Rabbit Time! Wintereditie 2015 by Rabbit Time!

Een nieuwe winterse editie December. Sint is weer het land uit en kerst staat weer strak voor de deur. Een donkere maand, maar eentje die met alle versieringen en lampjes vaak juist heel gezellig is. Een maand die begon met de melding van de uitbraak van een gevreesde konijnenziekte en met een fikse dosis bezorgdheid van konijneneigenaren in Nederland maar ook in de landen om ons heen. Maar terug naar Rabbit Time! Het decembernummer is ook altijd een bijzondere uitgave voor ons. Onze eerste reguliere editie was immers ook een decembereditie, dus we zijn weer een jaartje ouder en wijzer geworden. We blijven brainstormen en werken om Rabbit Time! steeds weer te verbeteren. Feedback van jullie als lezers is daarvoor voor ons belangrijk. Naast de gebruikelijke serieuze artikelen - in deze editie bijvoorbeeld over Lactulose en stoflongen - en de lichtere artikelen als de gadgets en creativiteit, zitten er voor het eerst ook artikelen uit de “junior”-editie geïntregeerd in de “gewone” editie, zodat Rabbit Time! nu voor alle leeftijden is. Erg fijne feestdagen en alvast een goed 2016 gewenst! Heel veel leesplezier!

Sef Coppers

Foto: Priscilla Groart

Deze kleurplaat hoort bij de decembereditie van Rabbit Time! 2015 ÂŠ Ontwerp Roos

sje~Rosalie®

INHOUDSOPG AVE 06 Het onmisbare duinkonijn

Het duinkonijn is van schadelijke veelvraat opgewaardeerd tot gekoesterde landschapsbeheerder. Waarom is het konijn zo onmisbaar voor onze duinen?

16 Op bezoek bij dierenpark en kinderboerderij het Hertenspoor

We gingen op bezoek bij dierenpark en kinderboerderij het Hertenspoor in Echt. Beheerster Renate Thomée nam ons een dagje mee.

20 Gadgets junior

We hebben de leukste spelletjes voor jou op een rijtje gezet. Misschien wel leuk voor de feestdagen om samen deze spellen te spelen?

22 Panelvragen

Zouden we niet heel graag willen weten wat er in het koppie van onze konijnen omgaat? Ons deskundige panel geeft antwoord op al je vragen.

24 Bij de dierenarts… Stoflongen

Dierenarts Leon Oerlemans van DierenDokters Den Bosch en Eli Rutters vertellen je alles over stoflongen bij konijnen.

26 Creatief Maak een speelkerstboom

Wil je iets leuks maken voor je konijn? Ga dan aan de slag met het maken van deze leuke speelkerstboom!

28 Lactulose

Verstopping is een veelvoorkomende aandoening bij konijnen. Verstopping wordt doorgaans behandeld met lactulose, maar wat is dat nu eigenlijk?

30 Angel

Konijn Angel is volgens haar baasje erg bang en angstig. Dierentolk Marjon Jasker gaat met konijn Angel in gesprek. Waarom is Angel zo bang en angstig? Lees de gehele reading in dit artikel.

32 Gadgets

We hebben de leukste gadgets weer voor je op een rijtje gezet en natuurlijk zijn we de konijnen dit keer ook niet vergeten.

34 Waargebeurd verhaal

Lees de verhalen van Dory en Robin waaruit blijkt dat konijnen niet alleen kunnen herkennen wanneer mensen in nood zijn, maar zelfs kunnen alarmeren en hiermee grote gezondheidsschade (en erger!) weten te voorkomen.

36 Knutselen Memory

Tijdens de feestdagen kun je lekker knutselen met dit leuke memoryspel. Print het uit en knutselen maar!

46 Rabbit Time kijkt ... Flappie het kerstkonijn

Ken je de film ‘Flappie het kerstkonijn’ al? Wij vertellen waarom je deze film tijdens de komende feestdagen moet zien!

48 Winterse kleurplaat

Het ultieme kerstgevoel krijg je wel met deze leuke kleurplaat. Kleur hem in tijdens de feestdagen!

50 Ingezonden foto’s

Net als RabbitTime! zijn ook de konijnen in feeststemming, we hebben de leukste foto’s voor je uitgezocht.

52 Kareltje Konijn Kersthanger maken

Lekker knutselen met deze leuke kersthangers van Kareltje Konijn. Je kunt ze zelfs in de kerstboom hangen!

54 Hoe woont jouw konijn

Zoveel baasjes, zoveel manieren om konijnen te huisvesten. We maken kennis met Annemarie van den Heuvel en haar konijnen.

57 Colofon

s i m n o t He i n o k duin 6

e r a sb ijn 7

“De duinen hebben van de konijnen niets dan schade, en wel zeer grote schade ook. Wanneer wij echt mooie, rijk begroeide duinen willen hebben, dan moeten de konijnen worden uitgeroeid.”

Twee uitspraken die elkaar tegenspreken. Dat schreeuwt om een verklaring. Wat is er gebeurd tussen pakweg 1943 en 2001, waardoor het duinkonijn van schadelijke veelvraat is opgewaardeerd tot gekoesterde landschapsbeheerder?

Geliefd en gehaat Konijnen en duinen horen bij elkaar. Niets zo leuk als een wandeling of fietstocht door het duin, waarbij je links en rechts die grijsbruine pluizenbollen ziet wegschieten, hun witte staartjes flitsend als knipperlichten... om zich in de ingang van hun zanderige hol om te draaien en quasi-argeloos aan een pootje te likken met een blik van ‘Is er iets?’

Thijsse, Onze duinen, 1943

Maar halverwege de vorige eeuw dacht lang niet iedereen er zo over. De overheid moedigde het uitroeien van konijnen in de duinen zelfs van harte aan. Met al hun gegraaf en geknaag zouden de dieren de duinen te veel omwoelen en verstuivingen veroorzaken. Hiermee zouden zij onze veiligheid in gevaar brengen, aangezien de duinen werden (en worden) gezien als een veilige buffer tegen overstroming vanuit zee. Jacht met honden en fretten, afschot, gif... geen middel werd geschuwd om de konijnen te bestrijden.

“Het konijn is het middelpunt van een heel duin-ecosysteem. Het konijn bevordert en stimuleert diversiteit in de vegetatie (begroeiing) en maakt voor verschillende dieren leven in het duingebied mogelijk.” Lautenbach, Het Eilandkonijn, 2001

Totdat halverwege de jaren vijftig van de vorige eeuw de zeer besmettelijke konijnenziekte myxomatose uitbrak. De konijnenstand werd sterk uitgedund. Geen huppelende pluizenbollen, geen gespitste oortjes, geen snel bewegende neusjes en geen flitsende witte staartjes meer te bekennen in de duinen. Dit had grote gevolgen. Voor andere duinbewoners, die van het konijn afhankelijk zijn, maar ook voor de duinen zelf. Hieronder kun je lezen hoe dat zit.

Foto: Caroline Wirtz

Myxomatose

Sleutelsoort

Het konijn vervult een belangrijke rol in het ecosysteem (het geheel van alle dieren en planten in een bepaald gebied, hun onderlinge wisselwerkingen en hun leefomgeving) van de duinen. Het wordt wel een ‘sleutelsoort’ genoemd. Het konijn vervult deze sleutelrol op vijf manieren.

Een typisch konijnenlandschap: veel afwisseling van kruiden en heide. Op de . en zi te els ut ke en jn ni ko le ve jn zi d on gr or vo

1. Het konijn als hovenier

Als echte herbivoren (planteneters) moeten konijnen veel eten om aan voldoende energie te komen. Planten bevatten namelijk veel onverteerbare vezels. Grassen vormen het grootste deel van het konijnenmenu, maar ook kruiden, plantenwortels en (’s winters) boombast worden graag gegeten. Wilde konijnen leven in familieverband, ondergronds in een kolonie of burcht. Rondom een konijnenburcht wordt vooral het gras kort afgegraasd. Hierdoor krijgen allerlei bloemrijke kruiden, (korst)mossen en heide de kans te groeien en bloeien. Ook beginnende struiken worden door konijnen kort gehouden. Hierdoor blijft het terrein rondom de burcht open en overzichtelijk. Dat vinden konijnen fijn, omdat eventuele vijanden zo al van ver kunnen worden gespot.

