Waterforum 3 2014

Nieuwe watertechnologie bij PWN

Integraal waterprogramma in Taiwan

10de jaargang / nummer 3 / september 2014 / â‚Ź12,50

Waterpartijen moeten samenwerken om deltabeslissingen uit te voeren

COLOFON

WaterForum Magazine is een uitgave van:

Burgemeester Pabstlaan 10/B2 2131 XE Hoofddorp 015-3617433 Doelgroep Midden en hoger technisch, financieel, commercieel en algemeen management binnen de watertechnologie en deltatechnologie en de toeleverende sectoren.

Directie Mark van Waadenoijen Kernekamp Uitgever Sandra Alberts Hoofdredactie Jaap Groot, redactie@waterforum.net Met medewerking van Jeroen Bezem , Loes Elshof, Olav Lammers, Esther Rasenberg, Jac van Tuin en Arjan Veering.

Eindredactie: Marchien Kuijken en Sandra Meulenbelt Secretariaat 015-3617433, secretariaat@waterforum.net Verkoop Mooijman Marketing & sales 070-3234070 adverteren@waterforum.net WaterJobForum 015-3617433, info@waterjobforum.nl Vormgeving Novaforum Studio Abonnementenadministratie WaterForum Magazine wordt op aanvraag en tegen betaling van abonnementsgeld (€ 49,95) toegestuurd aan relevante doelgroepen. Prijs van losse nummers bedraagt € 12,50. Aanvraag en/of adresmutaties via secretariaat@waterforum.net Leveringsvoorwaarden Op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van NovaForum Business Media BV zijn van toepassing de voorwaarden die zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel Haaglanden.

Copyright NovaForum Media BV, 2014. Auteursrecht op inhoud en vormgeving zijn voorbehouden aan de uitgever.

Gehele of gedeeltelijke overname van artikelen uit WaterForum Magazine is slechts toegestaan met bronvermelding en na schriftelijke toestemming van de uitgever.

Bij het aanpassen van de normen gaan we niet over één nacht ijs Minister Schultz van Haegen gaf aan Waterforum een openhartig interview over de Deltabeslissingen.

De belangrijkste veranderingen hierbij gaan over de introductie van nieuwe normen en de uitwerking van meerlaagsveiligheid.

18

14

Lokaal samenwerken aan meerlaagsveiligheid, kans of kater?

Partijen moeten samenwerken om de doelstellingen van de minister te bereiken. Hoe kijken gemeenten, waterschappen en bedrijven tegen deze nieuwe manier van werken aan?

21

Slachtofferreductie moet meer aandacht krijgen In het waterveiligheidsbeleid is onvoldoende aandacht voor het beperken van slachtoffers en maatschappelijke ontwrichting bij een overstroming. Willem Ligtvoet (PBL) legt uit wat de overheid kan doen om het aantal slachtoffers te

verminderen.

Satisfied with the Performance of Your Water Infrastructure?

Plan intelligently, improve operations, and make optimal renewal decisions with Bentley software.

Bentley’s fully-integrated water and wastewater software solution addresses the needs of owner-operators and engineers who manage the urban water infrastructure lifecycle, while saving design, project, and operating costs, reducing disruption risks, and lengthening the life of the infrastructure.

THE YEAR IN INFRASTRUCTURE 2014 CONFERENCE NOVEMBER 4 - 6, 2014 HILTON LONDON METROPOLE LONDON, UK

Isn’t it time you learned how Bentley can help improve the performance of your city’s water infrastructure?

www.bentley.com/NL/Water © 2014 Bentley Systems, Incorporated. Bentley and the “B” Bentley logo are registered trademarks of Bentley Systems, Incorporated or one of its direct or indirect wholly owned subsidiaries. Other brands and product names are trademarks of their respective owners.

redactioneel

25

Veiligheid voor iedereen?

Iedereen in Nederland dezelfde (water)veiligheid, dat is de opzet van de Deltabeslissingen waarin nieuwe normen en

Samenwerken is geen sprookje

meerlaagsveiligheid de hoofdrol spelen. In een uitgebreid

Hetty Klavers, dijkgraaf Zuiderzeeland, gaat in op de

onderwerpen. Belangrijk bij het uitvoeren van de Delta-

mogelijkheden en moeilijkheden van samenwerken met andere

beslissingen is de samenwerking met andere partijen.

partijen.

Waterforum vroeg dan ook aan gemeenten, waterschappen

37 38

Cyber Security moet risico’s voorkomen

De dreiging van cybercriminaliteit bij (drink)waterbedrijven is groot. Wat kunnen (en moeten) bedrijven

hier tegen doen.

en openhartig interview gaat minister Schultz in op deze

en bedrijven hoe zij die samenwerking zien. Dat resulteerde in opvallende uitspraken. Hetty Klavers, dijkgraaf van Zuiderzeeland, vat de taak kernachtig samen: “veiligheid voor iedereen voor een betaalbaar bedrag, dat is voor alle partijen een duidelijke missie en die kunnen en moeten we dan ook met elkaar realiseren.” Rudy Stroink, (water) adviseur, is echter niet enthousiast over een samenwerking

Opschalen van veelbelovende technieken is onze specialiteit geworden.

van veel partijen die niet elkaars ’taal’ spreken. “Dat al die

PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland heeft voor de

wel mogelijkheden. “In het Deltaprogramma zijn zaken

derde keer een wereldprimeur. Aan directeur Martien

heel helder gemaakt en de klimaat- en wateropgaven

den Blanken de vraag hoe hij dit toch voor elkaar krijgt.

zijn concreet en inzichtelijk. Hierdoor wordt het, ook

partijen mogen meedenken leidt tot enorme vertraging. Het wordt alleen maar gecompliceerder en minder transparant”, zo stelt hij. Daarentegen ziet Kees Jan de Vet van de VNG

voor gemeenten, eenvoudiger om samen de benodigde

42

Afvalwaterbehandeling in de industrie is geen sinecure

maatregelen te nemen .” Hoe Nederlandse bedrijven tegen de samenwerking aankijken komt in het interview met Frank Cammaert naar voren en Jac Tuin kijkt in zijn column kritisch

Frank Cammaert, directeur bij het jubilerende bedrijf

naar samenwerkingsmogelijkheden in het buitenland. Om

Logisticon, over technologische toegevoerde waarden

nieuwe mogelijkheden te onderzoeken ging Arjan Veering

bij nieuwe business.

voor WaterForum naar Taiwan en sprak daar over de waterproblemen, de waterveiligheid en de mogelijke samenwerking met Nederland.

Tot slot komt er in dit magazine ook een onderbelicht

Verder in dit nummer

onderdeel van waterveiligheid aan de orde. Marcel Jutte gaat in op de cyber security. Een verhaal waaruit blijkt dat (cyber)

7

Column Jac van Tuijn: ‘Keringen en zuiveringen aan de man brengen’ veiligheid voor iedereen toch nog niet zo eenvoudig is.

8

Actueel

10

Agenda

34

Mens in Beeld: Herman Havekes (UvW/WGC)

Jaap Groot Hoofdredacteur WaterForum Magazine

T +31 (0)10 284 11 20 | uw@econosto.com | www.econosto.nl

7

column door Jac van Tuijn

Keringen en zuiveringen aan de man brengen Deze mobiele waterkering is veel goedkoper dan die, zei iemand tegen mij bij de heropening van de proefsite Flood Proof Holland eind juni in Delft. Hij liet een ontwerptekening zien. Ik kon zo een-tweedrie geen wijs uit zijn tekening en antwoordde wat oppervlakkig. Uit zijn reactie klonk een teleurstelling. Ik was duidelijk de zoveelste die zijn vindingrijkheid niet begreep. Ik probeerde nog uit te leggen dat er in Nederland – vanwege de goede staat van onze permanente keringen – nu eenmaal weinig belangstelling bestaat voor tijdelijke keringen en dat hij zich beter op het buitenland kon richten. Net als zijn tekening bij mij, zag ik dat mijn opmerking niet bij hem beklijfde.

Het voorval illustreert dat uitvinden en verkopen twee heel verschillende professies zijn. In de Nederlandse watersector wordt daar weinig bij stilgestaan. Een slimme innovatie wordt verondersteld zichzelf te verkopen. Zo werkt het niet. Zeker niet in de sterk gereguleerde watermarkt. Het aan de man brengen van waterbouw en zuiveringsinstallaties is een keiharde business. Zeker in het buitenland waar de belangen niet altijd even duidelijk zichtbaar zijn.

Opvallend is daarom dat de Nederlandse watersector in het buitenland grensverleggend bezig is met het aan de man brengen van keringen en zuiveringen. We kunnen natuurlijk blijven klagen over Chinezen die onze watertechnologie namaken, over onoverkomelijk protectionisme, en over de super lage inschrijvingen van buitenlandse bouwbedrijven en adviesbureaus. Maar je kunt ook creatief zijn en nieuwe wegen bewandelen.

Bij een groeiend aantal buitenlandse waterprojecten is de Nederlandse watersector op een heel andere manier betrokken geraakt. Niet vanuit de verkoop van een product of een dienst via een vakbeurs, via een lokale agent, of via een tender, maar via een consortium dat inspeelt op een concrete marktvraag. Niet via een propositie voor een dure high-tech waterbehandelingsinstallatie maar voor een lokale onderneming met een rendabele watervoorziening die aansluit op de lokale behoefte.

Ook de waterbouw werkt met een nieuwe manier van marketing waarbij de alternatieve financiering een belangrijke rol speelt. Zo hebben we in Jakarta voorgesteld om de broodnodige aanleg van een waterkering te koppelen aan een landwinningproject. De verkoop van de nieuwe grond kan worden gebruikt om de bouw van de waterkering te bekostigen. Ook het concept van' Ruimte voor de rivier'

met multifunctioneel ruimtegebruik wordt internationaal aan de man gebracht met het idee dat mooi vormgegeven waterfronts heel lucratieve bouwprojecten kunnen zijn.

Steeds meer Nederlandse waterbedrijven slagen erin vernieuwende buitenlandse samenwerkingsvormen te vinden waarbij de lokale dienstverlening centraal staat. Een probleem bij deze nieuwe vormen is de aanbesteding door de opdrachtgever. Die is voor dit soort breed opgezette infraprojecten vaak nog klassiek. Buitenlandse overheden of instituties tenderen het project op een klassieke manier, gericht op een specifiek product of constructie en niet op de functionaliteit. En als dat al wel het geval is dan zijn er bepalingen die de lokale concurrentie op voorsprong zet.

De veel directere manier van marketing past wel bij Nederland.

Eigenwijs, gedurfd maar inhoudelijk goed onderbouwd De wedstrijd 'Rebuild by design' in New York is hiervan een goed voorbeeld. De Amerikaanse overheid vroeg nieuwe ideeën die New York klimaatbestendiger kunnen maken. Nederland was mede-initiator van de wedstrijd en zo’n twintig bedrijven namen zeer succesvol deel. De Amerikaanse overheid wil nu een aantal projecten realiseren en de Nederlandse bedrijven zijn – door de wedstrijd – nu nauw bij de voorbereidingen betrokken. Of de Nederlandse bedrijven er daadwerkelijk in zullen slagen de projecten binnen te halen, valt nog te bezien. De lokale concurrentie is erg groot. Zeker is wel dat het gezamenlijk optrekken vanuit Nederland, onze bedrijven zeer kansrijk heeft gemaakt.

Het is goed te zien dat Nederland op de sterk concurrerende buitenlandse watermarkt grensverleggend bezig is met het aan de man brengen van waterbouwprojecten en waterzuiveringen. Naast de klassieke bouw van sec nieuwe harde infrastructuur ontstaat langzaam ook vraag naar pure dienstverlening en ondernemerschap als een passend antwoord op de concrete marktvraag.

Als je binnen de landsgrenzen kijkt, zou zo’n marktbenadering ook wel eens de crux kunnen zijn voor de zo begeerde samenwerking in de waterketen. Minder beleid, minder Haagse politiek, en meer klantgerichtheid en dan komt het - naar buitenlands voorbeeld - met die samenwerking vanzelf wel goed. Maar dit terzijde. S Jac van Tuijn is oud-hoofdredacteur en medeoprichter van WaterForum Online. Hij werkt nu als freelance journalist en moderator, met name op het gebied van (internationaal) watermanagement. www.kkwekwwekbewb.nl Meer columns van Jac www.kkwekwwekbewb.nl

www.waterforum.net/jacvantuijn www.kkwekwwekbewb.nl

8

actueel

Primeur bij 'Deltas in times of climate change' De Nederlandse delta approach is wereldwijd bekend. Maar hoe pas je die approach wereldwijd toe? Binnen het programma Water Mondiaal wordt al enkele jaren gewerkt aan structurele partnerships met deltalanden in de hele wereld. Op basis van die samenwerking heeft men de 'building blocks' voor een delta approach samengesteld. Deze 12 building blocks brengen alle randvoorwaarden in kaart die nodig zijn om de waterissues en leefbaarheid in een deltagebied aan te pakken. Ze zijn zo

opgesteld dat ze in alle gebieden toe te passen zijn, ontwikkeld on niet ontwikkeld, ruraal of urbaan. Op de conferentie Delta's in times of climate change' (eind september, Rotterdam) worden de building blocks voor het eerst gepresenteerd. Aan de hand van de situatie in verschillende deltalanden (Jakarta, Vietnam, Mozambique, etc) wordt steeds de toepassing van een 'building block' besproken door lokale en internationale stakeholders. www. climatedeltaconference2014.org

Wettelijk verankeren van de watertoets Voor het daadwerkelijk waterrobuuster maken van Nederland is een minder vrijblijvende aanpak noodzakelijk, stelt de Adviescommissie Water (AcW) in het Advies Meerlaagsveiligheid dat begin juli aan minister Schultz is aangeboden. Daarom pleit de commissie voor het blijvend wettelijk verankeren van de watertoets en voor het opstellen van specifieke bouwregelgeving in kwetsbare gebieden.

De Adviescommissie Water komt in het Advies Meerlaagsveiligheid met concrete aanbevelingen voor een waterrobuuste aanpak. De commissie signaleert dat er ook nadrukkelijk aandacht moet komen voor de herstelfase na een overstroming en de mate van ontwrichting die daarmee gepaard gaat. Die herstelfase is nu nog onderbelicht. Meer kennis ontwikkelen over de gevolgen van een overstroming, en het daarvoor opstellen van handreikingen en stimuleringsmaatregelen zijn, volgens de commissie, goede eerste stappen.

Eigen verantwoording Zo zouden burgers en bedrijven zelf kunnen bijdragen aan het beperken van gevolgen, door bijvoorbeeld ICT voorzieningen niet in kelders te plaatsen. De AcW vindt dat er daarnaast resultaatseisen aan de

Gespot online

Rembrandt water Anke Mastenbroek voorzitter van Rembrandt water geeft in een interview met Waterforum online een update van het vorig jaar verschenen rapport ‘Expanderen op de internationale markt van geïntegreerde contracten’ . Rembrandt Water concentreert

rampenbeheersing gesteld moeten worden.

Zij stelt voor om een vorm van visitatie bij de veiligheidsregio’s te introduceren om ze te helpen bij het maken van rampenplannen voor overstromingen.

De duur van een overstroming en de maatschappelijke gevolgen zijn per gebied verschillend. Zo zal in de IJsselvallei het water na een overstroming vrij snel weer verdwijnen, terwijl in diepliggende polders zoals Flevoland het water vele maanden in het gebied zal blijven staan. Dat heeft enorme consequenties voor heel Nederland.

Die gevolgen moeten bepalend zijn voor maatregelen om bestaande bebouwing meer waterrobuust te maken en voor de afweging waar wel en niet wordt gebouwd. www.waterforum.net/acw

zich nu met name op concrete projecten.

Daarbij ligt de nadruk op geïntegreerde opdrachten: design, build, & operate. “De exploitatiekennis van de publieke bedrijven geeft een meerwaarde en samenwerking vergroot onze kansen op het internationale toneel”, zo stelt Anke Mastenbroek. www.waterforum.net/interviews

9

actueel

Deltaprogramma voor innovatie Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) wil in het nieuwe Deltaprogramma meer projecten die als vliegwiel kunnen dienen voor innovatie en internationale handel.

Het PBL stelt voor een ontwerp-competitie te houden naar het voorbeeld van ‘Rebuild

by Design’, een Amerikaanse competitie die onlangs plaatsvond naar aanleiding van de superstorm Sandy.

PBL-directeur Maarten Hajer pleit in een brief aan de Minister van Infrastructuur en Milieu voor verbreding van de inzet van het Deltaprogramma. Een toekomstgerichte delta is meer dan enkel een waterveilige delta. Het PBL constateert dat Nederland op dit moment vooral furore maakt met iconen uit de periode van vóór het Deltaprogramma: Ruimte voor de Rivier, de Zandmotor, de nieuwe Boulevard van Scheveningen. Er is nu onderzoek nodig naar wat de iconen van het nieuwe Deltaprogramma zouden kunnen zijn. De Multikering Katwijk is een kleinschalig voorbeeld van een dergelijke icoon.

Verbreding Het Deltaprogramma richt zich niet alleen op waterveiligheid en zoetwater, maar wil ook maatschappelijk meer betekenen. Het PBL constateert dat ondanks alle pogingen in de praktijk van het waterbeheer de sectorale en technische invalshoek vaak nog domineert.

Er spelen echter meer vraagstukken. Hoe zorgen we voor een ecologisch gezonde delta die ons blijvend een goede kwaliteit water biedt? Hoe zorgen we voor een optimale benutting van waterwegen? Hoe kunnen we onze steden, natuur- en landbouwgebieden optimaal inrichten met het oog op (piek) wateroverschotten en -tekorten? www.waterforum.net/pbl

Erfafspoeling beter regelen Er lijkt in de praktijk veel winst te behalen op gebied van erfafspoeling als waterschappen, gemeenten en bedrijfsleven op het goede moment een duidelijke en eenduidige boodschap brengen. Dat is de uitkomst van het praktijknetwerk 'Erven voor de toekomst', waarin afgelopen twee jaar vier melkveehouders die een nieuw erf gingen aanleggen werden gevolgd.

Er is sprake van erfafspoeling als perssap, (drijf)mest en vervuild hemelwater rechtstreeks vanaf het verharde boerenerf afstroomt naar het oppervlaktewater.

Hierdoor verslechtert de waterkwaliteit op lokaal niveau. Ondernemers willen vooral duidelijkheid. Eerder contact tussen ondernemer, gemeente en waterschap (of

omgevingsdienst) is dan ook wenselijk.

Betrokken zijn bij plannen vooraf kan later bij de handhaving tijdbesparend werken. Het moet dan wel bekend zijn dat een ondernemer plannen heeft.

Uitwisseling met de gemeente, waar vaak de eerste vergunningsaanvragen binnenkomen, zou daarbij kunnen helpen. Maar de ondernemer kan natuurlijk ook zelf aan de bel trekken bij gemeente en waterschap.

De resultaten van het project zijn gebundeld in een brochure die via gemeenten, waterschappen, omgevingsdiensten, en adviseurs verspreid kan worden. Hierin is een stappenplan opgenomen voor de ondernemer. www.goedboerenerf.nl

Bescherming tegen antibioticaresistentie UMCG en Wetsus hebben een Letter Of Intent getekend om samen te onderzoeken hoe waterzuivering kan worden ingezet in de strijd tegen antibioticaresistentie. Waterzuiveringssystemen spelen een rol in het tegengaan van de verspreiding van bacteriën die

resistent zijn tegen de huidige antibiotica.

De rol van de watercyclus in de verspreiding van resistente bacteriën terug naar de mens maakt deel uit van een nieuwe, sectorenoverstijgende samenwerking. www.waterforum.net/persbericthen

10

actueel

Waterforum Online het laatste nieuws uit de watersector met mobiele applicaties, dossiers en een makkelijk doorzoekbaar archief.

www.waterforum.net

Faalmechanisme piping vormt veiligheidsrisico Promovendus Timo Schweckendiek (Deltares/TU Delft) heeft een afwegingskader opgesteld dat beslissers in staat stelt om om investeringen in dijken en faalkansen, zoals piping, tot elkaar te verhouden.

Wanneer is een dijk veilig genoeg? Onder het motto ‘monitoren en/of versterken?’ bogen verschillende deskundigen zich deze zomer over de vraag wat te doen met waterkeringen die niet aan veiligheidsnormen voldoen.

De bijeenkomst stond in het teken van het afgeronde promotieonderzoek van Schweckendiek naar het terugdringen van onzekerheden over piping. Uit recent onderzoek is gebleken dat het faalmechanisme piping een serieus veiligheidsrisico vormt. In het verlengde van nieuwe veiligheidsnormen, in het kader van het Deltaprogramma 2015, vergen met name in het rivierengebied gelegen dijken extra maatregelen die tegelijk duurzaam en efficiënt zijn. Ofwel, welke kosteneffectieve aanpak zorgt voor voldoende bescherming? Uitkomsten van modelberekeningen worden echter omgeven met onzekerheden, niet in het minst als gevolg van gebrekkige kennis van de ondergrond.

Gespot online

Afwegingen maken Hoewel maximale proefbelastingen van dijken niet aan de orde zijn, is het volgens Timo Schweckendiek heel goed mogelijk om in situ-informatie, 'gegevens uit het veld', over faalmechanismen van waterkeringen te vergaren. Tijdens en na een hoogwater kun je aan landzijde gevallen van zandmeevoerende wellen of piping onderzoeken. Of waarnemen dat deze zich niet voordoen, tegen de verwachting in. Grondonderzoek geeft een beeld van de grondgesteldheid ter plekke. “De vraag is vooral hoeveel informatie je nodig denkt te hebben om vast te kunnen stellen of sprake is van een acceptabele kans op overstroming.”

Een vraag die, merkt hij op, in lijn is met de probabilistische benadering van waterveiligheid die het Deltaprogramma voorstaat: besluitvorming op basis van aanvaardbare overstromingskansen. Schweckendiek heeft daartoe een afwegingskader opgesteld.

Worden investeringen in grondonderzoek of monitoring terugverdiend door te besparen op dijkversterkingen? De voorbeelden in zijn onderzoek suggereren van wel. Waarmee een belangrijk instrument voor besluitvorming voorhanden lijkt te zijn. www.waterforum.net/piping

‘Water Innovation Support’ for SMEs’ Op donderdag 25 september 2014 vindt het Business Forum ‘Water Innovation Support for SME’s ‘ plaats. De samenwerkende Water Partnerships in Europa organiseren het forum. Centraal staan barrières die MKB’ers ervaren bij het op de markt brengen van (innovatieve) producten en diensten en de manier waarop deze overkomen kunnen worden. Ook is er aandacht voor de mogelijkheden die Europese samenwerkingen met zich meebrengen en de ondersteuning die nationale Water Partnerships in Europa kunnen bieden. Dit onder meer vanuit de Action Group die binnen het European Innovation Partnership on Water (EIP/W) is opgericht. MKB’ers, onderzoeksinstellingen en financiële instellingen zijn van harte uitgenodigd om deze sessie bij te wonen.

