Special Drechtsteden
Wandelspecial
Drechtsteden
2
Wandelen langs de
mooiste plekjes
De Drechtsteden beschikken over de ideale combinatie van natuur, cultuur, geschiedenis en stedelijk gebied. Het wandelroutenetwerk Drechtsteden is 190 kilometer lang en verbindt alle beziens waardigheden met wandelingen die variëren van een half uur tot vier uur.
6
Kinderdijk en Alblasserdam
Liefde en Rijkdom
Met de Waterbus is de Molenkade van Kinderdijk makkelijk bereikbaar. In de museummolens Nederwaard en Blokweer komt het verhaal van vroegere molenaarsgeslachten weer tot leven. Een prachtige wandeling over de dijk voert naar het gezellige Alblasserdam.
9
Dordrecht
Parel tussen rivieren
Wie Dordrecht vanaf de rivier nadert, ziet de stad van haar elegantste kant. En wandelen doe je het beste ook langs het water, voorbij havens en historische plaatsen tot je in de Hollandse Biesbosch bent.
Deze wandelspecial over de Drechtsteden is een samenwerking tussen de Regio Drechtsteden en Wandelmagazine Op lemen voeten
Wandelen langs de mooiste plekjes in de Drechtsteden De Drechtsteden is een streek in Zuid Holland waar de drie rivieren Beneden-Merwede, Noord en Oude Maas samenkomen. Zij verbinden de steden Dordrecht, Zwijndrecht, Papendrecht, Sliedrecht, Hendrik-Ido-Ambacht en Alblasserdam met elkaar. Wandelroutenetwerk Het wandelroutenetwerk Drechtsteden geeft met zijn wandelingen een unieke kijk in dit gebied met zijn vele natuurschoon, industrieel erfgoed en monumenten. U kunt hier wandelen langs de windmolens van het UNESCO-werelderfgoed Kinderdijk en verrassende routes lopen langs strandjes langs de NieuweMerwede met woeste griendbossen en akkers met knotwilgen. Genieten van polderlandschappen en sfeervolle dorpskernen in de Alblasserwaard, misschien wel een zeearend zien in het zoetwatergetijdengebied de Tongplaat en onder de indruk raken van de vele oude pakhuizen in de historische binnenstad van Dordrecht, oudste stad van Holland.
2 Wandelmagazine Op lemen voeten
Startpunten Begin de wandeling bij een van de 15 startpunten. Op het informatiepaneel ziet u een kaart met de routes in de directe omgeving. Een overzicht van de startpunten is te vinden op: wandelnet.nl/drechtsteden
Foto: Frank Peters
De oude binnenstad van Dordrecht.
Zo werkt het wandelroutenetwerk Drechtsteden Het wandelroutenetwerk bestaat uit wandelwegen, met zoveel mogelijk onverharde paden die bij elkaar komen op knooppunten. Van daaruit bepaalt u zelf welke route u wilt lopen. Op de wandelroutekaart, die bij de VVV te koop is, staan al enkele routes ingevuld. Er zijn in totaal 190 kilometers te bewandelen.
Kinderdijk
De rondwandelingen zijn gemarkeerd met routepalen met gekleurde pijlen. Elke route kan in twee richtingen gelopen worden. Binnen het wandelnetwerk kunt u kiezen voor korte wandelingen van één of twee uur. Langer kan ook. U knoopt gewoon net zoveel routes aan elkaar als u wilt. Op een aantal plaatsen staan informatiepanelen met daarop de kaart van het hele wandelnetwerk. Hier kunt u overstappen op een andere route.
Special Drechtsteden
Wandelkaart De wandelroutekaart is voor € 2,95 te koop bij de VVV. Met deze kaart op zak begint u goed voorbereid aan uw wandeltocht. Op deze kaart vindt u het complete wandelnetwerk vanaf het meest zuidelijke punt van het eiland van Dordrecht tot aan de molens in Kinderdijk. 22 kant-en-klare wandelingen met in totaal 190 kilometers.
Biesbosch
nert nog aan die tijd. Net als de oude hefbrug. Waar nu de plezierhaven en de loodsen van jachtenbouwer Oceanco liggen, was vroeger de marinewerf van Van der Giessen-de Noord. ■ Startpunt wandelroute 80 en 81. Papendrecht Westeind Papendrecht ontstond als lintdorp langs de rivierdijk. In de jaren ‘70 is een deel van de bebouwing langs de dijk gesloopt wegens dijkverzwaring. Aan het Westeind bleef de karakteristieke bebouwing bewaard. Wilt u uw wandeling afwisselen met een vaartochtje? Neem dan vanaf hier de Waterbus naar bijvoorbeeld de molens in Kinderdijk. ■ Startpunt wandelroute 63. Dordrecht Hooikade Aan de Hooikade vindt u de Catharijnepoort uit 1652. Ooit waren er 16 stadspoorten, die deel uitmaakten van de stadsmuur. Naast deze poort is alleen de Groothoofdspoort bewaard gebleven. Vanaf de Hooikade vaart van oudsher de veerdienst naar Zwijndrecht. U ziet hier ook de markante spoorbrug over de Oude Maas. ■ Wandelknooppunt 54.