Verder weg van de burcht schieten wel hoge grassen en struiken op. Hierin vinden konijnen beschutting. Op deze manier ontstaat er een soort mozaïek in het landschap: kort afgegraasde gedeelten met veel kleine, bloeiende kruiden als zandblauwtje, duinviooltje, ereprijs, parnassia en kruiskruid, afgewisseld met graslanden en struikgewas. Een unieke, kleurige ‘lappendeken’, in stand gehouden door de konijnen. Zonder hen zouden de hoge grassen en struiken al gauw alles gaan overheersen. (Zeldzame) kruiden en (korst)mossen zouden worden verstikt. Je krijgt dan inderdaad ‘rijk begroeide’ duinen, maar niet zoals de heer Thijsse die voor ogen had. Een eentonige zee van hoog gras en struikgewas is dan het resultaat. Is een gebied eenmaal overwoekerd met grassen en struiken, dan is het ongeschikt geworden voor konijnen om te leven. De lange grassen zijn te taai om te eten. De hoge begroeiing vormt een bedreiging voor ze, want vijanden kunnen niet op tijd worden gesignaleerd.

Een facilitator is iemand die een ontwikkeling of proces mogelijk maakt. Het duinkonijn doet dit voor sommige vogels, vlinders en insecten. Vogels profiteren van de mozaïekstructuur die grazende konijnen in het landschap aanbrengen. Op de bloeiende kruiden komen namelijk veel insecten af. Die vormen een prima voedselbron voor vogels. De wulp en de tapuit bijvoorbeeld, zijn vogels die zich prettig voelen in een ‘open’ konijnenlandschap. Ook vlinders hebben baat bij het eetgedrag van konijnen. En niet alleen vanwege de nectar die de bloeiende kruiden bieden. Veel vlindersoorten leggen hun eitjes op slechts één soort plant. Deze plant wordt de ‘waardplant’ genoemd voor die vlindersoort. De waardplant voor de kleine parelmoervlinder, een zeldzame soort, is het duinviooltje. Voor de voortplanting is deze vlinder dus geheel afhankelijk van duinviooltjes. Duinviooltjes hebben een voorkeur voor zanderige en kale, zonnige grond met wat meststoffen. Die vinden ze op en rond de keutelplaatsen, de zogenaamde ‘latrines’, van duinkonijnen. De konijnen eten de duinviooltjes niet. Zo zie je dat konijnen – indirect – bijdragen aan het voortbestaan van de parelmoervlinder. Ook de bruine vuurvlinder heeft een waardplant: schapenzuring. Ook dat plantje doet het goed in de buurt van een konijnenburcht.

Foto’s: Karen de Graaff

2. Het konijn als facilitator

3. Het konijn als grondverzetter

Tapuit

Wie konijnen heeft, weet dat ze dol zijn op graven. Vooral de dames, de voedsters, kunnen er wat van. Graven is voor hen heel natuurlijk gedrag. Zij zijn immers verantwoordelijk voor het maken en inrichten van de nestkamer. De heren doen ook wel wat graafwerk, maar dat beperkt zich meer tot ondiepe kuiltjes en krassen in de grond. Dit heeft een andere functie: hiermee bakenen zij hun territorium af. Een beetje zoals een tiener graffiti spuit op een muur: ‘hier was ik’. Vaak worden bij zo’n ondiep kuiltje ook nog een paar geurkeutels neergelegd, bij wijze van visitekaartje. Van sommige planten lusten konijnen de bladeren niet. De wortels daarentegen, vormen wel een lekkernij waarvoor ze graag wat grond omwoelen om erbij te kunnen. Eén van de gevolgen van al dat gegraaf is dat het duin regelmatig ‘over de kop’ gaat: kalkrijker zand wordt naar de oppervlakte gehaald, waar allerlei plantjes dan weer van profiteren. Zo behouden de duinen kleur en geur. Een ander gevolg is dat er rond de konijnenburcht kale, zanderige plekjes ontstaan. Hiervan profiteert de zandhagedis. Die heeft zulke warme, droge en zonnige plekjes hard nodig om een lekker zonnebad te nemen en zo zijn lichaamstemperatuur op peil te houden. Veldsprinkhanen zijn ook blij met het warme zand; daarin leggen zij hun eieren.

4. Het konijn als kamerverhuurder

De meeste vogels bouwen hun nest in bomen en struiken. Kustvogels nestelen op rotswanden of zomaar op de grond, op een hoogliggende zandplaat of kwelder. Maar er zijn er ook die hun heil ónder de grond zoeken. En waar kun je dan beter zitten dan in een verlaten konijnenhol? De tapuit is zo’n vogel. Hij broedt in konijnenholen. Daar is hij zelfs van afhankelijk. Als het niet anders kan, zal hij genoegen nemen met een holling in een boomstronk, maar konijnenholen hebben de voorkeur. Onderzoek heeft aangetoond dat de hoeveelheid tapuiten in een gebied ongeveer gelijke tred houdt met de hoeveelheid konijnen. Je zou het konijn dus kunnen zien als kamerverhuurder voor de tapuit. Maar de tapuit is niet de enige belangstellende. Ook bergeenden en holenduiven kiezen graag een leeg konijnenhol uit om hun kroost in uit te broeden. 12

Foto: Edward van Altena

5. Het konijn als voedselbron

Als konijnenliefhebbers staan we er liever niet bij stil, maar in de natuur vervullen konijnen ook een taak als prooidier. In de duinen hebben ze vele vijanden. Op één staat met stip de vos. Het voedsel van de gemiddelde duinvos bestaat voor zo’n 85 % uit konijn. Per jaar eet een vos ongeveer 150 konijnen. Ook zilvermeeuwen pakken weleens een jong konijntje. Roofvogels zoals havik, sperwer, buizerd, kiekendief en velduilen bejagen konijnen vanuit de lucht. En op de grond loert het gevaar van de hermelijn, wezel, marter en steeds vaker de (verwilderde) kat. En laten we de mens niet vergeten: konijnen mogen nog altijd vrij worden bejaagd.

Vergrassing en verarming

Toen de myxomatose-epidemie van de jaren vijftig bijna de gehele konijnenbevolking wegvaagde, waren de gevolgen groot. Binnen enkele jaren waren de duinen getransformeerd. Het aloude liedje “Waar de blanke top der duinen schittert in de ochtendgloed” bleek niet langer van toepassing. Geen blanke top meer te zien. Alles begroeid. Met hoge grassen, dicht struikgewas, zelfs boompjes. In het kielzog van de konijnen verdwenen planten- en diersoorten. Een situatie die moeilijk weer ongedaan kon worden gemaakt. Zure regen maakte de toestand nog erger. Zure regen ontstaat doordat stikstof, afkomstig van landbouw, verkeer en scheepvaart, met neerslag in de grond terechtkomt. De stikstof werkt als meststof voor de hoge grassen, die daardoor nog weliger gaan groeien. Het aantal soorten planten neemt sterk af en een beperkt aantal gaat sterk overheersen. Het landschap ‘vergrast’ en verarmt. Voor konijnen is er geen doorkomen meer aan. 14

Grote grazers

Erkenning

Om deze vergrassing en verarming tegen te gaan, is men begonnen met het introduceren van andere grazers in de duinen. Grote grazers, welteverstaan. Runderen, paarden en pony’s, schapen en, onder andere op Terschelling, geiten. Al deze dieren hebben een andere manier van grazen, waardoor zij elkaar aanvullen. Ook vertrappen zij de grond met hun hoeven, waardoor er weer kale plekken ontstaan waarin het zand kan stuiven. Ook werd, en wordt, plaatselijk door beheerders gemaaid en afgeplagd, dat wil zeggen: de bovenste laag vruchtbare grond wordt met bulldozers afgeschraapt, waardoor de onderliggende, armere grond, waar bloemrijke kruiden een voorkeur voor hebben, aan de oppervlakte komt. Op deze manieren hopen de beheerders de (bio)diversiteit – de rijkdom van veel verschillende planten- en diersoorten – in het duin weer terug te krijgen, en met een beetje geluk óók de konijnen. Want het effect van begrazing door runderen en paarden verschilt nogal van dat van begrazing door konijnen. Konijnen gaan veel subtieler te werk en creëren het al eerder genoemde, door natuurbeheerders graag geziene ‘mozaïeklandschap’. En door hun veel kleinere formaat zullen zij geen waardevolle plantjes vertrappen, hetgeen de grote hoefdieren wèl doen.

