ปฏิบัติการเดือดเชือดไฮดริช HHhH
Laurent Binet เขียน Sam Taylor แปลเป็นภาษาอังกฤษ นพดล เวชสวัสดิ ์ แปล
คำ�นำ�ผู้แปล
ชื่อหนังสือเล่มนี้คือ Himmlers Hirn heisst Heydrich - ฮิมม์เลอร์ส เอียร์น ไฮสส์ต ไฮดริช หรือ “สมองของฮิมม์เลอร์เรียกว่าไฮดริช” จะน�ำ ไปตั้งชื่อหนังสือก็กระไรอยู่ ชายในเครื่องแบบสีด�ำ หรือ SS - ชุตชตาเฟล องครักษ์ฟือห์เรอร์ เป็นผูร้ บั ผิดชอบต่อโฮโลคอสต์หรือการฆ่าล้างเผ่าพันธุย์ วิ ในช่วงสงครามโลก ครัง้ ที่ 2 ยิวในภาคพืน้ ยุโรปราว 9 ล้านคน เสียชีวติ ไปราว 6 ล้านคน หรือ สองในสาม ในจ�ำนวนนี้ มีเด็กยิว 1 ล้านคน รวมเข้ากับกลุม่ ทีไ่ ม่ใช่ยวิ อีก 5 ล้านคน ท�ำให้ยอดผู้เสียชีวิตจากการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์สูงถึง 11 ล้านคน แท้จริงแล้ว ทหารเยอรมันทุกเหล่าทัพรับนโยบาย ‘หนทางแก้ปัญหา � ครั้งสุดท้าย’ ไปปฏิบัติ แต่สุดอ�ำมหิตจะเป็นชายเครื่องแบบสีดำ จ�ำชือ่ ไว้ให้ดี ไฮน์รชิ ฮิมม์เลอร์/ไรน์ฮาร์ด ไฮดริช/อดอล์ฟ ไอชมันน์ ตามประสาคนท�ำหนังสือ อยากหาข้อมูลเพิ่มท�ำเชิงอรรถอ�ำนวย ความสะดวกให้ผู้อ่านท�ำความรู้จักจอมโหดอมนุษย์พวกนี้ แต่ไม่มีความจ�ำเป็นเสียแล้ว... โลรองต์ บิเนต์ อาจารย์มหาวิทยาลัย มหาวิทยาลัยปารีส III หรือ มหาวิทยาลัยแว็งเซนน์ส์ แซงต์-เดอนีส์ น�ำข้อมูลประวัตศิ าสตร์มาคลุกเคล้า กับจินตนาการ หากเป็นสารคดีกช็ วนหลับ ถ้าจะเป็นนิยายก็ขาดไร้ความ
น่าเชื่อถือ เขียนเสียใหม่ เขียนเรือ่ งจริงให้เป็นนิยาย ไม่เพียงแต่จะลอกเปลือก อสุรกายออกทีละชั้น เติมรายละเอียดทีละเล็กละน้อย จนเห็นความ อัปลักษณ์ภายใน แกล้มด้วยการหยอกเย้าผู้อ่านยั่วให้ยิ้ม ก่อนจะเผย หลุมใหญ่สามหมื่นศพให้เห็น พาผู้อ่านเดินท่องไปในประวัติศาสตร์ตั้งแต่ เหตุอันเป็นต้นสงครามโลกครั้งที่ 2 และบรรยากาศอึมครึมภายใต้ความ หวาดกลัวในมหาอาณาจักรไรช์ที่สามจนแทบลมหายใจขาดห้วง ปืนสเต็นที่ขัดล�ำในวินาทีสุดท้าย หมู่บ้านลิดีเซอ คุณแม่โมราเวช คาเรล เชอร์ดา กับทหาร SS สตอร์มทรูปเปอร์ เครื่องแบบสีด�ำอีก 800 นาย หน้าโบสถ์นักบุญซีริล เชิญพลิกเปิดไปสดับความสยดสยอง และจุดจบของมันสมองของ ฮิมม์เลอร์
ขอขอบคุณ คุณอธิชา มัญชุนากร กาบูล็อง คุณอัชฌา รัตนวงศ์นรา
ภ า ค ห นึ่ ง
