Waterforum 1 2014

‘Onze auto’s gaan drinkwater maken’

Zuid-Afrikaanse topman: ‘Paques is een global company’ 10 de jaargang / nummer 1 / Maart 2014 / €12,50

Noviteiten op Aqua Nederland Vakbeurs

Lastige spagaat tussen water en energie

COLOFON

WaterForum Magazine is een uitgave van:

Burgemeester Pabstlaan 10/B2 2131 XE Hoofddorp 015-3617433 Doelgroep Midden en hoger technisch, financieel, commercieel en algemeen management binnen de watertechnologie en deltatechnologie en de toeleverende sectoren.

Uitgever Sandra Alberts Hoofdredactie Arjan Veering, redactie@waterforum.net Met medewerking van Adriaan van Hooijdonk, Loes Elshof, Marchien Kuijken (eindredactie), Olav Lammers, Stefan Nijwening, Esther Rasenberg, Rob Schoon en Jac van Tuijn.

Secretariaat 015-3617433, secretariaat@waterforum.net Verkoop Mooijman Marketing & sales 070-3234070 adverteren@waterforum.net WaterJobForum 015-3617433, info@waterjobforum.nl Vormgeving Novaforum Studio, Mark van Waadenoijen Kernekamp Abonnementenadministratie WaterForum Magazine wordt op aanvraag en tegen betaling van abonnementsgeld (€ 49,95) toegestuurd aan relevante doelgroepen. Prijs van losse nummers bedraagt € 12,50. Aanvraag en/of adresmutaties via secretariaat@waterforum.net Leveringsvoorwaarden Op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van NovaForum Business Media BV zijn van toepassing de voorwaarden die zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel Haaglanden.

Copyright NovaForum Media BV, 2014. Auteursrecht op inhoud en vormgeving zijn voorbehouden aan de uitgever.

Gehele of gedeeltelijke overname van artikelen uit WaterForum Magazine is slechts toegestaan met bronvermelding en na schriftelijke toestemming van de uitgever.

Dorstige energie, energieslurpend water Natuurlijke partners staan vaak op gespannen voet

30 De rwzi produceert!

Zuivering, energieproducent, grondstoffenmijn: De Energiefabriek is nog maar het begin, de ­afvalwaterzuivering gaat geld opleveren.

Groene goeroe durft klein te denken Schaalverkleining is de sleutel voor innovatie in water en energie. Hoogleraar-ondernemer Ad van Wijk bouwt op de TU Delft het futuristische lab Green Village. Waarom zouden

26

onze auto’s geen stroom opwekken of schoon water maken?

Water Well Screen & Casing Systems

www.boode.com

Proven quality worldwide BOODE b.v.

Nijverheidscentrum 3 NL 2761 JP Zevenhuizen The Netherlands T. +31 180 63 27 44 F. +31 180 63 30 90 E. info@boode.com

Ook leverancier van:

‘Op elk continent een foothold’ De Zuid-Afrikaanse topman Stephan Bocken zet Nederlands grootste watertechbedrijf naar zijn hand. ‘Het moet een echte global company’ zijn.’ Maar het Friese Balk blijft de basis:

18

‘Geen twijfel mogelijk.’

Noviteiten op Aqua Nederland Vakbeurs Een stortvloed aan noviteiten op de Aqua Nederland Vakbeurs en Rioleringsvakdagen. Opvallend is de hoeveelheid apps en mobiele toepassingen. De belangrijke nieuwtjes op een rij.

34

Verder in dit nummer

Stille revolutie in waterhulp

6

Actueel

De waterput is het icoon van ontwikkelingssamenwerking.

14

Beursnieuws: Groene Oscars op IFAT2014

Maar de waterhulp heeft een metamorfose ondergaan: het

16

Agenda

17

Opinie: Stefan Nijwening over ’blauwe economie’

40

Over de vloer: Wie vervuilde de membranen?

46

Mens in Beeld: Stowa-directeur Joost Buntsma

50

Column Jac van Tuijn: ‘Britse scenario’s in Nederland’

43

gaat om waterdiensten, mét een gezonde businesscase.

6

actueel

Meerlaagsveiligheid

Meer regionale inbreng in nieuw hoogwaterbeleid De invoering van een nieuwe waterveiligheidsbeleid betekent dat het Rijk meer ruimte moet geven aan de regio’s om zelf maatregelen te nemen.

De behoefte aan ‘regionaal maatwerk’ is een van de voornaamste conclusies van een onderzoek dat Deltares en de Erasmus Universiteit hebben uitgevoerd.

Het onderzoek is verricht in aanloop naar de zogenaamde Deltabeslissing, het voorstel voor het waterveiligheidsbeleid dat deltacommissaris Wim Kuijken dit najaar zal presenteren. Dat voorstel zal naar verwachting gebaseerd zijn op het principe van meerlaagsveiligheid van preventie (1e laag), aanpassingen van ruimtelijke ordening (2e) en beperking van de gevolgen van een mogelijke overstroming (3e).

De onderzoekers onderstrepen dat er veel mogelijkheden zijn om slimmer met waterveiligheid om te gaan dan nu. “Slimmer, door soms minder in de dijk te investeren en meer in de ruimtelijke inrichting of de rampenbeheersing. In een aantal situaties bespaart

een dergelijke combinatie van maatregelen geld”, zegt hoofddocent bestuurskunde Arwin van Buuren van de Erasmus Universiteit.

De onderzoekers keken onder meer naar alternatieve waterveiligheidsstrategieën voor het Eiland van Dordrecht, Marken en de IJssel-Vechtdelta. Hier werken regionale overheden op basis van meerlaagsveiligheid aan hoogwaterbescherming. Cruciaal daarbij is dat ruimtelijke alternatieven als volwaardig alternatief voor dijkversterking worden onderzocht. “Elke situatie is anders,” zegt Deltares-onderzoeker Gerald Jan Ellen. “De situatie op het eiland Marken is niet te vergelijken met die van het Eiland van Dordrecht. En dus verschillen ook de oplossingen. Elke oplossing vraagt om passende afspraken over financiering, samenwerking en taakverdeling.” Als de rijksoverheid daarvoor ruimte geven kunnen de regionale partijen goed maatwerk bieden, denken de onderzoekers.

Meer in het dossier meerlaagsveiligheid op www.waterforum.net

Multinationals

Arcadis zoekt groei in industriewater Ingenieursbureau Arcadis verwacht de komende jaren te kunnen groeien in de industriële watersector. Het bedrijf mikt op multinationals in de industrie die het watergebruik in hun productieprocessen moeten terugdringen.

Joost Slooten, directeur investor relations

bij Arcadis, zegt dat in een interview met Waterforum Online. Arcadis kampt met een teruglopende omzet, omdat met name in Europa overheden bezuinigen op watergerelateerde opdrachten. De omzet daalde in 2013 met 1% naar 365 miljoen euro. Het ingenieursbureau voorziet voor de komende tijd wel groei in de industriële watermarkt

Gespot online

Hoogwaterapp In Rotterdam kan je huis vijf meter onder water komen te staan, maar in Tilburg zit je droog. Een nieuwe mobiele app, ontwikkeld door HKV Lijn in Water, laat per postcode zien hoe hoog het overstromingsrisico is. www.waterforum.net/overstromingsapp

en denkt met het programma ‘Water for Industry’ zijn positie te kunnen versterken, onder meer in de aanpak van watergebruik en het reduceren van de watervoetafdruk van bedrijven.

Interview met Joost Slooten op www.waterforum.net/arcadis

mijn overstromingsrisico

7

actueel

Markt

Watertechnologen optimistisch over export De Nederlandse watertechnologiebedrijven zien hun omzet in het buitenland snel toenemen. Bij de deltatechnologie vlakt de exportgroei juist af.

Dat blijkt uit de Water Export Index (WEX). De prognose van de gezamenlijke exportindex van de watersector steeg vorig jaar naar 179 punten.

De WEX is gebaseerd op een enquête naar de omzetprognose van ruim 50 bedrijven in de Nederlandse watersector. Volgens 70% van de bedrijven is de omzet in het

buitenland vorig jaar toegenomen. Ook de exportquote (de buitenlandse omzet in verhouding tot de binnenlandse omzet) liep in 2013 op naar 45%. In 2012 was de exportquote nog 43,7%.

Opmerkelijk is dat watertechnologiebedrijven de snelste exportgroei melden. Lange tijd werd juist de deltatechnologie, met de baggeraars voorop, als de internationale motor van de Nederlandse watersector gezien. De watertechnologiebedrijven kunnen nu met name in de aantrekkende industriële markt opdrachten binnenhalen.

Bedrijven zien veel mogelijkheden voor de verkoop van afvalwatertechnologie, Azië wordt als grote groeimarkt aangeduid.

Deltatechnologiebedrijven zijn veel afhankelijker van opdrachten van overheden, die nog voorzichtig zijn in hun uitgaven.

Met name in Europa is dat het geval. De bedrijven in deze sector zien overigens nog steeds een toename van de internationale omzet, maar de groei is minder snel dan in 2010 en 2011.

Meer cijfers en reacties: www.waterforum.net/wex

Ranglijst

Nederland scoort goed met water in mondiale milieu-index Nederland staat wereldwijd op nummer 1 met zijn drinkwatervoorziening en sanitatie. Voor de behandeling van afvalwater staat Nederland op plaats 2, net achter Singapore. Dat blijkt uit de Environmental Performance Index (EPI) die de milieuprestaties van landen meet. In de algemene rangschikking staat Nederland op de 11e plaats.

De index, die iedere twee jaar wordt samengesteld door de universiteiten van Yale en Columbia, inventariseert de milieuprestaties van 178 landen op twintig punten, waaronder twee waterindicatoren: ‘water & sanitation’ en ‘water resources’. Nederland zit in de wereldtop op het gebied van water (1 en 2) en gezondheid (1), maar scoort veel lager op luchtkwaliteit (109), landbouw (91) en visserij (98), waardoor het in de algemene

Deltabeslissingen De veiligheidsnormen voor de waterveiligheid gaan op de schop, dit najaar moet de Tweede Kamer de ‘deltabeslissingen’ nemen. Op Waterforum nemen experts – op persoonlijke titel – een voorschot op de discussie. www.waterforum.net/deltabeslissingen

ranglijst buiten de top 10 valt. Zwitserland staat op plaats 1 in de index.

Op het gebied van ‘water en sanitatie’ – de beschikbaarheid veilig drinkwater en toiletten – haalt Nederland de perfecte score van 100, net als nog 21 landen. De categorie ‘water resources’ is nieuw in de EPI en duidt de mate van afvalwaterbehandeling aan voordat het weer terug in het milieu wordt gebracht. De onderzoekers zijn – noodgedwongen door een gebrek aan vergelijkbare gegevens – uitgegaan van het percentage afvalwater dat ‘minimaal een primaire afvalwaterbehandeling’ heeft ondergaan. Nederland haalt een score van 98,82 en moet alleen Singapore voor zich laten met 99,65. De top 5 bestaat verder uit het Verengd Koninkrijk, Zwitserland en Duitsland.

De EPI is in te zien op epi.yale.edu

“

Het oplaten van proefballonnen is politici niet vreemd, maar de ongefundeerde mening van SP-Kamerlid Paulus Jansen is verbazingwekkend

”

Jules van Lier, hoogleraar aan de TU Delft, reageert op een opiniestuk van Paulus Jansen (SP) dat bedrijven hun afvalwater tegen kostendekkend tarief op een rwzi moeten laten zuiveren, tenzij zij bewijzen het zelf goedkoper of beter te doen. www.waterforum.net/discussieforum

8

actueel

Hoogwater Engeland

‘Bring in the Dutch’

(foto: Waterschap Groot Salland)

Gespot online

De Nederlandse dijkexpert Wijnand Evers neemt samen met Richard Bull van het Britse Environment Agency de schade op aan een dijk in Zuidwest-Engeland. Evers is half februari met drie Nederlandse collega’s uitgezonden om te assisteren met dijkinspecties. Engeland had wekenlang te maken met zware wateroverlast en overstromingen. Ook andere Nederlandse organisaties en bedrijven hebben de Britten met advies en materiaal bijgestaan. Zo plaatste Van Heck grote pompen om het water uit de ondergelopen gebied af te voeren. Het Nederlandse waterbeheer was even een hype in de Britse media.

Meer foto's op www.waterforum.net/hoogwater-vk

Drinkwater op methaan Op het Friese waterproductiebedrijf Spannenburg wint drinkwaterbedrijf Vitens methaangas uit het opgepompte grondwater. Dat gas wordt weer als energiebron voor de productie van drinkwater gebruikt. www.waterforum.net/vitensmethaan

9

WaterForum Online het laatste nieuws uit de watersector

actueel

met mobiele applicaties, dossiers en een makkelijk doorzoekbaar archief.

www.waterforum.net

Microverontreinigingen

‘Farmafonds voor aanpak medicijnresten in water’ De overheid moet een begin maken met de aanpak van medicijnresten in het water. Dat bepleitten vertegenwoordigers van de watersector in de Tweede Kamer. De Unie van Waterschappen (UvW) opperde de oprichting van een fonds waarmee de farmaceutische industrie meebetaalt.

De commissie Infrastructuur en Milieu van de Tweede Kamer hield een eind januari hoorzitting met de watersector, de farmaceutische industrie en wetenschappers over het medicijnrestendossier. UvW-bestuurslid Hennie Roorda bepleitte daar de oprichting van het farmafonds. Daarin zouden farmaceutische bedrijven geld moeten storten om onder meer onderzoek op dit terrein te financieren. Het geld zou ook gebruikt

kunnen worden voor eventuele aanpassingen aan rioolwaterzuiveringsinstallaties waarvoor in totaal 800 miljoen euro nodig zou zijn.

De branchevereniging van farmaceutische bedrijven Nefarma ziet weinig in zo’n fonds, omdat medicijnresten slechts 3% van de microverontreinigingen in het aquatisch milieu vormen en dat het probleem nog met veel onzekerheden is omgeven.

Veiligheidsexpert Mark Montforts van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) wees erop dat de volksgezondheidsrisico’s vooralsnog verwaarloosbaar zijn. Daarbij gaat het echter alleen om het effect van de afzonderlijke stoffen.

KWR-onderzoeker Annemarie van Wezel benadrukte dat er veel wetenschappelijke discussie is over het effect van de gecom-

bineerde blootstelling aan de verschillende stoffen. Daarover is nog weinig bekend omdat de testen die hiervoor nodig zijn ontzettend kostbaar zijn.

Bestuursvoorzitter Lieve de Clerq van drinkwaterbedrijf Vitens ziet in de medicijnresten in het oppervlakte- en grondwater een sluipende bedreiging van de drinkwaterbronnen. In enkele bronnen zijn al sporen aangetroffen. Martien den Blanken, directeur van drinkwaterbedrijf PWN en voorzitter van Riwa-Rijn, hield de Kamerleden voor dat de overheid de eerste concrete stappen moet gaan zetten. De politiek lijkt tot nu toe sterk te kijken naar de Europese regelgeving voor waterkwaliteit, onder meer via de Kaderrichtlijn Water en de zogenoemde lijst voor prioritaire stoffen. www.waterforum.net

Technologie

Twee watervindingen dingen mee naar Vernufteling De Hydrochip is een van de kanshebbers op de jaarlijkse innovatieprijs De Vernufteling.

De Hydrochip laat snel zien in hoeverre oppervlaktewater is vervuild met microorganismen. Nu worden monsters van oppervlaktewater nog geanalyseerd in het lab op de aanwezigheid van zogenaamde kiezelalgen, die een indicator zijn voor de vervuiling. Met de Hydrochip kan echter via DNA-bepaling al in het water de aanwezigheid van die algen worden aangetoond. De chip wordt ontwikkeld door een consortium

“

van TNO, Stowa, Vitens, Waternet en Hollands Noorderkwartier.

Tweede gegadigde uit de watersector is RoyallHaskoningDHV met zijn opvouwbare sluisdeuren. De deuren scharnieren in het midden, waardoor zij een extra knik hebben en een boogvorm krijgen. Zo wordt de belasting op de sluisdeuren verminderd. Als de deuren zijn opgevouwen hebben zij minder ruimte nodig dan reguliere sluisdeuren.

In totaal maken tien vindingen kans op de Vernufteling, de prijs die jaarlijks door vakblad De Ingenieur wordt uitgereikt. www.dagvandeingenieur.nl

Meeste innovatiesucces wordt bepaald door sociale innovatie, niet door investeringen in R&D

”

Jan Oggel, voorzitter van commissie sociale innovatie van de Unie van Waterschappen, bepleit het belang van dynamisch managen, flexibel organiseren, slimmer werken en co-creatie in de watersector. www.waterforum.net/innovatievermogen

140058

Bedrijfspresentatie van KSB, incl. nieuws, productfolders, foto/video; zie bedrijvenregister Waterforum.net

Bezoek onze stand, nr. 183 op Aqua Nederland Vakbeurs Gorinchem

Energie besparen met de KSB SuPremE®- motor.

Met de nieuwe generatie KSB SuPremE® motoren bespaart u maar liefst 70% energiekosten.

De motor voldoet nu reeds aan het toekomstige efficiëntieniveau IE4* en bevat geen magneetmaterialen. Daardoor heeft de motor een positievere milieubalans dan vergelijkbare permanent magneet-synchroonmotoren en asynchroonmotoren. De robuustheid van de gebruikte materalen en de uiterst betrouwbare bouw staan garant voor een lange levensduur. Investeer daarom nu reeds in de meest efficiënte aandrijving van morgen.

Etaline

Etanorm

De SuPremE®is nu geschikt voor gebruik met o.a. Etanorm, Etabloc, Etaline, Sewabloc en Sewatec.

KSB Nederland BV . infonl@ksb.com . www.ksb.nl

Pompen ■ Afsluiters ■ Service

Bedrijfspresentatie van Watts Industries, incl. nieuws, productfolders, foto/video; zie bedrijvenregister Waterforum.net n x pe la ep 0 ur! y l S rk 50 ke de DN wa n i i vl t/m t K e m nu

Sinds medio 2011 maakt de firma Socla deel uit van de Watts groep. Hiermee kan Watts Industries u nu een extra breed productenpakket aanbieden, zoals balkeerkleppen en vlinderkleppen met bijbehorende aandrijvingen.

Deze vlinderkleppen worden door Socla al vele jaren ontwikkeld en geproduceerd voor een breed toepassingsgebied. Zo produceert men

Vloeistoffen leidt u met Watts in goede banen kleppen met een grote diversiteit in bouwvormen, afmetingen, materialen en bedieningsmogelijkheden. De vlinderkleppen worden o.a. toegepast in CV- en klimaatinstallaties, in de voedingsmiddelen- en procesindustrie, de automotive en de scheepvaart.

Watts Industries Netherlands B.V. Kollergang 14, 6961 LZ Eerbeek, Postbus 98, 6960 AB Eerbeek, Nederland Tel. +31 (0)313 67 37 50 Fax. +31 (0)313 65 20 73 E-mail info@wattsindustries.nl Internet www.wattsindustries.nl - www.waterbeveiliging.nl

A Division of Watts Water Technologies Inc.

Watts Industries Netherlands B.V. is onderdeel van Watts Industries Europe B.V.

11

actueel

(foto: Rioned / Richard Keus)

De tussenrapportage van de commissie-Peijs, over de uitvoering van het Bestuursakkoord Water, leidde tot opwinding in de watersector.