Foto: Frank Peters
Omgeven door water Het unieke aan het gebied zijn de grote rivieren. Overal langs de oevers zijn wandelingen te maken die u een prachtig uitzicht bieden op het water. U kunt uw wandelingen gemakkelijk combineren met vervoer met de Waterbus. Er zijn langs de route maar liefst 13 opstappunten. Op waterbus.nl vindt u de vertrektijden.
Sliedrecht waterbushalte Middeldiep De Waterbus brengt u in het centrum van Sliedrecht. Daar is, in het voormalige gemeentehuis, het Sliedrechts Museum gevestigd. Langs het water, de druk bevaren Beneden Merwede, en de haven komt u bij de Grote Kerk. Deze is in gebruik genomen in 1763, maar de fundatie zou al uit de middeleeuwen dateren. ■ Wandelknooppunt 24. Zwijndrecht Veerplein Het eerste deel van deze wandeling volgt de oever van de rivier met prachtig uitzicht op het drukst bevaren punt in Nederland. De rivieren Noord, Oude Maas en Beneden-Merwede komen hier samen. De beeldentuin in het Noorderpark is een mooie bezienswaardigheid op deze route. ■ Startpunt wandelroute 31.
Meer informatie is te vinden op www.wandelnet.nl/drechtsteden.
Wandelrouteplanner Met de wandelrouteplanner op wandelnet.nl/drechtsteden kunt u uw wandeltocht gemakkelijk plannen. De wandelroutes zijn voorzien van wegwijzers en terug te vinden op de digitale kaart. Deze kunt u bekijken op uw computer, smartphone of tablet. U kunt de routes natuurlijk ook uitprinten voor onderweg. Langs de route Alblasserdam TOP Hier was ooit uitsluitend maritieme industrie te vinden. De in oude glorie herstelde portiersloge, waar u terecht kunt voor informatie, fietsen en koffie, herin-
De Waterbus aan de Merwedekade. Wandelmagazine Op lemen voeten 3
De Tongplaat
Zoetwatergetijdengebied de Tongplaat Ten zuiden van het bosgebied De Elzen ligt de Tongplaat, een voormalige landbouwpolder die in mei 2012 onder invloed is gebracht van het rivierwater en daardoor veranderde in een zoetwatergetijdengebied. Om het buitenwater vrije toegang te geven zijn er twee openingen in de omringende polderkade gegraven. De ene ligt er in het noordwesten en de ander in het zuiden, vlakbij het aangrenzende Zuidplaatje. ■ Wandelknooppunt 57.
Zeearend. Foto: Jacques van der Neut 4 Wandelmagazine Op lemen voeten
Schommelende waterstanden Door de permanente verbinding met het rivierwater schommelen de waterstanden in de Tongplaat behoorlijk. Het ene moment is er sprake van een grote binnenzee en een andere keer ligt er weer veel slik droog. Afhankelijk van het seizoen maken steltlopers zoals k ievit, kemphaan, groenpootruiter, oeverloper en watersnip daar gretig gebruik van.
soorten zoals appels, peren, pruimen, kersen en aardbeien. Wandelen in boomgaard Een deel van deze oogst wordt ambachtelijk verwerkt tot jam, sap en saus. Van april tot en met augustus is het mogelijk een rondje door de boomgaard te wandelen via een aangegeven route. Van de oogst brouwen Jan en Ester in hun eigen Brouwerij de Heerlijkheid smaakvolle speciaal bieren. Dit alles en nog veel meer wordt in de Landwinkel de Fruitheerlijkheid verkocht. ■ Deze bijzondere locatie ligt langs de wandelroute bij startpunt 62. Zie ook: www.fruitheerlijkheid.nl
Zeearenden in de Tongplaat Als we het over vogels hebben die de Tongplaat regelmatig bezoeken, dan kan en mag de zeearend niet ontbreken. Deze kolossale roofvogel, die vanwege zijn afmetingen ook wel 'vliegende deur' wordt genoemd, broedt sinds een paar jaar in de wilgenbossen bij de Tongplaat. De zeearenden verblijven er regelmatig. Meestal komen zij naar de Tongplaat om er te jagen. Jonge grauwe ganzen staan hoog op hun menulijst. Voor wandelaars is de Tongplaat bereikbaar via de Zuidhaven, waar op een infopaneel een en ander over het gebied is te lezen. Zie ook: www.nieuwedordtsebiesbosch.nl
De Elzen: van productiebos naar moerasbos In het meest westelijke deel van Polder De Biesbosch ligt het bosgebied De Elzen, een terrein met een oppervlakte van ongeveer 130 hectare. In het gebied ligt een netwerk aan wandelpaden, hier en daar afgewisseld met kreken en waterpartijen. ■ Startpunt wandelroute 81.