Locatie: Business Forum Room 1, IWA World Water Congress & Exhibition Lissabon. www.nwp.nl/nieuws

Nominatie ICT oplossing Waterschapshuis Een ICT-oplossing van het Waterschapshuis voor verbeterd management voor de Nederlandse dijken maakt kans op de Public Procurement of Innovation Award. Dit is een Europese prijs voor innovatieve aanbestedingsprojecten. De prijsvraag maakt onder-

deel uit van het Procurement of Innovation Platform. De winnaar van de PPI Award wordt tijdens de EcoProcura conferentie in Gent bekend gemaakt. Deze conferentie vindt plaats van 24 tot 26 september. www.pianoo.nl

Programma:

10.00-12.30 uur

MAINPORT WATERTOUR. Excursie naar de Tweede Maasvlakte

12.30-13.30 uur

Uw lunch wordt geserveerd op de SS ROTTERDAM

13.30-15.00 uur

MARKTKANSEN VOOR AFVALWATER, HERGEBRUIK EN GRONDSTOFFEN

15.00-15.30 uur

Koffiepauze

15.30-16.15 uur

THE WATER ALLIANCE STIMULATION AWARD 2015 In korte pitches tonen de genomineerden hun innovaties aan u

www.wateralliance.nl/wis 16.15-17.15 uur PRAKTIJKCASES UIT DE WATERSECTOR Nieuwe technologieën in de watersector

17.15 uur

Borrel en gelegenheid voor een kijkje op het schip

Gespreksleider Hein Molenkamp,

dinsdag 18 november 2014

Water Alliance.

Sprekers:

Het grote jaarcongres van Waterforum Media vindt dit jaar plaats in het hart van haven en

Professor Cees Buisman,

industrie in Rotterdam.

Wetsus.

De hoofdthema‘s zijn: Nieuwe markten en -technologieën in de watersector.

Maurice Luijten,

U wordt ontvangen op het cruiseschip de SS ROTTERDAM op Katendrecht in Rotterdam.

Rijksdienst voor Ondernemend Nederland.

Het congres start met een excursie per touringcar(s) naar de tweede Maasvlakte. Onder

Lennart Silvis,

deskundige leiding krijgt u zicht op de gigantische nieuwe infrastructuur voor havens,

Netherlands Water Partnership.

industrie en energie, zoals ook de aanleg van de APMT- en DP World terminals.

Dirk Van der Stede, Vlaams Kenniscentrum Water.

Egbert de Jong, Ondeo Industrial Solutions.

Organisatie: Sandra Alberts en Wolter Brinks Congresredactie WATERFORUM

Datum en locatie: Dinsdag 18 november 2014 Stoomschip SS ROTTERDAM

Jonathan Clement,

Waternet.

De kosten, korting en voorwaarden: De deelnamekosten aan het Waterforum jaarcongres bedragen € 295,00 excl. BTW. Abonnees van Waterforum Media mogen inschrijven met 10% korting.

Na uw inschrijving ontvangt u een bevestiging en factuur.

Vrije annulering tot 2 weken voor het congres is mogelijk.

Voor een uitgebreid programma en

Inschrijving:

PWN Technologies.

Jacqueline de Danschutter,

onderwerp sprekers zie:

www.waterforum.net/congres

www.informaxx.eu/waterforum-2014 www.waterforum.net/congres

12

21-26 September IWA World Water Congress & Exhibition 2014 Leaders in business, civil society and government consider the lack of water security as one of the top global risks. A risk of both high impact and high

agenda

likelihood, effecting human health, global supply chains, regional stability and economic performance. The challenge for the water sector and water professionals is to turn this risk into an opportunity and create benefits well beyond the water sector. How to do this will be central to the IWA World Water Congress and Exhibition.

(Foto: Eric Fecken)

Organisatie: The International Water Association (IWA)

24-26 september Deltas in times of climate change II

Locatie: Lissabon

Floods in Bangkok and the Thames delta, salt intrusion in Egypt

30 september – 3 oktober World of Technology & Science

and Bangladesh: these are just some examples of rising risks to deltas and delta cities driven by climate change. Action is

www.iwa2014lisbon.org

required now. Exchanging scientific knowledge, lessons learned and best practices is vital. This conference will make that hap-

Door het samenvoegen van twee technologiebeurzen: HET Instrument en

pen.

Industrial Automation & Drives is de vakbeurs World of Technology & Science ontstaan.

Organisatie: VDutch Research Programme Knowledge for

Deze bestaat uit vier werelden: World of Automation, World of Laboratory,

Climate, the City of Rotterdam, the Ministry of Infrastructure

World of Motion & Drives en World of Electronics.

and the Environment and the Ministry of Foreign Affairs

Elke wereld biedt eigen seminars en beursprojecten aan, zodat bezoekers zich

Locatie: Rotterdam

op hun eigen gebied kunnen laten informeren en inspireren op het gebied van

www.climatedeltaconference2014.org

technologie.

Organisatie: FEDA & FHI

6-7- oktober

Wetsus Congress 2014 From Knowledge to Business The first day will focus on the theme “From Knowledge to

Locatie: Jaarbeurs, Utrecht

http://wots.nl/

En verder: 18 september

Masterclass : Publiek Private Integratie

On the second congress day is presenting high quality scientific

25 september

SIKB Jaarcongres - De ultieme tango

sessions about recent developments in the international field

25 september

Mini- en maxi cursussen

of water treatment technology.

2 oktober

Dag van de omgevingswet

2 oktober

Symposium : Waterkwaliteit op de kaart

Locatie: Leeuwarden

23 oktober

Aquarama Trade Fair

www.wetsus.nl/home/calendar/congres-2014

30 oktober

Congres Ketensamenwerking

business”.

Organisatie: Wetsus

Legionellapreventie 2014

De Robuschi ROBOX producten voor zuiveringsinstallaties

Efficiente olievrije schroefblower met maximale energiebesparing en laag geluidsniveau.

• tot 2.500 mbar • tot 10.500 m3/h

27 September t/m 1 oktober WEFTEC® Weftec®, the Water Environment Federation’s Annual Technical Exhibition and Conference is the largest conference of its kind in North America and offers water quality professionals from

Biogasblowerunit voor verplaatsen en comprimeren van biogas • tot 1.000 mbar • tot 2.850 m3/h

around the world with the best water quality education and training available today.

Also recognized as the largest annual water quality exhibition in the world, the expansive show floor provides unparalleled access to the most cutting-edge technologies in the field; serves as a forum for domestic and international business opportunities; and promotes invaluable peer-to-peer networking between its more than 22,000 attendees.

Organisatie: WEFTEC Locatie:New Orleans, Louisiana USA

http://www.weftec.com

Low-pulse Blowerunits: Kompakt en eenvoudig onderhoud.

De beste oplossing voor uw installatie • tot 1.000 mbar • tot 10.500 m3/h

Robuschi Benelux B.V. - www.robuschi-benelux.nl

14

Interview

Minister Schultz van Haegen: "We moeten voor alle inwoners achter de dijken dezelfde veiligheid bieden"

Bij het aanpassen van de normen gaan we niet over één nacht ijs Door Esther Rasenberg

Deze maand gaan de voorstellen voor de Deltawerken 2.0 naar de Tweede Kamer. In

Het nieuwe waterveiligheidsbeleid is, naar uw eigen zeggen, ‘veiliger’ en ‘goedkoper’. Tegelijkertijd stelt u dat de overstap van de oude naar de nieuwe norm de belangrijkste keuze is die vanuit

de Deltabeslissingen worden de hoofdlijnen

economisch oogpunt mogelijk is. Laat u met de overgang naar de

uitgezet voor het waterveiligheidsbeleid en

nieuwe normering economische keuzes prevaleren?

de zoetwatervoorziening. De belangrijkste veranderingen betreffen de introductie van nieuwe normen en meerlaagsveiligheid. Minister Schultz van

“Economie is belangrijk, maar ik kijk breder. In de nieuwe aanpak houden we nog explicieter dan nu rekening met de bescherming van de mensen. We bieden iedereen achter de dijk tenminste

Haegen van Infrastructuur en Milieu beantwoordt de

dezelfde veiligheid: van Limburg tot Texel en van Zeeland tot

meest brandende vragen.

Groningen. Daarbovenop willen we grote groepen slachtoffers en grote economische schade zoveel mogelijk voorkomen. Dit betekent dat we de komende decennia fors investeren in waterveiligheid.

Met die nieuwe aanpak kan nóg gerichter worden geïnvesteerd op die plekken waar de waterveiligheidsrisico’s het grootst zijn.”

15

Interview

Volgens de nieuwe normering mag de kans op overlijden niet groter zijn dan 1 op 100.000 per jaar. Waarom kiest u voor een slachtofferrisico van 10-5 en niet voor 10-4 of 10-6? Hoe bent u tot dat optimum gekomen? Kunt u de onderbouwing daarvoor in uw eigen woorden omschrijven?

“Het belangrijkste doel van het nieuwe waterveiligheidsbeleid is alle inwoners van Nederland achter de dijken tenminste dezelfde veiligheid te bieden. Een beschermingsniveau 10-5, waarbij de jaarlijkse kans om te overlijden als gevolg van een overstroming niet groter is dan 0,001%, is internationaal gezien voor waterveiligheid een heel ambitieus doel. Een lager beschermingsniveau vind ik niet wenselijk, omdat Nederlanders goed beschermd moeten blijven tegen overstromingen. Bovendien vind ik het belangrijk dat Nederland internationaal gezien wordt als een veilig land om te vestigen. Een hoger beschermingsniveau is niet kosteneffectief. Dat hebben we doorgerekend met een maatschappelijke kosten- en batenanalyse.”

Het belangrijkste doel van het nieuwe waterveiligheidsbeleid is om alle inwoners dezelfde veiligheid te bieden

Gaat er als gevolg van de nieuwe normering regionaal veel veranderen? Waar vinden de grootste veranderingen plaats? In

Ook bij de financiering blijft sprake van solidariteit. Sinds het

welke gebieden worden de dijken niet versterkt?

Bestuursakkoord Water in 2011 betaalt het rijk 50% van de versterkingskosten van primaire keringen, de waterschappen

“De overstromingsrisico’s die volgen uit de nieuwe aanpak zijn

betalen gezamenlijk 40% en het uitvoerende waterschap

groter in het bovenrivierengebied, Rijnmond-Drechtsteden en

10%. Op 18 juni heb ik deze afspraak ook gemaakt voor de

Almere (Flevoland) dan in andere gebieden. Dit betekent niet

versterkingskosten die horen bij de nieuwe normering.”

dat deze gebieden nu onveilig zijn, want ook nu gelden daar zeer strenge normen en we kijken met de nieuwe aanpak ver vooruit

“De versterkingsopgave is groot in het rivierengebied, maar ook

(2050 met een doorkijk naar 2070). Die stukken van de dijk waar

in andere gebieden zullen keringen versterkt moeten worden.

de risico’s relatief groot zijn, pakken we als eerste aan. Andere

Het is dus niet zo dat alleen de inwoners in de Randstad en het

gebieden zijn al heel veilig. Bijvoorbeeld de kust. Op die plekken

rivierengebied profiteren van de nieuwe normen.”

worden de keringen goed onderhouden tot het moment dat investeringen op basis van de nieuwe normering noodzakelijk zijn.”

Hoe wilt u in 2050 voor de afvoer van de Rijn 18.000 m3/s bereiken?

Het huidige Ruimte voor de Rivier programma leidt tot een

Met de nieuwe normering gaan de regio’s via de rijksbelasting

capaciteitsverhoging van 15.000 naar 16.000 m3/s in 2015. Een

meebetalen aan de primaire dijken die Rijkswaterstaat aanlegt

verdere verhoging naar 18.000 m3/s zal meerdere miljarden gaan

voor het beschermen van Zuid- en Noord-Holland. Straks krijgen

kosten. Hoe wilt u de gewenste afvoercapaciteit realiseren?

dunbevolkte gebieden minder terug voor hun euro’s en zullen vooral de inwoners van de Randstad en het rivierengebied van de nieuwe

“We verwachten dat de afvoer gaat toenemen, en dat er in het

normen profiteren. Hoe kunt u dat verantwoorden en leidt dat tot

jaar 2100 maximaal 18.000 en in 2050 maximaal 17.000 m3/s

een verminderde solidariteit?

binnenkomt bij Lobith. Bovendien moeten we in het rivierengebied fors investeren om in 2050 aan de nieuwe normen te voldoen. Daar

“Het nieuwe waterveiligheidsbeleid leidt juist tot meer solidariteit.

gaan we ons gezamenlijk, rijk en regio, op voorbereiden. Dat doen

Met behulp van de nieuwste kennis en inzichten zien we dat er nu

we nuchter en stapsgewijs. Omdat we nu al hebben nagedacht over

nog op verschillende plekken in Nederland verschillen in veiligheid

de toekomst, hebben we de tijd om te kijken hoe we maatregelen

zijn. Met het nieuwe beleid krijgt iedereen in Nederland achter

slim kunnen combineren. Zo blijft het realiseren van een veilig en

dijken en duinen ten minste dezelfde veiligheid.

mooi rivierengebied betaalbaar.

16

interview

Regio en rijk zoeken de komende jaren samen kansen om de rivier

om stap voor stap toe te groeien naar een situatie waarbij alle

verder te verruimen en de veiligheid te vergroten. Ik wil daarvoor 200

keringen aan de nieuwe norm voldoen. Daarbij gebruik ik bij elke

miljoen euro reserveren in het Deltafonds. Ook verwacht ik van de

toetsronde de nieuwste technische inzichten en ontwikkelingen

regionale overheden dat zij meebetalen, want Ruimte voor de Rivier

in klimaat, waterstanden en economie, zodat ik daarmee ook

heeft meerdere maatschappelijke baten zoals natuurontwikkeling

telkens de aannames voor 2050 verifieer. Door in stappen naar de

en kansen voor recreatie en gebiedsontwikkeling. Daarnaast wil

nieuwe normering toe te groeien, voorkom ik dat na de komende

ik samen met de waterschappen bezien waar we projecten en

toetsronde een stuwmeer aan afgekeurde dijken ontstaat.”

werkzaamheden van rijk en regio slim kunnen programmeren en combineren zodat we geld besparen.

Meerlaagsveiligheid zou gezien kunnen worden als een vangnet voor het nieuwe veiligheidsbeleid. Over de praktische toepassing

Verder gaan we periodiek na wat de nieuwste inzichten over

van het concept bestaat echter nog veel onduidelijkheid. Er lijkt

klimaatverandering en maatregelen in Duitsland betekenen voor de

een knelpunt te ontstaan bij de gemeenten? Hoe denkt u regie te

veiligheid van het rivierengebied. Dan kunnen we zien of we goed

houden op de samenwerking tussen de waterschappen, gemeenten

op koers liggen.”

en veiligheidsregio’s?

De financiële bijdrage van het rijk aan het Hoogwaterbeschermings-

“De preventieve aanpak, dat wil zeggen het voorkomen van

programma zal de komende jaren gelijk blijven. Hoe kunt u dat nu

overstromingen via dijkversterkingen of meer ruimte voor de rivier,

al zeggen? De kans is natuurlijk aanzienlijk dat herziening na de

is en blijft de basis van het waterveiligheidsbeleid. Op een aantal

vierde landelijke toetsing in 2023 nodig is. Schuift u het probleem

locaties is het relatief kostbaar of maatschappelijk ingrijpend

daarmee niet voor u uit? U verwacht naar aanleiding van de nieuwe

om het vereiste beschermingsniveau met alleen preventieve

normering immers een stuwmeer aan afgekeurde dijken.

maatregelen te bereiken. In die specifieke gevallen is het mogelijk via een slimme combinatie van preventieve maatregelen, ingrepen in

“Ik heb in de brief van 2 juni aan de Tweede Kamer aangegeven

de ruimtelijke inrichting of rampenbeheersing (meerlaagsveiligheid)

dat tot 2028 eventuele vrijvallende middelen uit het huidige

het vereiste beschermingsniveau te bereiken. Op dit moment loopt

Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP2) worden

er een aantal pilots waarin deze werkwijze nader wordt verkend.

toegevoegd aan het budget voor het nieuwe HWBP, conform het Bestuursakkoord Water. Op die manier wordt het investeringsniveau

Hier houd ik zelf de regie op, want een dergelijke aanpak is

van het HWBP stapsgewijs verhoogd en kunnen we ook

alleen mogelijk als ik ermee instem. En ik stem er alleen mee in

voortvarend van start. De bijdrage van het rijk en de bijdrage van

als alle partijen afspraken hebben gemaakt over de realisatie,

de waterschappen aan het HWBP hoeven daarom tot 2028 niet te

instandhouding, monitoring en bekostiging van de maatregelen.

worden verhoogd.

Een slimme combinatie vereist regionaal maatwerk. Aangezien het nodig is bij een slimme combinatie af te wijken van de norm voor de

Doordat we vanaf 2017 niet alleen op een nieuwe manier maar ook

primaire kering, zal ik bij de herziening van de Waterwet kijken hoe

voor een langere termijn (2050) gaan werken aan waterveiligheid,

dit juridisch wordt geregeld.

moeten we rekening houden met onzekerheden over de kosten.

Daarom hebben we afgesproken op basis van de uitkomsten van de

Waterveiligheid moet een rol spelen bij afwegingen en investeringen

vierde landelijke toetsing (gereed in 2023) te kijken of aanvullende

in de ruimtelijke ontwikkeling. Ik stimuleer partijen daarom te

afspraken nodig zijn. Door nu al af te spreken dat we er in 2023

werken aan een meer waterrobuuste en klimaatbestendige

opnieuw naar kijken, geef ik op dit moment duidelijkheid, maar bied

inrichting, maar ook aan goede ruimtelijke plannen zodat in

ik ook ruimte voor aanvullende afspraken, mocht dat nodig zijn.

de toekomst nieuwe grote waterveiligheidsproblemen worden voorkomen.”

We kijken in het Deltaprogramma ver vooruit. Het is mijn ambitie dat alle primaire keringen in 2050 aan de nieuwe normering

In de financiering van meerlaagsveiligheid gaat het met name om

voldoen. Dat betekent echter niet dat alle keringen in de

het ‘meekoppelen’ van verschillende projecten op verschillende

toetsronde van 2017-2023 moeten worden afgekeurd als ze nog

agenda’s. Bent u niet bang dat zo oneigenlijke projecten een beroep

niet de bescherming bieden die ze in 2050 moeten bieden. De

zullen doen op het Deltafonds en dat daarmee de budgetten voor

drie toetsrondes die vóór 2050 plaatsvinden, wil ik gebruiken

waterveiligheid worden opgesnoept?

17

interview

“In het Deltaprogramma van afgelopen jaar hebben we aangegeven dat voor een slimme combinatie van maatregelen per situatie maatwerkafspraken kunnen worden gemaakt over de governance en financiering. Daarbij is afgesproken dat middelen uit het Deltafonds alleen onder voorwaarden beschikbaar zijn. Zo moeten de totale kosten van de slimme combinatie vergelijkbaar zijn met de kosten voor een sobere en doelmatige oplossing (dijkversterking). Op die manier stellen we zeker dat het geld uit het Deltafonds op een goede manier wordt besteed.”

Dun bevolkte gebieden zullen onder de nieuwe normering vaker onder water komen te staan dan dichtbevolkte gebieden. Creëren we zo in Nederland niet onze eigen Somerset Levels? In theorie is iedereen het eens met de aanpak, maar wat als een gebied werkelijk overstroomt? Tijdens de overstromingen van buitendijkse gebieden vorige zomer in Rotterdam werd er door geen enkele bewoner laconiek gereageerd. In de publiekscampagne ‘Ons Water’ die dit najaar start, wilt u Nederlanders bewust maken van de risico’s van het wonen in een delta. Denkt u dat u met die campagne ook zult bereiken dat burgers in laagbevolkte gebieden zullen accepteren dat zij extra risico’s gaan lopen?

“In de nieuwe benadering houden we nog explicieter dan nu rekening met de bescherming van de mensen. We bieden iedereen achter de dijk ten minste dezelfde veiligheid -in dun-én dichtbevolkt gebied. De verschillen in bescherming worden dus veel kleiner dan nu. Daarnaast houden we overal in Nederland strenge normen voor de dijken en duinen. De gevolgen van een overstroming verschillen echter zeer van gebied tot gebied. Op sommige plekken met veel mensen en veel waarde komt het water heel snel en heel hoog. Dat zijn gevaarlijke plekken, waardoor daar een strengere norm noodzakelijk is. Op andere plekken komt het water heel langzaam en niet zo hoog. Daar zijn de gevolgen minder groot en die gebieden zijn nu al relatief veilig.

Door de publiekscampagne moet men zich bewust worden dat de kust mogelijkheden en risico’s met zich mee brengt

Hier kan een mildere norm gelden. Dat is de kern van het nieuwe waterveiligheidsbeleid. Maar of je nu op Terschelling, in Zeeland of

te maken en optimaal te benutten is in ‘Communities of Practice

in de Randstad woont, overal in Nederland bieden we hetzelfde

(CoP)’ te gaan werken. Die zijn vooral gericht op het goed laten

basisbeschermingsniveau. Daardoor loop je nergens extra risico.”

functioneren van het beheer en onderhoud en de uitvoering.

Bij het ontwikkelen van het nieuwe toetsinstrumentarium

U geeft aan dat bij Rijkswaterstaat waterbouwkundige kennis de

wordt intensief gebruik gemaakt van de aanwezige kennis bij

ondergrens heeft bereikt. Denkt u dat er binnen de nieuw op te

waterkeringbeheerders, marktpartijen en vooral kennisinstellingen,

richten Communitities of Practice voldoende kennis aanwezig is om

zoals Deltares. De kennis van diverse partijen wordt bijeen gebracht

toetsinstrumentarium te ontwerpen in het kader van de nieuwe

om een toetsinstrument te bouwen waarin de meest recente kennis

normering? Is het niet gevaarlijk om in een periode van gebrekkige

is verwerkt. Ook het Expertise Netwerk Waterveiligheid (ENW) wordt

kennis over te schakelen op een nieuw systeem?

intensief bij de ontwikkeling betrokken. Zij voeren een laatste controle uit en beantwoorden de vraag of de meest actuele kennis

“Het is belangrijk de aanwezige kennis en kunde op een goede

is meegenomen. Oftewel: we gaan bij de overschakeling naar een

manier te verbinden. Eén van de methodes om deze verbinding

nieuw systeem niet over één nacht ijs.” www.kkwekwwekbewb.nl Meer weten: www.kkwekwwekbewb.nl

www.waterforum.net/deltabeslissingen www.kkwekwwekbewb.nl

18

samenwerking

De Vet hoopt op veel meer creatieve oplossingen zoals in Katwijk, dat een waterkering een tweede functie gaf als parkeergarage en tegelijk een opknapbeurt voor de boulevard. “

Lokaal samenwerken aan meerlaagsveiligheid: kans of kater?

Volgens Kees Jan de Vet (VNG) is de urgentie bij

resultaat is van een verbeterd professioneel netwerk. De overleggen

de Nederlandse gemeenten over waterveiligheid

tussen de Deltacommissaris en alle publieke partijen rond het

flink toegenomen. Hij ziet vol vertrouwen de

waterbeheer hebben daarbij een belangrijke functie gehad. Ook de

lokale uitvoering van de wateropgaven tegemoet.

Projectontwikkelaar Rudy Stroink vreest ‘veel gedoe’ en pleit voor een centralistische benadering.

gebiedscommissies, waarin al langer goed wordt samengewerkt, gaan de komende jaren een belangrijkere rol vervullen. En de commissie Water, onder leiding van de Veghelse burgemeester Ina Adema, heeft goed ambassadeurswerk verricht. De intensiteit in de samenwerking tussen gemeenten is de afgelopen jaren enorm toegenomen.”

Door Loes Elshof “Dit jaar zijn in vele gemeenten nieuwe wethouders aangetreden Kees Jan de Vet is sinds 2008 lid van de directieraad van de

en is wel een kennisinhaalslag nodig. Maar tegelijk biedt dit kansen:

Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en onder

colleges bevinden zich in een opstartfase, en kunnen verbindingen

andere voormalig burgemeester van Prinsenbeek en Leusden.

in dossiers en de regio leggen.”

Vanuit de VNG is hij nauw betrokken bij de agendering van het

De Vet: “In het Deltaprogramma zijn zaken heel helder gemaakt,

waterveiligheidsvraagstuk bij gemeenten. De afgelopen jaren

de klimaat- en wateropgaven zijn concreet inzichtelijk. Het wordt

heeft hij het waterbewustzijn bij gemeenten sterk zien toenemen.

eenvoudiger om de vertaalslag naar maatregelen te maken. Hierin

“Lokale bestuurders zien het Deltaprogramma niet als iets dat

verschilt het Deltaprogramma wezenlijk van de meeste andere

op afstand staat. Het wordt als belangrijk gezien en is breed

beleidsprogramma’s waarin wel 'urgentie' wordt benadrukt, maar

gedragen. De urgentie is sterk toegenomen, wat mede het

een heldere uitwerking ontbreekt.”

19

samenwerking

Rudie Stroink:

“Als al die partijen mogen meedenken leidt dat tot enorme vertraging”

Kees Jan de Vet:

“Zet partijen in hun kracht en geef hen daarbij verantwoordelijkheid” De Vet signaleert de communicatie met burgers als een belangrijk

die opdracht geven, controleren en ook toezicht houden. Grote kans

aandachtspunt voor de komende tijd. “Nederlanders zijn zich

dat de bevolking er alleen maar achterdochtiger door wordt en er

nog te weinig bewust van hoogwaterrisico’s. De campagne “Ons

minder draagvlak ontstaat.”

water” kan daarin een belangrijke rol vervullen, maar gemeenten moeten ook zelf aan de slag. Ze moeten zo praktisch mogelijk gaan

Uitkomst van deze polderprocessen met veel partijen zijn

uitleggen wat de nieuwe normen betekenen voor bepaalde plekken

meestal heel nauw gedefinieerde opdrachten voor de uitvoerder,

in en rond het water in de stad.”

concludeert Stroink. “Dit ontneemt de uitvoerende partij de mogelijkheid om met creatieve oplossingen te komen”, stelt hij. “Er

Vanuit gemeenten zelf klinken niet alleen enthousiaste geluiden.

is veel gesproken over het toelaten van marktwerking bij publieke

Sommige gemeenten hebben de afgelopen tijd aangegeven dat zij

aanbestedingen, uitwisseling van ideeën tussen private en publieke

voor de financiering van dijkversterking geld bij andere projecten

partijen, maar de huidige benadering helpt niet.”

weg moeten halen. In de hoek van de ruimtelijke ordening zijn zorgen geuit of projecten wel kunnen worden uitgevoerd. De Vet

“Wat betreft de kant van de opdrachtgever heeft een meer

reageert: “Natuurlijk staan alle overheidsbudgetten de komende

centralistische benadering mijn voorkeur. Rijkswaterstaat zou

jaren onder druk, maar het is aan colleges om 'verbindend te

bijvoorbeeld het voortouw kunnen nemen bij de regionale uitvoering

besturen': dwars door de terreinen productieve verbindingen te

van een van onze belangrijkste opgaven: de strijd tegen het water.

realiseren en daarmee ook synergie te bereiken. Mooie voorbeelden

Een lokale bestuurder maakt zo’n project maar een keer in zijn leven

zijn de oplossingen in Deventer en Dordrecht."

mee en is hierin veel minder geoefend. Er gaat dan heel wat fout. Je

De Vet hoopt op veel meer creatieve oplossingen zoals in Katwijk,

ziet wat er gebeurt als het lokale bestuur het bij die grote projecten

dat een waterkering een tweede functie gaf als parkeergarage en

voor het zeggen krijgt, zoals rond de Noord-Zuidlijn in Amsterdam.

tegelijk een opknapbeurt voor de boulevard. “Goede bestuurders

Je kunt die verantwoordelijkheid beter in een hand brengen, bij een

zullen waterveiligheidsproblemen niet geïsoleerd benaderen”,

partij die vaker met dit bijltje heeft gehakt.”

meent hij.

Kees Jan de Vet gelooft helemaal niet in een sterkere centralistische

“Een bottleneck zullen de ongemakken tussen publieke en private

aansturing van de uitvoering van waterveiligheid en noemt

partijen in de uitvoeringsfase wel zijn”, zegt vastgoedontwikkelaar

het de ‘aanpak van het verleden’. “De Delta aanpak verbindt

Rudy Stroink en vele jaren ervaringsdeskundige in de

de landelijke ambities met de concrete gebiedsuitwerkingen.

verhouding tussen publieke en private partijen. Hij was CEO van

Juist in een uitwerkingsfase van het Deltaprogramma is die

projectontwikkelaar TCN in Utrecht, dat in 2012 failliet ging.

gebiedsbenadering van provincies, waterschappen en gemeenten

Tegenwoordig adviseert Stroink vanuit zijn bedrijf Dutch Spring en is

de sleutel voor succes. Zet partijen in hun kracht en geef hen daarbij

columnist. Hij was betrokken bij de plannen rond de aanleg van een

verantwoordelijkheid”, aldus De Vet.

eiland voor de kust bij Den Haag.

Vastgoedadviseur Stroink: “Ik ben ook zoekende naar een methode Stroink is allerminst optimistisch over de kans op efficiënte

om te zorgen dat er meer creativiteit in de uitvoering mogelijk

processen rond meerlaagsveiligheidsopgaven. “Dat al die partijen

is. Het zou beter zijn om onderdelen van een opdracht in stukjes

mogen meedenken leidt tot enorme vertraging. Het wordt alleen

op te delen, waarbij partijen zich apart kunnen inschrijven voor

maar gecompliceerder en minder transparant. Het is eerder toeval

ideeënvorming, uitwerking van plannen en uitvoering. Als je in een

als dit soort processen goed gaan.”

fase mag meedoen, betekent het niet dat je automatisch in de volgende fase weer wordt uitverkozen. Ik ben ervan overtuigd dat

“Ook ontstaat het probleem van rolverwarring, publieke partijen

dit tot veel meer creativiteit leidt in alle fasen van het proces.” www.kkwekwwekbewb.nl Meer weten: www.kkwekwwekbewb.nl

www.waterforum.net/deltabeslissingen www.kkwekwwekbewb.nl

Safe water is our future

RWB Water Services B.V. Ambachtstraat 20, 7609RA, Almelo Phone:+31-546-545020 http://www.rwbalmelo.nl

METAWATER Co., Ltd. Europe Representative Office

Westerbachstrasse32, 61476 kronberg im Taunus, Germany Phone:+49-6173-993-126 Fax:+49-6173-993-206 http://www.metawater.co.jp/eng/

*METAWATER has entered a capital and business alliance with RWB in Aug., 2013.*

NANOCOLOR ® CZV

Wateranalyses Conform

ISO 15705

NANOCOLOR ® CZV

ISO-Conforme CZV-kuvettentesten voor dezelfde prijs • Voldoet aan alle ISO 15705 eisen • Officieel erkende resultaten • 5 verschillende ISO-Conforme CZV-kuvettentesten • Gratis retourname / recycling

www.mn-net.com MACHEREY-NAGEL

EN ISO 9001: 2008 ZERTIFIZIERT

MACHEREY-NAGEL GmbH & Co. KG · Neumann-Neander-Str. 6–8 · 52355 Düren · Duitsland Frankrijk: Zwitserland: Duitsland MACHEREY-NAGEL EURL MACHEREY-NAGEL AG en internationaal: Tel.: +33 388 68 22 68 Tel.: +41 62 388 55 00 Tel.: +49 24 21 969-0 Fax: +33 388 51 76 88 Fax: +41 62 388 55 05 Fax: +49 24 21 969-199 E-Mail: sales-ch@mn-net.com E-Mail: sales-fr@mn-net.com E-Mail: info@mn-net.com

w

21

Waterveiligheid

“In het waterveiligheidsbeleid is tot nu toe onvoldoende aandacht geweest voor het beperken van de slachtoffers en de maatschappelijke ontwrichting bij een overstroming”, zegt Willem Ligtvoet van het PBL (Planbureau voor de Leefomgeving). Overheid en burgers kunnen nog veel doen om het aantal slachtoffers te verminderen.

Overstroombare dijk voorkomt dat er dodelijke slachtoffers vallen

Meer aandacht voor slachtofferreductie

Door Loes Elshof

“Het nieuwe waterveiligheidsbeleid beoogt naast het voorkómen

die achter de dijk woont en daar waar nodig een aanscherping op

van overstromingen het beperken van de maatschappelijke

basis van een economische analyse. In deze economische analyse

ontwrichting, mocht een overstroming alsnog optreden. Er is immers

worden ook de aantallen slachtoffers en getroffenen uitgedrukt in

nog steeds een kleine kans dat het toch misgaat”, zegt Willem

geld meegenomen, maar deze wegen in de totale schade beperkt

Ligtvoet, onderzoeker bij het PBL.

mee. Voor slachtoffers door overstromingen worden hoge bedragen

Willem Ligtvoet en Joost Knoop zijn auteurs van de studie “Kleine

gerekend: bijna € 7 miljoen per slachtoffer. Toch omvat het aantal

kansen - grote gevolgen”. Op verzoek van het ministerie van

slachtoffers en getroffenen in geld veelal niet meer dan 20% van de

Infrastructuur en Milieu (IenM) onderzocht het PBL het slachtofferrisico

totale schade.”

bij overstroming en bracht dit jaar in deze studie zijn zorgen naar

“Als alternatief kun je ook het beperken van het aantal slachtoffers

voren. De studie is een vervolg op een eerder rapport waarin het PBL

als uitgangspunt nemen voor de veiligheidsnormen en de uitwerking

constateerde dat het waterveiligheidsbeleid wat betreft het beperken

van het beleid. Dit is een valide uitgangspunt omdat het leed van

van aantallen slachtoffers doelgerichter zou kunnen.

dodelijke slachtoffers onherstelbaar is en door mensen veel zwaarder wordt ervaren dan economische schade. Ons voorstel is om in

Het PBL concludeert nu dat het aantal verwachte

gebieden met hoge slachtofferrisico’s, dit aspect als zwaarste mee te

overstromingsdoden nog fors omlaag kan. Ligtvoet: “Het ministerie

tellen in het bepalen van de norm. De baten van de investeringen zijn

heeft aandacht voor dit punt. Maar intussen is de besluitvorming

dan in de eerste plaats de ‘vermeden aantallen slachtoffers’.”

op weg naar de herziening van het Nationaal Waterplan (NWP) in september in volle gang. Het is niet duidelijk of en zo ja welke doelen

Volgens de PBL-onderzoeker heeft in Nederland een brede,

in het beleid worden opgenomen voor het beperken van aantallen

maatschappelijke afweging over hoeveel slachtoffers we door een

slachtoffers en maatschappelijke ontwrichting.”

overstroming aanvaardbaar vinden, niet plaatsgevonden. “Op basis van wat we nu weten, kunnen bij een overstroming met een jaarlijkse

“De risicobenadering van de Rijksoverheid is natuurlijk een prima

kans van 1: 10.000 circa 1.000 slachtoffers vallen. Dat is al een enorm

uitgangspunt. Bij aanvang van onze studie had de minister twee

aantal doden. Vervolgens zie je de aantallen nog fors toenemen: bij

ingangen voor de normstelling: een basisveiligheid voor iedereen

een overstroming met een kans van 1 op 100.000 kunnen er circa

22

Waterveiligheid

5.000 doden vallen en bij een kans van 1 op 1 miljoen ongeveer 8.000.

erkent dat verruiming van de ontwerpcriteria noodzakelijk is, en stelt

Onze studie laat echter zien dat er concrete mogelijkheden zijn om

ook voor in haar brief van juni jl. ‘het ontwerpinstrumentarium’ aan

deze grote aantallen slachtoffers vergaand te beperken, bijvoorbeeld

te passen. In hoeverre dit in de praktijk vervolgens tot steviger en

met andersoortige dijken en een aangepaste evacuatiestrategie.”

doorbraakbestendiger dijken gaat leiden, moeten we afwachten.”

“Naast het individuele risico (basisveiligheid) en economisch risico,

Ligtvoet vindt het hoog tijd dat de wet andersoortige dijken

zou ook het groepsrisico moeten meetellen. Het betekent ook dat je

toestaat, zoals bredere overstroombare dijken of extra versterkte

vanuit aantallen slachtoffers geredeneerd, in gebieden met een lage

dijken die nauwelijks kunnen doorbreken, waardoor het water er

bevolkingsdichtheid, toe zou kunnen met een lagere veiligheidsnorm

enkel overheen kan slaan. De dijk kan daarbij zo worden gebouwd,

- in dat geval bepalen het individueel risico en economische risico de

dat áls deze al zou bezwijken, hij pas na enkele dagen doorbreekt.

veiligheidsnorm.”

Dan is er voldoende tijd voor evacuatie van de bevolking. “Er zijn wel wat hogere kosten, maar dit type dijk voorkomt dat er dodelijke

“In vorige overheidsrapportages werden slachtoffers nauwelijks

slachtoffers vallen.”

genoemd. In de nieuwste waterveiligheidsplannen zijn ze een prioriteit. Het belang van slachtoffers is dus gepromoveerd, maar

Handelingsperspectief voor burgers

concrete doelen worden nog niet aangekondigd. Zeg als Rijksoverheid

“Naast extra energie in onze dijken, wil de minister ook een nieuwe

gewoon naar hoeveel minder dodelijke slachtoffers je wil streven.

evacuatiestrategie ontwikkelen en een app die burgers kan

Er zou bijvoorbeeld kunnen staan dat we het aantal mogelijke

helpen hoe je in je eigen gebied veiligheid in kunt komen. Dit soort

slachtoffers willen halveren binnen een bepaalde termijn. Dan geef

informatievoorziening kan belangrijk bijdragen aan het beperken van

je concreet richting aan je slachtofferlijn in het beleid.” Als je een

aantallen slachtoffers. Want wie weet nu wat de veilige plekken zijn in

dergelijk doel stelt, is ook beter te bepalen hoe je met de verschillende

zijn of haar naaste omgeving ? Van belang daarbij is dat er voldoende

maatregelen dit doel het beste kan bereiken en tegen welke kosten.”

vluchtplaatsen in de verschillende gebieden zijn. In de brief gaat de minister nog niet in op het ontwikkelen van een ‘veilige plekken

Wettelijke standaard

strategie’; blijkbaar wordt dat nu nog niet nodig gevonden. Maar een

“In verschillende situaties zijn er andere typen dijken nodig. Er zijn

aanpassing van de evacuatiestrategie wordt wel voorzien; dat hoeft

innovatieve oplossingen beschikbaar. Maar er is nog steeds één

ook niet veel geld te kosten en vraagt vooral een aanpassing van de

wettelijke standaard waaraan een dijk moet voldoen. De minister

organisatie en communicatie van de rampenbestrijding.”

23

Waterveiligheid

Bredere dijken voorkomen niet dat er slachtoffers vallen “De overheid heeft nog nooit zoveel aandacht besteed aan de reductie van het aantal slachtoffers bij overstromingen dan in de afgelopen jaren. Maar het is goed dat het PBL daar ook aandacht voor vraagt”.

Dat is de reactie van prof. Matthijs Kok (hoogleraar Waterveiligheid aan de TU Delft) op het pleidooi van het PBL voor verdergaande slachtofferreductie. “Voor het eerst in de geschiedenis is er een norm voor de kans op overlijden als gevolg van een overstroming via 'Basisveiligheid voor iedereen'. En ook voor het eerst zijn beschermingsnormen gebaseerd op grote groepen slachtoffers. Er gelden strengere normen daar waar risico’s het grootst zijn. Naar mijn idee zijn de doelen concreet en helder. Natuurlijk kan de overheid nog verder gaan, en het is aan de Tweede Kamer om de afweging te maken hoeveel slachtoffers aanvaardbaar zijn, en welke kosten we willen maken om de normen te realiseren”.

De discussie over ‘doorbraakbestendiger’ dijken vindt

Het planbureau onderzocht de mogelijkheden in Utrecht en kwam

Matthijs Kok een misverstand: “Waterkeringen worden

tot de conclusie dat er in die stad voor circa 90% van de inwoners

ontworpen met een bepaalde norm-overstromingskans.

nu al voldoende veilige, hoge vluchtplekken zijn. “In veel stedelijke

Hoe de kering eruit ziet wordt niet voorgeschreven, er

gebieden hoef je niet eens je huis of flat uit. Ook kantoorgebouwen

is dus niet één wettelijke standaard voor het profiel

of hoge openbare gebouwen kunnen geschikte locaties zijn. Maar

van een waterkering. Dat zie je ook in de praktijk:

als dit soort gebouwen als vluchtplaats moeten dienen, moet er

waterkeringen zijn er in alle soorten en maten, en

wel wat geregeld worden: hoe zorg je dat de mensen er op tijd in

die kunnen allemaal voldoen aan dezelfde norm. Een

kunnen? Wie heeft bijvoorbeeld de sleutel?”

strengere norm-overstromingskans leidt altijd tot ‘steviger en doorbraakbestendiger’ dijken, dus ik begrijp

"Bij burgers ontbreekt het nog aan kennis over een duidelijk

niet waarom het PBL daaraan twijfelt. En natuurlijk is

handelingsperspectief: kun je bij dreigende overstroming vluchten

er de vrijheid van de ontwerper: een bredere dijk mag

naar de 1e of 2e verdieping van je eigen huis; is het hiervoor

enkele decimeters lager zijn dan een minder brede

geschikt? Zijn er veiliger plekken in de buurt of kun je beter het

dijk om aan dezelfde norm te voldoen. Het nieuwe

gebied uit? Voor communicatie met burgers moet dus veel aandacht

ontwerpinstrumentarium staat dit ook toe. Het PBL stelt

komen.” Ligtvoet trekt een vergelijking met de gedetailleerde

dat bredere dijken voorkomen dat er slachtoffers vallen,

voorschriften bij het uitbreken van brand. De interactie met

maar ik denk dat dit niet klopt. De kans op grote groepen

rampenbestrijding en de veiligheidsregio’s is een belangrijk

slachtoffers wordt wel kleiner. Het lijkt me prima om

aandachtspunt voor de uitwerking. Ligtvoet: “Dat is een flinke

dergelijke overwegingen explicieter mee te nemen in de

opdracht voor de regionale en lokale overheid.”

verdere ontwikkeling van het ontwerpinstrumentarium.

Na de hamerklap op de Deltabeslissing waterveiligheid in

En let wel, dijken die ‘pas’ na enkele dagen doorbreken

september, ligt op het bordje van gemeenten, waterschappen en

geven ook maatschappelijke ontwrichting. Een app

provincies dus ook het vraagstuk van ‘te vermijden slachtoffers’.

voor burgers kan zeker nuttig zijn, maar is ook geen

“De volgende fase van het Deltaprogramma biedt mogelijkheden

wondermiddel”.

om dit concreet in te vullen en met elkaar te kijken wat we zouden kunnen en willen bereiken. De kennis is voorhanden”, aldus Willem Ligtvoet. www.kkwekwwekbewb.nl Meer over hoogwater UK www.kkwekwwekbewb.nl

www.waterforum.net/deltabeslissingen www.kkwekwwekbewb.nl

Hardenberg

Noord-Oost

4, 5 en 6 november 2014

DĂŠ regionale vakbeurs voor waterbehandeling, watermanagement & watertechnologie

Bezoek deze vakbeurs

Registreer u nu via www.evenementenhal. nl/aqua-hb met onderstaande code en ontvang twee gratis entreebewijzen.

6140005739

e

2

ALE

REGION

EDITIE!

Evenementen

HAL

HARDENBERG GORINCHEM VENRAY

Evenementenhal Hardenberg Energieweg 2, 7772 TV Hardenberg T 0523 - 28 98 98 F 0523 - 28 98 00 I www.evenementenhal.nl E hardenberg@evenementenhal.nl @Aqua_Rio_EH

Ons evenement. UW MOMENT.

25

Waterschappen

"Succesvol samenwerken tussen techneuten en plannenmakers gaat niet vanzelf" stelt dijkgraaf Hetty Klavers. "Niet alleen techniek, spelregels en financiering zijn belangrijk, ook de wil om samen te werken en de passie voor water bepalen het succes.”

We wonen in een bijzonder veilig gebied en gezien de minimale risico’s moeten we de burgers niet onnodig bang maken.