Langzaam maar zeker keerden de konijnen terug. Niet meer zo massaal als vóór 1950, maar gelukkig zag je ze weer huppelen in het duin, tot vreugde van zowel beheerders als bezoekers. In de jaren negentig van de vorige eeuw echter, sloeg het noodlot opnieuw toe. Opnieuw dreigde een zeer besmettelijke virusziekte, VHS ofwel VHD, de konijnenpopulatie de das om te doen. Gelukkig lijken de konijnen de laatste jaren weer in aantal toe te nemen, maar ze zijn nog niet met genoeg om zelfstandig onze duinen te verzorgen. Inmiddels wordt vrijwel overal erkend hoe belangrijk, ja zelfs onmisbaar, het duinkonijn is als natuurlijke duinbeheerder. Men hoopt dat de ‘grote grazers’ de weg zullen vrijmaken voor de konijnen. Zo werken mens en dier samen om de duinen weer geschikt te maken voor konijnen. Werden ze vroeger verjaagd, nu zijn ze weer welkom. Tapuit, bergeend, zandhagedis, veldsprinkhaan en kleine parelmoervlinder zullen daar blij mee zijn. Om nog maar te zwijgen over de natuurliefhebbende mens – de konijnenliefhebber voorop! Tekst: Karen de Graaff Foto’s: Caroline Wirtz, Edward van Altena en Karen de Graaff Bronnen: Drees, Goddijn, Broekhuizen, Dekker & Klees (2007): Wilde konijnen, KNNV Uitgeverij, Zeist.

Laat maar stuiven!

Lautenbach, P. (2001): Het Eilandkonijn, uitgave van St. Verenigde Ooster Combinatie i.s.m. Centrum voor Natuur en Landschap en de Uitgeverij Koninklijke Van Gorcum, Assen.

Maar hoe zit het met de verstuiving en onze veiligheid? Ook daar is men door de jaren heen anders over gaan denken. Wilde men vroeger het duin zo vast en compact mogelijk houden, nu vindt men dat een beetje stuiven geen kwaad kan, ja, zelfs goed is voor de diversiteit omdat éénjarige bloeiende kruiden dan kansen krijgen. Daarnaast zijn brede, dynamische, natuurlijke duinen niet alleen aantrekkelijker maar ook sterker dan een rechte, compacte, relatief smalle ‘dam’.

Thijsse, Jac.P. (1943): Onze Duinen, Allert de Lange, Amsterdam. Staatsbosbeheer Terschelling, Vlieland & Hollands Duin; Skylgenet.nl; Duinenenmensen.nl; Natuurkennis.nl; Dunea.nl 15

Foto: Caroline Wirtz

Bent van der, Ommering & Van Rossum (2002): Dwars door de Duinen, Van den Berg kantoorboekhandel, Katwijk.

Op bezoek bij ...

n e k r a p Dieren j i r e d r e o kinderb r o o p s n e het Hert

... te Echt

Foto: Christel Vinken-Franssen

In deze rubriek bezoeken we een konijnenpension, konijnenopvang, konijnenfokker of kinderboerderij. Deze editie zijn we op bezoek bij dierenpark en kinderboerderij het Hertenspoor te Echt. Beheerster Renate Thomée neemt ons een dagje mee.

Dierenpark en kinderboerderij het Hertenspoor te Echt Mijn naam is Renate Thomée en ik ben sinds 2013 beheerster bij Dierenpark en kinderboerderij het Hertenspoor te Echt, dat al sinds het eind van de jaren ‘60 bestaat. Wij zijn een klein dierenpark middenin het hart van de gemeente EchtSusteren. Alle medewerkers zijn op vrijwillige basis actief. Wij zijn ook een erkend leerbedrijf en hebben geregeld stagiaires. Ons dierenpark beschikt over verschillende diersoorten zoals een ezel, herten, alpaca’s, eenden, kippen, schapen, vogels, geiten en natuurlijk konijnen.

Verder hebben wij nog een tweede groep huiskonijnen bestaande uit Franse Hangoordame Cheyenne, hangoorvoedster Bonnie en mijn gecastreerde hangoorram Pluisje.

Huiskonijn Lucky Verder hoort nog bij de huiskonijnen mijn Lucky, beter bekend als “badmuts”, een naam waar zij ook naar luistert. Zij is circa twee jaar geleden op de leeftijd van vier weken samen met haar moeder, broertjes, zusjes en hun papa bij ons in de opvang afgegeven.

“De mensen dachten twee vrouwtjes gekocht te hebben maar, jammer dan, het waren dus een ram en een voedster en zo hadden de mensen ineens een “oeps”-nestje.”

Het knuffelhok Wij hebben een groep Franse Hangoorkonijnen in ons grote “knuffelhok”. De groep bestaat uit een gecastreerde ram, Jimmy, en drie voedsters genaamd Kaya, Kona en Kelly. Ik heb voor dit ras gekozen omdat deze konijnen een heel zacht en gemoedelijk karakter hebben en niet door de kinderen kunnen worden opgepakt vanwege hun grote lichaam. De kleine en grote bezoekers van ons park mogen bij het “knuffelhok” onder toezicht naar binnen en de konijnen aaien, knuffelen en voeren met gedroogd brood. De vier vinden dit geweldig en genieten iedere dag van de aandacht.

Lucky had een verschrikkelijk ontstoken oog dat dringend moest worden behandeld. Zij had bij de geboorte stro in haar oog gekregen en de mensen hadden dit niet gezien. Hartbrekend, en ik heb geprobeerd haar met verschillende zalven te behandelen zodat het oog misschien gered kon worden. Helaas is dit niet gelukt en haar oog moest uiteindelijk worden verwijderd.

Gelukkig is alles goed gegaan en na een week bij mij thuis te zijn geweest, is zij weer terug naar het park gegaan en is nu mede de attractie van het park. Lucky is heel tam, lief, nieuwsgierig en speels. Zij laat alles met haar doen en is een echte knuffelaar. Aandacht is alles voor haar en iedereen die op bezoek komt, moet even met “badmuts” knuffelen. Zij gaat met ons naar bejaardentehuizen en

activiteiten. Ik ben heel blij dat ik haar mijn konijn mag noemen.

De opvang Sinds 2010/2011 hebben wij een kleinschalige konijnen- en caviaopvang voor mensen die niet meer voor hun dier(en) kunnen of willen zorgen om wat voor reden dan ook. Het is begonnen met een konijn dat wij van de dierenambulance hebben gekregen. Gewoon gedumpt, verschrikkelijk. Uit deze situatie is het idee ontstaan om zelf een opvang als onderdeel van het dierenpark te beginnen. Deze is in de loop der jaren heel goed ontvangen en wij krijgen heel veel aanvragen en werken met wachtlijsten. Sommige konijnen of cavia’s zijn langer bij ons; andere maar één dag en vinden dan al een nieuw thuis.

Het afstand doen van dieren is bij ons gratis omdat wij willen vermijden dat de konijnen gewoon gedumpt worden vanwege de kosten voor het afstaan. Dit is ook al eens bij ons gebeurd en de dieren worden gewoon over het hek gegooid.

“In de loop der jaren hebben wij heel veel ellende gezien maar ook heel veel vreugde als verwaarloosde konijnen of cavia’s een supergoed nieuw thuis vinden.”

Sinds 2014 doe ik de opvang helemaal alleen en iedereen die een dier bij ons wil adopteren moet “langs mij”. Dit betekent dat de nieuwe eigenaars met mij een afspraak moeten maken en foto’s moeten laten zien van hoe de dieren komen te leven. Tot op vandaag hebben wij al meer dan 1000 konijnen en cavia’s aan een goed nieuw thuis kunnen helpen en we werken nog steeds succesvol samen met de dierenambulance.