10 van de 47 regio’s werden als achterblijvers aangeduid. ‘Er moet nog een tandje bij.’

(foto: J. de Regt & Zn.)

Tussenrapportage Visitatiecommissie kritisch over voortgang

Peijs prikkelt waterketen

Door Loes Elshof

Voor de tweede keer stof in een half jaar doet de Visitatiecommissie

doelen en een veelomvattend werkprogramma. “De visitaties en de

Waterketen – beter bekend als de commissie-Peijs – stof opwaaien: na

tussenrapportage, zijn stapjes in een meerjarenproces. We hebben

een eerste informatieronde afgelopen najaar oordeelde de commissie

sinds 2010 al meer vooruitgang geboekt dan in decennia daarvoor.” De

bijzonder negatief over de informatie die de regio’s aanleverden. Enkele

sector maakt zelf ook vergelijkingen. Gemeenten, waterschappen en

maanden later is het oordeel gunstiger, maar er is nog veel werk te

waterbedrijven brengen al jaren benchmarks uit. Naast een landelijke

doen voor gemeenten en waterschappen. Oud-minister Karla Peijs

rapportage publiceerde stichting Rioned afgelopen jaar voor het eerst

lichtte op de Rioned-dag, 6 februari in de Jaarbeurs in Utrecht, haar

een “regiorapportage”, een benchmark over de rioleringszorg en het

tussenrapport toe. “Een thermometer in het water”, zo omschrijft Hein

regionale zuiveringsbeheer.

van Stokkom (waterschap Brabantse Delta) het rapport. “Voor het eerst is er een landelijk beeld. Gemeenten en waterschappen worden

Relatietherapeuten

gestimuleerd opnieuw na te denken. Het prikkelt, maar dat was ook

Regionale samenwerking als het middel om de ambities uit het

de bedoeling. De boodschap is dat er in veel regio’s nog wel een tandje

Bestuursakkoord Water te realiseren. Dekker en Van Stokkom zijn

bij mag.”

‘believers’ van het eerste uur. Zij zijn (co)voorzitter van het landelijk kernteam afvalwaterketen VNG-UvW. Dekker, eerst vanuit de VNG, en

Ruis

nu voor stichting Rioned, stuurt het programma kenniscoach aan. Van

Gert Dekker van stichting Rioned: “In sommige regio’s is men het eens

Stokkom is secretaris–directeur van waterschap Brabantse Delta.

met het oordeel en in andere regio’s niet. Iedereen kijkt meteen naar

Maar samenwerken is niet eenvoudig. Beide deskundigen spreken over

de kaartjes met de indeling. Die roepen reacties op. Net als bij andere

de noodzaak van open communicatie, vertrouwen en recht doen aan

benchmarks ontstaat discussie over definities en interpretaties. Enige

elkaars belangen, als waren zij volleerde relatietherapeuten. “Voor het

ruis is onvermijdelijk. Ik spreek mensen die teleurgesteld zijn dat hun

procesdeel klopt dat soms”, reageert Dekker.

regio als achterblijver is ingedeeld, maar ook mensen die het jammer

Dekker is verheugd dat de achterlopende regio’s in maart bezoek

vinden dat hun regio als koploper is ingedeeld. Bij hun bestuurders zou

krijgen van de visitatiecommissie, om bij te leren of in de herkansing

de urgentie naar achter kunnen schuiven.”

te gaan. Hij formuleert voorzichtig: “Het is – zeker bij een Noord-

Van Stokkom wil het belang nuanceren: ruim voor het Bestuursakkoord

Hollandse regio – mogelijk dat informatie eerder niet goed voor het

Water een politieke stok achter de deur zette, heeft de sector zelf

voetlicht is gebracht.” Maar zonder twijfel is in een aantal regio’s die

de weg naar een doelmatiger waterbeheer ingezet, met heldere

als minder zijn beoordeeld, de samenwerking tussen gemeenten of

13

actueel

met waterschappen onvoldoende of eerder mislukt. “Vaak is daar het

oog voor zijn.”

nodige voorgevallen, waardoor er gebrek aan vertrouwen is. Dat kost

Andere thema’s voor werkoverleg zijn gegevensbeheer (ICT), maar

nu tijd”, aldus Dekker.

ook assetmanagement, het maken van keuzen rond investeringen

Dekker en Van Stokkom tonen ook begrip: hoe moeilijk is het voor een

in installaties en materialen. “Kleinere gemeenten kunnen

ambtenaar die als enige verantwoordelijk is voor het rioolbeheer, en

profiteren van de kennis van grotere gemeenten, waterschappen en

dat in een deel van zijn werktijd?“Deze ambtenaren omarmen we en

drinkwaterbedrijven.”

ondersteunen zoveel mogelijk”, zegt Van Stokkom. “Je ziet dat juist deze mensen zeer enthousiast worden. Ze zijn blij met de aandacht en

Besparen op ‘assets’

maken de cultuuromslag heel snel. Allerlei factoren kunnen bijdragen

Een aandachtspunt is dat kennis op de juiste plek komt, zo viel ook op

aan succes: aandacht voor ‘laaghangend fruit’, goede planvorming,

de Rioned-dag te beluisteren. Bij achterblijvers wordt daarom naast

meetbare resultaten en een sterk betrokken manager of bestuurder.

kennisdeling ook ingezet op coaching. Hiervoor zijn kenniscoaches in

“Een recept is er niet, maar het gaat er altijd om als ambtenaar

het leven geroepen. “De inbreng van een deskundige op het gebied

leiderschap te tonen.”

van meten en monitoren is intussen zo gewild, dat haar eigen werk in het gedrang dreigt te komen.”

‘Het gaat eigenlijk te goed met het water- en rioleringsbeheer'

De regio’s kunnen veel winst behalen in het besparen op kostbare ‘assets’. Neem de aanleg van riolering in buitengebieden. Gert Dekker: “Blijven wij deze burgers ontzorgen met riolering? Misschien zijn er alternatieven die uit milieu- en kostenoverwegingen de voorkeur

Waarom moest het zo lang duren? De waterketen stond jarenlang

verdienen?”

ver weg van het publieke en politieke gezichtsveld. “Het gaat eigenlijk

Nog meer winst ligt in het verschiet als gemeenten en waterschappen

te goed met het water- en rioleringsbeheer in Nederland. Politiek en

de afvoer van hemelwater en afvalwater beter afstemmen.

burger ervaren geen problemen. Daarom was de urgentie voor een

Grootschalige afvoer van hemelwater en onzekerheid over de

andere aanpak en werkwijze laag” , zegt Dekker. Maar onverwachte

hoeveelheden afvalwater die de zuivering moet passeren, leidde

problemen, bijvoorbeeld wateroverlast na heftige regenval,

vroeger tot overdimensionering. “Het uitsparen van de aanleg van een

brengen waterbeheer indringend op de kaart, en daarmee in de

ondergrondse waterberging scheelt miljoenen”, stelt Van Stokkom.

maatschappelijke discussie. Ambtenaren kunnen steeds beter het

Na het optrekken van de stofwolken, slaat de balans positief uit.

thema agenderen bij hun bestuurders. “Een plan maakt meer kans als

“Eigenlijk stuurt alles op dit moment dezelfde kant op: minister,

je de nadruk legt op duurzaamheid, innovatie en gezondheid.” Ook

koepels, partijen. Er moet nog een tandje bij op ambitie. Het is

het verzamelbegrip ‘circulaire economie’ wint aan populariteit aan de

spannend, maar we gaan de afspraken uit het bestuursakkoord

bestuurderstafel. De timing van de gemeenteraadsverkiezingen op

halen.” Dekker: “De doelen zijn realistisch, we zijn goed op weg. Dit

19 maart werkt volgens Van Stokkom in het voordeel, want aspirant-

gaat lukken.”

bestuurders willen thema’s om successen mee te behalen.

De tijd dat de afstand tussen gemeenten waterschappen en drinkwaterbedrijven onoverbrugbaar leek, is voorbij. Is de gedroomde

Planning visitatiecommissie

vervolgstap de oprichting van regionale waterketenbedrijven?

Maart 2014: bezoek achterblijvende regio’s en advies

Minister Melanie Schultz van Haegen gaf afgelopen november al

Tot zomer: commissie bezoekt deel van ‘peloton’ en ‘koplopers’ regio’s

aan dat het ‘genuanceerd ligt’: een ketenbedrijf is ook voor haar niet

September: achterblijvende regio’s reageren schriftelijk op advies,

vanzelfsprekend. Van Stokkom en Dekker zijn geen voorstander van

commissie vraagt ‘peloton’ en ‘koplopers’ regio’s schriftelijk naar

een opgelegde blauwdruk voor de organisatie. “Een goedlopende

voortgang.

samenwerking op werkniveau kan erg succesvol zijn. Of deze vorm

Begin 2015: eindrapport gereed.

moet krijgen in een uitvoeringsorganisatie, zoals een ketenbedrijf, is de keuze van de regio’s”, vindt Dekker. Samenwerking moet vooral

Doelen Bestuursakkoord Water

in werkprocessen plaatsvinden.”Bijvoorbeeld in afstemming van

Voor 2020 moeten de kosten van het waterbeheer jaarlijks met 450

werkzaamheden: wanneer gaat een straat open bij de vervanging

miljoen euro omlaag, ook moet de kwetsbaarheid van het watersysteem

van riolering? Er is een optimaal moment vanuit de levensduur van

zijn verminderd en de kwaliteit van de dienstverlening zijn toegenomen.

materialen, maar er zijn ook maatschappelijke belangen om hier iets van af te wijken, zoals de herinrichting van openbare ruimte. Daar moet www.kkwekwwekbewb.nl Koplopers, peleton en achterblijvers www.kkwekwwekbewb.nl

www.waterforum.net/waterketen www.kkwekwwekbewb.nl

14

beursnieuws Water- en afvalbeurs IFAT is op 4 mei het toneel voor de uitreiking van de GreenTec Awards, een van de voornaamste milieuprijzen van Duitsland. In een live mediaspektakel worden de ‘Groene Oscars’ uitgereikt voor tien categorieën, waaronder water. Het Rotterdamse waterplein is ook genomineerd, maar dan in de categorie Intelligent Urbanization.

(foto's: GreenTec)

Duitse milieuprijs GreenTec verbindt zich aan IFAT

‘Groene Oscars’ nu ook voor water Duitse celebrity’s laten zich gewillig op de fotograferen op de

De Greentec Awards worden sinds 2008 uitgereikt en er zijn prijzen

helgroene loper. Het is hét beeldmerk van de GreenTec Awards, de

voor onder meer luchtvaart, energie en wetenschap. Dit jaar is water

prijzen voor bedrijven, wetenschappers, of particulieren die zich

voor het eerst een van de categorieën en niet toevallig is de IFAT

onderscheiden op milieugebied. Duizend genodigden en meer dan

in München, een van de belangrijkste internationale beurzen op

honderd journalisten zijn jaarlijks aanwezig bij de gala-uitreiking

het gebied van water, gastheer van de prijsuitreiking. Voigt zoekt

van de ‘groene Oscars’, zoals de awards in de Duitse pers wordt

ook buiten Duitsland meer ‘exposure’ voor de GreenTec Awards.

genoemd.

“IFAT geeft toegang tot een breder internationaal publiek.” Voigt merkt op dat de prijs ook een Nederlands tintje heeft. Voormalig

Porsche en Airbus

televisiepresentatrice Simone Walraven (Veronica's Countdown) is

De glamour is een bewuste keuze: de prijs moet prestige en

vanaf het begin een van zijn grote medestanders. In september

uitstraling hebben en moet laten zien dat milieu en technologie

vorig jaar was Voigt nog te gast in een radioprogramma van

niet ‘nerd-achtig’ is of met chagrijn gepaard zou moeten gaan.

Walraven.

Initiatiefnemer Marco Voigt zocht daarom samenwerking met aansprekende bedrijven zoals Porsche en Airbus en bekende

Sexy

mediapersoonlijkheden, zoals Bob Geldof. “We willen een ‘green

Voigt is blij over de ‘blauwe’ toevoeging aan zijn milieu-awards.

lifestyle’ laten zien en proberen technologie, industrie, politiek en

GreenTec werkt onder meer samen de Duitse vereniging voor water-

de consument samenbrengen. Technologie is niet saai, milieu is niet

en afvalwatertechnologie DWA, pompenproducent Wilo is sponsor.

iets van verboden. We zetten de positieve, mooie voorbeelden in de

Is water wel sexy genoeg dan? “Natuurlijk springt de hybride

spotlights.”

Porsche Panamera meer in het oog”, geeft Voigt toe. “Bij water

15

Beursnieuws

IFAT 2014

Sterke Nederlandse inbreng in München Ruim zeventig Nederlandse bedrijven zullen zich in de eerste week van mei tonen op de milieubeurs IFAT in München. De tweejaarlijkse IFAT is een van de voornaamste milieubeurzen ter wereld, omdat die niet alleen een blik biedt op de belangrijke Duitse markt, maar ook gezien wordt als springplank naar markten als Midden- en Oost-Europa, Turkije en Azië.

Op de beursvloer richten NWP, VLM, Water Alliance en Aqua een Nederlands waterpaviljoen in. Het paviljoen dient als ontmoetingsplek en uithangbord van de Nederlandse watersector.

De topsector Water heeft IFAT bestempeld als een evenement van ‘internationaal strategisch belang’ voor de Nederlandse waterbranche.

Bedrijven als Bosman, Royal HaskoningDHV, Berson UV en Microlan hebben een stand in het paviljoen. Andere Nederlandse ondernemingen hebben een eigen stand op de beursvloer, zoals Paques en Landustrie.

IFAT, Messe München, 5-9 mei 2014, Opening op zondag 4 mei met GreenTec Awards WaterForum besteedt in de aanloop naar IFAT ruime aandacht aan de beurs, exposanten en marktontwikkelingen. www.waterforum.nl/ifat

moeten we, net als bij energie, misschien meer uitleggen, maar er zijn razend interessante ontwikkelingen aan de gang.”

Onder de genomineerden is ook een Nederlandse watervinding,

Tien categorieën

het Benthemplein in de stad Rotterdam. Met dit waterplein

Er worden dit jaar tien Greentec Awards uitgereikt.

dingt Rotterdam echter niet mee in de categorie water maar die

De prijscategorieën zijn:

voor ‘intelligent urbanization’. Voor de categorie water zijn drie

•

Automobiliteit

genomineerden: akvoFloat met een innovatieve voorbehandeling

•

Bouw en wonen

van zeewater voor ontzilting, myCleaner met een water- en

•

Energie

energiearme autowasmethode en ATB met een energiezuinige

•

Communicatie

afvalwaterzuivering.

•

Lifestyle

•

Luchtvaart

Live-uitzending

•

Productie

GreenTec werkt onder meer samen met de grootste

•

Water en afvalwater

Duitse televisiezender ProSieben, dat via het populaire

•

Recycling en resources

wetenschapsprogramma Galileo veel aandacht aan de awards

•

Kennis

besteedt. Het programma heeft zelfs een eigen prijscategorie,

Daarnaast zijn er twee bijzondere categorieën:

namelijk voor wetenschappelijke kennis. Verder werkt GreenTec

•

Start-ups

samen het economische tijdschrift Wirtschaftswoche. De

•

Intelligente urbanisering

prijsuitreiking wordt live via internet uitgezonden.

16

agenda

4 april 2014 Hoe schoon willen we ons water?

Voor de Europese Kaderrichtlijn Water moeten nieuwe pakketten met maatregelen

19 maart 2014 Slepen met water

worden opgesteld. Op een groot symposium nemen vertegenwoordigers van water-, natuur- en recreatieorganisaties het waterkwaliteitsbeleid onder de loep: wat is er geleerd van de eerste KRW-ronde, zijn de doelen goed gesteld en zijn die bereikt? Maar ook: hoe schoon willen we dat het water uiteindelijk zal zijn en tegen welke prijs?

In de debatreeks ‘Voedsel voor 10 miljard’ organi-

Organisatie: Ministerie van I&M, Unie van Waterschappen, Natuurmonumen-

seert het netwerk van milieuprofessionals VVM

ten, Sportvisserij Nederland en Recreatievaart Nederland

een discussie over de watervoetafdruk’: 95% van

Locatie: Muziekgebouw aan ’t IJ, Amsterdam

het Nederlandse watergebruik gebeurt – indirect

www.sportvisserijnederland.nl/vis_en_water/symposium

– over de grens. Debat met onder meer Arjen Hoekstra (‘Water Footprint’) en Bas Eickhout (GroenLinks).

10 april 2014 Waterbeheer van de toekomst

Organisatie: VVM Locatie: Utrecht www.vvm.info

Het Voorjaarscongres van Waternetwerk staat in het teken van het Oeso-rapport dat de toekomstbestendigheid van het Nederlandse waterbeheer heeft doorgelicht. De Oeso doet aanbevelingen voor de komende vijftig jaar. Op het congres discussiëren verschillende stakeholders (Unie van Waterschappen, Vewin, VEMW, VNG) over de uitkomsten.

Organisatie: Waternetwerk Locatie: Soesterberg

En verder:

10 april 2014 Ontmoet waterleiders van de toekomst

17-21 maart

Watercampus Business Challenge

18-21 maart

WQA Aquatech USA

19 maart

Dag van de Ingenieur

20 maart

3Di Waterbeheer

20 maart

Kennisdag Inspectie Waterkeringen

26-27 maart

Pumps and valves

IHE organiseert ontmoetingen met zijn studenten en

8 april

Webinar rioleringsbeheer

alumni. Topsector-boegbeeld Hans Huis in ’t Veld geeft

9-11 maart

Watertech Canada

16 april

Platform nieuwe sanitatie

Organisatie: Unesco-IHE

29 april

OZwater ’14

Locatie: Delft

Speeddaten met een toekomstig waterminister? Of de aankomend topman van een watertechbedrijf?

Het internationale wateropleidingsinstituut Unsesco/

de aftrap.

De kwaliteit van ons water verdient onze blijvende aandacht. Niet alleen omdat we moeten voldoen aan Brusselse normen.

Schoon water is ons erfgoed. Maar bovenal is schoon water van groot belang voor onze economie. En biedt het kansen om te ondernemen en onze concurrentiepositie te

OPINIE

verstevigen, schrijft Stefan Nijwening.

Geld verdienen in een ‘blauwe’ economie Het economisch perspectief op schoon water gaat veel verder

nieuwe (type) projecten en initiatieven. Maar het vraagt bovenal om

dan de kosten en baten van maatregelen om de kwaliteit van ons

een breder economisch perspectief op schoon water. Een omslag van

oppervlakte- en grondwater te verbeteren. Schoon water is van groot

‘kostendenken’ (waarbij voor waterprojecten potjes moeten worden

belang voor tal van economische sectoren in Nederland. En als we

gevonden om de kosten te dragen) naar ‘waardendenken’ (dat er

meer kijken naar schoon water als waarde in plaats van kostenpost,

van uit gaat dat mensen bereid zijn te betalen voor schoon water).

kunnen we er ook meer geld mee verdienen.

Ondernemers zijn bij uitstek goed in het zien en vergroten van waarde, omdat ze veel meer zijn gericht op de klant, de consument, de gebruiker

180 miljard aan productiewaarde

van schoon water. Daarvan kunnen waterbeheerders leren.