Dijkgraaf Hetty Klavers: “Waterpartijen willen kennis delen maar ook graag krijgen”

‘Samenwerken is geen sprookje’ Door Jaap Groot

Je studeert af in toegepaste wiskunde, werkt als technisch

grenzen trekken, aangeven wie er verantwoordelijk is, wie de regie

ingenieur en wordt benoemd tot dijkgraaf van één van de

neemt, wat het tijdspad is, wie er controleert, en zorgen dat de

waterschappen. Deze loopbaan maakt dat Hetty Klavers als geen

verantwoordelijkheid na het project is geregeld. Belangrijk is ook dat

ander kan oordelen over de mogelijkheden van samenwerken

je alle partijen van het begin af aan bij het project betrekt. Je moet

tussen technici en plannenmakers en over de nieuwe normering

niet halverwege of op het eind constateren dat bepaalde belangen

voor waterkeringen en de financiële verdeling. Klavers is sinds 2013

zijn vergeten. Als van tevoren niet alles met iedereen heel duidelijk is

dijkgraaf van waterschap Zuiderzeeland.

vastgelegd, dan loopt een project bij je weg, met alle gevolgen van

Door haar technische achtergrond en ervaring met werken op

dien.”

het ministerie van Infrastructuur en Milieu en daarvoor Verkeer

De dijkgraaf die tot vorig jaar programmadirecteur bij het

en Waterstaat en Rijkswaterstaat, weet zij heel goed hoe de

Deltaprogramma IJsselmeergebied was, benadrukt ook dat alleen

waterwereld in elkaar steekt. “Samenwerken is geen toverwoord

‘techniek en regels’ niet de sleutel tot succes zijn. “Je financiering

tot succes”, zo stelt zij direct onomwonden vast. “Iedere partij

moet natuurlijk als eerste op orde zijn, maar dat was in dit geval

heeft zijn eigen belang, je kunt niet als een neutrale partij in een

een zorg van gemeenten, het was ten slotte hun project. Maar

samenwerkingsverband stappen.” “Samenwerken is geen mooi

als de financiering niet rond komt, is het project gewoonweg niet

sprookje, maar een vorm van zakelijkheid die je dan ook van het

goed. Maar ook de wil om samen te werken en de passie voor water

begin af aan zo moet aanpakken. Je moet spelregels afspreken,

bepalen het uiteindelijke succes.” De dijkgraaf vertelt bevlogen over

26

Waterschappen

Almere Poort: een mooi voorbeeld van een project waarbij onderdelen als veiligheid, wonen en ruimtelijke ordening samenkomen Foto's : Waterschap Zuiderzeeland/Aatjan Renders

Meten van de sloot met gps voor herprofilering.

de opzet en inrichting van het project Almere Poort waar al deze

door het integrale karakter kun je projecten beter financieren dan

zaken meespelen, maar waar ook haar eerste zorg de financiering

wanneer ieder voor zich een project opzet.”

was. “Als dat niet op orde is, kan je niet met een project beginnen.”

Overigens is Klavers zowel tevreden over de nieuwe aanpak van

Samenwerken betekent voor de dijkgraaf ook kennis delen, elkaar

de waterveiligheid als over de voortzetting van de bestaande

informeren en verder dan je waterschaps- en landgrenzen kijken.

afspraken die minister Schultz voor de financiering van het

“Gelukkig zijn er steeds meer samenwerkingsverbanden met de

hoogwaterbeschermingsprogramma heeft aangekondigd, (zie

waterschappen onderling, bijvoorbeeld de samenwerking tussen de

pagina 14). “De nieuwe aanpak voor de waterveiligheid is erop

waterschappen rond het IJsselmeer, maar ook met andere partijen,

gericht dat alle burgers een zelfde mate van waterveiligheid krijgen

in binnen- en buitenland, worden ervaringen en kennis uitgewisseld.

en zorgen ervoor dat we zoveel mogelijk veiligheid krijgen voor ons

Hetty Klavers is het dan ook niet eens met Rudy Stroink (water)

geld. Dat vind ik een uitstekende en duidelijke zaak. Ik onderschrijf

adviseur en voormalig projectontwikkelaar, (zie pagina 19,) die stelt

in dat kader ook het belang van de nieuwe toetsingsnormering.

dat als alle partijen meedenken en participeren, dit tot een enorme

Daarmee wordt de opzet van ‘waterveiligheid voor iedereen gelijk’

vertraging leidt. Klavers: “Natuurlijk, als je geen goede spelregels

goed ondersteund en uitgevoerd.” De eerste toetsing is weliswaar

afspreekt, dan loop je die kans en dat geldt ook als je partijen laat

al in 2017 maar de dijkgraaf verwacht geen probleem om de eisen

meedoen die wel iets roepen maar het niet kunnen waarmaken.”

te halen in haar waterschap. “Hoewel de precieze uitwerking van

In dat geval is zij ook heel duidelijk: “Als iemand mee wil doen dan

de normering nog niet bekend is – daarvoor hebben we immers de

moet hij ook laten zien dat zijn inbreng deugt. Kan hij dat niet,

toetsresultaten van 2017 nodig - ben ik ervan overtuigd dat de

dan valt hij af.” En ook voor de ‘rolverwarring’, die volgens Stroink

klus in Flevoland te doen is. Door de grootte van ons gebied is die

ontstaat als publieke partijen niet alleen de opdracht geven maar

klus wel omvangrijk, maar het wordt ons aan de andere kant ook

ook controleren en toezicht houden, is de dijkgraaf niet bang. “Als

wat makkelijker gemaakt dan in andere waterschappen omdat het

je goede afspraken maakt , als je alle partijen van het begin af aan

overgrote deel van onze dijken ‘vrij liggen’ en we precies weten hoe

bij het project betrekt en open bent in je communicatie, dan is die

onze dijken zijn opgebouwd. In andere gebieden hebben ze dijken

angst ongegrond. “

van honderden jaren oud, daar ontbreekt vaak de kennis over de opbouw van die dijken. Wij hebben bijvoorbeeld geen eeuwenoude

Financiering

veendijken in ons gebied.”

Toch maken partijen, waaronder gemeenten, zich ongerust over de genoemde samenwerking vooral als het gaat om de financiering.

Overstromingen en wateroverlast

Burgemeesters uit verschillende grote gemeenten hebben al

Naast onderhoud en verbetering van de waterkeringen werkt

laten weten dat zij bang zijn dat de integrale waterprojecten

Waterschap Zuiderzeeland momenteel hard aan de derde laag van

voorrang krijgen en dat deze projecten geld wegtrekken bij

het meerlaagsveiligheidsplan; de evacuatie. “In principe hebben wij

afdelingen als ruimtelijke ordening. Klavers deelt die mening niet.

goed inzicht in de risico’s en de maatregelen die genomen moeten

“We hebben goed contact met de gemeenten en wij zien dat

worden bij een evacuatie door overstroming, waarbij ik wel wil

zeker in Flevoland niet gebeuren. Daarbij is er door de nieuwe

opmerken dat evacuaties een zaak zijn van de Veiligheidsregio.

financieringsmaatregelen voldoende geld om de projecten zo uit te

Aangezien niet alle mensen snel genoeg het gebied zullen kunnen

voeren dat met alle aspecten rekening gehouden kan worden. Juist

verlaten richten we ons onder meer op verticale evacuatie. Daarbij

27

Waterschappen

Iedereen kent de risico’s en weet dat we daadwerkelijk aan de slag moeten om veilig te kunnen wonen.

lageKnarkeersluis Gemaal DeBlocqVanKuffeler

gaan wij er wel van uit dat een dergelijk risico erg klein is. We

de belangrijkste punten, de motivatie en inzet van de betrokkenen.

beperken ons daarom ook tot het in kaart brengen van de risico’s

“Onze ervaring is dat mensen die bij waterprojecten werken,

en de maatregelen die genomen moeten worden. We zullen daarom

het werk ook echt omarmen. Bijna alle Nederlanders zijn immers

bijvoorbeeld geen grootschalige evacuatie- oefeningen doen. Waar

opgegroeid met water, de mogelijkheden, de risico’s, de belangen

we in de praktijk wel op oefenen is ‘wat te doen met wateroverlast

en natuurlijk ook de beleving. Water is geen ‘politiek spelletje’,

door extreem weer’, een risico dat veel hoger is dan de kans op

het is niet het toneel van heftig debat. Iedereen kent de risico’s

een overstroming. Laatst hebben we in Veiligheidsregioverband

en weet dat we daadwerkelijk aan de slag moeten om veilig te

zo’n oefening gehad. Heel leerzaam en het opent ook de ogen van

kunnen wonen. Dat gemeenschappelijke belang, het constructieve,

burgemeesters en wethouders over de impact van wateroverlast.”

dat spreekt mensen aan. Ik zie dat bijvoorbeeld bij onze nieuwe

Hetty Klavers benadrukt dan ook dit punt in de communicatie

wethouders. “Kees Jan de Vet zegt in zijn interview (pagina 14 ) dat

naar de burgers. “Ik juich de aangekondigde publiekscampagne

er bij de nieuwe wethouders wel een kennisinhaalslag nodig is.

‘’ons water’’ van de minister toe, maar ik wil daarbij niet de nadruk

“Dat klopt, maar ik zie dat men snel betrokken raakt en zich in wil

leggen op overstromingsrisico’s. We wonen in een bijzonder veilig

zetten om zowel de kennis te vergaren als om de projecten goed op

gebied en gezien de minimale risico’s wil ik hiermee de burgers niet

te zetten en uit te voeren. De uitdaging, de mogelijkheden en het

onnodig bang maken.”

integrale karakter zorgen ervoor dat de mensen water ‘omarmen’.

Het bergen van het water na extreme regenval heeft dan ook

“ Klavers vertelt dat ze met alle nieuwe portefeuillehouders

momenteel veel meer aandacht van het waterschap en ook hier

in Flevoland gaat fietsen in hun gemeente, uiteraard langs

geldt: samenwerken en communiceren met de gemeenten, provincie,

waterwerken.

bedrijven en burgers. ‘Meebewegen met de techniek, maar ook met

Over haar persoonlijke werkwijze zegt Klavers: “Als mens heb je

de natuur’ is hierbij het uitgangspunt van het waterschap.

wellicht een verlangen naar, een ‘alles oplossend besluit’, maar dat

Maar hoe kijkt de dijkgraaf, in het kader van kennis- en

zal je bij de waterproblematiek niet vinden. We moeten flexibel

ervaringendeling, dan naar de uitspraak van de minister die

en creatief blijven, meedenken en je aanpassen aan de nieuwe

zegt dat de waterbouwkundige kennis van Rijkswaterstaat de

ontwikkelingen.” Wat het werk voor Klavers vooral boeiend maakt,

ondergrens heeft bereikt. “Rijkswaterstaat zoekt ook steeds meer

is dat er constant een beroep wordt gedaan op zowel je technisch

de samenwerking op met andere organisaties en daarbij richt zij

als creatief vermogen. “Je hebt een passie en die moet je, in

haar eigen organisatie beter in op kennis delen. De tijd van ‘wij

samenwerking met andere partijen, ook daadwerkelijk uitvoeren. Die

weten alles en wat wij doen is het beste’ is voorbij. Waterpartijen

uitdaging maakt het zijn van dijkgraaf zo interessant. De uitvoering,

willen kennis delen maar ook graag krijgen, en dat geldt zowel

waarbij het combineren van functies als techniek en vormgeving,

voor kennis in Nederland als in het buitenland. Arrogantie of

leefbaar en veiligheid, belangrijk zijn impliceert ook dat je organisatie

zelfgenoegzaamheid op dat gebied is, mede door de reorganisaties

daarop moet zijn aangepast. Dat houdt voor Zuiderzeeland

binnen de organisaties, mijns inziens nauwelijks meer aan de orde.”

bijvoorbeeld in, evenals voor andere waterschappen, dat er interne structuren en functies veranderen of moeten veranderen. Want

Motivatie

hoe bevlogen je ook bent, hoe groot je passie ook is, als je niet alle

Voor een goede samenwerking staan kennis, financiering en

onderdelen op orde hebt, dan lukt het realiseren van je eigen doelen

spelregels voorop maar Hetty Klavers noemt tot slot ook als één van

en die van een samenwerkingsverband, zeker niet.” www.kkwekwwekbewb.nl Meer weten: www.kkwekwwekbewb.nl

www.waterforum.net/deltabeslissingen www.kkwekwwekbewb.nl

28

reportage Taiwan is een land van extremen. Razende tyfonen brengen onvoorstelbare hoeveelheden regen mee, terwijl in het droge seizoen het land onder schrijnend watergebrek gebukt gaat. Een grootschalig, integraal waterprogramma moet het eiland waterproof maken.

En ondertussen werkt de hightechsector aan de ontwikkeling van een watertechnologiehub.

Het Chengching-meer nabij de miljoenenstad Kaohsiung, dat ook als reservoir voor de drinkwaterzuivering dient. Rechts op de foto, het troebele water dat na een tropische storm gefaseerd in het meer wordt gelaten. (foto: Arjan Veering)

Extreme omstandigheden dwingen Taiwan tot snelle ontwikkeling van delta- én watertechnologie

Waterbeheer in het

Door Arjan Veering

Bruin, modderig water kolkt het bassin in. Een tientallen meters

in. De storm had rampzalige gevolgen voor de watervoorziening,

lang schot moet de drab uit een immens, helblauw meer houden.

het grootste waterreservoir van het land was in één klap bijna een

Het Chengching-meer is een van de waterbekkens voor de

vijfde van zijn opslagcapaciteit kwijt door de immense stromen aan

miljoenenstad Kaohsiung, in het zuidwesten van Taiwan. “Het

modder en puin. In rivieren, met name in het zuiden van het eiland,

bruine water komt door de tyfoon”, zeggen Alex Ya Ching Wu en

lag een laag van 3 tot 4 meter sediment.

Fa-En Lin van de grote drinkwaterzuivering aan de rand van het

Vijf jaar eerder had de tyfoon Aere al zijn sporen nagelaten. Zo

meer. “We nemen water bij een inlaat uit de rivier verderop, maar na

ging er door landverschuivingen en modderstromen meer dan

de tropische storm van vorige week zit er heel veel sediment in het

10% van de opslagcapaciteit verloren van het Shihmen-reservoir,

rivierwater, waardoor het enorm troebel is. We laten het hier eerst

dat drie miljoen mensen in Noord-Taiwan van water voorziet. De

bezinken, voordat het langzaam via de afscheiding in het meer kan

waterlevering lag zelfs bijna drie weken helemaal stil.

stromen.”

Na de Morakot-ramp heeft de Taiwanese regering een

Het is tekenend voor de waterproblematiek van Taiwan. Het eiland,

herstelprogramma opgezet, waaronder tal van maatregelen voor

vlak voor de zuidoostkust van China, wordt jaarlijks geteisterd

het watermanagement. Inmiddels is de tweede fase van het

door een reeks van tropische stormen die vaak gepaard gaan met

programma ingegaan en dit jaar heeft het Water Resource Agency

extreme regenval en zware overstromingen. Bovendien is het land

(WRA), dat onder het ministerie van Economische Zaken van Taiwan

zeer gevoelig voor aardbevingen. Het natuurgeweld trekt een zware

valt, een ambitieus ‘river basin management plan’ gepresenteerd,

wissel op de infrastructuur.

waarvoor het in de komende zes jaar 2 miljard euro uittrekt.

Morakot

Twee gezichten

In 2009 raasde de tyfoon Morakot over Taiwan en bracht in drie

“De waterproblematiek van Taiwan heeft twee gezichten: naast de

dagen 3000 millimeter regen – 3 meter dus – net zoveel als in

extreme regenval in het tyfoonseizoen, kampen we juist met een

Nederland in vier jaar valt. Ruim 700 mensen kwamen om het

gebrek aan water in de droge tijd, van november tot mei”, legt prof.

leven, een dorp werd van de kaart gevaagd, een hele berg stortte

dr. Jinn-Chuan Yang uit. Hij is directeur van het Disaster Prevention

29

reportage Tyfoon Morakot, voor de kust van Taiwan.

De tropische storm – met 3000 mm neerslag in drie dagen – liet in augustus 2009 een spoor van vernieling achter.

Prof.dr. Jinn-Chuang Yang (midden) met twee onderzoekers van het NCTU-DPWR in Hsinchu, Taiwan

oog van de storm and Water Environment Research Center (DPWE), aan de National

de waterproblematiek is daarom cruciaal”, zegt Yang.

Chiao Tung Universiteit (NCTU). In de droge tijd zijn de reservoirs

Niet voor niets richt zijn instituut zich op interdisciplinair onderzoek:

ontoereikend om aan de vraag naar water te voldoen. Met name

van modellering van de waterbodem en sedimentstromen

de agrarische sector en de vele ‘fish farms’ – viskwekerijen op land

en het opstellen van plannen voor duurzaam beheer van de

– onttrekken grote hoeveelheden grondwater, waardoor de bodem

waterreservoirs tot aan ontwikkeling van watertechnologie en

met centimeters per jaar daalt. Het gevolg is weer dat het laagland

rampenpreventie in de industrie. De onderzoekers inventariseren

aan de kust makkelijk overstroomt vanuit zee.

instabiele hellingen, maken een inschatting van de omvang van

De problematiek is, naast het klimaat, sterk ingegeven door de

mogelijke aardverschuivingen en modelleren de gevolgen voor

geologische kenmerken van Taiwan, legt Yang uit. Hij trekt een

rivieren en waterreservoirs. Soms trekken onderzoekers tijdens hevig

vergelijking tussen Nederland en Taiwan, die ongeveer net zo groot

noodweer de bergen in, maar het instituut heeft ook apparatuur

en dichtbevolkt zijn. “We zijn elkaars spiegelbeeld. Nederland ligt

ontwikkeld die realtime sedimentconcentraties doorzendt aan het

voor een groot deel onder zeeniveau, ons land bestaat voor twee

instituut in Hsinchu.

derde uit hooggebergte. Voor beide landen is het water een vijand

“Herstel van de waterreservoirs is een van de grote opgaven”,

én een vriend”, aldus de NCTU-DPWE-directeur, die ook advies geeft

legt Yang uit. “Van de negen grootste reservoirs in het land is

aan de regering voor het waterprogramma.

gemiddeld 36% van de opslagcapaciteit verdwenen.” Bij het Shihmen-stuwmeer zijn al grote noodafvoerkanalen gegraven en

Noodweer

is het spuigat van de dam aangepast. Yang laat een spectaculaire

Het vasthouden van de neerslag in de regentijd is door de extreme

video zien waarin gigantische hoeveelheden water en sediment uit

hoogteverschillen – technisch en economisch – nauwelijks haalbaar

de dam spuiten. “Het spuien komt zeer nauw”, legt de hoogleraar

in de berggebieden. Bovendien stuit de aanleg van stuwmeren

uit. “Als je het te vroeg doet is het minder effectief en verlies je veel

op verzet van maatschappelijke en milieugroeperingen. In het

kostbaar water. Als je het te laat doet, is het sediment al te veel

drukbevolkte, sterk geïndustrialiseerde laagland is er nauwelijks

neergeslagen en te vast geworden.” De technische maatregelen

ruimte beschikbaar voor reservoirs. “Een integrale benadering van

maken deel uit van het plan dat NCTU-DPWE heeft opgesteld voor

30

reportage

Eerste watervakbeurs van Taiwan Van 8 tot 10 oktober 2014 zal in Kaohsiung de eerste internationale watervakbeurs worden gehouden, Aqua Taiwan. In zeven categorieën – waaronder drinkwaterbehandeling, afvalwaterbehandeling en openbare infrastructuur – zullen ruim 130 bedrijven en organisaties hun producten en kennis tonen. De concurrentie met de grote beurzen, bijvoorbeeld op Chinese vasteland, kan Aqua Taiwan nog niet aan. De nadruk ligt vooral op point-of-use-technologie en op de consumentenmarkt.

Grote internationale bedrijven die actief zijn in Taiwan, ontbreken op de beursvloer, zoals het Franse Degrémont of het Nederlandse Royal HaskoningDHV. De eerste editie is nog sterk gericht op de eigen regio, erkent beursmanager David Chan, maar het is de bedoeling om er een jaarlijks terugkerend internationale beurs van te maken.

Verschillende Taiwanese bedrijven juichen de komst van een eigen beurs toe. “De beurs zal stap voor stap moeten groeien”, zegt Cooper Lai van Fluxtek. “Voor de ontwikkeling van onze watertechnologiesector is een goede beurs wel erg belangrijk.” www.aquataiwan.net

een ‘sustainable reservoir strategy’ dat uiteindelijk een stabieler

constateert innovatie-attaché Kasper Nossent dat Deltares

watervoorziening mogelijk moet maken.

een uitzondering is. De Nederlandse watersector is tamelijk

Hoogwaterbescherming is het andere zwaartepunt in Taiwans

terughoudend met activiteiten in Taiwan. Volgens Nossent zijn er

waterbeleid. Het omvangrijke waterprogramma beoogt het

nog veel misverstanden omtrent Taiwan. “Bedrijven zijn huiverig,

eiland – voor zover mogelijk onder zulke extreme omstandigheden

omdat ze vrezen opdrachten in China te verliezen als ze zaken

– waterbestendig maken. Ook hier fungeert het NCTU-DPWE als

doen in Taiwan. In de praktijk blijkt die vrees niet terecht te zijn.

een van de adviseurs van het Water Resource Agency en raadt het

Er is ook nog veel onbekendheid met het land.”

naast de bestaande maatregelen aan om ook kritisch naar het

Nossent ziet met name voor deltatechnologie mogelijkheden.

landgebruik te kijken, zoals de snelle toename van fish farms of

Hij pakt het ruim 200 pagina tellende waterbeleidsprogramma

de onstuitbare verharding van het landoppervlak in de uitdijende

van Taiwan erbij. “Veel van de plannen moeten nader worden

steden waardoor het water niet door de grond opgenomen kan

uitgewerkt en uitgevoerd, grotendeels gebaseerd op

worden.

deltatechnologie. Nederland heeft op dat gebied misschien de

Taiwan werkt nauw samen met het Nederlandse Deltares dat voor

beste expertise ter wereld, maar ook voor ‘water governance’.

de stroomgebieden van 26 rivieren een ‘flood early warning system’

Onze consultants en kennisinstituten zouden hier veel werk

(FEWS) heeft geïmplementeerd. Het systeem wordt gecombineerd

kunnen doen.” Onvermoeibaar tracht hij de bedrijven, maar

met de gegevens en modellen van NCTU-DPWE en de WRA en vormt

bijvoorbeeld ook de topsector Water, te overtuigen van de

de basis voor het hoogwaterbeschermingsplannen. De relatie

kansen in Taiwan. De aandacht van de watersector gaat vooral

tussen Deltares en Taiwan stamt al uit de jaren tachtig. Deltares en

naar landen als Vietnam, Bangladesh en Thailand, ziet hij,

het NCTU-DPWE werken de laatste jaren in verschillende projecten

waardoor kansen blijven liggen. “Er is hier de komende jaren meer

samen. Eerder dit jaar was directeur Yang nog in Nederland

dan 2 miljard euro beschikbaar. Er is een dringende behoefte aan

om de Taiwanese situatie uit te leggen aan een breed gehoor

kennis, maar ook aan uitvoerende kracht van grote contractors.

van Nederlandse bedrijven en instellingen. Yang was daarvoor

Denk bijvoorbeeld aan de baggeraars.”

uitgenodigd door het Innovatie-attachénetwerk, onderdeel van het

Nossent wijst erop dat Nederland ook zelf kunnen profiteren

ministerie van Economische Zaken.

van projecten in Taiwan, onder meer door kennis op te doen met waterbeheer onder zeer zware omstandigheden. “Waar ter

Huiverig

wereld vind je zulke extremen? Er wordt het uiterste geëist van

Op het kantoor van het Netherlands Trade and Investment Office

de deltatechnologie en hoogwaterbescherming. We kunnen ook

in Taipei – de officiële Nederlandse vertegenwoordiging in de

samen met Taiwanese onderzoekers modellen en ideeën verder

Taiwanese hoofdstad bij het ontbreken van een ambassade –

ontwikkelen en uittesten”, aldus Nossent. www.kkwekwwekbewb.nl Meer weten: www.kkwekwwekbewb.nl

www.waterforum.net/taiwan www.kkwekwwekbewb.nl

31

reportage

Made in Taiwan

bedrijf, dat eveneens banden heeft met Fluxtek, maakt 1.500.000

De fiets moet het grote voorbeeld worden voor de Taiwanese

‘carbon block’-filters per jaar, die het merendeels op de lokale

watertechnologiesector. Twee grote internationale fietsmerken,

huishoudelijke markt afzet. Ook Caware uit Kaohsiung, werkt

Giant en Merida, hebben hun basis op het eiland. Om de scherpe

met actiefkoolzuivering. Voor de consumentenfilters ziet general

concurrentie, met name vanuit China, het hoofd te bieden zijn

manager Carren Chang vooral een markt in ontwikkelingslanden.

de fietsproducenten in 2002 nauw gaan samenwerken met hun

“‘Appropriate technology’, dus eenvoudige, maar doeltreffende en

toeleveranciers in het zogenaamde A-Team. In plaats van een

betaalbare zuiveringen. Dat is een markt die zich nog sterk gaat

‘race to the bottom’ op kostprijs, heeft Taiwan zich toegelegd op

ontwikkelen.” Daarnaast heeft haar bedrijf zich toegelegd op

de ontwikkeling van duurdere hightechfietsen, gecombineerd met

geavanceerdere filters, die actiefkool combineren met hollevezel- en

een zeer actieve marketing. “Dat model moet de watertechnologie

keramische membranen, maar die zijn voor de industriële markt en

ook kiezen. We moeten naar een W-Team”, spiegelt ceo Cooper

voor bijvoorbeeld ziekenhuizen en laboratoria.