De Heerlijkheid van Papendrecht Onderaan de dijk langs de Merwede ligt nog een landelijk stukje Papendrecht waar je de boomgaard De Heerlijkheid aantreft. Jan en Ester Korteland, de eigenaren van De Heerlijkheid, telen daar op natuur- en milieuvriendelijke wijze fruit-
Tjiftjaf en fitis Tijdens een wandeltocht in het voorjaar laten zich vooral zangvogels horen zoals zwartkop, fitis, tjiftjaf en winterkoning. Een ontmoeting met reeën is ook mogelijk. Qua lichaamsbouw doet een ree eigenlijk meer denken aan een gazelle
Special Drechtsteden
dan aan een hert: sierlijk gebouwd en gracieus van beweging en bovenal perfect aangepast aan de steeds veranderende leefomgeving. Door de geringe grootte en de enigszins wigvormige lichaamsbouw zijn reeën uitermate geschikt om te leven in terreinen met veel struikgewas. Er zijn echter ook reeën die in het open veld leven, zonder de beschutting van bomen en weelderige struwelen. Zulke dieren noemen we heel toepasselijk veldreeën. Grillig verlopende kreken De naam van het jonge bosgebied De Elzen is overigens geen verwijzing naar de boomsoort. In het omringende, strakke polderlandschap liggen nog enkele oude, grillige oost-westverlopende kreken die hier ‘elzen’ worden genoemd. Zo maken rivierkaarten melding van het Gat van de Noorderels, Gat van de Middenels en het Gat van de Zuiderels. De aanduiding ‘elzen’ is kenmerkend voor het Eiland van Dordrecht en is daarmee een voor deze streek typerend toponiem. In de jaren twintig van de vorige eeuw is het gebied als landbouwontginning herwonnen op het water. Zie ook: www.nieuwedordtsebiesbosch.nl
De Heerlijkheid
Speelbos De Elzen In het bosgebied De Elzen vind je ook een speelbos. Hier kun je een hut bouwen, in bomen klimmen en kliederen met water bij de pomp. Maar ook overvaren met een vlotje en verstoppertje spelen in de wilgentunnels. Springen over keien en stronken, spannende verhalen ver zinnen in de vertelkring en nog veel meer.
Het wandelroutenetwerk Drechtsteden blijft in ontwikkeling. Kijk voor de laatste stand van zaken op www.vvvzhz.nl of op www.wandelnet.nl/drechtsteden
Speelbos De Elzen
Bosgebied De Elzen
Colofon Uitgave Regio Drechtsteden in samenwerking met Wandelmagazine Op lemen voeten Wandelmagazine Op lemen voeten Bladmanager Klaartje Grol, tel. 030-6933727 kgrol@virtumedia.nl
www.facebook.com/WandelMagazine @Wandelmagazine
Vormgeving Twinmedia bv, Maarten Bosch
Hoofdredactie Jonathan Vandevoorde
Druk Veldhuismedia bv, Raalte
Eindredactie Marcia van Bijnen
Foto voorpagina Frank Peters©
Wandelmagazine Op lemen voeten 5
Tekst & foto’s Frank Peters
Kinderdijk en Alblasserdam
Het draaien en aanslingeren van de Museummolen Blokweer door vrijwilliger Jan Willem.
Liefde en Rijkdom “Ik werd verliefd op de dochter van een molenaar”, zegt hij met een glimlach. Peter Paul Klapwijk woont nu een jaar in een van de negentien molens van Kinderdijk. Kinderdijk maakt onderdeel uit van het wandelroutenetwerk Drechtsteden, dat de mooiste plekken van de streek met elkaar verbindt.
P
eter Paul is communicatieadviseur van de Stichting Werelderfgoed Kinderdijk. “We hebben de molen overgenomen van mijn schoonouders.” Zo op het eerste gezicht lijkt het alsof Peter Paul, van origine een Rotterdammer, hier bij toeval terecht is gekomen. Liefde kan zo onvoorspelbaar zijn, maar hoe meer hij over Kinderdijk vertelt, des te meer ik 6 Wandelmagazine Op lemen voeten
geloof dat hij het ‘toeval’ een handje heeft geholpen. We lopen een van de vele routes uit het wandelroutenetwerk Drechtsteden. Het netwerk is aangegeven met paaltjes en goed te volgen met de wandelkaart, waarop nummers van knooppunten zijn aangegeven. We beginnen in Kinderdijk bij knooppunt 71: een mooie plek met uitzicht op de molens.