Een zesde van de Nederlandse economie is in sterke mate watergerelateerd: bedrijven die afhankelijk zijn van schoon water of

Extra impuls

functioneren op of aan het water dragen samen meer dan 180

Samenwerking loont. Tussen publieke partijen, maar zeker ook tussen

miljard euro bij aan de productiewaarde van onze economie. Havens

publieke en private partijen. Dat is soms nog een proces van zoeken

en zeevaart natuurlijk, maar denk ook aan waterbouw, recreatie en

en is best spannend. Maar er zijn genoeg voorbeelden die laten

grondstoffenwinning.

zien dat het kan. Ter inspiratie. Om samen een ambitieuze agenda

Nog een paar schoonwaterfeiten: publieke en private partijen

op te zetten voor hernieuwde aandacht voor en investeringen in

spenderen in de periode 2009-2015 samen 13,1 miljard aan

schoon water. Zulke investeringen zijn goed voor de economie, ook

waterkwaliteit. Waterrecreatie vertegenwoordigt in Nederland

door innovaties over de grenzen te verspreiden en andere landen

een waarde van 4 miljard euro per jaar. Ook op de huizenmarkt

te helpen met hun waterkwaliteitsopgaven. Zo is schoon water niet

is water van belang: woningen aan – schoon! – water zijn 5% tot

alleen een erfgoed en een opgave, maar biedt het ook kansen om

15% meer waard. Daarnaast is water voor de industrie een cruciale

onze concurrentiepositie te verstevigen. En daarmee de Nederlandse

productiefactor. Coca-Cola gebruikt wereldwijd jaarlijks 160 miljard

economie en werkgelegenheid een extra impuls te geven. S

liter water, Akzo-Nobel 300 miljard liter. Voor het Limburgse Chemelot is water zelfs ‘het bloed’ dat door het chemiecomplex stroomt: ‘Als het

Stefan Nijwening is adviseur bij RebelGroup op het gebied van

water niet meer stroomt, ligt Chemelot plat.’

waterstrategie, economie en finance. Samen met Teun Morselt

De afgelopen vijftig jaar is al heel veel bereikt in de verbetering van

(Blueconomy) publiceerde hij het essay De Blauwe Economie. Het

de waterkwaliteit: onze wateren zijn aanzienlijk schoner geworden.

digitale essay is geschreven in opdracht van en in samenwerking met

Maar met name op het gebied van ecologie zijn we er nog niet en de

de KRW-projectleiders van de stroomgebieden Rijn, Maas, Eems en

publieke middelen worden schaarser. Daarom zijn innovaties hard

Schelde.

nodig, vooral gericht op een duurzamere bedrijfsvoering. Het vraagt om

www.kkwekwwekbewb.nl Essay gratis downloaden www.kkwekwwekbewb.nl

www.blueconomy.nl/publicaties www.kkwekwwekbewb.nl

18

interview

‘We moeten onze voorsprong nu uitbuiten’

De internationale groeiambities van Paques-topman Stephan Bocken De Zuid-Afrikaan Stephan Bocken leidt sinds een half jaar Nederlands grootste watertechnologiebedrijf Paques. Als ceo én technisch directeur neemt hij het bedrijf op de schop om een echte ‘global company’ te worden. “Er is een enorme groeipotentie.”

Door Arjan Veering

Iedere zondag reist hij vanuit Zuid-Duitsland naar het Friese Balk. Als

De Zuid-Afrikaan Bocken is van huis uit waterspecialist, opgeleid

hij tenminste niet de wereld over vliegt: Zuid-Korea, Verenigde Staten,

en gepromoveerd aan de Universiteit van Kaapstad. Twintig jaar

Brazilië, China, India. Het overladen reisschema van Stephan Bocken,

werkte hij bij chemieconcern Ciba (tegenwoordig Basf), waar hij

sinds oktober vorig jaar topman van Paques, maakt veel duidelijk over

opklom van technoloog tot algemeen directeur van de divisie

de transformatie die het water- en biotechnologiebedrijf doormaakt.

voor papierchemicaliën. Daarna ging hij naar Voith, waar hij de

Hoewel Paques al 90% van zijn omzet in het buitenland boekt, moet

verantwoordelijkheid had over ‘alles behalve de papiermachines zelf,

het bedrijf een echt mondiaal karakter krijgen. “Paques zit midden

onder meer afvalwaterbehandeling’.

in een omslag van een bedrijf met wereldwijde activiteiten naar een echte ‘global company’. Dat betekent ook dat we op elk continent een

Wereldspeler van formaat

stevige ‘foothold’ moeten hebben”, zegt Bocken.

De combinatie van technische knowhow en ‘executive’ ervaring

“Het bedrijf heeft een enorme groeipotentie, geografisch én

maakte dat Paques bij Bocken uitkwam. Vooral de internationale

technologisch,” zegt hij. Het is ook een van de belangrijkste

ervaring en marktkennis van Bocken, die zowel de functie van ceo als

redenen voor zijn overstap van het Duitse Voith, ’s werelds grootste

cto (chief technology officer) vervult, kan voor Paques zeer belangrijk

papiermachinefabrikant met een omzet van ruim 5 miljard euro, naar

zijn. De onderneming heeft zich ontwikkeld van leverancier van

het veel kleinere Paques. De papierindustrie heeft het al jaren zwaar

afvalwaterbehandelingen tot biotechnologiebedrijf, een koers die door

en Bocken moest reorganisatie na reorganisatie doorvoeren. Bij

oprichter en grootaandeelhouder Jos Pâques is ingezet en die voormalig

Paques ziet hij juist kansen ‘om te bouwen’.

topman Rob Heim vanaf 2007 heeft uitgewerkt. Onder Bockens

19

interview

Zuid-Afrikaan met Belgische roots Stephan Bocken heeft zowel een Zuid-Afrikaans als Belgisch paspoort. Hij is in 1963 geboren in Zuid-Afrika. Zijn ouders zijn vanuit Belgisch-Congo naar Zuid-Afrika geëmigreerd. Hij studeerde van 1982 tot 1987 ‘chemical engineering’ aan de Universiteit van Kaapstad. Hij specialiseerde zich in afvalwaterbehandeling en promoveerde daarop.

Na zijn opleiding vertrok Bocken naar Duitsland waar hij als ingenieur voor chemieconcern Ciba (nu Basf) ging werken. In bijna twintig jaar werkte hij zich op tot directeur van de divisie die chemicaliën voor de papierindustrie maakt. Hij haalde tevens zijn MBA aan de vooraanstaande businessschool IMD in Lausanne. In 2007 stapte hij over naar Voith, ’s werelds grootste producent van papiermachines, waar hij verantwoordelijk was voor de divisie ‘fiber & environmental solutions’.

Bocken woont met zijn gezin in Zuid-Duitsland. Met twee kinderen in de laatste jaren van de middelbare school, zit een verhuizing naar Nederland er nog niet. “Misschien als zij van school af zijn”, zegt Bocken die een pied-à-terre in Balk heeft. “Maar ik breng sowieso veel tijd in het vliegtuig door, ik ben niet anders gewend.”

Met zijn Zuid-Afrikaanse achtergrond kan hij Nederlands goed verstaan, maar hij hoopt de taal snel machtig te zijn. Hij heeft zelfs al een speech in het Nederlands gehouden.

“Maar ik ben bang dat het eigenlijk half-Afrikaans was.”

(foto: Paques)

leiding moet het bedrijf nu de laatste stap zetten tot wereldspeler van

moesten worden opgelost. “Dagelijkse bedrijfsvoering komt helemaal

formaat. Op de achtergrond kijkt de Duitse investeerdersmaatschappij

bij de regio’s te liggen; ‘global’ kan zich dan op strategie, innovatie en

Skion mee die een 20%-belang in Paques heeft.

kostenefficiëntie concentreren.”

Bedrijf opsplitsen

Bruggenhoofd

De overstap van het miljardenbedrijf Voith naar het kleinere Paques

Volgens Bocken is het daarom van belang op ieder continent een

valt Bocken niet tegen. “Integendeel. Bij een groot bedrijf ligt

zelfstandig bruggenhoofd te hebben, naast het netwerk van

van alles vast en kun je als bestuurder eigenlijk niet eens zoveel

agenten, partners en allianties. In China heeft Paques al jaren een

doen. Bij Paques kan ik aan veel meer touwtjes trekken en op

eigen vestiging. Ook in Brazilië, India en Canada is Paques aanwezig.

veel meer terreinen een bijdrage leveren.” In februari kondigde

Geografische expansie is een van Bockens doelstellingen. De

Bocken aan Paques te splitsen in een ‘global’ moederbedrijf en

Verenigde Staten staan hoog op het verlanglijstje. “Dit jaar willen

dochterondernemingen per internationale regio. De regiobedrijven

we daar grote stappen zetten.” Een overname van een Amerikaans

zijn verantwoordelijk voor verkoop, productie en service in hun

bedrijf is een optie, maar Bocken laat zich niet in de kaarten kijken.

gebied. Onder Paques Global vallen onder meer strategie, research

Ook over concrete groeidoelstellingen wil de topman ook weinig kwijt.

& development en marketing. Die scheiding is volgens Bocken

“Ik heb geen vaste target.” Een verdubbeling of verdriedubbeling

noodzakelijk, omdat tot nu toe strategisch belangrijke kwesties

van de omzet dan? “Dat hangt af van de horizon die je kiest”, zegt

soms bleven liggen aangezien urgente sales- of productiezaken eerst

hij cryptisch. In 2012 bedroeg de omzet 65 miljoen euro (nettowinst

AUTHORIZED SERVICE CENTRE EXCLUSIVE DISTRIBUTOR

- SCHROEFSPINDEL POMPEN - CENTRIFUGAAL POMPEN - PROPELLOR POMPEN - EXCENTRISCHE WORM POMPEN - SLANGEN POMPEN - TANDWIEL POMPEN - MACERATOREN

Sulteq bv - Spinelstraat 45 - Hengelo (o) - Nederland - Tel +31 74 2506408 - Fax +31 74 2506468 - info@sulteq.nl - www.sulteq.nl

de vacaturebank voor Water professionals

www.waterjobforum.nl Bezoek onze vacaturewand op 18, 19 en 20 maart tijdens Aqua Nederland Vakbeurs/Rioleringsvakdagen 2014

21

interview

Luxe van familiebedrijf Net als de machinefabrikant Voith is Paques een familieonderneming. Dat heeft grote voordelen, zegt Bocken.

“Beursgenoteerde bedrijven moeten voortdurend naar het

Paques

belang van de aandeelhouders kijken en moeten zich daardoor

Na de verkoop van Norit MT aan het Amerikaanse Pentair is

meer op de korte termijn richten. Familiebedrijven hebben een

Paques het grootste watertechnologiebedrijf van Nederland.

andere horizon, zij hebben de luxe om logische beslissingen te

Het succes is vooral de verdienste van Jos Pâques die zijn vaders

nemen”, zegt Bocken lachend. “Beslissingen die goed zijn voor

silobouwbedrijf sinds de jaren tachtig ombouwde tot wereldleider

de continuïteit op lange termijn.” Die lange adem is een voordeel

in anaerobe waterzuivering, op basis van de door de Nederlandse

in de ontwikkeling van bio- en watertechnologie, die vaak een

wetenschapper Gatze Lettinga ontwikkelde UASB-technologie,

langere ‘time-to-market’ heeft dan in andere sectoren.

waarbij ook biogas wordt geproduceerd. De zuiveringen worden veel ingezet in de industrie. Ook op de municipale markt is

Investeerder

Paques actief, onder meer in China en Brazilië. De technologie is

In 2012 verkocht Paques 20% van de aandelen aan Skion, de

steeds verder doorontwikkeld en er zijn inmiddels vijf varianten

investeringsmaatschappij van de Duitse zakenvrouw Susanne

van de zogenoemde Biopaq-afvalwaterzuiveringen. Het bedrijf

Klatten. Via Skion investeert Klatten onder meer in bedrijven die

is bovendien gespecialiseerd in biologische ontzwaveling van

duurzame technologieën ontwikkelen. Anders dan veel andere

gas (Thiopaq), energiezuinige stikstofverwijdering (Anammox)

investeerders richt zij zich op de langere termijn. Skion heeft

en terugwinning van fosfaat (Phosfaq) en metalen (Thioteq)

inmiddels een portefeuille met vijf watertechnologiebedrijven.

uit afvalwater. Paques profileert zich meer en meer als

“Razend interessante bedrijven”, zegt Bocken. Ze hebben onderling

biotechnologiebedrijf.

contact, maar van één watergroep onder de vlag van Skion weet Bocken niets. Volgens hem is Skions interesse veel breder gericht op innovatieve technologie, zoals windenergie en ontwikkeling van nieuwe materialen. “Het is een vooruitstrevende investeerder. Het wil altijd op de plek staan waar de bal gaat komen.”

7,2 miljoen euro). Als de groei van de laatste jaren aanhoudt, moet de

op den duur. Je moet zowel high-end- als low-costsystemen kunnen

omzet al binnen enkele jaren boven de 100 miljoen euro uitkomen.

bieden. Passende technologie wordt belangrijker.”

Balk is en blijft de thuisbasis van het bedrijf. “Daarover bestaat geen

De andere uitdaging is het ontsluiten van nieuwe terreinen, met

enkele discussie.” Ook de research & development zal in Friesland

name op het gebied van water, energie en grondstoffen. Dat

plaatsvinden, afgezien van specifieke technologieën die voor

besparing, hergebruik en terugwinning van energie of nutriënten

bepaalde regio’s worden ontwikkeld. Bocken geeft hoog op van

onontkoombaar is, is bij velen bekend. “Er is veel aandacht voor

de ontwikkeling van watertechnologie in Nederland. Hij wijst op de

methaangas uit zuiveringen als alternatieve bron van energie.

topsector Water en de samenwerking met de universiteiten en met

Of voor efficiënte verwijdering en terugwinning van nutriënten.”

onderzoeksinstituut Wetsus in Leeuwarden. “De nauwe relatie tussen

Bocken ziet echter een veel verdergaande trend. Die sluit aan bij de

technologiebedrijven, universiteiten en de overheid is uniek.”

koers die zijn voorganger Heim al heeft ingezet onder de noemer

Tegelijk waarschuwt hij ervoor niet te veel te leunen op de reputatie

‘revitalizing resources’, beaamt Bocken. “We zitten al in een gunstige

van Nederland als waterland. “Uiteindelijk koopt men niet

uitgangspositie, nu moeten we de voorsprong benutten.”

zomaar spullen omdat er ‘Made in Holland’ op staat. Dan telt toch

Vol vuur spreekt hij van een nieuwe fase. “Er komt een radicale

technologische voorsprong en kosteneffectiviteit. Daarop moeten we

omslag waarbij afval en afvalwater geen reststromen meer zijn,

ons dus scherp blijven ontwikkelen.” Bocken benadrukt daarom dat

maar grondstoffen voor geheel nieuwe producten. Dat gaat veel

Paques in de markten waar het al sterk is, zoals waterbehandeling

verder dan gebruik als energiebron. Ik denk vooral aan bioplastics”,

en biogas, competitief moet blijven. Hij doelt niet alleen op de

zegt Bocken. De waardecreatie ligt daar tien tot twaalf keer hoger

ontwikkeling van hightechsystemen maar ook goedkopere,

dan bij energietoepassingen. “Er ontstaan dus volkomen nieuwe

effectieve technologie. “Als je alleen Rolls-Royces bouwt, krimp je

businessmodellen.”

22

nexus Zonder water geen energie. En zonder energie geen water. De ‘nexus’ tussen water en energie zou moeten worden benut, maar in werkelijkheid staat de onderlinge verbinding onder druk. Door toenemende schaarste strijden water en energie om voorrang.

Water- en energiesectoren moeten intensiever samenwerken

Door Esther Rasenberg Om de groeiende wereldbevolking te voorzien van voedsel, schoon

Overheden moeten er met dat programma

drinkwater en sanitatie is meer synergie tussen ‘water en energie’

voor gaan zorgen dat lokale energie- en

cruciaal. De energieproductie is voor 90% waterintensief, terwijl de

waterbedrijven met elkaar in overleg gaan.

productie van drinkwater (winning, zuivering en transport) weer sterk afhankelijk is van energie. En die wederzijdse afhankelijkheid

Besparingtools

neemt door de toenemende schaarste aan water en energie alleen

Ook in Brussel wordt het probleem onderkend. In

maar toe. Er is niet alleen steeds meer water nodig om moeilijk

het kader van het European Innovation Partnership

bereikbare fossiele brandstoffen (olie en schaliegas) te winnen, maar

on Water (EIP) is de actiegroep Water for Energy

door de toenemende vervuiling en schaarste van grondwater en

Framework (W4EF) opgericht om te komen tot innovaties die de

oppervlaktewater is ook steeds meer energie nodig om drinkwater

watervoetafdruk van de energieproductie verminderen. Onder leiding

te winnen, te bereiden en te transporteren. De verbinding tussen

van het Franse elektriciteitsbedrijf Electricité de France ontwikkelen

water en energie kan dus makkelijk leiden tot een spagaat, waarbij

belanghebbenden uit de energie- en waterwereld, waaronder Veolia

óf drinkwater óf energie voorrang moet krijgen.

Water, GDF Suez en BP International, praktijkgerichte oplossingen.

Allereerst wil de actiegroep samen met het Water Footprint

Dorstige energie

Network van de Universiteit Twente tools ontwikkelen waarmee

Steeds meer internationale organisaties zijn zich bewust van

energieproducenten hun waterverbruik kunnen optimaliseren.

de heikele relatie tussen water en energie. De Verenigde Naties, de Wereldbank en de World Business Council for Sustainable

Water footprint van energie

Development (WBSCD) en energieproducenten besteden aandacht

Het Water Footprint Network heeft de mondiale watervoetafdruk van

aan het onderwerp. Shell wijst in zijn toekomstschetsen ‘New Lens

de verschillende vormen van energie bepaald. De scores van fossiele

Scenarios’ al jaren op de spanning die zal ontstaan door de relatie

brandstoffen lopen niet zo ver uiteen. In die categorie is de winning

tussen water, voedsel en energie. Volgens de Wereldbank groeit

van ruwe olie het meest waterverslindend (zie kader). Veruit het

in 2035 de vraag naar energie met 35% en de vraag naar water

meeste water wordt echter verbruikt door brandstoffen op basis van

met 85%. In verband met die explosieve groeiverwachting is de

biomassa. “In de toekomst moeten we zowel de ‘water footprint’ als

Wereldbank vorig jaar gestart met het programma ‘Thirsty Energy’

de ‘carbon footprint’ van onze bedrijvigheid verkleinen en dat wijst

dat overheden helpt bij het zoeken naar adequate oplossingen.

vooral in de richting van zonne- en windenergie”, zegt hoogleraar

23

nexus

watermanagement Arjen Hoekstra van Universiteit Twente.