Passie voor konijnen Gaandeweg heb ik heel veel geleerd over konijnen: de verzorging, het gedrag, de gezondheid, lichaamstaal, koppelingen, rassen etc... Niet alleen uit boeken maar vooral ook uit ervaring en door mijn intuïtie. Konijnen zijn mijn passie geworden. Ik vind het superleuk om met konijnen te mogen omgaan en foto’s te zien die mensen mij sturen van konijnen die zij van ons hebben geadopteerd, en van de soms zwaar verwaarloosde konijnen die nu een supergoed leven hebben. Auteur: Renate Thomée Foto’s: Christel Vinken-Franssen 19

LEUKE SPELLEN

Speel met dit lieve konijn en haar pasgeboren kleintjes! In de tuin heeft deze konijnenmoeder net 2 kleintjes gekregen. Te koop bij bol.com voor € 17,99

Pak de verleidelijke wortel boven op de heuvel. Maar de weg omhoog zit vol verraderlijke konijnenholen en onderaardse gangen. Voordat je het weet, valt één van jouw konijnen erin. Te koop bij Top 1 Toys voor € 24,99

Een zenuwslopend dobbelspel, waarin een speler zowel konijnen als hokken moet dobbelen om punten te scoren. Zolang hij de juiste symbolen gooit, mag hij doorgaan. Te koop bij bol.com voor € 19,90 20

3 2

Snuffie Hup staat op zijn konijnenheuvel en waakt over de wortels. Wie durft er een wortel uit de heuvel te trekken? Te koop bij Intertoys voor € 24,99

Leuke Nijntje puzzels. Nijntje op de glijbaan, Nijntje op de schommel, Nijntje aan de ringen en Nijntje op de wip. Leeftijd vanaf 18 maanden. Te koop bij bol.com voor € 9,95

Hoe leuk is het om je eigen konijntje te schilderen?! Je volgt hierbij de nummers op het schilderij. Te koop bij Bart Smit voor € 6,99 21

VRAGEN

De EC is een soort parasiet, die onder andere in de nieren gaat zitten. Een konijn dat besmet is met EC, zal EC uitscheiden via de urine. Als het konijn ziek is van de EC, dan zal er waarschijnlijk veel meer EC in de urine zitten. Het antwoord op de vraag is dus, dat een besmet konijn waarschijnlijk altijd EC kan blijven overdragen op een ander konijn. Let er in ieder geval op, als je meerdere konijnen hebt die apart zitten van elkaar, dat de urine van de één niet in het hok van de andere(n) kan komen. Geef ook elk (groepje) konijn(en) hun eigen vaste drinkfles en voerbakjes. Een konijn dat EC oploopt, zal pas ziek worden wanneer zijn weerstand lager is. Dit kan gebeuren als het gebit van het konijn slechter wordt. Dan kan hij minder goed kauwen en dus ook minder goed zijn vitamines opnemen uit de voeding. Hierdoor vermindert de weerstand en kan de EC toeslaan.

We vragen ons allemaal wel eens af waarom ons konijn bepaald gedrag vertoont. Zouden we niet heel graag willen weten wat er in hun koppie omgaat? Konijnen zijn prooidieren die niet snel laten merken dat ze ziek zijn, en vaak als je wat merkt, zijn ze al behoorlijk ziek. Konden ze maar praten! Konijnen maken weinig geluiden om te communiceren en hun lichaamstaal is niet voor ieder konijnenbaasje even duidelijk. Dat maakt het soms lastig om je konijn goed te begrijpen, maar andersom begrijpt jouw konijn jou ook vaak niet. Daarom hebben wij een panel samengesteld om vragen te beantwoorden die betrekking hebben op het houden van je konijn.

Dierenarts

~ Marijke Grotenhuis

Het is erg moeilijk om EC aan te tonen in het konijn. Je kunt een bloedonderzoek laten doen, maar daaruit blijkt alleen of het konijn antistoffen heeft tegen EC. Je weet dan niet of het konijn ook daadwerkelijk last heeft van EC.

Panel

Bieneke Meek

Als je konijn E. cuniculi (EC) heeft, hoe weet je dan of het nog besmettelijk is of niet?

~ Bieneke Meek

Waarom is Angel zo angstig en houdt ze afstand, terwijl ik voel dat ze graag contact zou willen? ~ Inge Mulder

Als ik Angel uitnodig voor de reading krijg ik “Riders on the Storm” te horen, terwijl er toch een cd op staat met meditatieve muziek. Het duurt even voordat er contact is. “Welkom Angel!”. Er verschijnt een ruif met hooi, iets van een rol met allerlei kruiden en een bal die in elkaar is geknoopt, ook om van te eten. Als laatste komt er nog een soort van verhoging, waar Angel op gaat zitten. Ik vertel haar dat Inge heeft gevraagd contact met haar te maken om haar beter te kunnen begrijpen. Ze laat in verdere beelden haar omgeving zien en geeft aan dat ze niet opgetild wil worden. Als dat wel gebeurt, gaat haar hart enorm tekeer en wil ze zich zo klein mogelijk maken. Ik vraag haar hoe dat komt of is ontstaan.

Marjon Jasker Dierentolk

Elske Dijkstra Diervoedingsdeskundige 22

Nu blijft het geruime tijd stil. “Riders on the Storm” blijft op de achtergrond klinken, en daar komen ook onweergeluiden in voor. Toen ze klein was is ze enorm geschrokken van een

grote klap buiten met heel veel regen. Er was paniek. Moeder is ook geschrokken en gaf dat door. Ze moesten gedroogd worden, want ze waren zeer nat. En dat vond ze dus echt he-le-maal niet leuk.

oppassen voor een teveel aan calcium. Heb je het idee dat je konijn blaasgruis of blaasstenen heeft, omdat het bijvoorbeeld bloed in de urine heeft of perst bij het plassen, ga dan altijd direct naar de dierenarts!

Dat was niet alles, er is nog iets voorgevallen. Het valt weer stil, en het liedje over de storm is nu ook verstomd. Ze verstopt zich in de rol met kruiden. Dan komen wat flarden door van grote handen die haar ruw vastpakken. Misschien voor onderzoek, maar het is in ieder geval zeer tegen haar wil en ze was er niet op voorbereid. Hierdoor vertrouwt ze handen niet meer. Haar hart gaat als een razende tekeer. Ik stuur haar helende energie om rustiger te worden.

Het is goed om eens naar het rantsoen van je konijn te kijken om een teveel aan calcium te voorkomen, maar wel de juiste hoeveelheid calcium te blijven voeren.

Dan komt er een klein, wit konijntje in onze ruimte. Hij is jong, speels en wil graag contact. Het konijn wil haar helpen en laat Angel zien dat handen niet eng zijn, maar lekker kunnen kroelen, én een schoon hok en lekker eten geven. Inge weet ook goed hoe ze voor konijnen moet zorgen. Angel is in Inge’s leven om haar beter te leren hoe om te gaan met angstige dieren, zodat ze andere dieren en zichzelf kan helpen. Het konijn geeft mij nog even een knipoog en een ‘neusje’ aan Angel en lost op. De energie van Angel is helderder geworden en ze klaart op. Ze wil Inge graag helpen, maakt zich wat groter, en gaat echt proberen contact te maken met Inge. Ik bedank Angel voor het contact en vertrouwen en wens haar alle goeds.

Hooi is heel erg belangrijk voor je konijn. Helaas is het lastig te zeggen hoeveel calcium hooi bevat omdat dit kan wisselen, dit geldt ook voor gras. Maar gemiddeld genomen is het calciumgehalte in hooi prima voor konijnen. In luzerne zit een hoger gehalte aan calcium. Hooi heeft de voorkeur en mag onbeperkt gegeven worden omdat de vezels een goede darmwerking stimuleren.

Konijnenvoer bevat een gebalanceerd calciumgehalte en een goede calcium-fosfor verhouding. Bij een konijnenkorrel krijgt je konijn dit allemaal binnen. Bij gemengd konijnenvoer is dit ook het geval, maar als je konijn kieskeurig is en niet alles opeet, dan is het lastiger om hiervan uit te gaan. Een konijnenkorrel heeft dus de voorkeur. Geef je konijn de hoeveelheid voer die op de verpakking staat aangegeven, zodat het konijn niet teveel konijnenvoer eet en de juiste hoeveelheid calcium binnenkrijgt. Geef je konijn onbeperkt hooi voor de vezels en bescheiden hoeveelheden groenvoer zoals vers ~ Marjon Jasker geplukt gras; gras is ook een prima aanvulling. Groenvoer zoals wortels, komkommer en fruit Dit is een verkorte samenvatting van de reading zoals appels en bananen zitten laag in calcium en bevatten vocht. Groenvoer met veel vocht van Marjon. Elders in deze editie van Rabbit moet altijd in kleine porties worden gegeven Time! kun je het gehele artikel lezen over de (anders worden de keutels te nat). Vocht in reading van Marjon met Angel. kleine hoeveelheden kan wel helpen bij een goede blaasfunctie. Hoe zorg ik ervoor dat mijn konijn zo min mogelijk calcium binnenkrijgt? En ~ Elske Dijkstra hoe zit het met calcium in het hooi?

~ Tamara Kuilen Heb jij een vraag voor één van onze panelleden?

