Bergen magazine 5 2016 by Virtùmedia

SPECIAL ALPE ADRIA TRAIL WANDELEN IN DE TUIN VAN EDEN BERGEN magazine

10 JAAR inspiratie voor bergwandelaars

Jaargang10 Nr 5 december 2016 € 5,95 2016 - 5

JAARBEURS | UTRECHT

ALSOF JE ER AL BENT

KOOP JE KAARTJE IN DE VOORVERKOOP VOOR SLECHTS €12,-

Ben jij een echte vakantieliefhebber en houd jij van het buitenleven? Dan kun je de Vakantiebeurs niet missen! Wil jij verrast worden met de mooiste bestemmingen, heerlijke hapjes, traditionele dans, Outfreeca ontdekken en volop kampeerinspiratie opdoen? Koop dan je kaartje via vakantiebeurs.nl

VAKANTIEBEURS.NL

SERRE CHEVALIER SAAS FEE ALTA BADIA VAL POSCHIAVO FORTEN VAN MONTGENÈVRE ALPE ADRIA TRAIL

11 T/M 15 JAN 2017

magazine

WINTER WALHALLA'S IN DE ALPEN Skigebieden voor wandelaars en natuurliefhebbers

• Saas Fee (CH) • Serre Chevalier (F) • Alta Badia (I)

EN OOK NOG

Franse bergforten Verborgen oase Val Poschiavo (CH)

VOLG ONS OP

VOLGEND NUMMER

THEMA

EN OOK NOG

ONTDEKKINGEN IN TRENTINO

Van hut naar hut

Vallée du Trient De uitdaging van

3 trektochten in de meest diverse bergprovincie van Italië

Polar Guide Parka

EEN ERVAREN MODERATOR TUSSEN JOU EN MOEDER NATUUR Jij mag dan wel stoer zijn, maar het weer is soms ook ruig. Om je te helpen vochtige, koude omstandigheden en extreem lage tempe raturen te weerstaan, hebben we de Polar Guide Parka ontwikkeld. Hij is half beest, half jas, zit tjokvol duurzame synthetische isolatie en is slijtvast en waterdicht. De jas werd ontwikkeld en getest in samenwerking met de meest geharde gidsen en slee rijders van Fjällräven Polar. Het geheim van de parka is dat je met Moeder Natuur meewerkt, niet tegenwerkt. Volg zijn advies en alles komt goed. Zonder de natuur zijn we niets.

Fotoreportage

Noorwegen – Lofoten Foto: Jonathan Vandevoorde

Foto: Sean Vos

de Meije

TIROL SPECIAL 16 blz extra wandelplezier!

Het volgende nummer van BERGEN MAGAZINE verschijnt op 10 februari 2017

Wil je dit nummer niet missen? Word dan snel lid! www.bergwijzer.nl

ONZE PARTNERS

www.fjallraven.nl

www.deuter.nl

www.berghaus.com

www.mountain-network.nl

www.mammut.ch

www.rab.equipment/ww

www.mildadventures.org

www.decathlon.nl

www.hanwag.nl

www.bergans.eu

www.taurusoutdoor.nl

www.lowealpine.com/ww

www.vaude.com/nl-NL

www.rodehaan.it/nl

www.myswitzerland.com

MÉÉR VOOR BERGWANDELAARS WWW.BERGWIJZER.NL Meld je aan voor Fjällräven Polar - het avontuur van je leven

Geen winactie meer missen? Ú www.bergwijzer.nl/nieuwsbrief

Alles over schoenen, rugzakken, etc? Ú www.bergwijzer.nl/uitrusting

www.fjallraven.nl

Bergen Magazine cadeau geven? Ú www.bergwijzer.nl/abonnement

Vakantietips?

Ú www.bergwijzer.nl/vakantietips

De leukste berghotels?

Ú www.bergwijzer.nl/accomodaties

De mooiste wandelroutes?

Ú www.bergwijzer.nl/wandelroutes

BERGEN

inspiratie voor bergwandelaars

magazine

Jaargang 10, nummer 5, december 2016 Bergen Magazine is een uitgave van Virtùmedia en verschijnt vijf keer per jaar

BEER OP DE WEG

Redactieadres Bergen Magazine Postbus 595, 3700 AN Zeist redactie@bergenmagazine.nl www.bergwijzer.nl

Hoofdredactie Jonathan Vandevoorde

Eindredactie Marcia van Bijnen

Redactie Daan Couwenbergh, Noes Lautier, Frank Peters, Jan van der Straaten, Peter Strookman, Simone van Velzen, Bert Vonk, Sean Vos

Verder werkten aan dit nummer mee Astrid van Amerongen, Robert Eckhardt, Gyöngyi Kovács, Jeroen Gribling, Rosanne Langenberg, Harald Pauli, Fenneke Visscher, Marjorie Vonk

Vormgeving TwinMedia bv, Culemborg, Rimke Bartels

Bladmanagement en advertenties Klaartje Grol, kgrol@virtumedia.nl, Telefoon +31(0)30-3031295

Druk Veldhuis Media, Raalte

Distributie Nederland: Aldipress, www.aldipress.nl België: AMP, www.ampnet.be

Uitgever Nederland Virtùmedia, Pepijn Dobbelaer (pdobbelaer@virtumedia.nl) Postbus 595, 3700 AN Zeist Telefoon +31(0)30-6920677 Fax +31(0)30-6913312

Uitgever België Virtùmedia, Pepijn Dobbelaer PO BOX 955, 1934 EMC-Brucargo

Abonnementen De prijs voor een abonnement bedraagt € 29,50 per jaar (vijf nummers). Aan een abonnement buiten Nederland of België zijn extra verzendkosten verbonden. Neem hierover contact op met de klantenservice. Abonnementen kunnen bij ieder nummer ingaan en worden elk jaar vernieuwd. Aanmelding kan via onze website www.bergwijzer.nl of via de klantenservice op telefoonnummer +31(0)850407400 (ook voor vragen over bezorging). Adreswijzigingen dienen schriftelijk te worden doorgegeven met vermelding ‘Bergen Magazine’ en van de oude en nieuwe adressering en het nieuwe telefoonnummer. Opzeggingen dienen schriftelijk met een termijn van minimaal 1 maand te worden doorgegeven. Contact: Uitgeverij Virtùmedia, t.a.v. Bergen Magazine, Postbus 595, NL-3700 AN Zeist. Tel. +31(0)85-0407400) e-mail: klantenservice@virtumedia.nl © Bergen Magazine. Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. ISSN 1873-8966.

a twee dagen regen en kou schijnt de zon eindelijk weer in de Rockies: we kunnen gaan wandelen! “Five Lakes Trail, 5 kilometer, beetje op en neer, wat denken jullie?” Ja hoor, helemaal goed, want de park ranger in het bezoekerscentrum was er laaiend enthousiast over geweest. “Fun for your family” had ze ons verzekerd. “Eten beren ook mensen?”, vroeg mijn dochter ’s avonds onder het eten, de wandeling mentaal voorbereidend. “Nee, maar je moet ze niet uitdagen”, stelde ik de kinderen gerust. “Als we een beer tegenkomen, moet je veel kabaal maken: schreeuwen, zwaaien met de armen, dat soort dingen.” Dat had ik ooit een keer gelezen in Bear Attacks, dé bijbel dienaangaande. “De regel is: nooit wegrennen of in een boom klimmen. Zwarte beren kunnen harder rennen en beter klimmen dan wij.” Bij de parkeerplaats aangekomen manoeuvreer ik onze logge camper moeizaam in het laatst beschikbare vak. Ik heb een belletje aan mijn rugzak gebonden en een fluitje binnen handbereik, vlak voor de vakantie nog bij de HEMA gekocht voor 1,99. Het zorgzame moederinstinct van mijn echtgenote heeft haar er gisteravond toe gedreven om in de lokale supermarkt nog een speciaal zaktoetertje op drijfgas te kopen dat 150 decibel moet produceren. Laat die beren maar komen. Een paar uur later lopen we ondertussen al langs ons vierde bergmeer als ik, om de sfeer erin te houden, luidkeels een marcheerliedje van de scouts begin te scanderen. Maar in plaats van mee te zingen zet mijn dochter, die voorop loopt, het op een

gillen. Op misschien tien, twaalf meter vóór ons zit een zwarte beer langs het pad. Hij ziet ons staan op en zet zich in beweging. Ik graai naar mijn HEMA-kleinood en blaas de longen uit mijn lijf, het gegil van mijn dochter overstemmend. Simone grabbelt ondertussen in haar broekzak naar de toeter en probeert de ieniemienie lettertjes van de instructie op het etiket te lezen. “Shit, waar is mijn leesbril?”, moppert ze paniekerig. “Zal ik Blackie maar vragen datie eerst nog even wacht met aanvallen?”, merk ik behulpzaam op (Nee, dat zeg ik natuurlijk niet want ik ben gelukkig getrouwd en dat wil ik zo houden). In

“Wilderness is not a luxury but a necessity of the human spirit” Edward Abbey

plaats daarvan roep ik attent: “Mens! Duw dan toch op die knop!” Waarop ze erop drukt zo hard ze kan en het ding, dat nota bene 14,50 dollar heeft gekost, niet meer dan het geluid van een zachte scheet produceert. Onderwijl heeft Blackie het al lang begrepen en sjokt hij, met een allure van wind-je-toch-niet-zo-op-mensen, de berghelling omhoog tot hij uit zicht verdwijnt. Ons hart bonkt in onze keel. Waw! De rest van de wandeling wordt in stevige tred afgelegd. En het scoutslied is nog nooit zo lang en zo hard gezongen als die middag op de Five Lakes Trail.

jvandevoorde@bergenmagazine.nl @jvandevo

 Struinen door de sneeuw van het Zuid-Tiroolse Alta Badia. Het is dus mogelijk: van de rust genieten in de populairste skigebieden. Foto: Jonathan Vandevoorde BERGEN magazine 3

A EM TH

Foto: Jonathan Vandevoorde

IN DIT NUMMER

10_bron in foto

SKIGEBIEDEN VOOR STILTEZOEKERS In de winter ga je wandelen om de stilte van de bergen te ervaren. Betekent dit dan dat je populaire wintersport gebieden beter links kunt laten liggen? Onze redacteurs dachten daar anders over en bezochten zelfs drie grote skigebieden in Frankrijk, Zwitserland en Italië. En ze kregen gelijk: op een sneeuwbalworp afstand van de lift hadden ze een winterwonderland helemaal voor zichzelf.

18 Opladen in Serre Chevalier 24 Poederen boven Saas-Fee 30 Culinair winterwandelen in Alta Badia 4 BERGEN magazine

Foto: Saxifraga/Jan Nijendijk

38 WAT LEEFT ER IN EEN BERGBEEK? Water uit het hooggebergte wordt een bergbeek en dan een rivier, die alles wat los zit onherroepelijk het dal in sleurt. Toch zijn er talrijke organismen die niet zonder deze permanente ijskoude tsunami zouden kunnen overleven.

42 DE BETOVERING VAN VAL POSCHIAVO Val Poschiavo is een van de drie Italiaanssprekende valleien van het Zwitserse Graubünden. Er zijn geen kabelbanen en er komen maar weinig toeristen. Tijdens mooie dagtochten vond Robert Eckhardt er puzzelstukjes van een boeiend verleden terug.

38 Foto: Annie Béné

51 MILITAIRE FORTEN EEN BERG VOL VERHALEN

Rond Montgenèvre in de Franse Alpen staat een aantal strenge forten opgesteld, overblijfselen uit een tijd dat Frankrijk zich tegen haar Italiaanse buren moest beschermen. We bezochten Fort Janus waar de verhalen uit de oorlog tot leven komen.

SPECIAL

61 DE JULISCHE ALPE ADRIA TRAIL

Een caleidoscoop van culturen

De streek van de Julische Alpen op de Italiaans-Sloveense grens verrast niet alleen door zijn grillige kalksteenbergen. De Alpe-Adriakeuken is er zo gevarieerd als de melting pot van culturele invloeden die haar geschiedenis bepaald hebben.

VERDER Berglicht 6

Tot op zekere hoogte 37

De eerste sneeuw

Een zelf gegraven sneeuwgrot

Actueel 8 Uitgerust 10 Fotowedstrijd 12

Boekenberg 56 Uitgeprobeerd 58

Je mooiste berglicht

BERGEN magazine 5

BERGLICHT

DE EERSTE SNEEUW TEKST & FOTO ROBERT ECKHARDT Dit jaar werden de Franse Hautes-Alpes begin oktober al verrast door sneeuwval. Dat was te vroeg om van een bijzonder kleurenspel te genieten, want de lariksen waren nog groen. Als je pech hebt komt de eerste sneeuw pas eind november. Te laat, want de lariksen zijn hun naalden dan alweer kwijt. In de Vallée de la Clarée had ik geluk. Ik kon in één beeld het magische moment van de overgang van de herfst naar de winter vastleggen. De zon was bijna achter de bergen verdwenen; enkele lariksen vingen nog net haar laatste schitteringen op. De explosie van kleur werd extra geaccentueerd door de beschaduwde, grijze kalkwanden. Met die verse, koude sneeuw straalde de wand van de Crête de Raisin de kilte haast tastbaar uit. De Crête de Raisin (2818 m) behoort tot het Massif des Cerces, een bergketen die door de klimmers daar vergeleken wordt met de Dolomieten. Ze noemen die bergen ‘les Petites Dolomites’. De Vallée de la Clarée is geliefd bij de Fransen. De vallei begint als een breed, vlak dal met weilanden. Waar het dal versmalt, ligt Névache, een levendig dorp met horeca en een bijzondere kerk. Op het eerste gezicht lijken de beboste berghellingen abrupt over te gaan in kale bergflanken, maar er zijn wel degelijk alpenweiden tussen bos en berg, die bevolkt worden door schaapskuddes en koeien. Het contrast tussen de lieflijke Vallée de la Clarée en het maanlandschap van de Cerces is frappant. n

Ú Crête de Raisin (2818 m), Vallée de la Clarée (F).

Sluitertijd: 1/250 sec. Diafragma: f 5.6 ISO: 280 Lens: AF Nikkor G 28-300 mm f/3.5-5.6 VR, met 300 mm Camera: Nikon D700

6 BERGEN magazine

BERGEN magazine 7

ACTUEEL

Beierse Alpen

VANDALEN HAKKEN TOPKRUISEN OM

Beschadigingen door de ‘Gipfelkreuz-Hacker’ op de Scharfreiter afgelopen zomer. Foto: Politie Bad Tölz Ý

In de zomermaanden werden op drie bergtoppen in de Beierse Vooralpen zwaar beschadigde of omgehakte topkruisen gevonden. Nadat de Deutscher Alpenverein in het najaar een nieuw kruis op de Sharfreiter had laten plaatsen,

Het zwaar beschadigde kruis op de Scharfreiter moest afgelopen zomer neergehaald worden. Foto: Deutscher Alpenverein Û

is deze in november wéér omgehakt. Wandelaars die op 27 augustus de Sharfreiter, een 2101 meter hoge top in de Isarwinkel op de Duits-Oostenrijkse grens, hadden bereikt, meldden bij hun terugkeer dat het

Ù Het nieuwe kruis werd begin november weer omgehakt. Foto: Nichtl/Bergwacht

eikenhouten topkruis flink toegetakeld was. De bergwacht moest bij de daaropvolgende inspectie vaststellen dat het kruis zodanig met bijl en zaag bewerkt was, dat het uit veiligheidsoverwegingen neergehaald moest worden, een schadepost van vijfduizend euro. Met de steun van een lokale werkplaats en de regionale afdeling van de DAV werd op 8 oktober een nieuw kruis op de top geïnstalleerd. Dertig leden van de

ging”. Over de motieven kan derhalve alleen worden gespecu-

vereniging hadden het eikenhouten kruis naar boven gedra-

leerd. Kruisen zijn christelijke uitingen en de discussie over

gen. Begin november stelden wandelaars op de top echter

de vraag of christelijke symbolen een monopolie mogen heb-

vast dat het helemaal was omgehakt.

ben op bergtoppen in de Alpen, is in Beieren weer aangewakkerd. Sommigen willen alle kruisen daarom zelfs van de top-

‘Gipfelkreuz-Hacker’

pen weg hebben. Zuid-Tirols beroemdste klimmer, Reinhold

De laatste inschrijving in het Gipfelbuch van de Scharfreiter

Messner, nooit verlegen om een krasse uitspraak, gaf in een

dateert van 1 november: tot dan was er dus kennelijk niets

gesprek met de Süddeutsche Zeitung te kennen, dat bergen

aan de hand, maar getuigen zijn er niet. De politie van Bad

volgens hem geen plekken zijn voor religieuze, politieke of

Tölz is nog steeds op zoek naar de dader.

levensbeschouwelijke symboliek. Hij vindt echter niet dat

Dat van de Scharfreiter is het derde kruis dat er dit jaar aan

bestaande kruisen daarom moeten verwijderd worden. Het

moest geloven in het Beierse Tölzer Land. Het begon in het

omhakken van een topkruis beoordeelt Messner zelf als een

pinksterweekend toen wandelaars op de Dudl-Alm in het

“terroristische daad”. (JV)

Längental een omgehakt kruis vonden, waarvan ze meteen aangifte deden bij de politie. Dan werd eind juli het kruis op de Prinzenkopf bij Lenggries omgelegd. Boeren hadden de hakkende man vanaf de alm kunnen gadeslaan. Op zijn weg terug vroeg de dader hen zelfs hoe hij terug in het dorp moest komen. Volgens de getuigen had hij donker haar en sprak hij met een accent, maar teruggezien is hij niet.

Motieven Of de drie gevallen van vandalisme aan elkaar gerelateerd zijn, durft de politie nog niet te zeggen. Een week nadat men het eerste, beschadigde kruis op de Sharfreiter had verwijderd, hadden vandalen al een twee meter hoog nepkruis teruggeplaatst, volgens de politie met duidelijke markeringen die duiden op een “rechts-extreme, identitaire bewe-

8 BERGEN magazine

Gratis OV in Ticino Vanaf 11 december maakt de nieuwe, 57 kilometer lange treintunnel door het Gotthardmassief het kanton Ticino nog beter bereikbaar met het openbaar vervoer. Om dit gegeven te vieren, doet de Italiaanssprekende regio van Zwitserland haar vakantiegasten vanaf 1 januari 2017 een mooi aanbod: gasten van hotels, jeugdherbergen en campings ontvangen – gratis – een ‘Ticino Ticket’ bij de check-in. Deze pas geeft pashouders voor de hele duur van hun verblijf onbeperkt toegang tot het openbaar vervoer in heel Ticino.  www.ticino.ch/en/ticket.html

Junko Tabei (23/5/1939 – 20/10/2916)

GRANDE DAME van Japanse bergsport overleden Mount Everest behaalde, is op 20 oktober jongstleden overleden. In haar carrière als bergbeklimster bedwong ze heel wat bergtoppen, inclusief de Seven Summits. Ze was de eerste vrouw die deze lijst volbracht. Junko Tabei werd 77 jaar. De klimcarriere van Junko Tabei begon al op vroege leeftijd, toen ze tijdens een schooluitje Mount Nasu beklom. Bergbeklimmen zou van een hobby uitgroeien tot een een levensdoel. Na mislukte pogingen om aan te sluiten bij klimexpedities bestaande uit alleen maar mannen, richtte Tabei in 1969 de Ladies Climbing Club op. Het doel van de club was om met een groep vrouwen

Foto: Jaan Künnap (CC BY-SA 4.0 via Wikimedia Commons)

Junko Tabei, de eerste vrouw die de top van de

prestatie te maken: klimmen was voor haar de ultieme vrijheid, zonder banden met een grotendeels mannelijke maatschappij.

