ANNIE VAN GEMERT Tijdsreis door Staphorst

Annie van Gemert

Tijdsreis door Staphorst

DOOR NAOMI HEIDINGA

Traditionele klederdracht, kleurrijke boerderijen en een prominente rol voor het geloof: zo staat Staphorst bekend. Vaak wordt het Overijsselse dorp een gesloten bolwerk genoemd, waar een buitenstaander moeilijk binnen kan komen, laat staan een fotograaf. Sociaal documentair fotograaf Annie van Gemert lukte het wel het vertrouwen van de inwoners te winnen en achter de voordeur te komen. Ze mocht binnenkijken in historische boerderijen, waar de tijd lijkt stil te hebben gestaan. Het resultaat is te zien in het fotoboek Kleurrijk Staphorst, dat eind juni uitkomt.

Al sinds de jaren ‘90 stond Staphorst op Annie van Gemerts lijstje om te gaan fotograferen. Ze was bezig met een fotoproject over grote gezinnen, en wilde graag in Staphorst families bezoeken. De vooroordelen over de geslotenheid van deze gemeenschap en het gegeven dat je op zondag niet zou mogen fotograferen vormden toen de drempel om aan het project te beginnen. Het project bleef op de plank liggen. Tot de winter van 2017. Het had gesneeuwd en een deel van het land was bedekt met sneeuw. Van Gemert reisde door het land om sneeuwlandschappen te fotograferen. “Zodra ik in Overijssel arriveerde, kwam ik op het idee om nu eindelijk eens in Staphorst te gaan kijken. Eenmaal in het dorp werd ik geraakt door de kleurrijke boerderijen. Het dorp was door de sneeuw omgetoverd tot een sprookjesachtig wit decor waarin de groene en blauwe deuren en vensters in combinatie met bomen en verdorde bloemen een surrealistisch beeld vormden. Ik zag vrouwen in traditionele klederdracht door de straat fietsen.”

UITNODIGING

In het begin lukte het niet om mensen voor haar camera te krijgen. Daarom begon ze met het fotograferen van boerderijen. “Op een gegeven moment kwam een man uit zo’n felgroene

© Annie van Gemert

Het leven in soberheid geeft rust en maakt dat mensen tevreden zijn met wat ze hebben

voordeur tevoorschijn en vroeg me waarom ik foto’s van zijn huis maakte. Ik legde uit wat ik aan het doen was en beloofde dat ik de foto van de boerderij later zou langsbrengen. Toen nodigde hij me uit om zijn boerderij van binnen te bekijken.” Daarmee maakte ze voor haar gevoel een kleine tijdreis, het was alsof ze in een openluchtmuseum stapte. “Direct achter de groene voordeur was een klein keukentje met een ouderwetse potkachel dat als kookfornuis diende. Aan de schouw hing een keurig geplooid bloemetjesgordijntje. Zijn vrouw, getooid in klederdracht, was in de keuken bezig met het schillen van de aardappels. Er lag een plavuizen vloer in de huiskamer en het plafond was rood geschilderd. Het was een druk ingerichte ruimte, vol met rode stoelen, ingelijst borduurwerk en porselein in glazen kastjes die aan de muur hingen.” Op dat moment mocht ze van de bewoner geen foto’s maken van het bijzondere tafereel. Maar het zaadje was geplant: ze besloot om de interieurs van de Staphorster boerderijen, die op het punt staan te verdwijnen, te vereeuwigen in foto’s.

PRIVÉDOMEIN

Het bleek een uitdaging te zijn om het vertrouwen van de dorpsbewoners te winnen, om foto’s te kunnen maken van de interieurs en de bewoners. Daarom maakte ze overal foto’s van de buitenkant van de boerderijen, met de belofte de foto’s later langs te brengen. Zo won ze langzaamaan vertrouwen. Al lopend of op de fiets ging ze op ‘wereldreis’ door Staphorst en Rouveen. “Meestal ging ik op de bonnefooi bij mensen op bezoek. In een notitieboekje schreef ik de nummers van de huizen op die mij fascineerden in de hoop er ooit eens binnen te mogen kijken. Zo had ik in de loop der tijd een hele verzameling huisnummers.” Ze kiende het juiste moment uit om bij de mensen langs te gaan, als het licht het beste is. “Je hebt een lange rij boerderijen aan weerskanten van een straat. ’s Ochtends valt het licht aan de huizen aan de ene kant van de straat, ’s middags aan de andere kant.” Juist vanwege de uitdaging hield ze vol. “Het was een spannend avontuur om steeds bijzondere mensen te ontmoeten en om in een voor mij onbekend privédomein binnen te komen.” Binnen zag ze dat het gezinsleven in de Staphorster boerderijen zich vooral in de keuken afspeelt. “De opkamer, die alleen op zondag wordt gebruikt, is net een museum. De mensen

komen daar nauwelijks.” Ze zag veel elementen terugkeren: porselein dat men gekregen heeft als huwelijkscadeau, fotolijstjes aan de muur met trouwfoto’s van familieleden, tegelkunstwerken met Bijbelse spreuken en poppen in klederdracht. Toch is elke boerderij net een beetje anders. De netheid, die valt op. Zowel binnen als buitenshuis. De boerderijen zitten strak in de verf, de tuintjes zijn aan kant: de Staphorsters dragen zorg voor hun bezit.

OUDERE GENERATIE

Annie van Gemert richt zich met haar project op de oudere generatie, die nog zo traditioneel mogelijk leeft. Dit betekent meestal zonder tv of computer. De belangrijkste nieuwsbronnen zijn De Staphorster en Het Reformatorisch Dagblad. “Een zegen, om dat in deze tijd nog te kunnen.” De ouderen die ze bezoekt vertellen openhartig over het leven in Staphorst. De kerk speelt daarin een belangrijke rol. In de kerk en op zondag fotograferen zijn echter uit den boze. Toch wil ze dit element in haar project meenemen. Ze benadert dominees van verschillende kerken. Tot haar verrassing willen ze meestal meewerken. Ook documenteert ze het boerenleven. “Waar de jongere generatie kiest voor moderne bedrijven met meer vee, doet de oudere generatie het nog op de traditionele manier met een klein aantal koeien, soms in potstallen. Het melken gebeurt in het land. De mensen zijn hun hele leven gewend om hard te werken en dat gaat ook na de pensioensleeftijd door.” Met haar project wil ze geen stereotypen bevestigen. Ze roemt de ‘traditionele goedheid’ die gemeenschappen als Staphorst kenmerken. “De eenvoud, het geloof, de verbondenheid met elkaar, de structuur en het leven in soberheid geven rust en maken dat mensen tevreden zijn met wat ze hebben. Er is een gevoel van samenhorigheid, men is behulpzaam naar elkaar. De omgang in het dorp is als een grote familie, men is bij elkaar betrokken en men weet meestal alle laatste nieuwtjes van elkaar. Ik ervaarde de mensen als gastvrij, eerlijk, vertrouwelijk en gemoedelijk.”

CROWDFUNDING

Voor het project gebruikte ze een Fujifilm GFX middenformaat camera. Over deze keuze: “Met een digitale camera bespaar je meer kosten dan met een analoge camera. In het begin kreeg ik geen subsidie. Die kreeg ik later wel, en om het fotoboek mogelijk te maken, heb ik een crowdfunding opgezet.” Het fotoboek komt eind juni uit. “Niet de beste tijd voor een fotoboek, maar gelukkig loopt de expositie in het Staphorster museum nog tot 22 december van dit jaar.” Nu het project ten einde loopt, is het tijd na te denken over een volgend project. Maar eerst wil ze genieten. “Het project is klaar, maar dat betekent niet dat ik niet meer in Staphorst kom. Ik ga boeken bezorgen bij mensen. Ze kijken er enorm naar uit. Ik vind het leuk om samen met hen de boeken door te bladeren.”