Leeuwarden op donderdag 20 maart worden de verschillen tussen de

Eind vorig jaar publiceerden onderzoekers van Massachusetts

Nederlandse energie- en watermarkt benoemd. Van samenwerking

Institute of Technology (MIT) een onderzoek ‘Water–CO2 trade-offs

tussen beide sectoren is in Nederland nu amper sprake. De energie-

in electricity generation planning’ naar de samenhang tussen water,

en watersector lijken soms zelfs lijnrecht tegenover elkaar te staan.

energie en de uitstoot van CO2. Tot hun verbazing was er amper

De winning van aardgas en schaliegas zet de verhoudingen op

wetenschappelijk onderzoek gedaan naar die relatie. Onderzoeker

scherp. Waterschappen en drinkwaterbedrijven zijn bezorgd over

Mort Webster concludeerde na afloop van zijn studie dat als deze drie

de waterveiligheid en de kwaliteit van het drinkwater, terwijl de

aspecten eerder in samenhang waren bekeken er heel andere keuzes

energieproducenten zich voornamelijk lijken te verschuilen achter

voor alternatieve energie waren gemaakt. Inmiddels is duidelijk dat

onderzoeken, procedures en politiek.

de productie van biobrandstoffen niet alleen concurreert met de

Misschien is de onenigheid wel illustratief voor de moeilijke relatie

voedselproductie, maar ook nog eens bijzonder waterintensief is.

tussen water en energie. Cuadrilla, het bedrijf dat in Nederland naar

Helemaal niet zo duurzaam dus.

schaliegas wil gaan boren, kan veel voor de economie betekenen, maar dan moet Nederland de enorme hoeveelheid water die voor

Samenwerken is de sleutel

de boringen nodig is en het potentieel radioactieve afvalwater op

De aftrap van het VN-jaar ‘water en energie’ vond in januari plaats

de koop toe nemen. Ook in Groningen wordt de aardgaswinning

in het Spaanse Zaragoza. Ruim 120 vertegenwoordigers van

door de NAM door de watersector met argusogen gevolgd. De

international water- en energiebedrijven, overheden en non-

energieproductie levert dilemma’s op die niet zo gemakkelijk op te

gouvernementele organisaties kwamen bijeen om na te denken

lossen zijn.

over mogelijke oplossingen. ‘De water- en energiesector moeten intensief gaan samenwerken’, concludeerden de deelnemers aan de

Energiezuinige watersector

conferentie. En dat kan wel eens lastig zijn, want de verschillen tussen

Op beleidsniveau zijn er (nog) geen richtlijnen die het maken van

de twee sectoren zijn groot. Ook werd in Spanje duidelijk dat er geen

keuzes kunnen vergemakkelijken. De techniek is wel verder. De

universele oplossing voorhanden is. Lokale partners moeten samen

topsector Water heeft binnen de sector Watertechnologie ‘Water

zoeken naar lokale oplossingen. Die lokale benadering is cruciaal om

en Energie’ tot speerpunt gemaakt. De watersector werkt er ook

succes te hebben.

hard aan om steeds energiezuiniger te opereren. Initiatieven als de

Tijdens de viering van Wereldwaterdag op de Watercampus in

Energiefabriek, de winning van warmte uit afvalwater, slibreductie,

Bedrijfspresentatie van Landustie Sneek, incl. nieuws, productfolders, foto/video; zie bedrijvenregister Waterforum.net

WORLDWIDE TECHNOLOGY

SINCE 1913

Landustrie Sneek BV info@landustrie.nl www.landustrie.nl

STANDNUMMER 320

140042 landustrie adv A5.indd 1

24-02-14 12:26

VHL Trainingen & Cursussen

Trainingen & Cursussen in 2014 VHL Trainingen & Cursussen gaat in het cursusjaar 2014 van start met de volgende cursussen: • Integraal Waterbeheer • Coördinator Grondwatertechniek • Post HBO cursus Hydrologie • De ecohydrologie in de landschapsecologie (basis en verdiepingscursus) • Master Professioneel Project- en Procesmanagement in de groene leefomgeving • Samen Werken; Durf jij jezelf en jouw team een spiegel voor te houden?

• Geo-Informatica (ArcGis 10) 10-12

Locatie Velp Bezoekadres Larensteinselaan 26a 6882 CT Velp Postadres Postbus 9001 6880 GB Velp T: 026-3695640 E: infotc@hogeschoolVHL.nl I: www.hogeschoolVHL.nl/tenc

Kijk op www.hogeschoolVHL.nl/tenc voor meer informatie

25

nexus

Hoe verminder je de watervoetafdruk van energie?

Energieproducenten willen hun watervoetafdruk verminderen. Olieproducent BP presenteerde bij de start van het VN-Jaar voor Water en Energie in Zaragoza vier mogelijke oplossingen voor verminderd watergebruik in de energiesector.

1. Het vervangen van zoet water door zout water, bijvoorbeeld in koeltorens; 2. Hetzelfde water meerdere keren gebruiken; 3. Recyclen, het water zuiveren voor een andere toepassing; 4. Het watergebruik aanpassen aan de hand van de lokale situatie.

De watervoetafdruk van energie Voor de productie van energie is altijd water nodig, maar de hoeveelheid verschilt. Het Waterfootprint Network bepaalde per energievorm hoeveel water nodig is voor productie.

Primaire energiedragers

Niet- hernieuwbaar

Hernieuwbaar

Mondiale gemiddelde water footprint (m3/GJ)

Natuurlijk gas Kolen Ruwe olie Uranium

0,11 0,16 1,06 0,09

Windenergie Thermische zonne-energie Waterkracht Energie uit biomassa

0,00 0,27 22 70 (range: 10-250)

het vervangen van energieslurpende pompen en zuiveringen

kijken. Bij KWR doen we onderzoek hoe samenwerking het beste

verminderen het energieverbruik. In februari van dit jaar begon

gestalte kan krijgen.”

Vitens met de winning van methaangas uit water waarmee het

Er zijn overigens wel voorbeelden van samenwerking. Frijns:

energieverbruik jaarlijks met 40% afneemt.

“Bijvoorbeeld bij warmtelevering van een slibvergister aan een woonwijk in Apeldoorn waarbij de gemeente, waterschap Vallei

Energieneutrale waterketen

en Veluwe en Essent samenwerken. In Diemen onderzoeken

KWR-teamleider Kennisnetwerken & Toekomstverkenningen

Waternet en Eneco de winning van thermische energie uit de

Jos Frijns voerde voor de waterschappen Regge en Dinkel en

drinkwaterdistributieleiding voor de regeneratie van een warmte-

Groot Salland een onderzoek uit naar een energieneutrale

koude-opslagsysteem.”

stedelijke waterketen. De waterschappen streven ernaar in

Het definiëren van de verschillen tussen de energie- en de

2027 energieneutraal te opereren. Uit de studie blijkt dat een

watersector tijdens de Wereldwaterdag in Leeuwarden kan

energieneutrale waterketen door middel van innovatieve

een belangrijke stap zijn naar meer samenwerking tussen de

besparingen en het terugwinnen van energie haalbaar is. Echter,

verschillende sectoren. Alleen door meer synergie te creëren, kan

maatregelen in de watersector resulteren slechts in 6% reductie

een onmogelijke spagaat in de toekomst worden voorkomen.

van het totale energieverbruik in de stedelijke waterketen. Er moet ook gekeken worden naar maatregelen buiten de watersector.

Zo gaat 90% van de energie op aan het verwarmen van water in huishouden, bijvoorbeeld om te douchen.

Wereldwaterdag

Frijns: “De uitdaging is niet zozeer technologisch maar vooral

De VN hebben in het kader van het programma ‘Water for life’ 2014

organisatorisch. Juist in de samenwerking in de waterketen en met

bestempeld tot het jaar van water en energie. Op Wereldwaterdag,

andere sectoren,zoals de energie en afvalsector, stedenbouw en

22 maart, staat dit thema dan ook centraal. In Nederland wordt op 20

projectontwikkelaars, landbouw en industrie, liggen kansen voor

maart op de Watercampus in Leeuwarden een symposium gehouden

substantiële duurzaamheidsverbeteringen. De hamvraag is daarbij;

over water en energie.

wie neemt het voortouw in samenwerking en wie pakt de regie?” Hij

www.wereld-water-dag.nl

voegt toe: “De samenwerking tussen de verschillende sectoren is nu nog beperkt. De uitdaging ligt echt in het over de eigen sector heen www.kkwekwwekbewb.nl Meer over energie en water www.kkwekwwekbewb.nl

www.waterforum.net/nexus www.kkwekwwekbewb.nl

26

interview

Ad van Wijk, ondernemer en hoogleraar op het gebied van duurzame energie, heeft verrassende inzichten over water.

Niet in schaalvergroting maar juist in lokale initiatieven ligt de sleutel. In Delft brengt hij het concept van een duurzame campus tot leven, de Green Village.

Ad van Wijk zoekt technologische doorbraak juist in schaalverkleining

Door Loes Elshof

‘Straks maken onze

De ideeën borrelen op bij Ad van Wijk, ook als hij over water praat. Hij

verweven thema’s die een integrale aanpak vragen. In Abu Dhabi

geldt als een van de goeroes op het gebied van duurzame energie

bezocht hij onlangs een energieconferentie, tegelijkertijd werd

en kijkt daarbij graag over de grenzen. Water is dan nooit ver weg.

daarnaast een waterconferentie gehouden. Gezamenlijk werd

“Overal in de wereld wordt met omgekeerde osmose en membranen

een beurs georganiseerd met 30.000 bezoekers. “Gelijkwaardige

water gezuiverd. Zet bij zo’n proces ook osmose in, dat levert energie

evenementen, die het belang en de verwevenheid van de thema’s in

op. Bijvoorbeeld bij het teruginjecteren van zout water in een

het Midden-Oosten aanduiden.”

zoutere bodemlaag”, oppert Van Wijk tijdens het interview op zijn werkkamer aan de TU Delft, waar hij sinds 2011 hoogleraar ‘future

Gedaanteverwisseling

energy systems’ is.

De hoogleraar, tevens ondernemer, werkt in Delft in een vrijwel

In de grote energievraagstukken ziet hij een belangrijke rol

leegstaand gebouw, met kale gangen, bepaald niet inspirerend.

weggelegd voor water – én in de watervraagstukken voor energie.

Maar straks is dat anders. De omgeving zal een gedaantewisseling

Het thema ‘thirsty energy’ staat wereldwijd in de spotlights en

ondergaan. De voorbereidingen van de Green Village zijn in volle

heeft ook zijn warme belangstelling. Als energieadviseur heeft hij

gang. Samen met ondernemers en wetenschappers, onder wie Mark

bij waterschappen energiebesparende technologie geïntroduceerd.

van Loosdrecht en Jules van Lier, brengt Van Wijk in Delft het concept

“Bij energieproductie is zeer veel water nodig. Neem alleen al

van een duurzame campus tot leven. In de Green Village wordt

schaliegas, dat kan op sommige plekken niet gewonnen worden,

innovatieve technologie toegepast en verder ontwikkeld. Onderdeel

omdat er zo veel water bij nodig is. Kolengestookte energiecentrales

hiervan is dat afval- , water en energiestromen in een kringloop

zijn wijdverbreid, maar ook die gebruiken veel water.”

functioneren. Toiletten zamelen urine en feces gescheiden in. Grijs

Van Wijk, al dertig actief in duurzame energie, prefereert wind-

water wordt gebruikt voor verwarming. De afvalverwerking op de

en zonne-energie, waarvoor geen fossiele brandstof of water

campus zelf levert nieuwe, waardevolle producten op als compost,

nodig is. Voor hem lijdt het geen twijfel: energie en water zijn sterk

biogas, stikstof en fosfaat.

27

interview

Ondernemer-hoogleraar Ad van Wijk is ondernemer en adviseur in milieu en duurzame energie. Hij heeft een achtergrond in wetenschappelijk onderzoek en onderwijs op het gebied van energie.

In 1984 richtte Van Wijk Ecofys op, een onderzoeks- en adviesbureau voor duurzame energie. In 2000 was hij medeoprichter van het groene-energiebedrijf Econcern op, dat deels uit Ecofys voortkwam. Econcern ging in 2009 failliet. Ecofys ging in 2009 op in de Eneco Groep. In 2011 werd Van Wijk aangesteld als deeltijd hoogleraar Future Energy Systems aan de TU Delft. De leerstoel wordt gefinancierd door Eneco.

Auto als energiecentrale “Waarom zou je voor parkeren betalen, als je ervoor betaald kunt worden?”, schrijft Ad van Wijk in zijn publicatie ‘Our car as powerplant’. Steeds meer transportmiddelen gebruiken elektriciteit als brandstof, maar waar haal je stroom vandaan? Het gebruik van wind- en zonne-energie neemt toe, zodanig dat grootschalige energiecentrales op kolen of gas straks niet meer nodig zijn. Maar omdat wind en vooral zon niet altijd voorhanden zijn, moet er een energiesysteem komen dat zeer flexibel is. Waterstofauto’s kunnen de functie van een energiecentrale overnemen, en bieden ook de mogelijkheid elektriciteit op te slaan (in een batterij of als waterstof in een tank). Een parkeergarage met 500 auto’s zou voldoende elektriciteit kunnen opwekken voor 50.000 woningen.

Van Wijk is ervan overtuigd dat ons energiesysteem op den duur kan overschakelen op volledig hernieuwbare bronnen. Hij kijkt ook verder, zoals naar een datanetwerk dat vraag en aanbod van elektriciteit op elkaar afstemt.

(foto: Loes Elshof )

auto’s drinkwater’ “Neem het rioleringssysteem, dat energie herbergt in zowel

fluctuerende vraag naar elektriciteit voldoen. De ‘overall efficiency’

nutriënten als warmte. Er is te weinig bekend over welke stromen

om met de brandstofcel in de auto’s van gas via waterstof

welke bijdrage leveren in de totale energiebalans. In de Green Village

elektriciteit te maken, is 45%. De gemiddelde efficiëntie van ons

brengen we deze stromen in kaart. Vervolgens kunnen we preciezer

elektriciteitssysteem met gas- en kolengestookte centrales is

uitrekenen wat duurzame voorzieningen kosten en opleveren.”

circa 40 %. Een kolencentrale is niet flexibel, die kun je niet snel

Na tien jaar moet duidelijk zijn wat de werkwijze oplevert. Van

op- en afregelen. Toch worden ze nog gebouwd.” Van Wijk stelt

Wijk verwacht dat toepassingen vooral in het buitenland hun

dat deze vorm van energieopwekking niet past als back-up voor

weg vinden, energie en watersystemen zijn in Nederland relatief

energieopwekking via zonnecellen en windturbines.

efficiënt georganiseerd en drinkwater is nog goedkoop.

Schaalverkleining Gedemineraliseerd water

De duurzame oplossingen waar de hoogleraar voor ijvert, hebben

Van Wijk zoekt altijd naar oplossingen die op meerdere

een lokale schaal, heel anders dan de schaal waarop industrie en

vlakken energie en hulpbronnen besparen. Een markant

waterbehandeling in Nederland zijn georganiseerd.

voorbeeld is de ‘auto als energiecentrale’. Een auto die met een

“In het klassieke duurzaamheidsdenken wordt telkens naar

waterstofbrandstofcel is uitgerust, kan in parkeerstand zelf energie

schaalvergroting gegrepen, maar eigenlijk is het tegenovergestelde

opwekken. De chemische reactie van waterstof met zuurstof levert

waar. Dankzij technieken waarbij bacteriën en enzymen worden

behalve stroom ook gedemineraliseerd water op als waardevol

ingezet kunnen we juist op kleine schaal werken; dergelijke

bijproduct. Dit zou – na bewerking – zelfs geschikt kunnen zijn als

processen hebben geen grote druk of zware beluchting meer

drinkwater.

nodig. De mogelijkheden voor hergebruik van grondstoffen nemen

“Met brandstofcelauto’s kun je zeer flexibel met een hoge

toe, neem bijvoorbeeld het onderzoek naar de terugwinning van

efficiency elektriciteit maken. Je kunt eenvoudig altijd aan de

alginaat uit korrelslib.”

10 jaar Jubileumaanbieding:

Magazine

Neem nu een jaarabonnement op WaterForum Media 2014 en betaal € 39,95 ipv € 49,95 ex BTW en ontvang alle magazines en een persoonlijke inlogcode voor onbeperkt toegang tot het online archief (vanaf 2000) en de dossiers op www.waterforum.net.

Meldt u aan op secretariaat@novaforum.net Bedrijfspresentatie van Verder bv, incl. nieuws, productfolders, foto/video; zie bedrijvenregister Waterforum.net

rs vakbeu L N A U AQ em Gorinch art 2014 a 18-20 m 6 2 1 Stand

Verderhus: efficiënt verpompen van dikkere vloeistoffen

Hoog rendement Zeer bestendig tegen slijtage Verstoppingsvrije doorlaat Energiezuinig ATEX gecertificeerd

Verder B.V. Tel.: +31 (0) 50 549 59 70 info@verder.nl

www.verder.nl

Verderhus Schroefkanaalwaaierpomp Flow: tot 1100 m3/h Vaste-stofgehalte: tot 13% Viscositeit: tot 3000 cP

29

interview

Eitje koken In zijn publicatie ‘How to boil an egg’ beschrijft Ad van Wijk de inefficiëntie van onze energiesystemen, zo’n 98% van de energie

‘Energie- en waterstromen kun je lokaal beter verbinden’ ‘Grootste winst is te halen bij de consument’

wordt verspild. Als voorbeeld geldt het koken van een ei, waarbij het warme water wordt weggegooid. Bijvoorbeeld een warmtewisselaar in

Green Village

de afvoer kan de warmte terugleiden naar een ‘close-in boiler’. Of wat

In de Green Village wordt geëxperimenteerd met nieuwe

te denken van de mogelijkheid het ei strak te verpakken in een gel en in

energieconcepten, zoals de ‘auto als energiecentrale’. De Green Village

de magnetron te verhitten?

op de TU Delft-campus wordt uitgerust met ‘future labs’, een duurzaam restaurant en een winkel waarin producten met een 3D-printer met biomaterialen zelf gemaakt kunnen worden. De gebouwen zijn zo energiezuinig mogelijk: optimale isolatie, led-verlichting en aan de zuidzijde vacuümbuizen langs de muren die water verwarmen. En natuurlijk zonnecellen op het dak, die ook water opvangen. www.thegreenvillage.org

Waarom mislukt een experiment met bijvoorbeeld een grootschalige

bedenken.” Energie die nodig is voor beluchting bij waterzuivering,

struvietinstallatie? “Vraag en aanbod zijn niet op elkaar afgestemd.

hoeft niet per se van het elektriciteitsbedrijf te komen. Van

Energie- en waterstromen kun je lokaal beter verbinden.”

Wijk is een groot voorstander van de concepten ‘energiefabriek’ en ‘grondstoffenfabriek’ waar de waterschappen nu mee

Integrale systemen

experimenteren (zie ook pagina 30).

Gezien de goede prestaties in de Nederlandse drinkwaterproductie en afvalwaterbehandeling, verwacht hij komende jaren geen radicale

Consument

veranderingen in de organisatie van onze waterketen. “Voordat

“Waterbeheerders en -behandelaars moeten zich niet beperken

Nederland lokale concepten van energiesystemen tot uitvoering

tot de levering en zuivering van water maar zich ook verdiepen

kan brengen ben je zo twintig of misschien wel meer jaren verder.

in het gebruik door consumenten. De grootste winst is nog te

In het buitenland zullen de concepten eerder ingang vinden.” Maar

behalen in de koppeling met het eindgebruik dat achter de meter

ook Nederland kan al snel efficiëntere energie- en bronnengebruik

gebeurt in de woning.” De omgang met warmte-energie kan veel

inzetten. “Een voorbeeld zijn buitengebieden of eilanden, die snel

efficiënter. “Neem alleen al het koken van een eitje (zie kader).

kunnen overschakelen naar efficiëntere, goedkopere systemen van

Maar er is meer om over na te denken. We kunnen de temperatuur

energieproductie en afvalwaterzuivering.”

van verwarmingswater terugbrengen, als we dit anders de woning

Warmte uit industriële processen verloren laten gaan is volgens

inbrengen: in een pijpleiding binnen de schil van de rioleringsbuis

hem niet meer van deze tijd. De hoogleraar ziet een toenemend

die het huis verlaat. Het is onnodig te wachten tot deze stromen

bewustzijn in de industrie voor hergebruik van warmte, vaak

terugkeren bij de zuivering.”

als warm water. “Energiebedrijven en waterschappen moeten de koppen bij elkaar steken om geïntegreerde oplossingen te www.kkwekwwekbewb.nl Groen experimenteren en ondernemen www.kkwekwwekbewb.nl

www.waterforum.net/advanwijk www.kkwekwwekbewb.nl

30

actueel

De thermodrukhydrolyse-unit is een cruciaal onderdeel van de energiefabriek op rwzi Tilburg.