We lopen richting Museummolen Nederwaard, die wordt weerspiegeld in het water en in het lage warme licht van de ochtend als een silhouet afsteekt tegen de heiige lucht. Kinderdijk is het mooist bij zonsopgang, als er mist op het water hangt, als er een waterig zonnetje door dreigende wolken breekt of als het nagenoeg windstil is zoals deze morgen. “Eigenlijk is het altijd goed Kinderdijkweer”, vult Peter Paul aan. “Zelfs als het regent, omdat de molens daar uiteindelijk voor zijn gemaakt: het wegpompen van overtollig water uit de polder”. Familie Hoek In de molen wordt het verhaal verteld van de familie Hoek, die al elf generaties verschillende molens bewoont. Sinds de bouw van de molens in 1740 maakt de familie al
Special Drechtsteden
deel uit van de gemeenschap. “Ook de nieuwe generatie vindt het leven in de molen prachtig”, vertelt Peter Paul. “De zoons van de familie, allebei in de pubertijd, lopen met hun vader en oom mee. Ze leren van jongs af aan om te gaan met de molens en zijn er helemaal gek van.” Dat het leven in een molen niet zonder gevaar is, leert de geschiedenis. Rond 1900 leefden Cees en Alie Hoek in de molen. Ze hadden dertien kinderen. Dagenlang had de wind uit het oosten gewaaid en nam het gezin de deur aan de westelijke kant van de molen. Toen de wind draaide vergat een van de kinderen de andere deur te nemen. Alie zag het gebeuren en rende haar zoon achterna, maar een onheil kon ze niet voorkomen. Er klonk een harde klap. Waar elke molenbewoner bang voor is gebeurde, maar in dit geval niet met het kind. Alie kreeg de klap van de molenwiek en overleed ter plekke. Kleine Wim kwam met de schrik vrij. Op 42-jarige leeftijd werd Cees weduwnaar. Zijn kinderen werden deels ondergebracht bij andere molenaars en familieleden. Een portret van het gezin van Cees en Alie hangt naast de deur van de museummolen. De juiste wind Ondanks de tragedie is de familie de molen trouw gebleven en zagen nieuwe generaties het licht. Molenaars werden verliefd, kregen zonen en dochters, die op hun beurt de molens draaiende hielden. “Alles wat je hier ziet heeft historie”, vertelt Peter Paul. “Het authentieke vind ik mooi
en de geschiedenis fascinerend. De museummolen is nog steeds zo ingericht als in vroeger jaren.” Eind jaren vijftig werd de functie van de molens overgenomen door de gemalen, maar de molens worden nog steeds bewoond. En als ze draaien malen ze ouderwets water uit de polder. Een stukje verderop, bij wandelknooppunt 72, ligt Museummolen Blokweer. Deze molen wordt onderhouden door beroepsmolenaars en vrijwilligers en je kunt er als bezoeker zien hoe het leven in de molen vroeger was. Aan de sobere keukentafel rookt Egbert een sigaartje en werkt Tessa aan een borduurwerkje. Buiten wordt de molen naar de wind gedraaid en aangeslingerd door Jan Willem. Peter Paul geniet ervan. Toch vind ik het vreemd dat hij zich, als zoon van een Rotterdamse havenarbeider, hier zo thuis voelt. Woei hij met alle winden mee en is hij bij toeval hier komen aanwaaien? “Mijn oma is in Kinderdijk geboren”, vertelt hij onderweg. “En haar voorouders woonden en werkten in de molens.” Het kon niet anders. Hij zal de juiste wind hebben gekozen. Het molenaarsleven zit in zijn bloed. Alblasserdam Vanuit Kinderdijk loop ik verder in de richting van routenummer 78 en knooppunt 66. Onderweg ontmoet ik Ruud Boele van de Historische Vereniging West-Alblasserwaard. “Tussen de huizen op de Oost-Kinderdijk richting Alblasserdam heb je prachtige uitzichten op de molens, maar ook de dijk zelf is interessant”, vertelt hij vol enthousiasme.
Het Huis te Kinderdijk dat eigendom was van Piet Lels.
Het centrum van Alblasserdam.