ANNIE VAN GEMERT (1958) werkt aan documentaire fotoprojecten, waarvan de resultaten in boekvorm gepubliceerd worden. Eerder maakte ze onder meer Kinderrijk, Kloosterlingen en Boerenkracht. Ze won de tweede prijs van World Press Photo 2010 in de categorie Portretten met de serie Jongens en Meisjes. www.annievangemert.nl

© Mirre Korevaar-Wijnja

© Mirre Korevaar-Wijnja © Mirre Korevaar-Wijnja

© Mirre Korevaar-Wijnja

MIRRE KOREVAAR-WIJNJA – A SHARED LINE

De Noord-Ierse grens is sinds het Goedevrijdagakkoord (1998) een onzichtbare grens, zonder harde grenscontroles. Zij is een symbool van vrede. Hoewel het meeste geweld is verdwenen is Noord-Ierland nog altijd een land van verdeeldheid. Voor mijn project A Shared Line bewandelde ik in maart 2021 met een analoge middenformaat camera de Noord-Ierse grens. Ik onderzoek aan beide kanten van het conflict wat het betekent om een plek als thuis te benoemen. Ik ben gefascineerd door het fenomeen ‘thuis’; het blijkt een woordloze emotie te zijn. Terwijl we in eerste instantie lijken te weten wat het is om ons thuis te voelen, beginnen we te stotteren als we moeten beschrijven wat dit eigenlijk is. Het gevoel van thuis is ook een selectieve emotie: het sluit mensen buiten. Hoe komt het dat liefde voor de eigen groep kan leiden tot het haten van de ander?

Mirre Korevaar-Wijnja (1996) studeerde Photography, Film & the Digital aan de St. Joost School of Art & Design in Breda (2017-2021). mirrekorevaarwijnja.nl

© Elvira Smit © Elvira Smit

ELVIRA SMIT – RESTRUIMTE

Als ik een stad bezoek ga ik niet naar het centrum, maar zoek ik juist de randen op. Zo ook in Parijs. Een week lang liep ik tweemaal daags dezelfde wandeling in het 20e arrondissement, vlak naast de ringweg rond Parijs. In dit gebied lijkt niemand te hebben nagedacht over het ruimtelijke geheel: kantoorkolossen en goedbedoeld gemeentegroen staan lukraak naast elkaar geplaatst. Daartussen vind je ‘restruimte’ waar de passerende mens het maar mee moet doen. Op deze plekken onstaat iets nieuws, iets ongeplands. Niet de stedenbouwkundige, maar de tijd is er de baas. Met wisselend resultaat. Of, zoals socioloog Patrick Geddes het verwoordt: “A city is more than a place in space, it’s a drama in time”.

Elvira Smit (1984) volgt momenteel een opleiding aan de Fotoacademie. Eerder werd ze geselecteerd voor deelname aan de stadsexpositie ‘De Kracht van Rotterdam’. www.elvirasmit.com

© Gyselle Blokland

© Gyselle Blokland © Gyselle Blokland

© Gyselle Blokland

GYSELLE BLOKLAND – VERSTANDELIJKE BEPERKING

Mijn jongere broer Matthijs (23) is opgegroeid in het dorp Ameide. Hij heeft drie broers en een zus en is het vierde kind van ons gezin. Matthijs heeft een verstandelijke beperking. Dit betekent dat hij op bepaalde vlakken een achterstand heeft. Hij is erg behulpzaam en positief ingesteld. Hij werkt bij Blokland Tuin en Parkmachines in Ameide. Hij knapt grasmaaiers op, verkoopt deze en helpt regelmatig klanten. Ik ben erg trots op mijn broer, op wie hij is als persoon en wat hij allemaal kan. De maatschappij heeft een bepaald beeld van een verstandelijke beperking. Dit beeld vind ik stigmatiserend en plat. Ik ben het daar niet mee eens, want er zijn gradaties qua beperking. Met mijn foto’s wil ik een genuanceerd beeld geven van een beperking. Tegelijk zijn ze een ode aan Matthijs.

Gyselle Blokland (1996) studeert dit jaar af aan de Fotovakschool in Rotterdam (Toegepaste Fotografie en Beeldcommunicatie). Ze is gespecialiseerd in documentaire portretfotografie. Ze is altijd op zoek naar maatschappelijke of onderbelichte onderwerpen en probeert de kijker uit te dagen om een eerder vastgesteld beeld te herzien. www.instagram.com/projectsbygyselle/

Vertel jouw verhaal

Iedere fotograaf vertelt als het goed is een uniek verhaal, gebaseerd op persoonlijke eigenschappen en een eigen kijk op fotografie. Wat jou onderscheidt van andere fotografen heet je Unique Selling Point (USP). Heb je die van jou nog niet gevonden, dan is het nodig om daaraan te werken. Persoonlijke branding bindt klanten, afnemers en kopers aan je werk. Hoe zet je media en vooral social media hier voor in?

DOOR WERNER PELLIS

Toen ik als twintiger mijn fotografieopleiding afrondde, ontdekte ik dat de maatschappij niet al jaren stond te wachten tot ik eindelijk eens professioneel ging fotograferen. Integendeel, ik heb veel moeten bellen, met mijn portfolio langs potentiële opdrachtgevers moeten sjouwen om zo stap voor stap een klantenkring op te bouwen. Al snel had ik door dat publiciteit werkte. Fotograferen voor de plaatselijke krant leverde niet veel op, maar zorgde er wel voor dat iedereen in het dorp wist dat ik fotografeerde. Een expositie in een leegstaand winkelpand zorgde niet voor grote bezoekersaantallen of verkoop van het werk dat er hing, maar wel voor publiciteit in regionale kranten en op de radio. Het was eind jaren ’90, een tijd waarin massamedia veel meer bereik hadden dan nu, deels omdat social media nog niet bestonden, al was het internet in opkomst.

FREE PUBLICITY

Aandacht in de media, ofwel free publicity, heeft mij flink geholpen als beginnend fotograaf. Maar ook voor hedendaagse fotografen kan publiciteit in traditionele media van betekenis zijn. Er zijn nog steeds veel mensen die kranten lezen, op papier of online, en die radio luisteren en tv kijken. Misschien denk je: zitten de media wel op mij te wachten? Ja, dat zitten ze wel. Zeker regionale kranten en tijdschriften zijn niet alleen geïnteresseerd in de nieuwe expositie van Erwin Olaf of het nieuwe boek van Corbino. Regionale kranten brengen graag human intrest verhalen. In mijn eigen omgeving heb ik diverse media de laatste tijd aandacht zien besteden aan fotografen. Zelf werd ik geïnterviewd over een boek over huwelijksfotografie dat ik geschreven heb. Ik las een artikel over een fotograaf die een documentaire serie had gemaakt over iemand met NAH (niet aangeboren hersenletsel). De insteek van de krant was het verhaal over leven met NAH, maar er werd ook ruimschoots aandacht besteed aan de fotograaf en haar foto’s. Ook (afstudeer) exposities, het winnen van een prijs of de selectie voor een festival kan een reden zijn voor een persbericht aan een regionale krant, radio of televisiezender. Het verhaal over jou en je fotografie maakt het voor lezers nieuwswaardig. Ze zijn geïnteresseerd in jou als mens, ‘human interest’ dus.

BAND OPBOUWEN

Zoals gezegd waren er in mijn beginfase nog geen social media. Nu kun je met behulp van LinkedIn, Facebook of Instagram op een zelfgekozen moment jezelf presenteren. Veel sneller kun je bekend worden en laten weten waar je voor staat als fotograaf. Toch valt op dat veel fotografen zich op social media presenteren zonder over een strategie nagedacht te hebben. Serieus actief zijn op social media is meer dan alleen het delen van foto’s, al dan niet ‘behind-thescenes’. Waar het om gaat is dat je jouw visie op de fotografie overbrengt. Of soms nog breder: jouw kijk op de wereld. Zorg voor een verhaal dat jouw volgers aanspreekt. Bouw een band met ze op zodat ze gaan uitzien naar nieuwe berichtjes van jou. Een fotograaf die dit goed begrijpt is Pete Souza. In de jaren ‘80 was Souza de officiële fotograaf van president Reagan en twintig jaar later was hij de officiële fotograaf van president Obama (2009-2017). Vrijwel dagelijks plaatst Souza op Instagram foto’s van de Obama periode, gerelateerd aan actuele kwesties. Zo wil hij laten zien hoeveel beter Obama het had gedaan dan Trump. Dichter bij huis is Corbino iemand die zowel op Facebook als Instagram actief is en meerdere keren per week foto’s deelt van meer of minder bekende Nederlanders uit zijn omvangrijke oeuvre, altijd in zijn kenmerkende stijl. Ook Corbino springt soms met zijn foto’s in op de actualiteit als een van de door hem gefotografeerde bekende Nederlanders in het nieuws is.