Eerste vrouw op de Everest De expeditie naar de Everest verliep niet zonder slag of stoot. Terwijl de groep op 6300 meter aan het acclimatiseren was, werd het kamp getroffen door een lawine. Tabei en de anderen werden bedolven onder de sneeuw, maar overleefden het ongeval. Op 16 mei 1975, twaalf dagen na de lawine, stond Tabei als eerste vrouw op de top van ’s werelds hoogste berg. Ze vond de top “kleiner dan een tatami-mat”. Deze prestatie maakte haar in één klap tot een beroemdheid. Zij en haar medeklimsters kregen

in het buitenland bergen te gaan beklimmen.

wereldwijd media-aandacht. De groep moest op

Daarbij moest de groep niet alleen opboksen

tournee door Japan en er werd zelfs een televisie-

tegen de elementen in het hooggebergte, maar

serie van de expeditie gemaakt. Zelf vond Junko

kregen de dames ook te maken met het conserva-

Tabei al die aandacht echter maar niets.

tisme in het Japan van de jaren zeventig. Volgens de toen heersende normen hoorden vrouwen

Seven Summits

toch vooral een nette huisvrouw te zijn en zeker niet op de top van hoge

Na de succesvolle beklimming van de Everest zette Junko Tabei haar klim-

bergen te staan. Desondanks zette de groep haar idealen en activiteiten

carrière voort. Ze wist in 1992 als eerste vrouw de Seven Summits chal-

door. Omdat ze de expedities aanvankelijk zelf moesten financieren, was

lenge te voltooien met een beklimming van de Puncak Jaya (Carstenzpira-

geld altijd een probleem. De dames recycleden zelfs oude autostoelen om

mide) op Irian-Jaya. In haar latere carrière was Junko Tabei vooral erg

er overwanten van te maken en ze naaiden hun eigen slaapzakken in

begaan met het milieu in de bergen. In 2000 haalde ze een universitair

elkaar. In 1970 bedwongen ze de Annapurna III. In 1975 reisde de club af

diploma in milieustudies. Ze organiseerde diverse expedities om de bevro-

om Mount Everest te beklimmen. Zelfs later weigerde Tabei bedrijfs

ren menselijke uitwerpselen te verwijderen van de Everest en was direc-

sponsors haar beklimmingen te ondersteunen. Tabei’s drive had niets met

trice van de milieustichting Himalaya Trust of Japan. (DC)

En waar was ... SEAN VOS? De omstandigheden zijn maar zelden zo goed dat je de beweging van de sterren langs het nachtelijke berglandschap kunt vastleggen. Op het terras van Rifugio Alimonta in het hart van de Brenta Dolomieten lukte het Sean op een warme septemberavond. “Samen met vriend en klimmaatje Bart Jansen was ik voor Bergen Magazine onderweg op via ferrata’s tussen de imposante rotsbergen van het Brenta massief. Terwijl de hele hut al lag te slapen, werd het een gezellig avondje buiten. We genoten met de huttenwaard onder de sterrenhemel van een grappa en een biertje, terwijl de sluiter van de camera ruim tien minuten open stond en het licht in de hut al uit was.” Seans reportage over de Brenta Dolomieten verschijnt in het volgende nummer van Bergen Magazine.

>>>

MEER NIEUWS EN VEEL INFORMATIE VIND JE OP BERGWIJZER.NL/MAGAZINE/2016-5

>>>

BERGEN magazine 9

UITGERUST

Redactie: Fenneke Visscher

Nog makkelijker naar de top Mammut heeft nu een nog lichtere airbag-rugzak op de markt gebracht voor de off-pisteskiërs. Het geheel weegt slechts 1,5 kilogram en heeft een inhoud van 20 liter (of 18 als je de airbag eruit haalt). Dus geen excuses meer: lichter kun je het niet krijgen. Nadat je alle andere voorzorgsmaatregelen hebt getroffen, zoals het checken van de sneeuwcondities, kun je met een iets veiliger gevoel de besneeuwde berg op lopen en af skiën. Aan de buitenkant van de Ultralight Removable Airbag 20L is er plek voor een pikkel en stokken. En in de tas is er dankzij de 18 liter volume-inhoud plek voor bijvoorbeeld een schep, sonde en pieper en een waterzak. Nog een leuk detail: het zachte rugpand kan tijdens pauzes als zitje dienen.

 Adviesprijs: € 120,– (zonder airbag), € 570,– (met airbag). www.mammut.ch

GEWICHTLOZE JAS Met de Zero G heeft Rab de lichtste, volledig functionele donsjas voor klim- en bergwandeltochten in het naseizoen en de winter ontwikkeld. Deze bijzondere jas is gevuld met de hoogste kwaliteit zuiver Europees ganzendons met een vulkracht van 1000 cuin. Alle dons dat Rab gebruikt heeft het keurmerk RDS (Responsible Down Standard), wat het dierenwelzijn van de ganzen waarborgt. Door de stikwijze blijft het dons altijd op zijn plaats zitten. Ook de capuchon is met dons gevoerd, en de jas heeft een extra donsgevoerde

Waterdicht & schokbestendig

tochtstrook achter de rits. Samen met de technische lichtgewichtstof Pertex maakt dit de Zero G tot een onwaarschijnlijke 310 gram wegende, uiterst comfortabele en vooral warme jas.

Hij is klein, waterdicht, sterk en krachtig. En nu ook nog oplaadbaar. En het opladen gaat heel simpel: de magnetische usb-laadkabel

 Adviesprijs: € 499,95 www.rab.equipment/eu

Lekker warm

klikt zo op je zaklamp.

Met Snøull presenteert Bergans of Norway

De Olight S1R Baton heeft nu ook een fade-

voor de komende winter een nieuwe mid-

in/fade-out dimfunctie bij de hoge licht-

weight-onderkledingserie van 100% meri-

standen. Zo word je niet verblind als je ’m

nowol. Met het natuurlijke warmtecomfort

aandoet en kunnen je ogen wennen. En dit

van merinowol is het de ideale metgezel

kleine lampje geeft heel veel licht, tot wel

van alle outdooractiviteiten als het buiten

900 lumen! De lamp heeft diverse standen

koud is. Voor de mooiigheid hebben de

qua lichtsterkte. Als je de lamp gebruikt met

Noorse ontwerpers iets heel bijzonders

60 lumen dan kun je de lamp zonder opla-

bedacht, want de nieuwe onderkledingse-

den 4½ uur lang gebruiken. Bij 12 lumen

rie heeft een modieus jacquardpatroon.

kun je de lamp zelfs 33 uur gebruiken. En bij

Het is eigenlijk zonde, dat deze kleding-

‘maanlicht’ met amper 0,5 lumen wel 360

stukken door het laagjesprincipe bedolven

uur (15 dagen)! Heel handig dus tijdens het

raken door de andere lagen en niet te zien

kamperen of op een vroege bergtocht.

zijn. Dankzij de behaaglijk warme 290 grams-kwaliteit is Snøull echter ook ideaal

 Adviesprijs: € 69,95

als enige laag.

www.olightworld.net

 Adviesprijs: Shirt € 100,–, shirt met ritsje € 110,– en de onderbroek € 100,– www.bergans.com

10 BERGEN magazine

Laat de winter maar komen! De Rådjur Lady van Hanwag is een robuuste en traditionele wandellaars voor de winter. De gebruikte materialen, vilt, nubuckleer en suède, geven de laars een stoer uiterlijk. Alle mate rialen zijn goed waterafstotend. De lamswollen voering zorgt voor een goede isolatie en maakt hem ook heel comfortabel. De Hanwag Icegrip-zool is speciaal geschikt voor het na- en winterseizoen. Deze heeft een uitste-

Voor extreme (slede)tochten

kende grip op natte, gladde en bevroren ondergronden.

 Adviesprijs: € 319,95 www.hanwag.nl

De Fjällräven Polar Guide Parka ziet er erg warm uit en dat is hij ook. En hij is ook nog eens waterdicht. Dat verwacht je ook wel als je weet dat hij is ontwikkeld en getest door onder andere de gidsen en hondenmenners van de Fjällräven Polar-sledetocht. De buitenstof is slijtvast polyamide, gevoerd met een waterdicht Hydratic-membraan. De schouders, capuchon, zakken en mouwen zijn versterkt met G-1000. De vaste capuchon is verstelbaar en heeft een afneembare synthetische bontrand die beschermt tegen ijzige wind. En er is genoeg ruimte voor je koude handen (met en zonder handschoenen). Nu maar hopen op een strenge winter.

 Adviesprijs: € 539,– www.fjallraven.nl

NEEM JE IPHONE 7 MEE OP AVONTUUR Op je nieuwe iPhone 7 of 7 Plus ben je natuurlijk heel zuinig en die wil je beschermen met een sterke hoes. Daar heeft Thule er nu twee voor ontwikkeld. De Thule Atmos X3 is een stijlvolle, dunne case en biedt uitzonderlijke bescherming tegen valschokken. Een verhoogde rand voorkomt krassen op het beeldscherm. Voor de grotere avonturiers is er de Thule Atmos X4. Deze beschikt over een extra goede schermprotectie, die zelfs vijf keer meer impact-bescherming biedt, terwijl je aanraakscherm en Touch ID™ sensor uiteraard perfect blijven werken. De smartphonecases zijn verkrijgbaar in verschillende kleuren.

 Adviesprijs: Atmos X3 € 29,95 en Atmos X4 € 49,90 www.Thule.nl BERGEN magazine 11

O’LIGHT & WINNAARS WEDSTRIJD

CAMERANU.NL

HET MOOISTE BERGLICHT Er kwamen voor dit thema heel veel inzendingen op de redactie binnen. Tientallen schitterende platen, dus vond de jury het bijzonder lastig om een keuze te maken. Gelukkig mogen we dit keer drie lezers verwennen met ieder twee cadeaus!

1STE PRIJS PERRY DE GRAAF Perry de Graaf maakte deze foto van Mount Denali in Noord-Amerika tijdens het ‘blauwe uur’, al kun je dat in het geval van zijn foto misschien beter het ‘lila uur’ noemen. De mist boven het water, de zachte kleuren van de berg en de mooie compositie maken de stilte haast voelbaar. Less is more, wordt wel gezegd. Perry wint een Olight S2A (ter waarde van € 59,95). Bovendien wint hij een tegoedbon van CameranNU.nl ter waarde van € 25,–

12 BERGEN magazine

DE JURY BESTOND DIT KEER UIT:

• Jerko van den Hazel (Adola) • Jenny Lam-Wong (Adola) • Marcia van Bijnen (eindredacteur Bergen Magazine) •D aan Couwenbergh (bergwijzer.nl) • Klaartje Grol (bergwijzer.nl) • Frank Peters (fotograaf/redacteur Bergen Magazine) • Renate Roke (Bergwijzer.nl) • Jonathan Vandevoorde (hoofdredacteur Bergen Magazine) • S ean Vos (fotograaf/redacteur Bergen Magazine)

JOUW FOTO

2DE PRIJS HELGA BOOM Helga Boom maakte deze plaat van de Machhapuchhre (Fishtail Mountain, 6993 m) vanuit het Annapurna-basiskamp. Ons oog wordt door niets anders getrokken dan het licht in een prachtig samenspel met de wolken en de bergen. Helga wint een Olight S1A (ter waarde van € 54,95). Ook Helga wint een tegoedbon van CameranNU.nl ter waarde van € 25,–

3DE PRIJS RUUD VAN DER BLIEK Deze foto van de Drei Zinnen in de Dolo mieten is ’s nachts gemaakt en toch is er een prachtig licht te zien. De fotograaf heeft een lange sluitertijd gebruikt om het maanlicht (want dat is het) te vangen. Ruud verdient een Olight H05 Active hoofdlamp ter waarde van € 29,95 en bovendien een tegoedbon ter waarde van € 15,– van CameraNU.nl

LEKKER KOUD! Het is ondertussen volop winter in de Alpen, en lekker koud! Maar dat houdt je natuurlijk niet tegen om er in de bergen op uit te trekken. Stuur ons je mooiste foto van een ijskoud bergavontuur en maak kans op de verbluffend warme Microlight Alpine Jacket van Rab ter waarde van € 229,95! Je kunt tot uiterlijk 13 januari 2017 je foto insturen via Bergwijzer.nl/winnen. Details over de prijs en wedstrijdvoorwaarden lees je op onze site.

BERGEN magazine 13

foto’s Judith PriNs eN PaBlo MaNdado

met gratis toegang to

Jaarbeurs Utrecht

Bij inlevering van deze bon aan de kassa

2 euro korting

za 11 & zo 12 feb 2017

Geldig voor één persoon. Niet geldig i.c.m. Jongerenticket of andere aanbiedingen.

Jaarbeurs Utrecht za 11 & zo 12 feb 2017

bergen 1612

4 euro online korting!

via fietsenwandelbeurs.nl/ticketshop/berg Bestemd voor lezers Bergen Magazine en alleen geldig in de voorverkoop (t/m 10-2-2017). Niet geldig i.c.m. Jongerenticket of andere aanbiedingen.

www.fietsenwandelbeurs.nl

MEER BERGEN MAGAZINE?

Word abonnee!

1 JAAR VAN € 29,50 VOOR

OOK LEUK ALS CADEAU!

€ 22,50 + 3 cadeaus!

Gratis klimles!

www.mountain-network.nl

€15,korting!

www.taurusoutdoor.nl

WWW.BERGWIJZER.NL/ABONNEMENT

o 1 jaar Bergen Magazine van € 29,50 voor € 22,50 + 3 cadeaus: ✓ Klimles bij Mountain Network (t.w.v. € 15,-) ✓ Waardebon van € 15,- voor Outdoorkleding bij Taurus Outdoor (www.taurusoutdoor.nl, geldig bij besteding van minimaal € 75,-) ✓ Nóg een cadeau, maak je keuze: o 3 eerderverschenen nummers van Bergen Magazine (t.w.v. € 17,85) o De DVD De Alpen van boven (t.w.v. € 14,99) o 1 jaar Bergen Magazine van €29,50 voor €17,95 (40% korting)

Wil je dit abonnement cadeau geven? Dat kan! Vul hieronder de gegevens van de gelukkige in. De welkomstgeschenken sturen we naar jouw adres.

Mijn gegevens

Gegevens ontvanger abonnement

naam ................................................................................................................ naam .................................................................................................................... adres ................................................................................................................ adres .................................................................................................................... postcode ........................... plaats ................................................................. postcode ................................ plaats ................................................................ e-mail .............................................................................................................. e-mail .................................................................................................................. Ik machtig Virtùmedia hierbij om de abonnementsbijdrage van mijn rekening af te schrijven (alleen in Nederland). IBAN-rekeningnummer ................................................................................ datum ............................... handtekening ........................................................ Ik kies voor een acceptgiro (administratiekosten € 2,45) Stuur deze bon in een envelop naar: Bergen Magazine, Antwoordnummer 7086, 3700 TB Zeist (Vanuit Nederland kan dit zonder postzegel.) Jaarabonnementen worden jaarlijks vernieuwd. Prijswijzigingen en drukfouten voorbehouden. Welkomstgeschenken worden na betaling van het abonnementsgeld toegestuurd en zijn zo lang de voorraad strekt. Voor het versturen van een abonnementsfactuur rekenen wij € 2.45,- administratiekosten. De waardebon van Taurus Outdoor geldt bij een minimale besteding van € 75,-. De kortingscode wordt via e-mail verstuurd. Cadeauabonnementen eindigen automatisch na 1 jaar. Welkomstgeschenken worden verstuurd naar degene die het abonnement cadeau geeft.

Geen zin om te knippen? WWW.BERGWIJZER.NL/ABONNEMENT FACEBOOK.COM/BERGENMAGAZINE

thema WINTERWANDELEN

Sneeuwschoenwandelaars houden niet van drukke ski pistes, overvolle kabelbanen en bergrestaurants met schallende muziek. Een sneeuwschoenvakantie in de drukste skiresorts van de Alpen lijkt dus een slecht idee. Toch probeerden we het uit in Frankrijk, Zwitserland en Italië en concludeerden verheugd: het valt reuze mee, het is zelfs bijzonder aan genaam. TEKST NOES LAUTIER

“H

Geen skiër te bekennen. We hebben het gebaande pad verlaten en genieten in een heerlijk zonnetje van de rust. Foto: Jonathan Vandevoorde

16 BERGEN magazine

et is min twaalf en de sneeuw knerpt bij elke stap zachtjes onder mijn sneeuwschoenen. Robert en ik zien talloze dierensporen en komen geen mens tegen. De intense stilte wordt af en toe doorbroken door de roep van een vogel.” Het was februari 2012 en we waren onderweg in het Val S-Charl in het Zwitserse Graubünden, in een gebied zonder pistes, dus geen hotspot van skitoerisme. In de winter van 2016 wilde ik proberen hoe ongerept en stil de natuur is rondom enkele bekende skigebieden. Het voordeel is duidelijk: als je een paar honderd hoogtemeters per kabelbaan aflegt, heb je meteen mooi uitzicht op de bergen en hoef je minder te stijgen. Of dat voordeel opweegt tegen de nadelen van volle skiliften en drukke pistes – die je vroeg of laat ziet – ging ik onderzoeken. Ik reisde af naar de Franse Alpen, naar Montgenèvre en Serre-Chevalier, en vervolgens naar het Zwitserse Saastal. Jonathan Vandevoorde beproefde de stilte (en de smaken) van het Val Badia in Zuid-Tirol. n

De stille kant van de

skigebieden Montgenèvre & Serre-Chevalier • Saas-Fee • Alta Badia

BERGEN magazine 17

thema WINTERWANDELEN Briançonnais

Het is januari, maar op de thermometer is daar niets van te merken: in Turijn is het twaalf graden, de zon schijnt en de vogels kwetteren zich gek. De chauffeur die ons naar Montgenèvre rijdt wijst op de weilanden: “Veel te groen“, is zijn commentaar. “Normaal zijn de weilanden nu geel en groeit het gras geen milli meter, maar vanwege het mooie weer is er een groeispurt gaande.“ Pas bij Montgenèvre ligt een dik pak sneeuw. TEKST & FOTOGRAFIE NOES LAUTIER

kileraar en sneeuwschoengids Giàcomo is een vrolijke vent die apentrots is op zijn joert, een traditionele nomadentent geïmporteerd uit Mongolië. Hij leidt ons groepje Nederlanders van de skipiste bij Montgenèvre dwars door het bos naar de joert, een wandeling van pakweg drie kwartier. Zonnestralen dansen tussen de bomen, je ruikt de sneeuw en de skiërs zijn uit het zicht verdwenen. De sneeuw kraakt onder onze sneeuwschoenen en een kil windje steekt op. Giàcomo opent de deur van de joert en zegt: “Het is tijd voor een aperitief. Hier in Montgenèvre drinken we dan gekruide warme wijn.” De grote ronde tent is ingericht met beschilderde tafeltjes, bankjes en een houtkachel. “Zo doen de Mongolen het ook, alles is origineel”, legt Giàcomo uit. We krijgen – origineel Frans – taart bij de wijn en wandelen even later tevreden terug naar Montgenèvre. Daar dompelen we ons onder in de bedwelmend zachte geuren en weldadige baden van het nieuwe wellnesscentrum Durancia, een geduchte concurrent van de thermaalbaden van de 27 kilometer verderop gelegen Grands Bains du Monêtier.