อีกครัง้ , นักเขียนย้อมต้นไม้ประวัตศิ าสตร์ดว้ ยความคิดส่วนตัว แต่ ไม่ ใช่เราที่จะมีหน้าที่ค้นหาเคล็ดลับในการต้อนสัตว์กลับ เข้ากรง - โอซิป แมนเดลสแตม, The End of the Novel
1 โยเซฟ กับชีก...ชื่อนั้น มีตัวตนจริง นอนเดียวดายบนเตียงเหล็กหลังเล็ก เขาได้ยินเสียง, จากข้างนอก หลังบานหน้าต่างของอพาร์ตเมนต์มืดสลัว เสียงเอีย๊ ดอ๊าดของรถรางปราก? ผมอยากเชือ่ อย่างนัน้ ผมรูจ้ กั ปรากเป็น อย่างดี ดีพอจะบอกหมายเลขรถรางคันนัน้ (แต่กอ็ าจจะเปลีย่ นเลขไปแล้ว ก็เป็นได้) บอกเส้นทาง บอกจุดทีก่ บั ชีกรอคอย ครุน่ คิดและเงีย่ หูสดับเสียง เราอยูท่ หี่ วั มุมถนนวีแชราดสกาตัดกับโทรจิกา รถรางหมายเลข 18 (หรือ 22) หยุดหน้าสวนพฤกษศาสตร์ ส�ำคัญที่สุด พวกเราอยู่ในปี 1942 หนังสือ The Book of Laughter and Forgetting ของมิลาน คุนเดอรา บ่งบอกเป็นนัยว่า ละอายเหลือเกินที่จะตั้งชื่อตัวละคร แต่ ความละอายหาได้ยากยิ่งในหนังสือเล่มนี้ เพราะจะมีโทมาเซส โทมินาส์ หรือเทเรซาส์นับไม่ถ้วน เราพอจะท�ำความเข้าใจความหมายที่เห็นได้ชัด อยู่แล้ว : จะมีอะไรอัปลักษณ์เกินกว่าการสนองความหื่นแบบเด็กๆ โดย แอบอ้างว่าเพื่อให้เรื่องสมจริงไม่เป็นนิยาย หรือดีที่สุด เพื่ออ�ำนวยความ สะดวกให้ตัวเอง จ�ำต้องตั้งชื่อ เติมตัวละครเข้าไป? ในความคิดของผม คุนเดอราน่าจะยกระดับให้สูงกว่านั้น...จะมีอะไรอัปลักษณ์ยิ่งกว่าการ ปั้นตัวละครขึ้นมาเป็นตุเป็นตะ เถอะ, กับชีกมีตวั ตน ชือ่ ทีเ่ ขาจะขานขับหากมีคนเรียก (ไม่เสมอไป) เรื่องราวในหนังสือเล่มนี้เป็นเรื่องจริง แม้จะอัศจรรย์พันลึก เขากับ ผองเพื่อน ในสายตาของผม เป็นยอดนักเขียนนิยายเรื่องการรบใต้ดิน เยี่ยมยอดที่สุดในประวัติศาสตร์โลก และไม่ต้องสงสัย ยิ่งใหญ่ที่สุดใน สงครามโลกครั้งที่ 2 นานเหลือเกิน ผมเฝ้าฝันอยากเขียนเชิดชูเกียรติเขา นานเท่านาน ผมเห็นเขานอนอยู่ในห้องเล็ก หน้าต่างปิด หน้าต่างเปิด สดับเสียงรถรางโยกส่ายเอียดออด (จะมาหรือไป? ผมไม่อาจทราบได้) นพดล เวชสวัสดิ์
11
รถรางหยุดหน้าสวนพฤกษศาสตร์ แต่ถา้ ผมเขียนภาพนีล้ งบนหน้ากระดาษ เหมือนทีผ่ มแอบท�ำในตอนนี้ นัน่ ก็ไม่ถอื เป็นงานเขียนเชิดชูเกียรติเขา ผม ลดสถานะเขาเหลือเพียงตัวละครอัปลักษณ์ การกระท�ำ ปฏิบตั กิ าร เป็น แต่เพียงการเคลื่อนไหวในวรรณกรรม การแปลงโฉมน่าอายต่อสายตา สาธารณชน ผมจะท�ำอย่างไรได้? จะให้ผมแบกภาพนีต้ ดิ ตัวไปชัว่ ชีวติ โดย ไม่ได้ลองพยายามเลยหรือ? อย่างน้อยที่สุด พยายามเติมเนื้อหาตัวตน เข้าไป ผมได้แต่หวังว่า จากเปลือกสดใสเจิดจ้าของนวนิยายที่หาญกล้า บรรยายเรื่องจริงสุดแสนจะอัศจรรย์ ท่านคงพอจะมองผ่านเข้าไปเห็น ความเป็นจริงเชิงประวัติศาสตร์ที่ซ่อนอยู่ภายใน