ANDERS DAN ANDEREN

Wat is jouw verhaal? Wat wil jij vertellen en vooral aan wie wil je wat vertellen? Je volgers kunnen consumenten zijn, ondernemers of andere fotografen. Ieder van deze doelgroep heeft een andere benadering nodig. Een sociaal medium is niet direct een verkoopkanaal, maar indirect moet het je wel wat opleveren anders kun je je tijd net zo goed aan andere zaken besteden. Belangrijk is om te weten hoe jij gezien wilt worden, waar je voor staat. Wat maak jouw werk bijzonder? Wat doe jij anders dan anderen? Wat fotografeer je en hoe presenteer je dat? Denk maar eens wat je antwoordt als iemand je vraagt wat voor werk je doet. Als het goed is, antwoord je niet alleen dat je fotograaf bent, maar vertel je ook wat voor fotograaf je bent. Portret, documentair of commercieel – en zelfs dit is nog heel breed, want er zijn vele soorten portretfotografen en documentaire fotografen. Wat doe jij anders dan anderen? Het is zaak om juist op de eigenschappen die jouw werk uniek maken de nadruk te leggen. Maar vergeet niet, ook al zijn social media vooral visueel en ben jij een beeldmaker, het gaat zoals eerder gezegd niet alleen om wat

© Jan Dirk van den Burg, Hondenpoepzuiger

je fotografeert, maar ook om wat je te vertellen hebt. Dus om jou als mens. Je eigen merk, je eigen personal brand. Als je Stefan Schipper volgt, dan zie je zijn foto’s van muzikanten en bekende Nederlanders, van Achterhoekers en spelers van FC Twente. Maar hij post ook zaken over zijn privéleven waardoor je weet dat hij ook echt van voetbal houdt en van behoorlijk stevige muziek, en dat hij een trotse Achterhoeker is. Martin Hogeboom is portret- en reclamefotograaf op locatie. Dat staat in zijn profiel en dat geeft meteen al aan waar hij voor staat. Hij laat op Instagram voornamelijk zijn beelden spreken, locatiefoto’s vaak gemaakt met één of meerdere reportageflitsers, die behoorlijk onderscheidende foto’s opleveren. Niet altijd, maar regelmatig vertelt hij hoe de foto’s gemaakt zijn en in welke omstandigheden. Dat zijn soms beelden in opdracht, maar ook eigen werk en af en toe ook ‘making-of beelden’ zodat je een kijkje in de keuken van de fotograaf krijgt. Nog een voorbeeld: Jan Dirk van den Burg is fotograaf des vaderlands. Hij deelt zijn portretten van gewone, bijzondere Nederlanders. Het zijn paradijsvogels, zoals je ze in het televisieprogramma Man bijt hond kon aantreffen. Het zijn niet alleen de foto’s die het doen, maar ook het verhaal over de mensen. Korte teksten van maximaal twee honderd woorden die met humor, maar ook met respect zijn geschreven. Het doet je altijd weer verlangen naar een volgend portret.

De kunst van het loslaten

Eerder in deze rubriek besteedden we aandacht aan onderzoek, focus en maakte je kennis met verschillende methodes om je creativiteit te stimuleren. Na al dat harde werken is het tijd om te ontspannen. Wanneer je ontspant, verleg je je focus van buiten naar binnen. Er worden verbindingen gelegd tussen je denkbrein, de linkerhersenhelft, en je creatieve brein, de rechterhersenhelft. Een stroom die ervoor zorgt dat het lampje gaat branden. Hierdoor kun je ineens een inzicht krijgen, het welbekende eurekamoment.

Inspiratie komt van het Latijnse woord inspiratio, dat inademing of ingeving betekent, een inzicht dat je overvalt op een onverwacht moment. Er zijn de meest prachtige termen voor bedacht zoals de geest krijgen, door de muze bezocht worden of in the flow komen. Inzicht ontstaat in je onbewuste en wacht op een kans om zijn stem te laten horen. Om in het dagelijks leven om te kunnen gaan met alle prikkels om je heen, sluiten we ons af. Je selecteert alleen die informatie die je op dat moment nodig hebt. Wanneer je altijd druk bent met wat er in je hoofd omgaat en je laat afleiden door je telefoon of andere aandachtstrekkers, krijgt het onbewuste geen kans om zich te laten horen. Neem af en toe tijd om naar die stem te luisteren. Stel je open door te ontspannen. Ontspannen begint in het

© Popel Coumou, Courtesy TORCH Gallery

hier en nu. Je even niet bezig houden met dingen uit het verleden die je dwars zitten. Niet piekeren over wat er mogelijk in de toekomst nog zou kunnen gebeuren. Alleen het hier en nu is echt. In het hier en nu zijn geen problemen, er is rust. Het hier en nu is gerelateerd aan onze rechterhersenhelft waar gevoelens, intuïtie, creativiteit en verbeelding huizen.

ADEMHALING

Het hier en nu is heel dichtbij. Je hoeft alleen maar op je ademhaling te letten. Waar je ook bent, wat je ook doet, het werkt altijd. Richt je aandacht op je ademhaling. Voel hoe de adem je neus binnenstroomt, door je lichaam stroomt, je buik uitzet en weer naar buiten gaat. Merk op dat de stroom die naar buiten gaat warmer is dan de stroom die naar binnen gaat. Doe dit één minuut. Je zult merken dat je aandacht af en toe wegdrijft. Zie je gedachten als wolken die voorbij drijven. Ze zijn er en zweven weer voorbij. Zodra je merkt dat je aandacht is afgeleid, leid je hem vriendelijk terug naar je ademhaling. Dit kan je helpen een lus in je gedachten te doorbreken. Ook schrijven is een goede remedie om van steeds terugkerende gedachten af te komen. Neem een kwartier de tijd om alles op te schrijven wat je dwarszit. Zo maak je een braindump: je parkeert je gedachten waardoor er ruimte ontstaat. Wanneer je je gedachten hebt losgelaten en ontspannen bent, is het tijd voor de beloning, de gouden inval. Ineens overvalt het je, het idee hoe je je fotoproject in beeld kunt brengen.