Lai van watertechnologiebedrijf Fluxtek voor. “Watertechnologie kan een van de belangrijkste nieuwe exportmarkten voor Taiwan

Silicon Valley

worden, naast computertechnologie en fietsen. We hebben kennis,

Bij het ruim 6000 mensen tellende Industrial Technology Research

grondstoffen, technologie en goed geschoolde mensen, maar dat

Institute (ITRI) in Hsinchu is de watertechnologiedivisie relatief

alles is verspreid over veel kleine bedrijven en instituten. Als we

bescheiden met zestig onderzoekers. Volgens dr. Wang-Kuang

een platform vormen kunnen we, met steun van de overheid, snel

Chang, hoofd van het waterlab, fungeert ITRI als een brug tussen

groeien op de wereldmarkt.”

industrie, onderzoekers en overheid. Het instituut richt zich

Fluxtek is gelegen op een splinternieuw bedrijventerrein in de

sterk op industriële afvalwaterbehandelingen, onder meer met

speciale ‘exportzone’ in de regio Pingtung, net buiten de zuidelijke

membraan(bio)technologie en SBR-systemen. Met name vanuit de

haven- en industriestad Kaohsiung. Het bedrijf richt zich nu vooral

chipindustrie – Hsinchu geldt als het Silicon Valley van Taiwan en is

op waterzuiveringen voor de consumentenmarkt, maar Lai wil in

onder meer de thuisbasis van computerfabrikant Acer – is een sterke

de komende jaren een snelle sprong maken. Zijn bedrijf bereidt een

vraag naar geavanceerde waterbehandeling, maar ITRI ontwikkelt

beursgang voor op de aandelenbeurs van Taiwan om voldoende

ook technologie voor de staalindustrie van het land. De troeven zijn

kapitaal binnen te brengen om acquisities te doen. Het naburige

BioNet, een aerobe reactor met poreus dragermateriaal voor de

Rotek zal een van de eerste overnames zijn. Het familiebedrijf

behandeling van afvalwater en nitraatverwijdering, en de A2O-

bouwt in de ruime, nieuwe fabriekshal eigen – vaak modulaire

MBR die speciaal voor het opwerken van rioolwater is ontworpen.

– zuiveringsinstallaties voor de industrie, maar bijvoorbeeld ook

Chang verwacht dat het onderzoek door de aangescherpte

voor restaurants, hotels en het leger, vertelt marketingdirecteur

afvalwaterregels én de noodzaak van hergebruik van water een

Jeff Yu van Rotek. De meeste apparatuur wordt in Taiwan zelf

impuls zal krijgen.

geproduceerd.

Watertechnologen in de voetsporen van Giant ‘Made in Taiwan’ is een stempel waarmee de waterproducenten zich duidelijk afzetten tegen veelal goedkopere producten die in China worden gemaakt. Het loonpeil in Taiwan ligt veel hoger, reden waarom veel producenten uitwijken naar het ‘vasteland’.

Met betere kwaliteit en ‘high-end’-producten proberen Taiwanese watertechnologiebedrijven zich te onderscheiden. Een opstelling in het lab van Viscarb, een producent van actiefkoolfilters, moet het verschil aantonen tussen het eigen filter en een imitatie uit China: helder water in de ene tank, blauwe vloeistof in de andere. “Ontwikkeling en productie doen wij in eigen huis”, vertelt Brian Huang, die de leiding heeft over de productie. Het

Dr. Wang-Kuang Chang, hoofd van het waterlaboratium van technologie-instituut ITRI in Hsinchu. Zijn instituut ontwikkelt waterbehandelingstechnologie, onder meer voor de staal- en halfgeleiderindustrie.

Cooper Lai, ceo van Fluxtek, in de productiehal van het naburige bedrijf Rotek. Lai pleit voor het opzetten van een cluster van Taiwanese watertechnologiebedrijven. (foto's: Arjan Veering)

34

Mens in beeld

Herman Havekes Unie van Waterschappen / Water Governance Centre

Water governance systeem als voorbeeld voor de rest van de wereld

CV

Herman Havekes

1954

Geboren in Utrecht

1978

Afgestudeerd in Nederland’s recht in Utrecht

1979

Rijkswaterstaat, Hoofddirectie van de Waterstaat, Den Haag

1984

Unie van Waterschappen (UvW) in Den Haag.

2008 - 2011

(op partime basis naast werk bij UvW Projectleider Waterwet , gedetacheerd bij DG Water.

2009

Gepromoveerd aan de Universiteit Utrecht op een proefschrift over de institutionele

omwenteling van het waterschap in de afgelopen vijftig jaar.

2009

Onderscheiden met de Schilthuispenning.

2010

Samen met Marleen van Rijswick het boek “Waterrecht in Nederland” uitgebracht.

(waarvan dit najaar herziene druk verschijnt

2011

Op parttime basis verbonden aan het in Den Haag gevestigde Water Governance Centre (WGC)

2013

Samen met Maarten Hofstra, Andrea van der Kerk en Bart Teeuwen auteur van het WGC-boek

"Building Blocks for Good Water Governance".

35

mens in beeld

Door Olav Lammers

heffingensysteem. De invloed van boeren

we van het personenstelsel af moesten. Ik

is nog steeds groot, maar dat zie je overal

werd hier letterlijk en figuurlijk gebeld door

in de wereld waar sprake is van wateror-

inwoners van Delfland op wie ze moesten

ganisaties; ze zijn voor hun boterham nu

stemmen want ze kenden niemand op

eenmaal direct afhankelijk van het water-

het stembiljet. Een lijstenstelsel bracht

beheer. Tegelijk is het van groot belang dat

uitkomst, had ook vele andere voordelen,

Eind van dit jaar is hij 30 jaar in dienst van de

we er de komende jaren andere groepen bij

maar daar zou je de politieke partijen niet

Unie van Waterschappen in Den Haag. Werd

weten te betrekken.

mee buiten kunnen houden. We hebben

Herman Havekes Unie van Waterschappen / Water Governance Centre

toen zelf al gezegd, dat moet je helemaal

destijds als jurist gevraagd te solliciteren toen hij 5 jaar werkzaam was bij de Hoofddi-

De komende jaren? Bestaan de water-

niet willen, want wij klaagden ook steeds

rectie van Waterstaat. Wordt alom geroemd

schappen dan nog?

over te weinig aandacht van de politiek voor

voor zijn juridische kennis op gebied van

Ha, ja, die voortbestaansdiscussie is zo lang-

het waterbeheer. Bovendien wisten wij toen

de waterstaat en vooral het fenomeen

zamerhand de rode draad geworden in mijn

ook heel goed welke politieke kleur onze

waterschappen. Promoveerde in 2009 aan

werk bij de Unie en vormde ook de kern van

dijkgraven en db-ers hadden vóór die wets-

de Universiteit Utrecht op een proefschrift

mijn proefschrift. Ik zeg wel eens, maar dan

wijziging van 2007. Dus we moeten nou niet

over de institutionele omwenteling van het

heb ik misschien een glaasje op, we zouden

net doen alsof de politiek toen mijlenver van

waterschap in de afgelopen 50 jaar. Is bijna

die discussie missen als die er niet meer was.

ons afstond.

der Waterwet bij DG Water. Publiceerde heel

Maar even serieus…

Maar…?

veel op het terrein van het water(schaps)

Die discussie houdt ons bovenal scherp. We

Maar we hebben er tegelijkertijd wel

recht en ontving daarvoor de Schilthuispen-

hebben nu het OESO-rapport dat ons water

bijgezegd dat het naast de politieke lijsten

ning. Is tevens verbonden aan het Water

governance systeem als voorbeeld voor de

goed is dat in een waterschapsbestuur

Governance Centre in Den Haag. Maar

rest van de wereld ziet en een minister die

naast de inwoners ook een paar specifieke

Herman Havekes (1954) is bovenal een nuch-

zegt van wat goed loopt, daar ga ik niet in

categorieën vertegenwoordigd zijn, die

tere, bescheiden en aimabel persoon, wars

rommelen. Daar kan niemand meer gemak-

buitengewoon veel belang bij de taakuit-

van dikdoenerij.

kelijk aan voorbij gaan. En tegen D66-ers

voering van het waterschap hebben. Je ziet

zeg ik nog wel eens: wat is er nu mooier

die categorieën ook terug in de vele andere

‘Tis wat, 30 jaar UvW. Nooit eens iets

dan dat mensen in een bepaald gebied zelf

functionele waterorganisaties die de wereld

anders geambieerd?

beslissen over waterbeheer, wat het moet

kent.

(Schertsend): “Ik zeg altijd: niemand wil mij

kosten en hoe het geld besteed wordt. Dat

hebben, maar aan de andere kant, het is

is toch zo democratisch als mogelijk. Wat

U doelt op de discussie in de provincie

‘hier’ verrekte leuk en zeer interessant. Er is

is daar nu op tegen? Als je het waterbe-

Zuid-Holland?

weinig waar in zo’n relatief korte tijd zoveel

heer bij provincies onderbrengt, die vele

Juist! Het systeem is transparant genoeg.

veranderd is als in het waterbeheer en

andere taken hebben, het water er op een

Laat de politiek zich vooral met het water-

vooral binnen de waterschappen. Ik zal niet

vrijdagmiddag even bij doen en veel minder

beheer bemoeien. Dat is belangrijk genoeg

zeggen dat die 30 jaren in één week voorbij

op de uitvoering gefocust zijn, dan heeft de

en kun je maar beter goed georganiseerd

zijn gegaan, maar het gaat wel snel.

overstroming al plaatsgevonden voor men

hebben. Dat gaat nu zeer professioneel,

er erg in heeft.

vindt de meerderheid. En andere landen

3 jaar gedetacheerd geweest als projectlei-

willen het maar al te graag zelf zo gaan

U stamt nog uit de tijd van de boeren republieken, toen we nog honderden

Tja, politiek hé. En nu zitten ze ook

waterschappen in dit land hadden?

nog in de waterschapsbesturen…

Ja, maar alles wat daarover wordt gezegd

Wacht even. Dat weet men hier soms

Tenslotte: water is…

zie ik als een karikatuur. Het is in de Mid-

ook niet meer, maar dat hebben wij als

Overal en enorm boeiend!

deleeuwen begonnen met boeren die de

waterschappen zelf bedacht, de werkgroep

handen in elkaar sloegen omdat anders hun

Van der Vliet in de beginjaren van deze

land onder water liep; samen dijkjes aanleg-

eeuw. Met het steeds groter worden van de

gen en afvoersystemen. En met een eigen

waterschappen werd het ons duidelijk dat

organiseren.

Meer mens in beeld?

www.waterforum.net/mensinbeeld

36

Veiligheid

Cyber security speelt bij alle bedrijven en dienstverleners en zeker ook bij waterbedrijven. Het overnemen van gegevens, het manipuleren van procestechnieken en/of sabotage, zijn risico’s waar men zeker rekening mee moet houden. Marcel Jutte van Hudson Cybertec monitort dergelijke risico’s en adviseert bedrijven en organisaties hoe hier mee om te gaan.

Dreiging cybercriminaliteit bij (drink)waterbedrijven is groot

Cyber Security moet risico’s voorkomen Door Mark Nijveld “Bij cyber security gaat het er om risico’s te onderkennen en te

Geen publiciteit

ondervangen binnen alle lagen van het bedrijf. Alle mensen die bij

Maar wat zouden bij waterbedrijven de risico’s kunnen zijn? Als we

het proces als geheel betrokken zijn doen er toe, van de receptionist

dit aan de Vewin vragen, krijgen we als antwoord dat zij hier niet

tot de CEO en van toeleveranciers tot onderhoudsmonteur. Eén

mee in de publiciteit willen komen. Ook (drink)waterbedrijven willen

zwakke schakel kan je hele beveiliging te niet doen.”

hierop niet reageren. Jutte: “Drinkwater wordt door de overheid

Het in kaart brengen van (ontbrekende)veiligheidsmaatregelen is

gekenmerkt als vitale infrastructuur, de dreigingsanalyse is groot en

de eerste taak die Jutte uitvoert als hij een risico/veiligheidsanalyse

daardoor is het een mogelijk doel ; criminelen, terroristen en hackers

opstart. Daarbij hoort onder meer: mensen interviewen, apparatuur

kunnen het gebruiken als pressiemiddel. Om risico’s als vervuiling,

controleren en de organisatiestructuur bekijken. “Het gaat dan

uitschakeling van processen, invoeren van misleidende gegevens en

om het totale beeld, van (oude)wachtwoorden, beveiliging,

overnemen van informatie te voorkomen, moet je je hele organisatie

toegangspoorten en de bevoegdheden van de storingsmonteur tot

erbij betrekken. Alleen op die manier kun je alle operationele

de ICT programma’s. Maar als eerste komt de vraag aan de orde :

technologie systemen voldoende beveiligen. Maar dat is ook een

is men zich bewust van veiligheidsrisico's. Awareness is één van de

doorlopend proces, hackers vinden steeds nieuwe dingen uit, de

belangrijkste punten in de totale beveiliging. Hoe gaat men er mee

technologie verandert elke dag en de ‘misbruikers’ veranderen

om, hoe interpreteert men de veiligheidsregels en hoe is iedereen,

mee. Het blijft een kat-en-muisspel, en ik kan mij voorstellen dat

de schoonmaker, de procesbestuurder en de manager, bij het proces

bedrijven liever niet in het openbaar aangeven hoe hun cyber

betrokken.”

security op dit moment is geregeld of wat zij nog moeten regelen .

37

Veiligheid

Daarbij wordt het gevaar van hackers die ‘voor de lol’ het systeem

nodige kennis. En als je het toe wil passen binnen een complete

willen saboteren steeds kleiner, maar door het grote afbreukrisico in

organisatie, dan moet ook iedereen, van alle afdelingen, dezelfde

de waterwereld is de georganiseerde misdaad voor waterbedrijven

doelstelling hebben en dezelfde ‘taal’ spreken. Die vaardigheden

wél een serieuze bedreiging”

proberen wij in te brengen waarbij de kennis van het domein, de techniek en de IT security onze belangrijkste uitgangspunten

Manipuleren

zijn.” De noodzaak van cyber security wordt ook door de

Als één van de risico’s noemt Jutte ook ‘het zonder toestemming

overheid onderkend die zich onder meer middels regelgeving

overnemen van informatie’. “Bij waterbedrijven wordt veel

met de uitvoering en controle begint te bemoeien. Denk aan ISO

technische data verzameld en opgeslagen. Bijvoorbeeld aan de

normering en BIWA (Baseline Information Water) waarbij vooral

hand van de registratie van peilniveau’s, stromingen etc. Voor

wordt gekeken naar zaken als vertrouwelijkheid, beschikbaarheid

een toeleverancier van de meetapparatuur zou het interessant

en integriteit.

kunnen zijn om deze gegevens ook te hebben. Het inbouwen van een ‘zendertje’ in bijvoorbeeld een nieuw geleverde pomp

Security by design

die de gegevens rechtstreeks naar de leverancier stuurt, is niet

Jutte noemt ook het belang van ‘security by design’. Oftewel, bij

moeilijk. Het opzetten van een eigen productielijn aan de hand

het opzetten van een nieuw project moet je de security van het

van verkregen gegevens gebeurt steeds vaker. Aan deze vorm

begin af aan meenemen. “Dat zorgt voor een efficiëntere manier

van cyber security ( ook hier zou ik cybercriminaliteit gebruiken)

van werken, beter resultaat en je bespaart op de kosten. Achteraf

wordt steeds meer aandacht geschonken, temeer daar er nog een

een veiligheidssysteem inbouwen kost natuurlijk aanzienlijk meer.

andere mogelijkheid is, namelijk dat de fabrikant of leverancier

Juist de financiering van cyber security schrikt bedrijven soms af,

bewust de meetapparatuur zo manipuleert dat er onjuiste

het zijn immers niet alleen de kosten voor onderzoek, ontwerp

gegevens worden verstrekt. In Amerika, maar ook in Nederland,

en implementatie, je moet ook kijken naar onderhoud en beheer.

worden hier steeds vaker voorbeelden van gevonden.

Daarbij moet bovendien verantwoordelijkheid geregeld worden en

Eén van de maatregelen om dit te voorkomen is het monitoren

er moet worden voorzien in een regelmatige toetsing en aanpassing

van alles wat op je netwerk komt, zowel van binnenuit als

van het systeem waar financieel een prijskaartje aan hangt.”

van buitenaf. "Dat betekent bijvoorbeeld het monitoren van de Process Controle Omgeving door middel van een Intrusion

Hoewel Jutte benadrukt dat alle schakels even belangrijk zijn, licht

Detection System, specifiek gericht op de process omgeving.”

hij er tot slot toch een punt uit: ‘Awareness’. “Als men niet het belang

“Een dergelijk detectie systeem wordt momenteel nog veel

van cyber security inziet en als je niet constant bewust bent van

te weinig gebruikt terwijl de risico’s worden onderschat. Maar

de risico’s, dan werkt een veiligheidsprogramma niet. De mensen

het opzetten en uitvoeren van zo’n systeem vraagt ook de

moeten het doen, daar kan geen ICT programma tegenop”

38

WATERTECHNOLOGIE Ieder drinkwaterbedrijf heeft zijn eigen waterbronnen en die zijn allemaal anders. Daarom vragen ze voor de bouw van nieuwe zuiveringsinstallaties vrijwel altijd om een proefinstallatie. Zeker als het gaat om nieuwe watertechnologie. Dit vertelt directeur Martien den Blanken van PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland in een interview over de succesvolle ontwikkeling van nieuwe watertechnologie binnen zijn bedrijf. Later dit jaar zal de nieuwe Andijk III fabriek officieel in gebruik worden genomen. PWN heeft dan voor de derde keer een

Martien den Blanken: “Het opschalen van reeds bestaande innovatieve waterbehanwdelingstechnologie is bij PWN uitgegroeid tot een handelsmerk”

wereldprimeur. Hoe doen ze dat toch?

Martien den Blanken: "We hadden dit kunstje al eerder gedaan"

"Opschalen van veelbelovende technieken is onze specialiteit geworden" Door Jac van Tuijn, Foto’s: Erik Jansen fotografie Later dit jaar neemt PWN waterleidingbedrijf Noord-Holland in

wereldprimeurs. De eerste was in 1999 met de eerste grootschalige

Andijk de nieuwe Six/Ceramac installatie in gebruik. Nergens in de

toepassing van de Xiga-membranen in Heemskerk, een ultrafiltratie

wereld wordt deze gecombineerde watertechnologie toegepast.

stap als voorzuivering voor omgekeerde osmose. De tweede was

Het is dus een wereldprimeur. Voor PWN is het niet de eerste

in 2004 met de gecombineerde UV/waterstofperoxide installatie

keer dat het een eigen ontwikkelde watertechnologie als eerste

in Andijk. Den Blanken legt uit dat iedere keer een specifieke

in gebruik neemt. Twee keer eerder had het Noord-Hollandse

watervervuilingsproblematiek voor PWN aanleiding was zelf op zoek

drinkwaterbedrijf al zo'n wereldprimeur. PWN heeft een lange

te gaan naar een oplossing. “Natuurlijk speelde ook een rol dat we

geschiedenis met innovatieve watertechnologie. Inmiddels is

heel enthousiaste en creatieve watertechnologen in dienst hebben

daarvoor de speciale dochtermaatschappij, PWN Technologies,

die graag nieuwe dingen bedenken en die vervolgens in onze

opgericht. Die vermarkt Six/Ceramac zelfs wereldwijd. Volgens

proefhal uitproberen. Daar krijgen ze ook de ruimte voor”, aldus Den

PWN directeur Martien den Blanken was het voor hem geen enkel

Banken. Hij legt uit dat er vervolgens een wisselwerking ontstaat.

probleem om destijds - zonder referenties - voor de zelf ontwikkelde

“Onze technologen ontwikkelen iets nieuws en worden wereldwijd

technologie te kiezen. “Het was een kwestie van vertrouwen in de

gevraagd hierover op congressen te komen vertellen. Daar

eigen organisatie. We hadden het kunstje al eerder gedaan en dat

ontmoeten ze andere creatieve watertechnologen en zo weten we

had iedere keer goed uitgepakt.”

precies waar nieuwe drinkwatertechnologie in ontwikkeling is.”