12
ปฏิบัติการเดือดเชือดไฮดริช
2 ผมจ�ำไม่ได้ชัดว่าพ่อเล่าเรื่องให้ฟังครั้งแรกเมื่อใด แต่ผมมองเห็นเขาแล้ว ในตอนนี้ ในห้องนอนของห้องเช่า เปล่งเสียงค�ำว่า ‘พลพรรคใต้ดิน’ ‘เชโกสโลวัก’ หรือแม้แต่ ‘ปฏิบัติการ’ และที่แน่นอนที่สุด ‘การลอบ สังหาร’ บ่งบอกเวลา ‘ปี 1942’ ผมพบหนังสือ History of the Gestapo เขียนโดย ฌากส์ เดอลารู บนหิ้งหนังสือของพ่อ หยิบมาอ่าน พ่อมอง เห็นหนังสือในมือของผม เปรยความเห็นออกมา พ่อพูดถึงฮิมม์เลอร์, ผู้บัญชาการ SS และมือขวาของเขา...ไฮดริช, เจ้าผู้อารักขารัฐโบฮีเมีย และโมราเวีย พ่อเล่าให้ฟังถึงการส่งคอมมานโดเชโกสโลวักเดินทางจาก ลอนดอน เพื่อลอบสังหารไฮดริช พ่อไม่ทราบรายละเอียด และผมไม่มี เหตุผลใดที่จะซักไซ้ในตอนนั้น เพราะเหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์ยังไม่ หยั่งรากในจินตนาการ แต่ผมรู้สึกได้ว่าพ่อตื่นเต้น เมื่อย้อนนึกถึงเรื่องที่ พ่อดาลใจ ผมไม่คดิ ว่าพ่อตระหนักถึงความส�ำคัญของความเห็นทีห่ ลุดออก จากปาก ผมเพิง่ บอกพ่อเมือ่ ไม่นานมานีเ้ องว่าผมจะเขียนหนังสือถึงเรือ่ งนี้ ผมสัมผัสได้เพียงความอยากรู้อยากเห็นตามมารยาท ไม่มีอารมณ์ใด เข้มข้นเป็นพิเศษ แต่ผมรู้ว่าเรื่องนี้จับใจพ่อเสมอมา แม้ว่าจะไม่เข้มข้น เท่าเทียมกับทีฝ่ งั อยูใ่ นใจผม เหตุผลหนึง่ ทีผ่ มเขียนหนังสือเล่มนี้ ผมมอบ เป็นของขวัญให้พอ่ ค�ำพูดของพ่อไม่กคี่ ำ� ต่อเด็กในวัยเจริญพันธุ์ กาลครัง้ นัน้ ผมยังไม่ได้เป็นครูสอนประวัตศิ าสตร์ ผม, ผูท้ จี่ ะใช้วลีงมุ่ ง่ามหยิบมือหนึง่ รู้ว่าควรจะบอกเล่าอย่างไร นิยายเรื่องนี้ ผมหมายถึง ประวัติศาสตร์
นพดล เวชสวัสดิ์
13
3 เมื่อครั้งที่ผมยังเด็ก นานก่อนจะแตกดินแดนเป็นสองประเทศ ผมรู้ ข้อแตกต่างระหว่างชาวเช็กกับชาวสโลวัก อย่างไร? เทนนิสน่ะซี ตัวอย่าง เช่น ผมรู้ว่าอีวาน เลนเดิลเป็นเช็ก ในขณะที่มิโรสลาฟ เมชชีร์เป็น สโลวัก เมชชีร์มีลูกเล่นหน้าเป็นกว่าคนหน้าตายเลนเดิล (ผู้ครองอันดับ หนึ่งของโลกนาน 270 สัปดาห์ก่อนที่พีต แซมปราสจะโค่นลง ช่วงหนึ่ง พีตครองอยู่นาน 286 สัปดาห์) ผมได้ความรู้จากพ่อ ในช่วงสงคราม สโลวักซบเยอรมัน ส่วนเช็กต่อต้าน ในห้วงความคิดเด็กน้อย ผมสรุปแล้ว ว่าเช็กทุกคนเป็นพลพรรคใต้ดิน ส่วนสโลวักทั้งประเทศจูบปากกับนาซี เยอรมัน ประหนึ่งว่าเป็นลักษณะเด่นในสายเลือด ทว่า ไม่มีแม้สักเสี้ยว วินาทีที่ผมจะมองฝรั่งเศสในแง่นั้น ไม่ง่ายขนาดนั้น เรา, คนฝรั่งเศสทั้ง โอบรับเยอรมันทั้งสู้รบต่อต้านเยอรมัน โน่น, จนกระทั่งผมทราบว่าติโต เป็นคนโครแอต เป็นผู้น�ำทัพใต้ดินต่อต้านนาซี ดังนั้น ใช่ว่าชาวโครแอต ทุกคนจูบบั้นท้ายนาซี และบางทีชาวเซิร์บอาจไม่ได้รบพุ่งต้านสู้เยอรมัน กันทุกคน ผมถึงได้เข้าใจสถานการณ์ของเชโกสโลวาเกียในช่วงสงคราม อีกทางหนึง่ โบฮีเมียกับโมราเวีย (กล่าวได้อกี อย่างหนึง่ สาธารณรัฐเช็กใน ปัจจุบนั ) ยึดครองโดยเยอรมัน และผนวกเข้ากับเยอรมนี ตกอยูใ่ นสภาพ ที่ไม่มีใครอิจฉาคือ รัฐในอารักขา ถือเป็นส่วนหนึ่งของมหาอาณาจักร ไรช์ ข้างเคียงจะเป็นรัฐสโลวักซึ่งมีเอกราชในเชิงทฤษฎี แต่เป็นรัฐบริวาร ของนาซีในเชิงปฏิบัติ เห็นได้ชดั ว่า ข้อสมมติลว่ งหน้าไม่มสี ว่ นเกีย่ วข้องใดเลยกับพฤติกรรม ของมนุษย์แต่ละคนในดินแดนนั้นๆ
14
ปฏิบัติการเดือดเชือดไฮดริช
4 ผมเดินทางมาถึงบราติสลาวาในปี 1996 ก่อนจะไปรับงานครูสอนภาษา ฝรั่งเศสในโรงเรียนเตรียมทหารสโลวาเกียน หนึ่งในเรื่องแรกสุดที่ผมท�ำ คือ สอบถามเลขานุการของทูตทหารที่สถานทูตถึงเรื่องการลอบสังหาร (หลังการถามถึงกระเป๋าเดินทางทีห่ ายไปใกล้อสิ ตันบูล) ผมได้รายละเอียด ชุดแรกสุดจากชายคนนี้ : ทหารสัญญาบัตรพิเศษ เชี่ยวชาญการดักฟัง โทรศัพท์ในเชโกสโลวาเกีย หลังสงครามเย็น เข้ามาท�ำงานการทูต เขา เล่าว่า ปฏิบตั กิ ารลอบสังหารมีพลร่มสองนาย คนหนึง่ เช็ก อีกคนสโลวัก ฉันดีใจที่มีตัวแทนของประเทศของฉันในปฏิบัติการครั้งนั้น จริงๆ แล้ว เรามีกองก�ำลังใต้ดินสโลวัก ฉันไม่ทราบรายละเอียดมากนัก รู้แต่ว่าปืน ขัดล�ำ ตอนทีเ่ ขาจะยิงรถของไฮดริช (ฉันทราบมาว่าไฮดริชนัง่ มาในรถคัน นัน้ ) แต่เหนือสิง่ อืน่ ใด เรือ่ งทีเ่ กิดในเวลาต่อมา น่าสนใจยิง่ พลร่มสองคน รอดมาได้ หนีไปซ่อนตัวกับเพื่อนในโบสถ์ และทหารเยอรมันพยายาม กรอกน�้ำให้จมน�้ำตาย...เรื่องพิลึก ผมอยากได้รายละเอียด แต่เขาบอก เล่าทั้งหมดเท่าที่ทราบเพียงเท่านั้น
นพดล เวชสวัสดิ์
15