BROEDPERIODE

Het creatieve proces is een combinatie van inspanning en ontspanning. Een samenspel tussen je linker- en rechterhersenhelft. Hoe weet je wanneer het tijd is voor inspanning en voor ontspanning? In het boek Imagine. How Creativy Works (2012) stelt Johan Lehrer ons gerust. “De menselijke geest heeft een natuurlijk vermogen om zijn eigen problemen te diagnosticeren en het soort creativiteit in te schatten dat nodig is. Het zogeheten ‘feelings of knowing’. Het gaat hier om het gevoel iets te weten dat zich voordoet wanneer wij vermoeden dat wij het antwoord kunnen vinden als we maar doordenken over de vraag. Denk maar eens aan het moment dat iets op het puntje van je tong ligt.” Je mag er op vertrouwen dat je onderbewuste heel goed weet dat je het antwoord kunt vinden wanneer je er moeite voor doet. Net als kinderen bij het zoekspelletje ‘warmer/kouder’, heb je het gevoel dat je steeds warmer wordt wanneer je dichter bij de oplossing bent. Kom je niet verder en blijf je maar in hetzelfde kringetje ronddraaien, dan heb je waarschijnlijk een inzicht nodig. Bij een inzicht schiet je gevoelstemperatuur volgens Lehrer direct van koud naar gloeiend heet. Je merkt vanzelf wanneer dit moment is aangebroken omdat je in de frustratiefase belandt. Doordat je linkerhersenhelft het probleem niet op kan lossen, raakt het verveeld. Je creativiteit blokkeert en je raakt gefrustreerd door het onvermogen om het antwoord te vinden. Het liefst zou je met het project stoppen. Ook dit is onderdeel van het creatieve proces. Het is niets anders dan een seintje dat het tijd is voor de rechterhersenhelft om het stokje over te nemen en op zoek te gaan naar onverwachte associaties. Concentratie verstoort dit proces en verkleint de kans op een inzicht. Neem rust en zorg voor ontspanning. Zie het als een broedperiode waarin je hersenen tijd krijgen om alle activiteiten te verwerken en onbewuste denkprocessen kunnen plaatsvinden. Vertrouw op het vermogen van je rechterhersenhelft om associaties te vinden. In een ontspannen gemoedstoestand is je aandacht naar binnen gericht waardoor je gedachten ruimte maken om mee te drijven op de stroom van associaties. Langzaamaan ontstaat er een intuïtief gevoel hoe je iets zou kunnen aanpakken. Het is de vooraankondiging van een inzicht. Wanneer Albert Einstein vastliep bij het oplossen van een wiskundig probleem, ging hij vaak vioolspelen tot hij een ingeving kreeg. Hij noemde dit combinatiespel.

OORVERDOVEND STIL

Wat nu als je alle stappen hebt doorlopen en die briljante ingeving komt niet naar boven? Het blijft oorverdovend stil. Dan zit er niets anders op dan terug te vallen op je doorzettingsvermogen. Ouderwets hard werken. Net zo lang schaven aan het beste idee dat je tot nu toe hebt, tot het naar je zin is. Een troost is dat er veel goede projecten zijn waarbij de maker nooit een eurekamoment heeft gehad, maar door keihard denkwerk een prachtig resultaat heeft bereikt. Het is maar hoe we onze hersenen gebruiken. Een convergent denker legt verbanden tussen ideeën die al aanwezig zijn in het werkgeheugen. Hij bedenkt niets nieuws, maar gebruikt dat wat in zijn geheugen opgeslagen zit om nieuwe inzichten te krijgen. Een divergent denker geeft toe aan spontane opwellingen en gebruikt zijn rechterhersenhelft om nieuwe inzichten te creëren. Beide manieren van denken kunnen uiteindelijk tot een oplossing leiden.

Zelf printen of een vaklab?

Niets is zo bevredigend voor een fotograaf als zijn werk op groot formaat geprint zien. Pas op een ‘echte’ foto zie je de kwaliteit, sfeer en expressie optimaal naar voren komen. Kwaliteit is dus essentieel bij dit eindproduct. Sommige fotografen houden alles het liefst zelf in de hand met een eigen printer, anderen leunen op een professioneel vaklab, dat met je meedenkt en slimme oplossingen heeft om te voorspellen hoe het beeld er in het groot uit gaat zien. Fotograaf Erik de Cuijk doet allebei.

DOOR JEROEN JAZET

Het zelf printen van je beelden is het meest compromisloos. Je drukt gewoon net zolang opnieuw totdat het 100 procent naar je zin is. Aan de andere kant is de drempel om zelf te printen hoog. Het is een technisch proces met veel haken en ogen. Vooral in het begin heb je er veel werk aan om de kwaliteit op een aanvaardbaar niveau te krijgen. Daarbij moet je behoorlijk wat technische kennis in huis hebben en hier ook plezier aan beleven. Het is helaas niet gezegd dat technische vaardigheid altijd samengaat met een creatieve geest. Veel fotografen blijven aanmodderen met hun DIY print lab, om uiteindelijk toch over te stappen naar een gespecialiseerde afdrukservice, met een illusie, vele cartridges en pakken printpapier armer.

ONLINE

Een tussenstap naar een vaklab is de online afdrukservice. Je stuurt je beelden hiernaartoe en je krijgt ze zonder verdere tussenkomst afgedrukt terug in een envelop. Het is een laagdrempelige en anonieme manier van werken, zonder tussenkomst van een kritisch oog. Je beoordeelt de prints zelf en eventueel stuur je ze opnieuw in als het niet naar je zin is. Er is niemand die met je meedenkt of je wijst op verbeterpunten. Ook proefstroken en bezoekjes aan het lab zijn meestal geen optie.

LAB

Een lab doet de hele dag niets anders dan beelden afdrukken en omgaan met hun

© Erik van Cuijk, Siem (16) | Skater | Deventer, locatie: ‘Burnside’, 20-02-2020. Siem woont nog bij zijn ouders thuis maar is dagelijks op een skatebaan te vinden, soms meer dan acht uur op een dag. Siem wil ver komen als skater, hij wordt als ‘wreckless’ gezien. De dag na de portretshoot brak hij zijn voet.

© Erik van Cuijk

klanten. Ze hebben de expertise en de nodige ervaringskennis in huis om problemen snel te tackelen. Vaak zijn ze het verlengstuk van de fotografen waarvoor ze werken. Ze kennen de stijl, de sterke en de zwakke punten van de fotograaf en spelen daarop in. Een goed lab ontzorgt zijn klanten, die liever bezig zijn met beeld maken dan afdrukken. Een fotograaf kan leunen op de expertise van het lab, maar betaalt daar ook een navenant hoog bedrag voor.

CANON A3

De Arnhemse fotograaf Erik van Cuijk exposeert in Naarden met vijf tweeluiken uit het project ‘Playground 2020’. Hierin portretteert hij jongeren die actief zijn in de publieke ruimte, zoals skaters, free runners en bmx’ers. Ze moeten zich een weg banen in afgekaderde, systematische bouwsels waar ze hun creativiteit dienen te ontwikkelen. Het contrast hiertussen boeit Van Cuijk. Zijn werk print hij, al naar gelang de uiting, op drie verschillende manieren. “Het meeste print ik zelf op mijn Canon A3 printer”, aldus de fotograaf. “Dat is laagdrempelig, en je kunt onbeperkt trial and error toepassen, als je budget het toelaat. Ik was tijdens mijn opleiding aan de Fotoacademie trouwens een van de weinigen die printen leuk vond. De meeste studenten vonden het horror, ook omdat de kleurzweem van een afdruk al anders wordt als de verwarming hoger of lager stond. Ik zag er altijd wel de uitdaging in.”

ZEILDOEKEN

Maar Van Cuijk werkt ook, met name voor grotere afdrukken, samen met vaklabs, zoals Fotolab Kiekie in Amsterdam en Jan R. Smit Fine Art Printing Specialist in Almere. “Die samenwerking is echt fijn”, stelt hij. “Ze denken altijd met me mee en geven me goeie tips. Laatst nog, toen Jan R. Smit me adviseerde de chromatische aberratie weg te halen in Lightroom. Nooit aan gedacht, maar op groot formaat zie je al dat soort dingen extra goed.” Van de vaklabs krijgt Van Cuijk meestal printerprofielen toegestuurd. “Die stel ik dan in Photoshop in als proef, zodat ik precies kan zien hoe mijn foto er in print uit gaat zien. Aan de hand daarvan kan ik dan nog laatste correcties doorvoeren.” Voor het Fotofestival Naarden maakt van Cuijk gebruik van PPS imaging, de printpartner van Naarden. “Zij maken de prints op grote zeildoeken voor mijn expositie”, legt hij uit. “Ze worden 2,55 meter hoog, zo groot heb ik ze nog nooit gezien. Ik was ook echt een beetje zenuwachtig toen ik de proefstroken ging ophalen. Je werk komt toch in een nieuw stadium door het af te drukken.”

Een kijkroute suggereren

Bij een foto met één onderwerp tegen een rustige achtergrond is het eenvoudig: het is dan duidelijk waar je als fotograaf de aandacht op wil laten richten. Maar hoe doe je dat bij een drukke foto? Dan kun je de aandacht sturen door een kijkroute te suggereren. Marijn Scheeres doet dat heel knap in haar foto’s over zaterdagochtendrituelen.