Creatieve watertechnologen

Gespecialiseerd in opschalen

Moeiteloos grijpt directeur Den Blanken terug op de

Die kennis heeft volgens Den Blanken aan de basis gestaan

voorgeschiedenis als hem wordt gevraagd naar de twee eerdere

van de primeur met Six/Ceramac. "Via een congres zijn we in

39

WATERTECHNOLOGIE

Om microverontreiniging tegen te gaan koos PWN voor een zelf bedachte combinatie van behandeling met UV-licht en waterstofperoxide

Australië op het spoor gekomen van een veelbelovende manier

Royalties

van ionenwisseling waarmee we het IJsselmeerwater bij Andijk

De opeenvolgende wereldprimeurs hebben PWN aangezet tot het

zouden kunnen voorbehandelen. We waren toen op zoek naar

nadenken over een business model. Den Blanken: “Leverancier

een vervanging voor de flocculatie waarvoor we chemicaliën

X-Flow, later onderdeel van Norit, tegenwoordig van Pentair,

gebruikten. Onze technologen zagen dat aan de Australische

van de Xiga-membranen heeft onze waterfabriek in Heemskerk

innovatie nog veel verbeterd moest worden en dat de opschaling

als een heel goede referentie kunnen gebruiken. Regelmatig

niet eenvoudig zou zijn. Hetzelfde gold voor de keramische

kwam X-Flow op bezoek met nieuwe potentiële klanten. Daar

membranen. Onze technologen hadden allerlei ideeën en ze zijn

verdienden wij toen niets aan. Bij de opschaling van het UV-H2O2-

die in grootschalige proefopstellingen gaan testen.”

proces hebben we het anders gedaan. We zijn toen met Trojan een

Het opschalen van reeds bestaande innovatieve

royalty overeengekomen voor iedere toepassing bij soortgelijke

waterbehandelingstechnologie is bij PWN uitgegroeid tot een

waterfabrieken. Dat hield op toen Trojan de technologie weer

handelsmerk. “Je moet als drinkwaterbedrijf grootschalige

verder ontwikkelde en steeds minder ging lijken op die in Andijk.

pilots doen om te onderzoeken of een nieuwe technologie ook

Dat leidde ertoe dat we zijn gaan kijken of we met de opschaling

werkt voor jouw specifieke waterbron. Daarom zijn we bedreven

mogelijk meer zouden kunnen verdienen. Dat heeft tot de

geraakt in experimenten op bedrijfsschaal. Met bekende

oprichting geleid van de dochtermaatschappij PWN Technologies

watertechnologen als de inmiddels gepensioneerde Peer Kamp

waarmee we nu onze nieuwe technieken ook zelf naar de markt

en Joop Kruithof en de huidige Gilbert Galjaard, Bram Martijn en

kunnen brengen. De Six/Ceramac technologie is daar nu de eerste

Erik Koreman, hebben we daar een bedrijfscultuur van kunnen

van.” Volgens Den Blanken gaat het daarbij niet alleen primair om

maken”, aldus Den Blanken.

het verdienen sec, maar vooral om het genereren van inkomsten om

40

WATERTECHNOLOGIE

Kennisuitwisseling, creativiteit en ruimte voor innovaties hebben aan de basis gestaan van de primeur met Six/Ceramac

PWN vond twee innovatieve technieken - ionenwisseling en keramische membranen - die samen veel milieuvriendelijker zijn en alle organische micro's kunnen tegenhouden.

daarmee de ontwikkeling van nieuwe waterbehandelingstechnieken

testopstellingen hebben we veel opschalingsproblemen kunnen

op lange termijn draaiende te kunnen houden.

ondervangen.”

Stap-voor-stap

Reststroombehandeling

Onmiskenbaar blijft voor Den Blanken de eigen drinkwatervoorziening

Den Blanken benadrukt dat er bij drinkwaterbedrijven veel kennis zit

de hoogste prioriteit houden. "Dat we daarbij kennis, vaardigheden

over bedrijfsvoering en bouwprojecten. “Die hebben wij binnen PWN

en IP wereldwijd kunnen vermarkten, is secundair”, verzekert

kunnen verbinden met het ontwikkelen van nieuwe technologie. Als wij

hij. Toch nam hij in 2010 een besluit om te investeren in een eigen

via PWN Technologies de markt opgaan, dan ontstaat er al snel een klik

ontwikkelde techniek zonder referenties. “Uit onderzoek bleek dat

omdat de klant ons herkent als nutsbedrijf. We verstaan elkaar. En dat

Six/Ceramac qua investeringskosten gelijk was aan conventionele

is belangrijk want een waterbehandelingsinstallaties moet altijd net

voorzuiveringstechnieken”, vervolgt Den Blanken. “Maar de

iets worden aangepast. Daarin zit onze meerwaarde. Dat hebben we

operationele kosten waren lager en Six/Ceramac scoorde beter

met PWN Technologies op een commerciële basis georganiseerd.”

op het punt van duurzaamheid. Bovendien kunnen we nog meer

Tot slot meldt Den Blanken dat de radartjes bij de watertechnologen

organisch materiaal uit het water halen waardoor we minder nagroei

niet stil staan en dat er al serieuze vervolgplannen zijn. Ditmaal gaat

verwachten in het distributienet.”

het om het verwerken van het zoute reststroom uit het Six/Ceramac

Den Blanken heeft het volste vertrouwen in de zelf ontwikkelde

proces. “Daarin zitten veel natuurlijke organische stoffen die we

technologie. “We hebben het stap-voor-stap uitgebouwd. Het is

nu ondergronds opslaan. Als we erin slagen het zout eruit te halen,

een heel bewust proces van risicomanagement waarbij iedere keer

kunnen we het resterende organische materiaal in de landbouw

goed wordt gekeken of iets goed werkt. Door onze grootschalige

afzetten. Een belangrijke stap in de circulaire economie.

41

WATERTECHNOLOGIE

Six/Ceramac: een nieuw type voorbehandeling PWN's dochtermaatschappij, PWN Technologies heeft de eerste Six/Ceramac voorzuiveringsinstallatie in Andijk gebouwd. De installatie zuivert het ingenomen IJsselmeerwater op basis van ionenwisseling (Six) en keramische membranen (CeraMac). De nieuwe installatie wordt momenteel grondig getest en zal later dit jaar officieel in gebruik worden genomen.

PWN Technologies heeft de twee nieuwe technieken opgeschaald en daarbij zijn veel nieuwe, zelf bedachte, elementen geïntroduceerd.

Het meest in het oog springend zijn de grote vaten als huisvesting voor 192 keramische membraanmodules . Die membranen kunnen op ingenieuze wijze onder hoge druk worden schoongespoeld.

PWN Technologies heeft anderhalf jaar lang een pilot installatie met Six/Ceramac gedraaid bij het Singaporese waterbedrijf PUB. Die is tevreden over de resultaten en PWNT kan later dit jaar meedoen aan een tender van PUB voor de bouw van een volwaardige voorzuiveringsinstallatie.

Inmiddels lopen er ook pilots bij South West Water (Engeland) en bij Melbourne Water ( Australië).

Voor de ontwikkeling en de bouw van installaties met Six/Ceramac werkt PWNT samen met het Nederlandse bedrijf RWB (bouwer) en het Japanse bedrijf MetaWater (leverancier keramische membranen).

De nieuwe technologie is al onderscheiden met de Nederlandse prijs Water Innovator of the Year 2012 en wereldwijd met de IWA Global Project Innovation Award 2012.

Drie aanleidingen - drie wereldprimeurs Hoog zoutgehalte in de Rijn Oorzaak: Begin jaren negentig zag het er naar uit dat het

vorming van bromaat en uiteindelijk koos PWN voor een zelf bedachte

zoutgehalte van het Rijnwater nog lang heel hoog zou blijven

combinatie van behandeling met UV-licht en waterstofperoxide. Een

en PWN besloot het ingenomen Rijnwater en IJsselmeer te gaan

extra UV-dosering maakte ook chloreren overbodig.

behandelen met omgekeerde osmose membranen. De poriën van

Samen met de Canadese leverancier van UV-filters, Trojan, is toen de

dit type membraan zijn echter zeer klein en een voorzuivering zorgt

opschaling van UV-filtratie voor grootschalige drinkwaterbereiding

ervoor dat het membraan langer mee kan.

ter hand genomen.

PWN koos voor ultrafiltratie als voorzuivering in Heemskerk en

Gevolg: 2e wereldprimeur met UV-waterstofperoxide als

raakte in contact met het Enschedese bedrijf X-Flow dat toen net

hoofdbehandeling in drinkwaterfabriek Andijk (2004)

bezig was met de ontwikkeling van een type UF-membraan, de Xiga. X-Flow, later Norit en nu Pentair/X-Flow, en PWN hebben toen

Extra verwijdering organische micro's

de opschaling voor grootschalige drinkwaterbereiding ter hand

Oorzaak: Een heel klein deel van de organische stoffen in

genomen.

het IJsselmeerwater wordt in de waterfabriek in Andijk niet

Gevolg: 1e wereldprimeur met Xiga-membranen als voorzuivering in

tegengehouden en komt in het distributienet terecht. Om bacteriële

drinkwaterfabriek Heemskerk (1999)

nagroei te voorkomen moet PWN het distributienet regelmatig schoonmaken. Daarbij komt dat PWN als voorzuiveringsstap

Ontdekking van micro's in de Rijn

flocculatie gebruikt waarvoor chemicaliën worden gebruikt. PWN

Oorzaak: Door verbeterde meettechniek werden in 1988 voor het

vond twee innovatieve technieken - ionenwisseling en keramische

eerst verhoogde concentraties van het onkruidbestrijdingsmiddel

membranen - die samen veel milieuvriendelijker zijn en alle

bentazon in het Rijnwater gemeten. Deze microverontreiniging

organische micro's kunnen tegenhouden. Dochtermaatschappij

werd niet door de zuiveringsinstallaties bij drinkwaterbedrijven

PWN Technologies heeft de Six/Ceramac-technologie, samen

tegengehouden en PWN reageerde aanvankelijk door aanvullend

met RWB (NL) en MetaWater (Japan), geschikt gemaakt voor

actiefkoolfiltratie toe te passen. Voor een structurele oplossing voor

grootschalige toepassing.

alle 'micros' zocht PWN naar een nieuwe technologie en kwam uit bij

Gevolg: 3e wereldprimeur met ionenwisseling-keramische

het doseren van ozon. Als neveneffect had deze dosering echter de

membranen als voorbehandeling in drinkwaterfabriek Andijk (2014)

42

Waterbehandeling

Frank Cammaert, nieuwe directeur in familiebedrijf Logisticon: ‘Wij zijn vrij bescheiden’

Afvalwaterbehandeling in de industrie is geen sinecure Door Jeroen Bezem

Ze gingen niet over één nacht ijs. Voordat Frank Cammaert (45) in januari werd gepromoveerd tot directeur bij Logisticon

“Wat betreft de omgang met personeel en met klanten, delen de broers en ik dezelfde visie”, zegt Frank Cammaert. “De Logisticonmedewerkers vormen een heel hecht team en daar ligt ook een groot deel van onze kracht. Een deel van de 75 werknemers werkt hier al bijna even lang als de directeuren en een nog groter deel heeft het

Water Treatment BV, was hij al ruim vijf jaar in

koperen jubileum bij ons bedrijf al achter de rug. Maar natuurlijk zijn er

het bedrijf werkzaam als manager. De directie

ook verschillen tussen mij en de andere directeuren. Die zijn verklaar-

bestond uit de drie gebroeders Alblas – Bram, Klaas en Herman – en die wilden eerst zeker weten of hij wel bij hen paste. “Ik ben nu

baar vanuit onze achtergrond. We benaderen de bedrijfsvoering en de producten niet op dezelfde manier. De broers Alblas zijn vooral technisch-praktisch ingesteld, ik heb een technisch-commerciële achtergrond.”

een geadopteerde broer”, lacht Cammaert.

Met de komst van Cammaert zal het roer niet drastisch worden

Het tekent het familiebedrijf Logisticon: de

omgegooid. “Logisticon is al 25 jaar een stabiel familiebedrijf dat

relaties, met personeel én met klanten, zijn gebaseerd op vertrouwen.

langdurige relaties onderhoudt met zijn klanten. Nieuwe business is voor ons alleen interessant als we op technisch/technologisch gebied toegevoegde waarde kunnen leveren. We zijn eigenlijk groot geworden door klein te blijven.”

43

Waterbehandeling

25 jaar Logisticon In 1988 begonnen Jos Mourik en Bram Alblas in Streefkerk (Alblas-

daarom vroegen aannemers al snel of ze de installaties ook konden

serwaard) een bedrijf dat zich wilde richten op transportmechani-

huren. Zo ontstond Logisticon Verhuur: in 1995 verscheen de eerste

satie: ‘constructies ten behoeve van de logistiek’. Eén van de eerste

verhuurgids voor grondwaterzuiveringsinstallaties.

opdrachten was het ontwerpen en leveren van roestvrijstalen

Halverwege de jaren ’90 kwam er ook steeds meer vraag naar speci-

transport- en opslagsystemen voor kaas. Maar de focus werd al snel

fieke kennis over afvalwaterzuivering. Die kennis haalde Logisticon

verlegd: vanaf 1989 specialiseerde Logisticon zich in de verkoop en

binnen door de overname van Watec. Watec maakte het procesont-

verhuur van grondwaterzuiveringsinstallaties. Al in 1991 werd het

werp, Logisticon deed de realisatie. De elektro- en de besturings-

management versterkt door Brams broers Klaas en Herman Alblas

techniek was in handen van Elektrowaard, de voorloper van het

en bleek de loods in Streefkerk te klein voor de activiteiten. Het

huidige Elmon. In 1997 kwam ook Setec bij de Logisticon-groep, met

bedrijf verhuisde naar Groot-Ammers, enkele kilometers verderop.

specifieke kennis van proceswater op basis van ionenwisseling en

Binnen die gemeente werd nog een paar keer verhuisd, totdat

omgekeerde osmose. Watec en Setec zijn uiteindelijk opgegaan in

Logisticon in december 1997 neerstreek aan de Energieweg, waar

de Logisticon-organisatie.

het nog steeds gevestigd is.

Logisticon is, mede door de overnames, opgeschoven naar meer in-

Na verloop van tijd nam Jos Mourik afscheid en werd het bedrijf

novatieve waterzuiveringsprojecten in de drinkwater-, proceswater-

gerund door de drie gebroeders. Tot in januari 2014 Frank Cammaert

en afvalwatersector. Langzaam maar zeker groeide Logisticon uit

de directie kwam versterken. Bram Alblas heeft zich inmiddels uit de

tot een van de topspelers in de Nederlandse markt van waterbe-

dagelijkse leiding teruggetrokken, maar is nog wel als adviseur bij

handeling, met ook steeds grotere en spraakmakende projecten. En

het bedrijf betrokken.

er worden nieuwe markten aangeboord. Naast een sterke positie in

In de beginjaren werden vooral projecten uitgevoerd in de

de (petro)chemie heeft het bedrijf met klanten als Bavaria, Cargill,

grondwaterzuivering en -sanering. Logisticon bouwde en verkocht

IOI Loders Croklaan, Nestlé en Friesland Campina een groeiend klan-

bijvoorbeeld veel ontijzeringsinstallaties, striptorens en actiefkool-

tenbestand in de voedings- en gezondheidsmiddelenindustrie.

filters. Soms waren de projecten na enkele maanden al afgerond en

www.logisticon.com

Daarmee volgt Logisticon een duidelijk andere route dan sommige col-

die zin dat we te maken kregen met enorme marktverschuivingen.

lega’s in de Nederlandse waterbranche, die zich nadrukkelijk richten

Tot zo’n vijf jaar geleden waren de overheden en semi-overheden

op snelle expansie in binnen- en buitenland. Zo’n strategie past vol-

onze grootste opdrachtgever, met name voor drink- en rioolwa-

gens Cammaert niet bij Logisticon: “Wij zijn vrij bescheiden. Ik denk dat

terbehandeling. Daar is door bezuinigingen echter een behoor-

snelle groei ten koste gaat van de kwaliteit en van de relaties met je

lijke krimp opgetreden! Je zag daardoor bij ons een verschuiving

klanten. In Nederland zijn we een grote speler, maar dat schreeuwen

ontstaan naar meer industriële projecten. We hebben inmiddels

we niet van de daken. Dat is langzaam zo gegroeid. We sluiten nu ook

de nodige klanten in de food & beverage-sector; daarin waren we

meer contracten in het buitenland af, maar dat gebeurt in feite veelal

voorheen nauwelijks actief. De belangrijkste industriële sector is

in het kielzog van onze bestaande klanten. We hebben het gevoel

voor ons echter de (petro)chemie, waar we systemen leveren voor

dat we een goede controle over ons bedrijf hebben en willen onszelf

afvalwaterbehandeling en hoge kwaliteit (proces)water, onder

niet door te snelle groei voorbijlopen. Verdere groei zal vooral binnen

meer voor energieopwekking.”

Nederland en in de ons omringende landen plaatsvinden. Maar als een van onze klanten ons vraagt om een project in pak ’m beet Zuid-

Probleem oplossen

Afrika te doen, dan zeggen we natuurlijk geen nee. Zeker niet als we

“De afvalwaterbehandeling in de industrie is overigens geen sine-

technologisch gezien toegevoegde waarde kunnen leveren.”

cure”, vervolgt hij. “Elk industrieel bedrijf heeft een eigen, specifieke afvalwaterstroom. Om dat water te kunnen hergebruiken is steeds

Marktverschuivingen

opnieuw maatwerk nodig. Dat bedoel ik met de technologisch toege-

Die grondhouding heeft het bedrijf volgens Cammaert geen wind-

voegde waarde die we kunnen leveren. Wij worden gevraagd om een

eieren gelegd. Waar de afgelopen jaren de nodige bedrijven door de

probleem op te lossen: ‘Dit is de kwaliteit van het afvalwater en dit is

crisis in de problemen kwamen, is Logisticon zelfs gegroeid. “Maar we

de kwaliteit die we uiteindelijk nodig hebben. Zorgen jullie daar maar

hebben wel de gevolgen van de crisis ervaren”, zegt Cammaert. “In

voor.’ Dergelijke hulpvragen krijgen we nu, waar we vijf jaar geleden

45

Waterbehandeling

Logisticon combineert verschillende bewezen technieken tot een oplossing op maat

nog vaak een bestek kregen aangereikt.”

verschillende bewezen technieken tot een oplossing-op-maat. Rela-

Cammaert ziet grote mogelijkheden voor ‘Logisticon als probleem-

tief nieuwe ontwikkelingen, zoals keramische membranen, gaan we

oplosser’: “Wij bedenken een oplossing, ontwerpen en bouwen

niet meteen op grote schaal toepassen. Maar wel in sommige niche-

het systeem, installeren dit bij het bedrijf en als het bedrijf dat zou

markten: voor specifieke toepassingen zijn keramische membranen

willen, kunnen we de installatie ook nog onderhouden en behe-

superieur. Maar er is nog veel onderzoek nodig en de prijs zal ook nog

ren. Je merkt dat daar in de markt steeds meer vraag naar is. Veel

behoorlijk moeten zakken, willen ze voor een bredere markt aantrek-

ondernemingen trekken zich terug op hun kernactiviteiten en huren

kelijk worden. Voor de meeste oplossingen zijn polymeermembranen

de overige kennis en expertise in. Waterbehandeling is ónze core

vooralsnog geschikter, en in ieder geval betaalbaarder.”

business!”

“Bij een aantal technologische ontwikkelingen en innovaties zijn we

Ook bij overheden en semi-overheden slaat deze manier van werken

ook zelf nauw betrokken”, vervolgt de Logisticon-directeur. “Voor

aan, merkt Cammaert: “Vroeger hadden we daar te maken met

grote bedrijven als Evides, Vitens, Royal HaskoningDHV en Grontmij zijn

aanbestedingsregels, vraagspecificaties en bestekken, waar onze

wij vanwege onze praktijkkennis een belangrijke sparringpartner. Zo

industriële klanten meer een praktische insteek hadden en gericht

zijn veel pilotinstallaties voor het Nereda-systeem bijvoorbeeld door

waren op samenwerking. Gelukkig bieden de nieuwe contractvor-

ons gebouwd.”

men die de overheden tegenwoordig toepassen ook veel ruimte

De pilotinstallaties vergen vaak behoorlijke investeringen en die

voor samenwerking. Daar kunnen wij ons ei beter in kwijt.”

komen niet allemaal voor rekening van de opdrachtgevers. “De kost gaat hier voor de baat uit – dat geldt overigens ook voor de instal-

Innovaties en investeringen

laties die we bouwen voor de verhuur. Wij doen die investeringen vaak

Om de klanten de beste oplossingen te kunnen bieden, volgt Logisti-

samen met de klanten en dat past natuurlijk helemaal binnen onze

con de technologische ontwikkelingen in de hele wereld op de voet.

visie. Daarmee geef je tenslotte aan dat je vertrouwen hebt, in elkaar

“Wij ontwikkelen zelf geen nieuwe technologie, maar combineren

en in de technologie. Zo bouw je langdurige relaties op.”

46

bedrijvenregister

Bentley Systems Europe B.V. Spicalaan 37 2132 JG Hoofddorp T:. +31 (0)23 5560 560 water software, afvalwater software, ontwerp voor water en afvalwater, netwerkanalyse, hydrologische analyse, hydraulische simulatie, hydraulische onderhoud, Water Network Design, Wastewater Network Design, cartografie.