Ú Onderweg van Briançon naar het Fort des Salettes.

18 BERGEN magazine

MONTGENÈVRE & SERRE-CHEVALIER

W OPLADEN IN EEN

ITTE ERELD BERGEN magazine 19

thema WINTERWANDELEN Briançonnais

Chefkok Diego

Skileraar en sneeuwschoengids Giàcomo.

In de Vallée de la Clarée zijn geen skiliften. Je kunt er hele mooie trektochten maken.

Op weg naar de joert van Giàcomo, vlak bij Montgenèvre.

ÞÞ

Jose Tarrega heeft me een lawineschep, een sonde en een lawinepieper gegeven.

ÚÚ

ÙRichtingbordjes voor sneeuwschoenwandelaars.

20 BERGEN magazine

De dag eindigt in Restaurant Monsoleil, halverwege de skipiste van Clavière, net over de grens in Italië. “In Montgenèvre zijn enkele goede Italiaanse restaurants, maar als je écht Italiaans wilt eten, moet je de grens over”, zegt Gaëlle Pace, onze Franse steun en toeverlaat. “Alle producten komen uit de streek.” Ze had ons wel eens mogen waarschuwen voor de gevolgen van de buitengewone kookkunsten van chef kok Diego. Hier zonder wijn dineren is ondenkbaar en inderdaad, er staat voor elke gang een fles wijn klaar. Na de borrelhapjes komen de schalen antipasti, vervolgens een tussengerechtje en dan het hoofdgerecht: ravioli! Huisgemaakt en kakelvers. “Potverdorie, wat lekker”, zucht reisgenoot Hilde. Het nagerecht is zoet en daarna komt de kaas. Een hete expresso

“Zeg, heb jij vanmorgen soms parfum gebruikt?” brengt ons bij onze positieven. Het is maar goed dat we per sneeuwscooter gekomen zijn en niet op sneeuwschoenen. “Heeft het gesmaakt?”, vraagt Diego fijntjes. We kijken hem diep in de ogen en kreunen: “Era estremamente buono. Grazie mille.”

Experiment ongerepte natuur Mijn reisgenoten zoeken de volgende morgen de skipistes op. Ik begin met mijn

experiment en ga met sneeuwschoengids Jose Tarrega op zoek naar de ongerepte natuur. We zweven per kabelbaan richting de Crête de Chalvet. “Het lawinegevaar is gering, maar toch geef ik je een sonde, een schep en een lawinepieper. Weet je hoe het werkt?” Ik knik. “We lopen naar een uitzichtpunt, de Rocher Deseur, en dan terug naar Montgenèvre.” De drukke skipiste is al heel snel niet meer te zien. Het sneeuwt

zachtjes en er staat geen wind. Op de takken van de naaldbomen ligt minstens tien centimeter sneeuw; we zien sporen van hazen en reeën. Jose begint te vertellen: “Jagers zijn natuurlief hebbers, ik was ook jager maar ik ben ermee gestopt. Dit spoor is van een ree. Een opgejaagde ree verlaat het bos nooit, die loopt rondjes tussen de bomen. Hij is slim, want vaak laat hij je passeren om vervolgens achter je rug razendsnel bergop te vluchten. Kijk dus regelmatig achterom. Een wild zwijn is het enige dier dat niet af hankelijk is van een beek of rivier. Om te drinken sabbelt hij aan dennen- en sparrennaalden en ontloopt zo de onverlaten die hem bij de rivier te grazen willen nemen.”

BERGEN magazine 21

thema WINTERWANDELEN Briançonnais Het Fort des Salettes tegenover de oude vestingstad Briançon.

Rocher Deseur Als we op de Rocher Deseur staan, liggen de Vallée de la Clarée en de vestingstad Briançon aan onze voeten. “In de Clarée zijn geen skiliften, maar wel vier berghutten. Je kunt er prachtige trektochten maken.” In de diepte stroomt de rivier, de hellingen zijn bebost. Ik heb niet alleen over de indrukwekkende natuur van dit dal gehoord, maar ook over een chocolatier die hemelse chocola met génépy zou fabriceren. Plotseling zegt Jose: “Zeg, heb jij vanmorgen soms parfum gebruikt?” Wat denkt die man wel? Ik ben stomverbaasd. “Hoezo?”, vraag ik. “Dieren ruiken parfum en deodorant van ver en weten dan dat er gevaar dreigt. Wij hebben vandaag sporen gezien, maar geen dieren.” Weer wat geleerd. Op de terugweg

des Salettes, dat weliswaar ook door Vauban bedacht is, maar niet gebouwd omdat hij inmiddels was overleden. Gisteren waren alle bomen getooid met een dikke laag sneeuw, maar vannacht heeft de wind de sneeuw weggeblazen. De bergen hebben een fikse windpluim; daar is het vast ijskoud, want hier, uit de wind en in de volle zon, is het al min vier. Accompagnateur (bergwandelgids) Christian Aubert legt uit dat je aan hazensporen kunt zien of een haas links- of rechtspotig is: “Hij zet zijn voorpoten achter elkaar neer en zwaait zijn achterpoten voorbij de voorpoten, nét niet recht naast elkaar en altijd met hetzelfde pootje voor.” In het fort hebben we onbelemmerd uitzicht op Italië en ervaren we hoe verschrikkelijk koud het was als je hele dagen achter de schietgaten moest staan, waar de wind je om de oren giert.

komen we vier mensen tegen. “Is je experiment gelukt?”, informeert Jose als we met een plaid over onze benen op een terrasje zitten. “Eerst naar Briançon en Serre-Chevalier, daarna vel ik een oordeel,” antwoord ik, “maar de score van vandaag is hoog.”

Forten & hazen

Snoocs

Nog niet zo lang geleden leefden de Fransen en de Italianen voortdurend op voet van oorlog met elkaar. In opdracht van koning Lodewijk XIV bouwde maarschalk Sébastien Le Prestre de Vauban robuuste verdedigingswerken om een invasie van de Italianen te voorkomen. Hij versterkte rond 1692 ook de vestingstad Briançon, de Cité Vauban. Op dag drie van mijn experiment sneeuwschoenwandelen we relaxt van Briançon naar het er tegenover liggende Fort

De terugweg leggen we enigszins gehaast af, want er is een nieuw plan geboren, we gaan snoocs uitproberen, een uitvinding die uit Chambéry is komen overwaaien. Snoocs zijn toerski’s waarmee je bergop kunt lopen en die je vervolgens voor de afdaling in een handomdraai omtovert tot een slee. Onderweg wordt duidelijk dat deze grappige uitvinding het tekentafelstadium nog niet helemaal voorbij is, maar leuk was het wel. n

BERGWIJZER Montgenèvre en Serre-Chevalier liggen in de Franse Hautes-Alpes. Het dorp Montgenèvre ligt op de Italiaanse grens, op de Col de Montgenèvre. Serre-Chevalier is niet één plaats, maar omvat het hele skigebied van Briançon tot en met Le Monêtier-les-Bains. Prachtig uitzicht op de bergen van het Massif des Écrins.

• S erre-Chevalier: korte sneeuwschoentocht naar een fort bij Briançon en een wandeling op snoocs: toerski's die je in een handomdraai ombouwt tot een slee. SLAPEN

Er is een enorme keus aan accommodatie in alle genoemde gebieden.

BESTE PERIODE Foto: Thibaut Durand

Half januari en februari. Met de huidige zachte winters is het niet goed te voorspellen, maar deze periode lijkt de beste kansen op sneeuw te hebben. VERVOER

Montgenèvre is per auto en bus bereikbaar. Briançon per auto, trein en bus en de rest van Serre-Chevalier per auto en bus. Zie ook: blz. 52.

22 BERGEN magazine

Ontspannen in wellnesscentrum Durancia in Montgenèvre (www.durancia.com). LEESTIP

Voor Serre-Chevalier en Montgenèvre bestaat geen kaart met sneeuwschoenroutes. Er is wel een brochure voor Serre-Chevalier en Briançon verkrijgbaar bij het toeristenbureau: Randos raquette, parcours piétons, hiver, met een flink aantal sneeuwschoenwandelingen. MEER WETEN?

DE ROUTES

• Montgenèvre: korte sneeuwschoentocht naar een originele Mongoolse joert, plus een korte dagtocht naar de Rocher Deseur.

ONZE TIP

Durancia

• www.france.fr – Frans Bureau voor Toerisme. • www.nl.france-montagnes.com • www.montgenevre.com • www.serrechevalier.com

erdmannpeisker / Robert Bรถsch

Tested by heart. Ons DNA: Absolute Alpine Ons laboratorium: de bergen. Bij het bekende drietal Eiger, Mรถnch en Jungfrau hebben we onze producten grondig onderzocht. Het resultaat: hartslagversnellers met Zwitserse kwaliteit. De bijwerkingen: verhoogde aanmaak van endorfine en adrenaline. Nu is het aan jou: ervaar de nieuwe Mammut-collectie! www.mammut.ch

Runbold Light IN Jacket

Alto Guide High GTX

Lithium Light

thema WINTERWANDELEN Saastal

Poederen boven

Saas Fee Lori Bigler-Bumann komt uit Saas, uit een familie van hoteliers en berggidsen. “Een paar jaar geleden heb ik het roer omgegooid en ben bergwandelgids geworden, een lang gekoesterde droom. Ik doe dit werk naast het runnen van Hotel Britannia”, zegt Lori, terwijl we de sneeuwschoenen onder doen voor onze tweedaagse tocht van Saas-Grund naar de Weissmieshut, bijna 1200 meter hoogteverschil. TEKST & FOTOGRAFIE NOES LAUTIER

24 BERGEN magazine

ori is een bron van kennis over de natuur, dat hoort bij het vak van bergwandelgids. “We lopen eerst door het bos, het is hier heerlijk rustig”, zegt ze. Hogerop zoekt een kudde gemzen naar iets eetbaars onder de sneeuw. Lachend vertelt Lori het verhaal over de voortplanting. “In de paartijd voegen de solitair levende bokken zich bij de geiten. De mannetjes rennen elkaar achterna om uit te vechten wie met de geiten mag paren en vergeten in hun opwinding

Ù Uitzicht vanaf Hohsaas, v.r.n.l. een rijtje 4000’ers: Dürrenhorn, Hohberghorn, Nadelhorn (half in de wolken), Lenzspitze, Dom en Taeschhorn (in de wolken), en Alphubel (topplateau steekt door de wolken).

De Weissmieshut wordt aangeveegd.

Ú Wander leiterin Lori Bigler-Bumann bij Hohsaas.

vaak te eten. Ze raken dan dubbel uitgeput. Geiten bepalen zelf wie hen mag dekken en dus komt een bok regelmatig van een koude kermis thuis.” Minder leuk is dat gemzen in de winter daadwerkelijk kunnen sterven als ze opgejaagd worden, vooral de verzwakte bokken, maar ook de zwangere geiten. Daar moet je rekening mee houden.

Verrassing! Bij Triftalp, een gehucht van enkele huizen en een kapel, is het gedaan met het bos. Door de wolkenflarden zien we de

dikbesneeuwde flanken van de Weissmies, de Trifthorn en de Lagginhorn, maar helaas ook de skiërs die van Hohsaas naar Kreuzboden afdalen. Ik ben na 850 meter stijgen met slechts één korte pauze heel erg toe aan eten en rust. De Älplermagronen – pasta met aardappelen, room en kaas – die ze in Bergrestaurant Kreuzboden serveren, gaan erin als koek, wat de volgende 350 meter stijgen ten goede komt. De wind heeft de sneeuw van de graat geblazen waarover de sneeuwschoenroute loopt. Ons blijft niets anders over dan een stuk in de

buurt van de piste te lopen. In de Weissmieshut, waar de laatste skiërs vertrokken zijn, snort de kachel. Anneliese Andenmatten verwelkomt ons met de vraag: “Willen jullie vanavond rösti of pasta?” Ik ben stomverbaasd. We zouden toch in de winterruimte overnachten omdat hier ’s nachts niemand is? “Verrassing”, lacht Lori. “Deze hut heeft zo’n akelig koude en donkere winterruimte, daar had ik helemaal geen zin in. Ik ken Anneliese en heb haar overgehaald een nacht in de hut te blijven.” Lang leve Lori en Anneliese! BERGEN magazine 25

thema WINTERWANDELEN Saastal

Ù Lori BiglerBumann en Anneliese Andenmatten die de Weissmieshut runt.

Berggids Beat Supersaxo meet af hoeveel meter touw er tussen hem en mij moet zijn om veilig over de gletsjer te kunnen lopen.

Berggids Beat Supersaxo op weg naar de Britanniahut.

Ú Wandelgids Lori Bigler-Bumann op weg van SaasGrund naar Kreuz boden.

26 BERGEN magazine

Achttien vierduizenders Het is een heerlijke ochtend, met knisperende sneeuw en stukjes blauwe lucht tussen de wolken door. In een uurtje zijn we bij het kabelbaanstation Hohsaas, een kleine driehonderd meter hoger. Hier loopt de Viertausenderweg, een wandeling van anderhalve kilometer langs achttien uitzichtpunten van evenzovele vierduizenders die je van hieruit ziet. Op elk uitzichtpunt staat een steen die van de top van die berg is meegenomen. We rennen bergaf door de diepe sneeuw van punt naar punt en nemen vervolgens de kabelbaan naar het dal.

Beat hakt met zijn lawineschep een zitje in de sneeuw uit tijdens de tocht die je gaat maken. Een merkwaardige maatregel, want als je uitstapt bij Mittelallalin en daar de gletsjer op stapt, is er geen formulier nodig. “We gaan

direct aan het touw,” zegt Beat, “want er zitten hier heel wat spleten. Spleten zijn het grootste gevaar op de gletsjer en als tweede lawines. Buiten de gletsjer zijn lawines juist het grootste gevaar.” Beat is een oude rot in het vak die het vrolijkste wordt van klanten die goed kunnen klimmen: “Maar ik haal mijn neus ook niet op voor deze gletsjerwandeling. Ik geniet enorm van de stilte en dat wij de enigen zijn die hier lopen.” We controleren of de lawinepiepers aan staan en beginnen aan de afdaling.

Merkwaardige maatregel De volgende dag wandelen berggids Beat Supersaxo en ik op sneeuwschoenen over de Hohlaubgletscher naar de Britanniahut en via de winterwandelen sneeuwschoenroute naar het kabelbaanstation Felskinn. We zijn zojuist in alle vroegte uitgestapt bij een speciale halte waar de Metro Alpin naar Mittelallalin (3457 meter) op aanvraag stopt, maar alleen als je een formulier hebt ondertekend waarin staat dat de Metro niet verantwoordelijk is voor ongelukken

HERINTRODUCTIE VAN DE STEENBOK Begin negentiende eeuw was de steenbok in Zwitserland uitgestorven. In het jacht domein van de Italiaanse koning Vittorio Emanuele II, in het Aostadal, leefden daarente gen nog zo’n honderd stuks, maar de koning wilde geen steenbokken afstaan. De door gaans keurige Zwitsers besloten in 1906 om illegaal toch een paar exemplaren uit Italië te halen. Met geld van de regering stalen stropers drie jonge dieren. De Italiaanse doua nebeambten keken welwillend even de andere kant op. De steenbokken groeiden op in de dierentuin van Sankt Gallen en werden later uitgezet. In 2006 bood de Zwitserse regering excuses aan Italië aan en schonk hen veertig steenbokken. BERGEN magazine 27

thema WINTERWANDELEN Saastal

BERGWIJZER Saas-Fee ligt in het Zwitserse Wallis. Het is een sfeervol, autovrij dorp (met een uitstekende busverbinding en een grote parkeerplaats), dat wordt omringd door vierduizenders waaronder de Allalinhorn, de Alphubel, de Täschhorn en de Dom. BESTE PERIODE

Half januari en februari. Met de huidige zachte winters is het niet goed te voorspellen, maar deze periode lijkt de beste kansen op sneeuw te hebben. VERVOER

Saas-Fee is per auto en bus bereikbaar.

Britanniahut De Allalinhorn komt uit de nevels te voorschijn, een van de makkelijkste vierduizenders. “Je moet geen enkele berg onderschatten, ook de Allalinhorn niet. Het is maar 650 meter naar de top, maar er gebeuren toch regelmatig ongelukken omdat mensen niet de juiste uitrusting hebben of de weg kwijtraken in de mist”, waarschuwt Beat. Het is lekkere poedersneeuw waar Beat een mooi spoor in maakt en het is windstil. We maken een kleine omweg om een lawinehelling te vermijden en beginnen dan aan de pittige klim naar de Britanniahut. De rode luiken zijn van verre te zien, maar er wappert geen vlag. De hut is gesloten, maar schijnt over een week open te gaan voor het toerskiseizoen. Beat hakt met zijn lawineschep een zitje in de sneeuw uit en tevreden keuvelend eten we een broodje ham

DE ROUTES

met hete thee. Waar we ook kijken, overal liggen vierduizenders. De Alphubel, de Weissmies, de Täschhorn. “De Strahlhorn beklim je vanuit deze hut. Berggidsen doen die berg niet graag, want het is een verdraaid eind lopen en dan moet je op de terugweg weer omhoog naar de hut”, legt Beat uit. Ik weet er alles van, ik deed hem in 2012 en had op het laatst flinke pap in de benen. Vandaag gaat het beter. We genieten nog een uurtje van de rust op de hobbelige Chessjengletscher, maar vlak bij het Egginerjoch belanden we op de piste. Ik heb Beat verteld over mijn experiment. “En,” vraagt hij, “zou je nog een keer in de winter naar Saas-Fee gaan?” “Absoluut, maar dan voor de Allalinhorn, die vierduizender is in de lente vast goed te doen op sneeuwschoenen.” n

Saas-Fee: tweedaagse sneeuwschoentocht naar de Weissmieshut en een gletsjerdagtocht naar de Britanniahut. SLAPEN

Er is een enorme keus aan accommodatie in het Saastal. In Saas-Fee is een luxe jeugd herberg. De Weissmieshut en de Britanniahut zijn in januari en februari gesloten, maar hebben een winterruimte waar je kunt over nachten. Reken op grote kou! KAART

• S aastal winter, Saas-Fee, Saas-Almagell, Saas-Balen, Saas-Grund, Rotten Verlag, 1:25.000. Met langlaufloipen, winterwandelpaden, sneeuwschoentrails en routes voor sleetjerijden. MEER WETEN?

•w ww.swiss.com – SWISS vliegt 4x per dag van Amsterdam naar Zürich. • www.SwissTravelSystem.com – info over treinen, bussen en ov-voordeelpassen in Zwitserland. • www.saas-fee.ch •w ww.MySwitzerland.com – Zwitserland Toerisme, tel.: 00800-10020030 (gratis).

Oude huizen in Saas-Fee, met een paar vierduizenders als uitzicht.

Ù Wanderleiterin Lori Bigler-Bumann op weg van de Weissmieshut naar Hoh-Saas.

28 BERGEN magazine

De Weissmieshut by night.

www.alpendreams.eu

ÂŠGletscherbahnen Kaprun AG

Wel eens overwogen dat, uw toekomstige vakanties in de bergen gratis kunnen zijn...?