Langs de slingerende waterkering ontstonden in de achttiende eeuw grote scheepswerven, rederijen en fabrieken van onder meer de families Smit, Lels en Von Lindern. Jan Jacques Smit legde de bakermat voor de scheepsbouwindustrie in de Drechtsteden. Ter hoogte van het Lammetjeswiel, ontstaan door een dijkdoorbraak, bouwde hij sloepen en andere kleine schepen. “Rond 1750 werd het bedrijf groter en breidde de scheepsbouw langs de Noord en de Lek zich uit doordat de zonen Smit nieuwe scheepswerven stichtten. Sindsdien worden hier zeilschepen, baggermolens, vrachtschepen, sleepboten en baggerschepen gebouwd”, vertelt Ruud. De bedrijven waar zeilen gemaakt werden, waar pek en teer gewonnen werd en touwen gevlochten, schoten als paddenstoelen uit de grond. De families werden steenrijk en lieten langs de dijk huizen bouwen, waarvan er nu nog een
Museummolen Blokweer is ondergebracht in de enige wipwatermolen van Kinderdijk. Wandelmagazine Op lemen voeten 7
aantal staat. Ook verrezen er woningen voor gezinnen van kapiteins, die met de gebouwde schepen de wereldzeeën bevoeren. Ook die huisjes zijn nog intact en te bewonderen langs de wandelroute. “Opvallend is dat de rijken zelden oud werden en kampten met een zwakke gezondheid”, vervolgt Ruud. “De reden is dat ze het geld binnen de rijke families wilden houden. Toen Jan Ulrich Smit in de jaren tachtig bij onze historische vereniging een lezing gaf over de Smitten naar aanleiding van een boek, noemde hij het zelf gekscherend het ‘inteeltboek’.” Het bedrijf Smit is door fusies opgegaan in IHC-Merwede met werven in Kinderdijk en Krimpen aan den IJssel. Over de Noord varen nog steeds schepen die daar gebouwd zijn. Vanaf de dijk ter hoogte van het Lammetjeswiel kun je ze vanuit de verte zien aankomen. Lammetjeswiel Ruud is een Alblasserdammer in hart en nieren en lijkt iedereen te kennen. Onderweg onderbreekt hij z’n verhaal om vrolijk zijn hand op te steken, bekenden te groeten en hier en daar een praatje te maken. Hij kent de historie van het dorp als geen ander en vertelt onder meer over de oorlog
Nieuwe maan boven de oude molen van de Hooge Boezem van de Nederwaard.
waarin Alblasserdam zwaar getroffen werd door een bombardement van de Duitsers en eigen vuur van Nederlands geschut. Hij kent het karakter van de inwoners. “De kerk speelt hier een belangrijke rol.” Alblasserdam ligt in de ‘Biblebelt’. Er zijn 19 kerken op nog geen twintigduizend inwoners. “Maar ze zitten ’s zondags allemaal vol. Zelf ga ik niet naar de kerk, maar ik pas me wel een beetje aan. De auto wassen of gras maaien op zondag doe ik niet, maar ik kan hier goed leven hoor, we gaan prima met elkaar om.” Voor Ruud heeft het Lammetjeswiel een speciale betekenis. Het is niet alleen de
bakermat voor de scheepsbouwindustrie, maar in zijn jeugd was er ook een openluchtzwembad. “Van 15 mei tot eind september was het open en die data houd ik in ere. Op 15 mei duik ik het water in, of het nu sneeuwt of niet”, lacht hij. We lopen richting de knooppunten 66 en 84 en komen aan in het centrum van Alblasserdam. Na het bombardement in de Tweede Wereldoorlog is het centrum in oude stijl herbouwd. Bij de bakkerij op de hoek haal ik een heerlijk stuk speculaas en dan op weg naar Dordrecht! Je kunt er met de auto naartoe, maar over het water is het vele malen mooier.
Historische Vereniging West-Alblasserwaard: www.hv-wa.nl Kinderdijk: www.kinderdijk.nl
PRAKTISCHE INFORMATIE
Paaltjes met de knooppuntennummers van het wandelroutenetwerk Drechtsteden wijzen de weg in Alblasserdam. 8 Wandelmagazine Op lemen voeten
De Drechtsteden beschikken samen over de ideale combinatie van natuur, cultuur, historie en stedelijk gebied. Met de Waterbus kun je overal komen. Zo vaar je voor nog geen vier euro van de Molenkade in Kinderdijk naar de binnenstad van Dordrecht en kun je binnen driekwartier vanuit het Nationaal Park De Biesbosch een terrasje in Alblasserdam pakken. Op die manier zijn verschillende wandelingen uit het routenetwerk met elkaar te combineren.
Special Drechtsteden
Tekst & foto’s Frank Peters
Dordrecht
De Vergulde Os op de gevel van de centrale bibliotheek in de historische binnenstad met in de achtergrond de toren van de Grote Kerk.