Elke dier heeft – in de juiste hoeveelheid en verhouding – mineralen nodig, zo ook calcium. Dit heeft het konijn nodig voor gezonde botten en tanden. Echter, bij konijnen die gevoelig zijn voor blaasgruis of blaasstenen, moet men extra

Stuur die dan naar: rabbit-time@live.nl o.v.v. Panelvraag. Uit de vragen kiezen we er per panellid één uit, die gepubliceerd en beantwoord zal worden in de daaropvolgende editie van Rabbit Time!. Je krijgt van ons bericht wanneer je vraag is uitgekozen.

geven worde ag onbeperkt ge m en ur ke or vo Hooi heef t de imuleren. e darmwerking st vezels een goed

n omdat de

Bij de dierenarts: Stoflongen Iedereen komt wel eens bij de dierenarts met zijn of haar konijn voor inentingen en controle. We hopen dat onze konijnen zo lang mogelijk gezond blijven, maar soms hebben ze terugkerende klachten of is er iets anders waardoor je met je dier naar de dierenarts gaat. In deze rubriek vertelt een konijneneigenaar waarom hij of zij bij de dierenarts terechtkwam. Daarna geeft de dierenarts meer informatie over de aandoening, de mogelijke oorzaken en de behandelmogelijkheden. Deze keer vertelt Eli Rutters over de aandoening stoflongen bij konijn Gabber. Dierenarts Leon Oerlemans van DierenDokters Den Bosch licht de aandoening, symptomen, oorzaken en behandeling toe.

Konijn Gabber De klachten bestaan al jaren. Ademhalingsproblemen, luidruchtige en piepende ademhaling, niezen, vieze neus, ontstekingen aan de luchtwegen en de sinusholten… Tijdens perioden dat hij veel last van zijn luchtwegen heeft, neemt zijn eetlust aanmerkelijk af en is hij stiller en inactiever. Lange tijd gingen we ervan uit dat Gabber snot had. Maar naarmate de klachten toenamen, kwam de schadelijkheid van het zaagsel als mogelijke oorzaak ter sprake. Zaagselstof kan leiden tot ernstige luchtwegproblemen en tal van andere allergische klachten. De klachten vlammen van tijd tot tijd op. Recent is tijdens zo’n periode nog behandeld met antibiotica. Een vervelende bijkomstigheid is dat er dan niet geënt kan worden. Gabbers aandoening zal echter niet meer genezen, dus zullen we de rest van zijn leven aan symptoombestrijding moeten doen om zo de klachten te onderdrukken. Gabber heeft nu geen zaagsel meer maar stofvrije bodembedekking en doeken.

Hiermee wordt de kans op irritatie door stof tot een minimum beperkt. Wanneer hij klachten krijgt, zijn deze over het algemeen wel beheersbaar met antibiotica, maar ze zijn nooit helemaal weg. Zolang Gabber zich rustig houdt, heeft hij geen klachten. Helaas worden ze wel aangewakkerd door inspanning of elk nieuw contact met overmatig stof, bijvoorbeeld droog hooi. Dan heeft Gabber veel last en is hij benauwd. Auteur en foto: Eli Rutters

Dierenarts Leon Oerlemans van DierenDokters Den Bosch aan het woord: Wat zijn stoflongen? De term ‘stoflongen’ komt uit de menselijke geneeskunde en staat voor alle longaandoeningen die veroorzaakt worden door het inademen van fijne (stof) deeltjes. Deze stofjes prikkelen de slijmvliezen van de luchtwegen, die van het puntje 24

van de neus tot achteraan in het kleinste longblaasje lopen. De reactie van de slijmvliezen op (stof)deeltjes verschilt per konijn. Als je twee konijnen hebt die in hetzelfde hok zitten, in dezelfde omgeving en die zelfs dezelfde ouders hebben, kan het ene konijn erg veel last hebben van (stof)deeltjes en het andere konijn totaal niet.

Symptomen Anders dan bij de mens zie je konijnen die last hebben van stoflongen niet vaak hoesten, ze maken vaker een continu licht fluitend of piepend geluid. Daarnaast zie je kortademigheid en hoor je soms een rochelend keelgeluid. Als de slijmvliezen overprikkeld raken, zijn ze gevoeliger voor bacteriële en virale aandoeningen, waardoor je bij deze konijnen ook weleens bijverschijnselen ziet als snot of zelfs een longontsteking. Uiteindelijk zie je verminderde eetlust en lusteloosheid.

Hoe ontstaan stoflongen? Het is eigenlijk een overgevoeligheidsreactie zoals je bij allergieën en astma ziet. Het kan dus aangeboren zijn, maar ook ontstaan door voortdurende blootstelling aan de (stof)deeltjes. Je zou verwachten dat binnenkonijnen er meer last van hebben dan buitenkonijnen, maar daar is nog niet echt bewijs voor gevonden.

Hoe kom je erachter of je konijn stoflongen heeft? Als je de bovenstaande symptomen waarneemt, is het van belang om direct naar je dierenarts te gaan. In veel gevallen zal eerst een symptomatische therapie (= gericht op de symptomen) worden ingezet, bijvoorbeeld met ontstekingsremmers. Bij snot wordt soms ook antibiotica ingezet. Klachten verdwijnen dan vaak slechts tijdelijk, of helemaal niet. Op dat moment is het zaak om gerichter te gaan zoeken. Dit kan op verschillende manieren gedaan worden. Zo kan er bijvoorbeeld een uitstrijkje van de neus gemaakt worden. Bij zo’n uitstrijkje wordt

met behulp van een steriel wattenstaafje materiaal uit de neus verzameld dat vervolgens in het laboratorium onderzocht wordt op virussen, bacteriën en schimmels. Ook kan ervoor gekozen worden om een röntgenfoto te maken of een endoscopie uit te voeren. Hierbij neemt de dierenarts een kijkje in de luchtwegen door middel van een dunne flexibele slang met aan het einde ervan een kleine camera. Tijdens de endoscopie kan ervoor gekozen worden om een biopt af te nemen, dit is een stukje weefsel dat vervolgens in het laboratorium onderzocht wordt. Ten slotte kan er besloten worden om een B.A.L. (Broncho Alveolaire Spoeling) uit te voeren. Tijdens een dergelijk onderzoek wordt er onder narcose een speciale vloeistof in de vertakkingen van de luchtpijp en in de longen van het konijn gespoten, die vervolgens weer wordt opgezogen. De vloeistof bevat na het opzuigen allerlei cellen en stoffen uit de longen; deze kunnen dan onder de microscoop onderzocht worden. Wanneer deze onderzoeken weinig tot niets opleveren en in het cellenonderzoek veel eosinofielen (een bepaald soort witte bloedlichaampjes) te zien zijn, heb je een sterke aanwijzing voor stoflongen.

Wat is de oorzaak en wat kun je eraan doen? Voordat je deze medische molen in gaat, kijk je eerst kritisch naar de omgeving van je konijn. Als je aanwijzingen ziet voor stof (zaagsel, oud hooi, bedekking op basis van textiel, stoffig huis), dan haal je dit eerst weg. Helaas is het echter vaak niet zo eenvoudig. Komt uit de onderzoeken een sterke 25

aanwijzing voor stoflongen, dan moet je echt gaan zoeken. Bekende veroorzakers zijn rook, parfum, deodorant, verstuivers in het stopcontact, alle spuitbussen, sommige schoonmaakmiddelen, enzovoorts. Ga ook op zoek naar dingen die je veranderd hebt in je huis net voordat de klachten begonnen. Ik heb een cliënte gehad die voor honderden euro’s aan gordijnen in de prullenbak heeft gegooid voor haar konijntjes. Dit deed ze overigens met liefde.

Behandeling Indien de oorzaak niet gevonden wordt, of niet weggenomen kan worden, moet symptomatisch behandeld worden. Deze behandeling bestaat vaak uit medicijnen op basis van corticosteroïden, deze onderdrukken de overgevoeligheidsreactie. De medicijnen worden bij voorkeur via inhalatoren toegediend, al dan niet in combinatie met luchtwegverruimers. In sommige ernstige gevallen moet zelfs gestart worden met systemische corticosteroïden, dit betekent dat de medicatie in de bek gegeven moeten worden. Het hebben van stoflongen is een hele vervelende aandoening. Als je konijn overgevoelig is voor stofdeeltjes, zal hij dit zijn leven lang blijven. Het genezen van de overgevoeligheid is namelijk helaas niet mogelijk. Soms heb je werkelijk alles geprobeerd maar blijft je konijn toch (ernstig) last houden van de symptomen. In dit uiterste geval zou je, hoe verdrietig ook, kunnen overwegen om op zoek te gaan naar een andere verblijfplaats voor je konijn, waar hij geen last heeft van stofdeeltjes en vrij kan ademen. Auteur: Leon Oerlemans

Stap 1 Bepaal hoe hoog en breed je de kerstboom wilt maken. De boom bestaat uit twee gelijke driehoeken, waarvan je het patroon het makkelijkste eerst kunt uittekenen op papier. Maak de onderkant niet te smal: hoe breder de boom, hoe beter hij blijft staan.