DOOR PIETER VAN LEEUWEN

Als je de toeschouwer wil laten kijken naar wat jij als fotograaf wil laten zien, houd het dan eenvoudig. Maak een foto met één min of meer centraal geplaatst onderwerp groot in beeld. Laat het beeld verder zo leeg mogelijk. Zorg voor contrast tussen onderwerp en omgeving en gebruik felle kleuren. Beweegt je onderwerp en heeft het een gezicht dan heb je de wind nog steviger in de rug. Dergelijke conclusies trokken perceptiepsychologen na onderzoek van kijkgedrag. In het maartnummer van Pf is daar in deze rubriek uitgebreid aandacht aan besteed. Probleem is dat fotografen niet altijd hun onderwerpen zo vast kunnen leggen. Je kan of wil de werkelijkheid niet altijd versimpelen. Soms is de situatie druk, soms spelen meer onderwerpen tegelijkertijd. Dat kan leiden tot chaotische, verwarrende beelden. Hoe maak je een foto dan toch zo begrijpelijk mogelijk?

DRUKTE

In een drukke situatie kan desalniettemin slechts één beeldelement het onderwerp zijn. Hoe die naar voren te halen? Daar hebben fotografen oplossingen voor. Bijvoorbeeld door het onderwerp scherp af te beelden en de rest onscherp. Of door het op een opvallende plek in beeld zetten. Bijvoorbeeld op een van de vier plekken die de regel van derden aangeeft. Middenin kan ook. Vaak biedt een situatie specifieke mogelijkheden. Bijvoorbeeld omdat het onderwerp in het licht staat en de omgeving in de schaduw. Of het onderwerp beweegt in een stilstaande omgeving. Samenvattend: je buit als fotograaf een of ander contrast tussen het onderwerp en de rest van het beeld uit. Zijn er meer onderwerpen in het spel, dan wordt het ingewikkelder. Het is nuttig te inventariseren wat je wil laten zien. In een overweldigende situatie komt dat besef soms achteraf bij het bekijken van de resultaten en blijkt de presentatie niet optimaal. De perceptiepsychologie geeft wat suggesties hoe je het oog van de kijker langs de onderwerpen kunt leiden. Met kleine sprongetjes fixeren onze ogen op steeds andere beelddetails die we relevant achten. Deze kennis kunnen we bij een compositie inzetten door een kijkroute te suggereren. Zet voor de kijker interessante beeldelementen dichtbij elkaar, zodat zijn ogen springen van de een naar de ander. Eenvoudige lijnen, vlakken en vormen in beeld kunnen dat ondersteunen. Perfect uitgevoerd geef je bovendien een ordening aan waarbij de belangrijke onderwerpen het meest opvallen. Bijvoorbeeld door grootte, of door ze vooraan in beeld te zetten. Het is perfectie die niet in alle genres even haalbaar is. Hoe minder je als fotograaf voor de lens kunt ingrijpen, hoe moeilijker het aangeven van een route is. Je kunt je onderwerpen niet positioneren, al heb je invloed met je standpunt of je timing. Voor wie zijn foto’s regisseert, arrangeert of manipuleert is het makkelijker.

LADING

Gelukkig helpen onderwerpen soms zelf mee. Onderwerpen met gezichten die bewegen of op een bepaalde manier afwijken, werken als een magneet op het oog. Het gaat nog verder dan dat. Onderwerpen hebben zowel psychologisch als cultureel een onderscheidende lading. Bij een show trekken artiesten gewoonlijk meer aandacht dan het publiek en bij de bordesfoto de minister-president en de koning meer dan de ministers. Fotografen die de wereld op dezelfde manier ervaren als hun kijkers hebben hier een voordeel. Ze trekken naar dezelfde onderwerpen. Heb je als fotograaf een eigenzinnige visie – en dat komt in artistieke kringen vaak voor – dan moet je soms extra hard aan de bak met het compositiewerk. Perceptiepsychologen hebben op nog een ander punt gewezen. Bij een overdaad aan beeldelementen hebben toeschouwers de neiging ze in groepen in te delen. Op een foto in een winkelstraat zien we normaal gesproken niet ieder uithangbord apart maar het geheel als groep. Het aantal beeldelementen dat we ervaren is zo een stuk kleiner dan er daadwerkelijk zijn. Je hoeft als fotograaf dus niet alle complexiteit in je foto’s zelf te beteugelen, de toeschouwer werkt mee.

KIJKROUTE

Marijn Scheeres fotografeert voor Het Parool zaterdagochtendrituelen. Voor deze langlopende reeks bezoekt ze al tien jaar lang Amsterdamse huishoudens. Het zijn uitbundige groepsportretten met veel mensen, veel details en veel actie in een vaak drukke omgeving. Foto’s die makkelijk in chaos verzanden. Toch gebeurt dat niet omdat in vrijwel al haar groepsportretten suggesties voor een kijkroute zijn ingebouwd. Dat is geen bewuste strategie, achteraf blijken foto’s met een goede kijkroute het beste te werken. Daar zit in Scheeres woorden schwung in, als een golf in balans, en daar werkt ze tijdens het fotograferen bewust naar toe. Dat doet ze door te arrangeren en te regisseren. Het arrangeren blijft beperkt. Bij de foto van de familie Barbiers aan de Zoutkeetsgracht zit niemand aan de voorkant van de tafel, om ruggen in beeld te voorkomen. En een van de meisjes staat op een stoel om een verspringing in het beeld te creëren. De regie is uitgebreider. Vrijwel iedereen krijgt

te horen wat te doen, in lijn met wat je ter plekke verwacht. “Sla je vader met een banaan.” “Pak de melk.” Tijdens de sessie vormt zich zo de foto. De timing wordt geperfectioneerd en de schwung gezocht, met gebaren, bewegingen en lichaamshoudingen als instrumentarium. Uit ongeveer vijftig opnames wordt het best werkende beeld geselecteerd. De golf waarop je ogen door het beeld surfen begint bij de jongen met de banaan. Via de vader ga je terug naar de moeder met baby om vervolgens via vaders blik bij het pak melk terecht te komen, waar de dochter naar grijpt. Via haar kom je via de armen van de tweede dochter weer terug bij haar gezicht. Zo bekijkt Scheeres zelf het beeld. De route zal per toeschouwer enigszins verschillen. Maar waarschijnlijk hoppen ieders ogen van persoon naar persoon. Iedereen is belangrijk. Iedereen krijgt uiteindelijk aandacht.

Het totale verzekeringspakket voor de beroepsfotograaf en student

o.a.

APPARATUUR VERZEKERING All-Risk Nieuwwaarde dekking

INVENTARIS VERZEKERING Incl. inductie schades

AANSPRAKELIJKHEID BEDRIJF Incl. dekking voor de te fotograferen klantgoederen

-Risk www.KBRbeheer.nl info@KBRbeheer.nl

We gaan geen beren in het bos zoeken!

De fotograaf gaat filmen.

Het fotografielandschap verandert. We zien dat steeds meer fotografen hun horizon verbreden en op zoek gaan naar nieuw mogelijkheden om in beeld te kunnen communiceren. Filmen is voor veel fotografen de meest logische stap.

De Nederlandse Academie voor Beeldcreatie (NAVB), met haar faculteiten de Nederlandse Fotovakschool, de Dutch Filmers Academy en de Amsterdam Film School (AFS) biedt een breed scala van filmopleidingen aan.

