Bergen magazine 5 2017

GETEST: JASSEN & MEER • SPECIAL: SKISAFARI KITZBÜHELER ALPEN

inspiratie voor bergwandelaars

magazine

Jaargang 11 Nr 5 decmeber 2017 € 5,95

Droomroute DOOR DE DOLOMIETEN Alta Via numero 1

WIN EEN

RUGZAK VAN

5 dagen wandelen

boven de Gotthardtunnel Ierlands Peak Challenge

Omhoog in Connemara

Allgäu (D) Bregenzerwald (A) Zuid-Tirol (IT) Silvretta (CH)

AP

WINTERS GENIETEN IN:

The new Eiger Extreme Collection.

25,000 hours of development. 25 new products. By athletes for athletes.

Dani Arnold – Mammut Pro Team mammut.com

BERGEN

inspiratie voor bergwandelaars

magazine

Jaargang 11, nummer 5, december 2017 Bergen Magazine is een uitgave van Virtùmedia en verschijnt vijf keer per jaar Redactieadres Bergen Magazine Postbus 595, 3700 AN Zeist redactie@bergenmagazine.nl www.bergwijzer.nl Hoofdredactie Jonathan Vandevoorde Eindredactie Marcia van Bijnen Redactie Daan Couwenbergh, Noes Lautier, Frank Peters, Jan van der Straaten, Peter Strookman, Simone van Velzen, Bert Vonk, Sean Vos Verder werkten aan dit nummer mee Astrid van Amerongen, Karin Anema, Bart Kokee, Harald Pauli, Renate Roke, Kerstin Thederan, Matthieu Veldhuis, Tjeerd Visser, Caroline Vlietstra Vormgeving TwinMedia bv, Culemborg, Myrthe van der Voort Bladmanagement en advertenties Klaartje Grol, kgrol@virtumedia.nl, Telefoon +31(0)30-3031295 Druk Veldhuis Media, Raalte Distributie Nederland: Aldipress, www.aldipress.nl België: AMP, www.ampnet.be Uitgever Nederland Virtùmedia, Pepijn Dobbelaer (pdobbelaer@virtumedia.nl) Postbus 595, 3700 AN Zeist Telefoon +31(0)30-6920677 Uitgever België Virtùmedia, Pepijn Dobbelaer Georges Ottenbourgsstraat 4/2.01 3500 Hasselt Abonnementen De prijs voor een abonnement bedraagt € 29,50 per jaar (vijf nummers). Aan een abonnement buiten Nederland of België zijn extra verzend­ kosten verbonden. Neem hierover contact op met de klantenservice.

Abonnementen kunnen bij ieder nummer ingaan en worden elk jaar vernieuwd. Aanmelding kan via onze website www.bergwijzer.nl of via de klantenservice op telefoonnummer +31(0)850407400 (ook voor vragen over bezorging).

Adreswijzigingen dienen schriftelijk te worden doorgegeven met vermelding ‘Bergen Magazine’ en van de oude en nieuwe adressering en het nieuwe telefoonnummer.

Opzeggingen dienen schriftelijk met een termijn van minimaal 1 maand te worden doorgegeven.

Contact: Uitgeverij Virtùmedia, t.a.v. Bergen Magazine, Postbus 595, NL-3700 AN Zeist.

Tel. +31(0)85-0407400, e-mail: klantenservice@virtumedia.nl © Bergen Magazine. Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

ISSN 1873-8966.

DIE ITALIENER

H

et taxibusje raast tussen de wijnvelden over de strak geasfalteerde snelweg. De nieuwe vangrails glimmen in de Mediterrane zon. Als een slang slingert de autostrada de heuvels in die snel bergen worden. Het verbaast mij elke keer hoe snel je van de kust – de luchthaven van Venetië – in de Dolomieten komt met de auto.

Een paar uur rijden, that’s it. En ook hoe weinig auto’s er op deze nieuwe snelweg rijden. “Een door de E.U. gefinancierd project”, legt Ernst mij vanachter het stuur van het taxibusje uit. “Die Italiener onderhouden hun eigen wegen niet zo goed.” Ernst brengt mij naar Prags, niet ver van Toblach.

Vandaaruit wil ik een deel van de Alta Via delle Dolomiti wandelen, voor de reportage op blz. 18.

Ernst is ook Italiener, maar dan een ZuidTiroler. Het misprijzen voor zijn Latijnse landgenoten steekt hij niet onder stoelen of banken. Er volgt een litanie van wat ‘ze’ allemaal verkeerd doen in het land, zijn ogen geen seconde van de weg af wendend.

Of ik ooit van de nationalistische politicus Ettore Dolomei gehoord heb, vraagt hij.

Heb ik. Italië had na de Eerste Wereldoorlog Zuid-Tirol ‘gekregen’. Voor alle Duitse of Ladinische namen van plaatsen, bergen, valleien en beken verzon de nationalistische politicus een Italiaanse naam. Op school mocht alleen nog Italiaans gesproken en geleerd worden. Deze Italianisierung schoot bij vele streekbewoners in het verkeerde keelgat. “Wist je dat hij als eerste de 2911 meter hoge Klockenkarkopf beklommen had? Hij noemde die nog vóór de

annexatie al de Vetta d’Italia, de ‘bergtop van Italië’”, vertelt Ernst, duidend op het gegeven dat het de meest noordelijk gelegen top van het land is. “Zijn berggids nam ’m echter opzettelijk mee naar de verkeerde top. De Klockenkarkopf is niet het echte noordpuntje van Italië!” Zijn leedvermaak is oprecht.

“May your trails be crooked, winding, lonesome, dangerous, leading to the most amazing view” Edward Abbey Ik kan het niet laten, zoals je leest, maar taal- en cultuurverschillen boeien mij nu eenmaal (mijn vorige voorwoord ging over de talenkennis van de Fransen). Daarom sturen we jou in deze editie van Bergen Magazine met plezier alle kanten op, van de Allgäu tot de Dolomieten, van de Gotthard tot Connemara, van zomer naar winter. En aan het eind geven we je nog wat wintersportideetjes mee in de Kitzbüheler Alpen, waar de eerste sneeuw het landschap ondertussen veranderd heeft in een wintersprookje.

Geniet van het vooruitzicht!

jvandevoorde@bergenmagazine.nl @mild_adventures @jvandevo

“Kissed by God”, zei de Italiaanse dromerig, nadat ik haar deze foto had laten zien die ik op het terras van de Rifugio Nuvolau had gemaakt. “Ben je gelovig?” vroeg ik. “Niet echt”, mompelde ze. Maar aan haar stem kon ik horen dat ze daar niet meer zo zeker van was. Foto: Jonathan Vandevoorde BERGEN magazine 3

IN DIT NUMMER

Foto: Jonathan 10_bron Vandevoorde in foto

18

4 BERGEN magazine

DOOR EEN PARADIJSELIJKE PUINHOOP VAN GESTEENTE De Alta Via delle Dolomiti 1 is een klassieker onder de meerdaagse huttentochten. Wandelaars komen van over de hele wereld om de fantastische landschappen van het UNESCO Werelderfgoed Dolomieten van dichtbij te ervaren.

Bergen Magazine liep de eerste vier dagen van de ‘AV1’ en liet niet na om enkele avontuurlijke zijstapjes te maken om de meest paradijselijke plekken van de Bleke Bergen te ontdekken.

27 EINDELIJK DE SNEEUW IN! We kunnen niet wachten tot de winter de Alpen inpalmt. Niet om te skiën op drukke, aangeharkte pistes, maar om de stilte van de witte wereld te ervaren. Onze redacteuren verkenden routes in de Allgäu, het Prättigau, Bregenzerwald en de Dolomieten.

48 WAT LEEFT ER OP EEN ROTSWAND? Hoe steil een rotswand ook mag zijn, het krioelt er van het leven. Van behendige berggeiten tot vliegensvlugge wriemelaars: allemaal zijn ze aangepast aan een verticale biotoop. Voortaan heb je geen excuus meer om je verrekijker thuis te laten.

27

52 GOTTHARD TUNNEL TRAIL BOVEN DE LANGSTE SPOORWEGTUNNEL

48

52

Terwijl treinen onhoorbaar diep onder je voeten doorrazen, boemel jij over bergpaadjes door alpenweiden en over kloeke bergpassen door het Gotthardmassief van Duitstalig naar Italiaanssprekend Zwitserland.

60 PEAKS CHALLENGE IN CONNEMARA Beklim de heiligste en de hoogste berg van deze ruige Ierse streek. Adembenemende uitzichten zullen je deel zijn.

67 SPECIAL KITZBÜHELER ALPEN SKISAFARI Wie kent niet de wintersportplaatsen in het Brixental, Sankt Johann in Tirol, de Hohe Salve of het Pillerseetal? Kilometers skipistes door de Kitzbüheler Alpen, die je aaneen kunt rijgen tot een echte skisafari.

Ook buiten de piste is veel te beleven in Nederlands favoriete wintersportregio.

60

Berglicht 6

Fotowedstrijd 16

Winterse speldenprik

Schitterend ijs

Actueel 8 Uitgerust 10 Uitgeprobeerd 13

Tot op zekere hoogte 47 Weggejaagd

Boekenberg 58

BERGEN magazine 5

BERGLICHT

6 BERGEN magazine

WINTERSE SPELDENPRIK TEKST & FOTO MARCIA VAN BIJNEN

Midden september in het Zwitserse Val Calanca en Val Mesolcina. Nazomer dus.

Dat moet genieten worden wanneer we de Sentiero Alpino Calanca gaan ‘doen’.

Maar de bergen zouden de bergen niet zijn als het helemaal anders uitpakt met het weer. We zijn enkele dagen geleden over een bewolkte en dikbesneeuwde Splügenpass vanuit Italië komen aanrijden. De sneeuw ligt tot op 1600 meter!

Het lijkt wel winter! Dat wordt wat op deze hoogtetocht.

En toch en toch ... Ik ben al zó vaak verrast door de bescheiden schoonheid die zich in mindere weersomstandigheden openbaart. Neem nu dit fotomoment.

Hoewel vandaag de zon sneeuw en ijs zal aantasten, heeft het ’s nachts weer flink gevroren en zo vroeg ligt in de schaduw nog ijs onder de sneeuw verscholen. Naar beneden kijken dus en goed opletten waar je je voeten neerzet in dit blokkenterrein. En zo valt mijn oog op dit minilandschap. Een watervalletje heeft minuscule druppeltjes gespatterd op de grasjes rondom en heeft er een prachtige kristallaag van ijs op aangebracht die fonkelt in de koele ochtendlicht. Ik ga door m’n knieën en negeer mijn koude achterwerk om vanuit de goede hoek vast te leggen waar ik zo door geraakt ben. Moment van klein geluk.

 Val

Calanca, Graubünden (CH).

Sluitertijd: 1/25 Diafragma: f 14 ISO: 400 Lens: Nikor 18-140 mm/f 3.5-5.6 Camera: Nikon D7100 BERGEN magazine 7

ACTUEEL

Oorzaak modderlawine Bergell: gletsjerijs?

Op 23 augustus stort een enorme steenlawine van de flank van de Piz Cengalo in Bergell (kanton Graubünden) naar beneden. Een modderlawine maakt vervolgens delen van het dorp Bondo tijdelijk onbewoonbaar. De ramp, voltrok zich op het moment dat onze vorige editie net naar de drukker was. Ondertussen werpt onderzoek stilaan licht op de mogelijke oorzaak ervan.

De videobeelden (die ook op bergwijzer.nl terug te vinden zijn), staan in ons geheugen gegrift.

Met een enorm lawaai dondert een deel van Piz Cengalo (3369 m) de diepte in. Een modderlawine raast door Val Bondasca en bedelft een stenen brug en enkele huizen in Bondo. Acht wandelaars zijn vermist en er wordt vanuit gegaan dat ze bedolven zijn. 147 bewoners mogen ’s nachts niet in hun huizen slapen. Men schat dat er drie miljoen kubieke meter berg naar beneden is gedonderd. Dat is een enorme hoeveelheid: beeld je een rechthoekige wolkenkrabber in, zo hoog als de Eifeltoren (320 meter) maar dan een voetbalveld groot.

Foto: Kantonpolizei Graubünden

In de daarop volgende dagen installeert het Zwitserse leger meetapparatuur rond de bergwand en in Val Bondasca, zoals op de Capanna di

vijf na alle bewoners permanent teruggekeerd

Sciora (berghut), zodat de situatie nauwkeurig

naar hun huizen. Zeven gebouwen blijven voor-

in de gaten gehouden kan worden en indien no-

alsnog ’s nachts ontoegankelijk. Onderzoekers

dig alarm geslagen kan worden. Men stelt vast

zijn aan het werk om te door metingen en lucht-

dat er nog steeds rotsmassa’s in beweging zijn

fotografie de schaal van de ramp te inventarise-

waardoor het risiconiveau voor een nieuwe

ren en achterhalen wat de uiteindelijke oorzaak

modderstroom zelfs verhoogd wordt en de be-

ervan is. Want iedereen wilde vooral weten hoe

volking van Bondo en de gehuchten Spino en

die verwoestende modderstroom is ontstaan

sjer los, waardoor smeltende brokken gletsjerijs,

Sottoponte gemaand worden ’s nachts tot nader

die, na de grote steenlawine op de bergflank,

vermengd met rotsen en puin, in de vorm van

order weg te blijven. De volgende lawines laten

het hoofddal van Bergell – en dus Bondo – kon

een modderstroom het dal bereiken.

niet lang op zich wachten. In de laatste grote

bereiken. Waar kwam al dat water vandaan?

Kühnes onderzoek is echter nog niet afgerond.

steenlawine, op 15 september, komt nog eens

Roderick Kühne van het Bündner Amt für Wald

Hij sluit niet uit dat ook langdurig ingesijpeld

200.000 tot 500.000 kubieke meter rots en puin

und Naturgefahren is verantwoordelijk voor het

water, dat altijd in rotsspleten gevangen zit, bij-

naar beneden. Er vallen gelukkig geen slachtof-

vervolgonderzoek in het gebied en stelde vast,

gedragen heeft aan het ontstaan van de mod-

fers meer. Nieuwe modderlawines blijven uit.

dat de steenlawine ook ongeveer 600.000 ku-

derstroom. (JV)

Foto: Youtube

bieke meter gletsjerijs in beweging heeft ge-

Oorzaken

bracht. Het is een erg aannemelijke hypothese:

 Bronnen: SRF, Blick.ch, Kantonpolizei

Ondertussen is het stof neergedaald en zijn op

de steenlawine rukt ook een deel van een glet-

Graubünden, Gemeente Bregaglia

DIRETISSIMA DOOR ZWITSERLAND Afgelopen zomer lukte het bergbeklimmer Thomas Ulrich om Zwit-

de Joux-vallei in het westen en van daaruit de lijn 1160 kilometer volgen

serland van west naar oost te doorkruisen… In een rechte lijn. Letter-

van de topografische kaarten: 330 kilometer lang, 45.000 hoogtemeters,

lijk, want meer dan 500 meter van de ‘diretissima’ afwijken was niet

tot aan de Oostenrijkse grens. Vier weken deed Ulrich erover, waarbij hij

toegestaan.

meer beesten dan mensen is tegengekomen. Een krachttoer, want in tegenstelling tot zij die hem in 1983 voorgingen, wilde Ulrich nooit meer dan

De Zwitserse avonturier en berggids heeft al meer prestaties op zijn pal-

500 meter afwijken van de ideale rechte lijn. Dat betekent dat hij over steile

mares, onder andere in het Noordpoolgebied en Groenland, wat hem in

grashellingen moest, op gletsjers en over bijna onbegaanbare bergpassen

2008 het zegel ‘Adventurer of the Year’ van National Geographic Magazine

en instabiele puinhellingen. Daar waar het te gevaarlijk was om af te dalen,

opleverde. Afgelopen juli begon hij een avontuur in eigen land. Starten in

gebruikte hij zijn parapente.

8 BERGEN magazine

Reddingsactie Alpines Museum Bern op gang Afgelopen zomer maakte het Zwitserse ministerie voor cultuur be-

Het nieuws sloeg in als een bom bij de Zwitsers. In plaats van 1.020.000

kend dat het de toelage voor het Alpines Museum der Schweiz in

CHF krijgt het museum vanaf 2019 een toelage van nog slechts 250.000

de hoofdstad vanaf 2019 met meer dan driekwart zal verminde-

CHF. Het bevat een collectie van ‘nationale betekenis’ en trok sinds de ver-

ren. Hierdoor komt het voortbestaan van het enige Alpen- en berg-

nieuwing van de tentoonstelling in 2012 steeds meer bezoekers.

sportmuseum van het Alpenland in gevaar.

Veel reacties van burgers in pers en sociale media duiden op onbegrip: hét Alpenland bij uitstek staat op het punt zijn enige museum over bergnatuur en alpinisme te verliezen door een politieke besparingsmaatregel.

De directie en een groep enthousiaste vrijwilligers zijn nu bezig met een reddingsplan. “Zwitserland heeft een levend alpien museum nodig”, aldus de directie op de website. “Een plek waar vragen over verleden en toekomst van de Alpen op een innovatieve manier een onderwerp van dialoog vormen.”

Prominente Zwitsers vormen het Unterstützunskomitee, waaronder Françoise Jaquet, de voorzitster van de Zwitserse AlpenClub (SAC-CAS). Er is meteen een petitie gestart die tot nu toe 10.470 handtekeningen heeft verzameld (stand 23 november). Hoewel de besparingsmaatregel in een gerechtshof als ongrondwettelijk aangevochten zou kunnen worden, vreest het comité dat dit geen duurzame oplossing zou opleveren die het voortbestaan van het museum garandeert. Daarom werkt het samen met een groep parlementariërs. Deze gaan in gesprek met de regering om ervoor te zorgen dat financiële steun aan het museum op de lange termijn kan zekergesteld worden. (JV)

Foto: Alpines Museum

OOSTENRIJKSE GLETSJERS MINDER SNEL GESMOLTEN

 Je kunt de petitie tekenen op: http://rettungsaktion.alpinesmuseum.ch/

En waar was …

KLAARTJE GROL? In Kals am Grossglockner in Oost-

Ten opzichte van het jaar ervoor zijn de gletsjers in

Tirol. Ik sta hier bij de Adler

de Oostenrijkse Alpen in 2016 iets minder snel

Lounge (2621 m) waar ik hoop

gekrompen, zo meldt de Alpenverein Österreich.

een glimp van Oostenrijks Hoog-

Gemiddeld trokken de negentig geobserveerde

ste op te vangen, maar die heeft

ijsmassa’s zich 14,2 meter terug, tegenover 22,6

zich niet laten zien. Eind augustus

meter in 2015. Het tienjarig gemiddelde ligt nu op

was ik voor de eerste keer in

16,2 meter. Hoewel de apere toestand van veel

Oost-Tirol. Naast af en toe laag

gletsjers begin september 2016 de onderzoekers

hangende bewolking en een paar

het ergste deed vermoeden, zijn ze dus beduidend

uur regen, was het voornamelijk

minder afgekalfd. Dit is te verklaren vanuit het feit

heerlijk zonnig. En dat was maz-

dat de periode waarbij de gletsjers sneeuwvrij wa-

zel, want ik wilde zoveel mogelijk

ren in 2016 korter was dan in 2015 met zijn ex-

zien en doen, zoals wandelen,

treem warme zomer.

klimmen, mountainbiken en wilde

De krimpkoning van Oostenrijk mag zich wederom,

dieren spotten. Ik heb zelfs nog

zoals vorig jaar, de Horn Kees noemen in de Ziller-

een dansje gewaagd op een

taler Alpen, die zich in 2016 toch nog 65 meter te-

plaatselijke jazzavond!

rugtrok. Eén kleine gletsjer in het Granatspitz­ massief (Hohe Tauern) is een metertje gegroeid.

Lees Klaartjes volledige verhaal over Oost-Tirol op Bergwijzer.nl

Foto: Joost Brantjes

 www.alpenverein.at

>>>

MEER NIEUWS EN VEEL INFORMATIE VIND JE OP BERGWIJZER.NL/MAGAZINE/2017-5

>>>

BERGEN magazine 9

UITGERUST

Redactie: Renate Roke

Warme allrounder voor de actieve buitensporter Tijdens je avonturen in de bergen wil je koel blijven wanneer je in beweging bent en warm wanneer je stilstaat. Het lijkt een onmogelijke opgave, maar RAB heeft de oplossing. De RAB Alpha Direct Jacket draag je als tussenlaag of als buitenste laag, afhankelijk van de temperatuur en je inspanning. De PolarTec Alpha isolatie houdt je vrij van zweet en de Pertex Microlight buitenkant zorgt voor isolatie. Bewegingsvrijheid genoeg in deze jas, die daarnaast een aangepaste capuchon heeft waarmee je hem perfect onder je klimhelm kunt dragen. Een allround jas voor de buitensporter die het ook lekker warm wil hebben in de kou.

 Adviesprijs: € 249,95 rab.equipment/eu

Knipklaar in stijl Een zakmes is natuurlijk vooral praktisch, maar mag ook best een beetje mooi zijn. De Deejo Tattoo Woodmessen zijn echte kunstwerkjes om te zien: prachtige gegraveerde lemmeten met een heft van jeneverbeshout, rozenhout of granadillahout. Met een roestvrijstalen lemmet van 9,5 centimeter en een totale lengte van 20,5 centimeter is het geen klein zakmesje, maar het gewicht is wel mini: slechts 37 gram. Het mes komt met een borgsysteem voor in de broekzak én een broekclip om gevaarlijke situaties te voorkomen. Kies je eigen stijl en draag een mes dat bij jou past, dus. Ook verkrijgbaar in kleinere formaten.

 Adviesprijs € 49,90 www.deejoknives.nl

WINTERPROOF Zonder moeite door de sneeuw of over gladde wegen. Met de nieuwe Hanwag Sirkka High Lady GTX schoenen is dat mogelijk. Stevige waterdichte boots met een lekkere warme voering van Goretex Partelana, extra isolatie in de middenzool en IceGrip-zones onder de zolen. De mix van suède en Fjallrävens G1000-stof aan de buitenkant houdt je voeten droog en warm. De rits aan de zijkant zorgt ervoor dat je makkelijk in en uit kunt stappen en de gevoerde waterdichte flap houdt de koude lucht buiten. Met de Sirkka High Lady GTX kun je winterproof het winterpad op!

 Adviesprijs: € 229,99 www.hanwag.nl

10 BERGEN magazine

KLEINE KRACHTPATSER Met maar liefst 12.000 lumens, een bereik tot 380 meter en met een lengte van 12,9 centimeter is de Olight X7R met recht een echte kleine krachtpatser te noemen. De opvolger van de X7 is uitgerust met een usb-laadpoort om de lamp supersnel op te laden. De zaklamp is verder uitgerust met een warmte­ regelaar en een automatische dimmer, zodat je lamp – óf hetgene waar je op schijnt – niet oververhit. Zaklamp kwijt in het donker? De X7R beschikt over een bewegingssensor en laat je via een knipperlichtje weten dat hij op je wacht. En mocht dit allemaal nog niet overtuigend genoeg zijn, is de X7R ook nog eens tot 1 meter diepte waterdicht.

 Adviesprijs: € 349,95 www.olightworld.net

Er warmpjes bij in Scandinavisch knus Er warmpjes bijlopen mag ook wel met een beetje flair.

Met een Fjällräven Ovik Scandinavian Sweater val jij bij geen enkel haardvuur uit de toon. De trui is gemaakt van ethisch geproduceerde wol en duurzame polyamide.