C-mark B.V. Munsterstraat 9, 7418 EV Deventer www.c-mark.nl, info@c-mark.nl T: +31 (0)88-8310500 Opleidingen, Legionella - risico-analyse, Legionella - beheersplan opstellen, Legionella - advies, Laboratoriumonderzoek - legionella, Advisering

CimPro BV De Waal 4684 PH Best www.cimpro.com, cimpro@cimpro.com T: +31 (0)88 246 77 99, F: +31 (0)88 246 77 00 Waterbeheer, Telemetriesystemen, Telemetrie, Stedelijk waterbeheer, Rioolpompstations, Procesbesturingsinstallaties, Meet- & Regeltechniek, Energiebeheer, Bewakingssystemen, Automatisering

Deltares Postbus 177, 2600 MH Delft www.deltares.nl, info@deltares.nl T: +31(0)88 3358273, F: +31(0)88 3358582 Advisering, Delfstoffenwinning, Engineering, Funderingssystemen, Grondwater, Onderzoek, Regenwatermanagement, Stedelijk waterbeheer, Waterkeringen, Watermanagement

Econosto Nederland BV Cypreslaan 63, 2908 LT Capelle aan den IJssel www.econosto.nl, info@econosto.com T : +31 (0)10 284 11 00, F : + 31 (0)10 451 68 51 Afsluiters, Meet- & Regeltechniek, Gietijzeren appendages, Kleppen, Flowmeters, Afvalwaterbehandeling, Afvalwatertransport, Koppelingen, Hydrants, Watermeters

Enviro-Chemie bv Waarderweg 52c, 2031 BP Haarlem www.envirochemie.nl, sales@enviro-chemie.nl T: +31 23 5345405, F: +31 23 5345741 Membraantechnologie, MBR (Membraan Bio Reactoren), Flotatie-installaties en tanks, Emulsiesplitsers, Chemische waterbehandeling, Biologische reiniging grondwater/lucht, Afvalwaterbehandeling

Evides Industriewater Postbus 4472, 3006 AL Rotterdam www.evides.nl, sales@evides.nl T: +31 (0)10-2935172, F: +31 (0)10 - 2935980 Waterzuivering, Membraanfiltratie, Ionenwisselaars, IndustriĂŤle installaties, Drinkwatervoorziening, Afvalwaterbehandeling, afvalwaterzuivering, Proceswater, Industriewater, waterhergebruik

Hach Lange Laan van Westroyen 2a, 4003 AZ Tiel www.hach-lange.nl, info@hach-lange.nl T: +31 (0)344 631130, F: +31 (0)344 631150 Wateranalyse apparatuur, Labaratoriumapparatuur, Data logging/procesapparatuur, Zuurstofmetingen, Telemetrie, Sensoren, PH-elektroden, Monstername apparatuur, Electrochemie, Elektrodensystemen

HKV lijn in water Postbus 2120, 8203 AC Lelystad www.hkv.nl, info@hkv.nl T: +31 (0)320 294242, F: +31 (0)320 253901 Watermanagement, Waterkeringen, Waterbeheer, Remote Sensing, Opleidingen, Ingenieursbureaus, Grondwater, GIS (Geografische Informatie Systemen), Gespecialiseerd advies, Advisering

Imbema Denso B.V. Nijverheidsweg 5-7, 2031 CN Haarlem www.imbemadenso.nl , info@imbemadenso.nl +31 (0)23 5172424 , +31 (0)23 5317433 Koppelingen, Hydrants, Flenzen, Fittingen, Corrosie preventiemiddelen, Controle apparatuur/systemen, Buis- en kabeldoorvoeringen, Afsluiters, Afdichtingen, Aanboortoestellen

I-Real BV Postbus 593, 7000 AN Doetinchem www.i-real.nl, info@i-real.nl T: +31 (0)314366600 F: +31 (0)314 363410 Watermanagement, Waterbeheer, Telemetrie, Stedelijk waterbeheer, Riolering, Regenwatermanagement, Meet- & Regeltechniek, Grondwater, Automatisering, Afvalwaterbeheer

Jongia N.V. James Wattstraat 8, 8912 AS Leeuwarden www.jongia.com, info@jongia.com T: +31582139715, F: +31582129787 Slibbehandeling, Procestechnologie, Procesindustrie, Mixers, Mengketels, Mechanische waterbehandeling, Biotechnologie, Beluchters, MBR, Anaërobe gistingssystemen, Afvalwaterbehandeling

Klay Instruments Nijverheidsweg 5, 7991 CZ Dwingeloo www.klay.nl, info@klay.nl T: +31 (0)521 591550, F: +31 (0)521 592046 Vloeistofniveau- /registreerinstrumenten, Sensoren, Niveaumeting, Meet/regel-/beveiligingsinstrumenten, Meet- & Regeltechniek, Flowmeters

Krohne Nederland B.V. Kerkeplaat 14, 3313 LC Dordrecht www.krohne.com , infonl@krohne.com +31 (0)78 630 6200 , +31 (0)78 630 6405 Watermetingen, Watermeters, Wateranalyse apparatuur, Procesindustrie, Niveaumeting, Meters, Meet- & Regeltechniek, Flowmeters

KSB Nederland B.V. Wilgenlaan 68, 1161 JN Zwanenburg www.ksb.com, infonl@ksb.com T: +31 (0)20 4079800, F: +31 (0)20 4079801 Waterpompen, Rioolwaterzuiveringsinstallaties, Proceswaterbehandeling, Pompen, Polderbemalingsinstallaties, Oppervlaktewater zuivering , Onderhoud en reiniging, Koelwaterbehandeling, Grondwater, Drinkwatervoorziening

Wilt u uw bedrijf ook beter profileren, mail dan naar adverteren@waterforum.net of bel 015 361 7433

47

bedrijvenregister

Logisticon Water Treatment B.V. Energieweg 2, 2964 LE Groot Ammers www.logisticon.com, water@logisticon.com T: +31 (0)184 608260, F: +31 (0)184 608280 Zware metalen verwijdering, Waterzuivering, Waterbehandelingsinstallaties, Waterbehandeling, Ultrafiltratie, Proceswaterbehandeling, Ontijzering, Omgekeerde osmose installaties, Mobiele drinkwaterinstallaties, Membraanfiltratie

KWA Bedrijfsadviseurs B.V. Regentesselaan 2, 3800 BM Amersfoort www.kwa.nl, water@kwa.nl T: +31 (0)33 4221310, F: +31 (0)33 4221329 Waterbehandeling, Proceswaterbehandeling, Ontgassers, Legionella - advies, Koelwaterbehandeling, Ketelvoe-

Landustrie Sneek B.V. Pieter Zeemanstraat 6, 8600 AD Sneek www.landustrie.nl , info@landustrie.nl +31 (0)51 548 6888 , +31 (0)51 541 2398

dingwater, Energiebeheer, Corrosie preventiemiddelen,

terbehandeling, Afvalwaterbeheer, Afvalwatertransport,

Afvalwaterbehandeling, Advies- en ontwerpbureaus

afvalwaterzuivering, Polderbemalingsinstallaties

Metawater Co., Ltd. Europe Rep. Office Westerbachstrasse 32, D-61476 Kronberg im Taunus / Duitsland T: +49 617 3993126, F: +49 617 3993206 www.metawater.co.jp/eng, info-europe@metawater.com Filtratie, Membraanfiltratie, Membraantechnologie, Ozonisatieinstallaties, Waterbehandeling

NWP (Netherlands Water Partnership) Bezuidenhoutseweg 2, 2594 AV Den Haag www.nwp.nl, info@nwp.nl T: 070-3043700 , F: 070-3043737 Branche-organisaties, Watermanagement, Netwerkorganisatie

Nijhuis Water Technology Innovatieweg 4, 7007 CD Doetinchem www.nijhuisindustries.com, info@nijhuis-water.com T: +31 (0) 314 749 049, F: +31 (0) 314 749 000 Waterbehandelingsinstallaties, Terugwinninginstallaties, Slibbehandeling, Flotatie-installaties en tanks, Afvalwaterbehandeling, Waterzuivering, Ozonisatie-installaties, Legionella - behandelingsapparatuur, Biogas installaties, Biologische afvalwaterzuivering

Ondeo Industrial Solutions Willem Barentszweg 4 , 5928 LM Venlo www.ondeo-is.nl, robin.vandervaart@ondeo-is.com T: +31 (0)6 136 55 664 F: +31 (0)77 3231230 Waterbehandeling, Ultrafiltratie, Proceswaterbehandeling, Ontzouting, Ontijzering, Ontharding, Onderhoud en beheer, Omgekeerde osmose waterbehandeling, Mobiele ontzoutingsinstallaties, Membraanfiltratie

ProMinent Verder B.V. Postbus 12, 3450 AA Vleuten www.prominent.nl, info@prominent.nl T: +31 (0)30 6779280, F: +31 (0)30 6779288 Chloordioxide installaties, Desinfectie/oxidatie installaties, Doseringsapparatuur, Drinkwaterbehandeling, Meet- & Regeltechniek, Ozonisatie-installaties, Pompen, Tanks, UV-bestralingsinstallaties, Waterbehandelingsinstallaties

Pro Water BV Lansinkesweg 4, 7553 AE Hengelo www.prowater.nl, info@prowater.nl T: +31 (0)74 2915150, F: +31 (0)74 2915350 Wateranalyse apparatuur, Sensoren, PH-elektroden, Meet- & Regeltechniek, Labaratoriumapparatuur, Filtervulmateriaal, Chemische waterbehandeling, ChemicaliĂŤn, Afvalwaterbehandeling

Royal Haskoning DHV Postbus 1132, 3800 BC Amersfoort www.royalhaskoningdhv.com, info@rhkdhv.com T: +31 (0)88 3482000, F: +31 (0)88 3482801 Waterzuivering, Watermanagement, Vaarwegen, Stedelijk waterbeheer, Integraal Waterbeheer, Ingenieursbureaus, Hoogwaterbescherming, Havens, Engineering, Drinkwater-

Rood Wit Blauw watergroep (RWB) Ambachtstraat 20, 7609 RA Almelo www.rwbalmelo.nl, info@rwbalmelo.nl T: +31 54 6545020, F: +31 54 6545030 Aannemers, Apparatenbouw, Constructie, Demineralisatie, Drinkwaterbehandeling, Engineering, Filtratie, Oppervlaktewater zuivering, Projectbegeleiding, Toegepast onderzoek

Schlumberger Water Services (Netherlands) B.V. Postbus 553, 2600 AN Delft www.swstechnology.com, Sales-SWSNetherlands@slb.com T: +31 (0)15-2755000, F: +31 (0)15-2755055 Watermeters, Waterbeheer, Vloeistofniveau/registreerinstrumenten, Grondwater, Data logging /procesapparatuur, Advisering

Stichting PostAcademisch Onderwijs (PAO) Postbus 5048, 2600 GA Delft www.pao.tudelft.nl, info@pao.tudelft.nl T: +31 15 2784618, F: +31 15 2784619 Afvalwaterbeheer, Bouwmiddelen/materialen, Drinkwater Grondwater, Havens, Onderhoud en beheer, Opleidingen, Riolering, Waterbeheer, Waterkeringen

Stowa Postbus 2180, 3800 CD Amersfoort http://www.stowa.nl, stowa@stowa.nl T: +31 (0)33 4603200, F: +31 30 2321766

Roosterreinigers, Rioolwaterzuiveringsinstallaties, Rioolpompstations, Pompen, Beluchtingssystemen, Afvalwa-

behandeling

SOLIS Projects bv Zuiveringweg 92, 8243 PE Lelystad www.solis.nl, info@solis.nl T: +31 (0)320 292020, F: +31 (0)320 292029 Waterzuivering, Slibtransportapparatuur, Slibbehandeling, Rioolwaterzuiveringsinstallaties, Ontwateringsapparatuur, Membraanbioreactor - turn key, MBR (Membraan Bio Reactoren), Filtratie, Engineering, Afvalwaterbehandeling

Onderzoek, Voorlichting

Wilt u uw bedrijf ook beter profileren, mail dan naar adverteren@waterforum.net of bel 015 361 7433

48

bedrijvenregister

Unie van Waterschappen Postbus 93218, 2509 AE Den Haag www.uvw.nl info@uvw.nl T: +31 70 3519751, F: +31 70 3544642 Voorlichting

Verder BV Postbus 95, 9700 AB Groningen www.verder.nl, info@verder.nl T: +31 (0) 50 5495900, F: +31 (0)50 5495901 Versnijders, Pompen, Doseringsapparatuur, Mixers

VISSER waterbeheer De Beeringen 22, 6681 JH Bemmel www.visserwaterbeheer.com, steven@visserwaterbeheer.com T: +31 6 21206760 Waterschappen, Watermanagement, Waterbeheer, Ruimtelijke Ordening - Interactieve planvorming, Overheid, Organisaties, Oppervlaktewaterinname, Ingenieursbureaus, Freelancers, Advies- en ontwerpbureaus

WAM Holland Bulk Handling Equipment B.V. Honderdland 201, 2676 LV Maasdijk www.wamholland.nl, wam@wamholland T: +31 (0)174 52 19 88, F: +31 (0)174 51 49 91 Vijzels, Kanaalzeven, Zandscheiders, Schroefseparatoren, Kalk-doseer installaties

Water Alliance Postbus 7560 , 8903 JN Leeuwarden www.wateralliance.nl, info@wateralliance.nl T: +31 (0)58 2849044 Waterzuivering, Watermanagement, Waterbehandeling, Netwerkorganisatie, Branche-organisaties, Afvalwaterbehandeling

Wateropleidingen Postbus 1410, 3430 BK Nieuwegein www.wateropleidingen.nl, info@wateropleidingen.nl T: +31 (0)30 6069400, F: +31 (0)30 6069401 Afvalwaterbeheer, Drinkwaterbehandeling, Drinkwatervoorziening, Legionella - beheersplan opstellen, Onderhoud en beheer, Opleidingen, Riolering, Stedelijk waterbeheer, Waterbeheer, Waterzuivering

Wetsus Postbus 1113, 8900 CC Leeuwarden www.wetsus.nl, info@wetsus.nl T: +31 (0)58 2843000 F: +31 (0)58 2843001 Toegepast onderzoek, Sensoren, Proceswaterbehandeling, Onderzoek, Milieutechnologie, Membraantechnologie, Membraanbioreactor - kenniscentra, Drinkwaterbehandeling, Biotechnologie, Afvalwaterbehandeling

Xylem Water Solutions Nederland B.V. Pieter Zeemanweg 240, 3316 GZ Dordrecht www.xylemwatersolutions.com/nl , xylemwatersolutionsnl@xyleminc.com T: +31 (0)78 6548400, F: +31 (0)78 6510936 Waterbehandelingsinstallaties, UV-bestralingsinstallaties, Scada, Rioolpompstations, Pompen, Ozonisatie-installaties, Onderhoud en beheer, Desinfectie/oxidatie installaties

A Division of Watts Water Technologies Inc.

Watts Industries Netherlands bv Postbus 98, 6960 AB Eerbeek www.wattsindustries.nl, info@wattsindustries.nl T: +31 (0)313 673750 F: +31 (0) 313 652073 Sanitaire en drinkwaterinstallaties, Ontluchters, Meet- & Regeltechniek, Legionella - installatietechniek, Kleppen, Gietijzeren appendages, Flowmeters, Buissystemen, Afsluiters

www.waterforum.net/bedrijvenregister Naast deze vermelding in alle edities van ons magazine ook uw bedrijf een jaar lang, zeer uitgebreid, in het meest complete online overzicht van de watersector.

Met de mogelijkheid tot plaatsen van bedrijfs/product Film.

En u maakt gebruik van de Persberichten Push Service van Waterforum.

GOOGLE levert u het bewijs van deze zeer unieke dienst. De door waterforum.net ‘geduwde’ persberichten staan op de EERSTE plaats!!!

Soms zelfs boven het resultaat van het bedrijf in kwestie. Dit doet Google alleen op basis van harde cijfers. Zij ervaart dat click-gedrag.

PPS levert u zeer waardevolle traffic & exposure en dit ontstaat omdat wij uw persberichten op wel vier posities tonen:

• in het bedrijvenregister, bij uw vermelding

• op alle pagina’s van www.waterforum.net

• als zoekresultaat bij een zoekactie

• al uw persberichten gaan eenmaal mee in de nieuwsbrief*

*Hiermee bereikt u telkens 8.000 waterprofessionals.

Wilt u ook gebruik maken van of meer informatie ontvangen over de speciale vermelding in het bedrijvenregister van Waterforum Media, neem dan contact op met Daan Mooijman, +31 (0) 70 323 40 70 of via mail : daan@waterforum.net.

Wilt u uw bedrijf ook beter profileren, mail dan naar adverteren@waterforum.net of bel 015 361 7433

kennis delen en kennis vergaren

Wat e r fo r u m b i e d t b e d r i j ve n e n ke n n i s c e n t ra e e n p l at fo r m om kennis en ervaring te delen met de waterwereld.

Dit katern is samengesteld door: C i m p r o / M A C H E R AY- N A G E L / E n d r e s s + H a u s e r / G r 端 n b e c k Wa t e r b e h a n d e l i n g HKV lijn in water / Metrohm Applikon / ROBUSCHI BENELUX E c o n o s t o N e d e r l a n d / B e n t l e y S y s t e m s E u r o p e / L o g i s t i c o n Wa t e r Tr e a t m e n t Vi s s e r Wa t e r b e h e e r / M u l t i v i s Wa t e r b e h a n d e l i n g / A q u a n i z e / S c h l u m b e r g e r Wa t e r S e r v i c e s ( N e t h e r l a n d s) / B e s t I n s t r u m e n t s

Wat e r fo r u m b i e d t o o k u d e ka n s o m d e e l t e n e m e n z i e w w w.wa t e r f o r u m . n e t / wa t e r p l a t f o r m vo o r d e m o g e l i j k h e d e n .

Waterschap Brabantse Delta bespaart fors met Alert alarm doormeldsoftware Zodra er op één van de zeventien rioolwaterzuiveringen van waterschap de Brabantse Delta in de avonduren iets hapert, gaat er automatisch een sms naar een operator met piketdienst.

De operator moet de alarmmelding binnen een half uur via sms accepteren. Als dat niet gebeurt, wordt het alarm nog twee keer herhaald. Daarna wordt de sms automatisch doorgestuurd naar een collega. Als de storing is verholpen, wordt de betreffende installatie weer vrijgegeven door de operator. Pas dan wordt het alarm opgeheven. Brabantse Delta werkt naar tevredenheid met het Alert-systeem van CimPro. “Het systeem is efficiënt, betrouwbaar en bespaart daarom tijd en geld”, zegt Henri Maas adviseur energiemanagement en procesautomatisering bij het waterschap.

“Wij werken op onze rioolwaterzuiveringen met SCADA pakketten.

Daarmee kunnen we realtime zien hoe de afzonderlijke installaties op de zuivering functioneren en ingrijpen als dat nodig is. Veel zuiveringen zijn onbemand en via dit systeem hebben we op afstand het zuiveringsproces centraal in beeld. Je kan het vergelijken met

een verkeerstoren. Scada is goed in het weergeven van storingen, maar niet in het bellen naar een GSM, telefoon of smartphone.

CimPro’s Alert kan dat wel en bewaakt ook de afhandeling van het alarm. Als waterschap hebben wij gedefinieerd bij welke (slechte) prestaties van een installatie een operator moet worden ingeschakeld en wanneer een alarm moet worden verstuurd.

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met: De heer Marcel Laes, general manager CimPro BV De Waal 4 5684 PH Best Telefoon: (088)246 77 00 Fax: (088)246 77 99 E-mail: mlaes@cimpro.com Internet: www.cimpro.com

ISO-conforme CZV-kuvettentesten voor dezelfde prijs!

Met het NANOCOLOR®-analysesysteem voor de fotometrische wateranalyse biedt MACHEREY-NAGEL u een compleet systeem voor de bepaling van het chemische zuurstofverbruik (CZV) volgens ISO 15705. In deze ISO-norm wordt uitdrukkelijk aanbevolen, gebruik te maken van in de handel verkrijgbare, ISO conforme CZVkuvettentesten. Een handleiding voor de eigen productie van de CZV-kuvettentest is eveneens beschreven.

NANOCOLOR® CZV-kuvettentesten maken een ISO-conforme CZVanalyse tegen een faire prijs, zonder bijkomende kosten, mogelijk.

Niet minder dan vijf van de NANOCOLOR® CZV-kuvettentesten voldoen aan de verschillende eisen van de ISO 15705 op het gebied van reagentia, proefvolume, ontsluitingsvoorwaarden en fotometrische evaluatie. Dit betekent dat de resultaten door de toezichthoudende autoriteiten worden erkend.

De CZV-kuvettentesten van MACHEREY-NAGEL hebben het door de ISO-norm vereiste proefvolume van 2 ml en zijn zonder verdere voorbereiding direct inzetbaar omdat ze alle reagentia in een vooraf gedoseerde vorm bevatten. De voorgeschreven ontsluitingsvoorwaarden, een temperatuur van 148 °C en een ontsluitingstijd van 2 uur, zijn in alle NANOCOLOR®

Blokthermostaten vooraf geprogrammeerd.

De fotometrische evaluatie gebeurt met NANOCOLOR® fotometers die door hun gebruikersvriendelijkheid en bedieningszekerheid een snelle en foutloze analyse mogelijk maken.

De kuvetten worden door een ingebouwde barcodescanner gedetecteerd waardoor de meting, keuze van de juiste golflengte in afhankelijk van het gebruikte meetgebied, automatisch wordt doorgevoerd.

Het reeds jarenlang beproefde NANOCOLOR®-analysesysteem biedt u een milieuvriendelijk, voordelig en tijdsbesparend systeem voor de bepaling van het chemische zuurstofverbruik die in ieder opzicht, aan de door de ISO 15705 gestelde eisen, voldoet.

MACHEREY-NAGEL GmbH & Co. KG Neumann-Neander-Str. 6–8 52355 Düren Duitsland Tel.: +49 24 21 969-0 Fax: +49 24 21 969-199 E-Mail: info@mn-net.com

Nieuwe ammonium (NH4-N) analyser voor RWZI & AWZI De Liquiline System CA80AM ammonium analyser van Endress+Hauser is baanbrekend voor het nitrificatieproces van alle biologische afvalwaterzuiveringen in Nederland. Eindelijk een nauwkeurige en gebruikersvriendelijke ammonium analyser die dezelfde ISO 7150-1 norm volgt als uw cuvettentest. Maar bij afvalwater analysers is de juiste filtratiemethode minstens net zo belangrijk als de analyser zelf. Daarom is ook het filtratiesysteem volledig nieuw ontwikkeld: het Liquiline System CAT8*0 keramische filtratiesysteem voor influent, actiefslib en effluent. Kraakhelder filtraat is het resultaat!

De officiële norm voor ammonium bepaling in (afval)water: ISO 7150-1 De Liquiline System CA80AM volgt de zogeheten Indophenol blauw colorimetrische methode: zeer nauwkeurig en overeenkomstig met de methode van uw cuvettentest. Zo is er geen discussie meer over welke analyse correct is en is het mogelijk om minder handmatige ammoniumbepalingen uit te voeren. Zolang de analyser namelijk geen specifieke diagnosemeldingen aangeeft is de uitgevoerde

bepaling nauwkeurig en correct. Samen met de andere Memosens afvalwater analysesensoren voor bijvoorbeeld redox, nitraat (NO3-N), opgelost zuurstof (O2), drogestof en de aankomende ortho-fosfaat analyser (PO4-P) is niet alleen het nitrificatie proces onder controle, maar het gehele actiefslibproces.

Eenvoudig onderhoud Dankzij de menu-gestuurde bediening wordt de gebruiker helemaal door het kwartaal-noodzakelijke onderhoud begeleid.

De aanwezige reagentia (4 liter in totaal) hoeven met een analyse interval van 15 minuten slechts eens per kwartaal vervangen te worden (2 maand @ 7 minuten analyse interval). Het vervangen van de reagentia is een kwestie van 5 minuten tijd. Al met al kan een gebruiker zelf het onderhoud eenvoudig uitvoeren.

www.nl.endress.com/liquiline_ca80am

Nieuwe technologie voor bestaande demiwaterinstallaties…

Grünbeck Nederland moderniseert ‘oude schatten’!

Het bedrijf geeft demiwaterinstallaties een tweede leven. Zo zorgde vernieuwing van de installatie van chemieproducent Perstorp Chemicals in het Duitse Arnsberg voor een verbetering in de prestatie met meer dan 50%. Daarnaast verminderde het gebruik van chemicaliën en de afvalwateruitstoot met 75%, en werden regeneratietijden korter.