Daarom Alpendreams Deskundige Nederlandstalige persoonlijke aankoopbegeleiding met een sterk voorlichtend karakter. In alle rust begeleiden wij bij het zoeken, kopen, beheren, (ver)bouwen en evt. verhuren van uw (tweede) woning in Oostenrijk. Onze dienstverlening ter plaatse ontzorgt en brengt in bijna alle gevallen geen extra kosten met zich mee. Tot slot zijn wij als enige aanbieder in Oostenrijk Mondi Approved: een grote extra zekerheid voor u!

thema WINTERWANDELEN Val Badia

GASTRONOMISCH SNEEUWSCHOENWANDELEN IN ALTA BADIA

SNEEUW met een smaakje 30 BERGEN magazine

Nog voor de middag al aan de warme choco melk met rum? In de Italiaanse Dolomieten doen wintersporters er nog een schep bovenop. Begin met een prosecco, geniet daarna van een gastronomisch middagmaal ontworpen door een Michelinsterrenkok en sip zonder gêne aan een heerlijke rode wijn. Sciare con gusto noemen ze het. Wij deden het nóg relaxter: op sneeuwschoenen. TEKST & FOTO’S JONATHAN VANDEVOORDE

Pralongià in zicht. Doel bereikt en tijd voor een gastronomische onderbreking.

ÙÙ

Ù Matteo Metullio, de jongste Michelinsterrenkok van Europa.

e volgen trouw het besneeuwde wandelpad dat tussen de bomen slingert. Nog twee uur te klimmen. Ik heb er een flink tempo in, hoewel er dit jaar nog niet veel sneeuw is gevallen. “We kunnen je reportage beter Op zoek naar sneeuw noemen”, merkt wandelmaat Bert cynisch op. Misschien heeft hij gelijk. Voorbij de bocht in de bergweg komt de helling pal zuid te liggen: een witte alm is nu een bruine alm. Verkleurd gras, blauwe lucht, een brandende zon. We trekken onze jassen uit en drinken wat, want we hebben het snikheet. Dit is niet meer normaal, eind januari! Gelukkig vinden we sneeuw, genoeg zelfs. Even verderop sjokken we over een prachtige weide die met maagdelijk wit bedekt is. Als we de winterwandelweg volgen, hebben we de sneeuwschoenen feitelijk niet nodig. Maar we ploffen graag door de poedersneeuw links en rechts van het pad, of snijden, navigerend op de kaart, dwars door het bos. De sneeuw is luchtig, zelfs op de rackets zakken we er soms bijna kniediep in. Over lawines hoeven we ons hier geen zorgen te maken: het lösslandschap aan de voet van de Heiligkreuzkofel boven het Val Badia – Gadertal in het Duits – is een golvend plateau van naaldbossen afgewisseld met BERGEN magazine 31

thema WINTERWANDELEN Val Badia

Ù Zoektocht naar voldoende sneeuw op de plateaus boven Val Badia.

Santa Croce, de bedevaartskerk en herberg. Hier brengt een stoeltjeslift de skiërs naar boven.

Ú Van het gebaande pad af onder de machtige Heiligkreuzkofel.

Gemoedelijk gaat het van Santa Croce naar Sankt Kassian in het dal. Zonder sneeuwschoenen had ook gekund…

32 BERGEN magazine

almen en nergens zijn er steile hellingen. Ideaal voor een stille sneeuwtocht op sneeuwschoenen of langlaufs.

Bigfoot? Op een open helling slingeren we tussen enkele oude en soms halfvergane schuren door om zoveel mogelijk het pad niet te hoeven nemen. Het is prachtig om links en rechts al die dierensporen in de sneeuw te zien: sneeuwhazen en reeën zitten hier blijkbaar overal, maar ik herken ook pootafdrukken van een edelhert en van een vosje. Onder de machtige wand van de Heiligkreuzkofel navigeren we richting de bedevaartskerk en herberg Santa Croce in het kleine skigebied boven Badia. Plots merkt Bert een spoor van grote pootafdrukken op: vijf tenen zijn duidelijk te zien, waarvan één grote teen. Geen gaatjes van prikstokken. En de holenbeer is hier sinds het neolithicum uitgestorven. Hebben ze hier een eigen Bigfoot? Als we dan nog verderop, bijna bij de herberg aangekomen, ook nog bloedsporen in de sneeuw zien, vliegen de complottheorieën door de lucht. Kwestie van de knorrende maag te vergeten. Bij het kerkje van Santa Croce is het gezellig druk met skiërs die met de stoeltjeslift naar boven gekomen zijn. We eten een heerlijke maaltijd in de warme zon en dalen ’s middags via een smal pad schuin langs de helling af naar Sankt Kassian, een van de toeristische plaatsjes in Val Badia. Van daar liften we met een pickup truck mee naar het gehucht Armentarola waar ons chique hotel, Ciasa Salares, gevestigd is.

Jongste sterrenchef De streek is een magneet voor wie van verfijnd eten en lekkere wijnen houdt. De stevige Tiroolse keuken, traditioneel een bastion van vlees en spek met aardappelen, rode bieten en witte kool, krijgt hier een mediterrane opknapbeurt. Nergens vind je zowel Bauernspeck en Knödel – zowat het nationale gerecht van Zuid-Tirol – als polenta en pasta op dezelfde kaart of zelfs op één bord. In Val Badia alleen al nemen zes restaurants samen zeven Michelinsterren voor hun rekening. In het restaurant van Ciasa Salares zwaait Matteo Metullio de scepter. De corpulente keukengod uit Trieste kreeg zijn eerste Michelinster op zijn vierentwintigste toegekend en is een van de redenen dat ik hier op bezoek ben. Tweeënhalf jaar later is hij nog steeds de jongste Michelinsterrenchef van Europa en een beetje een wereldster tegen wil en dank. Hij geeft meerdere interviews

Onderweg word ik door de gedempte stilte omhelsd per week, heel het seizoen door, en buiten het toeristische seizoen kookt hij op uitnodiging in toprestaurants over heel de wereld. Vanavond komt Matteo pas rond half twaalf ’s avonds de keuken uit voor een gesprekje. Zichtbaar moe maar trots laat hij ons de tatoeage van een Michelingster zien die hij op zijn onderarm heeft laten zetten, met de datum “05.11.2013” eronder. De tatoeage van zijn favoriete voetbalclub, op zijn rug, is hij niet van plan om te laten zien, grapt hij in gebroken Engels. Zijn favoriete gerecht op de kaart heeft hij de naam ‘Spaghetti km 4925’ gegeven. “Alleen de beste ingrediënten vind ik goed genoeg en die haal ik van overal in Italië. De

transportafstand van alles wat ik voor dit gerecht inkoop, heb ik een keer bij elkaar opgeteld. Ik kwam uit op 4925 kilometer.” Of de gruwelijk lange werkdagen hem niet slopen? “Natuurlijk. Dag in, dag uit 14 tot 16 uur werken en de maandag vrij, maar dan weer niet in het hoogseizoen. Zo ziet mijn leven er uit. Maar ik heb een fantastisch team. Mijn vriendin heeft het er soms wel moeilijk mee.” Dat hij zich daar zorgen om maakt, geeft hij schoorvoetend toe als we afscheid van de sympathieke twintiger nemen. Toch droomt Matteo van een tweede Michelinster. “Daar werk ik zo hard voor. Dat is wat ik het allerliefst wil”, beklemtoont hij. “Maar misschien is het beter om dat niet op te schrijven? It’s like ... a black cat, you know?”

Sciare con gusto De volgende ochtend baadt het machtige landschap in een zacht licht zoals dat volgens mij alleen in de Dolomieten bestaat. Bert en ik profiteren ervan om enkele foto’s BERGEN magazine 33

thema WINTERWANDELEN Val Badia

te maken en gaan dan weer op de sneeuwschoenen op pad. Onderweg word ik door de gedempte stilte omhelsd en hoor ik alleen nog mijn hart bonken: sneeuwschoenwandelen vind ik de perfecte kuur tegen de gejaagdheid van het dagelijks bestaan. Ook hier zien we weer overal dierensporen, maar Bigfoot heeft zich kennelijk nog niet aan deze kant van de vallei gewaagd. Het is merkbaar kouder dan gisteren, maar in het zonnetje is het heerlijk. Ik hoor alleen het krassen van enkele alpenkauwen. Ons doel is Pralongià van het skigebied Alta Badia. Op deze uitgestrekte hoogvlakte komen de skiliften samen vanuit Sankt Kassian en het mondaine Corvara, bij het indrukwekkende Sellamassief. We hebben er een gastronomische lunchafspraak in

34 BERGEN magazine

het hoogst gelegen pisterestaurant, op 2157 meter hoogte. Hoe krijg je de skiënde massa’s echter van de spaghetti bolognese of friet met Bratwurstl af ? Gelukkig bedacht het plaatselijke bureau voor toerisme Sciare con gusto – skiën met smaak – en vroeg aan veertien topkoks uit de regio om gastronomische gerechten te ontwerpen voor de skihutten op de berg die betaalbaar zijn voor iedereen. Dit seizoen is het de elfde editie van dit succesvolle initiatief.

Rock ’n ravioli De mooie herberg Pralongià is een van de deelnemende bergrestaurants aan Sciare con gusto. Als we ons op het zonneterras in een warm hoekje rond elven neervlijen tettert uit de speakers geen Tiroolse hoempapamuziek, wel gedempte Amerikaanse rock en country. Wintersporters glijden af en aan maar druk is het niet, vandaag is een wisseldag. Dieter Niederkofler, een jonge dertiger, komt ons begroeten. “Prosecco zum beginnen?” Waarom niet? Alles is beter dan een warme choco met rum, denk ik. Het Schüttelbrot (Zuid-Tiroolse crackers), lapjes gedroogde spek en olijven krijgen we er

Dit zijn met stip de lekkerste ravioli die ik in mijn leven gegeten heb ongevraagd bij. Een half uurtje later zet Niederkofler ons een bord ravioli voor. Alles op zijn tijd. De deegtasjes zijn gevuld met een smeuïge kalfsvleesvulling en gelardeerd met spekjes, basilicum en sjalotjes die baden een stevige botersaus. Een vers cherrytomaatje en een krokante chip van parmezaanse kaas topt het bergje in mijn bord af. ‘Ravioli alla Genovese’ noemt hij het. “Ontworpen door chef kok Gennaro Esposito uit Napels. Omdat Genua en Napels beide havensteden zijn, waren er veel contacten. Koks uit Genua brachten dit typische gerecht uit hun streek mee.” Gastronomisch koken op de berg brengt aparte uitdagingen met zich mee. “Het moet om gerechten gaan die we vers kunnen bereiden maar het moet ook wel een beetje snel kunnen. Per dag serveren we

Ù Eindelijk (tamelijk) diepe sneeuw!

Ravioli alla Genovese: gastronomisch genieten én betaalbaar.

Ú Een prima plek om uit te rusten in de zon.

BERGWIJZER Alta Badia in de Italiaanse Dolomieten is een ketting van dorpen in het Gadertal (Val Badia) tussen Brixen (Bressanone) in het noorden en het Sellamassief in het zuiden. Ladinisch is de voertaal, maar iedereen spreekt vlot Duits, Italiaans en vaak ook Engels. Het skigebied van Alta Badia heeft vooral makkelijke pistes (blauw) en direct toegang tot vijfhonderd kilometer aan skipistes in de wijdere omgeving waaronder Val Gardena en de SellaRonda. Mogelijkheden om te sneeuwschoenwandelen zijn er rond het dal, niet veel, maar wondermooi en vrij van lawinerisico. Uitwijken naar het ruige natuurpark Puez-Geisler kan natuurlijk ook, of naar Fanes-Sennes-Braies.

Bergrestaurant Pralongià staat op een plateau omringd door Dolomietenmassieven.

VERVOER

namelijk zeker tussen de tien en vijftien porties ravioli”. Niederkofler geeft graag toe dat ook de kwaliteit van zijn eigen gerechten erop vooruit gegaan is. Sinds zijn restaurant deelneemt aan Sciare con gusto is hij kritischer gaan kijken naar zijn eigen menukaart. “Mijn gasten waarderen dat.” Ik geloof hem graag. Dit zijn met stip de lekkerste ravioli die ik in mijn leven gegeten heb. Ooit. Energie zat voor de rest van een sportieve dag, dat wel, en voor nog geen dertien euro! Met de ravioli had Niederkofler ons een gul glas Sankt Magdalener ingeschonken, een heerlijke lichte rode wijn gemaakt van de vernatschdruif die op de hellingen boven de provinciehoofdstad Bozen groeit. “Ik ben ik ook passende wijnen per glas gaan aanbieden in plaats van ze alleen per fles te verkopen. Sindsdien gaat de verkoop van wijn hier door het dak!” Niederkofler lacht voluit.

Las Vegas Vanop het zonneterras van Pralongià is het uitzicht op de bergen adembenemend. Er is vanmiddag echter een snijdend windje op komen zetten. Dieter Niederkofler nodigt ons nog even naar binnen uit voor een schnaps, in dit geval een zelfgestookte

grappa gemengd met likeur van Zirbe, alpenden. Buiten weergalmt het geronk van een opstijgende helikopter. “Je kunt je als skiër van hier naar de top van de gletsjer op de Marmolada laten vliegen (de hoogste berg in de Dolomieten, red.). Daar ski je dan naar beneden en met de taxi kom je terug.” Wij gaan echter verder op sneeuwschoenen, de tegenovergestelde kant op. Nog een uurtje te gaan naar de Las Vegas Lodge, een herberg zoals Pralongià en onze pleisterplaats voor vannacht. Morgenochtend rijden we van daaruit met bagage en al in de pistenbully mee naar het dal, zodat we de bus naar de luchthaven van Venetië niet hoeven te missen. Lichtvoetig en licht in het hoofd schuifelen we over een glooiende bergrug midden in een schitterend winterlandschap bedekt met nét genoeg sneeuw. We kunnen 360 graden om ons heen kijken. De late middagzon zakt richting het Sellamassief. Ver in het noorden zitten de bergen al met hun kop in de donkere wolken: daarachter, in Oostenrijk, zal het nu wel sneeuwen. De laatste skiërs glijden diep onder ons terug naar het dal. De gedempte stilte neemt het besneeuwde land langzaam terug in bezit. n

Vliegen kan met enkele maatschappijen naar Venetië of Treviso. Dan met de bus in ongeveer drie uur naar de dorpen in Alta Badia (www.cortinaexpress.it). Overstappen in Cortina d’Ampezzo, reserveren aangeraden. Met de auto is het rond de 1020 kilometer. SLAPEN

Er is een ruime keuze aan hotels in alle prijsklassen met vooral hotels in het hogere segment (vier en vijf sterren). Wij sliepen in Hotel Ciasa Salares (www.ciasasalares.it). Een interessant en goedkoper alternatief is een appartement huren bij de boer (www.roterhahn.it). Op de berg sliepen we in de zeer comfortabele Las Vegas Lodge (www.lasvegasonline.it). (Bagage)transfer vanuit het dal wordt geregeld. Ook in Berggasthof Pralongià van Dieter Niederkofler kun je overnachten (www.pralongia.it). SCIARE CON GUSTO

In 14 bergrestaurants bij de pistes worden gastronomische maaltijden geserveerd. In de winter ’16-’17 zijn topchefs uit mondaine skiresorts – zoals Sochi, Zermatt, Ischgl en Aspen – aan de beurt om maaltijden te ontwerpen voor een democratische prijs. Zoek op www.altabadia.org op de trefwoorden ‘ A taste for skiing’. Het culinaire initiatief wordt ook ’s zomers voor wandelaars in vier bergrestaurants voortgezet onder naam In vetta con gusto (‘de bergen in met smaak’). MEER WETEN?

• www.altabadia.org BERGEN magazine 35

H1 NOVA

DE EERSTE ZAKLAMP EN HOOFDLAMP IN ÉÉN

Output

Max

Throw

500

LUMEN

DAGEN

METER

De nieuwe Olight H1 Nova is een ultra lichte, multifunctionele hoofdlamp. Ondanks dat de lamp slechts 40 gram

180° DRAAIBAAR

weegt kan hij tot wel 500 Lumen aan licht produceren. De H1 Nova maakt gebruik van een energiezuinige CREE XM-L2 LED die in combinatie met een TIR lens zorgt voor een brede en stabiele lichtbundel. Verder is de lamp voorzien van vijf verschillende lichtniveaus een SOS mode die een noodsignaal afgeeft in morse.

En waar anderen stoppen, gaat Olight verder. De H1 Nova is namelijk in een handomdraai los te koppelen van de hoofdband. En met de bijgeleverde pocketclip en magnetische tailcap is de H1 Nova een volwaardige zaklamp die je overal aan kunt vastklikken. Multifunctioneel en daarom uw beste partner in het donker.

EXPERIENCE INNOVATION AT IT’S FINEST www.olightworld.net

TOT OP ZEKERE HOOGTE

Een zelfgegraven sneeuwgrot TEKST SIMONE VAN VELZEN TEKENING SIMONE VAN VELZEN, met hulp van Sylwia Pydych

schoenen door de onaangetaste sneeuw van de

belooft ons dat: “…newcomers to snow camping

Selkirk Mountains (Brits Columbia, Canada). We

are surprised at what a warm, comfortable, and

graven er een prachtige sneeuwgrot. Ik heb er

beautiful experience a snow shelter can be.” Nou

“K

een eenvoudige tekening van gemaakt (zie

ammehoela! Het graven van een sneeuwgrot is

ijk, dat kunnen wij wel”, wijst

afbeelding). De ronde vorm maakt het bouwsel

een enorme rotklus en tegen de tijd dat we klaar

Jesse Mason zelfverzekerd terwijl

sterk, zodat het niet instort terwijl wij er lekker in

zijn, zijn we tot op onze onderbroek doorweekt

hij door Mountaineering, the Free-

liggen te slapen. Een gaatje in het plafond,

van zowel ons eigen zweet als van de grote hoe-

dom of the Hills bladert. Verschillende plaatjes

geprikt met een wandelstok, zorgt voor frisse

veelheden smeltende sneeuw. De nacht in de

en een uitgebreide tekst leggen precies uit hoe

lucht en moet voorkomen dat we tijdens de nacht

sneeuwgrot is niet warm en comfortabel en mijn

je zelf een sneeuwgrot moet graven. Meer aan-

stikken in onze eigen koolstofdioxide. En die

tekening klopt helemaal niet, want die glimlachende rups moet een hele andere gezichts

moediging heb ik niet nodig. Nog geen week later staan onze rugzakken bol van donzen winterslaapzakken, geïsoleerde slaapmatten en thermisch ondergoed. Onze sneeuwscheppen passen

En die glimlachende rups, dat ben ik

uitdrukking hebben. Slapen in onze sneeuwgrot is allesbehalve een “beautiful experience”. Daar heeft onze bijbel mooi over gelogen! Eenmaal terug in Revelstoke slaan we het boek er

er met geen mogelijkheid meer bij: die bungelen aan de buitenkant.

glimlachende rups, dat ben ik. Ik lig op het slaap-

nog eens op na. “For winter camping, it is essen-

In een rap tempo laten we het bergdorpje Revel-

gedeelte dat een beetje hoger ligt dan de ingang,

tial to have … the skills to stay dry”, staat er

stoke achter ons en trekken op onze sneeuw-

want warme lucht stijgt en koude lucht blijft

ergens, maar hoe we dat in vredesnaam hadden

beneden. Bovendien wordt de ingang van onze

moeten doen, dát staat er niet bij. “We moeten

grot geblokkeerd door een rugzak om ervoor te

gewoon een paar keer oefenen”, mompelt Jesse.

zorgen dat de frisse buitenlucht buiten blijft en

Ik knik, en ben dolblij dat ik vannacht in ieder

de warme lucht binnen. Onze alpinistenbijbel

geval in een heerlijk warm en droog bedje slaap. n

Cox E.M. (2003), Mountaineering, the Freedom of the Hills, 7th edition, The Mountaineers Books, ISBN 9780898868289 1

BERGEN magazine 37

ANDERS BEKEKEN

Mont Blancmassief & Chablaismassief

Wat leeft er in een

BERGBEEK?