De wol houdt je warm en droog tijdens inspanning én ontspanning, dus deze warme trui komt ook te pas tijdens winterse wandeltochten. Het Scandinavische design neemt je mee terug naar de Zweedse roots van Fjällräven en staat zowel mooi op een spijkerbroek als op je wandelbroek. Dus of je nu de kou trotseert in de koude maanden, of liever binnen van een warme chocolademelk geniet (het een sluit het ander natuurlijk niet uit!), de Fjällräven Ovik Scandinavian Sweater biedt warmte aan iedereen.

 Adviesprijs: € 189,95 www.fjallraven.nl

BERGEN magazine 11

The Science of Protection Cleans, removes odours, improves loft and retains water repellency.

Discover Product Protection at: grangers.co.uk

Grangers Matterhorn Down Kit Advert 190x125.3.indd 1

Övik Scandinavian Sweater

forever warm Forever Nature

w w w. f j a l l r av e n . n l

16/11/2017 10:19

buiten wacht de heerlijke natuur op je. En soms kan het in de vrije natuur bar koud zijn.

Maar Fjällräven houdt mensen ondertussen al bijna een halve eeuw warm.Wij werken immers met de eeuwigheid voor ogen.

De Övik Scandinavian Sweater is een comfortabele trui, gebreid in Zweden. Hij is gemaakt van een zachte en warme wolblend, met een patroon dat geïnspireerd is door de Scandinavische traditie.

Geen enkel kledingstuk gaat een leven lang mee, maar met zijn tijdloze en functionele ontwerp en dankzij duurzame materialen en de juiste zorg zal deze trui je jarenlang lekker warm houden.

UITGEPROBEERD

EEN (D)ONSJE MEER… Essens Mimic Hood van Haglöfs, de naam zegt het al: deze jas lijkt van dons, maar is het niet. De synthetische korrels van de vulling zitten opgesloten in smalle horizontale schotten, waardoor de jas eruit ziet als van dons. En als je ’m vervolgens aantrekt, voélt hij ook als van dons.

In de gure wind op de 3000 meter hoge hooglanden van Kenia houdt de jas me goed warm. Hij zit als een tweede huid. Door de inzetjes van stretchstof in de oksels belemmert de jas me in geen enkele beweging. Bij inspanning zweet ik daardoor minder. De inzetjes maken de jas

 Ook voor druilerig weer • Houdt warmte goed vast Pasvorm en afwerking • Draagcomfort

wel iets minder winddicht. De capuchon kun je stellen, waardoor hij goed blijft zitten. Het borstzakje is praktisch en de twee zijzakken zijn groot genoeg om je han-

-– Gewicht

den in te warmen. De ritsen zijn netjes weggewerkt.

Als het op het eind van de dag gaat miezeren, blijkt de

een veel lichtere, echte donsver-

buitenstof redelijk waterafstotend te zijn. Pluspunt is

sie van de Essens, maar levert

dat ik me geen zorgen hoef te maken dat het QuadFu-

met de Essens Mimic Hood een

sion Mimic-materiaal – het ‘dons’ – door de regen eraan

mooie allround jas die tegen te-

zal gaan. Eenmaal binnen droogt de jas snel en zit hij

gen een flinke stoot kan.

nog net zo fijn en luchtig. Haglöfs heeft weliswaar ook

(Karin Anema)

De Essens Mimic Hood weegt 422 gram. Er is een dames- en een heren­ versie. Er bestaat ook een Essens zonder capuchon.

Adviesprijs: € 239,95 (met capuchon) www.haglofs.com

Opladen naast een bivakhut Een knalrode zonsondergang met in de voorgrond een paar schitte-

De Solar Charger heeft de afmetingen van een externe harde schijf en hoe-

rende bergtoppen. Een geweldig fotomoment! En het kan nog net,

wel kleiner altijd beter is, past hij prima in mijn rugzak. Hij is uitklapbaar

10% accu over, dit wordt de foto van de dag! Maar op het moment

waardoor het oppervlak van zonnecellen verdubbeld wordt. Met 366 gram is

van afdrukken verschijnt er een zwart scherm en is het prachtige

hij niet zwaar, maar in de bergen is elke gram minder altijd welkom. Heel

moment in een klap een slechte herinnering geworden. Accu leeg.

handig is dat hij twee usb-poorten heeft. Tablets, digitale camera’s, telefoons kunnen er zo (langzamer) tegelijk mee worden opgeladen.

Toegegeven, het is een enigszins gedramatiseerd scenario, maar een lege

Dankzij de powerbank kan ik een belangrijk onderdeel van mijn werk blijven

accu is altijd vervelend. En niet alleen voor een reisjournalist. Xtorm heeft

doen; het delen van foto’s, video’s en reiservaringen tijdens bergtochten in

daarom een powerbank op zonnecellen uitgebracht.

bijzondere gebieden. Nu alleen nog wachten een goed 4G-netwerk

In de Pyreneeën test ik hun nieuwe Evoke Solar Charger tijdens een trektocht

(Frank Peters)

.

met overnachting in een bivakhut zonder stroom. Aan het einde van de eerste dag is de accu van mijn telefoon inderdaad leeg, maar ik kan die prima opladen via de Solar Charger. En het blijkt supersimpel te werken. Je zet de powerbank aan, steekt het stekkertje erin en laden maar. Zelfs ik kan het.

De volgende dag zorgt voor iets meer problemen. De leeg getrokken Solar Charger moet zichzelf opladen met zonne-energie. Gelukkig schijnt de zon volop, maar we zijn aan het lopen en ik slaag er niet in om de powerbank op een simpele manier op de klep van mijn rugzak te monteren. Als Xtorm daar een oplossing voor zou kunnen vinden, is de Evoke ideaal voor alle bergwandelaars. Nu moet ik wachten tot we bij de hut aankomen en ’m daar in de zon leggen. De meest ideale tijd voor het laden (tussen 9 en 15 uur) is dan al verstreken.

 Simpele bediening • Werkt in alle omstandigheden • Twee usb-poorten • water-, schok- en stofbestendig -– Slecht vast te maken aan de rugzak voor opladen onderweg

Adviesprijs: € 99,– www.xtorm.eu

Toch zijn de collectoren nog sterk genoeg om de Solar Charger voor meer dan de helft op te laden en ’s morgens is mijn telefoon weer vol.

BERGEN magazine 13

UITGEPROBEERD

Warm en ademend The North Face komt met de Ventrix: een jas die ervoor zorgt dat je niet uit je jasje zweet wanneer je je inspant, en je warm houdt wanneer je stilstaat. Klinkt als het verkooppraatje van eender welk buitensportmerk, toch? Ik ging hem daarom zelf uitproberen in Slovenië waar ik te maken had met lekker warm weer in het dal en dikke mist en lage temperaturen op de berg.

Als eerste merk ik dat de jas vederlicht is (handig voor in de rugzak) en zeker niet te warm aanvoelt als ik hem aan heb in het dal. Wat ook gelijk opviel was de grote bewegingsvrijheid, mogelijk gemaakt door het stretchmateriaal van de jas. En tijdens de tocht voel ik dat, ondanks mijn hoge inspanning, ik niet de behoefte heb de Ventrix-jas uit te trekken. Dit komt doordat de isolatielaag is voorzien van laserperforaties, kleine gaatjes zeg maar. Bij beweging

 Stretchmateriaal • Sportieve pasvorm

• Synthetische isolatie (geen dons) • Ademend vermogen door laserperforaties -– Geen binnenzak

openen deze gaatjes zich om warmte af te voeren. Ze sluiten zich weer wanneer je stilstaat. Handig, hierdoor hoef ik me niet constant om te kleden.

Eenmaal boven op de berg, met beduidend lagere temperaturen en dikke mist, houdt de jas me ook warm. Dit komt door de 80 gram synthetische isolatie. De harde wind zorgt er wel voor dat ik een windstopper over mijn Ven-

De Ventrix jacket is beschikbaar in verschillende kleuren voor mannen en vrouwen, met en zonder capuchon.

Adviesprijs: € 220,– (zonder) en € 240,– (met capuchon) www.thenorthface.nl

trix moet aantrekken.

Op de pasvorm heb ik ook niets aan te merken. Geen blote rug bij het klimmen, mouwen lang genoeg en goede sluiting bij de pols. De jas heeft drie zakken, twee zijzakken en een borstzak; allen voorzien van rits. De capuchon sluit zich door het stretchmateriaal perfect om het hoofd zodat hij, ook bij harde wind, niet afwaait. (Caroline Vlietstra)

ZAKKENVULLER De lichtgewicht Aeon ND33 heb ik gedragen tijdens het wandelen en mountainbiken. Door zijn lage gewicht, relatief smalle vorm, een zeer comfortabel rugpand en veel praktische gadgets is dit een comfortabele rugzak voor allerlei activiteiten.

De Aeon valt op door enerzijds zijn eenvoud, en anderzijds door veel foefjes.

Het foam rugpand (dat met klitteband traploos in lengte verstelbaar is) bestaat uit twee delen en laat het midden van de rug vrij, waardoor de rugzak luchtig draagt. Ik vind zo’n systeem prettiger dragen dan een stijf frame.

De soepele heupriem lijkt nogal licht uitgevoerd, maar is wel degelijk dragend. Het is fijn dat de twee ritszakjes op de heupriem – handig om een snack of telefoon in op te bergen – niet te veel uit steken. Over zakken gesproken: het stretch gaasvak heeft een zijrits en is royaal genoeg om iets in te stoppen wat je snel bij de hand wilt hebben. Het hoofdvak is ook bereikbaar via een zijrits, zodat je niet eerst alles eruit hoeft te halen om iets wat onderin zit te pakken. De bovenklep heeft een buiten- en binnenvak. In de stretch zijvakken past een waterfles. Behalve lussen voor een waterzakslang zijn er ook lussen voor trekkingstokken.

De Aeon ND33 is met compressiebandjes goed aan te snoeren en standaard uitgerust met een regenhoes. Dit is een comfortabele allrounder voor alle denkbare activiteiten. Of het nu schaatsen, wandelen, langlaufen of mountainbiken is, of gewoon: het dagelijkse leven. (Karin Anema)

14 BERGEN magazine

 Veelzijdig en functioneel • Zijrits naar het hoofdvak • Rugpand traploos te verstellen • Stevige houders voor wandelstokken • Contrasterende kleur binnen maakt spullen beter vindbaar -– Het rugpand weer kaarsrecht instellen vereist enige handigheid

De Aeon-serie komt in verschillende maatvoeringen en kleuren, met dames- en herenversies. Het geteste model ND33 (dames) weegt 848 gram.

Adviesprijs: € 129,95 www.lowealpine.com

Zwitserland!

MEER VAN FENÊTRE, VAL FERRET©VALAIS/WALLIS PROMOTION/THOMAS ANDENMATTEN

THEMALAND

nu 3 dagen

vrij zat zon

2/3/4 maart 2018

Jaarbeurs Utrecht INCLUSIEF GRATIS TOEGANG TOT

Bij inlevering van deze bon aan de kassa

2 EURO KORTING

Geldig voor één persoon, niet geldig in combinatie met andere aanbiedingen.

OF 4,50 EURO ONLINE KORTING! via fietsenwandelbeurs.nl/ ticketshop/trwa Bestemd voor lezers Wandelmagazine. Deze korting geldt in de voorverkoop, t/m 01-03-2018.

www.fietsenwandelbeurs.nl

R WINNAARS FOTOWEDST

IJD RAB

DE MENS IN DE BERGEN Mensen fotograferen is een dankbare bezigheid, maar minder gemakkelijk dan je soms denkt! We kregen tal van mooie foto’s binnen, van intieme portretten tot bewoners in hun landschap. Deze twee sprongen er uit. Gefeliciteerd, Jeffrey Witter en Cor Boers: jullie krijgen binnenkort een slaapzak van Rab thuis gestuurd!

WINNAAR 1 JEFFREY WINTER, SPIJKENISSE “We staan in de ijsgrot van de Aguille du Midi, de zon komt net op. Ik heb zelden zulk perfect licht gezien, maak snel een foto en niet veel later lopen we beneden op de gletsjer achter de gids aan. Dit is misschien wel de mooiste foto die ik deze zomer heb geschoten.”

Inderdaad, het licht in deze foto is bijzonder mooi. De ijswanden vormen een mooi kader rondom het beeld. We zien hier contemplatie, een moment van rust, een mens in z’n element.

16 BERGEN magazine

DE JURY BESTOND DIT KEER UIT:

Jonathan Vandevoorde, Marcia van Bijnen, Frank Peters, Sean Vos, Noes Lautier, Frank Peters, Daan Couwenbergh (Bergen Magazine).

Gerard Ritter, Adam Butterworth, Hetty Key (Rab)

JOUW FOTO

WINNAAR 2 COR BOERS, HAARLEM Deze foto werd geschoten in het berggebied van de Grosser Rettenstein in Oostenrijk.

Hier zien we de nietigheid van de mens in de bergen heel mooi weergegeven. Een mooie compositie waarbij de wolken de indruk wekken dat er gebruik is gemaakt van een lange sluitertijd. Technisch is de foto prima in orde.

IJs bestaat in allerlei kleuren en vormen en in de bergen kom je het ’s winters zelfs onder de dakgoten tegen! Stuur ons je sfeervolste, meest creatieve of indrukwekkendste foto waarin ijs de hoofdrol speelt. We mogen dit keer 2 dagrugzakken van Haglöfs weggeven! De winnaar krijgt

een Häglofs Torsang-rugzak (winkelwaarde € 120). De tweede prijs is een Häglofs Sarna t.w.v. € 90. De winnende foto’s worden in het februarinummer van Bergen Magazine gepubliceerd.

Insturen kan tot en met 10 januari 2018 online op Bergwijzer.nl/winnen. Details en wedstrijdvoorwaarden vind je ook hier terug.

WANDELEN

Dolomieten

Alta Via delle Dolomiti 1

Het puin De Alta Via delle Dolomiti 1 is een van de grote klassiekers in de Alpen: een meerdaagse huttentocht die de indrukwekkende ‘bleke bergen’ van noord naar zuid doorkruist. Onze hoofdredacteur was vier dagen onderweg in het noordelijke deel van de route waar diepe kloven, puinhellingen en onoverzichtelijke karstplateau’s dagelijkse kost zijn.

TEKST & FOTO’S JONATHAN VANDEVOORDE

18 BERGEN magazine

paradijs Grensgeval. Navigerend over een ronde bergrug van karst wandelen we net na zonsopgang op de grens tussen Zuid-Tirol (links) en Veneto.

BERGEN magazine  19

WANDELEN

Dolomieten

De eerste dag verruilen we de groene Plätzwiese (boven, met het Cristallomassief op de achtergrond) voor de ruwe kalkwereld van natuurpark FanesSennes-Prags. De knusse Malga Rossalm nodigt in de hitte van de middag uit tot een verkwikkende pauze.

Een slapeloze nacht op de Rifugio Biella (Seekofelhütte) heeft ook z’n voordeel: getuige zijn van een schitterende sterrenhemel.

20 BERGEN magazine

BERGEN magazine 21

WANDELEN

Dolomieten

Als een half gepelde ui steekt de de 2810 meter hoge Seekofel (Croda del Becco) uit het omringende plateau omhoog.

De steile klim naar de top beloont ons met een 360-graden panorama. Diep onder ons ligt de Pragser Wildsee.

22  BERGEN magazine

Het Fanesdal is een ware idylle.

Onderweg in het Valún de Ciamestrín worden de bergen steeds hoger....

De spectaculaire afdaling door het puin van de nauwe kloof van de Forcella del Lago is een beproeving voor de knieën.

BERGEN magazine 23

WANDELEN

Dolomieten

D

“

it is toch wel een het mooiste stukje Europa dat ik ooit heb gezien”, filoso­ feert wandelvriend Bruus, het ruige berg­ landschap rondom in zich opnemend. We klimmen onder een meedogenloze zon over een breed pad van Brückele naar de Malga Rossalm, een almhutje in de Pragser Dolomieten. Het zweet spat uit mijn kop.

Voor vandaag is 30 graden voorspeld; hitte is nooit mijn grote vriend geweest. Voor Bruus daarentegen, die elk jaar met zijn gezin vakantie aan een Mediterraan strand viert, is 25 graden al bijna reden om een truitje aan te trekken. Toch staat de klim me niet tegen. Na elke bocht is er een nieuw doorkijkje, met af en toe zicht op het groene dal of anders op de indrukwek­ kende Rote Wand van de Hoge Gaisl. Dit is inderdaad een wonderschone plek.

Gisteren waren de emoties totaal anders.

Tijdens een middaguitje vanaf de Plätz­ wiese, onze eerste etappeplaats die we via een saai bospad hadden bereikt, hoefden we geen moeite te doen om nat te worden.

Onze poging om de Dürrenstein te beklim­ men werd halverwege weggespoeld door een knetterend onweer. We konden niet anders dan vierklauwens weer naar de alm af te dalen. De teleurstelling bij Bruus was groot. Bruus is namelijk erg gedreven. Ziet hij een top, dan wil hij erop. Ziet hij een afgrond, dan wil hij eraf (ook al heeft hij daar het juiste parapentebrevet niet voor – nog niet). Geen adrenalinesport die hem niet aanspreekt.

Brede paden Grind is de de vloek voor elke rechtgeaarde bergwandelaar, maar met deze hitte hoor je ons nu niet klagen. Een makkelijke onder­ grond schept mogelijkheden. Ik kan rustig om me heen kijken zonder te stoppen en te struikelen zodra ik mijn ogen twee secon­ den van het pad afwend.

De Malga Rossalm, nieuwbouw in hout, blijkt een juweeltje. We vleien ons neer op het terras met zicht op de sporen van een enorme steenlawine op de Rote Wand.

Herbert, de pezige huttenwaard met duide­

24 BERGEN magazine

lijke ADHD-trekjes, vertelt hoe er vorig jaar zomer 1,6 miljoen kubieke meter rots naar beneden geschoven is, een kleine aardbe­ ving van 1,8 op de Richterschaal veroorza­ kend. Het pad is nog altijd afgesloten. Wan­ neer wordt de versperring dan opgeheven?

“Ze zeggen volgende week. Maar dat zeiden ze vorige week ook al, en de week daar­ voor. Dit is Italië. De pasta maak ik vers.

Breng ik zo meteen, nog vijf minuten, ok?”

We doen er van de Rossalm naar onze vol­ gende pleisterplaats, de Rifugio Biella of See­ kofelhütte, nog een tweetal uur over. We slingeren en klauteren over een bleke berg­ rug van scherp karstgesteente vol bloemetjes zoals stengelloze gentiaan, silene en zelfs edelweiss. De kam vormt blijkbaar de grens met de provincie Veneto. De stippellijn van de kaart is in het veld welhaast fysiek te zien: om de honderd meter hebben de Italia­ nen een bordje met “Parco Naturale delle Dolomiti d’Ampezzo” neergepoot.

Het knusse hutje is echter geen grensgeval.

Hoewel het slechts enkele tientallen meters van het Duitstalige Zuid-Tirol verwijderd ligt, moet ik mijn beste Steinkohl-Italienisch afstoffen om bediend te worden. Gelukkig blijkt Hefeweizen een internationaal erkend begrip te zijn dat alle volkeren der Alpen verbroedert.

“Zullen we morgenvroeg die bergtop daar doen?”, oppert Bruus hoopvol, het fiasco op de Dürrenstein nog niet verwerkt hebbend.

“Laten we afwachten wat het weer doet”, is mijn compromis, terwijl de hemel aan het dichttrekken is. Ik hoop ook op mooi weer want een zonsopgang hoog in de Dolomie­ ten, hoe vroeg ook, wil ik voor niets in de wereld missen.

Croda del Becco Vannacht heb ik geen oog dichtgedaan, met dank aan de combinatie van een eerste nacht op grote hoogte, twee Hefes en een krakend stapelbed dat minstens tien centi­ meter korter is dan mijn 192. Dan maar om drie uur naar buiten gelopen om nachtfo­ to’s te maken. Uiteindelijk, rond vijven, maak ik de zonsopgang mee in het gezel­ schap van een wat slaperige Bruus.

Aan de ontbijttafel val ik met het brood nog in mijn mond zowat in slaap. Maar, beloofd is beloofd, de Croda del Becco wacht! De Seekofel, zoals de grensberg ook heet, is een wonder van geologie. Vanuit de hut gezien lijkt hij wel op een doormidden gesneden, kwart ui: laag na laag na laag gestapelde schillen dolomiet krullen uit de aardkorst omhoog en houden halverwege de hemel abrupt op. Met lood in de benen sleur ik mezelf vijf honderd meter zigzag­ gend omhoog. Bij het topkruis is de ui een plateau geworden waarvan de noordwand quasi-loodrecht naar beneden valt. We zien de beroemde Pragser Wildsee 1300 meter onder ons glinsteren in een groen alpen­ landschap dat we nu achter ons laten.

Bruus bekent dat hij er knikkende knieën van krijgt. Parapente? Hij mag er niet aan denken.

Canyon Een drietal uur later bereiken we over een groen golvend teletubbieland de Rifugio Sennes waar we ons onder een parasol op het terras – when in Rome, do as the Romans do – alweer te goed doen aan een bord pas­ ta. “Ik hou het niet meer”, zucht Bruus plotseling, uit het niets. “Die hitte. En geen

wind. Zullen we binnen gaan zitten?” Mijn idool van de mediterrane gezinsvakantiebe­ leving valt van zijn voetstuk.

Maar we moeten vandaag nog wel verder, een heel eind. De daaropvolgende paar uur dalen we in de verzengende hitte over een breed pad steeds steiler af. Aanvankelijk is het landschap weids en indrukwekkend, maar het sluit ons almaar verder in tot we door een kloof afdalen in het Val dai Tàmersc, een ‘canyon’ lijkt het wel. Hier staat Rifugio Pederü. Aan de naam te zien moeten we hier weer in Zuid-Tirol zijn. De verticale rotswanden, honderden meters hoog, veranderen de plek in een bakoven.

Momenten later zitten we als twee druip­ kaarsen in de schaduw een cola naar bin­

nen te werken. Ik geef toe dat ik opzie tegen de laatste klim naar onze hut, achter in het Fanesdal. De ober vertelt ons dat de Lavarellahütte op verzoek het bagagetrans­ port voor zijn gasten van hieruit kan rege­ len. Wat doen we? We hebben nog zeker twee uur te gaan, bergop, dus bel ik ze op. ”Jawohl, kein Problem”, klinkt het vriendelijk.

Minuten later wandelen we licht en luchtig door een waarlijk schitterend dal omhoog.

De roze, oker en oranje kleuren en grillige vormen in de rotswanden doen mij aan de zandsteenrotsen van Utah denken.

Ondertussen is de hitte een aangename warmte geworden als we kort voor etenstijd in een oase van lieflijk groen aankomen.

Een brede bergbeek kabbelt rustig door het

Ritueel: de aankomst vieren op het terras van de hut.

Fanesdal. De Lavarellahütte is, naar hutten­ maatstaven, van een ongekende luxe en de douches op de gang zijn zeer welkom – én nodig. Bruus en ik ploffen neer in een strandstoel op het gazon en slorpen de laat­ ste zonnestralen op, aperitief in de hand.

Morgen is weer een dag, met tussen dit onaards paradijsje en de Rifugio Nuvolao – dat beroemde ‘arendsnest’ boven op de rots – weer die marmotjes, weer zo’n indrukwekkende rotskloof en weer die brandende zon. Wat een voorrecht om, al is het slechts vier dagen, onderdeel te zijn van deze Dolomieten, die onoverzichtelijke puinzooi die moeder Natuur achtergelaten heeft voor ons om van te genieten. Hier kan geen strandparadijs tegenop.

BESCHREVEN WANDELING

De auteur liep in vier dagen van Prags naar Rifuguo Nuvolau en volgde daarbij, zichzelf enige topografische vrijheden gunnend, min of meer de AV1.