(Foto: De Dommel)

Afvalwaterzuivering ontpopt zich tot producent van energie en grondstoffen

Rwzi is nu een échte fabriek

Door Olav Lammers

De werkzaamheden op de rioolwaterzuivering in Tilburg zijn in volle gang. Hier verrijst de grootste ‘energiefabriek’ van Nederland tot

Na jaren van onderzoek en ontwikkeling draaien de eerste ‘energiefabrieken’ op de rioolwaterzuiveringen.

nu toe. “De zuiveringsinstallatie is niet alleen 100% selfsupporting in energie, maar we houden zelfs netto 3,2 miljoen m3 biogas over waar we de markt mee opgaan”, vertelt Paul Koemans van

Ondertussen worden steeds meer grondstoffen

waterschap De Dommel. In de nieuwe installatie wordt het slib van

gedolven uit het afvalwater. Maar kunnen we eindeloos

de verschillende rwzi’s van het waterschap bijeengebracht. Met de

blijven putten uit dezelfde bron? ‘De puzzel wordt steeds

voorspelde productie van biogas voorziet het hele waterschap in

complexer.’

één keer voor 55% in de eigen energiebehoefte. “Daar maken wij een enorme stap, want de landelijke norm ligt in het afgesloten klimaatakkoord op 40%”, aldus Koemans.

Hij is tevens stuurgroeplid van het samenwerkingsverband van de waterschappen dat aan het concept van de energieen grondstoffenfabriek werkt. Het idee om rwzi's actief in te zetten als energieproducent komt voort uit een prijsvraag van de Unie van Waterschappen in 2007, die onderdeel was van een herbezinning op de maatschappelijke rol van waterschappen in de toekomst. De eerste onderzoeken toonden vervolgens

31

energiefabriek

aan dat met bestaande technieken en tegen acceptabele

De hoeveelheid biogas kan ook worden vergroot door meer biomassa

kosten een positieve businesscase én energiewinst kon worden

te vergisten, zoals slib aan te voeren van zuiveringen die niet over een

geboekt. De Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (Stowa)

slibverwerkingsinstallatie beschikken.

heeft in nauwe samenwerking met het consortium een groot

Ook kunnen er andere materialen aan de biomassa worden

onderzoeksprogramma uitgevoerd. “Onze doelstelling is om tussen

toegevoegd om het gistingsproces extra te voeden. Mest is een

nu en vijf jaar vijftien energiefabrieken operationeel te hebben. Op dit

optie, daarmee zou ook het mest- en nutriëntenprobleem deels

moment zijn dat er al vier”, vertelt Koemans.

kunnen worden aangepakt. Volgens Uijterlinde is mest echter een

De rwzi Apeldoorn ( Waterschap Vallei en Veluwe) werkt al

moeilijk dossier. Stowa heeft eerder een verkenning uitgevoerd en

een periode energieneutraal en levert ook warmte aan een

stuitte op veel juridische en ook politieke beperkingen. Een andere

nabijgelegen woonwijk. In september komt daar een sterk

manier op meer biomassa te krijgen is via de organische afvalstromen

verduurzaamde installatie gereed die de geproduceerde

van bedrijven, die op rwzi’s worden verwerkt. “Niet alle soorten

hoeveelheid biogas in één keer verdubbelt. Ook in Kampen en

afvalwater van bedrijven kunnen aan het energiefabriekconcept

Nijmegen zijn er afvalwaterzuiveringen die bijna energieneutraal

bijdragen. Sommige afvalstromen maken het juist moeilijker”,

draaien. In Olburgen is kort geleden een energiefabriek geopend.

constateert Uijterlinde. “Veel dun afvalwater kost bijvoorbeeld

Behalve Tilburg zijn de voorbereidingen voor een energiefabriek

aanzienlijk meer energie om te zuiveren.”

in volle gang in Den Bosch, Breda, Amersfoort, Hengelo en Nieuwegein.

Van energie naar grondstoffen

Voortgaande technologische ontwikkeling zal volgens Koemans op

In de laatste jaren is ook de terugwinning van grondstoffen uit

termijn tot nóg efficiëntere energiefabrieken leiden, onder meer

afvalwater steeds meer op de voorgrond getreden. Ontwikkelingen

door meer biogas uit eenzelfde hoeveelheid biomassa te halen.

om allerlei grondstoffen, zoals nutriënten maar ook elementen voor

“Het is de duurzaamste energie die bestaat. Er zijn daarom nu

bioplastics, uit het water te halen volgen elkaar razendsnel op. Al snel

bijvoorbeeld discussies om windmolens bij de energiefabrieken te

werd het idee van de grondstoffenfabriek geboren, vergelijkbaar met

plaatsen en de installatie daar zoveel mogelijk op te laten draaien. Zo

energiefabriek. Sinds dit jaar zijn beide concepten samengevoegd

blijft zoveel mogelijk biogas over voor de levering aan de markt.”

in de Energie- en Grondstoffenfabriek. Een belangrijke impuls is de ‘Routekaart Afvalwaterketen 2030’, waarin de Unie van

Over vijf jaar moeten in Nederland zeker vijftien energiefabrieken draaien

Waterschappen en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten energie en terugwinning van grondstoffen als belangrijk onderdeel van hun toekomststrategie hebben aangemerkt.

Fosfaat en stikstof worden op een aantal rwzi’s (en slibverbrandingsinstallaties) al gewonnen voor de productie van kunstmest. Elke Nederlander trekt jaarlijks gemiddeld een halve kilo pure fosfor door het toilet. De fosforverbinding struviet is een van de

Volgens Cora Uijterlinde, programmacoördinator afvalwater­

grondstoffen die boven aan het lijstje staat: die is relatief eenvoudig

zuiveringssystemen bij Stowa, levert het onderzoeksprogramma veel

te winnen tijdens het zuiveren en bijkomend voordeel is zo ook

op. “Om meer energie uit afvalwater te halen, vormt de slibontsluiting

verstoppingen in de slibverwerking beter voorkomen kunnen worden.

een belangrijk element”, zegt Uijterlinde. Zij wijst onder meer op

Het afvalwater bevat daarnaast veel vezels (wc-papier, textiel) en

de ontwikkeling van de voorbehandeling vóór vergisting, zoals

koolhydraten, eiwitten, vetten en andere biologisch afbreekbare

thermodrukhydrolyse (TDH) of thermische slibontsluiting (TSO). De

stoffen uit de voedingsmiddelenindustrie.

voorbehandeling verbetert het gistingsrendement door de cellen in het zuiveringsslib vóór de vergisting te kraken, waardoor meer biogas

Waardepiramide

uit de gisting vrijkomt.

Maar hoe werken al die terugwinningstechnologieën op elkaar in?

“Rwzi Venlo is daar in de praktijk al mee bezig en elders, zoals in

“Daar begint de puzzel complexer te worden”, erkent Uijterlinde. “Als

Tilburg en Amersfoort, zijn zulke installaties in aanbouw. Voorts wordt

er veel organische grondstoffen uit het slib te halen zijn die elders

vooral gekeken naar de mogelijkheden van thermofiele vergisting

toepasbaar zijn, blijft er minder organische stof over om te kunnen

en ook naar vergassingstechnologie. Al die technieken hebben

omzetten in energie en warmte. Vanuit de ‘waardepiramide’ wordt

uiteindelijk tot doel meer energie uit slib te halen”, aldus Uijterlinde.

eerst gekeken naar de verwaarding van grondstoffen, daarna

32

energiefabriek

komt de toepassing als energiedrager in beeld.” Voor de te winnen grondstoffen moet daarom businesscase-onderzoek gedaan worden om te kijken naar de wensen en behoeften van de markt en de prijsontwikkeling van die grondstoffen.

Cellulose

Drie voorbeelden

Een van de opties is de winning van cellulose. Een gemiddeld inwoner van West-Europa gebruikt jaarlijks 10 tot 15 kilo toiletpapier. “Dit papier vormt maar liefst 30% tot 50% van de totale hoeveelheid zwevende bestanddelen in het afvalwater dat op de zuivering aankomt”, vertelt Uijterlinde. “Op enkele locaties zeven we het afvalwater en beperken we de hoeveelheid cellulosevezels die in het zuiveringsproces komt. Naar schatting levert dat uiteindelijk 150

Apeldoorn

duizend ton cellulosesubstantie per jaar op. Deze cellulose kan een

De rwzi Apeldoorn bijvoorbeeld (waterschap Vallei en Veluwe)

zeer aantrekkelijk bindmiddel voor de asfaltindustrie zijn.”

draait al langer op ‘eigen energie’ en levert 1300 huishoudens in de omgeving energie. In september gaat daar een sterk

Alginaat

verduurzaamde installatie van start waarmee beter en meer

Een interessante ontwikkeling is de inzet van biomassa als grondstof

slib verwerkt kan worden. Door de toepassing van onder meer

voor bioplastics, een technologie die nog redelijk pril is. In Friesland

thermodrukhydrolyse valt het slib in kleinere deeltjes uiteen en kan

is begin dit jaar een pilotinstallatie voor biopolymeren geopend. Een

daardoor beter vergist worden. Met de nieuwe installatie neemt

ander voorbeeld is de productie van alginaat, een waardevolle stof

de hoeveelheid biogas toe van 1,5 miljoen m methaangas naar

die nu uit zeewier wordt gewonnen. De stof wordt onder meer in

ruim 3,2 miljoen m waarmee 3000 huishoudens van elektriciteit

de cosmetica-industrie veel gebruikt. Dat alginaat blijkt ook in de

kunnen worden voorzien. Bovendien wordt dan jaarlijks 900 ton

Nereda-afvalwaterzuiveringen te zitten. “Alginaat is gekoppeld aan

kunstmest geproduceerd uit fosfaat dat uit het zuiveringsslib wordt

de aerobe korreltechnologie, de stof die eigenlijk verantwoordelijk

gewonnen.

is voor de vorming van de korrels. Als je het Nereda-concept koppelt

3

3

met de alginaatproductie, kan mogelijk een mooie businesscase Beverwijk

worden gemaakt. Maar er zitten nu nog veel onzekerheden in”, zegt

In Beverwijk rijden tien auto’s van Hoogheemraadschap Hollands

Uijterlinde voorzichtig.

Noorderkwartier op ‘waterschapsenergie’. Daarnaast worden er 400 huizen verwarmd met groene energie uit rioolwater. De bijna

Ontdekkingstocht

1 miljoen kubieke meter biogas afkomstig uit het Beverwijkse

Door alle technologische ontwikkelingen is de rwzi veel meer

rioolwater, wordt hiervoor omgezet in aardgas en CO2.

geworden dan een zuivering van afvalwater, het is een écht fabriekje aan het worden: van energie, van grondstoffen of een combinatie.

Amsterdam

“Het zijn steeds weer vertakkingen, er komen steeds nieuwe

Waternet, dat al het rioolwater van Amsterdam zuivert, levert al

puzzelstukjes. Het is een zichzelf versterkend ontdekkingsproces.

jaren biogas aan het hoofdstedelijke Afvalenergiebedrijf (AEB)

Alles hangt met elkaar samen en er moet nog veel onderzoek worden

voor elektriciteit en de Amsterdamse stadsverwarming. Waternet

gedaan om de juiste afwegingen en keuzes te kunnen maken”, aldus

levert nu ruim 11 miljoen m biogas aan AEB en dit zal tot 2020 naar

Uijterlinde.

verwachting toenemen tot circa 20 miljoen m . Beide bedrijven

Paul Koemans wijst erop dat juist die nieuwe ontwikkelingen er

onderzoeken de mogelijkheid van een energiefabriek kan verrijzen

mede de reden van zijn dat waterschappen nog geen langlopende

voor de centrale opwerking van biogas tot groen gas. Behalve

contracten hebben afgesloten voor de levering van energie aan de

Waternet kunnen ook andere biogasproducerende bedrijven in het

markt. “Dat biedt ons de ruimte om gaande het ontwikkelingsproces

havengebied dat gas dan aan deze ‘biogashub’ kwijt. De productie

van de grondstoffenfabriek zelf energie te kunnen steken in het

van de energiefabriek kan dan oplopen tot 40 miljoen m per jaar.

terugwinnen van waardevolle grondstoffen.”

3

3

3

Nieuwe www.kkwekwwekbewb.nl waarde uit afvalwater www.kkwekwwekbewb.nl

www.waterforum.net/rwzifabriek www.kkwekwwekbewb.nl

Gorinchem

18, 19 en 20 maart 2014

Openingstijden: 12.00 - 20.00 uur

DĂŠ nationale vakbeurs voor waterbehandeling, watermanagement & watertechnologie

Kennis delen, netwerken en zaken doen Tijdens Aqua Nederland Vakbeurs presenteren zich bedrijven gericht op waterbehandeling, legionella, preventie, desinfectie, pompen en meet- en regeltechniek. Dit is voor u als bezoeker hĂŠt moment om in een sfeervolle ambiance te netwerken en zaken te doen.

Kennisprogramma Ook dit jaar verzorgt branchevereniging Aqua Nederland een interessant kennisprogramma.

Het thema voor het kennisprogramma is dit jaar Water & Energie, gerelateerd aan de World Water Day 2014. Kijk voor de onderwerpen op www.evenementenhal.nl/gorinchem.

Bezoek Aqua Nederland Vakbeurs!

Registreer u nu via www.evenementenhal.nl/aquario-go met onderstaande code en ontvang twee gratis entreebewijzen.

7140005708

Tijdens Aqua Nederland Vakbeurs vindt tegelijkertijd Riolerings Vakdagen plaats.

Evenementen

HAL

HARDENBERG GORINCHEM VENRAY

Evenementenhal Gorinchem Franklinweg 2 4207 HZ Gorinchem T 0183 - 68 06 80 I www.evenementenhal.nl E gorinchem@evenementenhal.nl @Aqua_Rio_EH

Ons evenement. UW MOMENT.

34

Aqua Nederland vakbeurs/Rioleringsvakdagen Mobiele technologie heeft de watersector in haar greep. Smartphones en tablets zijn bijna onmisbaar geworden voor de waterprofessional. Dat blijkt op de Aqua Nederland Vakbeurs en Rioleringsvakdagen die in maart in Gorinchem worden gehouden. En natuurlijk is er weer een stroom aan noviteiten en innovatieve producten.

Aqua Nederland Vakbeurs en Rioleringsvakdagen

Mobiele technologie domineert beursvloer

Door Rob Schoon

Op 18, 19 en 20 maart presenteren veel bedrijven in de

opwerken tot meer waardevolle producten zijn daarbij voorname

Evenementenhal Gorinchem hun (nieuwe) producten, kennis en

aandachtsgebieden.

toepassingen tijdens het gecombineerde evenement de Aqua Nederland Vakbeurs en de Rioleringsvakdagen. Door de grote overlap

Digitale doorbraak

tussen de werkgebieden komen bij deze combinatie van beurzen

Opvallend is de definitieve doorbraak van smartphone, tablet

exposanten en bezoekers uit de water- en rioleringsbranche aan

en clouddiensten in de water- en rioleringsbranche. Na de

hun trekken. Hoewel zeker ook bedrijven en bezoekers van over

aanvankelijke voorzichtige intrede van mobiele technologie

de grens naar Gorinchem komen, zijn de Aqua Nederland Vakbeurs

worden die hulpmiddelen nu ten volle benut om inzicht en

en de Rioleringsvakdagen de jaarlijkse ontmoetingsplek voor

overzicht te krijgen in het verloop van allerlei (werk)processen en

opdrachtgevers en leveranciers in de Nederlandse water(technologie)

om ook onderhoud en bediening van apparatuur en systemen te

sector.

vereenvoudigen. Vaak met een prachtige visuele ‘interface’ die gebruiksgemak en -mogelijkheden zeer sterk hebben verbeterd.

Energie blijft prangend thema

Aqua Nederland Vakbeurs en de Rioleringsvakdagen,

In beide werkvelden groeit nog steeds de aandacht voor de

18-20 maart 2014, 12-20 uur, Evenementenhal Gorinchem

energiecomponent, of het nu gaat om besparing, hergebruik of zelfs productie. Energie en water komt ook als thema terug in het kennisprogramma, dat gelijktijdig met de beurs wordt gehouden.

Seminars

Onder meer de ontwikkeling van de energie- en grondstoffenfabriek

Naast de vakbeurzen is ook een kennisprogramma

(zie ook pagina 30) staat op de agenda, net als de connectie van

samengesteld met seminars:

energie met de water-, food- en agrosectoren (zie ook pagina 22). De

18 maart: energiefabriek en grondstoffen uit afvalwater

bedrijven die zich bezighouden met (afval)waterzuivering richten zich

18 en 19 maart: buitenlandse markten en het mkb

meer en meer op technologieĂŤn die hetzij minder energie gebruiken

19 maart: energie en leidingsystemen

of zelf energie opleveren. Het verwerken van reststromen of het

20 maart: alternatieve technieken legionellapreventie Meer informatie: www.waterforum.net/agenda

35

noviteiten

Op de Aqua Nederland Vakbeurs en Rioleringsvakdagen brengen exposanten hun nieuwe vindingen en producten voort het voetlicht. Er zijn zelfs enkele wereldprimeurs. Uit de grote hoeveelheid inzendingen heeft WaterForum een selectie gemaakt van de opvallendste en niet-te-missen innovaties. De noviteiten staan alfabetisch op bedrijfsnaam, zodat u deze pagina’s als handige gids op de beursvloer kunt gebruiken. De beschrijvingen zijn gebaseerd op de door de exposanten aangeleverde informatie en gegevens.

Gids voor de beursvloer

Noviteiten OnGuard3H-analyzer voor detective kalkafzetting Door condities in warmtewisselaars na te bootsen heeft Ashland een continue monitoring ontwikkeld van eventuele kalkafzettingen. De ultrasone technologie kan kalkafzetting van 5 micrometer detecteren. De OnGuard-controller

Bescherming van waterberging en riolen

waarschuwt automatisch indien een

Overstortzeven van AQA HydraSep

daarmee voor een robuuste en stabiele

maken verbeterde rendementen van

waterbehandeling.

randvoorzieningen mogelijk en voorkomen

Ashland Industries Nederland B.V –

vervuiling van groene bergingen door

Barendrecht

Onlinealarm voor E. coli

het tegenhouden van onopgeloste

Standnummer 160

Nieuw is de onlinebepaling van coli-

afwijking wordt geconstateerd en zorgt

delen. De drijvende overstortdrempel

bacteriën waaronder de E. coli-bacterie; de

OV-FLEX voorkomt wateroverlast

Colifast Alarm.

door een onbelemmerde overstort en

Het bemonsteren, uitvoeren van de

instroming van oppervlaktewater naar

microbiologische analyse en de meting

het riool. De automatisch deblokkerende

van de troebelheid worden automatisch

ADKC-knijpconstructie creëert stuwing

uitgevoerd. De monitor detecteert de

in rioolstelsels zonder gevaar voor

aanwezigheid vanaf 1 E. coli (of totaal

verstopping, zodat het onderhoud afneemt

coliform bacterie). De monitor kan binnen

en de bergingscapaciteit van rioolstelsels

6 tot 14 uur een analyse uitvoeren en

beter wordt benut.

communiceert vervolgens de resultaten.