38 BERGEN magazine

Regen- en smeltwater uit het Mont Blancmassief wordt met een sneltreinvaart door de Arve bergafwaarts gevoerd. Onderweg sleurt het riviertje alles mee wat niet goed vastzit. Maar wie goed kijkt, ziet dat er toch van alles in een bergbeek leeft. En hoe lager je komt, hoe meer dieren ‘houvast’ krijgen. TEKST SIMONE VAN VELZEN FOTO’S SIMONE VAN VELZEN & SAXIFRAGA FOUNDATION

p een kleine rots, midden in het snelstromende water, wipt een vogeltje onrustig heen en weer. Mijn adem stokt enkele ogenblikken van opwinding. Het is een waterspreeuw, zijn opvallende witte bef is onmiskenbaar. Enkele seconden later verdwijnt het compacte bruine vogeltje onder water. Voor een watervogel is dat natuurlijk niets bijzonders, maar een waterspreeuw is helemaal geen watervogel. Het is net als onze ‘gewone’ spreeuw een zangvogeltje. Dat een waterspreeuw kan duiken en zwemmen is dus nogal wat, sterker nog: hij kan zelfs onder water lopen. En dat is een handige vaardigheid als je op ongewervelde waterdiertjes jaagt.

Schietmotten en kokerjuffers Als ik vanaf de met mos bedekte oevers van de Arve goed naar het ijskoude, snelstromende water kijk, zie ik inderdaad allerlei kleine beestjes tussen de stenen zitten. Het

zijn de larven en nimfen1 van verschillende soorten insecten, zoals haften en steenvliegen (Plecoptera). De meest opvallende larven die je in een bergbeek kunt aantreffen, zijn kokerjuffers. Terwijl de volwassen schietmotten onopvallende, vliegende insecten zijn, maken de in het water levende larven een bijzonder kokertje van allerlei soorten natuurlijk materiaal waarmee ze zichzelf ‘aankleden’. Zand, steentjes, stukjes hout of plantvezels zijn allemaal reuze geschikt om er een draagbaar omhulseltje van te maken dat een kokerjuffer als een soort slakkenhuis met zich meezeult. Alleen het kopje en zes pootjes steken eruit. Zo beschermen de kleine waterdiertjes hun uiterst tere lijfje. Maar ondanks hun bouwseltje zijn kokerjuffers niet veilig voor onder water jagende waterspreeuwen, laat staan vissen. In een bergbeek als deze kun je onder andere elritsen (Phoxinus phoxinus), bermpjes (Barbatula barbatula) en beekforellen (Salmo trutta fario) vinden. Bruine kikker (Rana temporaria). Foto: Saxifraga – Elisabeth Raboin ÙÙ

Gewone haft (Ephemera vulgata). Foto: Saxifraga–Willem van Kruijsbergen Ù

Kokerjuffer (Trichoptera). Foto: SvV

1 Larven en nimfen zijn onvolwassen insecten. Larven veranderen na een volledige metamorfose in het volwassen insect (rups- vlinder). Een nimf lijkt bij de geboorte op het volwassen insect (sprinkhaan); er vindt geen, of slechts een onvolledige metamorfose plaats (bv. ontwikkeling van vleugels of voortplantingsorganen).

BERGEN magazine 39

ANDERS BEKEKEN

Mont Blancmassief & Chablaismassief

Hoe blijf je zitten waar je zit

Bij de bron

Bevervraat

Maar roofdieren zijn niet het enige gevaar dat in een bergbeek op de loer ligt. Waterdiertjes die door de sterke stroming meegesleurd worden, maken geen enkele kans om ooit nog, tegen de stroming in, terug te keren. Om als bergbeekbewoner te blijven zitten waar je zit, moet je een slimme strategie hebben. Het makkelijkst is natuurlijk om de stroming zo veel mogelijk te vermijden. Daarom zitten larven en nimfen vaak verstopt tussen (of onder) stenen en zie je meer leven in een langzamer stromende binnenbocht dan in een sneller stromende buitenbocht. Sommige soorten kokerjuffers hebben haken en grepen om zich stevig vast te grijpen en de meeste aquatische invertebraten (ongewervelden) hebben platte, gestroomlijnde lijfjes om het risico te minimaliseren dat de stroming ze meesleurt. Bovendien houden waterinsecten hun kopjes meestal in de stroming gericht, een strategie die vissen en waterspreeuwen ook gebruiken.

Stroomopwaarts, bij de bron van de Arve, vind je veel minder leven in het water. Mijn wandeling begon er vanochtend op zo’n 2200 meter hoogte, nabij de Col de Balme, in een landschap waarvan de bergweiden en rinkelende koebellen me deden denken aan een scene uit de Sound of Music. Hier is de Arve nog maar een smalle beek met glashelder water waarin ik alleen algen vond, in dunne glibberige lagen op de stenen. Maar rondom het meanderende beekje leeft van alles. Op de oevers wandelde ik tussen kleurrijke bloemplanten, zoals parnassia, bieslook en wondklaver. Verschillende bruine kikkers sprongen tussen de plantenstengels rond en vlak boven het water wemelde het van de haften en steenvliegen. Deze vliegende insecten zijn niet alleen voedzame prooien voor de aanwezige kikkers, maar stroomafwaarts ook voor vogels als de grote gele kwikstaart.

Vanaf de bron verliest de Arve op razend tempo hoogte en krijgt al snel een bruingrijze kleur vanwege de door erosie meegevoerde sedimenten. Eenmaal op zo’n 1000 meter hoogte aangekomen is de Arve een fikse rivier geworden die door de vallei van Chamonix raast. Nu ik de oevers nog verder stroomafwaarts volg, stroomt het water de Vallée d’Arve binnen. Hier verandert de rivier opnieuw van karakter. Het water stroomt langzamer en de oevers zijn begroeid met loof bomen. Dit is het territorium van de Europese bever. Dit semi-aquatisch knaagdier met zijn platte zwemstaart, zwemvliezen, afsluitbare neusgaten en waterdichte vacht verwacht ik vandaag niet te zien. Overdag verblijven bevers in familiegroepen in tunnels onder de grond. Deze tunnels in de oever (met de ingang onder water) graven ze met hun voorpoten en tanden. Als de grond te hard is of de oevers te laag zijn dan bouwen bevers

40 BERGEN magazine

ÙÙÙ Europese bever (Castor fiber). Foto: Saxifraga – Martin Mollet ÙÙ

Bevervraat. Foto: SvV

Ù Wouwaap. Foto: Saxi fraga – Mark Zekhuis

(Cinclus cinclus). Foto: Saxifraga – Jan Nijendijk

ßß Waterspreeuw

BERGWIJZER Wie de oevers van de Arve volgt, komt ogen te kort voor de prachtige panorama’s. De rivier meandert van het Mont Blanc massief in Frankrijk door de Chablais naar het Meer van Genève waar hij zich in Zwitserland bij de Rhône voegt. De Chemin de l’Arve bestaat uit 116 kilometer fiets- en wandelpad dat van de bron naar het Meer van Genève voert.

Forel (Salmo trutta). Foto: Saxifraga – Ab H. Baas ß

KAARTEN

Voor de in dit artikel gemaakte wandeling langs de Arve, op volgorde van de stroomrichting: • IGN 3630 OT Chamonix Massif du MontBlanc, 1:25.000 • IGN 3531 ET Saint-Gervais-Les-Bains Massif du Mont-Blanc, 1:25.000 • IGN 3530 ET Samoëns Haut-Giffre, 1:25.000

Ú De bovenloop van de Arve met glashelder water. Foto: SvV

MEER WETEN?

een burcht. Pas in de schemering of ’s nachts komen ze tevoorschijn om te foerageren. Ze houden vooral van bast, twijgjes en bladeren van zachte houtsoorten, zoals wilg, populier en berk. Om de winter te overleven, leggen ze onder water een voorraad van takken aan. En dat ze daar hard voor moeten werken, is hier goed te zien. Overal zie ik aangevreten takken en omgeknaagde bomen op de oever liggen. Door de flinke tandafdrukken in het hout is het overduidelijk dat het bevers zijn die er hun grote gele voortanden in hebben gezet.

Een spoor van leven Even verderop scheert er wederom een vogeltje laag over het water. Ondanks de hoge snelheid weet ik direct dat het geen waterspreeuw is, want deze keer is de helderblauwe kleur van de rug-, stuit- en staartveren onmiskenbaar. Het is een ijs

vogel (Alcedo atthis), het felst gekleurde vogeltje dat je hier kunt tegenkomen. Sommige andere vogels die bij dit langzamer stromende gedeelte van de Arve leven, zijn juist zo goed gecamoufleerd, dat het haast onmogelijk is om ze te spotten. Roerdompen (Botaurus stellaris) zijn bijvoorbeeld door hun schutkleuren nauwelijks te zien tussen het riet waar ze lange tijd roerloos stilstaan om te vissen. Terwijl ik het ijsvogeltje nastaar, vraag ik me af hoeveel andere bijzondere dierensoorten het water onderweg nog zal tegenkomen. Vlakbij het Meer van Genève voegt de Arve zich bij de Rhône, een rivier die nog eens honderden kilometers door Frankrijk stroomt om uiteindelijk in de Middellandse Zee te eindigen, onderweg een indrukwekkend spoor van leven achterlatend. En, weet je, dat betekent dat er nog ongelooflijk veel te ontdekken valt J n

• www.riviere-arve.org/usages/topoguidechemin-arve.htm – voor informatie over de 13 etappes van de Chemin de l’Arve (116 kilometer). LEESTIP

• La vie de la montagne, B. Fischesser, Editions de la Martinière 2009, ISBN 9782732440033. Hét natuurgeschiedenisboek over de Franse Alpen, maar ook met aandacht voor bergen wereldwijd. WAT LEEFT ER IN...?

In de serie Wat leeft er in…? deelt Simone van Velzen haar kennis en enthousiasme over de bijzondere natuur die je in de bergen op je pad tegenkomt. Simone studeerde wildlife management aan het Van Hall Instituut in Leeuwarden en woont nu in Chamonix-Mont-Blanc waar ze haar passie voor natuur en buitensport naar hartenlust kan combineren.

v.l.n.r:

De oevers van de Arve zijn bij de bron kleurrijk begroeid, zoals met deze gele bloemetjes van wondklaver (Anthyllis vulneraria). Foto: SvV Parnassia (Parnassia palustris). Foto: Saxifraga – Jan van der Straaten Bieslook (Allium schoenoprasum) bij de bron van de Arve. Foto: SvV BERGEN magazine 41

WANDELEN

Bernina & Livigno-Alpen

De betovering van

Uitzicht over het Val Poschiavo vanaf San Romerio. We hebben een prachtig zicht op de Melkweg.

42 BERGEN magazine

VAL

POSCHIAVO In het uiterste zuidoosten van Zwitserland ligt Val Poschiavo, een van de drie Italiaanssprekende valleien van Graubünden. Val Poschiavo is een rustig en haast ‘vergeten’ dal, want er zijn geen kabelbanen. Het is ook een bijzonderheid in de Alpen, onder andere vanwege het ongekend grote aantal biologische boeren dat er actief is. TEKST & FOTO’S ROBERT ECKHARDT

et mooiste ben ik nog vergeten: de spoorlijn! Als Gyöngyi Kovács en ik uitstappen in Ospizio Bernina, roept ze uit: “Zo’n fantastische treinreis heb ik nog nooit gemaakt!” Nergens in de Alpen liggen zo veel sfeervolle stationnetjes zo dicht achter elkaar. De rode treinen knarsen, piepen en gillen in elke bocht, wanneer ze als trage rupsen over het kronkelende, steile tandradspoor rijden. Geen meter gaat het rechtuit. Ospizio Bernina is het hoogstgelegen station van de Rhätische Bahn. Dat heeft als

prettig voordeel dat we op onze voettocht door Val Poschiavo bijna alleen maar afdalen: van alpien naar mediterraan. Nou ja, afdalen... Ik stel een omweggetje voor, via Sassal Mason. Zeer de moeite waard, want dan hebben we uitzicht op de Palügletsjer en het Lag da Palü. Op dag drie is er een fikse tegenstijging, want we overnachten in San Romerio, hoog boven de vallei. Als we bij het grijsgranieten stationnetje van Alp Grüm komen, strijken we neer op het terras. Wat een overweldigend uitzicht! Zuidwaarts kijken we over Val Poschiavo

naar de Bergamasker Alpen. In het westen ligt een gigantische gletsjer, de Vadret da Palü, met daarboven de Piz Palü (3905 m), de hoogste top hier. Al in de trein had ik Gyöngyi uitgebreid verteld hoe ik de Palü in mijn jeugd drie keer beklommen heb, maar mijn alpiene verrichtingen konden haar niet echt bekoren, de geschiedenis van dit stationnetje des te meer. Alp Grüm ligt op maar liefst 2091 meter aan de spoorlijn Thusis-Tirano van de Rhätische Bahn, ten zuiden van de Berninapas. Het is het laatste station in het Reto-Romaanse BERGEN magazine 43

WANDELEN

Bernina & Livigno-Alpen

Ù Het pad naar het amfitheater waarin het Lagh Caralin ligt.

Lagh Palü met daar boven de Vadret da Palü. Onder de gletsjer het amfitheater waarin het Lagh Caralin ligt. Rechts de Piz Caral (3421 m).

Lagh Caralin.

à Aan

de zuidkant van Poschiavo ligt een brede façade van stadspaleizen.

Mijmerend kijken we naar de ruisende watervallen die zich over de rotsen naar beneden storten

deel van Zwitserland. Het huidige stationsgebouw, waarin eveneens een hotel is gevestigd, werd in 1926 geopend. We nemen een kamer aan de Palü-zijde. Slim, want midden in de nacht kan ik op mijn gemak vanuit de vensterbak de Melkweg boven de berg fotograferen.

44 BERGEN magazine

Lagh Caralin Het mooie van onze trektocht is dat elke wandelaar hem kan doen. Als je van Alp Grüm op je gemak naar Poschiavo wilt lopen, kun je direct afdalen naar Cavaglia, met alweer zo’n leuk stationnetje. Wij kiezen een langere variant: eerst omhoog naar het fraai gelegen Lagh Caralin. Het meertje wordt omsloten door een amfitheater van rotswanden. Voorbijtrekkende wolkenflarden versterken de magie van deze plek. Mijmerend kijken we naar de ruisende watervallen die zich over de rotsen naar beneden storten en het bassin vullen. Daarboven verheffen zich de vergletsjerde bergtoppen van het Berninamassief, alsof ze deel uitmaken van een andere wereld. “Wat prach-

tig om te zien”, zucht Gyöngyi. De betovering van het hooggebergte heeft ook mij in zijn greep. Dan gaat het definitief dalwaarts naar Poschiavo.

Poschiavo In Poschiavo wandelen we naar de Piazza Communale, daar ligt Hotel Albrici. Het plaatsje staat vol historische gebouwen en patriciërshuizen, stille getuigen van een welvarend verleden. De volgende morgen ontmoeten we er Kaspar Howald van de Ente Turistico Valposchiavo, die graag vertelt over de rijke geschiedenis van het dorp. “Eeuwenlang was emigratie een constante in het leven van bijna elke familie in Poschiavo. Het was een antwoord op de

geringe economische kansen in deze regio waar de oogsten vaak slecht waren en die regelmatig geteisterd werd door militaire of politieke gebeurtenissen”, vertelt hij, iets wat overigens gold voor veel Zwitserse bergdalen. De vlucht voor armoede is slechts de

halve verklaring. Vooral in de negentiende eeuw zochten talrijke Poschiavers gewoon hun geluk elders in Europa. “Ze gingen zelfs naar Australië en Amerika waar velen fortuin maakten, vooral als banketbakkers.” “Banketbakkers?”

“Ja, dat is onderzocht, maar we weten niet waarom juist de Poschiavers zo succesvol waren als Zuckerbäcker. Als ze met hun Konditorei fortuin hadden gemaakt, keerden ze terug en bouwden hier prachtige patriciërshuizen.” Aan de zuidkant van het dorp wandelen we langs een brede façade van palazzi. Met dit stedelijke vertoon van rijkdom moesten reizigers geïmponeerd worden – de meesten kwamen immers uit het zuiden. “Kom mee,” zegt Kaspar, “ik laat jullie de keerzijde van Poschiavo zien.”

Casa Tomé De muren van Casa Tomé vertellen een andere geschiedenis: een van honger, BERGEN magazine 45

WANDELEN

Bernina & Livigno-Alpen

armoede en kou lijden. Eeuwenlang leefde het grootste deel van de bevolking van wat de karige landbouwgrond opleverde. Casa Tomé is geen museum, het presenteert zich in de originele toestand. Het huis is zevenhonderd jaar oud; het behoort zelfs tot de oudste boerenhuizen van de Alpen. Binnen lijkt de tijd te hebben stilgestaan. In de stal ruikt het als in lang vervlogen dagen. De keuken ziet eruit zoals die van mijn grootmoeder. De laatste bewoners waren de vier zusters Tomé die er in 1937 introkken. Ze leefden volkomen geïsoleerd, de tradities volgend. Twee zusters woonden er zelfs tot 1990; al die tijd veranderden ze niets in het huis. We wandelen van Poschiavo over het pad Vom Feld auf den Tisch naar de oude molen van Aino, vlak bij San Carlo. “Negentig procent van alle landbouwgrond in het Val Poschiavo wordt bebouwd door biologische boeren en daar zijn we trots op”, lacht Kaspar. “Al hun producten vind je terug in de restaurants. Hebben jullie zin om vanavond met Valeria Heis in Casa Tomé een streekgerecht te bereiden met traditionele ingrediënten?” Natuurlijk willen wij dat.

Alpe San Romerio In de morgenkoelte vertrekken we naar Alpe San Romerio. Mijn lichaam weet nog

46 BERGEN magazine

Û Valeria

Heis is in Casa Tomé een streekgerecht aan het bereiden met traditionele ingrediënten.

San Romerio.

Ù San Romerio. Gino Bongulielmi, de waard van de berghut Alpe San Romerio.

Casa Tomé behoort zelfs tot de oudste boeren huizen van de Alpen

niets van die stijging, maar in mijn geest ben ik er al mee bezig, want het zal lang en warm worden. Dat heeft zijn weerslag op mijn tred. Onnodig, want wat blijkt: het pad loopt voor het grootste deel door een schaduwrijk bos. Alpe San Romerio, met zijn markante kerkje, ligt op een natuurlijk balkon, hoog boven de vallei met uitzicht over het hele Poschiavodal. De sfeer in het kerkje van San Remigio is betoverend. In Nederland had de ligging ervan mij al geïnspireerd om hier te overnachten. San Remigio waakt sinds de elfde eeuw over Val Poschiavo.

Toen al was er sprake van de ‘Broeders van San Remigio’. Dat waren geen monniken, maar ze leefden wel naar de strenge regels van Sint Augustinus Met een pauselijke bul werd het kerkje in 1517 uitgeroepen tot het Godshuis Santa Maria van de stad Tirano. Alpe San Romerio werd voor de geestelijken uit Valtellina een welkome, verkoelende plaats in de zomer. Gino Bongulielmi, de waard van Alpe San Romerio, een berghut die met veel liefde uit een tweehonderd jaar oud gebouw is opgetrokken, verwelkomt ons met oprechte warmte. Goedhartigheid schemert door in zijn innemende trekken. Onze wereld verkleint zich direct tot deze ene behaaglijke plek. “Dit was ooit een hospice,” vertelt Gino, “wat betekent dat het aan de handelsweg lag die vanuit Valtellina via San Romerio richting de huidige Berninapas liep.”

