Cultuurkriebels

Cultuurkriebels

Het Oost-Vlaams cultuurlandschap

Nieuwe tijdelijke werkexpo in Gents Industriemuseum

Van brandgevaar tot burn-out

Het Industriemuseum in Gent pakt vanaf 19 november 2022 uit met de nieuwe tijdelijke expo BURN. Deexpo brengt een overzicht van veiligheid, gezondheid en welzijn op het werk van 1800 tot vandaag. Vanbrandgevaar tot burnout. Van arbeidsongeval tot ergonomie. Van prikklok tot preventie. Welke factoren bedreigen de veiligheid of het welzijn van arbeiders en bedienden? Hoe gaat men om met veiligheidsrisico’s in verschillende sectoren en tijdsperiodes? En hoe evolueren het discours, de wetgeving en de preventie?

TEKST INDUSTRIEMUSEUM – BEWERKING SAM DE KEGEL

De kranten bulken vandaag van artikels over stress en burnout. Corona en telewerk hebben de aandacht voor dit thema alleen maar versterkt. Maar het brandend actuele onderwerp stond al langer op de expoplanning van het Gentse Industriemuseum. In de museumcollectie schuilen namelijk tal van fascinerende voorwerpen, affiches en foto’s die heel wat vertellen over de geschiedenis van veiligheid en welzijn op het werk.

Aan de expo BURN werkten inhoudelijk ook externe specialisten mee uit verschillende hoeken zoals het HIVA – Onderzoeksinstituut voor Arbeid en Samenleving, de Stichting Innovatie en Arbeid, sociologen, historici en een burnoutcoach. Voor het verzamelen van de objecten deed het museum naast collegamusea en archieven ook een beroep op bedrijven en preventiediensten.

Voortschrijdend wetenschappelijk inzicht

“Arbeidsveiligheid en welzijn op het werk klinkt als een erg serieus, droog thema”, aldus Hilde Langeraert, conservator in het Industriemuseum, “het was dus aan ons om het verhaal herkenbaar en fris voor te stellen in de tentoonstelling. Daarnaast is welzijn op het werk ook een beladen onderwerp met pakkende getuigenissen van asbestslachtoffers, beklijvende foto’s over het werk in de mijnen, omschrijvingen van gruwelijke arbeidsongevallen ... We wilden geen expo vol kommer en kwel, of vol sensatie, maar ook aandacht besteden aan de positieve aspecten van werk. Daar komt nog bij dat er eigenlijk nog niet erg veel historisch onderzoek is verricht rond het thema, dus het is niet evident om algemene, eenduidige hypotheses of conclusies naar voor te schuiven. Het is dus belangrijk om zaken in de context van hun tijd te plaatsen. Zo is asbest een mooi voorbeeld van voortschrijdend wetenschappelijk inzicht.”

Fitnesstoestellen avant la lettre

BURN onthult enkele bijzondere collectiestukken. Zo zijn er de Zandertoestellen, die de Zweedse arts Gustaf Zander in de 19eeeuw op de markt bracht. Het zijn medicomechanische gymnastiektoestellen, een soort fitnesstoestellen avant la lettre. Ze werden ook ingezet bij de revalidatie na arbeidsongevallen. Het toestel in het museum is afkomstig uit de voormalige Kliniek VercauterenDrubbel aan de Gentse Dampoort. Daar kwamen veel mensen terecht die een arbeidsongeval opgelopen hadden. Uit interviews blijkt dat arbeiders

De wassen modellen van beroepsziekten uit de collectie van het Museum Dr. Guislain maken de impact die werk kan hebben op het lichaam wel bijzonder concreet en tastbaar”

Medico-mechanische oefenmachine ontwikkeld door de Zweedse arts Gustaf Zander, ca. 1890-1900. Dit toestel voor het trainen van de armspieren is afkomstig uit de Gentse kliniek Vercauteren, waar veel slachtoffers van arbeidsongevallen behandeld werden. © Collectie Industriemuseum Handgetekende affiche over veiligheid door Robert Van de Putte, technisch directeur van de katoenspinnerij UCO Desmet-Guequier (waar nu het Industriemuseum huist). Omdat de eerste arbeidsmigranten de Nederlandse taal nog niet machtig zijn, wordt alles zo visueel mogelijk voorgesteld en is het opschrift vertaald naar het Frans en het Turks. Ca. 1960-1970. © Collectie Industriemuseum

het ziekenhuis de weinig verhullende naam ‘de beenhouwerij’ gaven.

Daarnaast krijg je in de expo BURN heel wat sprekende preventieaffiches te zien. Het is frappant om te zien hoe de toon en beeldtaal doorheen de tijd veranderen. Affiches van pakweg honderd jaar geleden dragen vaak veel explicietere boodschappen. Uniek zijn de cartooneske affiches uit de katoenspinnerij UCO DesmedtGuequier waarin het Industriemuseum vandaag huist. Ze zijn in de jaren 1960 met de hand getekend door toenmalig technisch directeur Robert Van de Putte. Sommige pancartes zijn ook in het Turks opgesteld, op maat van de gastarbeiders die toen in de fabriek werkten.

Wassen modellen van beroepsziekten

Ten slotte krijgt de bezoeker ook een preparaat van een stoflong te zien uit het Universiteitsmuseum Groningen, en in dezelfde lijn: de wassen modellen van beroepsziekten uit de collectie van het Museum Dr. Guislain. Deze zijn niet zo smakelijk om naar te kijken, maar ze maken de impact die werk kan hebben op het lichaam wel bijzonder concreet en tastbaar.

“Mijn favoriete object is het ereteken van de arbeid”, vertelt Hilde, “een medaille die uitgereikt werd om de toewijding van de werknemer aan z’n bedrijf of organisatie te huldigen. We hebben er zo enkele in de collectie en weten dat oudere generaties die vaak nog echt koesteren als een buitengewoon souvenir. Die oude foto’s van decoratiefeesten ademen allemaal hetzelfde gedachtegoed uit: arbeid adelt! Merkwaardig of niet, maar die eretekens bestaan vandaag nog altijd. Op de website van de federale overheidsdienst staat uitgelegd hoe werkgevers of werknemers ze kunnen aanvragen. Alleen al het lezen van de procedure verdient een ereteken van arbeid.” (lacht)

Een interactieve belevenis

De expo BURN is van 19 november 2022 tot en met 3 september 2023 te zien in het Industriemuseum, Minnemeers 10 in Gent. Jekan er plaatsnemen in replica’s van kantoren uit verschillende tijdsperiodes, aan de koffiemachine luisteren naar getuigenissen over de schafttijd en pauzes op het werk, of een elektrospel spelen waarbij röntgenfoto’s van beroepsgerelateerde aandoeningen worden gelinkt met het juiste beroep. Voorts dompelt een ‘mijngang’ de bezoeker met treffende foto’s en een soundscape onder in de zware industrie van weleer.

Volg een rondleiding met het hele team, geniet van een nocturne of ontwerp tijdens een workshop met collega’s een teamposter vol inspirerende quotes voor op de werkplek.

Alle info vind je op www.industriemuseum.be.