische houding van de kijker. Dit gebeurt zowel expliciet door Sebastians personages als impliciet door de vertolkers ervan. Hun gewetensstrijd groeit naarmate de scènes elkaar opvolgen. Door welke motieven moeten ze zich laten leiden: door geld en macht, het realiseren van de film of door angst en overleven, het protest of de vlucht? Blijft de crew consistent met de eigen waarden en normen, schipperen ze tussen realisme en idealisme en behouden ze hun persoonlijke doelen? Of beseffen ze dat niet elk verhaal eindigt wanneer men het filmen stopt.

32

Verrekijkers

Deze diepzinnige en complex verweven verhaallijnen worden minimalistische vertolkt om de boodschap te benadrukken: ‘Water is leven’.

Niet voor niets kreeg Tambien la lluvia hiervoor 13 Goyanominaties en was hij te bekijken op het Cinema Novo Festival te Brugge in 2011. Ook dit jaar draait Cinema Novo van 8 tot 18 maart films uit Azië, Latijns-Amerika en Afrika om de kleine film aan het grote publiek bekend te maken.

Meer weten? www.cinemanovo.be

Dag in het leven

Tekst: Eliane Maes

KunST+ wint De Pluim J

aarlijks wordt De Pluim uitgereikt aan vrijwilligers achter een lokaal initiatief dat zich inzet voor een betere samenleving. Dit jaar gaat Nathalie De Pessemier lopen met de trofee. Haar initiatief KunST+ werd geselecteerd uit 179 andere genomineerden.

Vorig jaar startte De Pessemier samen met Alec Nierinck KunST+ vzw, een kunstatelier voor mensen met een verstandelijke handicap. Wekelijks kunnen de deelnemers zich er creatief uitleven. Een team vrijwilligers begeleidt de projecten. Alle deelnemers volgen een persoonlijk traject en kiezen zelf wat ze maken. Het kunstatelier kent na amper één jaar al een groot succes.

Josse Abrahams, communicatieverantwoordelijke van de Koning Boudewijnstichting, benadrukt de waarde van De Pluim: ‘De genomineerden van De Pluim, zijn de trekkers achter een lokaal initiatief. Zij zijn de drijvende kracht en steken hart en ziel in het project. Deze vrijwilligers, samen met vele anderen, worden vaak over het hoofd gezien en krijgen niet de waardering waarop ze recht hebben. Daar wilden wij iets aan doen met De Pluim’.

Naast de geldprijs die aan de uitreiking vasthangt, is vooral de aandacht het belangrijkste. De Pluim is meer dan een trofee, het is een gebaar van waardering voor het harde werk.

De Pessemier is vooral blij met de erkenning van haar doelgroep. ‘In hun ogen winnen zij, niet het project of ik.

Zij krijgen waardering.’ De ouders van

één van de deelnemers van KunST+ schreven De Pessemier in voor De Pluim. ‘Eigenlijk dachten we wel dat we een grote kans maakten om te winnen. Op de site van ATV zagen we dat het aantal kijkers bij ons filmpje het hoogst was. Dit neemt niet weg dat ik vind dat iedereen De Pluim verdient. Ik denk dat wij gewonnen hebben omdat wij met veel voorzieningen werken, met alle ouders en andere sympathisanten.

Daardoor is ons netwerk groter dan bij andere.’

KunST+ bevind zich op de SintJorispoort in Antwerpen. Het pand is omgevormd tot een echt atelier.

‘Personen met een verstandelijke handicap zitten vaak in een instelling of een achterbouw. KunST+ doet het tegenovergestelde’, verklaart De Pessemier waarom ze koos voor de locatie. ‘Iedereen die hier voorbijloopt, kan door het grote venster de kunst van de deelnemers bewonderen. Het kunstatelier is voor de deelnemers een stap in het duister. Het is buiten hun dagdagelijkse bezigheden en hun veilige omgeving. KunST+ laat hen groeien en dat geeft hen veel voldoening.’

KunST+ bestaat uit acht vrijwilligers met artistieke ervaring. Zij begeleiden de participanten bij het vormen van hun artistieke ideeën. KunST+ opent haar deuren elke maandag, dinsdag en woensdag voor haar deelnemers.

Passanten mogen gerust binnenstappen. Elke deelnemer betaalt vier euro voor een halve dag en acht euro voor een volledige dag, het gebruik van materiaal, hun drinken en eten inbegrepen. Naast het harde werk is er ’s

middags tijd voor een gezellige lunch.

Het grootste deel van de inkomsten komt van private sponsors. Het winnen van De Pluim is voor KunST+ dan ook een grote meevaller.

Dit jaar was het echter de laatste keer dat De Pluim uitgereikt werd. Na acht edities is het concept uitgeput en het enthousiasme gedaald. Het aantal genomineerden daalde van 237 nominaties bij vorige edities tot 179 dit jaar.