Onderzoek wijst echter uit dat de ‘weg’ naar San Romerio slechts een zijweg is. Dat Gino ook een eigenzinnig karakter heeft, wordt duidelijk als hij meeloopt naar het kerkje, zijn favoriete gespreksonderwerp: voor hem het symbool van de vergankelijkheid van het menselijke bestaan. “Geschiedenis is slechts een mening. De legendes en verhalen uit de overlevering, daar hecht ik waarde aan. Als het hospice weer eens overvallen werd, ontsnapten mensen uit de kerk via een duistere rotsspleet die leidt naar de steile bergwand diep daaronder.” Schertst hij nou? Maar hij vertelt zo overtuigend dat het wel bijna waar moet zijn.

Naar Val da Camp De volgende dag volgen we vanuit San Romerio de Via Alpina naar ons einddoel, de Italiaanse stad Tirano. Bij Campasc komen we uit op een verharde weg. Een wegwijzer ‘Viano Via Alpina 50 min’ leidt ons door een schrikdraadhek, waar we geconfronteerd worden met twee barse koeien. We lopen direct daarna vast op een steil, modderig paadje. Dan maar door het weiland en over een lastig, smal pad het bos in. “Dit is veel te moeilijk en te vaag voor de Via Alpina”, stelt Gyöngyi vast, en gelijk heeft ze. “Laten we eerst naar Viano gaan.”

MIJN EERSTE DRIEDUIZENDER Tekst Gyöngyi Kovács Romeo... hoe zou een berggids met zo’n naam eruit zien? Mijn fantasie ging vannacht lekker met me aan de haal. Ik moest een beetje om mezelf lachen toen een kleine, tanige man, ergens in de zestig, aan onze ontbijttafel ver scheen. Met een paar boterhammen, een re genjas en een flesje water in mijn rugzak liep ik achter mijn eendags-Romeo aan, op naar Piz Ursera. Ik was vol energie. Dit was het moment waar ik de hele week al naar toe geleefd had. Spannend! Hoe zou ik me voelen zo hoog bo ven de wolken? Hoe zou ik reageren op de

Gyöngyi op haar eerste drieduizender, de Piz Ursera (3032 m).

hoogte en wat zou ik meemaken? Ik concen

vonden vanzelf de juiste plekken om op te

treerde me op het lopen. Het terrein was af

staan. Dit was dus klimmen!

wisselend en behoorlijk uitdagend met zijn

Het ging vanzelf. Geen touw, geen zekeringen...

steile, kronkelende smalle gruispaden. Romeo

puur op intuïtie. Plotseling hielden de rotsen

keek regelmatig achterom om te zien of ik er

op. De zon scheen en het was windstil op de

nog was. Op de sneeuwhellingen voelde ik me

top. Ik stond roerloos te genieten, terwijl de

direct thuis en wist ik vanzelf hoe ik moest lo

tranen over mijn wangen stroomden. Wat had

pen. Ook mijn gids had dat in de gaten en liet

ik dit moment graag met Robert willen delen!

me zonder enig commentaar mijn gang gaan.

Ondertussen was Romeo zijn boterhammen al

O, en dan die enorme rotsblokken! Als een kind

aan het opsmikkelen; ik landde sneller dan me

sprong ik van het ene naar het andere. Met een

lief was. De afdaling was een bezoeking en een

brede glimlach op mijn gezicht stapte ik onver

aanslag op mijn krakende knieën. Maar de glin

moeibaar voort. De top lonkte en op het laat

sterende, trotse blik van Robert deed me dat

ste stuk voelde ik me pas echt in mijn element.

allemaal vergeten. Ik riep “egészségedre!”, op je

Mijn handen hadden vaste grip en mijn voeten

gezondheid, terwijl we proostten. BERGEN magazine 47

WANDELEN

Bernina & Livigno-Alpen

Ù Lagh da Saoseo (2028 m). Ü Val Viola.

Op het gezellige terras van Pensione Monigatti vinden we dat de wereld nu al volmaakt is. We gruwen bij het idee over asfalt naar Tirano te moeten lopen. “Gyöngyi, we gaan naar de Saoseohut”, zeg ik. “Dan kun jij morgen Piz Ursera beklimmen.” Gyöngyi wil dolgraag Piz Ursera (3032 m) beklimmen, haar eerste drieduizender. Lang geleden heb ik daar ook op

gestaan, maar dat lukt me helaas geen tweede keer vanwege mijn onwillige linkerbeen. De volgende ochtend vertrekken Gyöngyi en haar gids Romeo Lardi. Ondertussen ga ik foto’s maken bij het Lagh da Saoseo en maak nog een fraaie wandeling. De grappa’s staan al klaar, als aan het eind van de middag Gyöngyi en Romeo verschij-

nen. Een knuffel: “Het was zo prachtig! Zal ik je vertellen hoe het gegaan is?” Ik luister. Ik voelde in haar verhaal alleen maar dankbaarheid en ik zag op haar gezicht die stralende verwondering over de wereld daarboven. Ik ben weer even terug op de Piz Ursera. n

BERGWIJZER Val Poschiavo ligt in het uiterste zuidoosten van Zwitserland, tussen de Berninapas (Graubünden) en de Italiaanse stad Tirano in het Valtellina (provincie Sondrio).

• Viano Pensione Monigatti (www.hri.ch/it/7747/ pension+restaurant+monigatti/). • Rifugio Saoseo (www.saoseo.ch).

BESTE PERIODE

• Wandeltips Val Poschiavo: www.valposchiavo.ch/de/ wir-empfehlen/wandertipps. Val Poschiavo kun je doorkruisen met tal van varianten. De beweg wijzering is in het algemeen goed. Inclusief Lagh da Caralin is het niveau nooit meer dan T2. • Wandeltips Val da Camp: www.saoseo.ch/de/ das-val-di-campo/wanderungen De wandeling naar de meertjes is T2. Piz Ursera (3032 m) is met T5 niet te onderschatten. Laat je op internet niet op het verkeerde been zetten – de Piz Ursera wordt meestal als middelzware tourskitocht gepresenteerd. Als wandeling is hij te vinden op: www.hikr.org/dir/Piz_Ursera_5697/

Juni t/m oktober. Het klimaat is mild. Lagh da Caralin (2325 m) en Val da Camp: juli t/m oktober. VERVOER

Rhätische Bahn en regelmatige postbusverbindingen, ook van en naar Tirano in Italië (www.rhb.ch/de/ service-souvenirs/fahrplan/online-fahrplan). Er rijdt ook een bus naar Rifugio Saoseo en Viano-Brusio (www.postauto.ch/de/fahrinfo/publicar/valposchiavo-gr). Er bestaan OV-voordeelpassen van het Swiss Travel System (www.SwissTravelSystem.com). SLAPEN

• Camping Boomerang ten zuiden van Poschiavo (www.camping-boomerang.ch). • Hotel Alp Grüm, in station Alp Grüm (2091 m) (www.alpgrum.com/alp-grum/). • Poschiavo: Hotel Albrici (www.hotelalbrici.ch) en Hotel Croce Bianca (www.croce-bianca.ch). • Alpe San Romerio (www.sanromerio.ch).

48 BERGEN magazine

WANDELEN

KAARTEN

•C arta Escursionistica 469T Val Poschiavo, Bernina, Val da Camp, Brusio, Swisstopo, 1:50.000, ISBN 9783302304694. Met deze ene kaart is de hele trektocht en zijn alle wandelingen in de vallei en in Val da Camp te doen. Voor toppentochten, waarbij je buiten de paden komt en op trajecten met blauw-witte markering, heb je twee kaarten nodig:

• Swisstopo 1278 La Rösa (met Val da Camp), 1:25.000, ISBN 9783302012780 • Swisstopo 1298 Lago di Poschiavo, 1:25.000, ISBN 9783302012988 LEESTIP

Das Puschlav – Wanderungen zwischen Gletscherseen und Kastanienwäldern, Corina Lanfranchi, Rotpunktverlag, ISBN 9783858695536 MEER WETEN?

•w ww.myswitzerland.com – 00800 100 200 30 (gratis, ook voor boekingen). • www.swiss.com – SWISS vliegt vier maal per dag van Amsterdam naar Zürich. • www.graubuenden.ch – toeristische informatie over Graubünden. Op bergwijzer.nl/magazine/2016-5 vind je meer informatie en praktische tips over Val Poschiavo en een routebeschrijving van de auteur voor de vierdaagse wandeltocht door en boven het dal en over Val da Camp.

Tim Kemple

Available at

NEVER STOP EXPLORINGâ&#x201E;¢

? Y e n i m a t i v n i n i Z Lees Yoga International! Zin in een gezonde dosis vitamine Y? Lees Yoga International, hét tijdschrift voor iedereen met een passie voor yoga en een puur en harmonieus leven. We trakteren je ieder nummer op oefeningen die zorgen voor ontspanning én energie, maar bovenal besteden we volop aandacht

ers

61 janaurm) €m27,

(

95 , 9 1 €

aan gezond eten, bevlogen leven en balans in lichaam en geest. Scoor nu je dosis vitamine Y, word abonnee!

W W W. YO G A- I N T E R N AT I O N A L . N U /A B O N N E M E N T

Briançonnais

INDERTIJD

MONTGENÈVRE EN FORT JANUS

een

BERG vol verhalen

Het Franse dorp Montgenèvre, tegen de Italiaanse grens gelegen, zit vol verborgen verhalen over de imposante forten die in de bergen rondom het dorp gebouwd zijn. Ik neem een kijkje in Fort Janus, misschien wel het meest opmerkelijke fort van allemaal. TEKST & FOTO’S ROSANNE LANGENBERG

ontgenèvre. Een klein dorp op letterlijk een steenworp afstand van de Italiaanse grens. Wanneer ik het dorp binnenrijd, staren drie douaniers me aan. Terwijl ik langzaam rijdend het grenshokje passeer, zwaaien de mannen vriendelijk naar me. Niks aan de hand. Het lijkt er niet op dat hier ooit gevochten werd tussen beide naties. De bergen zijn hier ruig, verder oogt alles – inclusief de douanepost – vooral heel erg vredig. Ik weet beter en ga op ontdekking naar het bijzondere stukje

historie dat hier is achtergelaten. Het dorp lijkt te slapen. En dat in juli, hartje zomer. De actiefste man van het dorp, Laurent Janoir, is ook de directeur van het lokale Office de Tourisme. Hij komt bij het zien van een toerist blij zijn kantoortje uit gewandeld en legt me avec plaisir uit hoe het kan dat er hartje zomer een doodse stilte heerst in het dorp. “Skiën en snowboarden, dat doet men in Montgenèvre. De verhouding tussen het toerisme in de winter en zomer is zo goed als 70/30”. Montgenèvre staat zelfs bekend als de ‘nestor’ van de

Fort Janus ligt letterlijk boven op de gelijknamige berg.

Franse wintersportplaatsen, legt hij me nog uit. In 1907 vond hier de eerste internationale skiwedstrijd ter wereld plaats: schansspringen, door soldaten. De gesloten deuren van veel winkels en hotels bevestigen het verhaal van Janoir. Niet echt uitnodigend. Echter, het landschap rondom het BERGEN magazine 51

INDERTIJD

Briançonnais

dorpje is ruig en daarmee prachtig. En dit landschap zit ook nog eens barstensvol verhalen. Tijd om die te ontrafelen.

Fort Janus Fort Janus is een van de grote forten rondom Montgenèvre. Het fort is (grotendeels) gebouwd tussen 1930 en 1940 als onderdeel van de Maginotlinie en speelde een belangrijke rol in de Tweede Wereldoorlog. Doel van de linie was de Franse oostgrens te beschermen tegen een verrassingsaanval; de Fransen hadden in 1870 en 1914 hun lesje wel geleerd. Het fort werd gebouwd van gewapend beton, dat wil zeggen de uitbreiding uit het interbellum, want het fort maakt ook gebruik van een ouder verdedigingswerk. Fort Janus blijkt een indrukwekkend verschijnsel bovenop de berg Janus, met zicht

52 BERGEN magazine

op het dorp en omgeving. De wandeling ernaartoe is alleen al door de prachtige vergezichten de moeite waard. Onderweg passeer ik verschillende vervallen bouwwerken. Kleine huisjes, noemt mijn gids ze, barakken waarin soldaten in tijd van vrede verbleven en waarvan daken, muren en deuren uiteindelijk niet gespaard zijn gebleven. En dan kan ik Fort Janus eindelijk van dichtbij bewonderen. Van april tot oktober sjouwden de bouwers van het fort dag in dag uit de berg op met bouwmateriaal en bevoorrading voor de Franse verdedigingspositie. Om die reden stijgt de toegangsweg, de route militaire, die zij aanlegden met niet meer dan vijftien procent. Het moest immers mogelijk zijn een kanon naar boven te slepen...

ÛÛ De ingang van Fort Janus ziet er haast onaangetast uit. Binnenin is het andere koek.

Onderweg passeer je oude barakken, die tegenwoordig gebruikt worden tijdens oefeningen van het Franse leger.

De voormalige ziekenzaal in Fort Janus.

Fort Gondran, op de Sommet des Anges nabij Fort Janus, werd gebouwd in 1885 vanwege Italiaanse dreiging. Het fort is uiteindelijk nooit gebruikt. Foto: Annie Bene Û

Ú Er zijn ook gegidste wandelingen naar Fort Janus.

Het kanon blijkt regelrecht op het eigen dorp Montgenèvre gericht te staan

Jarenlang is het Fort Janus bewoond geweest in afwachting van de komst van een oorlog. Bij binnenkomst in de vesting wordt duidelijk hoe bizar de leefwijze hier geweest moet zijn. Niets dan donkere, koude gangen, waarbij de temperatuur blijft steken op tien graden Celsius. Ik kan me nauwelijks voorstellen hoe men dit labyrint in de vroegere tijden gerealiseerd heeft. De donkere, smalle zijgangen in de

tweehonderd meter lange tunnel van het fort leiden naar verschillende kamers. ‘Hôpital’ staat er op een van de deuren. De kale en versleten ijzeren bedjes die hier in de donkerte naast elkaar gestald staan, maken de ziekenzaal er niet bepaald gezellig op. De ruimte waarin het kanon is geplaatst daarentegen is prachtig bewaard gebleven en straalt bijna de meeste sfeer uit van alle ruimtes. Voor zover sfeer hier een naam mag hebben. Terwijl ik om het kanon heen loop, heb ik even het idee dat ik in de maling wordt genomen: het kanon blijkt regelrecht op het eigen dorp Montgenèvre gericht te staan. Logisch, verzekert mijn gids me. De Italianen zouden via Montgenèvre Frankrijk binnenvallen. Om ze tegen te houden zou hun eigen dorp eraan moeten geloven. BERGEN magazine 53

INDERTIJD

Briançonnais

BERGWIJZER Fort Chaberton Al het werk was niet voor niks: de Italianen kwamen inderdaad. In juni 1940, aan het begin van de Tweede Wereldoorlog tijdens de slag om Montgenèvre, drongen zij Frankrijk binnen. Hun doel? Briançon innemen, dat slechts een paar kilometer voorbij het dorp ligt. Daarna de hele zuidelijke Alpen bezetten, tot aan Nice. De achterliggende gedachte was dat het gebied had behoord tot het koninkrijk Sardinië en het Huis Savoye, waar de koningen van het verenigde Italië toe behoorden. Ambitieus waren de Italianen dan wel, goed voorbereid niet. Die juni was het erg koud en het merendeel van de soldaten zat vast in de ruige, wilde bergen. Er stierven tijdens die slag om Montgenèvre meer soldaten door bevriezingen dan door gevechtshandelingen. De Fransen zelf waren inmiddels van Montgenèvre naar Gap gevlucht; de Italianen vervolgden hun strijd vanuit hun hooggelegen Fort Chaberton (de Franse grens is pas in 1947 oostwaarts opgeschoven), net ten noorden van Montgenèvre. In Parijs klonken de woorden: “Quand le Chaberton parlera, Paris tremblera”, als de Chaberton spreekt, zal Parijs beven. De dreiging was dus groot. Op 21 juni schoten de Fransen met mortieren vanuit een ten zuidzuidwesten van Briançon gelegen stelling op het Fort Chaberton en schakelden het uit. Het allereerste projectiel miste het fort, maar raakte wel de gondelbaan die de Italianen van proviand en materieel voorzag. Na meerdere beschietingen werden zes van de acht torens van het fort zwaar beschadigd.

Montgenèvre ligt op de gelijknamige bergpas in het Franse departement Hautes-Alpes ten oosten van Briançon, op de grens met Italië. Noordelijk van de Col de Montgenèvre ligt het Massif des Cerces met het Fort Chaberton op meer dan 3100 meter, zuidelijk ervan het Massif du Queyras met het Fort Janus op 2553 meter. Het plaatsje draait voornamelijk op de wintersport en is daardoor in de zomer heel rustig. BESTE PERIODE

Medio juni t/m september. Vaak kun je tot in oktober ook nog goed wandelen. VERVOER

Trein: Er rijdt een TGV van Parijs (Gare de Lyon) naar Turijn, uitstappen in Oulx-Sestrière. Vandaar vertrekt buslijn S33 naar Montgenèvre. Alternatief: nachttrein van Parijs (Gare d'Austerlitz) naar Briançon en daar buslijn S31 pakken. Voor de TGV, zie: www.sncf.com/fr/ trains/tgv en voor de buslijnen, zie: www.05voyageurs.com

Auto: Totdat de Tunnel du Chambon tussen Grenoble en Briançon is hersteld, is de route via de Tunnel du Fréjus het snelst. OMHOOG

Télésiège des Chalmettes en Télésiège des Gondrans. Buiten het wintersportseizoen gaan de liften alleen in juli en augustus. WANDELEN

De forten Janus, Chaberton en Gondrans zijn te bereiken vanuit Montgenèvre. Vanuit de Vallée de la Cerveyrette is Fort Gondrans ook goed te belopen. ONZE TIP

Bezoek de Cité Vauban boven Briançon. KAARTEN

• IGN 3536 OT Briançon, SerreChevalier, Montgenèvre, 1:25.000. • IGN 3535 OT Nevache, Mont Thabor, Cols du Galibier et du Lautaret, 1:25.000. Voor het Fort Chaberton.