BERGWIJZER De Alta Via 1 (AV1) is een trektocht van bijna 150 kilometer van Toblach naar Belluno. De meeste wandelaars lopen hem in 8 tot 12 dagen. Je loopt hoofdzakelijk over brede paden en de hoogteverschillen zijn niet extreem. Dit maakt de AV1 geschikt voor beginnende huttentochters met een goede conditie. Gezien het (grote) aantal berghutten onderweg kunnen lengte en duur van de etappes gevarieerd worden.

Het noordelijke deel (onderwerp van deze reportage) doorkruist Naturpark Fanes-Sennes-Prags en Parco Naturale delle Dolomiti d’Ampezzo.

BESTE PERIODE

Midden juni tot eind september. Van juni tot midden augustus is er kans op onweer ’s middags. Gezien de populariteit van de tocht is het aan te raden de hutten vooraf te reserveren, vooral in augustus.

VERVOER

Gezien de AV1 meerdere regio’s overspant, is transport organiseren om terug te keren naar je vertrekpunt een bijna even grote uitdaging als de trektocht zelf. Bussen van Cortina­ Express (cortinaexpress.it) verbinden de belangrijkste plaatsen in een deel van de Dolomieten met elkaar en ook met de luchthaven van Venetië. Deze wordt door Easyjet of KLM meerdere malen per dag vanuit Amsterdam aangevlogen.

Als je met z’n drieën of meer bent, is een taxi veruit de handigste oplossing. Die kun je van te voren reserveren. Ben je met z’n tweeën, dan is liften de gezelligste manier om van B terug naar A te reizen.

Toblach (via Lienz) en Belluno (via Treviso) zijn met de trein bereikbaar.

Dag 1 Prags (Hotel Asterbel, 1450 m) – Brückele – Plätzwiesenhütte (1991 m) Makkelijke wandeling tot Brückele. Daarna over een niet erg boeiend bospad parallel aan de rijweg naar de idyllische alm op 1991 m.

Duur & hoogteverschil: 700 m, 120 m, ong. 3½ uur.

Dag 2 Plätzwiesenhütte – Rifugio Biella/Seekofelhütte (2371 m) Afwisselende etappe met prachtige vergezichten. Tussen Rossalm en Seekofelhütte gaat het slingerend over karst omhoog. Niet aan te raden tijdens een onweer!

Duur & hoogteverschil: ong. 730 m stijgen, 380 m, ong. 4 uur.

Dag 3 Rif. Biella/Seekofelhütte – Senneshütte (2116 m)– Rif. Pederü (1548 m) – Lavarellahütte (2042 m) of Faneshütte (2060 m).

Duur & hoogteverschil: 600 m, 885 m. ong. 5½ uur.

Lange etappe over grotendeels brede maar (tijdens het afdalen) soms steile paden. ’s Ochtends kan vanuit Rif. Biella de klim naar de Seekofel gedaan worden ( 425 extra). De Lavarellahütte is een aanrader: erg vriendelijk personeel en een idyllische setting. De Faneshütte ligt er vlakbij.

Dag 4 Fanes- of Lavarellahütte – Rifugio Lagazuoi (2752 m) – Falzaregopas (2105 m) – Rifugio Nuvolau (2575 m) Door het ongerepte Fanesdal langzaam omhoog, gevolgd door een steile afdaling over puin door de spectaculaire Forcella del Lagokloof. Daarna een kuitenbijter naar de Rifugio Lagazuoi, het hoogste punt van de AV1.

Duur & hoogteverschil: 970 m, 310 m, 5 uur (mis de zonsopgang vanop de Lagazuoi niet!).

De auteur daalde hier met de kabelbaan af naar de Falzaregopas en liep in dik 2 uur naar de Rif. Nuvolau ( 440 m extra). Alternatief: Rif. Averau (¾ uur en 160 m minder).

Dag 5 Rif. Nuvolao – Cinque Torri – Falzaregopas – transfer naar luchthaven Venetië.

Uitstap naar het (gratis) openluchtmuseum over W.O. I bij de mooie formaties van Cinque Torri en dan terug naar de Falzaregopas.

Duur & hoogteverschil: 450 m, 2½ uur (incl. bezoekje aan het museum). Transfer via Cortina d’Ampezzo naar de luchthaven van Venetië.

TIP

Interessant is de omgeving van de Falzaregopas met zijn talloze loopgraven en andere restanten uit de Eerste Wereldoorlog. Indien tijd, dan kun je tijdens de afdaling van Rifugio Lagazuoi, onderweg naar Rifugio Averau of Nuvolao, afdalen door de Galleria Lagazuoi naar de pas, een meer dan 1 kilometer lange onderaardse tunnel uit de oorlog. Het alternatief is de kabelbaan (sneller) of omlopen via Forcella Lagazuoi (langzamer).

KAARTEN

• T abacco 031 Pragser Dolomiten-Enneberg,1:25.000 (tussen Prags en Pederü) • Tabacco 03 Cortina d’Ampezzo e Dolomiti Ampezzani,1:25.000 (tussen Rif. Biella en Nuvolau) LEESTIP

Huttentrekking Ostalpen – Band 1: 32 Mehrtagestouren von Hütte zu Hütte, Ralf Gantzhorn & Andreas Seeger, Bergverlag Rother, ISBN 9783763330072. Aardige beschrijving van heel de AV1 in 12 etappes.

MEER WETEN?

http://rifugios.net/alta-via-1.html – overzicht van alle berghutten op de AV1, inclusief contactgegevens.

Enthousiast geworden? Kijk ook op Bergwijzer.nl/magazine/2017-5 voor een mooie videoclip van de tocht.

BERGEN magazine 25

Nooit meer zoeken in de winkel…

Ga naar www.reisbladenkiosk.nl en bestel je exemplaar online.

Vandaag vóór 12 uur besteld, de volgende werkdag al in huis!

Beleef de winter bij Omniversum!

Door een gigantisch koepelscherm van 840 m2 zit je in Omniversum pas écht middenin de film.

Beleef bijvoorbeeld de avonturen van een moeder ijsbeer en haar welpen in To the Arctic, of wandel en klim door de indrukwekkende landschappen van Amerika in National parks adventure.

Bekijk het actuele filmaanbod op omniversum.nl

Allgäu

SNEEUWSCHOENWANDELEN

In een stille hoek VAN DE ALLGÄU

Sneeuwschoenwandelaars staan soms op gespannen voet met toerskiërs.

We begeven ons in hetzelfde terrein: weg van de pistes. En soms delen we ook het doel: een bergtop. Het meest efficiënte en veiligste spoor loopt nou eenmaal via dezelfde route omhoog. Maar sneeuwschoenen hebben de neiging het stijgspoor van toerskiërs te ruïneren. Wat te doen?

TEKST & FOTO’S MATTHIEU VELDHUIS

Heerlijk hoog. We stijgen langzaam over de hoogvlakte op weg naar de Schwarzenberghütte.

BERGEN magazine 27

SNEEUWSCHOENWANDELEN

B

Allgäu

ij de start van de beklimming van de Schnippenkopf, een grastop in de Duitse Allgäu, scheiden de wegen van beide partijen meteen. De zelfverzekerde sneeuwschoenwandelaar neemt de Tobelweg naar de Geißalpe. Dit is een kort stuk door een rotsachtige kloof waar met ladders hoogte wordt gewonnen. Naargelang de min of meer ijzige omstandigheden kunnen de

28 BERGEN magazine

sneeuwschoenen achter op de rugzak blijven. Dan begin je in feite met een sneeuwschoenloze winterwandeling. Geen oplopende spanning dus tot de Geißalpe, een berghut die in de winter open is. Dan volgt een route door bos en open terrein. Hier kiezen mijn vriendin Ellen en ik voor het grootste deel een route naast het stijgspoor van de toerskiërs. Maar hogerop is het steiler en worden we gedwongen hetzelfde spoor te nemen. Het is zaak dat prudent te doen. Wij trekken waar mogelijk ons eigen pad en volgen hetzelfde spoor waar het niet anders kan ‘op kousenvoeten’.

Boven stuiten we op een afgeronde, brede

en zeer uitzichtrijke kam. Je kan deze kilometers volgen tot je op de Schnippenkopf (1833 m) staat. Tijdens dezelfde weg terug over de kam komen de grote jongens van de Allgäu in beeld: de Entschenkopf (1943 m) en Nebelhorn (2234 m). Omlaag is de verstandhouding met de toerskiërs soepeler. Ieder zoekt een route die maximaal plezier levert en het stijgspoor zo min mogelijk doorkruist.

Jodelend moonwalken De tocht onderlangs de Kleiner en Großer Daumen is een heuse logistieke uitdaging.

We nemen eerst de bus naar Oberstdorf,

Opwarmen en snoepen in de Gaisalpe.

EDELWEISSOORLOG

Uitzicht vanaf de Mahdtal Alpe.

dan omhoog met de Nebelhornbahn. En bij het eindpunt, het Giebelhaus, zullen we de bus terug nemen, met overstap. Vanuit de Nebelhornbahn lopen we een half uur omhoog langs een piste en slaan rechtsaf richting de Großer Daumen. Na de drukte rondom de lift en de piste is er nu een ijzingwekkende stilte. We trekken een spoor door maagdelijke sneeuw en zien de eerste uren niemand. Deze twee elementen samen met koude en zuivere lucht inademen en scherp gefocust zijn op lawinegevaar vormen voor mij – met de overweldigende schoonheid van de bergen – de essentie van sneeuwschoenwandelen.

De toeristische ontsluiting van de

schermers. De bergwacht werd in-

Allgäu kent een bloemrijke geschie-

gezet om verdere achteruitgang te

denis. Een eeuw geleden leverde

stoppen. Op het dieptepunt waren

dat behoorlijke spanningen op rond

er op een dag vijftig beambten,

de Höfats. Deze berg wordt vaak als

bergwacht en politie, op de been

mooiste beschouwd, maar geniet

om ‘rovers’ te omsingelen en te ar-

ook bekendheid om het verhaal van

resteren. Dit leidde ertoe dat de be-

de edelweissdieven. De markante

volking hen van broodroof betichtte.

Höfats is met 2259 meter bij lange

Dit kat-en-muisspel ging de ge-

na niet de hoogste berg in de

schiedenis in als de Oberstdorfer

streek. Hij onderscheidt zich van-

Bergwacht Krieg. In 1935 werd er

wege zijn steile grashellingen. Rond

hoog op de flanken een tentpost

1900 had Oberstdorf al de nodige

opgezet om permanent de dieven in

bekendheid als bergsportdorp. Om

de gaten te kunnen houden. Die

de toeristen veilig door de bergen te

tent, met bergwacht, heeft daar tot

begeleiden werd circa twintig jaar

midden jaren zestig gestaan. Het

later een bergwacht opgericht.

verblijf voldeed toen niet meer en in

In die tijd was edelweiss een ge-

1969 werd er een meer permanen-

wilde bloem om mee te nemen als

te bewoning neergezet, een bivak-

souvenir. De handel hierin bleek

hutje van zes vierkante meter. Me-

voor de lokale bevolking lucratief.

nige bergwacht ging dit onderko-

De Höfats, even ten zuidoosten van

men als tweede huis beschouwen.

Oberstdorf, werd het centrum om

Tot 2007 is deze bewoonde post in

edelweiss te plukken. Hij was door

stand gebleven. Bijkomend voordeel

zijn hoogte, gesteente en expositie

van de bewaking was dat, gezien er

een ware kraamkamer voor deze

minder mensen edelweiss kwamen

typische alpenbloem. Door de inten-

plukken, minder ‘dieven’ van de stei-

sieve pluk verdween tussen 1900

le berg af vielen. Ondertussen is

en 1920 maar liefst negentig pro-

edelweiss door toegenomen be-

cent van alle edelweissen. Dit tot

wustzijn en verdere natuurbescher-

grote ontzetting van natuurbe-

ming weer in populatie gegroeid.

BERGEN magazine 29

SNEEUWSCHOENWANDELEN

Allgäu

Een zinkgat met een eigen website bevindt zich in het Mahdtal: het 77 meter diepe Hohlloch Lang blijven we op hoogte waarbij er weinig lawinegevaar is, omdat het daar vooral vlak is. Bij het traverseren van een helling moeten we ons concentreren. Dit is wat ik ‘ploegsneeuw’ noem: we zakken, ondanks onze sneeuwschoenen, diep weg in de witte brij. Door al het geploeter komen we tot het besef dat we de Großer Daumen niet zullen halen. Jodelend ‘moonwalken’ we dan maar naar de Schwarzenberghütte. Een fijne plek om te pauzeren en iets warms te nuttigen. Hier staan sleeën klaar waarmee we omlaag razen naar het Giebelhaus. We nemen de bus en kunnen niet anders dan constateren dat de goede ontsluiting van dit gebied ons, ondanks de ploegsneeuw,

30 BERGEN magazine

een prachtige dag vol afwisseling heeft opgeleverd.

Untere Gottesackerwände Na een fraai stuk stappen door een oud dennenbos scheiden zich de wegen van de toerskiërs en van ons. Wij gaan niet op, maar onderlangs de door toerskiërs geliefde Toreck (2029 m). Onze maagdelijke route trekt langs een groot gebied waar het wild wordt beschermd en waar mensen ’s winters niet in mogen. Hoe verder we gaan, des te meer sporen van groot wild onze route kruist. Op de Mahdtal Alpe kijken we het achterste deel van het gelijknamige dal in.

Spectaculair is een passende omschrijving.

Beangstigend zeker ook. Het dal is smal en diep ingesneden en met name de helling die oprijst naar de Toreck is potentieel lawinegevaarlijk terrein. Na overleg hebben we onze strategie bepaald. We lopen op veilige afstand van elkaar en van de steilste stukken. Na een korte en eenvoudige klim staan we boven op de Untere Gottesackerwände (1858 m). We krijgen een uitzicht over het laagland ten noorden van ons en de hoger gelegen Obere Gottesackerwände.

Via dezelfde route gaan we terug. Ondanks onze ‘whisper mode’ langs het beschermde gebied laten de dieren zich niet zien. En dat is maar beter ook, want het kost bijvoorbeeld een hert heel veel energie om te vluchten in een landschap waarin hoeven diep wegzakken en voedsel schaars is.

Een naam die tot de verbeelding spreekt: Gottesacker. Dit karstplateau wordt geflankeerd door de Hohe Ifen in het zuiden en de Obere Gottesackerwände in het noorden. Daartussen ligt een plateau waar

BERGWIJZER In de Duitse Oberallgäu vind je, buiten de skipistes, een uitgebreid netwerk aan loipes en sneeuwschoensporen, al of niet gebaand. Op sneeuwschoenen door de streek trekken is een ontdekkingtocht vol contrasten. Zo kan een tocht beginnen met een wachtrij voor de lift in Oberstdorf en eindigen met een uren durende stilte in hoog alpien terrein. De beschreven tochten vonden plaats in stille gebieden waar er gelukkig nog voldoende van zijn in deze uithoek van Beieren.

BESTE PERIODE

Sneeuwschoenwandelen kan bij traditionele sneeuwval van eind december t/m maart.

VERVOER

Treinen rijden tot Oberstdorf. Tussen de vele dorpen is een goed netwerk van busvervoer.

SLAPEN

In de winter zijn de meeste hutten gesloten.

Wind jaagt over sneeuw en rots.

je vele dolines aantreft. Dolines vallen in de categorie zinkgaten en worden gevormd doordat kalksteen oplost in water. Hierdoor ontstaan soms egale kuilen, maar ook meer grillige types, zoals een ogenschijnlijk kleine kuil die een diepere verbergt. En met name dit type is slecht te herkennen in het besneeuwde winterlandschap. Daarom verdienen ze de aandacht van sneeuwschoenwandelaars.

Een zinkgat dat zijn eigen website heeft bevindt zich in het Mahdtal: het 77 meter diepe Hohlloch. In de loodrechte pijp vormen zich in de winter ijswatervallen die, als de omstandigheden het toelaten, kunnen worden beklommen.

De Allgäu is rijk aan hotels en appartementen. Er zijn verschillende sfeervolle kleine dorpen met de noodzakelijke voorzieningen.

Voorbeelden zijn Bad Hindelang en Obermaiselstein.

Er zijn maar enkele hutten waar je ook in de winter kunt overnachten.

Zie: www.berghuetten-allgaeu.de GELOPEN TOCHT

Drie dagtochten met als basis Bad Hindelang.

• Dag 1: Reichenbach bei Oberstdorf (860 m) – Schnippenkopf (1833 m).

5½ uur, hi 975 m. Je passeert de Geißalpe

waar je iets kunt eten en drinken. De beloning wacht op de uitzichtrijke kam.

• Dag 2: Nebelhornbahn (1829 m) – Giebelhaus (1066 m).

5 uur, h 150 m, i 915 m. Met bussen en liften reis je in en met de bus uit. Afwisselend, stil, hoogalpien en relatief licht omdat het stijgen met de lift wordt gedaan. Laatste stuk kan je op een slee doen.

• Dag 3: Mahdtalhaus, Innerschwende (1046 m) – Untere Gottesackerwande (1858 m).

5 uur, hi 815 m. Nauwelijks betreden gebied in lawinegevaarlijk terrein. De beloning is verstilling.

ONZE TIP

Vanuit de kleine Schwarzenberghütte kan je dagtochten maken en met een sleetje terug glijden.

KAART

Kompass Wandern, Rad, Skitouren 3, Allgäuer Alpen – Kleinwalsertal, 1:50.000. ISBN 9783850268677 MEER WETEN?

• www.alpenverein-illertissen.de/davit_sbh. html – Informatie over de Schwarzenberghütte.

• www.hoelloch.de – Een zinkgat met eigen website.

• www.outdooractive.com/de/reportage/ allgaeu/die-edelweisss-raeuber-an-derhoefats/15003852/ • www.augsburger-allgemeine.de/augsburg/ Als-die-Augsburger-die-EdelweisssRaeuber-jagten-id31874152.html – Informatie over de Oberstdorfer Bergwacht Krieg.

• www.outdooractive.com/de/ schneeschuhwanderungen/allgaeu/ schneeschuhwanderungen-im-allgaeu/1413534/ – Tien sneeuwschoenwandelingen in de Allgäu.

SNEEUWSCHOENWANDELEN

Een gids huren is daar één van. Let daarbij wel op dat het een UIAGM gids of een

UIMLA International Mountain Leader is.

De tweede optie, het zelfstandig leren, vraagt om een lang traject waarin je studeren met praktijk oefeningen combineert.

Start met het lezen van beproefde boeken De lawinedrie-eenheid. Als je geen idee

over lawinekunde en volg praktijkopleidin-

hebt wat dit is, laat staan je er niet uitvoerig

gen. Lawinekunde is een wetenschap die

mee hebt geoefend, dan is lopen in onge-

alleen voldoende begrepen kan worden na

baand lawinegevaarlijk terrein een brug te

uitvoerige training en opdoen van ervaring.

ver. Er zijn verschillende mogelijkheden om

Jaarlijks oefenen in winters terrein met zijn

wel door dit magische landschap te gaan.

typische alpiene valkuilen is een must.

BERGEN magazine 31

WINTERWANDELEN

32 BERGEN magazine

Dolomieten

3

wintersprookjes in Zuid-Tirol

In drie dagen verkennen we vanuit hetzelfde hotel drie verschillende wintersportgebieden in de westelijke Dolomieten. En dat op drie manieren: op langlaufski’s, op bergwandelschoenen en op sneeuwschoenen. Hoe afwisselend wil je het hebben? De enige constante in dit verrassingsmenu vormen de Dolomieten: op al onze tochten kijken de Geislerspitzen en de Langkofel uit de hoogte neer op onze nietige figuurtjes.

TEKST & FOTO’S BERT VONK

Brogles Scharte. De laatse middagzon zet de toppen in een betoverende gloed, maar de maan komt reeds haar podium opeisen.

BERGEN magazine 33

WINTERWANDELEN

Dolomieten

Vele loipes komen samen op uitzichtsberg de Rittner Horn.

Welke gaan we nemen?

1

Langlaufen naar de Rittner Horn

Bij de Gasser Hütte, tweehonderd meter boven ons hotel Samberger Hof, beginnen de langlaufloipes van de Villanderer Alm. De zon brandt al ongenadig op het naar het oosten hellende plateau en de sneeuw is wat pappig. Maar in de perfect gespoorde loipes is het toch nog lekker glijden. Er zijn wat korte loipes die rondjes draaien op de tussen 1700 en 1900 meter hoogte gelegen almweide, maar wij hebben onze zinnen gezet op de hoogteloipe naar de 2260 meter hoge uitzichtsberg Rittner Horn. Na een half uurtje passeren we de Mair in Plun Hütte met zijn uitnodigende terras, maar de top is nog ver, dus vermannen we ons en beginnen aan een lange stijging met een paar grote haarspelden naar het Gasteiger Sattel, dat ongeveer halverwege de top ligt. Na het pasje krijgen we met elke stap een weidser uitzicht. Achter ons de eindeloze sneeuwhellingen die leiden naar de top van de ruim 2500 meter hoge Villanderer Berg, een uitdagend doel voor sneeuwschoenwandelaars. Honderd meter onder onze top maakt het spoor een wijde bocht naar rechts, maar wij binden onze ski’s op de rugzak en lopen over een steil maar goed sneeuwpad direct naar de top. Wat een uitzicht! We staan recht boven de ingang van het beroemde Grödnertal (Val Gardena) en kijken over de Seiser Alm naar de spitse toppen van het brede Langkofelmassief. In het zuidwesten verrijzen boven nevelige heuvelruggen de hoge gletsjerber-

34 BERGEN magazine

gen van het Adamellomassief. Twee parapenters zweven oneindige verten tegemoet. Er waait een kil windje en in het hutje vlak onder de top warmen we ons met een beker hete chocolademelk.

De afdaling is in het begin wat steil, maar vanaf het Gasteiger Sattel is het puur genieten. De wind woelt door onze haren terwijl we zo nu en dan een ski uit het spoor halen en met een halve Schneepflug wat bijremmen. Voor we het weten zijn we terug op de grote parkeerplaats bij de Gasser Hütte.

Tijdens de afdaling naar ons hotel vergapen we ons aan de oranje verkleurende Geislerspitzen boven het Villnösstal waar we morgen een kijkje gaan nemen. Een perfecte finale van een perfekte dag!

Villanderer Alm: Gasser Hütte (1740 m) – Rittner Horn. De 2260 meter hoge Rittner Horn is een prachtige uitzichtsberg. Startpunt per auto bereikbaar.

2

Winterwandeling in de sporen van Reinhold Messner

Of de grote alpinist er de hand in heeft gehad weet ik niet, maar het Villnösstal waar hij opgroeide is – ingeklemd tussen het liftennetwerk van de Dolomiti superski – een oase van rust gebleven. Zowel ’s zomers als ’s winters komen wandelaars hier genieten van de stilte in een ongerepte bergwereld.

Vanuit het Eisacktal rijden we over een steile weg het dal in totdat zich een van de

mooiste Dolmietenpanorama’s ontvouwt: even buiten het dorp Sankt Peter pronkt eenzaam het barokke Sankt Johannkerkje tegen het decor van de wilde Geisler­spitzen.