Aan het woord is Martien de Man, zelfstandig beroepsfotograaf en docent bij de Nederlandse Fotovakschool. “Ik merkte dat ik mijn documentairewerk steeds moeilijker verkocht kreeg aan magazines en kranten. Het werd wel gepubliceerd op digitale platforms en ik zag dat multimediaal werken daar beter tot zijn recht komt. De stap naar bewegend beeld met audio was voor mij logisch. Daarmee kun je projecten namelijk goed promoten op kanalen zoals Youtube, Vimeo en social media”

Ogenschijnlijk leek de stap van fotografie naar film makkelijk, vertelt De Man. “Als fotograaf ben je al bedreven in het zoeken naar het juiste moment, licht, compositie en standpunt en dat doe je als filmer ook. Maar als snel kwam ik erachter dat de ‘storytelling’ totaal anders is. Als fotograaf probeer je alle belangrijke elementen in het beeld te krijgen; de persoon, zijn handelingen en emoties. Dit alles vang je in één foto. Bij film deel je dit juist op in verschillende shots en bouw je zo het verhaal op. Daarbij komt dat audio minstens net zo belangrijk is als het beeld. Ook nieuw voor de fotograaf.” De Man besloot om de opleiding Regie Documentaire te gaan doen bij de Amsterdam Filmschool. Een deeltijdopleiding van een jaar bestaande uit 4 modules: conceptontwikkeling, cinematografie, productie en montage. De Man: “Met name bij de lessen cinematografie en productie heb ik geleerd om goed om te gaan met de complexiteit van bewegend beeld in combinatie met geluid. De laatste module Montage start na de zomervakantie en dan ben ik er klaar voor!” Ondanks dat De Man fotograaf in hart en nieren blijft, ziet hij filmen en documentaires maken als zijn toekomst.

AFS heeft van ‘short courses’ zoals Filmen met je smartphone, Vooropleiding Fictie/ Documentaire/Corporate tot de opleidingen zoals Regie documentaire, Corporate film, Montage en Allround filmmaker.

Nik Collection 4

De ontwikkeling van Nik Collection – een pakket met bijzondere plug-ins waarmee je gemakkelijk en snel beelden kan bewerken – leek de afgelopen jaren stil te staan. De twee bekendste onderdelen van het pakket, Silver Efex Pro en Viveza, zijn echter recent flink onder handen genomen en daarmee is de Nik Collection weer nieuw leven ingeblazen. Dat is een goede zaak. Want waar veel Photoshop concurrenten vooral hun best doen zoveel mogelijk op Photoshop te lijken, biedt Nik met zijn U-point technologie iets anders.

DOOR JAN PAUL MIOULET

In juni is versie 4 uitgekomen van Nik Collection. Dit softwarepakket heeft een nogal bewogen en onrustige geschiedenis. Nik Collection was het pakket dat Nikon gebruikers kenden als de standaard fotobewerkingssoftware voor hun digitale camera’s. Google kocht in 2012 Nik Software, waarschijnlijk vooral vanwege de bekende app Snapseed. In 2016 maakte Google Nik Collection gratis. De ontwikkeling van het programma lag toen al enige tijd stil en het was op dat moment onduidelijk of de software nog toekomst had. In 2017 verkocht Google Nik Collection door aan het Franse bedrijf DxO. Onder DxO is het programma niet langer gratis. Wel werkt DxO hard aan het up to date brengen van de verschillende onderdelen van het programma.

MODULES

Nik Collection 4 bestaat uit 8 verschillende modules, die stand alone kunnen worden gebruikt of als plugin van Photoshop, Lightroom Classic of DxO Photolab. Dfine 2 is de module voor ruisreductie. Analog Efex Pro 2 kan digitale foto’s een analoge look geven, met filmkorrel en zelfs krassen en ‘lichtlekken’ van oude camera’s. Color Efex Pro is de module voor kleurcorrectie en effect filters en voor retouche. HDR Efex Pro 4 is een HDR module voor series van beelden of enkele beelden. Perspective Efex kan vertekening en perspectief corrigeren en Sharpener Pro 3 is de verscherpingsmodule. De twee modules die in de nieuwe Nik Collection 4 zijn vernieuwd zijn Viveza en Silver Efex Pro. Viveza is de module voor lokale aanpassingen van bijvoorbeeld kleur en contrast en Silver Efex Pro, misschien wel de meest bekende module, is er voor het omzetten van kleurenfoto’s naar zwart-wit. Het is misschien een beetje verwarrend, maar zowel Viveza als Silver Efex Pro zijn nu doorontwikkeld naar versie 3. Op het eerste gezicht lijkt het alsof alleen de interface wat moderner en strakker is geworden en alsof er verder niet veel veranderd is. In dit geval geldt zeker dat schijn bedriegt. DxO doet veel research op het gebied van digitale bestanden en objectieven en ze hebben een schat aan kennis over ruis, dynamisch bereik en lensfouten en lenscorrecties. Een deel van die kennis zit al in hun rawbewerker Photolab en is nu ook gebruikt voor een aantal functies in de Nik Collection.

UPOINT

Een bijzonder aspect van Nik Collection 4 is dat het programma werkt met controlepunten die gebruik maken van Nik’s U-point technologie. Dit is een slimme manier om maskers te maken en het is al vanaf het begin de grote troef van Nik. Een controlepunt is een cirkel die in bestand wordt gesleept. In het midden van die cirkel staat een pin en de plaatsing daarvan is belangrijk. Het programma kijkt namelijk naar de kleur en structuur van het bestand onder de pin. Met een schuif kan de cirkel worden uitgebreid, maar alleen delen van het bestand die lijken op wat er onder de pin zit worden bij het maken van correcties veranderd. Het is minder precies dan bijvoorbeeld maskers maken in Lightroom, waar je met een penseel en een gum hele exacte overgangen kan maken, maar het werkt wel heel gemakkelijk en veel sneller. Bij Viveza en Silver Efex Pro zijn de schuifjes voor het aanpassen van de controlepunten verhuisd van het controlepunt zelf naar de rechterbalk met gereedschappen en is het mogelijk om de controlepunten te verfijnen met schuifjes voor chroma en luminance. Het beeld wordt hierbij zwart en de geselecteerde delen wit, waardoor het effect goed te zien is. In Photoshop maakt Nik overigens wel een laag en een laagmasker aan waar de aanpassingen in geplaatst worden. Zo kan het effect alsnog met een penseel in Photoshop aangebracht worden.

VERNIEUWD EN VERFIJND

De meest zichtbare vernieuwing in Nik Collection 4 zijn de nieuwe gebruikersinterfaces voor Viveza en Silver Efex Pro 3. Beiden hebben nu een moderne, donkere interface, die een beetje lijkt op Lightroom en automatisch full screen kunnen openen. Links staan de presets. Bij Viveza zijn dat er nu tien, of eigenlijk 9 plus 1 neutrale preset. Bij Silver Efex Pro zijn het er 58. De presets kunnen een mooi startpunt zijn voor een snelle beeldbewerking. Rechts is een balk met alle gereedschappen voor het verfijnen van de presets en het aanbrengen en aanpassen van de controlepunten. Een andere vernieuwing is dat de Last Edit optie die al toepasbaar was in Photoshop, nu ook in Lightroom kan worden gebruikt. Hierdoor is het gemakkelijk om een complete bewerking te kopiëren naar een ander bestand. Delen van een bewerking kunnen in Lightroom met Smart Copy en Paste worden gekopieerd naar een of meerdere bestanden en uiteraard kunnen ook zelfgemaakte

Silver Efex Pro 3

presets worden opgeslagen. Dat alle onderzoekskennis van DxO ook zijn weg vindt naar de Nik Collection is te zien aan de nieuwe Dehaze-functie in Silver Efex Pro 3. Deze is volgens DxO gebaseerd op de Clear View technologie die ook in Photolab zit en het zorgt voor een mooie verhoging van scherpte en contrast in delen van het beeld die door nevel zijn vervaagd.

META PRESETS

Een andere vernieuwing zijn de Meta Presets. Deze werken alleen in Adobe Photoshop. Een Meta Preset is eigenlijk een aantal presets uit de verschillende modules van Nik, gecombineerd in één. Je hoeft hierdoor dus niet van de ene naar de andere module te gaan om ieder afzonderlijk effect in te stellen. Er zijn er 10, of eigenlijk 9 plus 1, net als bij Viveza. Een nadeel van deze presets is dat ze nogal fantasierijke namen hebben en dat het effect niet op een kleine voorvertoning getoond wordt, zoals bij andere presets wel het geval is. De Meta Preset moet dus eerst worden toegepast voordat het effect zichtbaar wordt. DxO kan hier dus nog wel het een en ander aan verbeteren. Maar het goede aan de Meta Presets is dat ze over de verschillende modules heen werken en het is te hopen dat DxO dit concept verder uitwerkt.