Parel tussen rivieren Dordrecht zou je eigenlijk altijd vanaf het water moeten bezoeken, zoals dat in vroeger tijden gebeurde. Wie de stad vanaf de rivier nadert ziet haar met Venetiaanse schoonheid oprijzen vanuit de schittering van het water.
T
alloze handelaren, Hollandse graven, kunstschilders en zelfs Napoleon hebben op deze wijze kennis gemaakt met de oudste en toen nog belangrijkste stad van Holland. Tijdens het bezoek van Koning Willem Alexander en Koningin Maxima tijdens Koningsdag 2015 werd Dordrecht, ook vanaf het water, prachtig in beeld gebracht. Niet alleen heeft deze dag veel mensen naar Dordrecht gebracht, ook evenementen als Big Rivers, Dordt in Stoom en de Kerstmarkt trekken honderdduizenden bezoekers. Toeristen en inwoners her-
ontdekken de rijke geschiedenis, de foto genieke binnenstad en het historische havengebied. “De Groothoofdspoort is een van de weinige stadspoorten die bewaard is gebleven, maar het is wel de belangrijkste en mooiste”, zegt stadsgids Lisette van Gameren bij knooppunt 57 van het wandelroutenetwerk. Ze leidt wandelaar Klaartje en mij rond in de stad. De koepel boven de poort is een markant punt. Op de gevel uit 1618 is de Dordtse stedenmaagd afgebeeld. “In haar hand heeft ze het wapen van de stad en een palmtak als symbool van vrede.” Volgens de overlevering wilde de bescherm-
vrouw altijd maagd blijven om haar onafhankelijkheid te behouden. In haar hoed droeg ze stinkende ruit, een kruid dat zo gruwelijk stinkt dat geen man ook nog maar iets van haar wilde. Maar goed, ze had natuurlijk ook gewoon haar blote borst kunnen bedekken, dat zou misschien ook al hebben gescheeld. Het Hof De wandelroute loopt verder via de Wijnstraat in de richting van het Hof. “Hier vond in 1572 de Eerste Vrije Statenvergadering plaats”, vertelt Lisette. Een belangrijk moment in de Nederlandse geschiedenis. In de nog bestaande Statenzaal werd het verzet tegen de Spanjaarden gesmeed en het fundament voor het huidige Nederland gelegd. Koning Willem Alexander en koningin Maxima vestigden hier nog eens extra de aandacht op door het nieuwe museum Het Hof van Nederland tijdens Koningsdag 2015 officieel te openen. Wandelmagazine Op lemen voeten 9
De Hofstraat met gevels opgebouwd uit materiaal van huizen die in de jaren 60 zijn gesloopt.
De Hofstraat lijkt met z’n trapgevels eeuwenoud, maar is het niet. “In de sloopwoede van de jaren zestig zijn veel huizen afgebroken, omdat ze plaats moesten maken voor een brug naar Papendrecht”, vervolgt Lisette. “Na protesten is die buiten het stadscentrum terecht gekomen en werd de straat opgebouwd uit het gesloopte materiaal”. Grote Kerk Het wandelroutenetwerk verbindt de highlights van de stad. We steken de Voorstraatshaven over, passeren het gezellige Scheffersplein en het oude stadhuis. We
lopen de Grotekerksbuurt in en komen uit bij de trots van Dordrecht; de Grote Kerk. De kerk stamt uit de elfde eeuw, maar was toen niet meer dan een kleine kapel. In de eeuwen erna kreeg de kerk zijn huidige vorm. Rond 1500 was ie af, alhoewel… “De toren is nooit afgebouwd”, vertelt Lisette. “Tijdens de bouw begon hij te verzakken. De toren zou meer dan 100 meter hoog worden, maar de spits is weggelaten. Nu staat er een stompe toren van ‘slechts’ 68 meter.” Het lijkt een verstandige beslissing geweest. Het gevaarte staat inmiddels meer dan twee meter uit het lood. “Als de toren was
Gebouw Stockholm gezien door het Dok van Straatman in het historisch havengebied. 10 Wandelmagazine Op lemen voeten
afgebouwd dan zou die in de loop van de tijd een keer zijn ingestort”, verzekert Herman van Duinen, dé deskundige op het gebied van de Grote Kerk in een documentaire over het monument. De kerk is het belangrijkste icoon in de skyline van Dordrecht. “Van heinde en verre kun je hem zien liggen”, zegt Lisette. Op schilderijen van kunstenaars als Aelbert Cuyp, William Turner en Jacob Maris is de toren prachtig afgebeeld. Het mooiste stadsgezicht met toren hangt in het Dordrechts Museum en is geschilderd door Jan van Goyen in 1651. Het doek werd in 2008 voor drieënhalf miljoen euro teruggekocht van de erven Goudstikker en heeft een prominente plek in het museum. “Vóór 1572 was de kerk een katholiek bolwerk, maar sinds de Reformatie is zij protestants”, vervolgt