Een paar kilometer verder, op bijna 1700 meter, parkeren we de auto bij het restaurant Zanser Alm. Dit is het startpunt van een aantal schitterende winterwandelingen op de oostelijke en zuidelijke hellingen van het dal. Een groot infornmatiebord geeft actuele informatie over de routes en de geopende hutten. Over een breed gewalst pad lopen we naar de op 1870 meter gelegen Tschantschenon Alm waar de loodrechte wanden van de Furchetta hun schaduwen op de glooiende sneeuwvelden rond het berghutje werpen. Uit voorzorg hebben we onze sneeuwschoenen op de rugzak gebonden; we weten namelijk niet precies hoe hierboven de toestand van de paden is. Maar we hebben ze niet nodig, want tot onze verrassing loopt er een perfect wandelspoor over de Adolf-Munkel-Weg, een panoramawandeling die ’s zomers erg populair is en die zich op een min of meer gelijkblijvende hoogte van 1900-2000 meter ontrolt. Het pad slingert zich onder de rotswanden door een labyrint van steile sneeuwheuvels waaronder huizenhoge rotsblokken schuilgaan. De sneeuw op ons pad is goed aangestampt en biedt voldoende grip voor onze profielzolen.

Al te snel verlaten we dit sprookjeslandschap en komen uit op de open vlakte van de Geisleralm. Hier staat een hutje waar we ons even kunnen opwarmen en iets drinken.

Dan lopen we de zelfde weg terug; de bergen liggen al grotendeels in de schaduw, alleen de toppen worden nog aangelicht door de stralen van de ondergaande zon. Op de weg naar beneden stoppen we nog één keer: bij het Sankt Johannkerkje staan we ademloos te kijken naar de bergtoppen die ver boven ons wel in brand lijken te staan. Een plek waar je nog uren zou willen blijven.

Zanser Alm (1680 m) – Tschantschenon Alm (1900 m) – Adolf -Munkel-Weg – Geisler Alm (2000 m) en zelfde weg terug. 400 m, ca. 4 uur. Veel mogelijkheden om de tocht korter of langer te maken. Startpunt per auto bereikbaar.

3

Avontuurlijke sneeuwschoen­ tocht boven het Grödnertal

Als we ons vanuit Ortisei met het comfortabele kabeltreintje in een oogwenk naar het uitkijkpunt Raschötz op de noordelijke hellingen van het Grödnertal laten vervoeren, wijst niets erop dat we vandaag de meest avontuurlijke tocht van onze vakantie gaan maken. Op het uitzicht vanaf het gerieflijke terras bij het bergstation is niets aan te merken. Aan de overkant van het dal liggen de golvende weiden van de wereldberoemde Seiser Alm, de grootste bergweide van Europa. Daarachter de niet minder befaamde contouren van de Langkofel, één van de paradebergen van de Dolomieten. We willen de drie kilometer lange bergrug die het Grödnertal van het Villnösstal scheidt van west naar oost overschrijden. Daarbij hebben we voortdurend uitzicht op de prachtbergen van het Geislermassief dat we gisteren op onze wandeling boven het Villnösstal ook al in het vizier hadden. Alleen lopen we dit keer een etage hoger. We zijn met opzet laat vertrokken, want we willen de mooie bergen om ons heen in het zachte namiddaglicht fotograferen (zie foto op blz. 32-33).

De Adolf-Munkel-Weg slingert tussen sneeuwheuvels waaronder huizenhoge rotsblokken schuilgaan.

Het is een heerlijke tocht. De sneeuw is hard en na een eerste stijging van tweehonderd meter lijken we wel gewichtloos over de bijna horizontale bergkam te zweven.

Kilometers lang slenteren we over de 2300 meter hoge welvingen van Innerraschötz en La Gran Costa, en in onze euforie vergeten we de tijd. Pas als we zijn afgedaald in de Brogles Scharte en tot onze schrik constateren dat er vandaar geen spoor terugloopt naar het Raschötz-bergstation, realiseren we ons dat we niet op tijd zullen zijn voor laatste rit naar het dal. Gelukkig loopt er wel een goed spoor in de richting van het Grödnertal en we besluiten rechtstreeks af te dalen naar Ortisei. De eerste twee uur genieten we van het uitzicht op de wilde rotstorens die ons dalletje aan de linkerhand flankeren. Dan wordt het donker en wordt het spoor moeilijker te volgen. In het dichte bos zien we geen hand voor ogen meer en gaan de hoofdlampjes aan. De

sneeuw is inmiddels verdwenen en onze sneeuwschoenen krassen over de verijsde rotsen van het steile pad. Zonder lichtjes hadden we hier vast en zeker onze benen gebroken.

Tegen achten bereiken we eindelijk het dal.

Veel te laat voor het halfpensionmenu dat geserveerd wordt in ons hotel op een uur rijden van hier, dus zoeken we in het centrum van Ortisei een knus restaurantje op.

Zelden heeft een pizza Margherita me zo goed gesmaakt. n

zuidhellingen het vaak al afweten.

meerdere prachtige hoogteloipes.

• S neeuwschoentochten – mooie tochten voeren naar de Villanderer Berg en Totenkirchl (Rother 55, 56), Zendleser Kofel in het Villnösstal (Rother 39), Piz da Uridl en Puflatsch op de Seiser Alm (Rother 46, 47). De Seiser Alm is ook een Eldorado voor winterwandelaars.

VERVOER

BERGWIJZER

De dorpen in Villnösstal en Grödnertal zijn per bus bereikbaar (www.sii.bz.it). Maar het is altijd handig3 om een auto ter beschikking te hebben.

SLAPEN

Ten westen en ten oosten van Klausen in het Eisacktal vind je op de hoge almen van de westelijke Dolomieten uitgelezen mogelijkheden om te langlaufen, winterwandelen of om sneeuwschoentochten te maken. We verkenden de mogelijkheden op de Villanderer Alm ten westen van Klausen, en boven het Grödner- en Villnösstal ten oosten ervan.

Voor wie alle beschreven gebieden in korte tijd wil bezoeken is Klausen (hotels) het beste

BESTE PERIODE

TIPS

Januari t/m maart. In maart laat de sneeuw op zonnige

• L anglaufen – in het beschreven gebied liggen

uitgangspunt. Mooie onderkomens op de Villanderer Alm zijn Hotel Samberger Hof en de Gasser Hütte. In het Villnösstal en het Grödnertal is een groot aanbod van hotels in alle prijsklassen.

Raschötzer Alm (2090 m) – Innerraschötz (2320 m) – Gran Costa (2300 m) – Ortisei (1240 m). 300 m stijgen, 1100 m, 6 uur.

Voor wie opziet tegen de lange afdaling naar Ortisei zijn er mooie alternatieven: combinatie Inner- en Ausserraschötz (Rother-tocht 42 + 43: 4½ uur) of Innerraschötz en Gran Costa (deel 41 + 42: 4½ uur). Startpunt vanuit Ortisei bereikbaar per Standseilbahn.

LEESTIP

Rother Schneeschuhführer Südtirol Ost, Rother Verlag, ISBN 9783763358076 KAARTEN

• T abacco nr. 040 Sarntaler Alpen 1:25.000. Bevat Villanderer Alm. • Tabacco nr. 05 Gröden – Seiser Alm 1:25.000. Voor Villnösstal & Grödner Tal. BERGEN magazine 35

VAKANTIESALON Antwerpen 25 - 28 JAN 2018 ANTWERP EXPO

Thema:

SKI IN – SKI OUT

Dans de wereld rond

W W W. VAKANTIESALON-ANT WERPEN .be

HOTEL

VAK0021_Ann_Virtumedia_92x125.indd 1

www.leatherm

an.nl

Leatherman Signal ® : Klaar voor iedere uitdaging in de natuur.

FOR REAL LIFE

6/11/17 11:17

Bregenzerwal

WINTERWANDELEN

Proeven

& snoepen in de sneeuw Tot ver over de grenzen is het Oostenrijkse Bregenzerwald in Vorarlberg beroemd om zijn progressieve, duurzame architectuur in hout. Maar ook vanwege de gastronomie is dit misschien wel dé place to be in Oostenrijk. Wandelend in het zonnetje over gebaande sneeuwpaden bezochten we enkele bijzondere adresjes.

TEKST & BEELD JONATHAN VANDEVOORDE

J

e merkt het meteen als je vanuit het noorden bij Bregenz, tien minuten over de grens in Oostenrijk, de snelweg verlaat en links afslaat, de ber-

gen in. De huizen zijn sober en stoer, moderne houten villa’s met grote ramen staan prominent tussen eenvoudige chalets.

Op de dalbodem heeft menig oud boerenhof een façade met houten schubben, typisch voor de streek, maar een achterste deel dat strak is als een rubik’s kubus.

Naar de Tiroolse tierlantijntjes die zoveel wintersporters dat traditionele wintersportgevoel bezorgen, zul je lang moeten zoeken in het Bregenzerwald. Bijna alle gebouwen hier, oud en nieuw, zijn opgetrokken uit blank hout, simpel en functioneel, en de dorpen liggen er kraaknetjes bij: Zwitserland is maar een halfuurtje met de auto hier vandaan.

Bio-hotel

Egeners beroemde Käsknöpfle.

Oud en nieuw met elkaar verbinden, respect voor het verleden met een eigentijdse twist: het is het leitmotiv in de ontmoetingen die ik met enkele ondernemende Wälder heb tijdens een weekend winterstappen in het Bregenzerwald. Antonia Moosbruggers Bio-Hotel Schwanen in Bizau, een minuscuul dorp aan de zuidrand van het gebied, draait als een tierelier. Samen met haar man besloot Antonia in 2009 volledig op biologische ingrediënten over te BERGEN magazine 37

WINTERWANDELEN

Bregenzerwal

Blik op de Sienspitze (1600 m).

Winterwandel­ wegen zijn goed aangegeven.

Moment van bezinning naast een kabbelende bergbeek.

stappen. “Niet voor het geld”, benadrukt ze als ik een half uurtje van haar tijd krijg na mijn terugkeer van een prachtige sneeuwschoentocht vlakbij een skigebiedje in het dorp hiernaast. “Dan hadden we wel een groot hotel geopend. Tijdens de verbouwing hebben we het aantal kamers zelfs gereduceerd, van 24 naar 18.” Antonia leidt de keuken van Schwanen (haar zoon runt het hotel) en controleert scrupuleus alle bio-certificaten van haar leveranciers. “Ik wil precies weten wat mijn gasten op hun bord krijgen, en sta garant voor de versheid en authenticiteit van alle producten die we gebruiken”, bezweert ze. Dat betekent volgens Moosbrugger ook dat niet alles met regionale producten bereid kan worden, want ook dierenwelzijn en milieubewustzijn vind ze belangrijk en lang niet alle lokale veeboeren doen het volgens haar op dat vlak al zoals het hoort.

Sinds de omschakeling naar biologisch zit hotel Schwanen elk seizoen vol. Goed eten en drinken wordt als een levensmotto

38 BERGEN magazine

gevoerd, waarbij “goed” staat voor eerlijk, zonder toevoegingen en kwalitatief hoogstaand. Antonia’s roomstrudel met rozijnen is om de vingers van bij af te likken.

Gastronomie en wandelen De regio Bregenzerwald, die uit tweeëntwintig kleine gemeenten en dorpen bestaat, weet dat ze met haar architectuurprincipes – natuurlijke materialen, strak design, licht hout – en culinair zelf bewustzijn tot ver over de grenzen een reputatie heeft opgebouwd. De Wälder dorpen beseften dat ze toeristisch goud in handen hadden. Daarom heeft het bureau voor toerisme in de streek enkele winterwandelroutes uitgezet waar je van de ene Stube naar het andere Gasthof wandelt en er een culinaire gang uit een driegangenmaaltijd voorgeschoteld krijgt.

Bij elk adresje betaal je met een voucher. Die ontving ik bij mijn aankomst in hotel Wälderhof in Lingenau, samen met een uitvoerige wandelbeschrijving, wandelkaart en toeristische documentatie.

Met kaart en beschrijving in de hand ga ik de volgende ochtend na een stevig ontbijt met mijn collega op stap. We merken al snel dat we te veel laagjes aangetrokken hebben. Na een periode van flinke vorst heeft het de afgelopen dagen gemiezerd, waardoor hier en daar de sneeuw zelfs helemaal weg is. Nu wandelen we ons in het zweet onder een strakblauwe hemel.

Een merkbaar warme föhnwind blaast in ons gezicht.

Winterwonderland Via het dorpje Sibratsgfäll lopen we een prachtig bergdal in, het riviertje de Subersacht volgend, richting zuiden. Omdat de bergen rondom steeds hoger worden en de bossen dichter, ligt hier nog meer dan genoeg sneeuw. De wandelstokken zijn geen overbodige luxe, want hier en daar maken plakken ijs onder het platgewalste sneeuwwandelpad het ons aardig lastig. Overal komen we verse dierensporen in het poeder tegen, waarbij die van de sneeuwhaas het in aantal

Jagdgasthaus Egener is een prach­ tig gerestaureerde voormalige zomer­ boerderij.

Hubert Egener maakt een praatje met de gasten.

Op de Baum­ gartenalpe boven Bezau maakten we vanaf het kabelbaan­ station een heerlijke wandeling op sneeuwschoenen.

winnen van die van vossen en reeën. En kijk: hier heeft een groot hert gelopen! We spotten een edelhert dat staat te grazen op een stukje sneeuwvrije bergweide aan de overkant.

Het doel van onze wandeling is het Jagtgasthaus Egender dat we na een drietal uur bereiken. De gerestaureerde voormalige zomerboerderij staat tussen andere, voor

het seizoen gesloten boerderijen op een Vorsäss, een bergweide waar de koeien door de boeren uit het dal in voor- en najaar naartoe gebracht worden. Nu kun je bij Egender een hapje eten en overnachten in prachtige kamers. We gaan voor Hubert Egenders beroemde, versgemaakte Käsknöpfle, een soort deegwaren met vier verschillende bergkazen erin verwerkt en geroos-

terde uitjes. En hoe lekker ze in de buitenlucht ook smaken, we slagen er niet in de enorme portie helemaal op te maken.

Oud en nieuw Er is iets aan deze herberg: alles lijkt oud en nieuw tegelijk. In kan het niet plaatsen en vraag naar de eigenaar. Het is rustig, enkele oudere mannen met een poedel BERGEN magazine 39

WINTERWANDELEN

Bregenzerwal

Antonia Moos­ brugger van hotel Schwanen: passie voor eerlijke ingredi­ ënten.

Antonia's Apfelstrudel.

BERGWIJZER CULINAIR ARRANGEMENT

drinken een wijntje in de Stube. Hubert Egener komt ons begroeten en heeft wel even tijd. “Zaterdag en zondag draaien we hier een vol restaurant en zijn ook alle kamers verhuurd.” Hij vertelt over de geschiedenis van de boerderij, die nog van zijn grootouders is geweest. In 2014 heeft hij het gebouw in erbarmelijke staat overgenomen, volledig onttakeld en weer opgebouwd. Daarbij heeft hij alle oorspronkelijke materialen – balken, deuren, plinten, zelfs de twee kachels – gerestaureerd, van verf ontdaan en weer geïntegreerd in deze nieuwe ‘oude’ herberg. “Met stukken hout die overbleven hebben we de zitbanken, stoelen en tafels van de Stube gemaakt”, lacht Hubert. Ze zien er oud uit, maar het design is minimalistisch. Vandaar mijn verwarring!

Hubert laat ons een fotoboek zien met beelden van tijdens de verbouwing: het project heeft hij in amper zeven maanden af gekregen, “mede dank zij de hulp van héél veel vrienden en kennissen”. Het resultaat oogt verbluffend authentiek. Ook de kamers: ze zijn allemaal anders. Hubert: “We wilden bovendien geen chemische stoffen in de materialen, van de geur van alpendennenhout slaap je immers beter. Daarom hebben we alle verfresten van de oude meubels verwijderd. De herberg is een eerbetoon aan mijn familie van harde werkers. Vroeger hebben ze met ezels alle materialen naar boven moeten slepen. Balken werden met een handbijl ter plekke vierkant

Een culinair arrangement voor een winter­ wandeldag kost, naargelang de locatie, tus­ sen 38 en 45 euro per persoon en bestaat uit een ontbijt, middagmaal en dessert in drie verschillende herbergen. Ook een bus­ kaart kan op verzoek in het arrangement opgenomen worden. Het openbaar vervoer in Bregenzerwald is uitstekend geregeld, dus bussen is makkelijk.

Alle in de reportage genoemde ondernemin­ gen (en nog veel meer) participeren in het programma.

Je koopt het arrangement vooraf via: www.bregenzerwald.at/thema/essen/

gehakt. Toen werd hun boerderij in 1930 door bliksem getroffen en brandde helemaal af. Ze hebben hem helemaal opnieuw gebouwd.”

Zoals zoveel boerderijen in Bregenzerwald is de voorkant van het Jagtgasthaus in traditionele stijl opgetrokken, met een façade van geschubde houten spanen, kleine ramen en luikjes in natuurlijk hout. De achterkant is sober en modern vormgegeven, “een afspiegeling van de traditie”, aldus Hubert. “Het stalgedeelte van de boerderij had vroeger ook geen ramen en onnodige versieringen. Mensen waren immers straatarm, ze hadden in het dal ook al een boerderij te onderhouden. Daarom is de Wälder bouwstijl zo strak, omdat hij vooral functioneel was.”

We nemen afscheid van Hubert en nemen nog wat foto’s van deze idyllische plek hoog in de bergen, waar oud en nieuw samenkomen, traditie en innovatie elkaar aanvullen. Onze bagage wordt vanuit Lingenau naar ons volgende logeeradres getransporteerd dus meer dan een dagrugzakje hebben we vandaag niet te torsen. En maar goed ook, want met Huberts heerlijke Käsknöpfle achter de kiezen hebben we genoeg ballast om mee te slepen. Op naar het dessert!

ZELF KOKEN?

Maak een afspraak met Karin Kaufmann in Egg en leer koken “zoals vroeger thuis”. En­ kel voor (vrienden)groepen en op afspraak (www.fraukaufmann.nat).

SLAPEN

Alle hotels en pensions zijn op www.bregen­ zerwald.at te reserveren. Wij logeerden met plezier in het Wälderhof in Lingenau (www. waelderhof.com) en in het heerlijke wellness­ hotel Post in pittoresk Bezau (www. hotelpostbezau.com). Ook Bio-hotel Schwa­ nen vind je in Bizau (www.biohotelschwanen.com).

ONZE TIPS

• Huur in Bezau sneeuwschoenen, neem de kabelbaan omhoog naar de Baumgarten en wandel van het kabelbaanstation via de Niederehöhe door een winterwonderland naar het Bergrestaurant Niedere en terug • Verken Vorarlbergs bijzondere architectuur: www.vorarlberg.travel/architektouren KAART

Kompass WK 292 Vorarlberg, 1:50.000 MEER WETEN?

• www.vorarlberg.travel • www.bregenzerwald.at Op Bergwijzer.nl/magazine/2017-5 vind je een videoclip (met drone­ beelden) van de sneeuwschoenwan­ deling die de auteur maakte op de Baumgartenalpe.

HET SCHEVE HUIS VAN DE FELBERS

In Sibratsgfäll, niet ver van Lingenau, staat in het gehucht Rindberg een huis helemaal scheef en van een andere rest alleen nog de kelder, de schoorsteen en een badkamermuur. Een bordje verklaart dat in mei 1990 een grote aardverschuiving, 250 voetbalvelden groot, alle huizen verwoest heeft of in een paar gevallen, zoals dit, enkele tientallen meters verplaatst. Het ‘scheve huis’ van de familie Felber is onbewoonbaar, maar kan op afspraak nog steeds bezocht worden. Ik heb alle moeite om mijn camera horizontaal te houden als ik een foto maak.

40 BERGEN magazine

Advertorial

Ontdek de stilte buiten de piste

Leer toerskiën in de Silvretta op de grens van Oostenrijk en Zwitserland

De gevorderde skiër die zonder problemen een zwarte piste afkomt, een goede conditie heeft en droomt van vrijheid is toe aan toerskiën. Toerskiën betekent ‘back to basics’: zonder skiliften loop je met vellen onder je speciale toerski’s naar boven om je afdalingsbochten in de uitgestrekte natuur te verdienen. Toerskiën gaat om de belevenis van het lopen en skiën in de diepe sneeuw, ver weg van het drukke skiresort. Hoewel de stap van pisteskiën naar toerskiën groot lijkt, valt deze met de juiste voorbereiding en begeleiding reuze mee!

Ski-huttentocht én beginnerscursus toerskiën in één Het Silvretta-gebied kenmerkt zich door vlakke hellingen die heel geschikt zijn voor de beginnende toerskiër. Tijdens deze beginnerscursus toerskiën wordt er aandacht besteed aan off-piste skitechniek, de speciale toerski-uitrusting en lawinekunde.

De week begint op de piste van Ischgl, die je meteen de eerste middag verlaat om offpiste naar de Heidelbergerhut te skiën.

Gedurende de week trek je verder naar de comfortabele Jamtal- en Wiesbadenerhut.

Met vertrekdata in februari, maart en april vormt deze bijzonder leerzame tocht de perfecte eerste stap op toerski’s.

Boeken www.mountain-network.nl/alpen-expedities/skireizen/toerskien-beginners/

Heb je vragen?

Aarzel dan niet om contact op te nemen met Lieke van Mountain Network via travel@mountain-network.nl of +31 (0)88 123 69 02

“Wat een fantastische week!

We hadden goed weer en de sneeuwcondities waren ook nog prima. Op één wat steilere helling na (op de laatste dag) is de tocht eenvoudig en vooral een kwestie van gaan. De gids was bekwaam en geduldig en wist de groep goed te ‘managen’. Enige fysieke conditie is wel een vereiste.”

(Charlotte, maart 2017)

LEZERSAANBIEDING

Speciaal voor lezers van Bergen Magazine biedt Mountain Network deze beginnerscursus toerskiën aan met €50 korting!

Duur: 7 dagen, waarvan 5 cursusdagen Data 2018: 18 t/m 23 februari, 25 fe-

Locatie:

Deelnemers:

4 tot 7

Speciale lezersprijs: € 1.095,- € 1.045,Instroomniveau: Stabiel een zwarte piste

bruari t/m 2 maart, 4 t/m 9

kunnen afdalen, enige erva-

maart, 20 t/m 25 maart, 8

ring met off-piste skiën,

t/m 13 april 2018

goede basisconditie

Silvretta, Oostenrijk BERGEN magazine 41

SNEEUWSCHOENWANDELEN

Silvretta

SANKT ANTÖNIEN, PRÄTTIGAU

Alp Gafia hoog boven het Gafiertal.

42 BERGEN magazine

“Hinter dem Mond, links” Door een uithoek van de Zwitserse Alpen Genieten van stilte in de winterse Alpen, het kan nog steeds. In het afgelegen Walserdorp Sankt Antönien besloten de inwoners dertig jaar geleden dat ze niet mee wilden doen aan de stormachtige ontwikkeling van het skitoerisme. Een beslissing die uit geldgebrek werd genomen maar later het fundament bleek te zijn onder het behoud van een natuurparadijs voor (winter)wandelaars en toerskiërs.

TEKST & FOTO’S BERT VONK

Achterin het Gafiertal ligt het gehuchtje Litzistafel in perfekte harmonie met de natuur.