AQA HydraSep – Alkmaar

Best Instruments – Leek

Standnummer 427

Standnummer 177

36

noviteiten

Inspectiecamera met zwenk-rotatiekop

Verbeterde en zuinigere slibontwatering

Wereldprimeur: ammoniumanalyser voor RWZI/AWZI

Een innovatieve oplossing voor de drink- en

Tijdens de Aqua Nederland 2014

afvalwatermarkt is de Dehydris Twist die

onthult Endress+Hauser zijn nieuwe

Cofely in 2014 in Nederland introduceert.

analysergeneratie Liquiline System CA80,

De slibontwateringsmachine reduceert de

waarmee veel fotometrische parameters met

slibafzet met 30% en bespaart zo grote

dezelfde analyser gemeten kunnen worden.

hoeveelheden energie, CO2 en afzetkosten.

De eerste stap is de Liquiline System

Cofely Zuid-Nederland– Maastricht-Airport

CA80AM, de ammoniumanalyser voor

Standnummer 308

water en afvalwater die in april 2014 het levenslicht ziet. De parameters

De Inspector Steering Unit van Camtronics is

orthofosfaat, nitriet, silica, ijzer, mangaan

een unieke accessoire die de functionaliteit

en aluminium volgen binnen afzienbare tijd.

van de (buis)camera vergroot. Door

Endress+Hauser – Naarden

de Steering Unit is men in staat de

Standnummer 140

inspectiecamera mét zwenkrotatiekop T-stukken) in te sturen en te inspecteren.

Automatische regeneratie van waterbronnen

Camtronics – Son

Q-Flow ontwikkelde een volledig

Standnummer 428

geautomatiseerde ontwikkel- en

volledige aftakkingen (zowel Y- als

regeneratieunit voor het onderhoud van waterbronnen. Uniek aan de nieuwe installatie is dat die volledig op afstand is uit te lezen en te bedienen. Voorts is een aantal andere features toegevoegd waardoor sneller, efficiënter en milieuvriendelijker gewerkt kan worden. Bepaalde handelingen kunnen tot vijf keer sneller uitgevoerd worden. De mobiele unit wordt geïnstalleerd op een nieuwe vrachtwagen.

Q-Flow International – Nijverdal

‘Zorgenvrij’ monitoren van meetnetten

Standnummer 250

Carefree Solutions is een effectief en

App met livebeelden van leidingen

het monitoren, beheren en visualiseren

Nauwkeurig vaste stoffen meten in het proces

van gegevens over grondwater,

Met het oog op een efficiënter proces

ingebouwde wifi-interface, maakt het

oppervlaktewater, afvalwater, proceswater,

introduceert Elscolab een nieuwe

mogelijk livebeelden via een app direct op

neerslag, debiet, bodemvocht en

onderhoudsvriendelijke droge stofmeting,

smartphones, tablets of pc’s te bekijken,

kwaliteit. De klant geeft aan welke data

de Metso Total Solids Transmitter

vast te leggen en met anderen te delen.

hij wenst en Eijkelkamp verzorgt met zijn

(Metso TS), ontwikkeld op basis van

Het systeem is geschikt voor zowel foto-

Carefree- geheel op maat de inrichting

microgolftechnologie. De meting draagt

als video-opname met zelf nivellerende

van de monitoring voor een goed een

bij aan een schoner milieu en bespaart

hogeresolutiecamera’s. Verder heeft

functionerend meetnet.

bovendien aanzienlijk op de kapitaals- en

de camera ingebouwde sondes om

Eijkelkamp Agrisearch Equipment –

operationele kosten.

locaties te bepalen.

Giesbeek

Elscolab – Terschuur

Opticon Benelux – Naarden

Standnummer 287

Standnummer 152

Standnummer 405

efficiënt concept van Eijkelkamp voor

Het Vivax-camerasysteem, met

37

noviteiten

Spuitkop kijkt mee met rioolreiniging KEG Kanaltechnik heeft de ‘Sehende Düse’ (‘ziende spuitkop’) gelanceerd. De spuitkop met camera is er in twee uitvoeringen; een grote om realtime mee te kunnen kijken en een kleinere om opnames te maken bij het

Voorspellende onderhoudssoftware voor instrumenten

ingaan van het te reinigen riool alsook bij

Hach Lange’s nieuwe diagnostische

resultaat van de reiniging te bekijken.

software Prognosys geeft vroegtijdig

KEG Kanalreinigungstechnik – Limbach-

inzicht in de meetbetrouwbaarheid en de

Oberfrohna

servicebehoefte van instrumenten. Op

Standnummer 189

het uitgaan van het riool. Zo is achteraf het

deze wijze is het onderhoud te voorspellen tegen minimaal onderhoud te garanderen.

Keramisch SiC-membraan voor ­ olie-waterscheiding

Prognosys analyseert meerdere variabelen

Logisticon Water Behandeling presenteert

en signalen van uw instrumenten en

de resultaten van de verwijdering van olie

houdt de gebruiker op de hoogte over

uit water met keramische SiC-membranen.

de prestaties van zijn instrument. Een

Door de structuur en de samenstelling van

eenvoudig dashboard levert een snel en

keramische SiC-membranen blijken goede

duidelijk inzicht in de meetbetrouwbaarheid

verwijderingen te bereiken van stoffen

en servicebehoefte van de instrumenten.

als oliën, diverse vetzuren en DADPM, die

Hach Lange – Tiel

in water aanwezig zijn. Het oppervlak

Standnummer 323

van het SiC-membraan is niet geladen,

en in te plannen om een juiste werking

in tegenstelling tot andere keramische

Waterkwaliteit meten met de smarTroll

membranen. Hierdoor is de verwijdering

App geeft actueel inzicht in (afval)waterstelsel

Koenders Instruments introduceert

en bedrijfsvoering eenvoudiger. De

‘handheld’ waterkwaliteitsmonitoring

membranen zijn zeer geschikt voor

H2gO is al jaren via smartphone,

via een smartphone-app. De smarTroll

toepassing met agressieve vloeistoffen bij

tablet en webbrowser te

Handheld combineert toonaangevende

hoge temperaturen en hoge zoutgehalten

gebruiken. Maar nu is een

waterkwaliteitssensoren voor pH, redox,

Logisticon Water Treatment –

H2gO-app ontworpen om

optische zuurstof, ORP, geleidbaarheid,

Groot-Ammers

eenvoudiger beheer van

saliniteit, TDS, temperatuur, waterniveau en

Standnummer 154

de waterketen mogelijk te

luchtdruk met revolutionaire smartphone-

maken voor buitendienstmedewerkers

mobiliteit. De Isitu App is ter plaatse te

en monteurs. Functionaliteiten zijn o.a.

gebruiken voor controles, kalibraties en

lokaliseren en navigeren naar de juiste

datamanagement.

locatie in Google-maps, eenvoudige

Koenders Instruments – Almere

zoekfunctie, overzichtelijke alarmpagina's,

Standnummer 283

inzicht in huidige status en starten en blokkeren van pompen/installaties. De app geeft daarmee direct actueel inzicht in (afval)waterstelsels.

I-Real – Doetinchem Standnummer 238

beter en daarnaast ook de reinigbaarheid

38

noviteiten

Milieuvriendelijke anti-scalants voor membranen Novochem Water Treatment (NWT) heeft zijn pakket uitgebreid met biologisch afbreekbare, P-vrije en duurzame antiscalants voor membraansystemen. Deze producten zijn biologisch stabiel en

Mobiel minilab voor bodemanalyse

inzetbaar bij een groot aantal watertypen.

De Visocolor-analysekoffer met de

Zo zijn er producten voor oppervlakte-

compactfotometer PF-3 Soil werd

en afvalwater, maar ook voor schoon

ontworpen door Machery-Nagel voor een

bron- en leidingwater ten behoeve van

snelle en eenvoudige bodemanalyse in het

bijvoorbeeld stoomketels, industrie- of

laboratorium en/of op locatie. Dit draagbare

drinkwaterproductie. Naast de gebruikelijke

minilab is behalve met de PF-3 Soil ook

kalkstabilisatie zijn er producten die ijzer,

uitgerust met alle noodzakelijke reagentia

sulfaat en fosfaat adequaat in oplossing

en accessoires die ter voorbereiding voor

kunnen houden. Ook organische vervuiling

het maken van bodemextracten en voor

wordt gedispergeerd, waardoor vervuiling

de daaropvolgende analyses nodig zijn.

van het membraanoppervlak wordt

Hierdoor is een nauwkeurige bepaling van

geminimaliseerd .

alle relevante parameters zoals ammonium,

Novochem Water Treatment – Nieuwegein

kalium, nitraat, nitriet, pH, fosfaat mogelijk.

Standnummer 107

Machery-Nagel & Co. – Düren Standnummer 156

Fosfaten terugwinnen uit aardappelproceswater

Elektroflotatie verwijdert olieachtige stoffen

Melspring international en

EnviroChemie heeft recent een nieuwe

aardappelproceswater op en vermarkten

Robuuste, compacte slangenpompen

elektroflotatie-installatie geïntroduceerd:

deze als duurzame ecologische

Kleine hoeveelheden vloeistoffen

de E-Flo-Dr. Baer. De elektroflotatie

fosfaatmeststof. In de nieuwe fabriek

verpompen is geen probleem meer met de

is geschikt voor het verwijderen van

in Olburgen wordt het struviet met

nieuwe slangenpompen Verderflex Dura

olieachtige stoffen. De installatie

restwarmte gedroogd en verrijkt met

5 & 7. Deze pompen kunnen minder dan

functioneert bij watertemperaturen tot 80

natuurlijke ingrediënten. Deze ingrediënten

1 ltr/uur verwerken bij 5 of 8 bar met een

°C en voorkomt schuimvorming. Een exacte

verbeteren de plantenvoedende werking

door koordlagen verstevigde slang. De

scheiding van het flotaat garandeert een

van het fosfaat sparen het milieu en

compacte peristaltische slangenpompen

hoge reinigende werking zonder verdere

vergemakkelijken het gebruik. Het geurloze

voor ‘hogedruk-laagvolume’-toepassingen

filtratiestappen.

gekorrelde product wordt in binnen- en

zijn uitermate geschikt in brouwerijen,

EnviroChemie – Haarlem

buitenland afgezet in de tuinbouw-, sport-

water-, mijnbouw- en chemische industrie.

Standnummer 174

en groensector.

De pompen zijn breed in te zetten, omdat

Melspring International - Velp

ze moeiteloos ontgassende vloeistoffen

Standnummer 218

zoals hypochloriet verpompen, ongevoelig

Waterstromen waarderen fosfaat uit

zijn voor slijtage bij abrasieve producten zoals kalkmelk en niet verstoppen door viscositeitschommelingen. Bovendien ontstaat er geen kristallisatie van vloeistoffen door stilstand.

Verder – Groningen Standnummer 126

39

noviteiten

Alles-in-één pompbesturing met intuïtief touchscreen Xylem ontwikkelde een krachtige, compacte en flexibele gemaalbesturing voor afvalwatertoepassingen waarin alle belangrijke functies geïntegreerd zijn in een ultramodern touchbedieningsscherm.

De nieuwe Flygt APP600- en APP900-

Biofilmverwijdering in koelwatersystemen

pompbesturingsunit geeft volledige

De in Duitsland ontwikkelde technologie

intuïtieve touchscreen biedt inzicht in alle

BerkeMol, wordt door Veolia Water Solutions

gemaalgegevens en laat die op afstand

geïntroduceerd in de Nederlandse markt.

regelen via smartphone of tablet. Het

Door toepassing van high-performance

touchscreen geeft 24/7 een overzicht van de

Analysesensoren maken transmitters overbodig

katalysatormateriaal en licht van een

pompstations en toont essentiële prestatie-

Krohne presenteert Smartsens-

specifieke golflengte, worden lokaal

indicatoren direct op het startscherm.

analysesensoren, de eerste serie

hydroxylradicalen geproduceerd. De

Xylem Water Solutions Nederland –

analysesensoren met geïntegreerde

microbiologie wordt aangetrokken door het

Dordrecht

versterkertechnologie. De sensoren

geladen oppervlak van de katalysator, en

Standnummer 198

verminderen de faalkans in de

controle over de afvalwaterinstallaties. Het

afgebroken tot zogenaamde biotensiden,

verbinding tussen de sensor en het

die zorgen voor het oplossen van de

procesbesturingssysteem en zij

biofilm. Door het verwijderen van de biofilm

vergemakkelijken het onderhoud. De

wordt eventuele nagroei effectief en

eerste stap is de introductie van sensoren

milieuvriendelijk tegengegaan.

voor pH, Redox en geleidbaarheid, gevolgd

Veolia Water Solutions & Technologies

door andere parameters.

– Ede

Krohne Nederland – Dordrecht

Standnummer 102

Standnummer 162

Terugwinning en opwerking van waardevolle producten Met het Code-concept – Centrale Opwerking tot Duurzame Eindproducten – werkt Royal HaskoningDHV aan het optimaal omzetten van rest- of afvalstromen zoals dunne fracties van mest en digestaat in waardevolle bruikbare eindproducten.

Naast biogas en water dat geschikt is om te lozen of hergebruiken, komen de

Nereda-reactor.

verschillende meststoffen afzonderlijk en in hoge concentraties beschikbaar. Hierbij

Themista en Ephyra

is de samenstelling van de verschillende

De innovatieve gistingstechnologieën

De in 2012 en 2013 uitgevoerde labtesten

stromen te sturen. RoyalHaskoningDHV

Themista en Ephyra onderscheiden zich

op slib van communale zuiveringen maken

kijkt met Code naar de gehele keten en

door hoge efficiency, robuustheid en

de verwachtingen hoog gespannen. In

combineert op een slimme manier moderne

lage exploitatiekosten. Beide innovaties

2014 is gestart met een pilotonderzoek om

technologieën als de Crystalactor, Nereda,

kunnen als voorbehandeling bij bestaande

businesscases verder te onderbouwen.

Themista en Ephyra, maar ook de AiRO (KWR

vergisters worden ingezet. Ephyra kan ook

Royal HaskoningDHV - Nijmegen

& Evides) of ultrafiltratie.

als zelfstandige gisting worden toegepast.

Standnummer 192

40

over de vloer met Rob Schoon

De omgekeerde-osmose-installatie is pas twee jaar oud, maar de capaciteit is al met een derde teruggelopen. Het overkwam een bedrijf voor de opslag voor olie en vetten. Voordat het eventueel de membranen vervangt, wil het eerst weten wat er nu eigenlijk aan de hand is. Een detective met een verrassende uitkomst.

Capaciteit RO-installatie loopt veel te snel terug

Een onvermoede dader Het bedrijf

als er meer verwarming nodig is, leidde dit

De onderneming – die alleen anoniem aan

tot problemen met de beschikbaarheid

dit artikel wil meewerken – slaat oliën en

van goed ketelvoedingswater. Met de

vetten op. Het bedrijf kan ruim 700.000

leverancier van de installatie is geprobeerd

m aan olie en vet opslaan, die het door

de werking weer te verbeteren, maar

verwarming met stoom vloeibaar houdt.

ondanks een tussentijdse reiniging

Voordat leidingwater in stoomketels

van de membranen bleef de capaciteit

wordt verhit, wordt het behandeld in een

onvoldoende. De leverancier adviseerde de

omgekeerde-osmose-installatie. Het bedrijf

membranen te vervangen, maar het bedrijf

heeft twee jaar geleden een RO-installatie

wilde eerst een ‘second opinion’. Het won

aangeschaft voor de bereiding van het

onafhankelijk advies over de oorzaken van

ketelvoedingswater. Om de RO niet te zwaar

de teruglopende capaciteit. En natuurlijk

te belasten, ondergaat het water eerst een

een suggestie voor de aanpak.

3

onthardingsstap.

Lage watertemperatuur Het probleem

De leverancier van de waterbehandelings­

Al binnen een jaar na ingebruikname

installatie wees microbiologische vervuiling

merkte het bedrijf dat de capaciteit van

van de membranen als voornaamste

de RO-installatie daalde van 20 m /uur

oorzaak van de capaciteitsafname

naar circa 13 m3/uur. Met name in de winter,

aan. Bijkomend probleem, zo voerde de

3

41

leverancier aan, was de lage temperatuur

maakt dat het hars minder magnesium en

eerst moet immers de onthardingsinstallatie

van het binnenkomende leidingwater.

calcium kan opnemen, waardoor regelmatig

optimaal werken, om te voorkomen dat

Uit informatie van het drinkwaterbedrijf

onvoldoende onthard water naar de

de membranen opnieuw vervuilen. Het

bleek het water inderdaad soms erg koud,

RO-installatie is gegaan. Een tijdelijke

aanwezige organische slib wordt verwijderd

met een minimum van 4 C. Aangezien

maatregel om het capaciteitstekort van

en het harsbed wordt aangevuld. Daarbij

de temperatuur van invloed is op de

de RO op te lossen, heeft het probleem

verdient het spoel- en regeneratieproces

werking van een RO-installatie – de

nog verergerd: er werd een omloopleiding

extra aandacht, zodat er niet opnieuw

membraanleverancier stelt dat de capaciteit

gemaakt vanaf de ontharder naar de

slib in de kolommen van de ontharder kan

per 1 C circa 3% afneemt – besloot het olie-

stoomketel. Maar de aansluiting was

achterblijven. De voor de RO-installatie

en vetopslagbedrijf het leidingwater al in

vóór de watermeter geplaatst die het

aanwezige loogdosering – bedoeld om

de opslagbuffer van het stoomketelhuis

regeneratieproces– de reiniging van het

koolzuur beter te verwijderen – is gestaakt,

te verwarmen tot 15oC. Deze aanpassing

harsbed – aanstuurt. Daardoor werd er veel

omdat die een nadelige invloed heeft als

had echter niet de gehoopte uitwerking.

meer water over de ontharders geleid dan

er (eventueel) toch sprake zou zijn van

De capaciteit van installatie bleef nog ver

die eigenlijk aankunnen. Daardoor is er te

aanvoer van hard water.

verwijderd van de ontwerpwaarde van 20

veel hard water naar de RO gegaan.

m3/uur.

