JOUK OOSTERHOF De mens als vorm

© Jouk Oosterhof

Jouk Oosterhof

De mens als vorm

DOOR ROB BECKER

Eenentwintig jaar geleden won ze als student al een PANL Silver Award in de categorie mode. Toen de PANL-awards in 2013 werden hervormd tot SO (Selection Of Dutch Photography), een competitie zonder categorieën of onderscheid tussen vrij en opdrachtwerk, won ze brons. Ook dit jaar is Jouk Oosterhof weer genomineerd met een divers portretten-portfolio. “Ik doe mee aan wedstrijden omdat ik ze zie als een vorm van acquisitie.”

“Mijn moeder was kunstenares, dus bij ons thuis ging het denk ik niet op de traditionele manier. Ze overleed toen ik vijftien was. Mijn vader was wiskundeleraar op de pabo en heeft natuurkunde gestudeerd in Delft. Hij was dus meer bèta, maar heeft niettemin altijd bewondering voor het werk van mijn moeder gehad, en nog steeds. Hij is een nuchtere, kritische en lieve man. Toevallig ben ik nu veel aan het nadenken over hoe het vroeger eigenlijk was. Ik weet er niet meer zo heel veel van. Ik herinner me dat hij er altijd in de ochtend was om voor ons te zorgen en dat zij erg met haar werk en de vrouwenemancipatie bezig was. In mijn lagereschooltijd had mijn moeder een weefatelier, daar kon ik in de pauze naartoe. In het atelier aan huis hield ze zich bezig met zeefdrukken en maakte ze veel affiches en grafisch werk. Ze schilderde ook altijd en daar is ze zich in mijn tienerjaren meer op toe gaan leggen.”

VROUWENKLEREN

“Op dit moment ben ik met mijn vader mijn moeders werk aan het uitzoeken: hij heeft alles van haar bewaard. Zo troffen we een boekje aan van fotografe Eva Besynö over de Dolle Mina’s met daarin een foto waarop ik bij mijn moeder op schoot zit. Ik denk dat mijn moeder en ik als volwassenen meer aan elkaar zouden hebben gehad. Door haar werk blijft het mantra ‘mannen en vrouwen zijn gelijk’ altijd in mijn hoofd klinken.” Is dat waarom zij haar muze en (ex-)buurman ‘André’ voor de langlopende serie portretten vaak in vrouwenkleren liet poseren, ook al is hij heteroseksueel en geen travestiet? Oosterhof:

“Het heeft te maken met een alles totaal gelijk willen trekken en het ‘gemiddelde beeld’ te verbreden en te verrijken. De portretten van André zijn daar inderdaad een voorbeeld van.”

VRIJHEID

“Ik werk vooral als redactioneel fotograaf en doe veel minder commerciële opdrachten dan vroeger. Het commerciële werk heeft geen invloed op mijn redactionele werk, het is eerder andersom: mijn portfolio bestaat nu uit foto’s die voortkomen uit mijn vrije werk van de afgelopen vijf jaar.” Een groot verschil tussen redactionele en commerciële fotografie is de mate van inhoudelijke en artistieke vrijheid. Om die vrijheid te bewaken gaat Oosterhof van tevoren met de geportretteerde in overleg om duidelijk te maken hoe de sessie zal verlopen. “Ik wil voorkomen dat iemand tijdens het fotograferen zegt: ‘Als ik dit had geweten was ik er niet aan begonnen’. Ik zorg dat mijn modellen weten wat voor werk ik maak en laat ze op de set al op de computer meekijken: ze mogen het altijd zeggen als ze iets niet willen. Dat geeft me de vrijheid om dingen te proberen waarvan ze nog niet zeker weten of ze het willen. Zo nodig kan ik ook een beetje meebuigen met de wensen van het model, terwijl het toch interessant voor mezelf blijft.”

SFEER

Jouk Oosterhof werkt veel voor Volkskrant Magazine. Art-director Jaap Biemans heeft gezegd dat hij haar in “de top-5 van Nederlandse fotografen” schaart. Oosterhof: “Echt? Wat ontzettend leuk om te horen. Al vind ik dat zelf natuurlijk helemaal niet. Je meet jezelf toch met fotografen die je beter vindt. Jaap Biemans en fotoredacteur Heike Gülker laten mij doen waar ik het best in ben. Ik zoek alles bij elkaar – locatie, styling, visagie – en van tevoren bedenk ik houdingen en bespreek ik de kleding. Eenmaal op locatie kan er nog van alles veranderen omdat ik door kleding of licht of wat dan ook op nieuwe ideeën kom. Dat niet alles van tevoren in beton gegoten ligt heb ik nodig om iets extra’s in een sessie te krijgen. Als alles vast ligt kan het dood slaan.” Jaap Biemans heeft ook gezegd: “Jouk is sfeer”. Wat zou hij daarmee bedoelen? Oosterhof: “Ik haal de rauwe echtheid van een scène eraf. Het gaat bijna richting glamour: ik maak er net even een andere wereld van. Ik zoek mijn locaties uit op gevoel. Huizen moeten geen witte muren hebben, maar kleur, structuur, textuur en sporen van leven. Ze moeten een ziel hebben. Dat geeft me inspiratie en ideeën. Zo ensceneer ik mijn foto’s meestal nadrukkelijk en gebruik ik specifiek gericht flitslicht waarbinnen het model niet gemakkelijk alle kanten op kan bewegen.”

OPRECHT

“Ik ben niet echt bezig met het karakter van de persoon die ik fotografeer want ik heb niet de illusie dat ik iemand in zo’n korte tijd echt kan leren kennen. Flatterend ben ik wel: ik zoek altijd naar de mooiste vorm en de goede hoek, hoewel sommige mensen mijn fotografie confronterend vinden, dus het gaat niet voor iedereen op. Ik denk dat mijn werk oprecht is omdat het ook over mij gaat, en niet louter vanuit het model is bedacht. Ik fotografeer de mensen echt als vorm. Al is het niet zo dat ze hierdoor nooit als zichzelf erop komen: soms klopt het juist enorm! Zoals bijvoorbeeld de strafpleiters Wim en Hans Anker die in de SO-inzending zitten. Ik kan ook totaal iets anders van iemand maken dan hoe de persoon zichzelf wil zien, maar dan wil ik nog steeds dat die dan denkt: “Dit wil ik wel zijn”. Of: “Ik ben het en ik accepteer het”.

© Jouk Oosterhof

Ik denk dat mijn werk oprecht is omdat het ook over mij gaat, en niet louter vanuit het model is bedacht

© Jouk Oosterhof

JOUK OOSTERHOF (1973) studeerde aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag en werkt vanuit haar woonplaats Amsterdam als redactioneel fotograaf voor onder meer Volkskrant Magazine, Linda en Het Parool. Haar werk werd vele malen genomineerd en onderscheiden in diverse internationale competities, onder meer Zilveren Camera, SO, IPA en in 2019 werden haar portretten van kindbruiden in Bangladesh genomineerd en geëxposeerd voor de Taylor Weesing Photographic Portrait Prize van de National Portrait Gallery in Londen.