CONCLUSIE

De verbeteringen in Viveza en Silver Efex Pro zijn een duidelijke stap in de goede richting. Beide modules voelen

Nik Collection 4 werkt met de U-point technologie

moderner en gestroomlijnder aan en werken makkelijker. De mogelijkheden om edits te bewaren en te kopiëren naar andere bestanden zijn ook heel welkom. Maar Nik Collection is meer dan deze twee onderdelen. DxO is zich daar duidelijk van bewust en zegt hard te werken aan het updaten van de overige modules. De Meta Presets zijn ook een stap in de goede richting, omdat ze verschillende modules combineren. Die integratie zou eigenlijk nog wel een stuk verder mogen gaan, al zou dat dan weer ten koste gaan van de eenvoud van de afzonderlijke modules. En die eenvoud, dat is dan toch wel weer het sterke punt van Nik Collection. Het is een programma voor fotografen die liever snel een look creëren dan op pixelniveau bestanden aan bestanden werken.

Perfect voor sport en portret: Sony A1

Bij het horen van de term ‘The One’ denken vermoedelijk meer mensen aan de rol van Keanu Reeves in de film The Matrix, dan aan een camera. Toch, of misschien wel juist daarom, gebruikte Sony deze term bij de introductie van de Sony Alpha1. De naam is niet helemaal misplaatst omdat de camera de sterke punten van drie andere Sony-modellen combineert in één body. Fotograaf Tom Bode gebruikt de Sony A1 zowel voor portretten in hoge resolutie als voor snelle sportfotografie en is er erg over te spreken.

DOOR JAN PAUL MIOULET

Tom Bode had als kind al een vaste plek in het stadion van Feyenoord. Nu is hij de vaste fotograaf van zijn favoriete voetbalclub. Geen wonder dat hij een gelukkig mens is en als fotograaf maar weinig te wensen heeft. Clubfotograaf van Feyenoord word je niet zomaar. Bode heeft daar een lange weg voor afgelegd. Hij begon zijn loopbaan als beeldredacteur bij Voetbal International. Bode werd aangenomen vanwege zijn ervaring met programma’s als Indesign en QuarkExpress. Maar eigenlijk solliciteerde hij bij VI voor een positie als fotograaf. De voetbalfoto’s die hij met zijn Canon 300D en Sigma 28300mm zoom had gemaakt van zijn vriendenteam, maakten echter niet genoeg indruk op hoofdredacteur Johan Derksen. Die gaf hem weinig fijnzinnig mee: “Denk maar niet dat je hier ooit gaat fotograferen.” Bode liet het er niet bij zitten, zette door en greep iedere gelegenheid aan om te fotograferen. Het was een leerzame tijd. Aan de ene kant was Bode niet bang om fouten te maken, aan de andere kant wist hij dat hij ook altijd terug moest komen met beeld dat in ieder geval bruikbaar was. Binnen een jaar zat hij toch voor VI langs de lijn bij Vitesse-Feyenoord en uiteindelijk fotografeerde hij zelfs iedere week Johan Derksen voor zijn column. Na dertien jaar verliet hij VI in goed overleg en werd Bode freelancer. Hij bleef voor VI fotograferen en ook Feyenoord was al snel een van zijn opdrachtgevers. Als freelancer werd Bode, toen het Feyenoord Magazine gerestyled werd, een van de fotografen. Het kreeg een glossy uitstraling met meer aandacht voor beeld. Bode’s fotografie sluit perfect aan bij de uitstraling van de club. Zijn portretten vallen op door het gebruik van rauw licht en pittige contrasten. Bode houdt van werken met studiolicht. Dan is hij niet afhankelijk van ‘hoe de zon staat’. Uit ervaring weet Bode ook dat profvoetballers vaak maar weinig tijd hebben. Een goede voorbereiding op locatie is daarom heel belangrijk zodat hij de situatie volledig onder controle heeft en alles klaar staat zodra zijn model binnenloopt. Naast portretten, zowel voor Feyenoord als voor bedrijven, zit Bode ook nog steeds langs de lijn. Tegenwoordig als clubfotograaf alleen nog voor de wedstrijden van zijn favoriete Rotterdamse voetbalclub.

DE OVERSTAP

Als beginnende fotograaf kreeg Bode de afdankertjes van zijn meer ervaren collega’s om mee te werken. Maar dat waren niet de minste modellen. De Canon EOS 1D waarmee hij in 2004 zijn eerste reportages moest maken was een enorme sprong voorwaarts ten opzichte van de EOS 300D die hij zelf bezat. Bode is Canon jarenlang trouw gebleven en is er nog steeds lovend over. Toch kocht hij bijna drie jaar geleden een Sony A7 R III. Aan de ene kant omdat hij voor zijn portretfotografie de autofocus met gezichts- en oogherkenning wilde uitproberen en aan de andere kant omdat hij op zoek was naar een lichtere camera voor video. Bode werkte in die tijd veel met de Canon EF 50mm F1.2L USM voor zijn portretten van voetballers. Op de Canon camera’s lukte het niet altijd om een autofocuspunt te vinden dat precies op het oog lag. Dit zorgde geregeld voor opnames die niet helemaal scherp waren. Met de oogherkenning van de Sony kreeg hij met hetzelfde objectief op een adapter een veel hoger percentage perfect scherpe opnames. Ook was de Sony veel makkelijker voor videowerk dan zijn 1D X Mark II, met name wanneer de camera in een gimbal geplaatst werd. Als volgende stap probeerde Bode een Sony A9 uit voor actiefotografie en ook met deze camera kon hij zijn mogelijkheden weer verruimen. Doordat hij dankzij de geavanceerde autofocus onderwerpen perfect tot aan de rand van het beeld kon volgen, was hij met de A9 vrijer in het maken van composities. Het stelde Bode voor een lastige keuze. Juist op het moment dat zijn Canon set aan vervanging toe was, introduceerde Canon het RF-systeem. Bode wilde hierdoor niet investeren in een nieuwe spiegelreflexset en hij kon niet wachten tot Canon in het RF-systeem alles zou bieden dat hij nodig had. Zo viel de keuze uiteindelijk op Sony.

THE ONE

Inmiddels werkt Bode met 2 Sony A9 II’s, een A6400 als doel-camera en een Sony A1. De A1 is een camera die met 30 beelden per seconde anderhalf keer sneller is dan Sony’s sportcamera, de A9 II. De A1 kan filmen in 8K en heeft daarmee betere videomogelijkheden dan Sony’s videocamera, de A7S III. En met zijn 50 megapixel sensor heeft de A1 een bijna even hoge resolutie als Sony’s scherpste camera, de A7R IV. Voor Bode is de A1 zijn vaste werkpaard. De A9 II is snel, heeft een goede autofocus en een prima zoeker. Maar nadat Bode een tijd met de A1 heeft geschoten wil hij niet graag terug naar de A9 II. Dat

© Tom Bode

is het verschil tussen een zoeker met 3.68 miljoen beeldpunten en een vergroting van 0,78x en een zoeker met 9,4 miljoen beeldpunten en een 0,9x vergroting. Ook kan de A1 240 keer per seconde het zoekerbeeld verversen en dat is twee keer zo snel als de A9 II. De autofocus van de A1 vindt hij ook merkbaar beter dan die van de A9 II. De A1 is ook sneller. Bode gebruikt zelden de snelste stand van 30 beelden per seconde. Wel maakt hij gebruik van de snellere buffer wanneer hij langs de lijn staat. De beelden gaan dan via een 5 GHz Wifi verbinding naar een redacteur in het stadion. Bij de A9 II moet Bode regelmatig wachten tot de buffer leeg is voor hij een beeld kan verzenden. Met de A1 maakt Bode het zelden mee dat de buffer vol is. Zo is het beeld binnen een minuut na de opname beschikbaar voor Feyenoord. Bode maakt ook voor sportfotografie gebruik van de hoge resolutie van de A1. Met de A9 met 24 megapixel sensor werkt hij vaak met een 400mm F2.8, gecombineerd met een 1.4x converter. Zo heeft hij bijna een 600mm. De converter kan hij er tussenuit halen als hij het bereik niet nodig heeft of als hij de stop licht die de converter kost niet kan missen. Met de A1 met 50 megapixel sensor werkt hij zonder converter. Dan heeft hij een 400mm F2.8 en als het nodig is kan hij de camera met een druk op de knop croppen naar APS-C voor een 600mm equivalent uitsnede en heeft hij nog steeds een 21 megapixel bestand. De snelle flitssynchronisatie van 1/400e seconde is een uitkomst voor portretfotografie op locatie. Hierdoor kan hij achtergronden makkelijker donker maken in combinatie met flitslicht op zijn onderwerp.