BERGEN magazine 43

SNEEUWSCHOENWANDELEN

H

Silvretta

inter dem Mond, links luidt de reclameslogan van het dorp Sankt Antönien in het noordoostelijkste puntje van Zwitserland. Wat zoveel zeggen wil als: afgelegener kun je het in Zwitserland-wintersportland niet meer vinden. En inderdaad, zodra ik van de brede weg naar skimetropool Davos linksaf geslagen ben en door de nauwe kloof Schanielatobel steil omhoog rijd, overvalt me een gevoel van eenzaamheid. Vlak voor het kleine Walserdorp wordt het dal vlakker. Rond het dorp rijzen de steile maar afgeronde bergen met oogverblindend witte hellingen op waaraan Sankt Antönien zijn faam als toerski- en sneeuwschoenwandelparadijs dankt. Mijn onderkomen, een gerenoveerde boerenhoeve, ligt aan een smal weggetje honderd meter boven het dorp. Mijn nieuwe winterbanden slippen in de verse sneeuw en ik vervloek mezelf in stilte: had ik toch maar die sneeuwkettingen in de kofferbak gegooid. In de ouderwetse gelagkamer van mijn hotel ontmoet ik een groep Zwitserse toerskiërs met gids. Ik vraag me af of ik wel een geschikte periode heb uitgekozen voor mijn geplande

44 BERGEN magazine

sneeuwschoentochten. Na de recente slechtweerperiode ligt er een dik pak verse sneeuw en heerst er Lawinenwarnstufe 3: erheblich. Maar de gids stelt me gerust. De mooie uitzichtsbergen rond het dorp, de Chrüez en de Eggberg, zijn prima te doen volgens hem.

Chrüez In het kielzog van de toerskiërs vertrek ik in de richting van de Chrüez, die zevenhonderd meter boven mijn hotel uittorent. Het is bijtend koud, maar op de stevige helling boven het hotel loop ik me snel warm. Ik passeer een sprookjesbos waar de takken haast bezwijken onder hun witte vracht en krijg even hoger vrij uitzicht over de omringende bergen. In het noorden is op de 2400 meter hoge Chüenihorn een uitgebreid stelsel van lawinehekken zichtbaar. Voor me zie ik de toerskiërs een mooi zigzagspoor trekken op de sneeuwkoepel van de Chrüez.

Even later sta ik naast hen uit te hijgen bij het topkruis. Jammer genoeg is het uitzicht door de opkomende wolken beperkt en ik daal dan ook snel af naar lager regionen. Na het avondeten vertelt mijn gastheer Toni me

Mijn hotel Michelshof ligt aan een besneeuwd weggetje honderd meter boven het dorp.

Vanaf de Eggberg zie ik hoe een eenzame toerskiër de kam naar het iets hoger gelegen Hasenflühli volgt.

over de geschiedenis van het dal. Rond 1300 vestigden de Walser zich in dit gebied zegt hij. De hellingen waren toen dicht bebost en lawines kwamen bijna niet voor. Maar in de loop van de tijd werden de bossen gekapt omdat de uitdijende bevolking behoefte had aan nieuwe weidegrond en hout voor de bouw van hutten en stallen. “Daardoor werd ons dal steeds vaker geteisterd door lawines.

Maar pas nadat in 1951 een geweldige lawine een deel van het dorp verwoestte zijn er beschermingsmaatregelen genomen. De lawinehekken die jij zag op de Chüenihorn maken herhaling van zo’n catastrofe onmogelijk. Ze zijn zestien kilometer lang en hebben 22 miljoen frank gekost.”

Eggberg Mijn tweede tocht voert me naar de Eggberg.

In het romantische Gafiertal passeer ik de

Onderweg naar de Carschinahütte lijkt het of een reus het landschap heeft geboetseerd uit witte klei.

BERGWIJZER Sankt Antönien is een klein bergdorp in het gelijknamige dal, een noordelijk zijdal van het Prättigau. Aan de noordkant wordt het dal afgesloten door het Rätikon. Sankt Antönien wordt omringd door vrij steile grasbergen die het tot een Eldorado voor toerskiërs en sneeuwschoenwandelaars maken. Vanuit Sankt Antönien lopen twee romantische kleine dalen, het Partnuntal en het Gafiertal, verder de bergen in.

BESTE PERIODE

donkerbruine hutjes van het gehucht Dörfji waar ooit het hele jaar door herders en boeren een onderkomen vonden, tot ook hier de witte dood toesloeg. Tegenwoordig worden ze alleen ’s zomers bewoond. Links van me zie ik prachtige skihellingen. En ongelofelijk genoeg geen skilift te bekennen. Aan het eind van het dal ligt de nederzetting Litzistafel. Volkomen stil is het hier. De hutjes liggen nog half in de schaduw van de imposante bergen die het dal afsluiten. Vanaf hier moet ik zelf sporen. Later stuit ik gelukkig op een bestaand spoor: halverwege het dal heb ik blijkbaar een afslag gemist.

De steile klim naar de top van de Eggberg is vermoeiend, maar levert geen bijzondere problemen op. Eenmaal boven word ik beloond met een 360 graden uitzicht op de bergkammen van het Prättigau. In het noorden zie ik – ingebed tussen hoge rotswanden – de Partnun-Alm, waar ik morgennacht ga slapen. Ik daal over de inmiddels al weer beschaduwde hellingen af naar het Gafiertal, waar mijn aandacht getrokken wordt door een enorm rotsblok. Dit is de befaamde Schlangenstein, waar volgens de legende de heilige Antonius alle slangen uit het dal voor eeuwig opsloot. Aan de bovenrand van het blok tekenen zwarte dennen en witte bergpieken zich als medusahoofden af tegen een donkerblauwe hemel. ’s Avonds neemt Toni de recente dorpsgeschiedenis onder de loep. “Eind jaren tachtig was er een informatieavond waar voor- en tegenstanders van de geplande Skischaukel met het Oostenrijkse Gargellen elkaar bijna te lijf gingen”, herinnert hij zich. Maar het resultaat van de heftige discussies was ontnuchterend. De investering bleek een maatje te groot voor de kleine gemeente en het plan werd afgeblazen. Nu zijn de inwoners blij met de beslissing van dertig jaar geleden.

“Ons dorp is een van de laatste plekken in de

Zwitserse Alpen waar toerskiërs en sneeuwschoenwandelaars nog van een ongerept winterlandschap kunnen genieten”, besluit Toni.

Partnun Alm In een kalm tempo loop ik omhoog naar de op 1800 meter hoogte gelegen Partnun Alm. In Berggasthaus Alpenrösli is het stil; de waardin is blij dat er iemand langskomt.

“Het seizoen is nog niet echt begonnen”, zegt ze. De sneeuwschoentrails zijn nog niet gespoord, maar het kan me weinig schelen. Het is hier zo mooi dat ik niet kan wachten om aan mijn tocht naar de 400 meter hoger gelegen Carschinahut te beginnen. Ik volg een vaag skispoor door een golvend heuvellandschap. De oriëntatie in dit onoverzichtelijke terrein blijkt lastig: Als de hut in de verte opdoemt blijk ik te veel links aangehouden te hebben. Het sporen wordt hier wel erg zwaar en de tochten van de afgelopen twee dagen zitten me nog in de benen. De laagstaande zon werpt fantastische schaduwen over het landschap. Het reliëf lijkt wel door een reuzenhand uit witte klei geboetseerd te zijn, zo plastisch doet het aan. Honderd meter onder de hut maak ik rechtsomkeer en loop in mijn eigen spoor terug naar Alpenrösli, waar ik mezelf trakteer op een groot glas bier op het terras. Ik blijf zitten totdat de stralen van de ondergaande zon de wanden van de Schijenflue rood kleuren.

De volgende morgen daal ik heel vroeg af, terug naar Sankt Antönien. Het dal ligt nog in de schaduw en de volle maan hangt net boven de horizon. Links daarvan baadt de Chrüez, waar ik enkele dagen geleden bovenop stond, al in het volle zonlicht.

Voor of achter de maan, wat doet het er toe. Ik hoop dat na mij nog heel veel natuurlief hebbers de weg naar dit ongerepte dal weten te vinden.

Tochten vanuit Sankt Antönien januari t/m maart; tochten vanuit Partnun februari t/m april.

VERVOER

Sankt Antönien is uitstekend bereikbaar per openbaar vervoer: trein tot Küblis in het Prättigau, daarna met de postbus naar Sankt Antönien. Alle beschreven tochten starten direkt vanuit Sankt Antönien.

SLAPEN

Meerdere hotels in Sankt Antönien. Op de Partnunstafel in het bovenste Partnuntal liggen twee berghotels, Alpenrösli en Berghaus Sulzfluh (beide: www.sulzfluh.ch), die allebei vanaf een parkeerplaats even buiten Sankt Antönien in een uur bereikbaar zijn te voet, met sneeuwschoenen of toerski’s.

GELOPEN TOCHTEN [DAGEN ROOD]

De beschreven tochten zijn erg populair, dus je zult er meestal ski- of sneeuwschoen­ sporen aantreffen.

• Dag 1: Sankt Antönien (1420 m) – Chrüez (2195 m). 800 m, 5-6 uur, moeilijkheid: WT2 (“mittel”) • Dag 2: Sankt Antönien, Ortsteil Rüti (1460 m) – Eggberg (2202 m). 750 m, 4-5 uur, moeilijkheid WT2.

• Dag 3: Sankt Antönien, Ortsteil Rüti (1460 m) – Partnunstafel – Carschinahütte (2220 m). 750 m, 5-6 uur, moeilijkheid WT2.

Let op: Alle tochten zijn hooggebergtetochten in deels vrij steil terrein (hellingen tot 30 graden). Over het algemeen veilig te maken bij Lawinenwarnstufe 1/2. Zie ook Zelfstandig of met gids op bladzijde 73.

KAARTEN

• Snow Trail Map 03 Prättigau, 1:50.000, ISBN 9783909118748 • LK Schweiz Blatt 238T Montafon en 248T Prättigau, 1:50.000 LEESTIPS

• Das grosse Schneeschuh Tourenbuch der Schweiz, David Coulin, AT Verlag, ISBN 9783038004847 • Wandern und geniessen im Winter, Heinz Staffelbach, AT Verlag, ISBN 9783038003854 Meer winterse wandeltips vind je op Bergwijzer.nl/magazine/2017-5 BERGEN magazine 45

HS2 RUNNING LIGHT Dé hardloop lamp voor iedereen

EENVOUDIGE BEDIENING

Alle lichtstanden bereikbaar via één grote drukknop aan de zijkant

LANGE BRANDTIJD OP HIGH POWER

Output

Max

Throw

400

18

85

LUMEN

UREN

METER

ALTIJD DE JUISTE LICHTHOEK

Dankzij de LiPo accu kan de lamp ruim 2 uur branden op 400 Lumen

De lamp is 180° verticaal kantelbaar

OPLAADBAAR, LICHT EN COMPACT

De juiste combinatie voor trailrunnen en hardlopen

GRADUAL BRIGHTNESS CHANGES

Wisselen tussen de lichtstanden gebeurt geleidelijk voor extra comfort tijdens gebruik

DUAL LED VOOR MAXIMAAL LICHTBEREIK De LED’s geven een verstralende, breedstralende of gecombineerde lichtbundel

EXPERIENCE INNOVATION AT ITS FINEST www.olightworld.net

H1 NOVA

H1R NOVA

H2R NOVA

TOT OP ZEKERE HOOGTE

TEKST & FOTO SIMONE VAN VELZEN

elkaar, maar gaan dan – met een diepe zucht

mineralen van de stenen likt, vormt zich een

A

– ook liggen. Ik krijg de indruk dat de mannen

grote natte speekselvlek. Ook de toeristen

ls ik vanuit Zwitserland via de Col de la

zich stierlijk vervelen.

brengen reuring. De ene na de andere waagt

Forclaz de Franse Alpen binnenrijd, stop

“Wat doen ze hier toch zo laag op de Col des

zich steeds dichter bij de bokken voor een nog

ik altijd even bij het natuureducatiecen-

Montets?” vraag ik aan de dame van het educa-

betere selfie. Wat een lef! Of hebben die toeris-

trum van het Aiguilles Rouges-natuurreservaat

tiecentrum, want meestal zie je deze stoere

ten de grote hoorns niet gezien, omdat ze

op de Col des Montets. Gewoon omdat het er zo’n

viervoeters hoog in de bergen. “Die arme jon-

alleen maar naar het schermpje van hun tele-

fijn plekje is. Maar vandaag hangt er wel een hele

gens zijn weggejaagd door hun vrouwen”, lacht

foon staren? Gespannen – en ook wel een beet-

bijzondere sfeer. Zodra ik mijn auto uitstap, sta ik

ze hartelijk. “In de lente hebben de geiten

je hoopvol – wacht ik op het moment dat één

plotsklaps middenin een groep alpensteenbok-

privacy nodig bij het bevallen en het grootbren-

van de beesten een enorme beuk tegen een

ken. Stuk voor stuk grote, imposante mannen

gen van hun jongen. Ieder jaar wachten de

toeristenkont geeft. Maar een confrontatie

met enorme sabelvormige hoorns.

mannen hier tot deze periode weer voorbij is.”

blijft uit. De bokken sjokken steeds netjes weg

De meeste bokken liggen wat te dutten of

Tijdelijk verbannen. Tja, wat kun je als steenbok

zodra een selfiemaker té dichtbij komt.

ongeïnteresseerd voor zich uit te staren. Af en

dan nog meer doen dan wat rondlummelen op

Als ik even later weer verder rijd richting Chamo-

toe schurkt er eentje op behendige wijze met

de Col des Montets?

nix, hoop ik dat de alpensteenbokken net als ik

het puntje van zijn hoorn op zijn rug. Eentje

Eén steenbok is wel druk in de weer. Hij staat

binnenkort weer terug kunnen keren naar het

kauwt op wat bladeren en twee andere doen

als een bezetene aan de muur van het educa-

gebied waar ze thuishoren: hoog in de bergen

een halfbakken poging om wat te stoeien met

tiecentrum te likken. Op de plek waar hij de

waar je je onmogelijk kunt vervelen.

BERGEN magazine 47

ANDERS BEKEKEN

Vanoise

Wat leeft er op

De steile rotswanden van de Aiguille du Fruit (3048 m) maken indruk. De immense kliffen torenen hoog boven de vallei uit en zijn het domein van behendige alpensteenbokken, vliegensvlugge rotskruipers en bikkelhard mansschild. Allemaal overlevers die prima aangepast zijn aan een leven in een verticale wereld.

TEKST SIMONE VAN VELZEN FOTO’S SAXIFRAGA FOUNDATION

G

rassprieten kietelen aan mijn blote benen, een zacht briesje blaast door mijn haren en even verderop zit een marmot op de uitkijk.

Dit is precies waarom ik zo van bergwandelen hou: eerst flink zweten tijdens de klim omhoog om vervolgens op een prachtig plekje in alle rust en vrijheid te ontdekken

48 BERGEN magazine

wat daar allemaal groeit, bloeit en rondscharrelt. Zo kwam ik een uurtje geleden terecht op de oevers van het kleine glasheldere Lac des Fées (1896 m) in de Vallon du Fruit, op de grens van het nationaal park van de Vanoise. In dit afwisselende landschap met z’n ongelooflijke diversiteit aan bergflora en -fauna kan ik mijn geluk niet

op. Overal barst het van het leven; in het kleine meertje, op de oevers van de razende bergbeek de Doron des Allues en in de bergweiden die bomvol staan met kleurrijke bergbloemen. En daarbovenop heb ik ook nog eens een fenomenaal uitzicht op de ruige puinhellingen en steile rotswanden van de Aiguille du Fruit (3048 m).

De koning van de rotswand Die rotswanden zijn het rijk van de alpensteenbok (Capra ibex), een dier dat bijzonder goed is aangepast aan een leven in een verticale wereld. Door zijn relatief korte poten (lees: laag zwaartepunt) is zijn balans uitmuntend. En als je ooit het geluk hebt gehad een volwassen bok in het wild te

spotten, dan zal je geheid – naast de enorme horens – zijn gespierde, atletische lichaam zijn opgevallen. Met een gewicht van soms meer dan honderd kilogram is een bok een imposante verschijning. Combineer dat met zijn rustige, kalme houding en het dier wekt een trotse, haast majestueuze indruk. Maar het meest bijzonder zijn

Hermelijn.

Foto: Mark Zekhuis Jonge alpensteenbok.

Foto: Willem van Kruijsbergen Gems.

Foto: Mark Zekhuis

BERGEN magazine 49

ANDERS BEKEKEN

Vanoise

Rotskruiper.

Foto: Edo van Uchelen V.l.n.r.: Raaf.

Foto: Harry van Oosterhout Tapuit.

Foto: Marijke Verhagen Slechtvalk.

Foto: Willem van Kruijsbergen

wellicht zijn hoeven, want die zorgen ervoor dat het dier zich op onvoorstelbaar behendige wijze over de steilste en gladste rotshellingen kan voortbewegen. Sommige hoefdieren (denk aan een ezel of paard) hebben moeite met het lopen over rotsen of op steile stukken, maar de hoeven van een alpensteenbok bestaan uit twee delen, een elastisch deel en een hard deel. Het elastische deel, de zool, ‘kleeft’ beter aan rotsen dan de zolen van mijn bergwandelschoenen. Bovendien kan de alpensteenboek de twee ‘vingers’ van zijn hoef spreiden waardoor hij uitsteeksels in de rots kan ‘vastgrijpen’. Ook helpt de spreiding van de vingers bij het remmen tijdens een steile afdaling. Daarmee zijn alpensteenbokhoeven niet alleen beter aangepast aan loodrechte hellingen dan mijn bergwandelschoenen, maar verslaan ze ook de hoeven van een gems (Rupicapra rupicapra). Zelfs de jongste en kleinste alpensteenbokjes kunnen op haast loodrechte rotswanden halsbrekende toeren uithalen en springen met gemak van de ene rotswand naar de andere. Uiteraard is het gevaarlijk terrein voor een kleintje, want één misstap en het valt in de diepte te pletter. Toch is een rotswand een prachtige plek om jongen groot te brengen, want hier zijn de kleine alpensteenbokjes veilig voor roofdieren.

schuilen in grotten en nissen, vliegen rotszwaluwen (Ptyonoprogne rupestris) er af en aan om hun hongerige kroost van insecten te voorzien. Maar zodra een ouderzwaluw het nest in de rotswand verlaat om te jagen, waagt het zich direct in het jachtgebied van de slechtvalk (Falco peregrinus) die met zijn vliegensvlugge stootduik gespecialiseerd is in het in volle vlucht vangen van kleine vogeltjes. Niet alleen zwaluwen, maar ook raven (Corvus corax) nestelen hier. Deze alleseters met zwart verenkleed zitten graag op hoge rotswanden met een uitgestrekt uitzicht vanwaar ze hun rauwe roep laten horen. Ook kleinere kraaiachtigen als alpenkauwen (Pyrrhocorax graculus) en alpenkraaien (Pyrrhocorax pyrrhocorax) zijn echte ‘rotsvogels’ waarvan de speelse duikvluchten altijd weer prachtig zijn om te zien. Rotsvogels hebben meestal relatief grote vleugels, zodat ze moeiteloos op de thermiek kunnen drijven. Neem bijvoorbeeld de steenarend (Aquila chrysaetos). Met zijn spanwijdte tot twee meter maakt hij moeiteloos gebruik van hellingstijgwinden. Maar de allergrootste rotswandbewoner is de lammergier (Gypaetus barbatus) met een spanwijdte tot 2,8 meter.

En met een beetje geluk kan ik, vanaf de voet van de Aiguille du Fruit, zo’n enorme gier voorbij zien glijden.

Nestgelegenheid

Maar de meest bijzondere vogel is wellicht de rotskruiper (Tichodroma muraria). Dit kleine vogeltje is buitengewoon moeilijk te spotten door zijn grijze schutkleur en zijn ontoegankelijke habitat. Toch heb ik er,

Ook vleermuizen en vogels maken gebruik van de veiligheid die de hoge, steile rotswanden van de Aiguille du Fruit met zich meebrengen. Terwijl vleermuiskolonies overdag

50 BERGEN magazine

Rotskruiper

enkele jaren geleden, hier niet ver vandaan, eentje gezien. Ik wandelde aan de andere kant van de Aiguille du Fruit toen ik op een lage klif plotseling iets zag bewegen. Het kleine grijze vogeltjes was op het net zo grijze gesteente moeilijk te zien, maar toen hij bewegelijk zijn felrode vleugels uitsloeg en ik me realiseerde dat het een rotskruiper was, rolde ik zowat van de berg van opwinding. Het vliegensvlugge vogeltje pikte met zijn lange kromme snavel in spleetjes en gaatjes naar insecten (een rotskruiper eet zowel de eitjes, larven als de volwassen diertjes). Daarbij ‘wandelde’ het zigzaggend over de verticale rotswand en sloeg hij voortdurend op vlinderachtige wijze zijn vleugels uit waardoor de markante rode kleur van de veren steeds eventjes zichtbaar werd en kleurrijk afstak tegen het grijs van de rotsen. Een uitermate bijzondere waarneming die ik niet snel zal vergeten!

Groen tussen het grijs Tja, en dan de plantenwereld. Wat voor groen kun je eigenlijk op zo’n steile rotswand verwachten? Slechts een select groepje planten kan er groeien, want op naakte rotsen gedijen alleen mossen en korstmossen. Maar in kleine scheurtjes en spleetjes groeien toch allerlei bloemetjes. Zo zijn steenbreken (saxifraga) echte rotsplanten die prima gedijen op een rotswand. Op de Aiguille du Fruit groeien verschillende soorten, zoals de zeldzame Saxifraga diapensioides. Ook vind je er de stevige bollen van kleine groene blaadjes met witte bloemetjes

V.l.n.r.: Alpenmansschild.

Foto: Willem van Kruijsbergen Rotssilene.

Foto: Willem van Kruijsbergen Zwitsers mansschild.

Foto: Jeroen Willemsen

van het Zwitsers mansschild (Androsace helvetica), ook een typisch hooggebergteplantje.

Opvallend is dat de plantensoorten die je even verderop op Mont-Coua (2869 m) tegenkomt heel anders zijn. Ondanks dat de twee bergen vlak bij elkaar liggen, is de rotsvegetatie verschillend. Dat komt door het verschil in gesteente; terwijl de Aiguille du Fruit uit basisch kalksteen bestaat, bestaat Mont-Coua uit gneis, een silicaatrijk (kwartshoudend) gesteente. Daarom groeien er op Mont-Coua rotsplanten als rotssilenes (Silene rupestris) die silicaatrijke rotsen prefereren.

Het kalkminnende Zwitsers mansschild dat op de Aiguille du Fruit groeit, zal je er niet tegenkomen, maar wél het kalkmijdende alpenmansschild (Androsace alpina). Zo kun je aan de vegetatie merken met welke steensoort je te maken hebt en over het algemeen vind je op kalksteen een grotere soortenrijkdom dan op silicaatrijk gesteente.

KAART

Carte de randonnée IGN, 3534OT Les Trois Vallées Modane, Parc National de la Vanoise,1:25.000

BERGWIJZER De Aiguille du Fruit (3048 m) ligt op de grens van het Parc National de la Vanoise in het Franse departement Savoie. De berg vormt een scheiding tussen de valleien van Méribel en Courchevel en wordt van alle kanten omringd door afwisselende wandelgebieden in woeste berglandschappen. De rotswanden uit dit artikel zijn te zien vanuit de Vallon du Fruit, toegankelijk via het natuurreservaat Plan du Tuéda.

SLAPEN

Refuge du Saut (2126 m) is open vanaf 15 juni tot 15 september en is te bereiken vanuit het zuiden van de vallei van Méribel via het Lac du Tuéda en de Vallon du Fruit. Vanaf de Tuéda-parkeerplaats is het ongeveer 2 uur wandelen. Zie: www.refuges-vanoise.com

LEESTIP

Guide écologique de la Vanoise – Itinéraires de randonnée et initiation à l’écologie de montagne, P. Gensac, Editions GAP, 2000, ISBN 2741702438 WAT LEEFT ER IN...?

In de serie Wat leeft er in…? deelt Simone van Velzen haar kennis en enthousiasme over de bijzondere natuur die je in de bergen op je pad tegenkomt. Simone studeerde wildlife management aan het Van Hall Instituut in Leeuwarden en woont nu in Chamonix-Mont-Blanc waar ze haar passie voor natuur en buitensport naar hartenlust kan combineren.