Stap 2 Knip de driehoek uit het papier, trek hem twee keer over op het hout, zaag met de decoupeerzaag de twee driehoeken uit en schuur de randen glad.

Stap 3 Bereken het midden van de driehoeken en zet een dun lijntje van boven naar beneden. In het midden van de lijn zet je een streepje dat net zo dik is als het hout.

Stap 7 Voor de versiering zaag je met de gatenzaag rondjes in verschillende maten uit de rest van het hout. Andere vormpjes kun je met de decoupeerzaag maken. Voor elk gaatje in de kerstboom zaag je twee vormpjes. Boor in alle vormpjes een gaatje en schuur alles netjes glad.

Stap 4 Zaag twee gleuven in de driehoeken, bij de ene aan de bovenkant en bij de andere aan de onderkant. Tik de gleuven in het midden voorzichtig los met een beitel.

Stap 8

Stap 5

Eventueel kun je de boom en de versiering verven. Gebruik daarvoor verf op waterbasis, omdat die niet schadelijk is als je konijn aan het hout gaat knagen.

Nu kun je de beide delen in elkaar schuiven. Passen ze niet helemaal? Schuur dan de gleuven nog iets groter.

Stap 9

Stap 6

Laat alles goed drogen en bevestig de versiering met sisaltouwtjes aan de boom.

Boor aan beide kanten van de gleuven een paar gaatjes waar straks de sisaltouwtjes doorheen komen. Schuur alles glad en zet de beide delen aan elkaar met houtlijm.

Heel fijne kerst en veel knutselplezier! 26

Auteur en fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: Audrey Fial-Bos | Designed with Kirsty / Freepik

NB. Laat konijnen alleen onder toezicht spelen met de kerstboom!

LACTULOSE BIJ VERSTOPPING, WAT ZEGT DE WETENSCHAP? ~ Dr. Marcel A.G. van der Heyden ~

Verstopping is een veelvoorkomende aandoening bij konijnen. Slechte voeding, stress, haarballen en gebitsproblemen hebben allemaal hun invloed op het ontstaan ervan. Uit een recent Engels onderzoek blijkt dat bepaalde rassen een verhoogde kans hebben op verstopping. Zo was het risico bij dwergkonijnen 34% groter en bij hangoren 48% groter. Helaas was het aantal langharige rassen in die studie te klein om een goede uitspraak over hun risico te kunnen doen. Er werd geen verschil gevonden tussen rammen en voedsters en ook het seizoen had, bij deze veelal in huis gehouden konijnen, geen invloed. De gemiddelde leeftijd van de konijnen die met verstopping bij de dierenarts kwamen was 3,1 jaar; het betrof dus met name jongvolwassenen.

Wat is lactose? Verstopping wordt doorgaans behandeld met lactulose, maar wat is dat nu eigenlijk? Is het veilig, zitten er suikers in en hoe werkt het? De chemische naam van lactulose is 4-O-b-Dgalactopyranosyl-D-fructose. Het is een disacharide (“twee” (di) “suikers” (sacharide)) en bestaat net als kristalsuiker uit twee suikermoleculen (glucose en fructose bij kristalsuiker; galactose en fructose bij lactulose). Lactulose is een semisynthetische suikerverbinding die niet in de natuur voorkomt, maar die wel bij verhitting van melkproducten ontstaat. De darmen van zoogdieren kunnen geen disachariden opnemen en daarom worden deze stoffen eerst tijdens de spijsvertering gesplitst. Het zo ontstane glucose en fructose uit kristalsuiker kan wel worden opgenomen door de darmwand. Het zoogdierlichaam maakt echter geen enzymen aan die lactulose kunnen splitsen en de suikers in deze verbinding kunnen dan ook niet door de darmwand worden opgenomen. Omdat de darmwand een heel klein beetje “lek” is, passeert toch

3 procent van al het lactulose de darmwand, maar dat wordt onveranderd weer uitgeplast. De lactulose die in de darm zit, trekt via osmose water aan. Het gevolg hiervan is dat de darminhoud voldoende vocht blijft behouden en de keutels niet te droog worden, waardoor er geen verstopping ontstaat. Met andere woorden, de darminhoud blijft smeuïg waardoor die goed doorstroomt. Ook als er al een verstopping zit en de darminhoud te droog is of wordt, zal lactulose extra water aantrekken en daarbij de verstopping oplossen. Lactulose kan zonder problemen langdurig worden gebruikt.

Bacteriën Zoals bekend bevat de darm heel veel bacteriën. Nuttige bacteriën die helpen bij de spijsvertering, maar soms ook schadelijke bacteriën. De nuttige bacteriën, bijvoorbeeld bifidobacteriën en melkzuurbacteriën (lactobacillus) kunnen lactulose wel als voedselbron gebruiken, maar de schadelijke bacteriën kunnen dit niet. Die laatste worden dan ook weggeconcurreerd. Door de 28

activiteit van de lactobacilli verlaagt de pH (zuurgraad) in de darm en dat gaat de groei van schadelijke bacteriën zoals Salmonella tegen. Bovendien verhogen de lactobacilli de omzetting van het altijd in de darm aanwezige stikstof in onschadelijke producten, waardoor er minder van het schadelijke ammoniak en andere giftige stoffen ontstaan. Er zijn sterke aanwijzingen dat lactulose ook ontstekingsremmende eigenschappen bezit, waarschijnlijk samenhangend met de eerder genoemde verlaging van de pH, en dat het daarom nuttig is als cobehandeling bij verschillende typen darmontstekingen.

Lever De voornaamste medische indicaties voor het gebruik van lactulose zijn, zoals gezegd, verstopping, en daarnaast leverziekten. Wanneer de lever niet meer goed functioneert, zullen giftige stoffen zich in het lichaam ophopen die ernstige schade aan de hersenen kunnen geven, en waardoor zelfs een coma kan ontstaan. Ammoniak is één van de boosdoeners. Een hoge dosering lactulose helpt dit tegen te gaan door

het bevorderen van de groei van bacteriën die ammoniak verwijderen. De dosering die nodig is bij verstopping is ongeveer vier keer lager dan bij leverziekten.

Bijwerkingen Zoals elk medicijn kent lactulose ook bijwerkingen. Winderigheid, darmkramp en gasvorming in de maag worden gerapporteerd. Deze bijwerkingen verdwijnen doorgaans. De meest voorkomende bijwerking is diarree. Verlaging van de dosering is in dat geval voldoende om deze bijwerking te laten verdwijnen. Uit de ervaring van meer dan veertig jaar van gebruik bij verstopping blijkt dat lactulose één van de veiligste laxeermiddelen is.

Lactulose bij konijnen Een interessant artikel uit 1975 illustreert goed de gunstige effecten van lactulose bij

konijnen. Een groep van zes konijnen kreeg gedurende vier maanden een vezelarm dieet plus lactulose. De controlegroep kreeg alleen het vezelarme dieet. De controledieren gingen veel minder keutelen (2 tot 4,6 gram per dag) en de doorgangstijd van het voedsel, dat wil zeggen van brokje tot keutel, steeg van 24 naar 48 uur. De dieren met lactulose als aanvulling op hun dieet bleven wel goed keutelen en produceerden evenveel keutels als dieren op een gezond, vezelrijk konijnendieet (9,4 tot 12,4 gram per dag). Bovendien bleef hun doorgangstijd op de normale 24 uur staan.