Ondanks dat deze slag tegen de Italianen hiermee gewonnen was, capituleerde het Franse leger iets later tegen de Duitsers en wandelden de Italianen, bondgenoten van de Duitsers, alsnog Frankrijk binnen. De vele verhalen over de relatief korte gevechten die rondom het fort plaatsvonden, dringen langzaam tot me door. Nog

HOHE TAUERN (Oost-Tirol)

Panoramarijke huttentocht voor bergwandelaars die van overweldigende landschappen houden. Prijs: € 595 (halfpension). Inschrijven voor 1/7/2017 5-10 SEPT. 2017

‘DREILÄNDERTREK’ (Salzburgerland) Uitdagende huttentocht in het grensgebied tussen Hohe Tauern, Ahrntal (It.) en Zillertaler Alpen. Prijs: € 595 (halfpension). Inschrijven voor 1/7/2017

29 SEPT. – 14 OKT. 2017

NATUURWONDEREN WILDE WESTEN

Overweldigende canyon- en bergland schappen, dag na dag! Schitterende wandelingen in de mooiste national parks in Utah en Arizona, begeleid door hoofdredacteur Jonathan Vandevoorde. Prijs: € 2095 (kamer+ontbijt), excl. vlucht. Inschrijven tot 22 juni 2017 Boek vóór 31/1 en krijg €100 VROEGBOEKKORTING

Meer weten en inschrijven? Kijk op Bergwijzer.nl/lezersreizen of mail naar onze hoofdredacteur: jvandevoorde@bergenmagazine.nl (Deze wandelreizen worden georganiseerd i.s.m. Mild Adventures)

54 BERGEN magazine

• Met uitzicht op de Écrins, Noes Lautier & Robert Eckhardt, Uitgeverij Robert Weijdert, ISBN 9789080602007. Bevat ook wandelingen naar andere forten nabij Briançon, zoals Fort de l’Olive, Fort de Lenlon en Fort Gondrans. MEER WETEN?

•w ww.montgenevre.com • www.mappemonde.mgm.fr/ num17/lieux/lieux08102.html – site over de grenzen en fortificaties in de Briançonnais. • www.ligne.maginot.corf.free.fr/ cariboost1/crbst_2.html • www.fortiffsere.fr/briancon/ index_fichiers/Page10748.htm • www.westalpen.wordpress. com/2011/09/26/mont-chaberton/ • www.basart.artillerie.asso.fr/ article.php3?id_article=962

een keer loop ik door de ijzingwekkende gangen van Fort Janus. Dat hier daadwerkelijk tien jaar is gewoond, is lang niet aan alle ruimtes te zien. Het keukentje lijkt onaangetast. Grauw, maar in goede staat. De slaapzalen ogen even zo goed somber, maar goed herkenbaar. Dat het hier ooit echt gezellig is geweest betwijfel ik, maar geleefd is er. Dat moge duidelijk zijn. n

Wandel jij ook mee met Bergen Magazine? 5-10 SEPT. 2017

LEESTIP

M O U N TA I N

network

trektochten door de mooiste berggebieden Toubkal - Marokko Ervaar het echte Marokko. Slapen in Berberdorpjes, kleurrijk Marrakesh en de beklimming van de Toubkal, de hoogste berg van Noord-Afrika. informatieavond Toubkal - 20 december

Gran Paradiso huTTenTochT - iTalie Trektocht door dit prachtige natuurpark in het domein van de steenbokken, marmotten en prachtige meren. Lekker eten, mooie uitzichten en de bijzondere Italiaanse sfeer. informatieavond alpenprogramma - 19 december

beide reizen worden ook als gezinsreis aangeboden!

Voor MEEr INforMATIE:

www.MouNTAIN-NETwork.NL/TrEkkINgS

BOEKENBERG

Met medewerking van reisboekhandel de Noorderzon, Arnhem www.denoorderzon.nl

UITGELEZEN

IM EXTREMEN FELS

100 legendarische klauterroutes in een modern jasje

ij zijn verschijning in 1970 sloeg Im extremen Fels van de bekende bergboekenschrijver Walter Pause in als een bom. Het boek vatte zestig jaar ontwikkeling van het alpiene

rotsklimmen samen volgens de bekende succesformule van de auteur: honderd extreem moeilijke klautertochten uit alle delen van de Alpen, van elke route een paginagrote, haarscherpe foto van topfotograaf Jürgen Winkler, een impressie in lyrisch proza en een kunstzinnige routeschets. Voor veel rotsklimmers is Im extremen Fels nog steeds een – helaas al decennia lang uitverkocht – iconisch boek. Reden voor uitgeverij Panico Verlag om na 45 jaar een nieuwe uitgave te produceren. Met volledig nieuwe teksten, routeschetsjes in een modern jasje en een vijftal nieuwe routes, maar wel grotendeels dezelfde foto’s. Ik was benieuwd wat voor sfeer het boek zou ademen. Ik ben immers de gelukkige bezitter van een door mijzelf stukgelezen exemplaar van de eerste druk, dat mij een paar van mijn mooiste bergavonturen heeft bezorgd. Zou de nieuwe uitgave vooral terugblikken of ook wat inkijkjes geven in de enorme ontwikkelingen van het alpiene rotsklimmen na 1970? Een beetje van allebei, stelde ik vast. Bij de keuze van zijn nieuwe routes (noodzakelijk,

DOOR HET RUIGE HART VAN CORSICA

omdat een aantal oude routes zoals de fameuze Bonattipijler inmiddels in de diepte is verdwenen) heeft auteur Christoph Klein zich bescheiden opgesteld. Geen routes die de moeilijkheden van de oude honderd duidelijk overstijgen, maar wel prachtige tochten zoals Harlins ‘Directe Amerikaan’ op de Dru uit 1962 en de wellicht meest avontuurlijke Alpen-

orsica heeft veel te bieden aan cultuurrijke

route, de Casarottoverschneidung op de Spiz di Lagunàz in de Dolomieten.

steden en prachtig natuurschoon. Maar voor

wie het ruige hart van Corsica al wandelend wil ontdekken, is de GR20 aan te bevelen. Deze route wordt gezien als een van ’s werelds mooiste langeafstandspaden. De wandelaar moet er wel wat voor over hebben. De route heeft een totale lengte van 200 kilometer en gaat over ruig terrein met uitdagend dalen en stijgen, waarbij niet alleen de voeten maar soms ook de handen mee moeten helpen. Bovendien is hij erg populair. Paddy Dillon, de bekende Britse wandelgidsenschrijver, heeft deze schitterende route vast gelegd in een handige wandelgids, The GR20 Foto: Bert Vonk

Corsica – The high level route. De gids telt 265 pagina’s waarbij het gehele traject verdeeld wordt over 16 etappes. Elke etappe wordt stap voor stap beschreven, vergezeld van handige profielkaartjes. Het aantal meters dalen en stijgen is duidelijk omschreven evenals de mogelijk-

Kleins teksten zijn gekruid met droge humor en relativerender dan de wat gedateerde

heden voor eten, drinken en overnachten.

Pauselyriek. Wel eert hij de oude meester door bij elke route een kernachtig citaat uit diens

Paddy Dillon heeft zijn kennis over flora, fauna

oorspronkelijke tekst op te nemen. Interessant zijn de verwijzingen naar het moderne rots-

en wildlife vermeld in aparte hoofdstukken. Ook

klimmen. Alle routes zijn natuurlijk inmiddels vrij beklommen. De ‘godfather’ van het

de geschiedenis van het eiland komt aan bod

moderne klimmen, Reinhold Messner, wordt geëerd door opname van de Heiligkreuzkofel

evenals praktische zaken, zoals wat mee te

Mittelpfeiler waar hij in 1968 de 7de graad uitvond. In de Hasse/Brandlerroute door de

nemen op deze enerverende wandelroute. De

Grosse Zinne-noordwand wordt de beklimming van de sleutelpassage (8+/7a+) door free-

foto’s in de gids laten de wandelaar goed zien

solospecialist Alex Huber gememoreerd: “Greep voor greep, zonder diepe gedachten.

wat de GR20 op hun pad brengt. Dit boek is een

Steeds in hetzelfde ritme.”

absolute must voor de avonturiers onder ons, die

Samenvattend: dit is een geslaagde remake. Wie zich interesseert voor de geschiedenis

niet terugschrikken voor hoogtes van meer dan

van het moderne rotsklimmen of wie plezier beleefd heeft aan de eerdere uitgaven van

1500 meter over hoofdzakelijk ruig terrein.

Im extremen Fels zal al bladerend en lezend moeite hebben om het boek weer uit handen

(Astrid van Amerongen)

te leggen. (Bert Vonk)

The GR20 Corsica – The High Level Route Paddy Dillon, Cicerone Press Ltd., ISBN 9781852848521, € 21,95

Im Extremen Fels Christoph Klein & Jürgen Winkler, Panico Alpinverlag, ISBN 9783956110375

56 BERGEN magazine

DWARS OVER DE ALPEN

CERVELAT

e Duitser Ludwig Graßler

fende bergwandelaar goed te

staat te boek als de eerste

doen.

die de wandeltocht van de

Tot de meer algemene info van

Marienplatz in München naar het

het gidsje behoren onder andere

San Marcoplein in Venetië

een handig overzichtskaartje en

gewandeld én beschreven heeft.

een meer gedetailleerde uit-

Na verschillende mislukte pogin-

vouwbare kaart (1:250.000) ach-

gen lukte het hem in 1974 de

terin. Op het belang van additio-

tocht helemaal te voltooien. Van-

nele wandelkaarten wordt echter

daag de dag behoort dit lange

nadrukkelijk gewezen.

afstandswandelpad tot de popu-

Zoals standaard bij de meeste

lairste van Europa en mag het dus

Duitse wandelgidsen staat het

gerust een klassieker genoemd

boekje vol met handige en prakti-

worden. Niettemin ontbreekt de doorlopende

sche informatie die je als wandelaar zeker zult

160 miljoen cervelaatworsten worden er jaarlijks in Zwitserland geproduceerd, een fractie daarvan werd op een originele manier gefotografeerd voor een mooie cadeaubox met daarin 30 prentbriefkaarten en 20 recepten. Er is een ook een strak vormgegeven boek met culinaire geschiedenis en recepten van BZ’ers (Bekende Zwitsers). Kortom: ideale kerstboomlectuur voor de keukenprins of -prinses met een boontje – euh, worstje – voor Zwitsers vlees.

routemarkering vooralsnog.

waarderen: van hoogteprofiel tot looptijd en

De gids van Stefan Lenz en Eva-Maria Troidl ver-

van etappekaartje tot gegevens van de onder-

deelt de 520 kilometer lange tocht in 28 etap-

komens. Daarnaast ontbreekt ook een uit

pes. Doordat daarnaast ook 20.000 hoogteme-

gebreide en duidelijke routebeschrijving van

ters (omhoog én omlaag) overwonnen moeten

4-6 pagina’s per etappe niet, al wordt daarin ook

worden en enige keren de 3000-metergrens

flink wat toeristische info gemengd. Dat maakt

wordt benaderd, is de tocht geen peulenschil.

de tekst prettig om te lezen maar als routebe-

Op het vlakke worden etappes van dertig kilo-

schrijving niet perse duidelijker. Voeg daarbij

meter en meer niet geschuwd, terwijl in de ber-

een handig formaat en een robuust model boek

gen regelmatig meer dan duizend meter op een

en je hebt de ideale wandelgids. Hiermee durf je

dag moet worden geklommen. Uiteraard kun je,

de oversteek aan. (Harald Pauli)

Cervelat – Die Schweizer Nationalwurst, AS Verlag. Boek: ISBN 9783906055381, € 44,50. Box: 9783906055497, € 19,–

zeker door de vele hutten onderweg, de lengte van de dagtochten aanpassen. Wordt de route lang, zwaar of moeilijk, dan voorziet de gids in een alternatief. De tocht is dus voor de geoe-

Zeit zum wandern – Traumpfad München-Venedig Stefan Lenz, Eva-Maria Troidl, Bruckmann Verlag, ISBN 9783734309106, € 15,–

LANGE WEEKENDS IN ZWITSERLAND

at een verdraaid aardig boek, De 10 mooi-

etappe aan de beurt. Keurig met daal- en stijg-

ste driedaagse huttentochten van Zwit-

meters en hoogteprofieltje en een foto van de

serland.

hut waar wordt overnacht. De toelichting is ver-

Niks te dik en toch vrijwel compleet. De opzet

rassend eerlijk en bondig. Van Tilburg schuwt

ervan spreekt tot de verbeelding. Van Tilburg

heldere waarschuwingen niet: “Sommige stuk-

heeft er een hobby van gemaakt om zo af en toe

jes zijn gezekerd met kettingen”, “een lastig

op vrijdag met de nachttrein vanuit Utrecht naar

blokkenveld”, maar ook “een lange tippel”.

Basel af te reizen. Daarvandaan gaat de reis met

Kortom, het boek spreekt je op een directe

openbaar vervoer verder naar een vertrekpunt

manier aan, als kameraden onder elkaar.

op circa 1500 meter hoogte in de Alpen. Vervol-

Tot slot geeft Van Tilburg daar waar mogelijk

gens heeft Van Tilburg driedaagse huttentoch-

nog ‘struinmogelijkheden’ aan. Deze zijn

ten gewandeld. Op maandag eindigt de laatste

bedoeld voor de wandelaar die nog energie

etappe dan bij een bushalte of treinstation

heeft voor iets extra’s (een gletsjer, een mooi

waarvandaan de Heimfahrt kan worden aange-

uitzichtspunt). Enkele driedaagse tochten zijn

vangen. Een belangrijk detail ontbreekt niet: hij

volgens de auteur uit te breiden naar vier of vijf

vermeldt steeds hoe laat je op de laatste dag

dagen, zodat er nog meer mogelijkheden gebo-

aan moet komen om op tijd de nachttrein in

den worden.

Basel te halen.

Komen ook kort aan bod: het Zwitserse hutten-

In snelle woorden en duidelijke begrippen

leven, de veiligheid in de bergen en een paklijst.

komen er in totaal dertig wandelingen in de

Dit suggereert dat het boek ook geschikt is voor

Zwitserse Alpen aan de beurt, steeds gegroe-

starters in de Alpen. Daarmee lijkt het dan wel

peerd als huttentocht van drie dagen. Allereerst

op twee gedachten te hinken. De wandeltoch-

beschrijft hij heel kort de regio waar de trein je

ten zijn immers bijna zonder uitzondering pittig.

naartoe voert (Wallis, Berner Oberland, Uri, Tes-

Het boek is beslist een aanrader voor de geoe-

sin en Graubünden). Vervolgens komt iedere

fende bergwandelaar onder ons. (Jeroen Gribling)

De 10 mooiste driedaagse huttentochten van Zwitserland Rob van Tilburg, Anoda publishing, ISBN 9789463183994, € 17,50 BERGEN magazine 57

UITGEPROBEERD

SCHONE KLASSIEKER Het Amerikaanse Klean Kanteen is met zijn

apart aan te schaffen), maar zo’n handig beker-

drinken thermosflessen al enkele jaren op

dekseltje heeft een Klean Kanteen dan weer

de Europese markt aanwezig met een hip

niet. Dat attribuut – en extra grammen – moet

en milieuvriendelijk imago. Ik mocht de 20

ik dus apart mee in de rugzak nemen als ik

oz (592 ml) Insulated Classic uitproberen,

onderweg een bakkie wil.

die koude dranken 24 uur koud en warme

De Insulated Classic is een tweelaags-fles

dranken 12 uur warm zou houden.

met een vacuüm tussen de lagen.

 Grote opening • Lichte constructie • Milieuvriendelijk gemaakt (naar eigen zeggen) -– Houdt minder lang warm dan beweerd

Onbreekbaar en relatief licht en dus hanKlean Kanteen benadrukt op zijn website vooral

dig in de rugtas. Dat de fles gekoelde

de groene en sociaal verantwoorde projecten die

dranken koel houdt, klopt als een (drink)

het merk ondersteunt en het milieubewustzijn

bus: ik vulde ’m met water uit de koelkast

dat ze willen creëren bij consumenten. Over de

en na ongeveer 18 uur was de inhoud nog

productiemethodes of materialen van hun fles-

steeds fris-koud, na 21 uur aangenaam

sen is minder concreets te vinden, tenzij dat hun

koel. De “12-uursclaim” met hete koffie

doppen BPA-vrij zijn, er geen toxische stoffen

maakt de fles echter niet waar. Na drie

gebruikt worden en hun aluminium “kan gerecy-

uur was de inhoud al merkbaar minder

cled worden”. In het foldertje bij mijn mooie

warm dan dezelfde koffie die ik tegelijk in

stainless Insulated Classic word ik vooral aange-

mijn andere, veel goedkopere isolatiefles

spoord om bewuster met afval om te gaan en

had gedaan en na 11 uur was het spul

daarom de fles mee te nemen naar buiten in

ondrinkbaar lauw.

plaats van papieren bekers of plastic flessen. Met

De Klean Kanteen heeft wel één groot

mijn gewone isolatiefles van de HEMA doe ik

voordeel, zijn grote opening: je kunt de

natuurlijk net hetzelfde. De gebruiker wordt met

binnenwand van de fles gewoon met een

nadruk gewaarschuwd om hete dranken niet uit

afwasborstel en een sopje onder de kraan

de tuit te drinken (die is niet meegeleverd maar

schoonschrobben. (Jonathan Vandevoorde)

 De Classic Insulated is beschikbaar in vier maten en verschillende kleuren (12 oz – 64 oz). De 20 oz (getest) kost € 34,95, de grootste maat € 60,– www.kleankanteen.com

ALLEEN VOOR DAMES  Veel verstelmogelijk heden • Functioneel design • Ventilatie rugpand

Dames die een comfortabel dra-

afneembare regenhoes. Erg handig vond

gende dagrugzak met veel verstel-

ik de diepe zakken aan weerszijden waar

-– Relatief zwaar • Ontwerp en materialen heupband

mogelijkheden zoeken zijn met de

ik op elke wandeling twee halveliterfles-

speciaal voor vrouwen ontwik-

jes water in liet glijden. Voor een water-

kelde Deuter Futura 24 SL goed

zak is er een apart compartiment en een

bediend. Ik heb hem op diverse

handige doorvoer en fixatie op de schou-

dagtochten over de Nederlandse

derband voor de waterslang. Na afloop

 De Futura 24 SL is te

koop in de kleuren aubergine/donkerroze en donkerblauw/lime. Adviesprijs € 129,95 www.deuter.nl

LAW’s en in de Franse campagne met veel plezier gedragen.

stokken in een handomdraai op de rugzak vastmaken.