Lisette. “Het mooie is dat er nog katholieke elementen bewaard zijn gebleven zoals de prachtige koorbanken in het hoogkoor.” Er is nooit een beeldenstorm geweest in Dordrecht, maar een rustige overgang van katholiek naar protestants. “Waarschijnlijk wilde men de kerk in het midden houden”, lacht Lisette. “Dordrecht was een handelsstad, met veel gedeelde belangen.” Musea aan Huis Via de Nieuwe Haven, een jachthaven met een mooi gedecoreerde gietijzeren brug, passeren we Museum 1940-1945 en Huis van Gijn. In Huis van Gijn is de kunstverzameling van zakenman en jurist Simon van Gijn te zien. Hij woonde tot aan zijn dood in 1922 in het monumentale pand en liet het na aan de Vereniging Oud-Dordrecht op voorwaarde dat het interieur zo veel mogelijk intact zou blijven. Even verderop hebben we een prachtig uitzicht op de Kuipers- en Wolwevershaven. Onder het Dok van Straatman door is het monumentale gebouw Stockholm te zien. Aan de Wolwevershaven ligt het Dordts Patriciërshuis, Museum aan de Maas. In dit rijksmonument is te zien hoe de gegoede burgerij leefde in de Franse tijd, tussen 1780 en 1815. De Maaskamer heeft een weids uitzicht over de Oude Maas. Het museum herbergt een schitterende collectie meubels en schilderkunst uit de achttiende en negentiende eeuw. Wantij Via de Merwekade en de Noordendijk is bij wandelknooppunt 59 hotel/restaurant Villa Augustus te bereiken. Villa Augustus, gevestigd in de oude watertoren van Dor-
Special Drechtsteden
drecht, ligt aan rivier het Wantij en heeft een grote binnenmuurse tuin, waar onder andere biologische groenten worden gekweekt. Langs het Wantij loopt de route verder in de richting van de Hollandse Biesbosch. Het natuurgebied is ook per Waterbus bereikbaar, maar de wandeling langs de rivier is zeker de moeite waard. Griendmuseumpad Bij het Biesboschcentrum Dordrecht worden we opgewacht door natuur- en cultuurhistorische gidsen Leen Fijnekam en Frans Bax. Ze beheren met nog enkele andere vrijwilligers de historische griendketen in de Sterlinggriend, een onderdeel van de Kikvorsch- of Otterpolder, waar het Griendmuseumpad loopt. Van april tot en met oktober is het eiland bereikbaar met de Zonnepont 7. “In de griendketen hadden de griendwerkers een primitief onderdak”, vertelt Leen. De meeste keten waren van wilgentakken en riet gemaakt en boden weinig bescherming. Deze zogeheten schrankketen werden begin vorige eeuw verboden nadat prins Hendrik ze bij een bezoek “onmenselijk” had genoemd. De ‘luxere’ keten waren van steen, hadden een vloer en een vuurplaats, en boden bescherming tegen wind en water. “Maar het was nog steeds een hard leven”, vertelt Leen in de Stenen Keet, die door de vrijwilligers beheerd wordt. De griendwerkers hakten wilgentakken, die onder meer bestemd waren voor het maken van zinkstukken. Hiermee werden dijken
gebouwd en oevers verstevigd. Het griendhout kwam ook terug in bezemstelen, fuiken en hoepels voor vaten. “Tot halverwege de vorige eeuw werkten duizenden mensen in de grienden”, vertelt Leen. “We laten wandelaars op het Griendmuseumpad zien hoe het leven eraan toeging.” Op 10 september is er een Historische Dag met allerlei demonstraties rondom het leven en werken in de griend. “Ook wordt er spek gebakken. Aardappelen met ‘lawaaisaus’ en spek was een belangrijke en stevige kost voor de griendwerkers. Dit werd vroeger zo genoemd omdat het spekvet werd gemengd met het water van de aardappelen en dat spettert als een gek”, lacht Leen. De vrijwilligers zijn ook vaak op zaterdagen en op aanvraag op het eiland te vinden. Biesbosch Frans brengt de beverburchten in de Sliedrechtse Biesbosch in kaart (de Sliedrechtse Biesbosch ligt op Dordts grondgebied). “Het zijn er inmiddels 42.” De bever is het icoon van het Nationaal Park De Biesbosch en sinds halverwege de jaren negentig weer terug. “Het is een prachtig beest. Bij zonsopgang en zonsondergang komen ze uit hun burchten en kun je ze zien.” Leen heeft de eerste bever in de Sliedrechtse Biesbosch gespot. Tussen 1988 en 1992 werden bevers uitgezet in de Brabantse Biesbosch, maar in de Sliedrechtse Biesbosch kwamen ze nog niet voor. “Totdat ik met collega Peter Nienkemper tijdens een kanovaart in de vroege ochtend
De Stenen Keet in de Sterlinggriend in het Dordtse gedeelte van de Biesbosch.