De technische vooruitgang in de installatiebouw staat niet stil. Op het gebied van de waterbehandeling is er door een combinatie van nieuwe technieken en gebruik van geavanceerde componenten veel meer mogelijk voor bestaande installaties. “Bij Perstorp Chemicals bestond het voedingswater uit een mix van bedrijfswater en condensaatretour. Bij de keuze tussen ionenwisseling en membraantechnologie bleek na een aantal testen de ionenwisselaar het grootste voordeel op te leveren.” Aan het woord is Nick Liebrand van Grünbeck NL, partner voor bedrijven in Nederland. “We hebben door de automatisering van het proces ook een forse verlaging van de operationele kosten en een verbeterde veiligheid kunnen realiseren.” De beschikbaarheid van de demiplant is flexibel en zelf te regelen. De ombouw duurde slechts drie weken!

Wie volgt?

Grünbeck Waterbehandeling heeft tientallen jaren ervaring in (grote) industriële installaties. Nieuw in Nederland, maar het bedrijf is al 60 jaar een innovatieve partner voor bedrijven wereldwijd.

Grünbeck Waterbehandeling B.V. www.gruenbeck.nl info@gruenbeck.nl +31 54 182 0903

De feiten: Prestatie: 2x40m3/h → 2x70m3/h.

Chemicaliën, afvalwateruitstoot 60m3/Reg. → 16m3/Reg. Beschikbaarheid 20 → 70 m3/h Kortere regeneratietijden Lagere operationele kosten Hogere bedrijfsveiligheid

HKV de kennisondernemer voor water en veiligheid 70 gemotiveerde, hoogopgeleide professionals werken aan de oplossing van vaak complexe vraagstukken op het gebied van water en veiligheid. We opereren wereldwijd; de afgelopen vier jaar hebben we onze omzet in het buitenland verviervoudigd.

Wij leveren advies, onderzoek en producten vanuit onze werkvelden: - Risico en veiligheid - Rivieren en kusten - Regionaal waterbeheer - Crisisbeheersing - Informatietechnologie Als jij wilt bijdragen aan het succes van HKV, in Nederland en in het buitenland, dan horen we graag van je.

HKV lijn in water BV Botter 11-29, Lelystad Elektronicaweg 12, Delft Postbus 2120, 8203 AC Lelystad 0320 294242 info@hkv.nl www.hkv.nl

Continu online TOC meten Waar de meeste TOC-analyzers batchgewijs TOC monitoren, analyseert de nieuwe ADI 7010 TOC Analyzer de concentratie Total Organic Carbon (TOC) continu. Door deze continue analyse kunt u alle schommelingen in uw proces monitoren.

De ADI 7010 TOC kenmerkt zich door zijn eenvoud en doordachte opbouw waardoor de opstart snel kan plaats vinden en het onderhoud beperkt is. De analyzer heeft 2 gescheiden behuizingen, 1 voor het natte gedeelte en 1 voor de elektronica. Geen kleppen in de vloeistofstromen dus geen kans op verstopping. Er is geen externe gastoevoer, compressor of filtering nodig, alles is geïntegreerd in de analyzer. Auto-clean, auto-kalibratie, autovalidatie en automatische ZEROGAS controle zijn standaard functionaliteiten.

De bediening gaat eenvoudig via het touch screen en het hoofdscherm geeft in één oogopslag voldoende informatie om de resultaten en de status van de analyzer zoals gas flow, reagentia en validatie over een langere tijd te bekijken.

Metrohm Applikon biedt u een geheel vrijblijvende demonstratie aan bij u op locatie. Simpel uittesten en u zult snel overtuigd zijn dat TOC online meten met de ADI7010 heel eenvoudig is.

De ADI 7010 TOC Analyzer kunt u bekijken tijdens de beurs WOTS stand 11A042.

Metrohm Applikon De Brauwweg 13, 3125 AE Schiedam 010-2983555 www.metrohm-applikon.com

Robuschi Benelux B.V. Robuschi Benelux B.V. te Spankeren, dochteronderneming van Gardner Denver Srl (Divisie Robuschi). – Parma is verantwoordelijk voor verkoop, advies en service van Robuschi producten in de Benelux.

Robuschi Benelux is gespecialiseerd op het gebied van olievrije lucht of gas- en vloeistofverplaatsing en levert: blowers, schroefcompresssoren, vacuüm- en centrifugaalpompen.

Achter de naam Robuschi Benelux staat een deskundig en ervaren team dat zorg draagt voor oplossingen op maat en ook na levering betrokken blijft bij de klant.

Montage van aggregaten en servicewerkzaamheden worden uitgevoerd in onze eigen moderne en volledig geoutilleerde werkplaats te Spankeren.

Marktbenadering Klantgericht en kwaliteitsbewust, dat is typerend voor de marktbenadering van Robuschi Benelux.

Meer dan 30 jaar praktijkervaring vormen een solide basis voor degelijke en creatieve engineering adviezen.

Dankzij de directe toegang tot het moederbedrijf, waar een technisch en commercieel team beschikbaar is, kunnen wij snel en flexibel inspelen op uw wensen.

Toepassingsgebieden Afnemers van Robuschi producten bevinden zich overal waar behoefte is aan olievrije lucht of gas- en vloeistofverplaatsing.

Toepassingsgebieden zijn: waterzuiveringen waterbehandelings-installaties, pneumatisch transport, stofzuiginstallaties, bodemsanering, inert- en stortgasinstallaties, vacuümfiltratie, engineeringbureau’s, de gehele chemische en voedingsmiddelen industrie.

Tal van Belgische en Nederlandse toonaangevende bedrijven hebben al gekozen voor het kwaliteitsproduct van Robuschi.

ROBUSCHI BENELUX B.V. Kanaaldijk 100 6956 AX Spankeren Phone NL : +31-313-415570

Vlinderklep … Centrisch of Dubbelexcentrisch ?

Een vlinderklep is in haar eenvoudigste uitvoering centrisch uitgevoerd. Simpel gezegd draait het klepblad precies in het midden van het huis rond. Bij een dagelijkse bediening is dit de meest voordelige vlinderklep welke prima inzetbaar is in tal van toepassingen.

Er kleven echter wel 2 nadelen aan een centrische vlinderklep.

Bij openstand drukt het klepblad op de rubber afdichting. Indien deze openstand langdurig is wordt het rubber blijvend vervormd waardoor lekkage mogelijk is.

Daarnaast wordt niet elke vlinderklep even frequent bediend.

Bij langdurige dichtstand zal de voering van een centrische vlinderklep tegen het klepblad aan drukken waardoor een hoger bedieningsmoment nodig is om de vlinderklep te open.

Voor veeleisende toepassingen is ook een tripple excentrische vlinderklep beschikbaar. Bij deze vorm zal de afdichting van de vlinderklep pas op het laatste moment belast worden. Deze vorm zien we echter in watertoepassingen zelden terug.

Simpel gezegd kunnen we het volgende stellen. Een centrische vlinderklep toepassen bij dagdagelijks gebruik. Bij minder frequente bediening is het toepassen van een dubbel excentrische vlinderklep de beste keuze.

Econosto Nederland levert alle varianten vlinderkleppen en kan desgewenst advies uitbrengen voor uw specifieke toepassing.

Bij dagdagelijks gebruik zullen deze nadelen niet tot uiting komen, echter voor afsluiters die sporadisch bediend worden kan beter gekozen worden voor een dubbel excentrische variant.

Bij een dubbel excentrische vlinderklep draait het klepblad iets uit het midden van het huis. Hierdoor komt de rubber afdichting bij openstand vrij te liggen en wordt langdurig indrukken voorkomen.

Econosto Nederland bv T. 010 284 11 20, UW@econosto.com, www.econosto.nl

Bentley Systems Europe B.V. Aangezien de oplossing voor water en afvalwater van Bentley volledig is geïntegreerd, is Bentley de enige bron voor softwaresystemen, ondersteuning en services die uw bedrijf nodig heeft. Met Bentley als vooraanstaand commercieel bewaker van technische interoperabiliteit bent u ervan verzekerd dat een investering in Bentley toegevoegde waarde heeft voor uw huidige technologieën en trainingsinvesteringen.

De Bentley-oplossing voor water en afvalwater bevat functionaliteit voor cartografie en gegevensbeheer, het delen van informatie en samenwerking, hydraulische simulatie en analyse, ontwerp- en constructiedocumentatie, veldwerk en inspectie, en exploitatie en onderhoud.

Lees meer op onze website: http://www.bentley.com/NL/WATER

Bentley Systems Europe B.V. Bentley Systems Europe B.V. Spicalaan 37 2132 JG Hoofddorp Tel. +31 (0)23 5560 560 Online contact form: http://www.bentley.com/bentleywebsite/tools/sales_contact.aspx?lacctid=30070

Nog meer energie uit afvalwater dankzij innovatieve slibgistingstechnologieën Themista® en Ephyra® zijn twee nieuwe technologieën om de slibhoeveelheid die vrijkomt bij afvalwaterbehandeling te verminderen en de biogasproductie te maximaliseren. Deze innovatieve slibgistingstechnologieën zijn door Royal HaskoningDHV ontwikkeld en onderscheiden zich door hoge efficiency, robuustheid en lage exploitatiekosten. Laboratoriumtesten uit 2012 en 2013 geven hoog gespannen verwachtingen voor toepassing op zowel huishoudelijke als industriële afvalwaterstromen. Daarom is voor beide technologieën recent patent aangevraagd.

Pilot onderzoek gestart op installaties van de waterschappen Beide innovaties kunnen als voorbehandeling worden ingezet bij bestaande slibgistingsinstallaties. Bijvoorbeeld op afwaterzuiveringsinstallaties waar extra slib moet worden verwerkt of juist om nog meer energie uit het afvalwaterzuiveringsslib te

kunnen halen. Ephyra® kan daarnaast als zelfstandige gisting worden toegepast. Om de potenties vast te stellen wordt in de volgende fase een pilotonderzoek onder praktijkcondities uitgevoerd. Met de uitkomsten hiervan wordt het mogelijk om business cases op te stellen, waarmee de technische en financiële haalbaarheid van de technologieën verder kan worden onderbouwd.

Het pilotonderzoek wordt uitgevoerd op de afvalwaterzuiveringsinstallaties in Kralingseveer in Capelle aan den IJssel en Tollebeek en wordt financieel ondersteund door de Rijksdienst Voor Ondernemend Nederland (RVO). De uitvoering is in handen van een samenwerkingsverband bestaande uit STOWA, Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard, Waterschap Zuiderzeeland, TU Delft, Logisticon Water Treatment, Endress+Hauser en Royal HaskoningDHV.

VISSER waterbeheer

– uw partner in project- en procesmanagement van waterbeheerprojecten ‘Waterbeheer is zorgen voor droge voeten en schoon water, nu en in de toekomst. Waterbeheer is oog hebben voor de interactie tussen de watergebonden economie, waterveiligheid, ecologie en waterkwaliteit. Waterbeheer is samenwerken. Ik vind het een prachtig vak, waarbij techniek, innovatie en traditie hand in hand gaan.’

Ruim 15 jaar ervaring in waterbeheer Ik ben sinds oktober 2008 werkzaam als zelfstandig adviseur in het waterbeheer, zowel in Nederland als in het buitenland. In totaal heb ik meer dan 15 jaar ervaring in waterbeheerprojecten in binnenen buitenland (Kyrgyzstan, Pakistan, Bangladesh, Vietnam, Nigeria, Trinidad & Tobago). Ik werk met name voor regionale- en nationale overheden, zoals ministeries, provincies en waterschappen.

• Technisch adviseur gericht op integraal waterbeheer, hydrologie, waterkwantiteit, irrigatie, drainage, waterveiligheid.

‘Mijn ambitie in elk project is het creëren van een open en veilige omgeving voor optimale samenwerking, om participatie van betrokkenen te stimuleren en gezamenlijk te werken aan oplossingen gebaseerd op gezamenlijk feiten onderzoek en innovaties. Ik ben tevreden als ik een bijdrage mag leveren aan het realiseren van een project, waarbij met draagvlak en energie een stap wordt gezet.’

Aangesloten bij de vereniging Waterforce, het netwerk van zelfstandigen in de watersector: www.waterforce.nl

Mijn expertise • Project- en procesmanagement van (complexe) waterbeheerprojecten, o.a. Deltaplan en Kaderrichtlijn Water.

• Beleidsadvisering aan regionale- en nationale overheden gericht op water governance, waterkwaliteit, integraal waterbeheer, waterveiligheid en evacuatie.

• Begeleiding van groepen, workshops en bijeenkomsten, waarbij overheden, niet-overheden en belangenbehartigers willen samenwerken.

ir. Steven Visser, de Beeringen 22, 6681 JH Bemmel, +31 (0)6 212 06 760, steven@visserwaterbeheer.com, www.visserwaterbeheer.com

MULTIVIS FIJNZEVEN

Multivis levert en plaatst al meer dan 20 jaar drumfilters en bandzeven.

Deze zeven blinken uit in eenvoud en onderhoudsgemak. Het compacte drumfilter heeft snel verwisselbare zeefpanelen vanaf 10 micron met een oppervlak tot 22 m2! Door Stowa is het drumfilter al in 2002 als beste getest op de verwijdering van vaste stof en vet. (2002 rapport 11B).

Meer weten over: werking, kosten, referenties, en de vele voordelen?

Mail: j.meindersma@multivis.nl, of bel: 0653237632.

AquaVision TBI-onderneming Croon, ontwikkelde in nauwe samenwerking met de waterschappen AquaVision. Dit unieke informatie- en rapportagesysteem is inmiddels de standaard binnen de communale afvalwaterzuivering in Nederland. De basis laat zich ook heel goed vertalen voor de drinkwaterbedrijven.

Integrale Multidisciplinaire Projecten De druk op waterschappen om tot verdere kostenreducties te komen, is groot. Zeker op het niveau van maintenance, waar verschillende ontwikkelingen spelen, zoals risico gebaseerd onderhoud en asset management. Daarnaast worden systemen steeds complexer en vereisen gespecialiseerde kennis in onderhoud.

Aquanize biedt u een multidisciplinaire maintenancemethodiek op het gebied van werktuigbouwkunde, civiele bouw, procesautomatisering, informatisering en elektrotechniek. Daarmee kan ook voor uw organisatie Maintenance op de meest betrouwbare, ontzorgende en kostenefficiĂŤnte wijze worden ingevuld.

Hoezeer de werelden van waterschappen en drinkwaterbedrijven ook van elkaar verschillen, ze hebben een belangrijke ontwikkeling gemeen. De traditionele monodisciplinaire aanpak van projecten maakt plaats voor een integrale multidisciplinaire benadering. Immers, een gezamenlijke invulling van Design, Build & Maintain door alle betrokken disciplines, leidt tot meer innovatieve oplossingen. En dus tot betere kwaliteit, duurzaamheid en kostenefficiency (TCO) van installaties.

Binnen het TBI concern opereren vier ondernemingen met jarenlange ervaring in de drinkwater- en afvalwatersector: Croon, Eekels, Mobilis en Wolter & Dros. Zij bundelen hun elkaar aanvullende specialismen in het platform Aquanize.

Door dit unieke samenwerkingsverband worden de disciplines werktuigbouwkunde, civiele bouw, procesautomatisering, informatisering en elektrotechniek multidisciplinair en integraal gecombineerd. Via Aquanize kunnen waterschappen en drinkwaterbedrijven zich volledig focussen op hun kerntaak: het verzamelen en zuiveren van afvalwater respectievelijk het winnen en distribueren van drinkwater.

Wout Ram locatie Eindhoven +31 88 923 55 01

Jan Hurenkamp locatie Apeldoorn +31 88 923 44 34 www.aquanize.nl

Verduurzaming Binnen Aquanize werken de disciplines procestechnologie, werktuigbouwkunde, civiele bouw, procesautomatisering, informatisering en elektrotechniek nauw samen. Juist door deze multidisciplinaire en integrale benadering zijn belangrijke reducties van energieverbruik mogelijk. Via Aquanize worden u hiervoor praktische en haalbare adviezen en oplossingen aangedragen.

Beveiliging Betrouwbare beveiliging is een must. Vanuit onze kennis van uw segment en proces, als wel onze ervaring met het beveiligen van objecten en installaties, bieden we via Aquanize integrale beveiligingsoplossingen. Digitaal en fysiek.

Wilt u meer informatie over de producten en diensten van Aquanize?

Of wenst u een gesprek om te bezien hoe u uw voordeel kunt doen met gebundelde civieltechnische, werktuigbouwkundige en installatietechnische expertise binnen Aquanize? Neem dan contact op voor een afspraak.

Sustainable management of groundwater Schlumberger is one of the world’s largest service companies in the oil- and gas industry. Since 1999 we have also been active in the water sector under the name of Schlumberger Water Services (SWS).

SWS operates globally, specializing in the development, management and environmental protection of water resources.

SWS offers a complete portfolio of services and products for different sectors • Oilfield Water Management Integrated approaches to water supply, produced water, sustainable management and environmental protection • Water Management for Mines Practical solutions to water-related projects for all phases of a mine’s life • Water Resources Exploration, development, management and protection of water resources • Water Management for Power Water supply, management and disposal solutions for the electric power industry • Industrial Water Management Water, environmental, management and remediation projects for industry

Diver-NETZ Static Wireless data collection from field to office Overview Diver-NETZ is a complete wireless system for managing groundwater monitoring networks, that combines reliable and accurate Diver dataloggers with the latest developments in wireless communication and data collection technology. The various components of Diver-NETZ are designed to streamline workflows enabling effective and efficient management of groundwater and surface water monitoring networks.

System Components • Diver dataloggers • Diver-DXT and DXT-cable • Diver-Gate(S) • Diver-Hub online portal Schlumberger Water Services (Netherlands) BV Postbus 553 2600 AN Delftechpark 20, 2628 XN Delft www.swstechnology.com email: Sales-SWSNetherlands@slb.com 0031 15 2755000

www.swstechnology.com

Features & Benefits • Gain near real-time insight into equipment status and groundwater conditions for proactive groundwater resource management • Realize costs savings for high density monitoring networks by deploying a single gateway for multiple monitoring points • Achieve accurate measurements of groundwater levels, temperature and conductivity with accurate and reliable Diver dataloggers • Safely collect data wirelessly in areas where wildlife or environmental hazards may pose a safety risk • Deploy effortlessly in virtually any environment and in most monitoring wells • Simplify project workflows by automatically processing monitoring data • Manage, analyze, visualize, and report your monitoring data using user-friendly desktop software and/or a secure online portal

IQ Sensor Net

ON-LINE MULTIPAR AMETER

METINGEN

Van enkelvoudige tot sensor netwerk metingen: ammonium, BOD, COD, fosfaat, geleidbaarheid, nitraat, nitriet, pH, redox, SAC, saliniteit, slibniveau, temperatuur, TOC, troebelheid, TSS en zuurstof BEST Instruments T: + 31 (0)594 513373 E: info@bestinstruments.nl

wtw.com

WTW-Az_NL_288x117_BEST Instruments.indd 1

08.07.2014 18:43:27

Meten is weten, gokken is dokken‌ (!)

Het on-line monitoren van waterkwaliteit vindt steeds meer haar toepassing op diverse terreinen, vooral op het gebied van afval- en industriewater.

Door handig gebruik te maken van de voordelen van on-line metingen kunnen bedrijven veel geld besparen op zowel productieprocessen, afvalwater-reiniging en heffingen.

geeft u de mogelijkheid om uw (afval)water continue en nauwkeurig te monitoren.

Parameters die met dit systeem zijn te analyseren: temperatuur, opgelost zuurstof, slibniveau, pH, ORP, geleidbaarheid, saliniteit, troebelheid, TSS, ammonium, nitraat, nitriet, kalium, ortho-fosfaat, COD, TOC, DOC, SAC en BOD

On-line metingen kenmerken zich over het algemeen door een snelle respons, automatische doorgave van de gevonden waarden waarop direct bijgestuurd kan worden, geen externe bemonstering en het uitsluiten van menselijke factoren.

Ervaringen van BEST Instruments liggen hierbij in (ultra)puur water, stoom/condensaat, koelwater, drinkwater, zwembaden, in/effluent en afvalwater.

Vooral de parameters in afvalwater staat in de belangstelling.

De apparatuur is grotendeels beschikbaar in onze demo pool mocht u een demonstratie op prijs stellen.

Bedrijvenregister

De operationele effectiviteit kan sterk worden verbeterd met data die continue wordt aangeleverd, hiervoor kunt u het IQ SensorNet van WTW toepassen.

Met het IQ SensorNet van WTW kunnen tot 20 parameters worden gemeten op 1 systeem.

Sensoren kunnen op elk gewenst moment worden toegevoegd of gewijzigd met het compleet plug-and-play modulair systeem en

BEST Instruments Industriepark 5E 9351 PA LEEK Postbus 221 9351 AE LEEK T: +31(0)594 513373 I: www.bestinstruments.nl E: info@bestinstruments.nl

De voorgaande pagina's hebben u het bewijs geleverd:

DIT is uw podium in de watersector ! een halve 'WATERplatform' pagina voor €385,--, of gratis bij een advertentie-plaatsing.

Wat e r fo r u m b i e d t b e d r i j ve n e n ke n n i s c e n t ra d i t p l at fo r m om kennis en ervaring te delen met de waterwereld.

Wat b e t e ke n t d i t co n c r e e t vo o r u : • PUSH ac tief uw bericht /produc t nieuws, uw noviteit, uw (afgeronde/lopende/interessante) project de markt in.

• J u i s t i n d e z e t e c h n i s c h e b r a n c h e w o r d t u w e x t r a U ITLE G gewaardeerd door uw doelgroep.

Deadline reser vering Wat e r fo r u m 4 | 1 0 - 1 0 - 2 0 1 4 extra verspreiding op: Congres Ketensamenwerking Legionellapreventie, A q u a N e d e r l a n d Va k b e u r s N o o r d - O o s t , Wa t e r b o u w d a g

e n Wat e r fo r u m 5 | 2 9 - 1 1 - 2 0 1 4 e x t r a v e r s p r e i d i n g o p : I n f rat e c h

kennis delen en kennis vergaren

z i e w w w.wat e r fo r u m . n e t / wat e r p l at fo r m v o o r m e e r i n fo r m at i e o f n e e m co n t a c t o p m e t D a a n M o o i j m a n , d a a n @ wat e r fo r u m . n e t o f b e l + 3 1 ( 0 ) 7 0 3 2 3 4 0 7 0.

LOGISTICON WATER TREATMENT DÉ SPECIALIST IN WATERBEHANDELING!

Demiwater

Afvalwater

25 JAAR

Koelwater

Olie/Water separatie

Condensaat polishing

Een zuivere samenwerking Welke vorm van waterbehandeling u ook wenst, Logisticon levert u: Klant specifieke installaties Ontwerpen in 3D Procesontwerp, Werktuigbouw/Elektrotechniek en Constructie in één hand Optie huur installaties mogelijk Bel of mail gerust en maak gebruik van onze expertise in water.

Logisticon Water Treatment b.v.

Postbus 38, 2964 ZG Groot-Ammers, Nederland Telefoon: +31 (0) 184 - 60 82 60 Website: www.logisticon.com

25 JAAR