Lactulosesiroop Lactulosesiroop (667 mg/ ml) is verkrijgbaar via de dierenarts (b.v. onder de naam “Laxatract”), maar de ervaren konijnenhouders kunnen ook overwegen om het in de gewone apotheek

te kopen. Even informeren bij verschillende apotheken en dan is een prijs van €3,50 per 300 ml haalbaar. Lactulose wordt als een gestandaardiseerde grondstof bij de fabrikanten aangeleverd, die het vervolgens in hun eigen verpakkingen op de markt brengen. Bij de productie van lactulose als grondstof komen ook kleine hoeveelheden verteerbare suikers in de siroop. De hoeveelheden hiervan moeten onder een bepaalde maximale norm blijven: 100 mg/ml voor galactose, 67 mg/ml voor lactose en 7 mg/ml voor fructose. Deze suikers geven een zoete smaak aan de siroop waardoor het konijn het ook nog eens lekker gaat vinden. Fabrikanten kunnen in principe extra suikers toevoegen aan de siroop, tot aan de toegestane hoeveelheid, maar doen dat vaak niet. Ter vergelijking, in appel zit 56 mg/gram en in wortel 19 mg/gram fructose. Auteur en foto: Dr. Marcel A.G. van der Heyden Bronnen: G. Jankowski. Lactulose. Journal of Exotic Pet Medicine 2009;18:156-159. J. Hodgson. Effect of lactulose on rabbits fed on a low residue diet. American Journal of Gastroenterology 1975;64:115-121. M. Huynh, S. Vilmouth, M. S. Gonzalez, D. Calvo Carrasco, N. Di Girolamo, N. A. Forbes. Retrospective cohort study of gastrointestinal stasis in pet rabbits Veterinary Record (2014) doi: 10.1136/vr.102460

>> Lactulosesiroop van twee verschillende fabrikanten gekocht bij de mensenapotheek. In beide gevallen is de hoeveelheid lactulose 667 mg/ml. 29

In gesprek met konijn Angel In de panelvragen van deze editie vraagt Inge Mulder aan dierentolk Marjon Jasker contact te maken met haar konijn Angel. Zij is angstig en houdt afstand, terwijl Inge voelt dat ze graag contact zou willen. Bij de panelvragen staat de reading verkort weergegeven. Omdat we de gehele reading van Marjon ook graag met jullie willen delen, volgt deze hieronder.

komen ook onweergeluiden in voor. Ze kijkt om en dan weer naar mij. Toen ze klein was, is ze enorm geschrokken van een grote klap buiten met heel veel regen. Er was paniek. Moeder is ook geschrokken en gaf dat door. Ze moesten gedroogd worden, want ze waren zeer nat. En dat vond ze dus echt he-le-maal niet leuk.

Bij het uitnodigen van Angel krijg ik “Riders on the Storm” te horen, terwijl er toch een cd opstaat met meditatieve muziek. Het duurt even voordat er contact is. Dan verschijnt er een energie die een beetje nukkig aanvoelt. “Welkom Angel!” Ze kijkt me heel even aan en gaat dan de omgeving verkennen. Er verschijnt een ruif met hooi, iets van een rol met allerlei kruiden en een bal die in elkaar is geknoopt, ook om van te kunnen snoepen en grazen. Dan komt er als laatste nog een soort verhoging, waar Angel op springt en gaat zitten. “Lieve Angel, je verzorgster Inge heeft gevraagd om contact met je te maken. Ze wil je graag beter begrijpen.” “Voordat we verder gaan, wil je misschien eerst iets doorgeven wat herkenbaar is, zodat zij en ik weten of er met de juiste energie contact is gemaakt?” Even blijft het stil. Dan de geur van vers hooi, kruiden die net

zijn geplukt. Er zijn ook andere konijnen in de buurt, maar er komt geen getal. Ze kunnen wel naar buiten. Het is er goed toeven. Er zijn ook buizen waar ze in kunnen. Het binnenhok is ruim opgezet en schoon. Het wordt goed bijgehouden. Bij de vraag hoeveel mensen haar verzorgen, komt het getal drie. Hoewel er maar één is die het heel consequent doet. Er komt niet door of dit jonge mensen zijn of (wat) oudere. Ze wil niet opgetild worden. Als dat wel gebeurt, gaat haar hart enorm tekeer en wil ze zich zo klein mogelijk maken. “Dank je, lieverd. Wat dat laatste betreft, dat is ook eigenlijk waar Inge contact over zoekt. Je bent enorm angstig en je houdt afstand? Kun je aangeven hoe dat komt of hoe dat is ontstaan?” Nu blijft het geruime tijd stil. “Riders on the Storm” blijft op de achtergrond klinken, en daar 30

En als het daar bij gebleven was, dan was het misschien nog meegevallen. Maar er is nog iets voorgevallen. Het valt weer stil. Het liedje over de storm is nu ook verstomd. Ik geef haar de tijd. Ze schuift wat op haar verhoging en springt er dan vanaf. Ze gaat in de rol zitten waar allemaal kruiden in voorkomen. Ik zie alleen haar neusje nog ietwat eruit piepen. “Angel, het is goed, het is veilig hier. Inge wil je enorm graag helpen. Dat kan ze nog beter doen als ze weet wat eraan scheelt”. Weer wat verder in de tijd komen er flarden door van grote handen. Die pakken haar ruw vast. Het lijkt alsof ze onderzocht wordt, maar het is in ieder geval zeer tegen haar wil en ze is er niet op voorbereid. Daardoor vertrouwt ze handen niet meer. Haar hart gaat als een razende tekeer. Ik stuur haar helende energie om rustiger te worden. “Het is goed, Angel. Je doet het enorm goed.” Dan komt er een klein wit konijntje in onze ruimte, met een zwarte stip op een oor. Hij is jong, hij is speels en wil graag contact. Ik kijk Angel aan. “Het is goed”, komt er door. “Geen zorgen voor morgen”, geeft Wit Konijn door. Hij wil Angel graag

helpen. Laten zien dat handen helemaal niet eng zijn en zelfs leuk, want ze kroelen zo lekker. Tussen de oren, ze aaien en ook niet geheel onbelangrijk: ze geven een schoon hok en natuurlijk lekker eten! Inge heeft zich verdiept in gedrag van konijnen. Ze weet heel goed hoe ervoor gezorgd kan worden. Ze heeft er ook veel geduld mee en compassie. En daarom is Angel ook in het leven van Inge. Om haar nog beter te leren hoe om te gaan met angstige dieren. Er zullen ook andere dieren zijn die zij op dat gebied kan helpen of heeft geholpen. Ze helpt er dieren mee, maar zeer zeker ook zichzelf. Het is goed om nodig te zijn, te geven en te ontvangen. Wit Konijn geeft mij nog even een knipoog en een ‘neusje’ aan Angel en lost op. We kijken elkaar aan. De energie van Angel is helderder geworden. Wit Konijn is haar beschermer, haar helper. Ze klaart er helemaal van op. Zij wil Inge ook helpen om goed te worden in haar vak. Ze maakt

zich wat groter. Ja, ze gaat ervoor. De komende tijd zal ze proberen niet weg te duiken als Inge contact met haar wil maken. Het zal reuze eng zijn, maar ze gaat het echt, echt proberen. “Wat goed van je, lieverd. Alleen daarom ben ik al enorm trots op je. En Inge zal dat ook zijn, dat weet ik zeker.” “Is er nog iets wat jij zelf zou willen vragen of doorgeven?” Het gezaag moet een keer ophouden. Ook dat is een irritant geluid en kan zeer onverwachts loeien. Dat doet zeer aan de oren van de dieren. Verder wil ze doorgeven dat ze wel blij is dat ze op de huidige plek is terechtgekomen. Ze zal zelf ook blij zijn als ze wat minder angstig in het leven kan staan. Wel vindt ze het heel belangrijk dat zij haar natuurlijke gedrag kan uitoefenen. Verder zal ze goed op Wit Konijn letten. Een bosje met madeliefjes verschijnt. Voor Inge, geeft Angel een beetje verlegen aan. “Wat prachtig, lieverd. Ik weet zeker dat Inge hier erg blij mee is.” Dank je wel voor het contact en je vertrouwen. Het ga je goed. In Licht, Liefde en met een Lach. De volgende Bach Bloesems zou ik willen adviseren: Star of Bethlehem voor de opgedane trauma’s. De geestelijke pijnstiller. 31

Mimulus voor haar angst voor de handen en het onweer. Het zal haar moed geven. Aspen voor de angsten die irrationeel zijn. Het zal haar kalmte en rust geven. Cerato voor het laten toenemen van haar zelfvertrouwen. Van elke Bach Bloesem kun je twee druppels in een flesje met 30 ml bronwater doen. Hiervan kun je elke dag vier druppels in het drinkwater doen. Verder zou ik je willen adviseren het flesje bij de slaapplek van Angel neer te zetten of te bewaren. De trillingen en de energie doen ook goed werk. Auteur: Marjon Jasker Foto’s: Inge Mulder Noot van de redactie: Volgens de Bach Bloesemtherapie zijn de aroma’s van bloesems heilzaam. Edward Bach heeft 38 bloesemremedies opgesteld en iedere bloesem is gericht op een bepaalde gemoedstoestand of karaktertrek, en helpt emoties en stemmingen in evenwicht te brengen.