Volg Simone op: www.facebook.com/ natuuropjebergpad

Lager en lager Dieren lijken zich minder aan te trekken van het verschil in geologische of chemische samenstellingen van de rots, maar uit welke steensoort een rotswand ook bestaat, hoe lager je komt, des te meer soorten zich er vestigen. Aan de voet van de imposante Aiguille du Fruit liggen ruige puinhellingen waar kleine vogeltjes als tapuiten (Oenanthe oenanthe) en alpenheggenmussen (Prunella collaris) af en aan vliegen en hermelijnen (Mustela erminea) speuren naar kleine zoogdiertjes als sneeuwmuizen (Chionomys nivalis) en veldmuizen (Microtus arvalis). En nog lager, op de idyllische oevers van het kleine Lac de Fées, begeef ik me in het milieu waar ik me als bergwandelaar het beste thuis voel: tussen de marmotten en een eindeloze verscheidenheid aan alpenbloemen. Van grote hoogte komen de rotswandbewoners soms ook even naar beneden; een steenarend om er een marmot weg te grissen of een lammergier om er een kadaver op te sporen. En ik? Ik geniet met volle teugen van de beestjes en bloemetjes aan mijn voeten!

WANDEL MEE MET BERGEN MAGAZINE in landschappen tijdens de mooiste dagwandelingen in de beroemdste natuurparken van Utah, Arizona en Colorado. Ook minder bekende parels worden bezocht, zoals Goblin Valley en de indianenruïnes van Mesa Verde National Park. We sluiten de reis af een afdaling in de Grand Canyon!

28 september – 13 oktober 2018 Prijs: € 2095 p.p., excl. vlucht, in gedeelde Voor de vierde keer op rij organiseert en

kamer+ontbijt. Inschrijven kan tot 30 juni. Wie

begeleidt hoofdredacteur Jonathan Vande-

boekt vóór 15 februari, krijgt € 100 p.p. kor-

voorde een volledig verzorgde 2-weekse

ting. Minimum 5, maximum 10 deelnemers.

wandelreis naar de nationale parken in het Amerikaanse Westen.

Meer weten en inschrijven?

Overweldigende canyons en bergen, dag na

Kijk op Bergen Magazine/lezersreizen

dag! Zion, Bryce, Arches, Monument Valley…

of mail naar onze hoofdredacteur:

Wie kent ze niet? Verbaas je over de afwisseling

jvandevoorde@bergenmagazine.nl

Deze reis wordt aangeboden i.s.m. Mild Adventures. Ook voor huttentochten op maat naar Oostenrijk, Wallis en de Dolomieten kunt u op ons rekenen!

BERGEN magazine 51

WANDELEN

Gotthardmassief

100 kilometer over ’s werelds langste spoorwegtunnel

De vorig jaar officieel in gebruik genomen ‘GTT’ is een bewegwijzerde vijfdaagse bergwandelweg die twee werelden met elkaar verbindt. Terwijl diep in de berg Zwitserse treinen in luttele minuten door de nieuwe Gotthard Basistunnel denderen, loop jij vanuit het kanton Uri dagenlang in alle rust door Graubünden naar het zonnige Ticino aan de zuidkant van het Gotthardmassief.

TEKST & FOTO’S TJEERD VISSER

52 BERGEN magazine

E

en wereldverbinding: SchipholZürich, klein stukje lopen naar de trein, tweemaal snel overstappen en uitstappen in Erstfeld. Ik ben er sneller dan op Vlieland en Marja staat er al.

Met een rood koektrommelachtig kabelbaantje zweven we direct omhoog, weg van de Gotthard-snelweg in het dal. Het doet mij denken aan het speelgoedkabelbaantje dat

Op weg naar de Passo Predèlp: recht boven de Gotthard Basistunnel.

De lange hangbrug van Mutschnengia.

Uitzicht vanaf de Passo Predèlp. De bergpas ligt pal boven het tracé van de Gotthardtunnel.

Foto: Gotthard Connects

ik ooit als klein jochie had gekregen van familie die in Zwitserland op vakantie was geweest: je kon hem zelf naar de bovenkant van de tafel takelen. Nostalgie is een van de mooiste vormen van gemoedsrust.

Onze eerste stappen op de Gotthard Tunnel Trail zetten we hier in Uri, één van de drie oerkantons van het land. Zwitserser krijg je het niet. We wandelen op en af en komen

Hoe slechter het pad eruit ziet, hoe groter de kans dat je goed zit op twee vissers na niemand tegen. Blijkbaar liggen er hoger in het massief wat meertjes.

We passeren gehuchtaanduidingen als Schwandiberg, Strängmatt en Geissnossen.

Soms wat steenslag, soms uitbundige plantengroei, amper belopen. Op de Waldiberg, net als ik mij af begin te vragen wanneer die vierhonderd meter lange afdaling gaat beginnen, hangt daar voor ons een minikabelbaan klaar. In deze zelf te bedienen bak zeilen we in één klap naar beneden, recht op ons pension in Bristen af. Waar we in zwierig Schwiizerdütsch worden verwelkomd.

Wienerli en Wächte In straf tempo stiefelen we al vroeg via Hinter Etzliboden naar de fraaie Etzlihütte op 2052 meter. Nat van de mist komen we daar aan. Binnen laten we ons de warme bak soep met Wienerli goed smaken. Berggids René gaat ons vanaf hier begeleiden naar de vierhonderd meter hoger gelegen Mittelplatten. René kiest voor de winterroute want het gewone wandelpad ligt ook eind juni nog bedolven onder het wit. Eenmaal boven wachten ons de gehoopte vergezichten, maar ook zwaar overhangende sneeuwranden. Wächte op z’n Duits. Iets om zéér alert op te zijn aan het begin van de afdaling. Kijken, prikken en uiteindelijk op de juiste plek dwars door zo’n sneeuwrand

omlaag en vervolgens uitlopen over de sneeuwvelden. Wanneer het spannendste achter de rug is, groet René ons wat formeel, om de benen te nemen en voor ons uit in het bos te verdwijnen.

Het Val Mila waarin Marja en ik ons nu bevinden blijkt vergeven van de koeien die zo hun eigen idee hebben van wat je met een wandelpad kunt doen: unglaublig dreckig! De duizend meter dalen naar Sedrun is pittig voor de knieën. Een lift van een quadbestuurder, al betreft het slechts de laatste honderd meter hoogteverschil, is daarom een groot geschenk. Aan het eind van de namiddag stommelen we na tien uur wandelen ons hotel in Sedrun binnen.

Leve de uitvinder van de douche!

Hangbrug van Mutschnengia ’s Ochtends een relaxte start over een Waldweg, tevens MTB-route 1. Genieten van de schaduw van het bos zo lang het nog kan, want de hemel is strakblauw. In de diepte ontwaar ik het fameuze klooster van Disentis. Vrij onverwacht moeten we via een slecht pad steil naar beneden, naar Mutschnengia. Twijfel over het juiste pad is hier gerechtvaardigd: hoe slechter het eruit ziet, des te groter de kans dat je goed zit.

Mutschnengia mag je echter niet missen. Te midden van dit groepje authentieke houten huisjes staat een Zwitser op leeftijd hout te splijten. Ter aanvulling van de toch al imposante hoeveelheid brandhout die hier zorgvuldig ligt opgestapeld tegen bijna alle wanden van de huizen. En om de hoek ligt de hangbrug, als een foto. En helemaal BERGEN magazine 53

WANDELEN

Gotthardmassief

Op de Passo del Sole ligt nog flink sneeuw.

Mutschnengia. De indrukwekkende hoeveelheid brandhout moet blijkbaar aangevuld.

Zelfbedieningskabelbaantje Waldiberg– Bristen. Foto: Michael Meijer

voor ons alleen. Hangbruggen zijn namelijk het leukst wanneer je ze voor jezelf hebt.

Loop je er met anderen overheen, dan weerhoudt dat je ervan te schommelen.

Maar alleen…

Hottub & wijn We wandelen inmiddels door het Val Medel. Alweer relaxed, door nog niet gemaaide bloemenvelden en langs een frisse bergbeek. Vanuit het gehucht Acla brengt de postbus van 13:46 uur ons naar het Hospiz op de Lucmanierpas. Gelijk inchecken zodat we ’s middags zonder bagage het dal van de Brenno in kunnen wandelen. Een wijds dal met korte dennenbomen, een beetje zoals modelbouwers boompjes plaatsen in hun kunstlandschap.

Een volstrekt andere sfeer dan gisteren (alpien) en eergisteren (woud). We hebben

54 BERGEN magazine

Ticino bereikt. Hier wordt Italiaans gesproken, terwijl dat vanochtend nog RetoRomaans was en gisterochtend Duits. Eenmaal in Acquacalda begrijp ik waarom Marja hier naartoe wilde: in het bos staan hottubs geplaatst. Tikje mondain wellicht, maar wat is daar met een glas witte wijn erbij fout aan? Een late postbus brengt ons terug naar het Hospiz boven op de pas.

Rico Piazzalonga De Passo dell’Uomo blijkt een eitje: van 1900 naar ruim 2200 meter hoogte in minder dan een uurtje over een breed karren spoor. Het doet een beetje denken aan de oude militaire wegen zoals je die in Noord-Italië en Slovenië in de bergen tegenkomt. Daarna door naar de Passo del Sole waar nog een flink sneeuwveld blijkt te liggen. We zijn ditmaal zonder gids, hetgeen Marja wat onzeker maakt,

maar we komen eroverheen. Direct na de pas komt een eenzame bergwandelaar in korte broek ons tegemoet. Rico Piazzalonga blijkt ingenieur van beroep, is geboren in Sedrun, woont nu in het zonnige Lugano en heeft de afgelopen vijftien jaar aan de Gotthard Basistunnel gewerkt. Terwijl wij met hem staan te praten realiseer ik mij dat die tunnel, mede dus zijn werk, hier toevallig min of meer loodrecht onder ons door de berg loopt. Rico is niet bepaald een bergwandelaar maar hij wil het project waar hij zo lang aan heeft gewerkt afsluiten met een wandeling over in plaats van door de tunnel.

Want dat stuk kent hij al.

Omkeren Het dal waarin we ons vanaf de Passo del Sole stapvoets begeven ontvouwt zich traag maar indrukwekkend. Beneden meandert een riviertje en rechts, aan de overkant, moet ergens de laatste hindernis van vandaag liggen, de Passo Predèlp. Maar het zit niet mee: steeds grotere verijsde sneeuwvelden bedekken het pad, waarbij de afgrond links van ons fors steiler wordt. Zonder gids en zonder pickel blijkt het lastig om treetjes in de sneeuw uit te schoppen.

Bovendien is de pas nog altijd niet in zicht.

Doorgaan is onverstandig: Rico is al een tijdje uit zicht en we zijn helemaal alleen.

De kapel van Calonico.

Eindpunt van de Gotthard Tunnel Trail bij Pollegio.

een rieten bezem en een moderne auto. Dit is leven in een Zwitsers bergdorp met Italiaanse inslag anno 2017.

Berenkuil

Omkeren dus. Die beslissing voelt goed.

Vrolijk waden we beneden door het riviertje en via een fijne route die we anders nooit gemaakt zouden hebben, dwars door een larixbos, bereiken we Acquacalda. Precies, van die hottubs. Het kost Marja weinig moeite om een lift voor ons te regelen naar Olivone, vanwaar we via Biasca met de postbus Faido in het Ticinodal bereiken.

Marja gooit nog een keer haar duim in de lucht en zo bereiken we, helemaal om het bergmassief heen, alsnog het gehucht Predèlp. Daar ligt immers net onder die vermaarde Passo Predèlp, onze agriturismo.

Konijn met limoncello Via Cari en het sympathieke dorpje Campello dalen we ’s ochtends over een soort trap direct vijf honderd hoogtemeters af totdat we de ‘2’ ofwel de Strada Alta bereiken.

De complete Strada Alta is 45 kilometer lang en loopt van Airolo tot aan Biasca. Wij pakken hem net boven Faido op. De wandelweg is hier groen, soms breed, makkelijk te belopen en biedt regelmatig fraaie vergezichten op het dal en de bergen aan de overkant van de drukke vallei. Het allermooist zijn de dorpjes: Figgione, Muriengo, Tengia (lunchstop!) en natuurlijk Calonico met z’n prachtig gelegen kerk. Onderweg passeren we ook regelmatig watervallen en schaduwrijke stukken bos, heel anders dan het alpiene décor van de afgelopen dagen.

Wanneer we al vroeg Anzonico bereiken besluiten we hier te overnachten. De Osteria Anzonico biedt leuke, knusse kamers en de hele avond ligt hun terras perfect in de zon. Heerlijk gegeten: salade, als hoofdgerecht konijn en ter afsluiting een limoncello. Terwijl ik van m’n glas nip kleurt de zakkende zon de bergen blauwgrijs. Dwaal gerust in het avondzonlicht even door de straatjes van Anzonico en neem de manier van leven hier in je op. Viermaal per dag stopt hier een klein postbusje (de echte postbus past niet op het bergweggetje), de huizen zijn oud maar tot in de puntjes onderhouden en voor iedere deur prijkt

Vandaag gaat het laatste stukje van de Gotthard Tunnel Trail volledig over de Strada Alta. We struinen door vers gemaaide weilanden, donkere beuken- en kastanjebossen en door vrijwel uitgestorven dorpen. Ergens speelt zowaar een kind, ergens anders wordt met een kettingzaag een boom geveld. Hoogtepunt is een waterval tussen Cavagnago en Sobrio. Hij is niet groot of hoog, maar sereen en in harmonie met de omgeving. Minder sereen moet ooit de berenkuil zijn geweest die het pad verderop kruist. Een héél diep gat: arm bruintje.

Opvallend lang blijft de Strada Alta aan de 1100 meter hoogte tippen maar uiteindelijk gaan we dan toch onverbiddelijk omlaag. En omlaag en omlaag. Totdat m’n horloge 325 meter hoogte aangeeft en we in Pollegio staan. Net zo hoog als onze Vaalserberg. Alweer een waterval en een bankje markeren hier het eind van de GTT, of zo je wilt het begin. Honderd kilometer te voet over ’s werelds langste spoorwegtunnel: de treinen zoeven nu heen en weer, het infocentrum over dit megaproject blijkt hier inmiddels opgedoekt maar Bistro 57 is er nog wel. Pech dat het net gesloten is.

BERGEN magazine 55

WANDELEN

Gotthardmassief

bahn.ch): in weekend of op afspraak. Seilbahn Waldiberg–Bristen (www.seilbahnen-uri.ch).

BERGWIJZER De Gotthard Tunnel Trail (GTT) is een 100 kilometer lange bewegwijzerde vijfdaagse bergwandeltocht in het Gotthardmassief door centraal Zwitserland. Vanuit het kanton Uri gaat het via Graubünden naar Ticino. Door een deels ruige, bij tijd en wijlen weinig belopen bergwereld de zon tegemoet. Zuid-noord lopen kan ook.

BESTE PERIODE

Juli t/m september. Zowel het oversteken van de Chrüzlipas (2347 m) als de Passo Predèlp (2448 m) kan vroeger in het seizoen problemen opleveren in verband met (steile) sneeuwvelden.

SLAPEN

• Gasthaus Alpenblick (www.gasthaus-alpenblick.ch) in Bristen.

•O .a. Hotel Soliva (www.hotelsoliva.ch) in Sedrun.

• L ukmanierpass Hospiz (www.lukmanierpass.ch) • Agriturismo alla Meta (www.allameta.ch) in Predèlp.

• Osteria Anzonico (www.osteriaanzonico.ch) in Anzonico.

GELOPEN TOCHT

• Dag 1 Seilbahn Erstfeld (465 m)/Schwandi (1112 m) – Kilcherberg (1159 m) – Seilbahn Waldiberg (1178 m)/ Bristen (770 m).

Duur en hoogteverschil: 5 uur (mits 2x gebruik van kabelbaan), licht stijgen en dalen, T2.

Pad soms lastig te vinden (overwoekerd) maar niet steil. Seilbahn Erstfeld/Schwandi (www.schwandi-

56 BERGEN magazine

• Dag 2 Bristen (770 m) – Hinter Etzliboden (1330 m) – Etzlihütte SAC (2052) – Chrüzlipass (2347 m) of alternatief Mittelplatten (2487 m) – Sedrun (1404 m).

Duur en hoogteverschil: ruim 7 uur, 1807 m, 1180 m, T2.

Informeer bij Etzlihütte (www.etzlihuette.ch) welke route naar Sedrun wordt aangeraden in verband met sneeuw. Indien nodig gebruik maken van een bergwandelgids vanuit Etzlihütte.

• Dag 3 Sedrun (1404 m) – Stagias (1633 m) – Mutschnengia (1405 m) – Acla (1474 m) – Lucmanierpas (1917 m).

Duur en hoogteverschil: ruim 7 uur, ong. 800 m, 300 m, T2.

Tip: Bij Acla kan de postbus naar de Lucmanierpas genomen worden. Een middagwandeling naar Acquacalda (1756 m, postbus terug) is dan mogelijk.

• Dag 4 Lucmanierpas (1917) – Passo dell’Uomo (2218 m) – Passo del Sole (2376 m) – Passo Predèlp (2448 m) – Predèlp (1671 m).

Duur en hoogteverschil: 5½ uur, 872 m, 1168 m, T2/T3.

De Passo Predèlp is steil en mogelijk niet te doen bij sneeuwvelden.

Alternatief 1: na de Passo dell’Uomo direct door via de Cadagno-hut (korte dag, daar overnachten, volgende dag via het dorp Catto de Strada Alta oppikken).

Alternatief 2: vanaf Passo Sole doorlopen naar Acquacalda en vervolgens met postbussen ‘omrijden’ via Olivone – Biasca – Faido – Cari.

• Dag 5 Predèlp (1671 m) – Cari (1622 m) – Campello (1360 m) – Anzonico (984 m) – Sobrio (1128 m) – Pollegio (301 m).

Duur en hoogteverschil: 7 uur, 872 m, 1168 m, T2.

Grotendeels over de goed beloopbare Strada Alta.

Onderweg in Cari, Campello, Anzonico, Cavagnago en Sobrio zijn overnachtingsmogelijkheden.

KAARTEN

• Landeskarte der Schweiz, Blatt 1192 Schächental, 1:25.000 • Landeskarte der Schweiz, Blatt 256T Disentis/ Mustér, 1:50.000 • Landeskarte der Schweiz, Blatt 266T Valle Leventina, 1:50.000 LEESTIP

Gotthard Tunnel Trail, ISBN 9783033055872. Drie­ talig gidsje met alle noodzakelijke route-info. Te bestellen via www.gotthard-tunnel-trail.ch .

WEBSITES

• www.gotthard-tunnel-trail.ch • www.myswitzerland.com

7E JAARGANG NUMMER 29

|

W W W. V E R T R E K N L . N L

HET MAGAZINE VOOR WONEN, WERKEN EN LEVEN IN HET BUITENLAND

r in Verkrijgbaa l nke elke boekwi en via nl.nl www.vertrek

ALLES OVER EMIGREREN NAAR

Noorwegen ISBN 978-94-928-4006-6

E 6,95

n Ondernemen: Van patatje joppie naar ijshockey n Snakker du Norsk? n Typisch Noors n Koppang Camping: Gasten uit alle hoeken van de wereld n Eten & Drinken: De fameuze Noorse vissoep uit Stavanger n

BOEKENBERG

Met medewerking van reisboekhandel de Noorderzon, Arnhem www.denoorderzon.nl

THE SCOTTISH BOTHY BIBLE

I

edereen die in Schotland geweest is, kent de wijde uitgestrektheid van het

landschap, de groene bergen en de kleine huisjes. Veelal goed verscholen in het landschap heb ik ze altijd aangezien voor herdershuisjes of kleine boerenschuren.

Het bleken de Schotse vorm van alpenhutten te zijn, ofwel bothies. Een bothy is een vaak kleine hut voor kort verblijf. Ze zijn niet beheerd, kosten niets maar bieden wel een dak boven je hoofd en een plek om te koken. Volgens dit boek, het eerste overzicht in zijn soort, zijn er meer dan 150 bothies die gebruikt kunnen worden. Elk van deze hutten, van groot tot klein, wordt beschreven. Naast algemene informatie over de locatie en grootte van de hut, geeft de beschrijving ook een uitgebreide sfeerimpressie en één of meer routes rondom de hut. Er staan

VAN KAAP NAAR KAAP

mooie foto’s bij die niet zouden misstaan in een reisbrochure voor Schotland. Naast de

In 47 etappes van Cabo de Higuera aan de Golf van Biscaye naar Cap de Creus aan de Middellandse zeekust. Meer dan deze Rother-gids heb je niet nodig om de hele GR 11, de ‘Transpirenaica’ door de Spaanse Pyreneeën, te voltooien.

Met beschrijvingen, praktische informatie en kaartjes zoals we die van Rother gewend zijn.

Degelijk spul, en past in een broekzak.

informatie over alle beschikbare bothies geeft de ‘bijbel’ ook goede informatie over Schot-

Pyrenäen – GR 11. Transpirenaica – vom Atlantik zum Mittelmeer Annika Müller, Bergverlag Rother, ISBN 9783763344871, € 14,90

(Bart Kokee)

land zelf en hoe het land te bereizen als wandelaar. Wat heb je nodig, waar moet je op letten en wat moet je vooral niet doen. Feitelijke informatie wordt leuk afgewisseld met persoonlijke ervaringen. Door zijn formaat en gewicht is dit echter geen handige reisgids die je makkelijk in je rugzak meeneemt. Daarnaast ontbreken wandelroutes van bothy naar bothy, in het boek staat alleen hoe je per fiets of auto naar de verschillende hutten kunt komen. Toch is het een leuk en praktisch boek voor wie op een bijzondere manier Schotland wil leren kennen.

The Scottish Bothy Bible – The complete guide to Scotland’s bothies and how to reach them Geoff Allan, Wild Things Publishing Ltd., ISBN 9781910636107, € 19,99

BEPROEVING IN DE CANADESE WILDERNIS

H

et zal je maar gebeuren: tijdens een trektocht door de uitgestrekte Canadese wildernis verlies je tijdens een rivier-

weet hij het door zijn opleiding en ervaring heel lang vol te houden; veel langer dan de gemiddelde lezer van dit boek in ieder

oversteek, op tweehonderd kilometer van de bewoonde

geval. Door zijn schrijfstijl geeft hij interessante inkijkjes in de

wereld, je rugzak met je hele hebben en houden. Je hebt alleen

psyche van iemand die zich in een situatie van leven en dood be-

nog de (natte) kleren aan je lijf, een zakmes, een stukje touw

vindt maar weet hij ook de

en wat natte lucifers.

fantasie van de lezer te

Waar ieder normaal mens zou besluiten om rechtsomkeert te

prikkelen; je ziet het alle-

maken en over relatief bekend terrein terug te keren, besluit

maal zo voor je. De enige

Bart de Haas het avontuur aan te gaan en verder te trekken.

omissie is misschien een

Daarmee onderscheidt het boek zich meteen van veel andere

korte inleiding waarbij iets

survivalverhalen. Lange tijd twijfelt de schrijver zelfs of hij wel

meer op de levensloop van

terug moet keren naar de bewoonde wereld; zo hinkt hij eigen-

de schrijver wordt inge-

lijk voortdurend op twee gedachten. Zonder zweverig te worden

gaan. (Harald Pauli)

wordt de tocht, die niet van ontberingen gespeend is, ook een ontdekkingstocht naar zichzelf. Uiteindelijk echter – de winter nadert inmiddels snel – wint het verstand het van het gevoel en keert hij terug naar de beschaving.