De onthardingsinstallatie heeft daardoor

Membranen reinigen of vervangen

o

o

waarschijnlijk een grote rol heeft gespeeld

De tweede stap is het optimaal laten

Microbiologie

bij de snel teruglopende capaciteit van de

functioneren van de RO-installatie. De

Volgende stap was de aanpak van de

omgekeerde osmose. Er is hardheidsscaling

vraag is of de aanwezige membranen

microbiologie in het te behandelen water.

ontstaan en die is moeilijk te verwijderen.

nog dusdanig zijn te reinigen dat ze

Door de ruime hoeveelheid voedingsstoffen

Daarvoor is een zure reiniging van de

weer optimaal kunnen functioneren. De

groeit de microbiologie waardoor de poriën

membranen noodzakelijk.

aanwezige vervuiling met microbiologie én

van de membranen verstoppen. Daardoor

hardheid is waarschijnlijk wel te verwijderen,

gaat de capaciteit van de RO-installatie

Scenario

maar wat is dan restlevensduur van de

omlaag. Het beperken van de microbiologie,

Door een gebrek aan (historische) gegevens

membranen en hoe lang is een goede

en verbeterde instellingen voor het

is de exacte oorzaak van de teruggelopen

gegarandeerd? Daar wordt nu nader

terugspoelen van de membranen, moesten

capaciteit niet meer met zekerheid te

onderzoek naar gedaan, voordat het bedrijf

de aangroei binnen de perken houden. Dit

achterhalen, maar het waarschijnlijkste

uiteindelijk een beslissing zal nemen.

bleek echter geen soelaas te bieden, vooral

scenario is dat de membranen vervuild zijn

Het kan toch resulteren in een – kostbare

omdat er veel microbiologie in de ontharders

door een combinatie van microbiologische

– vervanging van de membranen, maar de

werd aangetroffen.

fouling en hardheidsscaling. De

voorwaarden voor een goede werking van

vervuilingen zorgen voor een verminderde

de complete waterbehandelingsinstallatie

Ontharder

doorlaatbaarheid en daarmee een lagere

zijn nu aanwezig. Zo zal de installatie na

Dan naar de ontharders. Water dat in

capaciteit. De onvermoede ‘dader’ was de

de laatste ingreep weer doen waar hij voor

een RO-installatie wordt behandeld

ontharder. Die functioneerde niet optimaal

ontworpen is, namelijk het produceren van

mag niet te hard zijn, omdat zich anders

waardoor er te hard water – dat bovendien

hoge kwaliteit ketelvoedingwater voor de

kalkafzetting op de membranen vormt,

vol microbiologie zat – naar de RO is gegaan.

stoomvoorziening.

zogenoemde scaling. Op het harsbed van de ontharder bleek onverwachts een

En dan de aanpak

laag microbiologisch slib te liggen. Het slib

Er is gekozen voor een stapsgewijze aanpak:

Meer bedrijfsbezoeken van Rob?

www.waterforum.net/overdevloer

42

Bedrijf in beeld

let’s aquanize!

Hoezeer de werelden van waterschappen en drink­water­bedrijven ook van elkaar verschillen, ze hebben een ­belangrijke ontwikkeling gemeen. De traditionele ­monodisciplinaire aanpak van projecten maakt plaats voor een integrale multidisciplinaire benadering.

Immers, een gezamenlijke invulling van Design, Build & Maintain door alle betrokken disciplines, leidt tot meer innovatieve oplossingen. En dus tot betere kwaliteit, duurzaamheid en kostenefficiency (TCO) van installaties.

Binnen het TBI concern opereren vier ondernemingen met jarenlange ervaring in de drinkwater- en afvalwatersector: Croon, Eekels, Mobilis en Wolter & Dros. Zij bundelen hun elkaar aanvullende specialismen in het platform Aquanize.

Door dit unieke samenwerkingsverband worden de disciplines werktuigbouwkunde, civiele bouw, procesautomatisering , informatisering en elektrotechniek multidisciplinair en integraal gecombineerd. Via Aquanize kunnen waterschappen en drinkwaterbedrijven zich volledig focussen op hun kerntaak: het winnen en distribueren van drinkwater respectievelijk het verzamelen en zuiveren van afvalwater Automatisering, onderhoud, verduurzaming en beveiliging Via AquaNize worden vier producten en diensten aangeboden. AquaVision, een uniek informatie- en rapportagesysteem dat inmiddels geldt als dé standaard binnen de communale afvalwaterzuivering in ons land. Een Maintenance methodiek, waarin werktuigbouwkunde, procesautomatisering, installatietechniek én civiele techniek worden meegenomen. Innovatieve Verduurzamingsoplossingen, waaronder nutriëntenterugwinning uit afvalwater en benutting van de energetische waarde van afvalstoffen, waardoor zuiveringsinstallaties energieneutraal of zelfs met energiewinst kunnen draaien. En tot slot een reeks fysieke en digitale Security oplossingen.

Contactgegevens Wout Ram locatie Eindhoven +31 88 923 55 01 Jan Hurenkamp locatie Apeldoorn +31 88 923 44 34 info@aquanize.nl Kijk voor meer informatie op www.aquanize.nl

Winst op alle fronten AquaNize brengt alle noodzakelijke disciplines bij elkaar. Dat betekent voor opdrachtgevers belangrijke winst in termen van tijd, kwaliteit, innovatiekracht en Total Cost of Ownership.

43

internationaal

Bedrijven en hulporganisaties werken steeds vaker samen om schoon water en sanitatie beschikbaar te maken in ontwikkelingslanden. Daar komen ze nieuwe problemen tegen. ‘Dit vraagt om andere strategieën.’

De start-up SmartLife in het Keniase Nairobi verkoopt schoon drinkwater in jerrycans, zowel via abonnementen als via losse verkoop. Het bedrijf is onder meer met steun van WSUP opgezet (foto: WSUP)

Ontwikkelingsorganisaties en bedrijven zoeken samen andere wegen voor waterhulp

Waterwinkel in plaats van waterput

Door Jac van Tuijn

De waterput is hét icoon van ontwikkelingshulp. Bij ontwikkelingshulp

zochten hulporganisaties nadrukkelijker naar nieuwe

denkt iedereen aan het slaan van waterputten en de bouw van

financieringsmogelijkheden. Zo kwamen ze bij het bedrijfsleven

toiletten. Dat gebeurt nog steeds maar Nederlandse organisaties

terecht. Dat is – in zijn zoektocht naar nieuwe afzetmogelijkheden –

richten zich nu ook op de dienstverlening: het leveren van drinkwater en

geïnteresseerd in manieren om ook de onderkant van de markt

het bieden van veilige sanitatie. Een andere verschuiving is de opkomst

('bottom-of-the-piramyd') te bereiken. Een voorbeeld hiervan is de

van sociaal ondernemen.

samenwerking tussen de Amsterdamse stichting Global Alliance for

De precieze oorzaak voor de huidige stille revolutie rond waterprojecten

Improved Nutrition (Gain) en Unilever in de sloppenwijken van Nairobi.

in ontwikkelingslanden is moeilijk aan te wijzen. Is het de bezuiniging

Gain is een hulporganisatie die zich sterk richt op het terugdringen

op ontwikkelingshulp? Of komt het door het groeiende besef dat

van kindersterfte en daarbij veel sanitatieprojecten uitvoert.

klassieke waterprojecten in ontwikkelingslanden niet op eigen benen

Hygiëne blijkt echter moeilijk uit te leggen. Mensen kopen vaak

kunnen staan en 'instorten' zodra de Nederlanders weggaan?

liever een telefoonkaart waarmee ze direct kunnen bellen dan een

Feit is dat er een andere kijk is op ontwikkelingshulp: de arme

toiletvoorziening waarvan ze de beloofde gezondheidsverbetering

hulpbehoevende medemens heeft plaatsgemaakt voor consumenten

niet meteen meekrijgen.

die erin slagen met weinig geld rond te komen. Vier miljard mensen leven van minder dan 4 dollar per dag. Bij hun uitgaven hoort vaak

Nairobi

ook het kopen van schoon water en de toegang tot een publiek toilet.

Gain en Unilever zijn, samen met de Engelse organisatie Water &

De watervoorziening als product. Het centraal stellen van betaalde

Sanitation for the Urban Poor (WSUP), twee winkels begonnen

dienstverlening heeft als groot voordeel dat de watervoorziening

in de sloppenwijken van Nairobi. Daar worden schoon water,

gewoon doorgaat als het ontwikkelingshulpproject afloopt.

voedselsupplementen, vitamines en zeep verkocht. Samen leren hoe ze er betaalbare producten kunnen verkopen en hoe ze klanten het

Marketing in sloppenwijken

belang van persoonlijke gezondheid kunnen bijbrengen.

Door de aangekondigde bezuinigingen op ontwikkelingshulp

Traditionele waterprojecten kunnen iets opdringerigs hebben.

actueel

In het programma Football for Water, onder meer gesteund door de KNVB, geven coaches les over gezonde sanitatie en hygiëne (foto: Football for Water)

Innovatieve samenwerkingsverbanden Financiering met CO2-rechten

Waterwinkel in sloppenwijk Nairobi

Het samenwerkingsverband 300in6 van bevlogen personen wil

De hulporganisaties Gain en WSUP zijn met Unilever twee ‘smart

de grootschalige verspreiding van huishoudelijke waterapparaten

life’-winkels begonnen in de sloppenwijken van Nairobi. De

zoals huishoudwaterfilters, wateropslag en waterbehandeling

klandizie ontstaat door schoon water aan te bieden en in de winkel

voor consumenten bevorderen. Het initiatief richt zich vooral op het

worden consumenten in contact gebracht met producten voor

creëren van een marktvraag. Een nieuwe financiële bron die 300in6

hygiënische verzorging en verantwoorde voeding. De winkel beoogt

daarvoor wil aanboren, zijn de ‘carbon credit funds’. Door schoner

een gedragsverandering. Als mensen zich bewuster zijn van het

water te leveren, hoeven huishoudens minder hout te stoken om

belang van een goede hygiëne – voorkomen van ziektes – gaan ze

hun (vervuild) drinkwater eerst te koken voor gebruik. Door de

producten zoals zeep waarderen en zijn bereid daarvoor te betalen.

vermeden CO2-uitstoot kunnen ook waterprojecten in aanmerking komen voor verhandelbare emissierechten.

Vermarkten van regenwaterconcept Een samenwerkingsverband tussen Nederlandse bedrijven en

Financiering door industrieel watergebruikers

hulporganisaties – Acacia Water, Rain Foundation, MetMeta en

Het bedrijf Esteam Work is een initiatief gestart om – naar

Aqua for All – die samen het 3R-concept Recharge-Retention-Reuse

analogie van verhandelbare CO2-emissierechten – een systeem

op de markt willen brengen in landen die met droogte kampen of

op te zetten voor de compensatie van watergebruik. Het idee is

met overstromingen door hevige regenval. Het 3R-concept biedt

om samen te werken met grootverbruikers die hun watergebruik

ook een antwoord op de toenemende verzilting van grondwater in

‘compenseren’ door geld te storten in een waterfonds. Met dat

dichtbevolkte kustgebieden.

geld kunnen waterprojecten worden gefinancierd in gebieden met waterschaarste.

Football for Water Een samenwerkingsverband tussen KNVB, Unicef, Simavi, VEI, Akvo

Managementsteun aan drinkwaterbedrijven

en Aqua for All /SNV. De KNVB verzorgt voetballessen op scholen in

Er zijn samenwerkingsverbanden van Nederlandse

ontwikkelingslanden en heeft daarvoor 'world coaches' opgeleid

drinkwaterbedrijven met collega-bedrijven in ontwikkelingslanden,

die de scholieren ook onderrichten in 'life skills' waaronder de

waarbij ze hun managementexpertise beschikbaar stellen.

hygiënische verzorging. De hulporganisaties zorgen ervoor dat de

Nederlandse managers staan hun collega's in ontwikkelingslanden

scholen over goede voorzieningen voor water- en sanitatie kunnen

bij. Dit gaat bijvoorbeeld om het terugdringen van lekverliezen in

beschikken.

het distributiesysteem of het verbeteren van de facturering en het incassobeleid.

45

internationaal

De arme mensen in ontwikkelingslanden hebben geen schoon

Het tweede punt is het verdienmodel. Om succesvol te zijn moet

drinkwater of toiletten en daar komen westerse instanties iets

een leverancier volgens Ernes meer participeren in het gebruik van

aan doen. De lokale bevolking ziet niet altijd het nut van de nieuwe

zijn apparaat. “Het verdienmodel zit minder in de verkoop van het

voorzieningen, laat staan van het onderhoud. Dat het anders kan,

apparaat maar veel meer in een goed marktconcept.” Het gaat

bewijst het samenwerkingsverband Football for Water. De KNVB

ook om financiering, onderhoud, servicegarantie. “Dat vraagt om

heeft voetbalcoaches gestald op scholen in ontwikkelingslanden

investeerders die oog hebben voor een gezonde cashflow en waarde

die jongeren levensvaardigheden bijbrengen. Naast voetbal krijgen

hechten aan de positieve maatschappelijke impact zoals op milieu,

voorlichting over alcohol en drugs en zaken als hygiëne met schoon

gezondheid en werkgelegenheid.”

water veel aandacht. Vaak voorzien Nederlandse hulporganisaties de school van een goede watervoorziening en toiletten.

Mkb

Een mooie combinatie van twee Nederlandse handelsmerken: voetbal

Ook voor Aleid Diepeveen, director business development van het

en schoon water. Het project is in 2012 begonnen en nu doen al meer

Netherlands Water Partnership (NWP), constateert dat een klassieke

dan honderd scholen in Ghana, Kenia en Mozambique mee. Bij deze

marktbenadering in ontwikkelingslanden niet werkt. “De markten

samenwerking draait het vooral om de ‘world coaches’ van de KNVB,

zijn in een ander stadium van ontwikkeling. Dat vraagt om andere

zoals oud-Ajacied Aron Winter, die de boodschap van veilig drinkwater

strategieën en andere samenwerkingen. De koppeling van duurzame

en goede hygiëne als geen ander onder de aandacht kunnen brengen.

ontwikkeling en geld verdienen is een voorbeeld daarvan.” Diepeveen is dan ook blij te zien dat de oude tegenstelling tussen bedrijfsleven

Aron Winter brengt de boodschap van veilig drinkwater en goede hygiëne

en hulporganisaties plaatsmaakt voor samenwerking.

Tegelijk ziet ze dat de Nederlandse watertechnologiebedrijven vaak klein zijn en het avontuur niet gemakkelijk aangaan. Daarom is zij positief over het Fonds Duurzaam Water waaruit dit soort

De stille revolutie voltrekt zich ook onder invloed van het

samenwerkingen financieel gesteund worden. “Ik hoop dat bij de

topsectorenbeleid dat beoogt hulp en handel te combineren.

nieuwe ronde dit jaar meer projectvoorstellen worden ingediend waar

Het nieuwe beleid voor ontwikkelingshulp is erop gericht bij

ook technologiebedrijven, en met name het mkb, aan meedoen.” Het

waterprojecten hulporganisaties samen te laten optrekken met

NWP gaat daarom bijeenkomsten organiseren over watermarkten in

Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen. Het zichtbaarst is dit

ontwikkelingslanden en opkomende economieën. “Het draait vooral

beleid in de regeling Fonds Duurzaam Water. Dit jaar wordt naar

om lokale samenwerking en dat is voor mkb-bedrijven niet eenvoudig,

verwachting 30 miljoen euro beschikbaar gesteld voor waterprojecten

daarom willen wij ze graag een handje helpen.”

waarbij een publieke partij, een bedrijf en een kennisinstelling samenwerken. Vooral in Ghana, Ethiopië, Kenia en Indonesië blijken publieke en private partijen elkaar goed te kunnen vinden.

Fonds Duurzaam Water: 30 miljoen

Hulporganisaties weten bedrijven al te vinden bij samenwerking in

Overheidspartijen, bedrijfsleven, hulporganisaties of

financiering en marktgericht denken. Andersom gaat de revolutie

kennisinstellingen die een partnerschap sluiten om een

minder snel. Vooral leveranciers van waterbehandelingsapparatuur

waterproject in een ontwikkelingsland te realiseren kunnen in

komen moeilijk los van de klassieke verkoop van hun producten. Veel

aanmerking komen voor een bijdrage tot 60% in hun kosten

Nederlandse watertechnologie is hightech en in ontwikkelingslanden

vanuit de regeling Fonds Duurzaam Water.

te duur in aanschaf. Maar zelfs de verkoop van goedkope

Het partnerschap moet bestaan uit ten minste één publieke

huishoudelijke waterfilters stuit op moeilijk te doorgronden culturele

instelling en een bedrijf. Daarnaast is

en locatiegebonden barrières.

betrokkenheid van een ngo of kennisinstelling verplicht. Van

Voor een succesvolle verkoop van Nederlandse

alle deelnemende partijen is ten minste één partij afkomstig uit

waterbehandelingsapparatuur in ontwikkelingslanden zijn

Nederland en één partij afkomstig uit het land waar de activiteit

volgens directeur Sjef Ernes van de stichting Aqua for All twee

voor is opgezet. De regeling geldt voor ruim zestig landen.

zaken belangrijk. Allereerst moet je beseffen dat er ook een

Voor 2014 is 30 miljoen euro beschikbaar en de sluitingsdatum is

gedragsverandering nodig is. Dit vraagt om een andere marketing.

30 juni 2014.

“De consument moet eerst overtuigd worden zijn spaarzaam geld uit

Meer informatie: www.rvo.nl

te geven aan sanitatie en veilig water. Dit moet vervolgens hand in hand gaan met het aanbieden van betaalbare producten en service.”

46

Mens in beeld

Directeur Joost Buntsma zoekt met Stowa antwoorden ‘op vragen van morgen en overmorgen’

‘Natuurlijk moeten wij eigenwijs zijn’ CV Joost Buntsma

1982 Afgestudeerd in civiele techniek, TU Delft

1983 Beleidsmedewerker, Provincie Zeeland

1985 Beleidsmedewerker - Plv. Afdelingshoofd, Provincie Noord-Holland

1991 Senior Beleidsmedewerker, Rijkswaterstaat, ministerie van Verkeer en Waterstaat

2001 Plv. hoofdinspecteur Inspectie Verkeer en Waterstaat, divisie Water i.o.

2002 Programmamanager DG(R)W, ministerie Infrastructuur en Milieu

2011 Secretaris Adviescommissie Water

2013 Directeur Stowa

47

mens in beeld

Niet lang na het afscheid van Willem-Alexander als voorzitter van de Adviescommissie Water (ACW) maakte ook secretaris Joost Buntsma een overstap. Hij is nu directeur van Stowa, het kenniscentrum van de waterschappen. ‘Ik was er na drie tellen uit.’

Door Olav Lammers Willem-Alexander stapte op als

handen uit de mouwen. Ik heb de

mogelijke ontwikkelingen verkent, ook

voorzitter en kort daarna vertrok u

waterschappen in mijn werkzame leven

als het resultaat onzeker is. We hebben

ook. Wat zegt dat over de ACW?

enorm zien veranderen, van zoals toen

een gezamenlijke uitdaging en ik wil ertoe

“Ha, Helemaal niets! Ik was al aan het

wel gezegd werd ‘boerenrepublieken’ naar

bijdragen dat de Stowa haar sterke positie

solliciteren, nog voor de Prins van Oranje

grote,professionele organisaties.”

behoudt.”

aanvaarden. Ik was op zoek naar een

U heeft ook bij provincies gewerkt.

Uw voorganger Jacques Leenen

andere uitdaging.”

Hoe bekijkt u de discussie om de

spreekt nog steeds over zijn ‘warme

waterschappen daar onder te

familie’. Hoe ervaart u Stowa?

Stowa zocht een ‘directeur met lef’.

brengen?