een plons hoorde. Er zwom duidelijk een bever aan onze kano’s voorbij. Dat was een onvergetelijk moment!” Tijdens wandelingen langs het wandelroutenetwerk in de Biesbosch kun je ook andere dieren tegen komen. “In de Biesbosch leven reeën, ijsvogels, buizerden en zelfs zeearenden”, vertelt Frans. Ook is er voor floraliefhebbers veel te zien, zoals het groot heksenkruid, het harig wilgenroosje en de zeldzame spindotter. Via de routenummers 92 en 93 is de Zuilespolder te bewandelen. Dit gedeelte is meer gecultiveerd, maar ook erg mooi. Je kunt er Huug de schaapsherder met zijn kudde tegenkomen. Vanaf de Helsluis is het nog een klein stukje lopen naar de Waterbus, die je weer terug kan brengen naar de molens van Kinderdijk, een terrasje in Alblasserdam, de binnenstad van Dordrecht of talloze andere mooie plekken in de Drechtsteden.
PRAKTISCHE INFORMATIE
Vervoer De Waterbus is het ideale vervoermiddel tussen de Drechtsteden. Het is snel en vanaf de Waterbus heb je een mooi zicht op de drechtoevers en de skyline van Dordrecht. Informatie: www. waterbus.nl Tip van de redactie Bezoek het Dordrechts Museum, een van de oudste musea van Nederland. Het museum heeft een prachtige collectie met topstukken van de Gouden Eeuw tot hedendaagse schilderkunst. Er hangt werk van bekende meesters als Cuyp, Maes, Bol, Breitner, Israëls en meer. Meer informatie: www.dordrechtsmuseum.nl Websites VVV Dordrecht: www.intreedordrecht.nl Het Hof van Nederland: www.het-hof.nl Museum Huis van Gijn: www.huisvangijn.nl Dordts Patriciërshuis: www.dordtspatriciershuis.nl Villa Augustus: www.villa-augustus.nl Biesbosch: www.np-debiesbosch.nl en www.vvhbiesbosch.nl en www.biesboschcentrumdordrecht.nl
Wandelmagazine Op lemen voeten 11
Een dagje uit met Waterbus! Ontdek de regio met het nieuwe Wandelnetwerk Drechtsteden!
Losse (dag)kaarten online en cont ant aan boord verkrijgbaar
Vaar met Waterbus van halte Dordrecht Merwekade met lijn 23 richting Sliedrecht. Over de rivier ‘de Merwede’ vaar je comfortabel en snel naar de Hollandse Biesbosch. Leuk voor jong én oud! Met het nieuwe wandelnetwerk krijg je inzicht in de mooiste wandelroutes van de Drechtsteden! Vaar naar de Biesbosch met Waterbus om vervolgens via een schitterende route terug te wandelen naar de Binnenstad van Dordrecht (+-13 km).
Wist je dat...
De wandelkaarten zijn verkrijgbaar bij het VVV kantoor en digitaal via zuidholland.wandelen123.nl
Vanaf maandag 4 april de zomerdienstregeling in gaat met extra afvaarten in de avonden en weekenden? Kijk voor meer informatie en arrangementen op waterbus.nl
5
4 2 3
Spitsdienst Daldienst
Driehoeksveer Kinderdijk Park + Ride
Krimpen a/d Lek Rijsdijk Rotterdam St. Jobshaven Rotterdam Heijplaat-RDM
Rotterdam Erasmusbrug
Kinderdijk Molenkade
Rotterdam Plantagelaan Krimpen a/d IJssel Stormpolder
Overstaphalte Metrohalte Tramhalte
Papendrecht Veerdam
Alblasserdam Kade
Papendrecht Westeind
Papendrecht Rosmolenweg Dordrecht Stadswerven
Rotterdam Katendrecht Rotterdam Piekstraat
Ridderkerk De Schans
H.I. Ambacht Noordeinde
Dordrecht
Merwekade Zwijndrecht Veerplein
waterbus.nl
Sliedrecht Middeldiep
Dordrecht Hollandse Biesbosch
Dordrecht Hooikade