Het boek leest vooral prettig omdat de schrijver zichzelf niet wegzet als een stoere avonturier, maar wel als een mens die grote twijfels kent en soms gewoon domme fouten maakt. Niettemin

58 BERGEN magazine

Reis door de Grote Leegte – Een zware beproeving in de Canadese wildernis Bart de Haas, Brave new books, ISBN: 9789402149364, € 21,95

Reisgids of wandelkaart nodig?

Ga naar Reisboekhandel De Noorderzon in Arnhem www.denoorderzon.nl

Naamloos-4

1

2012.01.19, 12.30

CÔTE D’AZUR ON THE ROCKS

D

e rotsen aan de Côte d’Azur en zijn Franse achterland zijn een waar paradijs voor rotsklimmers. Met

name de hoge kalksteenwanden van de Gorges du Verdon spannen hierbij de kroon. Maar ook andere formaties zijn het noemen meer dan waard, zoals de calanques bij Marseille met zijn waanzinnige landschappen, de spectaculaire Sainte Victoire dichtbij Aixen-Provence, de populaire rots van Chateauvert in de Var en de prachtige Gorges du Loup bij Grasse.

In februari 2017 bracht Rockfax UK de tweede editie uit van de Engelstalige gids voor rotsklimmers France: Côte d’Azur geschreven door Chris Craggs. Hij beschrijft in het 400 pagina’s tellende boek op een overzichtelijke wijze 25 schitterende rotsformaties van Marseille tot Monaco en een groot aantal andere locaties in het achterland.

Het beeldmateriaal is mooi en talrijk, de symbolen en korte omschrijvingen van elke route met details over bereikbaarheid duidelijk en simpel. Chris Craggs klimt al sinds de tachtiger jaren in Frankrijk. Zijn kennis en expertise komen in deze gids duidelijk naar voren. Côte d’Azur bevat een goede mix voor de rotsklimmer van

MEER DAN HET ANNAPURNA CIRCUIT

A

lles wat je van Cicerone verwacht, vind je in dit handige pocketformaat van deze gids over trektochten bij de Annapurna (Nepal). Degelijk opge-

schreven door mensen met passie al moeten ze zich wel in het ‘Cicerone-

enkel- en meerpuntsroutes. Door de verscheidenheid in

keurslijf’ persen.

rotsen en de ligging ervan is de keuze voor beklimmin-

De eerste uitgave van deze gids dateert van vóór de grote aardbeving van

gen niet makkelijk. Ze hebben alle echter één ding ge-

april 2015. Deze tweede uitgave houdt rekening met de nieuwe situatie ter

meen: voor welke rots er ook gekozen wordt, ze zijn al-

plaatse, die echter nog steeds verandert. Daarom houdt uitgever Cicerone

lemaal even mooi en uitdagend. (Astrid van Amerongen)

online een up-to-date pagina bij en beveelt de lezers aan om deze voor hun

France: Côte d’Azur Chris Craggs, Rockfax UK, ISBN 9781873341285, € 39,90

vertrek te raadplegen.

De gids begint met een ruime inleiding over land, cultuur, gewoontes maar ook veiligheid, gezondheidsrisico’s en de reisvoorbereiding, zoals het regelen van permits en een visum. Veel pagina’s met erg nuttige informatie voor als je ter plekke bent. Dan volgen 14 trektochten in de wijde Annapurna-regio, waardoor de auteurs een ruim aantal alternatieven kunnen bieden voor het zeer populaire en massaal belopen Annapurna Circuit. Uiteraard wordt ook deze uitgebreid behandeld.

Elke tochtbeschrijving heeft een korte samenvatting met start en eindpunt, lengte, aantal trekkingsdagen en de hoogste punt dat gepasseerd wordt.

Lange trektochten zijn opgeknipt in delen, waarbij voor elk deel een hoogteprofiel inzicht geeft in de uitdagingen van de dagetappes. Ook worden alternatieve routes beschreven voor als de wegen onbegaanbaar zijn of het hoogteverschil te zwaar is. En je krijgt informatie over wat er onderweg zoal te zien is.

Trekking Annapurna is dus je dagelijkse begeleider voor, tijdens en ook na je trekking, wanneer je weemoedig terugdenkt aan die bijzondere belevenissen tijdens je reis. Of, zoals Samuel Beckett het uitdrukte: “It’s the beginning that’s the worst, then the middle, then the end. But in the end, it’s the end that’s the worst.” (Kerstin Thederan).

Trekking Annapurna. 14 treks including the Annapurna Circuit and Sanctuary Siân Pritchard-Jones & Bob Gibbons, Cicerone, ISBN 9781852848262, € 22,– BERGEN magazine 59

WANDELEN

Connemara

60 BERGEN magazine

Croagh Patrick is Ierlands heiligste berg. Van verre is het door pelgrimsvoeten uitgesleten pad te zien.

Het was op de Fiets en Wandelbeurs dat ik aan de praat raakte met ene Mary Young uit Ierland en de vraag stelde of Ierland ook bergen heeft, echte bedoelde ik.

Een verontwaardigde blik en dan: “Sure, ik woon in Connemara en daar kun je je lol op! Kom maar eens langs.” Dit was dé kans voor mij om dat land van ruige landschappen en verhalenvertellers te bezoeken.

TEKST & FOTO’S MARCIA VAN BIJNEN

M

ary heeft woord gehouden en een drietal vrienden opgetrommeld om mij te begeleiden. Wanneer gids Kevin O’Callaghan me ophaalt in Westport voor de eerste top van onze Three Peaks Challenge, controleert hij mijn regenkleding en getuige zijn bedenkelijke blik heeft hij weinig vertrouwen in mijn jack. Kevins zorg komt voort uit de weersvoorspelling voor vandaag en zijn ervaring met toeristen die denken genoeg te hebben aan een huistuin-en-keuken-regenjack. Ik werp tegen, dat ik al menig hoogtemeter heb gekraakt in dit Zwitserse goretex’je met het bekende mammoetlogo op de mouw.

Aanvankelijk zou ik ‘inlopen’ op Ierlands heilige berg, Croagh Patrick, maar de plannen zijn omgegooid. Voor vandaag is de voorspelling een tikkie gunstiger dan voor morgen. Daarom geven we voorrang aan de hoogste en niet de heiligste berg van WestIerland: Mweelrea. Of Maol Réidh, zoals ze hier zeggen.

Mweelrea’s hoefijzer We parkeren de auto langs de smalle weg tussen de groene hellingen. Ik kijk mijn ogen uit. Een landtong tussen twee meren, of loughs zoals ze hier heten, vormt de toegang naar een hoefijzervormige steile wand. De 814 meter hoge top van Mweelrea gaat schuil in een donker wolkenpak.

We klunen een morene op, daar in de laatste ijstijd achtergelaten door een inmiddels verdwenen gletsjer. Kevin, die geoloog is, wijst me op een roodbruine steen die uit het conglomeraat steekt: rode jaspis. Het Sruhauncullin-moeras, waar een mooie beek doorheen meandert, willen we zo veel mogelijk ontwijken en dus winnen we snel hoogte op de steile linker bergflank. Die is overigens ook nog zompig genoeg en ik snap wel waarom Kevin zijn gamashen aan BERGEN magazine 61

WANDELEN

Connemara

Het houten bruggetje (midden van de foto) brengt ons droog naar de voet van Mweelrea.

V.l.n.r.: Een stuk jaspis steekt uit het conglomeraat.

Gids Kevin O’Callaghan vindt het maar niks, zo’n foto.

We kiezen de stille route naar Croagh Patrick.

heeft. Het is zure, venige grond hier en dat kan nooit goed zijn voor het leer van onze bergschoenen.

We buigen mee met de ronde bergkom en stijgen tussen twee beekjes door een steile geul naar een zadel. Ondanks de zwarte wolken die ik aan de overzijde van het dal zie hangen, is het nog steeds droog gebleven.

Stralen zonlicht schieten af en toe onder het loodgrijs door en lichten het groen en bruin van de hellingen stralend op. Superlucht!

Toch maant Kevin me mijn regenjack aan te

62 BERGEN magazine

trekken, want zodra we over het zadel heen zijn zal de straffe en vochtige Atlantische wind ons vol raken en die dringt door alle kleding heen. Hij heeft gelijk, natuurlijk. Na een paar luchtige stappen tussen rotsen door – “nee, je hoeft me niet te helpen” – beukt de wind vol op ons in. “Hold on, lassie”, grinnikt Kevin, als hij ziet dat ik letterlijk in een hoek van 45 graden kan leunen tegen de wind. Nu ben ik allang geen meisje meer, maar aardig klinkt het wel, zeker met die zangerige Ierse tongval. Ik knal mijn wan-

delstokken in de bodem en weet zo bij elke stap mijn evenwicht te bewaren en tegen de wind in te tornen. Verder zie ik het humoristische van de situatie wel in. Met drie stappen vooruit en één achteruit bereik ik over een brede rug de top. Ik zou nu over de oceaan moeten uitkijken, maar ik ben letterlijk met mijn hoofd in de wolken, dus dat kan ik vergeten. Geeft niet, het is een mooie tocht. Kevin maant me niet te ver opzij te stappen, want in de nevel schuilt een steile afgrond.

Uitzicht vanaf de helling van Mweelrea: links Glenncullin Lough, rechts Doo Lough. Een beek kronkelt door het Sruhauncullinmore.

Kylemore Abbey.

van heinde en verre de tocht naar de kapel op de top waar een mis wordt opgedragen.

De mensen uit de buurt gaan op Garland Friday, de vrijdag ervoor, omhoog.”

Dan zie ik ons doel liggen en, inderdaad, de vorm heeft wel wat van een hooimijt weg.

Wanneer we het uitgesleten pad bereiken, zijn daar veel wandelaars, veelal pelgrims, onderweg. De meesten hebben onhandige gympen aan, sommige gelovigen strompelen op blote voeten omhoog bij wijze van boetedoening. Als me gevraagd wordt of ik ook op pelgrimage ben, antwoord ik: “No madam, my soul is already as white as an Irish baby bum.” Geen haar op mijn hoofd die eraan denkt mijn bergschoenen uit te trekken. Vorig jaar was het weer zo slecht, dat de bergredding moest ingrijpen om de gelovigen van de berg af te halen. Tot groot ongenoegen van de geredden overigens.

Foto: Vincent Moschetti

Two peaks?

We dalen in één ruk af, waarbij we enkele malen ons kompas moeten raadplegen nu we geen overzicht over onze route hebben.

Met frisse buitenwangen ploffen we de auto in om naar Leenane te reizen, een dorpje aan Killary Harbour, een van de drie fjorden van het land. Maar eerst toont Kevin me de Standing Stone. Kevin vertelt: “Vanaf hier liepen ten tijden van de Great Famine hongerige boeren naar de landheer in Delphi House om te vragen om eten. Ze werden echter weggestuurd door de rijkaard, omdat, zegt men, hij niet gestoord wilde worden bij zijn avondeten. Enkele sloebers stierven onderweg naar huis.”

The Reek De volgende dag is dan toch eindelijk Croagh Patrick aan de beurt. Je kunt niet

naar Connemara komen en The Reek (hooimijt), zoals de bijnaam ervan luidt, niet beklimmen. Mijn begeleider voor vandaag, Ray McCullagh, tovert een extra regenjack tevoorschijn, meegegeven door... juist, Kevin. Ray zal me via een rustige route naar boven vergezellen. De stijging voert geleidelijk door gras en bloeiende heidevelden. Wanneer we op een lange muur stuiten, volgen we die verder. Als ik terugblik ontrolt zich een prachtig uitzicht over Clew Bay en het plaatsje Murrisk.

“Croagh Patrick was eens een heilige plek voor de Keltische druïden. Later zou onze beschermheilige Saint Patrick hier veertig dagen gevast hebben. Daarom is dit de heiligste berg van Ierland en een bedevaartplek”, vertelt Ray. “De laatste zondag van juli is Reek Sunday: dan maken pelgrims

Dag drie staat Ben Baun, een van de Twelve Bens op het programma. Als gids Alister Donald grijnzend komt aanlopen, valt hij met de deur in huis: “Er komt een zware storm aan, ik ga met jou beslist niet Ben Baun op. Te gevaarlijk, je zou er letterlijk afwaaien. Ik ga je wat van het omgeving laten zien.” Ali ontpopt zich tot een onderhoudende ‘reisleider’. Als we langs Killary Harbour rijden wijst hij me op Diamond Hill (442 m) in het Connemara National Park. “De bult ontleent zijn naam aan de glinstering van zijn gesteente als avondzon laag staat. Het zeldzame, groene Connemara marble wordt alleen langs dit deel van de kust gevonden.” En dan, wanneer de regen het landschap echt begint te geselen: “Laten we Kylemore Abbey induiken. Dat is echt een bezienswaardigheid, zo mooi als het aan het fjord ligt.” Kylemore blijkt een riant landhuis, dat in 1867 door de Engelse industrieel Mitchell Henry voor zijn vrouw is gebouwd. En, nee, niet alle landeigenaren waren slecht. Henry zorgde voor werkgelegenheid en fatsoenlijke woningen, en voor onderwijs voor de kinderen van zijn pachters. Dat ‘Abbey’ werd pas na de Eerste Wereldoorlog aan de naam geplakt toen benedictinessen er in trokken die hun klooster in Ieper hadden ontvlucht. In een BERGEN magazine 63

WANDELEN

Connemara

De Twelve Bens of Beanna Beola, zoals ze eigenlijk heten.

vitrine is een steen uit 1688 te zien, meegenomen uit de puinhopen van hun verwoeste Belgische klooster. Zij zouden tot 2010 een meisjesinternaat bestieren.

De beroemde ommuurde Victoriaanse tuin laten we voor wat hij is en rijden westwaarts om de kust te zien. Onderweg vertelt Ali breeduit over Grace O’Malley, een piratenkoningin uit de zestiende eeuw met een grote vloot, waarmee ze Connemara (en haar eigen bezittingen) beschermde tegen de Engelsen. Ze heeft zelfs twee schepen van de Spaanse Armada buitgemaakt. We besluiten bij eb naar Omey Island te lopen om de benen te strekken en de schuimkoppen op het donkere water te bewonderen. Daar brengt Ali me naar een verscholen ruïne waar ooit monniken zich verborgen voor de Vikingen. Tevergeefs, zo bleek want in de graven eromheen zijn alleen onthoofde lichamen aangetroffen.

Als het in de loop van de middag verder opklaart, rijdt Ali speciaal voor mij naar een punt vanwaar ik de Twelve Bens kan fotograferen. Heb ik toch nog wat om aan terug te denken. Leunend tegen zijn busje om niet te bewegen in de wind druk ik af. Top.

Lough Innagh Mijn laatste Ierse nacht heb ik doorgebracht in de stijlvolle Lough Innagh Lodge aan de oevers van Lough Innagh. Mijn rugzak staat inmiddels gepakt in een van de gezellige lounges die mijn hotel rijk is. Het wachten is op de taxi die me naar het stationnetje van Westport zal brengen. Een stralende zons­opkomst vanmorgen deed een mooie dag vermoeden en het is dan ook met tegenzin dat ik Connemara verlaat. Ik had die derde peak, Ben Baun, nog graag gedaan en – als ik eerlijk ben – nog even in dit voormalige jachthuis willen blijven. Proeven van het bevoorrechte leven: struinen door de Twelve Bens en de Maamturk Mountains en dan aan het eind van de dag verwend worden met een heerlijk diner en een verkwikkende tuk in m’n gerieflijke kamer. Maar voor nu zit mijn kennismaking met Ierland erop. Ik pak voor de laatste maal de sierlijke messing grepen van de tochtdeur en stap naar buiten. Op naar Westport, op naar huis.

64 BERGEN magazine

Duur & hoogteverschil: 5-6 uur, 1073 m.

Start- & eindpunt: Langs de R335 tussen Doo Lough en Glenncullin Lough.

BERGWIJZER Connemara ligt aan de uiterste westkust van Ierland tussen Clew Bay en Galway Bay in de counties Mayo en Galway. Door haar ligging aan de Atlantische Oceaan is Connemara tevens een van de ruigste delen van Ierland, bekend om haar wilde natuur en avontuurlijke schoonheid. Niet voor flauwerikken. Maar het is ook een streek vol cultuur, van archeologische vondsten, abdijen en verhalen.

BESTE PERIODE

Mei, juni emn september. Juli en augustus zijn doorgaans natte maanden. Check wel vooraf de weerberichten (www.met.ie) voor je de bergen in gaat.

VERVOER

Vliegen op Dublin. Neem de AirlineExpress 747 naar Heuston Rail Station en pak daar de trein naar Westport, vooraf reserveren (www.irishrail.ie). Ter plekke is een auto/taxi handig, want het achterland heeft weinig openbaar vervoer.

SLAPEN

• Westport Coast Hotel (www.westportcoasthotel.ie).

• R ond Leenane (www.leenanevillage.com) – B&B’s en het Leenane Hotel.

• Lough Inagh Lodge Hotel (www.loughinaghlodgehotel.ie/en/) – stijlvol en gezellig hotel in een landhuis aan de Lough Innagh.

GELOPEN ROUTES

• Dag 1: Mweelrea (814 m) Prachtige maar ook ruige, ongemarkeerde tocht. Kompas en kaart zijn onontbeerlijk, want wolken kunnen snel optrekken en dan is verdwalen (en een afgrond niet zien) snel gebeurd.

• Dag 2: Croagh Patrick (764 m).

Startpunt: The Carrigeens, weggetje 1 km oostelijk van Murrisk.

Eindpunt: P bij het Great Famine National Monument bij Murrisk. De klassieke pelgrimsroute start en eindigt hier.

Duur & hoogteverschil: ong. 4 uur, 700 m.

De route: Via een rustige uitzichtsroute naar de top en afdalen via de klassieke (drukke) pelgrimsweg. Het pad van deze klassieke route is steil en uitgesleten. Goede profielzolen zijn geen overbodige luxe.

BERGREDDING

999 of 112 GIDSEN

Ga je liever met een gids op pad? Neem dan contact op met Connemara Adventure Tours (www.connemaraadventuretours.com).

Zij bieden onder andere geheel verzorgde trekkings.

ONZE TIPS

• Killary Adventure Centre (www.killary­ adventure.com) organiseert avontuurlijke activiteiten o.a. voor gezinnen.

• The Western Way – 170 km lange wandelroute van Oughterard naar Ballycastle.

• Z eekajakken met Ali(ster) Donald (www.irelandwestseakayaking.com).

KAART

• Ordnance Survey, Discovery map 37, 1:50.000, ISBN 9781908852441. Voor Mweelrea en de Twelve Bens.

MEER WETEN?

• www.visitireland.com • www.Croagh Patrick.com • www.connemaranationalpark.ie Op Bergwijzer.nl/magazine/2017-5 vind je meer tips en de uitgebreide routebeschrijvingen met kaartjes naar Mweelrea Mountain en Croagh Patrick.

MEER BERGEN MAGAZINE?

Word abonnee!

HOTEL & BERGHAUS

VAL SINESTRA € 70,-

halfpension + lunchpakket

VIER DE WINTER IN HOTEL VAL SINESTRA

1 JAAR VAN € 29,95 VOOR

€ 17,95

Kom skiën, snowboarden, langlaufen of wandelen met sneeuwschoenen in ons familiaire en prijsvriendelijke hotel: • Prachtig gelegen midden in de Alpen • Vegetarisch eten mogelijk • Eigen busverbinding met Nederland • Gratis transport van en naar de skipiste Prijs gebaseerd op wisselkoers.

WWW.BERGWIJZER.NL/AANBIEDING

WWW.SINESTRA.CH

#vakantievoorpret

VOLGEND JAAR GA IK ZEKER: Sneeuwschoenwandelen in de Allgäuer Alpen Een tocht maken over de Alta Via delle Dolomiti Natuurpracht aanschouwen in Sankt AntÜnien Gastronomisch wandelen in het Bregenzerwald

#vakantievoorpret

Koop hier je k a artje

nu me t korting!

vakantiebeurs.nl

Kom voorbeleven.

Kitzbüheler Alpen SPECIAL

op wintersafari

in de Kitzbüheler Alpen De Kitzbüheler Alpen, dat zijn de vakantieregio’s Brixental, St. Johann in Tirol, Hohe Salve en PillerseeTal. Elke bezoeker wordt er verleid door de authentieke Tiroolse charme van dorpen zoals Kirchberg, St. Johann in Tirol, Hopfgarten of Fieberbrunn. Opvallend is het omvangrijke wintersportaanbod voor gezinnen, wandelaars en (buiten)sportliefhebbers. De skigebieden van de Kitzbüheler Alpen behoren tot de beste van de wereld. Echte die hards kunnen zelfs verschillende gebieden ‘aan elkaar skiën’ tijdens een echte skisafari.

Foto: Kitzbüheler Alpen Tourismus/Kurt Tropper

Niet voor niets luidt het motto hier: “einfach bärig”, gewoon cool!

KitzSki Kitzbühel / Kirchberg SkiWelt Wilder Kaiser – Brixental SkiStar St. Johann in Tirol Steinplatte Waidring Winklmoosalm Bergbahn Pillersee Buchensteinwand Skicircus Saalbach Hinterglemm Leogang Fieberbrunn BERGEN magazine 67

SPECIAL Kitzbüheler Alpen

Advertorial

Foto: Maren Krings

IN DEZE SPECIAL Op skisafari!

69

Eindeloos skiën over maagdelijke pistes...

Met de Kitzbüheler Alpen Super Ski Card rijg je het ene na het andere skigebied aan elkaar.

SERVUS!

TEKST NOES LAUTIER

Segway, fatbike en wellness

72

73

De Kitzbüheler Alpen, met bekende wintersportplaatsen als Kirchberg, Hopfgarten, Fieberbrunn en Sankt Johann in Tirol behoeven bijna geen introductie. Alhoewel, ik durf er wel een stuk Sachertorte om te verwedden dat nog niet alle Bergen Magazine-lezers er zijn geweest. Toch is er op de besneeuwde hellingen zo veel te beleven, dat je bij het lezen van deze special vast zult denken: op naar de Kitzbüheler Alpen, want waar elders vind je 2750 kilometer aan skipistes voor een dagenlange skisafari, plus zorgvuldig geprepareerde winterwandelwegen en ongerepte sneeuw voor een lekkere sneeuwschoenwandeling?

74

Waar, o waar?

De winterpret houdt niet op de bodem van de skipiste op. Iedereen wil toch wel eens wat anders doen? Van fatbiken tot wellness. Alles kan.

Op zoek naar de stilte Snoer je rackets vast en trek de ongerepte natuur in. We geven waardevolle tips voor veilige wandeltochten op sneeuwschoenen.

De inwendige mens

Op één been kun je niet skiën, als het ware. De restaurants in de Kitzbüheler Alpen serveren de lekkerste streekgerechten. Enige uitleg nodig?

69

Het ene deel van de Kitzbüheler Alpen ligt in de deelstaat Tirol en het andere in de deelstaat Salzburger Land, ten zuidwesten van Salzburg. Het kan dus zomaar gebeuren dat je de ene dag langlauft in Tirol en de volgende dag op sneeuwschoenen door het Salzburger Land stapt of per snowboard de onzichtbare grens overschrijdt. De sneeuw valt gelukkig aan beide zijden van deze door de mens verzonnen grenzen even overvloedig: men zegt dat de Kitzbüheler Alpen tot de sneeuwzekerste gebieden van de Alpen behoren.