“Jacques heeft absoluut gelijk. Eerlijk

“Ja, en dan vraag je je direct af: ben ik er

“Het gaat alleen maar over geld en

gezegd was ik wel een beetje bang als

een met lef? Ik ben wel gewend om waar

efficiency. De discussie moet op basis

nieuweling binnen te komen in een relatief

nodig mijn nek uit te steken. Toen ik de

van argumenten gevoerd worden. Alles

kleine club waar iedereen al zo lang met

advertentie zag, dacht ik eerst even tot

mag ter discussie staan, maar wel op

elkaar samenwerkt, maar ik werd er direct

tien te tellen. Maar bij drie was ik er al

het moment dat je met een beter model

in opgenomen. Dat tekent de club.”

uit: dit is op mijn lijf geschreven. Omdat ik

kunt komen. Ik ken niet zo een-twee-drie

al geruime tijd op beleidsniveau werkte,

een beter model, ik zie bovendien een

zocht ik naar een andere functie in het

uitvoeringsorganisatie van de omvang van

water, een functie waarin ik voor de inhoud

een waterschap niet zo snel passen bij een

zou kunnen gaan en ook een beetje de

beleidsmatig georiënteerde organisatie als

bestuurlijke kant ervan kon verdedigen.

de provincie.”

aangaf dat hij ‘zijn nieuwe functie’ zou

Het werk gaat om innovatie, dus het is bijna altijd leuk. Ik kan mijn netwerk

Bent u dienstbaar en eigenwijs

inbrengen en dat ook verder uitbreiden.”

zoals Stowa zichzelf in de nieuwe strategienota ziet?

Kent u de waterschappen wel goed

“Ik doe pas mijn mond open als ik ook

genoeg?

dingen weet. Je mag altijd een tikkeltje

“Ik heb er nooit gewerkt, maar vanuit

eigenwijs zijn, vind ik, en voor Stowa is dat

al mijn functies wel met ze te maken

zeker belangrijk. Wij werken vraaggestuurd

gehad. Maar ken ik ze goed genoeg?

en moeten naast het oplossen van de

Eerlijk: nee. Maar dat ben ik nu dus aan

problemen van vandaag ook kijken naar

het leren en waarnemen. Qua cultuur

die van morgen en overmorgen. Dan

passen de waterschappen wel bij het

mogen we best eigenwijs zijn, in de zin

ministerie van Infrastructuur en Milieu:

dat je samen met de waterschappen

‘Ik heb de waterschappen enorm zien veranderen, van “boerenrepublieken” naar grote, professionele organisaties’

48

bedrijvenregister

CimPro BV Smederijstraat 2, 4814 DB Breda www.cimpro.com, cimpro@cimpro.com T:+31 76 5317788, F: +31 76 5317799 Waterbeheer, Telemetriesystemen, Telemetrie, Stedelijk waterbeheer, Rioolpompstations, Procesbesturingsinstallaties, Meet- & Regeltechniek, Energiebeheer, Bewakingssystemen, Automatisering

Deltares Postbus 177, 2600 MH Delft www.deltares.nl, info@deltares.nl T: +31(0)88 3358273, F: +31(0)88 3358582 Advisering, Delfstoffenwinning, Engineering, Funderingssystemen, Grondwater, Onderzoek, Regenwatermanagement, Stedelijk waterbeheer, Waterkeringen, Watermanagement

Enviro-Chemie bv Waarderweg 52c, 2031 BP Haarlem www.envirochemie.nl, sales@enviro-chemie.nl T: +31 23 5345405, F: +31 23 5345741 Membraantechnologie, MBR (Membraan Bio Reactoren), Flotatie-installaties en tanks, Emulsiesplitsers, Chemische waterbehandeling, Biologische reiniging grondwater/lucht, Afvalwaterbehandeling

Evides Industriewater Postbus 4472, 3006 AL Rotterdam www.evides.nl, sales@evides.nl T: +31 (0)10-2935172, F: +31 (0)10 - 2935980 Waterzuivering, Membraanfiltratie, Ionenwisselaars, IndustriĂŤle installaties, Drinkwatervoorziening, Afvalwaterbehandeling, afvalwaterzuivering, Proceswater, Industriewater, waterhergebruik

HKV lijn in water Postbus 2120, 8203 AC Lelystad www.hkv.nl, info@hkv.nl T: +31 (0)320 294242, F: +31 (0)320 253901 Watermanagement, Waterkeringen, Waterbeheer, Remote Sensing, Opleidingen, Ingenieursbureaus, Grondwater, GIS (Geografische Informatie Systemen), Gespecialiseerd advies, Advisering

Imbema Denso B.V. Nijverheidsweg 5-7, 2031 CN Haarlem www.imbemadenso.nl , info@imbemadenso.nl +31 (0)23 5172424 , +31 (0)23 5317433

I-Real BV Postbus 593, 7000 AN Doetinchem www.i-real.nl, info@i-real.nl T: +31 (0)314366600 F: +31 (0)314 363410 Watermanagement, Waterbeheer, Telemetrie, Stedelijk waterbeheer, Riolering, Regenwatermanagement, Meet- & Regeltechniek, Grondwater, Automatisering, Afvalwaterbeheer

Jongia N.V. James Wattstraat 8, 8912 AS Leeuwarden www.jongia.com, info@jongia.com T: +31582139715, F: +31582129787 Slibbehandeling, Procestechnologie, Procesindustrie, Mixers, Mengketels, Mechanische waterbehandeling, Biotechnologie, Beluchters, MBR, Anaërobe gistingssystemen, Afvalwaterbehandeling

Klay Instruments Nijverheidsweg 5, 7991 CZ Dwingeloo www.klay.nl, info@klay.nl T: +31 (0)521 591550, F: +31 (0)521 592046 Vloeistofniveau- /registreerinstrumenten, Sensoren, Niveaumeting, Meet/regel-/beveiligingsinstrumenten, Meet- & Regeltechniek, Flowmeters

Krohne Nederland B.V. Kerkeplaat 14, 3313 LC Dordrecht www.krohne.com , infonl@krohne.com +31 (0)78 630 6200 , +31 (0)78 630 6405 Watermetingen, Watermeters, Wateranalyse apparatuur, Procesindustrie, Niveaumeting, Meters, Meet- & Regeltechniek, Flowmeters

KSB Nederland B.V. Wilgenlaan 68, 1161 JN Zwanenburg www.ksb.com, infonl@ksb.com T: +31 (0)20 4079800, F: +31 (0)20 4079801 Waterpompen, Rioolwaterzuiveringsinstallaties, Proceswaterbehandeling, Pompen, Polderbemalingsinstallaties, Oppervlaktewater zuivering , Onderhoud en reiniging, Koelwaterbehandeling, Grondwater, Drinkwatervoorziening

Landustrie Sneek B.V. Pieter Zeemanstraat 6, 8600 AD Sneek www.landustrie.nl , info@landustrie.nl +31 (0)51 548 6888 , +31 (0)51 541 2398 Roosterreinigers, Rioolwaterzuiveringsinstallaties, Rioolpompstations, Pompen, Beluchtingssystemen, Afvalwaterbehandeling, Afvalwaterbeheer, Afvalwatertransport, afvalwaterzuivering, Polderbemalingsinstallaties

Metawater Co., Ltd. Europe Rep. Office Westerbachstrasse 32, D-61476 Kronberg im Taunus / Duitsland T: +49 617 3993126, F: +49 617 3993206 www.metawater.co.jp/eng, info-europe@metawater.com Filtratie, Membraanfiltratie, Membraantechnologie, Ozonisatieinstallaties, Waterbehandeling

NWP (Netherlands Water Partnership) Bezuidenhoutseweg 2, 2594 AV Den Haag www.nwp.nl, info@nwp.nl T: 070-3043700 , F: 070-3043737 Branche-organisaties, Watermanagement, Netwerkorganisatie

Logisticon Water Treatment B.V. Energieweg 2, 2964 LE Groot Ammers www.logisticon.com, water@logisticon.com T: +31 (0)184 608260, F: +31 (0)184 608280 Zware metalen verwijdering, Waterzuivering, Waterbehandelingsinstallaties, Waterbehandeling, Ultrafiltratie, Proceswaterbehandeling, Ontijzering, Omgekeerde osmose installaties, Mobiele drinkwaterinstallaties, Membraanfiltratie

Koppelingen, Hydrants, Flenzen, Fittingen, Corrosie preventiemiddelen, Controle apparatuur/systemen, Buis- en kabeldoorvoeringen, Afsluiters, Afdichtingen, Aanboortoestellen

Wilt u uw bedrijf ook beter profileren, mail dan naar adverteren@waterforum.net of bel 015 361 7433

49

bedrijvenregister

Nijhuis Water Technology Innovatieweg 4, 7007 CD Doetinchem www.nijhuis-water.com, info@nijhuis-water.com T: +31 (0) 314 749 049, F: +31 (0) 314 749 000 Waterbehandelingsinstallaties, Terugwinninginstallaties, Slibbehandeling, Flotatie-installaties en tanks, Afvalwaterbehandeling, Waterzuivering, Ozonisatie-installaties, Legionella - behandelingsapparatuur, Biogas installaties, Biologische afvalwaterzuivering

Ondeo Industrial Solutions Willem Barentszweg 4 , 5928 LM Venlo www.ondeo-is.nl, robin.vandervaart@ondeo-is.com T: +31 (0)6 136 55 664 F: +31 (0)77 3231230 Waterbehandeling, Ultrafiltratie, Proceswaterbehandeling, Ontzouting, Ontijzering, Ontharding, Onderhoud en beheer, Omgekeerde osmose waterbehandeling, Mobiele ontzoutingsinstallaties, Membraanfiltratie

ProMinent Verder B.V. Postbus 12, 3450 AA Vleuten www.prominent.nl, info@prominent.nl T: +31 (0)30 6779280, F: +31 (0)30 6779288 Chloordioxide installaties, Desinfectie/oxidatie installaties, Doseringsapparatuur, Drinkwaterbehandeling, Meet- & Regeltechniek, Ozonisatie-installaties, Pompen, Tanks, UV-bestralingsinstallaties, Waterbehandelingsinstallaties

Royal Haskoning DHV Postbus 1132, 3800 BC Amersfoort www.royalhaskoningdhv.com, info@rhkdhv.com T: +31 (0)88 3482000, F: +31 (0)88 3482801 Waterzuivering, Watermanagement, Vaarwegen, Stedelijk waterbeheer, Integraal Waterbeheer, Ingenieursbureaus, Hoogwaterbescherming, Havens, Engineering, Drinkwater-

Rood Wit Blauw watergroep (RWB) Ambachtstraat 20, 7609 RA Almelo www.rwbalmelo.nl, info@rwbalmelo.nl T: +31 54 6545020, F: +31 54 6545030 Aannemers, Apparatenbouw, Constructie, Demineralisatie, Drinkwaterbehandeling, Engineering, Filtratie, Oppervlaktewater zuivering, Projectbegeleiding, Toegepast onderzoek

Stichting PostAcademisch Onderwijs (PAO) Postbus 5048, 2600 GA Delft www.pao.tudelft.nl, info@pao.tudelft.nl T: +31 15 2784618, F: +31 15 2784619 Afvalwaterbeheer, Bouwmiddelen/materialen, Drinkwater Grondwater, Havens, Onderhoud en beheer, Opleidingen, Riolering, Waterbeheer, Waterkeringen

Wateropleidingen, Stichting Postbus 1410, 3430 BK Nieuwegein www.wateropleidingen.nl, info@wateropleidingen.nl T: +31 (0)30 6069400, F: +31 (0)30 6069401 Afvalwaterbeheer, Drinkwaterbehandeling, Drinkwatervoorziening, Legionella - beheersplan opstellen, Onderhoud en beheer, Opleidingen, Riolering, Stedelijk waterbeheer, Waterbeheer, Waterzuivering

Stowa Postbus 2180, 3800 CD Amersfoort http://www.stowa.nl, stowa@stowa.nl T: +31 (0)33 4603200, F: +31 30 2321766 Onderzoek, Voorlichting

Unie van Waterschappen Postbus 93218, 2509 AE Den Haag www.uvw.nl info@uvw.nl T: +31 70 3519751, F: +31 70 3544642 Voorlichting

VISSER waterbeheer De Beeringen 22, 6681 JH Bemmel www.visserwaterbeheer.com, steven@visserwaterbeheer.com T: +31 6 21206760 Waterschappen, Watermanagement, Waterbeheer, Ruimtelijke

Water Alliance Postbus 7560 , 8903 JN Leeuwarden www.wateralliance.nl, info@wateralliance.nl T: +31 (0)58 2849044 Waterzuivering, Watermanagement, Waterbehandeling, Netwerkorganisatie, Branche-organisaties, Afvalwaterbehandeling

Koninklijk Nederlands Waternetwerk Binckhorstlaan 36, 2516 BE Den Haag http://www.waternetwerk.nl, info@waternetwerk.nl T: +31 70 3222765 Afvalwaterbeheer, Netwerkorganisatie, Oppervlaktewater zuivering, Proceswaterbehandeling, Rioolwaterszuiveringsinstallaties, Vakbladen, Waterbehandeling, Waterbeheer, Watermanagement, Watervoorziening

Wetsus

Xylem Water Solutions Nederland B.V. Pieter Zeemanweg 240, 3316 GZ Dordrecht www.xylemwatersolutions.com/nl , xylemwatersolutionsnl@xyleminc.com T: +31 (0)78 6548400, F: +31 (0)78 6510936 Waterbehandelingsinstallaties, UV-bestralingsinstallaties, Scada, Rioolpompstations, Pompen, Ozonisatie-installaties, Onderhoud en beheer, Desinfectie/oxidatie installaties

behandeling

Ordening - Interactieve planvorming, Overheid, Organisaties, Oppervlaktewaterinname, Ingenieursbureaus, Freelancers, Advies- en ontwerpbureaus

A Division of Watts Water Technologies Inc.

Watts Industries Netherlands bv Postbus 98, 6960 AB Eerbeek www.wattsindustries.nl, info@wattsindustries.nl T: +31 (0)313 673750 F: +31 (0) 313 652073 Sanitaire en drinkwaterinstallaties, Ontluchters, Meet- & Regeltechniek, Legionella - installatietechniek, Kleppen, Gietijzeren appendages, Flowmeters, Buissystemen, Afsluiters

Postbus 1113, 8900 CC Leeuwarden www.wetsus.nl, info@wetsus.nl T: +31 (0)58 2843000 F: +31 (0)58 2843001 Toegepast onderzoek, Sensoren, Proceswaterbehandeling, Onderzoek, Milieutechnologie, Membraantechnologie, Membraanbioreactor - kenniscentra, Drinkwaterbehandeling, Biotechnologie, Afvalwaterbehandeling

Wilt u uw bedrijf ook beter profileren, mail dan naar adverteren@waterforum.net of bel 015 361 7433

50

column door Jac van Tuijn

Britse scenario’s in Nederland Zes weken stond het poldergebied ten zuiden van Bristol al onder

maatregelen als daarmee 8 pond schade kan worden voorkomen.

water, toen Londen zich ermee ging bemoeien. Met een spijkerharde

Zo'n norm leidt er automatisch toe dat steden beter beschermd

aanval op de Labour-gezinde directeur Chris Smith van het

worden dan het platteland.

Environment Agency schudde het conservatieve parlementslid Ian Liddell-Grainger de nationale politici wakker: het milieuagentschap

Verafgelegen, verwaarloosd en vergeten

zou te veel zijn oren laten hangen naar de ecologen in de eigen

In Nederland is waterveiligheid de laatste decennia nauwelijks een

organisatie en zich te weinig bekommeren om de waterveiligheid. Zo

politiek beladen onderwerp geweest, tenminste niet op landelijk

gaat het altijd: na een waterramp wordt gewezen naar de geringe

niveau. Zonder enig mankeren stemde de Tweede Kamer in met

daadkracht van de autoriteiten.

verhoging van het nationale waterveiligheidsbudget tot 1 miljard euro per jaar. Maar toch, hoe zouden wij reageren als bijvoorbeeld

Waterveiligheid is eigenlijk niet zo ingewikkeld. Lokale water-

dunbevolkt gebied in Groningen zou overstromen? Waarschijnlijk

autoriteiten weten maar al te goed wat de zwakke schakels zijn

klinkt dan ook scherpe kritiek dat er te weinig aandacht is voor de

en de plannen om die aan te pakken liggen klaar. Het probleem zit

‘verafgelegen, verwaarloosde en vergeten’ gebieden.

in de politieke afwegingen met andere belangen. Uiteraard gaat het dan om het toekennen van voldoende financiële middelen.

Zijn die Britse scenario’s ondenkbaar voor Nederland? Niet helemaal.

Maar minstens zo belangrijk is de besluitvorming in de ruimtelijke

In september komt namelijk deltacommissaris Wim Kuijken met een

ordening. Lokaal verzet door steden, bedrijven, natuurorganisaties

voorstel voor een nieuw normstelsel voor waterveiligheid. De normen

en boeren blijkt over de hele wereld verlammend te werken.

zullen – anders dan de huidige – gebaseerd zijn op de mogelijke gevolgen van een overstroming. Op het risico: het aantal mogelijke

Vooral het platteland kreeg de klap

slachtoffers, de potentiële schade en de economische ontwrichting.

Ondanks de niet aflatende regenval en de opeenvolgende

Als het voorstel van de deltacommissaris wordt overgenomen, zullen

zuidwesterstormen die in het Kanaal van Bristol meerdere keren

ook Nederlandse stedelingen in de toekomst meer bescherming

extreem hoogwater veroorzaakten, bleven steden als Bridgwater

krijgen dan bewoners van het platteland. Hoe gezegend we in

en Taunton gespaard. In voorgaande jaren waren die steden ook

Nederland ook mogen zijn met onze apolitieke cultuur als het gaat

onder water gelopen, waarna het Environment Agency maatregelen

om waterveiligheid, dit is mijns inziens wel een pittig debat waard.

heeft getroffen. De steden bleven dit jaar droog, maar de kleine

Het kan toch niet zo zijn dat we keringen gaan bouwen die een stad

plattelandsdorpjes en de boeren kregen het water te verwerken.

drooghouden en een plattelandsdorp laten onderlopen.

Waarom worden stedelingen beter beschermd dan mensen op

Jac van Tuijn is oud-hoofdredacteur en medeoprichter van

het platteland? In Engeland is dit gevolg van het belang van de

WaterForum Online. Hij werkt nu als freelance journalist en

verzekeraars. Die dringen bij de Britse overheid aan op de ‘norm

moderator, met name op het gebied van (internationaal)

van 1:8’: de regering moet 1 Britse pond uitgeven aan preventieve

watermanagement.

Hoe zouden wij reageren als dunbevolkt gebied in Groningen overstroomt?

Kent u ons bedrijvenregister Uw bedrijf op ĂŠĂŠn van de best bekeken sites in de waterwereld met 46.000 pageviews per maand en een wekelijkse nieuwsbrief naar 8.000 waterprofessionals

www.waterforum.net

LOGISTICON WATER TREATMENT

Demiwater

Afvalwater

DÉ SPECIALIST IN WATERBEHANDELING!

Koelwater

Olie/Water separatie

Condensaat polishing

Een zuivere samenwerking Welke vorm van waterbehandeling u ook wenst, Logisticon levert u: Klant specifieke installaties Ontwerpen in 3D Procesontwerp en Werktuigbouw/Elektrotechniek in één hand Optie huur (pilot)installatie Bel of mail gerust en maak gebruik van onze expertise in water.

Logisticon Water Treatment b.v.

Postbus 38, 2964 ZG Groot-Ammers, Nederland Telefoon: +31 (0) 184 - 60 82 60 Website: www.logisticon.com