SUPPORT

De A1 is een camera die vrijwel alles biedt dat Bode zich kan wensen. Minpunten kan hij nauwelijks bedenken. De contacten op de flitsschoenen zijn wat kwetsbaar en als hij flitst zou Bode graag willen zien wat het omgevingslicht doet. Als professional ben je echter niet alleen afhankelijk van je camera, maar ook van de ondersteuning. Daar heeft Bode goede ervaringen mee. Nadat hij een schade had aan een camera, had Bode aan een appje genoeg om direct een vervangende camera op te kunnen halen.

COLOFON

Pf FOTOGRAFIE MAGAZINE

Jaargang 38

REDACTIE

Pf Fotografie Magazine Postbus 595 3700 AN Zeist T : + 31(0)30-69 20677 E : redactie@pf.nl W : www.pf.nl

HOOFDREDACTEUR

Ton Hendriks E: thendriks@virtumedia.nl T: +31(0)20-6144456

EINDREDACTIE

Martijn van Lieshout

REDACTIEMEDEWERKERS

Rob Becker, Diana Bokje, Edo Dijksterhuis, Naomi Heidinga, Claire Hoogakker, Astrid Hulsmann, Jeroen Jazet, Pieter van Leeuwen, Evelien Lindeboom, Jan Paul Mioulet, Werner Pellis, Elsje van Ree, Judith Bakkers

MARKETING

Rob van der Linden T : +31(0)30-3031295 E : rvanderlinden@virtumedia.nl

SALES

Henk Lorsé T : +31(0)30-6933192 E : hlorse@virtumedia.nl W : www.pf.nl/adverteren

TRAFFIC

Virtùmedia E: traffic@virtumedia.nl

ABONNEMENTEN:

Abonnementen kunnen ieder moment ingaan. Opzegging dient telefonisch, schriftelijk of per mail, minimaal twee maanden voor het einde van de abonnementsperiode te geschieden. Abonnementsgeld dient vooruit te worden betaald. Voor betaling per factuur rekenen wij een toeslag van € 4,45. Uw abonnement wordt steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Virtùmedia legt van abonnees gegevens vast voor de uitvoering van de (abonnements)overeenkomst. Deze gegevens kunnen gebruikt worden om u te informeren over relevante diensten en producten.

ABONNEMENTSPRIJZEN

Jaarabonnement Nederland € 105,50 Jaarabonnement België € 119,50 Studentenabonnement € 49,75 Studentenabonnement België € 54,75 Abonnementen voor overige landen op aanvraag.

ABONNEMENTENADMINISTRATIE

Virtùmedia abonnementenservice T: +31(0)85 0407400 E: klantenservice@virtumedia.nl

VERSCHIJNINGSFREQUENTIE

8 keer per jaar

ONTWERP

Twin Media | Frank de Both

GRAFISCHE VORMGEVING

Twin Media | Vicky Trouerbach

DRUK

Veldhuis Media BV, Raalte

© COPYRIGHT 2021 VIRTÙMEDIA

Leveringsvoorwaarden: www.virtumedia.nl

REPRODUCTIE

Alle rechten voorbeheouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of overgenomen in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid en/of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Gebruikers van dit blad wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren.

UITGEVER

Pepijn Dobbelaer

UITGAVE VAN

Virtùmedia B.V. Postbus 595 3700 AN Zeist + 31 (0) 30 6920 677 info@virtumedia.nl www.virtumedia.nl

LOSSE NUMMERS

www.pf.nl/shop

ZEER COMPACT EN BREED INZETBAAR!

BRESSER BR-2250

LED STRIPLIGHT DAGLICHTSET

• Compacte LED daglichtset voor foto- en videografie • Kleurtemperatuur van 5500K; CRI-waarde van >93 • 60 hoogwaardige LED diodes per LED striplight • LED striplight maten: 82x4,5x5 cm • Incl. LED Striplight, Lampstatief, Spigotadapter, Tas

Kijk voor de beste prijs op kamera-express.nl of kom voor persoonlijk en deskundig advies naar een Kamera Express winkel bij jou in de buurt. Adviesprijs 170

149

Klantwaardering 9.1 Deskundig advies Altijd de scherpste prijzen 5 jaar garantie 18 winkels in Nederland en België

01-COVER+02-83-84.indd 84-1 Justine Tjallinks | Portretten Paul Cupido | Volle leegte Antonio Faccilongo | Nieuw leven Thirza Schaap | Plastic Ocean

Van kader naar canvas Crowdfunding voor fotoboek Portrait Pro 21 Canon EOS R6

€ 9,99 BP

JAARGANG 38 | JUNI | PF.NL

#3 2021 #3

20-05-21 14:50

COMMENTAAR MAAR EVEN KIJKEN HOE DE FOTO UITKOMT

TON - FOTO IETS VAN ONDERKANT AF - ZIE HIERONDER HET ORIGINEEL

ER IS EEN RUIMERE FOTO CHECK EVEN OF BETER

- NIEUWE FOTO PAST ONDER NU HELEMAAL, BOVEN IETS AF, MAAR DAT KAN - ONDER FOTO’S, LINKS OUD, RECHTS NIEUW

ZULLEN WE DE FOTO IETS LAGER DOEN WANT BOVEN ZO WEINIG RUIMTE DAN EVEN EEN HR NAAR MIJ VOOR MARKETING

IS AANGEPAST, ONDER NU WAT AF, EN BOVEN KLEIN BEETJE AF

LEICA. DAS WESENTLICHE.

LEICA Q2 MONOCHROM

Omarm de ziel van de fotografi e.

De Leica Q2 Monochrom levert uitstekende zwart-wit foto’s en 4K-video’s op een meest toegankelijke manier en biedt haarscherpe details plus een uitzonderlijk zachte bokeh. Met de speciaal voor deze camera ontwikkelde 47 MP CMOS Sensor, het meest lichtsterke objectief in zijn klasse, maximale ISO van 100.000 en al deze elementen perfect op elkaar afgestemd, blinkt de stof- en spatwaterdichte Leica Q2 Monochrom uit in elke situatie. Zelfs in de meest extreme lichtomstandigheden.

Geniet van het legendarische Leica-gevoel, het unieke design en het absolute understatement met de enige echte zwart-wit Full-Frame compactcamera van vandaag.

STATE-OF-THE-ART BEELDVERWERKING

Pentax K-1 II + 28-105mm

Rijke kleuren, subtiele schaduwen, bijzondere bokeh en getrouwe diepteweergave. De Pentax K-1 II toont jouw creatieve visie met uitzonderlijke beeldresultaten.

• Full frame spiegelreflexcamera • 36.4 megapixel CMOS sensor • 5-assige Shake Reduction II beeldstabilisatie • Stof- en spatwaterdichte body • Full HD video met 30 fps en 4K Interval Movie Mode • 3.2” kantel- en draaibaar LCD display

KASSAKORTING €100

*Prijs na €100 kassakorting. Deze kassakorting is ook geldig op de losse body.

Adviesprijs 2299 2199*