Bladwespen
N
et zoals de zandbijen, die we in het vorig Meander nummer besproken hebben, behoren de bladwespen tot de Hymenoptera (vliesvleugeligen). Ze vormen wel een andere onderorde, de Symphyta, blad- of zaagwespen. Taxonomisch situeren ze zich dus naast de Apocrita, die we kennen omwille van hun wespentaille. En hier vinden we meteen het grote verschil: het achterlijf is met het borststuk verbonden (zonder wespentaille). Zo zijn ze in het veld makkelijk herkenbaar (als het achterlijf tenminste niet onder opgevouwen vleugels verborgen zit). Is dit toch het geval, dan kan je ze meestal onderscheiden van sluip- en andere wespen door het aantal antennesegmenten. Bij een sluipwesp zijn er dat minstens zestien, bij de meeste bladwespen een veel geringer aantal (6 tot 9). Ook aan de bovenkant van de thorax (mesoscutum) zijn ze meestal herkenbaar, die heeft veel reliëf, lijkt diagonaal gecompartimenteerd. De (bastaard)rupsen van Symphyta verschillen van vlinderrupsen
Macrophya teutona
doordat er tussen buik- en borstpoten maar één segment pootloos is (twee bij vlinders). Het aantal schijnpoten bedraagt dan ook 6 of meer (zie foto Nematus larve), tegenover maximaal 5 bij Lepidoptera. De (oude) Nederlandse benaming ‘zaagwespen’ heeft niets te maken met het vermogen om soortgenoten op de zenuwen te werken (gedrag geobserveerd bij sommige exemplaren van Homo sapiens), maar verwijst naar hun ovipositor (legboor), die wat op een zaagje lijkt, geschikt om planten te openen voor hun eileg. In het Engels worden ze daardoor trouwens ‘sawflies’ genoemd, terwijl het helemaal geen diptera (tweevleugeligen) zijn. Er zijn 8000 soorten gekend, verdeeld onder 800 genera, in grootte variërend van 2,5 mm tot 20 mm (uitgezonderd enkele reuzen). De benaming bladwespen duidt er op dat ze in het larvestadium al eens een fris groen blaadje lusten. Vandaar hun kwalijke reputatie in land- en
tuinbouw. Bovendien zijn er ook bladmineerders en gallenproducenten bij. Een voorbeeld van een schadelijke bladwesp vond ik eind april nog in mijn eigen tuin. Op de aalbesstruiken zaten een aantal groene rupsjes die (hoogstwaarschijnlijk) Nematus ribesii zijn (zie foto).
Nematus larve
Symphyta worden onderverdeeld in enkele superfamilies, waaronder een aantal families die we hierbij kort gaan toelichten en illustreren, zoals
6 meander2020_juli_v2.indd 6
29/06/2020 09:48