Voor iedereen goed Ski-onderzoeker Günther Aigner heeft er zelfs een wetenschappelijke studie naar gedaan en kwam tot de conclusie: “De sneeuw blijft komen − geen zorgen!” Hij baseerde zich onder andere op de gegevens van het Institut für Meteorologie und Geophysik (het meteorologisch en geologisch instituut) in Innsbruck dat heeft gemeten dat er jaarlijks tweeënhalve meter sneeuw in het dal valt en acht meter sneeuw hoog in de bergen. Dat komt doordat de vochtige lucht van de Atlantische Oceaan tegen de Hohe Tauern, de hoogste bergen van Oostenrijk, gestuwd wordt en dan als sneeuw uit de lucht valt. Ook fijn om te weten: de laatste vijftig jaar is de gemiddelde hoeveelheid sneeuw in de Kitzbüheler Alpen gelijk gebleven.

Hoe sneeuwzekerder het gebied, hoe meer pret voor álle wintersporters.

Op de pistes zijn higtech-maatregelen getroffen om een eventueel gebrek aan sneeuw te compenseren met kunstsneeuw. Wie zijn winterpret echter buiten de piste zoekt, op sneeuwschoenen, wandelschoenen of toerski’s, heeft echte sneeuw nodig. De kans daarop is in dit gebied dus veel groter dan elders.

72

74 68 BERGEN magazine

Meer weten over skiën in de Kitzbüheler Alpen? www.kitzalps.com/nl

Foto: Kitzbüheler Alpen Brixental/Mirja Geh

Elke dag een ander skigebied

op skisafari!

Afwisselend, moderne liften, goed geprepareerde pistes, sneeuwzeker, lekker

glooiend, uitdagend steil, relaxt, adrenalineverhogend. Dat zijn enkele steekwoorden voor de Kitzbüheler Alpen. Maar de enorme uitgestrektheid van de skigebieden is dé reden voor veel skiërs en snowboarders om erheen te gaan, want hier kun je de grootste skisafari ter wereld maken.

TEKST NOES LAUTIER

BERGEN magazine 69

SPECIAL Kitzbüheler Alpen

E

en meerdaagse skisafari is spannender dan een week lang skiën in één gebied. Bij zo’n safari ga je van A naar B: je eindigt dus bij een ander dalstation dan waar je begonnen bent en doorkruist in één dag een heel skigebied door slim gebruik te maken van opeenvolgende liften. De volgende dag doe je hetzelfde in een ander skigebied. Met de Kitzbüheler Alpen Super Ski Card kun je zo alle skiregio’s verkennen. Dat komt neer op − juist ja − 2750 kilometer! Je moet echter goed kunnen skiën, want je komt op blauwe, rode en zwarte pistes en bovendien sta je de hele dag op de latten of op je plank.

Een ervaringsdeskundige Len Stange uit Woubrugge is een fervent skiër en snowboarder. Hij bezocht de Kitzbüheler Alpen meerdere malen en probeerde uiteraard alle skigebieden uit.

Len: “Die skisafari was hartstikke leuk. In het hotel of bij de skilift haalde ik een pistekaartje met de skisafari van dat gebied erop en dan ging ik elke dag ergens anders op tocht. Wat ik me vooral herinner is de stilte op de prachtige paden door de bossen.

Je hoort alleen je eigen ski’s ruisen. Zorg er wel voor dat je ski’s goed gewaxt zijn, want dan glij je alsmaar door zonder bij te hoeven prikken. Naast zwarte pistes zijn er ook veel makkelijke, niet al te steile afdalingen.

70 BERGEN magazine

In ons gezelschap koos de een voor de uitdaging terwijl de ander op zijn gemak wilde afdalen. Het leuke was dat je elkaar weer ontmoette op een van de vele kruispunten. Overal in het dal is wel een bushalte of een treinstation en dan reis je gratis terug naar je hotel, want het openbaar vervoer is ook inbegrepen bij de skipas. Ik kan iedereen aanraden om op skisafari te gaan.”

Ideale standplaats St. Johann in Tirol is de ideale standplaats voor een skisafari, omdat het op een knooppunt van wegen ligt. Maar ook andere plaatsen, waaronder Kirchberg, Hopfgarten of het Pillerseetal kunnen als uitgangspunt dienen. Zo’n skisafari is niet voor luie mensen, want als je een heel gebied in één dag wilt verkennen, moet je flink doorskiën!

Het is een kwestie van de eerste bus nemen en zorgen dat je als eerste op de piste staat.

Met of zonder gids De meeste mensen gaan zelfstandig op ski­ safari, maar er worden ook regelmatig safari’s georganiseerd onder leiding van een ‘local hero’, een skigids die de pistes op zijn duimpje kent en die bovendien ook weet waar je de smeuïgste Topfenstrudel eet en de geurigste koffie en het hoppigste bier drinkt. Je zult de Kitzbüheler Alpen niet

Vroeg op de sneeuw: geen groter genot!Foto: Kitzbüheler Alpen Pillerseetal/Toni Niederwieser

Veel tijd om uit te rusten is er niet tijdens zo’n safari. Foto: Kitzbüheler Alpen St. Johann in Tirol/ Stefan Eisend

betrappen op meer van hetzelfde. Nee, elk gebied heeft zijn specialiteit. Op safari kijk je elke dag uit op een ander bergmassief, dagen telkens nieuwe pistes je uit en smaken de Gröstl, de Frittatensuppe en het Jausenbrett overal hemels, maar toch nét even anders.

Sneeuwzeker Zonder sneeuw geen ski- of snowboard­ safari. Met die sneeuw zit het wel goed in deze streek, die vanwege zijn ligging tot de sneeuwzekerste gebieden van de Alpen behoort. De vochtige oceaanlucht die door de westenwind richting Oostenrijk gedreven wordt, laat zijn lading boven de bergen los, veelal precies boven de Kitzbüheler Alpen. Toch sneeuwt het zelfs hier soms

BERGWIJZER Met één skipas – de Kitzbüheler Alpen Super Ski Card – heb je ruim 2750 km aan pistes tot je beschikking. Deze pas geeft je de vrijheid om je eigen meerdaagse skisa­ fari samen te stellen. Hij geldt voor alle ski­ gebieden die zijn aangesloten bij het Skiverband Kitzbüheler Alpen.

niet genoeg, maar daar zijn oplossingen voor, want 2200 kilometer aan pistes kunnen kunstmatig besneeuwd worden. Vanaf 8 december kun je op alle skipistes terecht, zo wordt er beloofd.

Op skisafari Met een skisafari-pistekaartje en de vertrektijden van het openbaar vervoer op zak geht’s los. In elk gebied zijn safari’s voor kilometervreters, voor families met kinderen en voor levensgenieters die tussendoor ook graag een zonnig terrasje pakken. Het lukt beslist niet om in een week alle safarimogelijkheden uit te proberen. Het skigebied SkiStar bij St. Johann in Tirol is een lekker begin, met brede pistes, niet te steile afdalingen en een duizelingwekkend uitzicht op de wondermooie besneeuwde rotswanden van de Wilder Kaiser.

De SkiWelt Wilder Kaiser-Brixental bestaat uit een zeer groot gebied van onderling verbonden skipistes, waar je de intensieve PRO-Skisafari voor veelskiërs kunt doen.

Geen probleem als het laat wordt, want de Kitzbüheler Alpen staan bekend om het grote aantal verlichte skipistes. Ik hoor graag of je het geschafft hebt. Een nacht slapen in het sfeervolle iglo-hotel op 1300 meter hoogte bij het bergstation Hochbrixen heeft als voordeel dat je vroeg kunt starten zonder voor dag en dauw op te hoeven staan. Dit winterseizoen is er in het iglodorp een tentoonstelling van ijs- en

Voor een skisafari wil je als eerste op de piste staan.

Foto: Kitzbüheler Alpen Brixental/Mirja Geh Liften brengen je overal waar je zijn wil.

Foto: Kitzbüheler Alpen Brixental/Stefan Eisend

sneeuwsculpturen over hoe de Inuit in het noordpoolgebied leven.

Het gebied Pillerseetal–Buchensteinwand is relatief klein, maar wel interessant.

Bovenop de Buchensteinwand staat het gigantische Jakobskreuz: een intrigerende uitzichtstoren. Ook Steinplatte Waidring is een intiem gebied, dat op een plateau in de bergen ligt. Om het Skicircus Saalbach Hinterglemm Leogang Fieberbrunn helemaal te verkennen moet je erg vroeg uit de veren, want ook deze skisafari is qua aantal kilometers een regelrechte uitdaging.

Beste skigebied ter wereld O ja, ik vergeet bijna een prachtig safari­ gebied: Kitzski Kitzbühel-Kirchberg, dat vijf maal op een rij tot ‘Beste skigebied ter wereld’ werd uitgeroepen. Daar zorgt de legendarische Streif, de moeilijkste afdaling uit de skiworldcup, voor vlinders in je buik.

Maar geen nood, als je het onderweg niet ziet zitten is de redding nabij, want je kunt de steilste passages omzeilen.

• Op www.kitzalps.com staat alle informatie over de skiregio’s Brixental, St. Johann in Tirol en omgeving, Hohe Salve en het Pillerseetal.

• www.leitstelle-tirol.at/Notfall-App.52.0.html App voor een noodoproep bij de bergredding Tirol, die er o.a. voor zorgt dat er automatisch via gps-coördinaten wordt geregistreerd waar degene die de oproep doet zich bevindt, zodat de hulp sneller en doelgerichter kan worden ingezet. Helaas: hij werkt alleen in Tirol en niet in het aangrenzende Salzburger Land!

• www.kitzalps.com/nl/gastenkaart Informatie over het OV. Met een Gästekarte en met de Super Ski Card is het OV gratis.

• www.skischule-alpin.com en www.schikaiser.com Voor een skisafari o.l.v. een gids.

• www.kitzalps.com/nl/skisafari Info over de Super Ski Card.

• www.kitzalps.com/nl/webcams Actuele webcams, sneeuw- en weerberichten.

SAFARI PLANNEN PER SKIGEBIED

• www.kitzalps.com/nl/skitochten VAKANTIEADVIES VOOR DE REGIO KITZBÜHELER ALPEN:

• www.kiktzbuehel-alpen.com • www.kitzalps,cc • www.hohe-salve.com • www.pillerseetal.at Weten hoeveel hoogtemeters en piste­ kilometers je hebt afgelegd?

Download de gratis apps: • Skiline (www.skiline.cc/resorts) • iSki Tracker (iski.cc/en/community)

BERGEN magazine 71

SPECIAL Kitzbüheler Alpen

Advertorial

segway, fatbike & wellness De Kitzbüheler Alpen hebben alles in huis om het elk soort

wintersporter naar de zin te maken. Van gewoon rodelen tot een tocht met een Segway op sneeuwkettingen en van een onovertroffen Erlebnisbad-met-Formule-1-glijbaan tot een Dode Zee-zoutgrot voor maximale ontspanning.

Fatbiken.

Foto: Kitzbüheler Alpen Brixental Op pad met segways.

Foto: Kitzbüheler Alpen Brixental

Rodelen “Rodelen is vaste prik in de Kitzbüheler Alpen,” zegt de man van de sleeverhuur, “maar rodelen is moeilijker dan winterwandelen, want wie niet weet hoe je remt en stuurt, kan makkelijk in de afgrond kukelen. Om te remmen druk je je voeten plat in de sneeuw. Als dat niet helpt, pas je de noodstop toe: pak de slee aan de voorste stangen vast en til hem een beetje op, dan bijten de achterste punten van de stangen in de sneeuw. Succes verzekerd.” Gelijk heeft hij, merk ik als ik in het donker de tweeënhalve kilometer lange Direttissima Rodelbahn bij Fieberbrunn afsjees en in een scherpe bocht de controle over de slee dreig te verliezen. Hup, even de slee omhoog trekken en ik sta stil. Veel rodelbanen zijn tot twaalf uur ’s nachts verlicht voor een culinaire rodeltocht.

Segway met winterbanden “Een Segway is een elektrisch aangedreven, zelf balancerend eenpersoons vervoermiddel dat je met je lichaam bestuurt. Door

72 BERGEN magazine

naar voren te leunen gaat de Segway vooruit en door naar achteren te leunen naar achteren. Hij stopt wanneer je rechtop staat.” Zo staat het op de site van Segway tenminste. Makkelijk zat als de weg vlak is, maar niet als het omhoog of omlaag gaat, laat staan in de sneeuw. Weliswaar hebben de Performance Offroad Segways brede winterbanden en sneeuwkettingen, maar het probleem zit hem in het woord ‘zelf balancerend’. Bergaf en bergop de juiste balans vinden is niet zo eenvoudig! Uitproberen dus, die Segway.

Fatbiken De fatbike is met zijn dikke banden en lichte frame ontworpen voor de sneeuw. Geen wonder dus dat de fatbike ook in de Kitzbüheler Alpen furore maakt. Kurt Exenberger uit Kirchberg in Tirol is dé man voor een cursus of een tocht, die allemaal in of vlak bij Kirchberg beginnen. De route wordt aangepast aan de omstandigheden en het niveau van de groep. Reken er maar op dat je door Kurt wordt uitgedaagd om

Op www.kitzalps.com/nl kun je snel en makkelijk alle activiteiten in de Kitzbüheler Alpen vinden. Vul bij de zoekfunctie gewoon in waar je info over wilt hebben (bijvoorbeeld rodelen, segway en fatbike) en je wordt doorgelinkt naar de juiste info. het beste uit jezelf te halen. Trouwens, in een avondtocht voorziet Kurt ook: de Nightride. Kurt: “Met een LED-lamp op je helm rijd je door het winterse woud. Het is ongelofelijk hoeveel je ziet vanwege de reflecterende werking van de sneeuw.”

Na de sneeuwpret De Kitzbüheler Alpen bieden een keur aan sauna’s, bubbelbaden, zwembaden en ontspannende massages aan: in welk dorp je ook logeert, wellness is altijd dichtbij. Maar er is maar één Wörgler Wasserwelt Erlebnisbad met Wave, Formule-1-glijbaan en L2.

Wat L2 is? De ultieme kick waarbij je in vliegende vaart 25 hoogtemeters overbrugt door een buizenstelsel, met een dubbele looping als grootste genot. Het draait echter niet alleen om fun in dit water- en wellnessparadijs, maar ook om ontspanning, bijvoorbeeld in de Venus-honingsauna of het Thaise bamboebos van Bathai. Voor de Dode Zee-zoutgrot moet je naar St. Jakob in Haus, waar de bodem en de wanden uit ruim 40.000 kilo heilzaam Dode Zeezout bestaan.

de stilte

“De stilte van deze stralendblauwe wintermorgen is haast voelbaar. Bij elke afzet knerpt mijn sneeuwschoen op de hard bevroren sneeuw om er bij het neerzetten met een zacht plofje in weg te zakken. Een specht roffelt erop los om een vrouwtje te imponeren, een pimpelmees roept tsie-tsie-tsie. Dan is de rust weer intens.” Ziehier de essentie van sneeuwschoen- en winterwandelen in een notendop.

H

et spreekt vanzelf dat een uitgestrekt gebied als de Kitzbüheler Alpen niet alleen uit skipistes bestaat. In vrijwel elk dorp van enige omvang start wel een mooie winterof sneeuwschoenwandeling. Hier speelt ook het uitstekende openbaar vervoer een rol.

Als je de wandelingen in ‘jouw’ dorp gedaan hebt, reis je naar een ander dorp en gaat op ontdekkingstocht naar de langste, de meest romantische of de mooiste wandeling. Zo simpel is dat.

Enige verwarring De begrippen ‘winterwandelen’ en

‘sneeuwschoenwandelen’ wekken soms enige verwarring. Bij winterwandelen loop je op bergschoenen op gemarkeerde en geprepareerde wandelpaden, zodat je niet in de sneeuw wegzakt. Een groot voordeel: je hoeft niet bang te zijn voor lawines, want die paden lopen niet door risicogebied. Als er door extreme sneeuwval tóch lawinegevaar dreigt, worden de winterwandelwegen gesloten, of er wordt gewaarschuwd voor lawinegevaar.

Sneeuwschoenwandelen doe je met sneeuwschoenen onder je bergschoenen, op niet-geprepareerde wandelpaden en/of buiten de paden. De sneeuwschoenen zor-

Zelfstandig of met gids Met een routekaartje en goede bergwandelschoenen kun je gaan winterwandelen, daar heb je geen gids voor nodig, tenzij je het gezellig vindt om met een groep te gaan. Sneeuwschoenwandelen is een ander verhaal. De techniek is niet ingewikkeld, maar je moet wel leren hoe je steil bergop en bergaf loopt en hoe je een helling traverseert. En dan zijn er ook nog het lawinerisico en het routezoeken. Daarom worden er tochten van elk niveau onder leiding van een gids georganiseerd.

• Alle sneeuwschoen- en winterwandelinfo: www.kitzbueheler-alpen.com/de/winter/ winterwandern-schneeschuhwandern.html.

Met een prima Checkliste Winterwandern.

• Enkele winterwandelingen: Bij Hopfgarten: Itter – Söll: 11,8 km, ca. 3 uur, hi 108 m.

St. Johann in Tirol – Grander Schupf: 4,6 km, ca. 1½ uur, hi150 m.

Oberndorf – Schwarzsee, 14,5 km, ca. 5 uur, hi 341 m.

• Enkele sneeuwschoenroutes: Westendorf – Nachtsöllberg (de huisberg van Westendorf), dagtocht o.l.v. een gids.

Bij Kirchberg: Kalswirt – Rauher Kopf, 14,8 km, ca. 4 uur, hi 828 m.

Vlak bij St. Johann in Tirol: Gasteig – Federboden, 5 km, ca. 2 uur, hi 250 m.

Foto: Kitzbüheler Alpen Tourismus/Kurt Tropper

op zoek naar

gen ervoor dat je niet te diep wegzakt in de sneeuw. Er zijn gemarkeerde sneeuwschoentrails, maar ook routes die wel op een (topografische) kaart staan, maar die niet gemarkeerd zijn, zodat je je weg met kaart en kompas (plus gps) moet zoeken.

Dit laatste is het geval in de Kitzbüheler Alpen. Dat is leuk maar kan risicovol zijn, want je moet dan zelf − aan de hand van de steilte van de helling en het heersende lawinerisico − inschatten of er lawinegevaar dreigt. Dat een route bewegwijzerd is, wil niet zeggen dat-ie per definitie veilig is voor lawines. Lawineberichtgeving is in elk wintersportgebied voorhanden.

BERGEN magazine 73

SPECIAL Kitzbüheler Alpen

Advertorial

de inwendige mens “Eten en drinken houden lijf en ziel samen”, zeggen ze in Tirol. Maar het is ook

het enige middel tegen een hongerklop, die bij wintersporters altijd op de loer ligt. Daarom staan er in de restaurants in de Kitzbüheler Alpen zo veel heerlijke Tiroolse gerechten op de menukaart. Van Kaspressknödel tot Tiroler Gröstl en van Topfenstrudel tot Kaiserschmarrn.

Tirol op je bord

Ode aan de Knödel

Het wintersportseizoen betekent hoogspanning in de keukens van de Kitzbüheler Alpen, waar de fornuizen en de ovens zeven dagen per week van ’s morgens vroeg tot ’s avonds op volle toeren draaien. De standaard is: zelfgemaakt, van verse ingrediënten, indien mogelijk uit de regio. De chef koks stellen hoge eisen aan zichzelf en de Tiroler keuken is uitgebreid. Natuurlijk kun je tussen de middag patat met Bratwurst eten, maar zeg nou zelf, het is toch veel leuker om voor Gröstl te gaan, gebakken aardappelschijfjes, spekblokjes, ui, paprikapoeder en majoraan met verse peterselie en een gebakken ei erop. Kaiserschmarrn is en blijft een hit, evenals Apfelstrudel. Maar vast niet iedereen kent de Topfenstrudel met een vulling van kwark, zure room, rozijnen, vanillepoeder en een beetje citroensap. En niks smaakt beter dan meteen na je allerlaatste run op de piste een lekkere hete Frittatensuppe te bestellen. Hete, zoute bouillon met tuinkruiden en hartige pannenkoekreepjes erin. Zo simpel, en echt smakelijk.

Lang geleden, in een Oostenrijkse berghut, kreeg onze tienkoppige groep soep met een Leberknödel geserveerd. Helaas voor de kok gingen alle Knödel vrijwel onaangeroerd retour. Sindsdien heb ik geen Knödel meer aangeraakt, totdat ik in de Lechtaler Alpen wandelde. Daar werd een bord met twee fikse Knödel voor me neergezet. “Opeten,” beval mijn begeleider, “daarna oordelen.”

Tot mijn stomme verbazing smaakten de Sauerkrautknödel en de Käseknödel heerlijk. Sindsdien ben ik Knödelfan. De Tiroolse Kaspressknödel, met als bijzondere smaakmaker Bierkäse of Rässkäse, moet ik nog uitproberen. Rässkäse wordt in de winter gemaakt, als de koeien op stal staan en hooi eten. Bierkäse juist ’s zomers, als de dieren op de alpenweiden grazen. Een Knödel met bijzondere kaas en zonder lever, die smaakt ongetwijfeld lekker.

74 BERGEN magazine

Schnaps en Co Wie ooit een ambachtelijke schnapsbranderij heeft bezocht, weet dat een goede schnaps niet in een handomdraai tot stand

Käsepressknödel.

Foto: TVB St. Johann in Tirol Smikkelen.

Foto: Johannes Felsch

komt. Dat begint al met de keuze van het fruit dat vers, rijp en aromatisch moet zijn.

Bij Edelbrennerei Erber in Brixen im Thale en Aggstein in St. Johann in Tirol beheersen ze de kunst van het schnapsbranden tot in de finesses. “Een goede schnaps is puur genot, mild, smaakvol en krachtig tegelijk”, zeggen ze bij Aggstein. Denk daar maar aan als je na een dag in de winterzon een schnaps bestelt. Als-ie in je keel brandt, is het geen goede schnaps!

Aggstein en Erber geven rondleidingen: www.erber-edelbrand.com en www.aggstein.co.at

Is dat alles?

Nee, dat is niet alles wat de Tiroler keuken te bieden heeft. Aan de Frittatensuppe, het Schiwasser, de Jagatee, de Flügerl en de Kasspatzeln et cetera ben ik niet toe gekomen.

Dus: ga naar de Kitzbüheler Alpen en probeer het zelf uit.

VOLGEND NUMMER

De allermooiste huttentochten

Foto: Robert Eckhardt

EN OOK NOG

COLLECTOR’S ITEM

Winterse trektocht in Nepal

in de Alpen

Foto: Jonathan Vandevoorde

Frankrijk – Italië – Oostenrijk - Zwitserland

Wat leeft er in een bergdorp?

(en dan bedoelen we niet de inwoners…)

Lecco

Stad van ‘s werelds beroemdste klimclub

Het volgende nummer van BERGEN MAGAZINE verschijnt 9 februari 2018

Mis hem niet en word snel abonnee! www.bergwijzer.nl

ONZE PARTNERS

www.fjallraven.nl

www.deuter.nl

www.berghaus.com

www.mountain-network.nl

www.mammut.ch

www.rab.equipment/ww

www.mildadventures.org

www.decathlon.nl

www.hanwag.nl

www.bergans.eu

www.taurusoutdoor.nl

www.lowealpine.com/ww

www.vaude.com/nl-NL

www.rodehaan.it/nl

www.columbiasportswear.nl

MÉÉR VOOR BERGWANDELAARS WWW.BERGWIJZER.NL Geen winactie meer missen? Ú www.bergwijzer.nl/nieuwsbrief

Alles over schoenen, rugzakken, etc? Ú www.bergwijzer.nl/uitrusting

Bergen Magazine cadeau geven? Ú www.bergwijzer.nl/abonnement

Vakantietips?

Ú www.bergwijzer.nl/vakantietips

De leukste berghotels?

Ú www.bergwijzer.nl/accomodaties

De mooiste wandelroutes?

Ú www.bergwijzer.nl/wandelroutes