De Koning Boudewijnstichting staat nog steeds achter het project en zoekt samen met de lokale zenders naar een opvolger. Een definitief besluit is er echter nog niet genomen.

De Pluim uitgelicht De Pluim is een initiatief van de Koning Boudewijnstichting en de lokale tv-zenders, waaronder ATV. Vanaf september is er een oproep aan de kijkers om vrijwilligers aan te brengen. Van alle inschrijvingen maken de organisatoren een lijst. Daaruit selecteert een onafhankelijke jury dan vijf genomineerden. Deze jury bestaat uit mensen uit de regio die thuis zijn in het vrijwilligerswerk. Van de vijf nominaties wordt een filmpje gemaakt voor tv. Dan is het aan de kijker om te beslissen wie er wint. Het vrijwilligersproject met de meeste stemmen wint.

De hoofdprijs is een cheque van 2000 euro en een trofee. De andere vier gaan echter niet met lege handen naar huis. Zij krijgen elk 500 euro cadeau.

Meer weten?

KunST+ – kunstplus@skynet.be De Pluim – www.depluim.be

Verrekijkers

33

Recept

Tekst en recept: Carl Carpentier

Recept met Respect Pondu met vis

P

ondu, maniokbladeren, cassava-leafs: het zijn allemaal synoniemen voor één en dezelfde bladgroente. Pondu kan je op verschillende manieren klaarmaken.

Naargelang de streek voegt men andere ingrediënten toe. Zo heb je pondu met vis, bonen of vlees. Het recept dat hier beschreven staat, is zonder vlees en dus ook geschikt voor vegetariërs. Ik vind het alvast één van de beste recepten met pondu.

Ingrediënten (voor 6 personen): 1 kg pondu 3 stokken prei (enkel het wit) 1 verse pilipili (geen poeder) 250 gr. Afrikaanse aubergines 1 dikke ajuin 250 gr. palmolie ± 1 kg gerookte vis of sardines (gerookte filet van makreel is makkelijk) zout

Kook de pondu in een kookpot met een beetje water en zout. Als de maniokbladeren uit de diepvriezer komen, ontdooi je deze eerst in de microgolfoven of in een pan met kokend water.

Ondertussen snij je de aubergines, prei en ajuin in stukjes. Als de pondu is ontdooit en pruttelt, mogen de andere groenten erbij.

Je voegt de palmolie en pilipili toe.

Nu is het tijd om de vis schoon te maken en in stukjes te snijden. Deze voeg je toe aan het stoofpotje met pondu.

Dit geheel laten stoven tot de groenten bijtgaar zijn.

34

Verrekijkers

Verrekijkers

is steeds opzoek naar enthousiaste studenten

Wij zoeken

Redacteurs, journalisten, webmasters, fotografen & illustratoren neem contact op via verrekijkers_c@hotmail.com

neem een

steunabonnement 1 jaar Verrekijkers voor slechts â‚Ź 7,00

Contacteer ons eerst via mail a.verrekijkers@hotmail.com. Vermeld je naam en je adres.

Stort pas daarna â‚Ź 7,00 op ons rekeningnummer: 979-1491734-73 met in de vermelding je naam en je adres.

Middag (12.30 – 13.30 uur) Stand-up comedy: Bart Stadscampus B.004

Cannaerts tot de laatste druppel (met gratis vat H20)

Avond (19.30 – 22.00 uur)

Water(ab)use in mining: the story of Bolivia and India

International debate: Stadscampus R.001

Dinsdag 6 maart Avond (19.30 – 21.30 uur) Docu-film: Flow – For the Stadscampus - R.014 Campus Groenenborger - V008

Love of Water

Woensdag 7 maart Avond (19.00 – 22.00 uur) Quiz: met de voeten in het Stadscampus – resto Max 6 personen/ploeg – 10 €/ploeg

nat

Donderdag 8 maart Middag (12.30 -14.00) Docu + debat: klimaatverandering Campus Groenenborger - V008

en veeteelt in het Zuiden

Vrijdag 9 maart Hele dag (8.00 uur – 15.00 uur) Uitstap Verdronken Land Van Saeftinghe 5 EURO/persooon

Doorlopend Fototentoonstelling MEGA GOTCHA!

Troubled Waters (Bib & Resto stadscampus - ’t Kaf Drie Eiken)

Info & inschrijven www.usos.be campuszuid,wordpress.com

V.U. : Janus Verrelst - vzw USOS - Lange Sint-Annastraat 7 S201 - 2000 Antwerpen - Opmaak : Koen Frederix voor www..kuleuven.be/uplus

5 maart > 9 MAaRT 2012

Maandag 5 maart

Campus Zuid is een samenwerking tussen KU Leuven en Universiteit Antwerpen