De Deuter Futura was voor mij wat hij op het eerste gezicht leek: een

Met 1½ kg is de Futura voor een 24 liter zak wel erg zwaar. Deuter heeft duidelijk

dagrugzak die prettig draagt door de

gekozen voor robuustheid boven

anatomische pasvorm van de schou-

gewicht.

derbanden en het vrij korte rugpand

Verdere verbeterpunten bevinden zich

dat voor mijn 1,65 meter lengte ide-

rond de heupband: het opgenaaide tasje

aal is. Erg plezierig vond ik de goede

belemmerde mijn bewegingen. De ver-

ventilatie van het Aircomfort draag-

stelling van de heupband vond ik onhan-

systeem, dat de rugzak helemaal vrij

dig. De gespen zitten vrij ver naar achte-

van de rug houdt.

ren en de omgeslagen uiteinden van de

De Futura heeft veel verstelmoge-

stelbanden bungelden irritant voor mijn

lijkheden, bevestigingslussen en van

buik. De heupband is aan de korte kant

de buitenkant toegankelijke vakjes

en de stelbanden zijn van stug materiaal.

om kleine spulletjes gemakkelijk grijpbaar op te bergen. Natuurlijk heeft hij ook een

58 BERGEN magazine

van de wandeling kon ik mijn telescoop-

Conclusie: een fijne dagrugzak die op detailpunten nog verbeterd kan worden. (Marjorie Vonk)

DE KRACHT VAN WOL Ons lichaam functioneert het meest opti-

om te dragen. In het dal is het iets te warm.

maal bij een temperatuur van 27 graden,

De baselayers zitten erg comfortabel. Ze heb-

leer ik uit het infoboekje van het Zweedse

ben geen naden in de lengterichting langs

merk Woolpower. In dat geval kunnen we in

armen, bovenlijf en benen. Vooral bij de benen

ons nakie rondlopen, een beetje jagen,

vind ik dat heerlijk. Bij ander thermisch

vruchten verzamelen, vissen en luieren in

ondergoed gaan die naden irriteren, bij

de zon. Maar sinds de mensheid is uitge-

Woolpower bestaat dat probleem niet.

waaierd naar plekken buiten het paradijs

Doordat wol een ‘zelfreinigende’ werking

hebben we goede kleding nodig, zeker wij

heeft (de vezels houden geen bacteriën

als outdoorfreaks.

vast die slechte geurtjes veroorzaken), hoef je het niet vaak te wassen en gaat

Een van de leveranciers van die kleding is Wool-

het niet stinken. Een nachtje luchten is

power, gespecialiseerd in wollen kleding tegen

meestal al voldoende. Vóór het eerste

(extreme) kou. Ik heb hun baselayers getest in de

gebruik heeft de kleding wel een was-

winter langs de Jurassic Coast en in de herfst in

beurt nodig, anders gaat het overal

Tirol. De Zweden maken gebruik van Zuid-Ameri-

kriebelen weet ik uit eigen ervaring.

kaanse merinowol gemengd met synthetische

Alle kleding van Woolpower wordt

stoffen voor draagcomfort en stevigheid. Het

gemaakt in Zweden. Een leuk detail is

ondergoed is uitstekend warmteregulerend en

dat mijn thermoshirt is gemaakt door

vochtafdrijvend. De ‘open’ structuur zorgt voor

Camilla Granlöf en de broek door Rokaia

een extra isolerende luchtlaag, die je eigen

Khodabakhsh. Hoe ik dat weet? De

lichaamswarmte beter vasthoudt. Het ondergoed

namen van de naaisters staan op het

voelt dan ook lekker warm. Zeker langs de winde-

label, dus: dank Camilla en Rokaia. Jullie

rige kust van Zuid-Engeland heb ik er veel aan

hebben me lekker warm gehouden.

gehad. Hoog in de bergen is het ook zeer prettig

(Frank Peters)

Uitgebreide verzekering, ook voor kinderen

Stages, workshops

 Warm • vochtregulerend • pasvorm • op milieubewuste en maatschappelijk verantwoordde manier geproduceerd • hoge kwaliteit -– De prijs  Adviesprijzen: thermoshirt Crewneck 200g/m2 € 80,– en thermobroek Long John 200g/m2 € 70,– www.hikeaway.be

Opleidingen

Kortingen in berghutten

Klimmen.Bergen.Fun. We delen jouw passie!

www.klimenbergsportfederatie.be BERGEN magazine 59

WELKOM IN HET HART VAN EUROPA

5 NUMMERS

VOOR € 25 OOST16__1900x1253_Werving.indd 46

SKI IN – SKI OUT

HOTEL

Oostenrijk Magazine is hét blad voor iedereen die geniet van schitterende natuur, een groot cultureel aanbod, fantastisch eten & drinken, rijke tradities & vernieuwend design. Met Oostenrijk Magazine is je volgende vakantie altijd dichtbij.

Ga nu naar www.oostenrijkmagazine.nl en neem een abonnement. Of bel: 0172-476085

7-11-2016 16:23:53

JOUW ADVERTENTIE HIER? BERGEN

magazine

Bel of mail Klaartje Grol +31 (0)30-6933727 /kgrol@virtumedia.nl

Alpe Adria Trail SPECIAL

DE LAATSTE ETAPPES VAN DE ALPE ADRIA TRAIL

Genieten IN EEN CALEIDOSCOOP VAN CULTUREN

Vaak was ik al in Italië, in Piemonte en Lombardije. Ik kende de Dolomieten. Maar dit was een blinde vlek voor mij: de Julische Alpen. Een tocht langs enkele etappes van de Alpe Adria Trail werd een onderdompeling in een fraaie bergomgeving, een verscheidenheid aan culturen en een fijne gastronomische keuken. TEKST & FOTO’S PETER STROOKMAN

BERGEN magazine 61

SPECIAL Alpe Adria Trail

62 BERGEN magazine

ÙÙ

Op de Feistritzer

Alm. Ù Kerk van Nötsch in het Oostenrijkse Gailtal.

Mozaïek van de schilder Anton Kolig van de Nötscher Kreis.

ÙÙ Wijn

kun je direct kopen bij de Villa Russiz.

Ù Vanaf Feistritzer Alm volgen we de Karnische hoofdkam.

e beboste heuveltoppen steken scherp af tegen de diepblauwe hemel. Een licht briesje voert warme lucht aan. In de verte tekenen zich de heuvels van Slovenië af. Krekels doen hun gezang. “Pas op voor adders” toont een bordje. De gids stelt me gerust; hij is ze in al die jaren nog nooit tegengekomen. Stap voor stap zetten we de passen omhoog in dit historisch beladen veld. Bij iedere voetstap dwarrelt stof op. Af en toe kruisen we een stuk karstgesteente dat hier veel weg heeft van een door mensen aangelegde weg met nette kasseitjes, maar het is juist de natuur en de tijd die het gedaan hebben. Eind september. Met de neus in de boter. Gids Mario Fabretto loopt vandaag met zijn telescoopstokken. Ooit was hij scheikundige aan de universiteit. “Maar dit, dit is veel leuker.” Zijn fietsbroek en rode shirt verraden zijn niet erg modieuze kant, maar dat deert hem niet. Af en toe houdt hij stil. Met zijn stok wijst hij naar de plaatsen onder aan de berg. “Daar, dat dorp, is Slovenië. En daar hadden ze zich ingegraven, de

Hongaren en Oostenrijkers aan de ene kant en de Italianen aan de andere kant. In Frankrijk had je de slag om Verdun, maar hier: hier hadden ze de slag om Isonzo.” Eenmaal boven op de heuvel trakteert het weer ons op een uitzicht op het laagland dat aan de horizon uitloopt in de Adriatische Zee. Het zweet gutst inmiddels van onze hoofden. “Niet gek hè, voor eind september”, glimlacht Mario. Tussen de wijngaarden lopen we via de Madonno del Soccorso, een hagelwitte zeventiende-eeuwse kerk, naar Cormons, waar een steil pad ons weer naar de bodem van de vlakte brengt.

Espresso proeven Diana Carusso weet alles van de gastronomie. Ze rijdt me rond in een voor haar veel te grote auto. “Te leen”, zo geeft ze toe en belt rond naar de beste restaurants om te informeren welke op dit tijdstip in de middag open is. Even later zitten we van de heerlijkste wijnen te proeven op het terras van restaurant Cantiniere. Tegenover ons oogsten plukkers van het wijnhuis Angoris de druiven voor het nieuwe wijnjaar. Dichter bij de bron kunnen we niet zitten. Rood en wit wisselen elkaar af naargelang de gangen van het menu. De gastronomische les eindigt met espresso proeven. Diana leert me de espresso te bekijken en te ruiken als ware het een glas grand cru: “Deze is goed, mooi qua kleur en geur!” Ze rijdt me daarna naar de Villa Russiz, een ander bekend wijnhuis uit de streek, en laat me achter bij Matteo. “Niet te dronken BERGEN magazine 63

SPECIAL Alpe Adria Trail Ù De productiehal van de Villa Russiz. Ú Misschien wel de beroemdste plek van de Julische Alpen: Monte di Lussari.

Claudia’s opa, de bewaker van de agriturismo Malga Priu. Foto: Claudia Gioitti Ü

à Alpe Adria Trail

is soms in meerdere talen bewegwijzerd.

worden!”, knipoogt ze. Matteo leidt me rond in de prachtige negentiende-eeuwse productiehallen, waar het logo van dit trotse wijnhuis zacht op de wand is uitgelicht. “Vorig jaar hadden we een slecht jaar; dit jaar is weer uitstekend”, glimlacht de wijnboer. Het hoofdgebouw is een kasteel, ook uit negentiende eeuw. Gedurende de Eerste Wereldoorlog fungeerde het als operationeel hoofdkwartier van het Italiaanse leger. Tegenwoordig wordt het gebruikt als tehuis om – momenteel veertien – jongeren met een moeilijke thuissituatie op te vangen. Dit seizoen helpen de oudere kinderen met het druivenplukken. Dat is zo in de erfenis van de Franse stichter bepaald. Eenmaal buiten wijst Matteo naar de heuvel waar de Fransman zijn eigen mausoleum heeft laten bouwen. Het is duidelijk. Hier ligt een trotse stichter met veel gevoel voor grandeur.

64 BERGEN magazine

Valbruna De groep mensen met wie ik optrek op dit onderdeel van de Alpe Adria Trail komt bijeen in Valbruna, een typisch Italiaans almdorp in Oostenrijkse stijl. Of je hier nu Duits spreekt, Sloveens of Italiaans, alles wordt er gesproken. Het hotel heeft door het houten interieur veel weg van een klassiek alpenhotel. Op de wand in het restaurant hangt een foto van Italianen in een klederdracht die onmiskenbaar Oostenrijks van oorsprong is. Niet verrassend: tot in de Grande Guerra was dit nog Oostenrijk. Als

gerecht serveren ze klassieke polenta, een gerecht dat tot voor kort slechts door arme mensen werd gegeten. Nu is het de trots van de streek en worden er zelfs feesten om gehouden. Afsluiter is de schnaps – in Italiaans ook gewoon ‘schnaps’ – die getrokken is met bleekselderij. Onze chauffeur zet koers richting het pittoreske Nötsch. Deze Oostenrijkse plaats is bekend vanwege de schilderskring van Nötsch (Nötscher Kreis), waartoe onder anderen Franz Wiegele behoorde. Op deze septemberochtend tooit de zon de

gebouwen in zachte kleuren. In het dorp heerst een serene rust. Verleden jaar heeft hier een storm van omvang huisgehouden. Met enige trots vertelt de eigenaresse dat het museum weer in oorspronkelijke staat is hersteld. Foto’s in het museum laten de puinhoop van een paar minuten hagel zien. Dakpannen aan gort. Ruiten gesneuveld. Ondertussen komt de geur van versgebakken brood ons tegemoet. In de kelder van het museum is een heuse bakkerij gevestigd. In de museumtuin is een tafel vol heerlijks voor ons gedekt. Roodwit geblokt tafellaken, vers gebakken brood, plaatselijke ham en kaas. Met gevulde maag stijgen we naar Feistritzer Alm. Dit is een klein dorpje knus gelegen in een kom tussen twee bergen. Vanuit hier hebben we een volledig uitzicht op de fraaie,

schaduwrijke pieken van de Julische Alpen. We staan op de Karnische hoofdkam. Je kunt hier overnachten, letterlijk op de grens van Italië en Oostenrijk, maar wij trekken met enkele stevige passen verder omhoog naar Maria Schnee. Het kappelletje werd in 1911 gebouwd en in de oorlog lag het in het frontgebied tussen de Oostenrijkers en de Italianen. Er wordt elk jaar op vijf augustus een Oostenrijks-Italiaanse mis opgedragen. Via een naar beneden lopend touw laten we de bel klinken.

Malga Priu De energieke Claudia, onze gids ter plekke, had ons gewaarschuwd: “Wees niet bang. Hij schreeuwt alleen!” Als we aankomen smijt een kwieke zeventiger luid onverstaanbaar Italiaans over de alp. De opa van Claudia ziet er leunend op zijn hooivork

imposant uit. Zijn strenge kop, zijn ribcord broek en zijn faalrode overhemd doen deze man opgaan in het landschap. Hij lijkt alleszins de bewaker van de agriturismo Malga Priu. Het is er een komen en gaan van Italianen die deze afgelegen plek keer op keer weten te vinden. Malga Priu is een familiebedrijf. De moeder van Claudia werkt in de keuken, waar weer een heerlijke polenta gemaakt is. Het broertje kijkt af en toe verlegen door het dakraampje. Tegen de bosrand wordt door de familie gewerkt aan eivormige (!) gastenverblijven, waarvan nu alleen het houten skelet er staat. In de wei staan ruigharige koeien. Volgens Claudia “voor het lekkere vlees”. Aan de overkant van de vallei ligt Monte di Lussari, misschien wel het beroemdste plek van de Julische Alpen. Dit bedevaartoord aan het einde van een BERGEN magazine 65

SPECIAL Alpe Adria Trail Ù Het Castello Nuevo in Duino torent hoog boven de Adriatische Zee uit.

Claudia trekt een koud gezicht. “In de winter kan het hier tot min vijfentwintig worden, ze noemen het ook wel het Siberië van Italië. En er zijn slechts kleine forellen die in dit koude water overleven.” Het pad met witte ondergrond kronkelt zich naar de rifugio.

Mediterraneo

kabelbaan is bijzonder fraai gelegen op een heuveltop. Aan de stichting van de Kerk van de Moeder Gods lag de legendarische vondst van een wonderbaarlijk Mariabeeld in 1360 ten grondslag. Maar ook hier heeft de oorlog zijn sporen achtergelaten; de kerk is herbouwd na granaatinslagen tijdens de Eerste Wereldoorlog. In het schaduwrijke ochtendgloren lopen we richting de Rifugio Luigi Zacchi, op een zogenoemde ‘circle tour’ van de Alpe Adria Trail. Slovenië ligt hier weer niet ver

vandaan. De route begint met een prachtige lus rond de twee Laghi di Fusine. Het wateroppervlak van de meertjes weerspiegelt de indrukwekkende bergen van het Mangartmassief die door de optrekkende damp langzaam zichtbaar worden. Dit stuk van de Alpen is onlosmakelijk verbonden met Julius Kugy: schrijver, klimmer en ‘ontdekker’ van de Julische Alpen. Deze alom gevierde en inmiddels legendarische klimmer wordt vaak genoemd in dit deel van Italië.

Het slotstuk van de Alpe Adria Trail is de etappe aan de Adriatische Zee. Hier lopen we langs het Castello Nuevo in Duino. Dit bastion, dat hoog boven de zee torent, is meerdere keren herbouwd. Ook hier aan de kust woedde tijdens de Eerste Wereldoorlog een hevige strijd. In 1915, de oorlog was toen een jaar bezig, hadden de Italianen zo’n twee kilometer aan terrein gewonnen. Ze hadden als doel om de stad Trieste te veroveren. Maar zo ver zijn ze nooit gekomen. Uiteindelijk kregen de Italianen de stad na de wapenstilstand van 1918 alsnog in handen. Maar niet zonder een hoge prijs. De helft van alle Italiaanse slachtoffers, naar schatting zo’n 300.000 soldaten, sneuvelden in de streek. Het einde van de Eerste Wereldoorlog is onlosmakelijk verbonden met de gebeurtenissen in deze regio. Daarom is de streek zo fascinerend, spannend. Net als de rijke cultuur die dit historische stukje van Europa kenmerkt. De Alpe Adria Trail is hier synoniem voor veelzijdigheid. Een echte caleidoscoop. n

BERGWIJZER De Alpe Adria Trail is een meerdaagse wandelroute die loopt van de Großglockner in Oostenrijk via Slovenië naar het (net nog) Italiaanse Muggia aan de Adriatische Zee. We liepen delen van etappes 2-6 (circular) en 31, 32 en 34. Het kalksteenlandschap gaat van bergachtig tot glooiend met veel kleine dorpen en cultuurschatten. De keuken is er gevarieerd en ongelofelijk smakelijk! De Trail gaat soms ook kilometerslang over asfalt en wordt in elk land met eigen bordjes aangeduid. Niet overal is de bewegwijzering even duidelijk. Bij twijfel: kies altijd voor de mooiste route! BESTE PERIODE

Mei tot oktober. VERVOER

De trein tussen Venetië en Wenen stopt in Tarvisio. En de lokale trein vanuit Udine en Trieste stopt er een paar keer per dag. Zie: www.trenitalia.com en www.saf.ud.it BERGGIDSEN

www.guidealpinefvg.it – vraag naar de Engels sprekende Alex di Lenardo.

66 BERGEN magazine

ONZE TIPS

De regio FriuliVenezia Giulia bezoek je vanwege de combinatie actief en cultuur. Plak er dus een paar dagen sightseeing aan vast en bezoek zeker Cividale en Trieste. Doe je na de nodige inspanning te goed aan de uitstekende lokale keuken! KAART

Tabacco 019 – Alpi Giulie Occidentali/Westliche Julische Alpen, Tarvisiano, 1:25.000, ISBN 9788883150197 LEESTIPS

•A lpeAdriaTrail Tour Book. Boekje met alle etappebeschrijvingen. Te bestellen via www.alpeadriatrail.com •D e kaas & de wormen, Carlo Ginzburg, Uitgeverij Bert Bakker, ISBN 9789035108561 MEER WETEN?

•w ww.alpeadriatrail.com •w ww.tarvisiano.org •w ww.turismo.fvg.it – voor het Italiaanse deel. • www.brda.si – voor Slovenië.

Progetto di eccellenza “ADRIATICO”

VOLGEND NUMMER

THEMA

EN OOK NOG

ONTDEKKINGEN IN TRENTINO

Van hut naar hut

Vallée du Trient De uitdaging van

3 trektochten in de meest diverse bergprovincie van Italië

Polar Guide Parka

Fotoreportage

Noorwegen – Lofoten Foto: Jonathan Vandevoorde

Foto: Sean Vos

de Meije

TIROL SPECIAL 16 blz extra wandelplezier!

Het volgende nummer van BERGEN MAGAZINE verschijnt op 10 februari 2017

Wil je dit nummer niet missen? Word dan snel lid! www.bergwijzer.nl

ONZE PARTNERS

www.fjallraven.nl

www.deuter.nl

www.berghaus.com

www.mountain-network.nl

www.mammut.ch

www.rab.equipment/ww

www.mildadventures.org

www.decathlon.nl

www.hanwag.nl

www.bergans.eu

www.taurusoutdoor.nl

www.lowealpine.com/ww

www.vaude.com/nl-NL

www.rodehaan.it/nl

www.myswitzerland.com

MÉÉR VOOR BERGWANDELAARS WWW.BERGWIJZER.NL Meld je aan voor Fjällräven Polar - het avontuur van je leven

Geen winactie meer missen? Ú www.bergwijzer.nl/nieuwsbrief

Alles over schoenen, rugzakken, etc? Ú www.bergwijzer.nl/uitrusting

www.fjallraven.nl

Bergen Magazine cadeau geven? Ú www.bergwijzer.nl/abonnement

Vakantietips?

Ú www.bergwijzer.nl/vakantietips

De leukste berghotels?

Ú www.bergwijzer.nl/accomodaties

De mooiste wandelroutes?

Ú www.bergwijzer.nl/wandelroutes

SPECIAL ALPE ADRIA TRAIL WANDELEN IN DE TUIN VAN EDEN BERGEN magazine

10 JAAR inspiratie voor bergwandelaars

Jaargang10 Nr 5 december 2016 € 5,95 2016 - 5

JAARBEURS | UTRECHT

ALSOF JE ER AL BENT

KOOP JE KAARTJE IN DE VOORVERKOOP VOOR SLECHTS €12,-

VAKANTIEBEURS.NL

SERRE CHEVALIER SAAS FEE ALTA BADIA VAL POSCHIAVO FORTEN VAN MONTGENÈVRE ALPE ADRIA TRAIL

11 T/M 15 JAN 2017

magazine

WINTER WALHALLA'S IN DE ALPEN Skigebieden voor wandelaars en natuurliefhebbers

• Saas Fee (CH) • Serre Chevalier (F) • Alta Badia (I)

EN OOK NOG

Franse bergforten Verborgen oase Val Poschiavo (CH)

VOLG ONS OP