LEUKE

2 1 4

Houten trap gemaakt van massief sparrenhout. Leuk als schuilhuis, maar bijvoorbeeld ook te gebruiken bij een behendigheidsparcours. Te koop voor € 49,95 bij bunnybunch.nl

Bak heerlijke kerstkoekjes terwijl je je kleding beschermt met deze leuke konijnen kerstschort. Te koop voor € 18,95 bij bbwebwinkel.nl

Gebruik één van deze twee laptopkussens voor je laptop, als je een boek leest, je tablet gebruikt of als je op de bank eet. Beide kussens zijn voor € 19,95 te koop bij kadogalerie.nl

Leuke kerstboom om in de kooi te hangen en ook het kerstgevoel in het hok van het konijn terug te laten komen. Volledig veilig en mag in zijn geheel gesloopt en opgegeten worden. Te koop voor € 4,95 bij dekonijnenwinkel.nl 32

2 6

7 5

Laat je kinderen eten met behulp van dit konijntje en zijn wortel. Het Rabbit bestek van Hoobbe bestaat uit een lepel en vork met een konijn en een wortel op het handvat. Te koop voor € 11,95 bij ditverzinjeniet.nl

Verlicht je huis tijdens deze donkere dagen met dit schattige konijnenlampje. Te koop voor £ 115,00 bij miffyshop.co.uk

Een gevarieerde samenstelling van snack- en speelplezier. De ring is compleet eetbaar en zet aan tot ontdekken en een speelse voedselopname. Te koop voor € 6,95 bij avonturiashop.nl

Breng de kerstsfeer in huis voor je konijn met dit leuke speeltje. Gemaakt van verschillende houtsoorten en een leuke dennenappel. Volkomen veilig en mag geheel gesloopt worden. Te koop voor € 11,85 bij speelkolder.nl 33

Lang leve (dankzij) de konijnen! Waargebeurde verhalen

We kennen de verhalen over konijnen die ongewenste nachtelijke bezoekers verjagen. Ook konden we al eerder in Rabbit Time! lezen (editie herfst 2014) dat konijn Flip zijn mensen waarschuwde bij een lek in het aquarium en zo de levens van zijn dierlijke huisgenoten redde. Maar het gaat nog verder! Lees de verhalen van Dory en Robin waaruit blijkt dat konijnen niet alleen kunnen herkennen wanneer mensen in nood zijn, maar zelfs kunnen alarmeren en hiermee grote gezondheidsschade (en erger!) weten te voorkomen.

Dory

Alarmeert wanneer haar baasje Simon niet meer aanspreekbaar is en in een coma raakt. Na een dag hard werken komt Simon thuis. Hij gaat op de bank zitten, helemaal klaar om van zijn favoriete televisieserie te gaan genieten. Wanneer zijn vrouw Victoria de woonkamer binnenkomt, ziet zij dat haar man ‘in slaap’ is gevallen. Simon slaapt echter niet, maar wordt bedreigd door een hypoglycemisch coma (een acute situatie waarbij mensen met suikerziekte dusdanig lage bloedsuikerwaarden krijgen dat zij bewusteloos kunnen raken en zonder medisch ingrijpen in levensgevaar zijn). Victoria is zich niet bewust van de ernst van de situatie en richt haar aandacht op de televisie. Dan komt konijn Dory in actie. Zij springt bij Simon op schoot en maakt graafbewegingen tegen zijn borst. Victoria spreekt Dory bestraffend toe omdat ze nu toch echt wel hoort te weten dat haar plaats naast de bank en niet op de bank is. Maar Dory laat zich niet corrigeren! Ze springt opnieuw bij Simon op schoot en likt zijn gezicht. Dan begrijpt Victoria, die zelf bij de ambulance werkt,

dat er iets heel erg mis is! Ze probeert Simon te wekken en wanneer dit niet lukt, dient zij hem direct zijn spoedmedicatie toe en waarschuwt de ambulance. Simon is op dit moment al bewusteloos en alleen het tijdig alarmeren van de ambulance maakt dat de doktoren hem nog uit zijn coma kunnen redden. Het is bekend dat honden en katten de veranderende stofwisseling van diabetespatiënten, en hiermee de eerste signalen van het gevaar voor een diabetisch coma, kunnen herkennen. Nu weten we dat ook konijnen dit kunnen. Dory begreep de ernst van de situatie en door haar ingrijpen redde zij het leven van Simon. Voor deze heldendaad werd Dory verkozen tot het eerste dierlijke erelid van ‘Britain’s Rabbit Welfare Association’. 34

Robin

Redt een hoogzwangere vrouw (en haar baby) uit een levensbedreigende situatie. Midden in de nacht geniet de familie Murphy, Darcy en Ed, van een rustige slaap. Althans, zo lijkt het! Dat de werkelijkheid allesbehalve rustig en veilig is, bewijst het gedrag van hun konijn Robin. Ondanks dat Robin in zijn hok zit, begint hij veel lawaai te maken en stopt niet totdat Ed wakker wordt en gaat kijken wat er aan de hand is. Op het eerste gezicht kan Ed niets ontdekken en besluit hij weer te gaan slapen. Terug in bed verbaast hij zich erover dat zijn hoogzwangere vrouw Darcy niet wakker is geworden van het kabaal van Robin. Wanneer hij zich naar haar toebuigt, ziet Ed dat Darcy niet gewoon slaapt, maar alarmerend bleek is en transpireert. Hij waarschuwt direct het alarmnummer. Darcy heeft recent gehoord dat zij zwangerschapsdiabetes heeft en zij lijkt in een diep diabetische coma terechtgekomen te zijn. Bij aankomst van de ambulance moet Darcy worden gereanimeerd, maar door het adequaat ingrijpen van Robin komt medische hulp op tijd. Net als Dory heeft ook Robin waargenomen dat Darcy zich in een gevaarlijke situatie bevond. Door Ed te wekken uit zijn slaap heeft Robin er met zijn waarschuwend gedrag voor gezorgd dat er op tijd hulp kon worden ingeroepen. Een maand later is Darcy bevallen van een prachtige, gezonde dochter! 35

Het levensreddend handelen van dieren

In wetenschappelijk onderzoek worden steeds meer aanwijzingen gevonden dat dieren (ook konijnen!) in hun relatie met mensen blijk geven van empathische vermogens. Niet alleen kunnen zij zich verplaatsen in menselijke (nood) situaties, zij tonen gevoelens van medeleven en handelen onbaatzuchtig, soms zelfs met gevaar voor eigen leven, om mensen te redden.

De band tussen mens en konijn

Dit is het bewijs dat wij mensen nog aan het begin staan van de ontdekking van de sociale en de emotionele vaardigheden van dieren. Mensen duiden de betekenis van sociaal gedrag vaak vanuit hun eigen waarneming. Misschien dat de verhalen van Dory en Robin een beetje kunnen helpen om meer open te staan voor de interactie tussen mens en dier. Voor konijnen als vlucht-/ prooidieren is deze verbinding met de mens een groot wonder! Laten wij onze konijnen hier dankbaar voor zijn en ook hen met vertrouwen en zorg omringen, zodat de vriendschap tussen mens en konijn nog verder kan groeien! Auteur: Lonneke Behr Foto: Inge van Winden Bron: Campbell, Daisy to the Rescue, 2014

Maak je eigen memory spel -

Papier Printer Stevig karton Lijm Metalen liniaal Stanleymesje Plakplastic Fotopapier

Allereerst print je de vellen plaatjes twee keer (of je laat het even door je ouders doen). De plaatjes kun je vinden op de website van Rabbit Time!. Daarna plak je alle vellen op het karton. Zorg dat het karton goed is ingesmeerd, maar gebruik niet te veel lijm, daar gaan je plaatjes van bobbelen. Laat alles goed drogen en snijd daarna de plaatjes uit met je mesje (natuurlijk kun je het snijden ook overlaten aan ĂŠĂŠn van je ouders). Gebruik een metalen liniaal om mooie rechte lijnen te krijgen. Nu kun je alle plaatjes voorzien van een laagje plakplastic. Zo zijn ze mooi afgewerkt en blijven ze netjes. Om je kaartjes op te bergen, maken we er een doosje bij. De patroontjes staan, net als de kaartjes, op de website. Print het doosje en het dekseltje uit op stevig papier, bijvoorbeeld fotopapier. Snijd alles netjes uit en ga met de achterkant van je mesje even langs de plakrandjes. Zo kun je mooie rechte vouwen maken. Smeer de plakrandjes in met lijm en plak het doosje in elkaar. Laat het goed drogen.

- 2 of meer personen 36