5 ไม่นานหลังจากผมเดินทางมาถึงสโลวาเกีย ผมพบสาวรุ่นสโลวักสุดสวย คนที่ผมหลงรักหัวปักหัวป�ำ การคบหาของเรายาวนานเกือบห้าปี ผม ได้รายละเอียดเพิ่มจากเธอ : พลร่มทั้งสองมีชื่อว่า โยเซฟ กับชีกและ ยาน คูบิช กับชีกเป็นคนสโลวัก ส่วนคูบิชเป็นคนเช็ก ดูเหมือนว่า พอจะบอกสัญชาติได้จากนามสกุล คนทั้งสองเป็นส่วนหนึ่งในภูมิทัศน์ ประวัติศาสตร์ ออเรเลียสาวรุ่นเพื่อนของผม ท่องชื่อคนทั้งสองได้ขึ้นใจ จากห้องเรียน เหมือนเด็กเช็กและสโลวักในยุคของเธอ เธอพอทราบเรือ่ ง ราวกว้างๆ แต่ก็ไม่มากไปกว่าทหารสัญญาบัตรพิเศษผู้นั้น ผมต้องรออีก สองหรือสามปีก่อนจะแน่ใจเรื่องที่ผมสงสัยไว้แล้ว...เรื่องนี้พิลึกพิลั่นและ เข้มข้นยิ่งไปกว่านิยายเรื่องไหนๆ และผมพบเจอแทบจะโดยบังเอิญ ผมเช่าอพาร์ตเมนต์ให้ออเรเลียกลางใจกรุงปราก ระหว่างปราสาท วีแชราดและคาร์โลโว นามิชที (ลานจัตุรัสชาร์ลส) จากลานจัตุรัสมีถนน เรสสโลวา อูลเิ ซอทอดยาวไปถึงแม่นำ �้ ทีน่ นั่ ท่านจะมองเห็นอาคารกระจก ทีด่ คู ล้ายลอยฟ่องกลางอากาศ คนเช็กเรียก ตานชิชี ดูม - โรงระบ�ำ ทาง ขวามือทิศมุง่ สูแ่ ม่น�้ำ บนถนนเรสสโลวา จะมีโบสถ์ ผนังโบสถ์มหี น้าต่าง ชั้นใต้ดิน กั้นขอบด้วยหิน มีรอยกระสุนเจาะพรุน และป้ายทองเหลือง กล่าวถึงกับชีกกับคูบชิ ...และไฮดริช ชือ่ ทีจ่ ะผูกติดกับชือ่ ผูก้ ล้าทัง้ สอง ผม เดินผ่านหน้าต่างห้องใต้ดินหลายสิบครั้ง โดยไม่ได้สังเกตเห็นรอยกระสุน หรือป้ายทองเหลือง อยูม่ าวันหนึง่ ผมหยุดอ่านถ้อยค�ำบนป้ายทองเหลือง ผมเพิง่ ทราบว่าผมพบโบสถ์ทพี่ ลร่มทัง้ สองมาซ่อนตัว หลังการลอบสังหาร ผมย้อนกลับมาพร้อมกับออเรเลีย ในตอนทีโ่ บสถ์เปิด เราลงไปเยือน ห้องฝังศพใต้โบสถ์ ในห้องลับใต้พื้นโบสถ์ ทุกอย่างรออยู่ที่นั่น 16
ปฏิบัติการเดือดเชือดไฮดริช
6 ยังคงเหลือร่องรอยของเรื่องราวที่เกิดขึ้นเมื่อหกสิบกว่าปีก่อน : อุโมงค์ ขุดลึกหลายหลา รอยกระสุนบนผนังและเพดานโค้ง มีรูปถ่ายของพลร่ม เขียนค�ำบรรยายก�ำกับด้วยภาษาเช็กและอังกฤษ มีชื่อคนทรยศและ เสือ้ กันฝน มีโปสเตอร์กระเป๋าสะพายและจักรยาน มีปนื สเต็น (ปืนกลเบา ที่ขัดล�ำในวินาทีวิกฤต) ข้าวของจัดวางไว้ในห้องนี้แล้ว แต่มีบางอย่างที่นี่ ซ่อนแฝงในเรื่องราวที่ผมเคยอ่านผ่านตา ด�ำรงอยู่แต่วิญญาณเท่านั้น : มีกลุม่ สตรี การพลัง้ เผลอ ลอนดอน ฝรัง่ เศส เลจิองแนรฺ รัฐบาลพลัดถิน่ หมู่บ้านชื่อว่า ลิดีเซอ คนหนุ่มดูต้นทางชื่อ วัลชีก รถรางที่เคลื่อนผ่าน (ในเสี้ยววินาทีวิกฤตเช่นกัน) ใบหน้าซีดขาวหน้ากากมรณะ สินบนน�ำจับ สิบล้านคราวน์ เม็ดไซยาไนด์ ระเบิดและคนที่ขว้างระเบิดลูกนั้น เครื่อง ส่งวิทยุและข่าวเข้ารหัส ข้อเท้าแพลง เพนิซิลลินที่พอจะหาได้ในอังกฤษ เท่านั้น มหานครที่ตกอยู่ใต้อุ้งเท้าของคนที่ได้รับการขนานนามว่า ‘จอม เพชฌฆาต’ ธงสวัสติกะและเครื่องหมายหัวกะโหลก สายลับเยอรมัน ท�ำงานให้องั กฤษ รถเมอร์เซดีสสีดำ� ยางระเบิด พลขับและเจ้านายจอมเชือด ชนชั้นปกครองห้อมล้อมรอบโลงศพ ต�ำรวจก้มตัวเหนือศพ การแก้แค้น ฆ่าผูค้ นล้างหมูบ่ า้ น ความยิง่ ใหญ่และความบ้าคลัง่ ความอ่อนแอและการ ทรยศ ความกล้าหาญและความหวาดหวัน่ ความหวังและความระทมเศร้า มีนำ�้ ใจมนุษย์ผนึกรวมกันในพืน้ ทีไ่ ม่กตี่ ารางหลา มีสงครามและความตาย ยิวถูกเนรเทศ การฆ่าล้างครัว ทหารถูกส่งเข้าไปเป็นเป้ากระสุน มีความ พยาบาท การคาดค�ำนวณทางการเมือง มีนักดาบฝีมือดีเล่นไวโอลินเก่ง ช่างกุญแจที่ท�ำงานไม่ส�ำเร็จ มีจิตวิญญาณของพลพรรคใต้ดินที่ผนึกให้สิง อยู่บนผนังไปชั่วกาลนาน ร่องรอยการดิ้นรนระหว่างพลังชีวิตและอ�ำนาจ มฤตยู มีโบฮีเมีย โมราเวีย สโลวาเกีย มีประวัติศาสตร์โลกประจุอยู่ นพดล เวชสวัสดิ์
17
ในหินไม่กี่ก้อน และมีทหาร SS เครื่องแบบสีด�ำอยู่ข้างนอกแปดร้อยนาย
18
ปฏิบัติการเดือดเชือดไฮดริช
7 ในอินเทอร์เน็ต ผมพบภาพยนตร์ฉายทางทีวี Conspiracy เคนเน็ธ บรานาก์ เล่นเป็นไรน์ฮาร์ดต ไฮดริช ผมไม่รอช้า สัง่ ซือ้ ดีวดี ที นั ที ราคา แค่ 5 ยูโร รวมค่าส่ง เดินทางมาถึงในอีกสามวันถัดมา Conspiracy จ�ำลองสถานการณ์ประวัติศาสตร์ การประชุมวันน์เซ วันที่ 20 มกราคม 1942 ในเวลาไม่กชี่ วั่ โมง ไฮดริชกับสมุนคูใ่ จ, ไอชมันน์ ั หาครัง้ ท้ายสุด’ ร่วมกันคิดวิธกี ำ� จัดยิวอย่างมีระบบ ผลักดัน ‘หนทางแก้ปญ ให้เป็นรูปธรรม ก่อนจะมาถึงช่วงนี้ การประหารหมู่เริ่มกระท�ำกันแล้ว ในโปแลนด์และรัสเซีย ฝากไว้ในมือของ SS - คอมมานโดเพชฌฆาตหรือ ไอน์สาต์ซกรุปเป็น ก็แค่หาเหยือ่ หลักร้อย หรืออาจเป็นพัน ต้อนไปกลางทุง่ หรือเข้าไปในป่า กราดยิงด้วยปืนกลเบา วิธีนี้มีปัญหาเคี่ยวกร�ำประสาท มือเพชฌฆาต และบั่นทอนขวัญก�ำลังใจของทหาร แม้แต่พวก SD หรือ เกสตาโปก็ ไ ม่ เว้ น ฮิ ม ม์ เ ลอร์ ถึ ง กั บ เป็ น ลมในระหว่ า งไปรั บ ชมการ ประหารหมู่ ภายหลังมีการประหารด้วยการรมควันพิษ ยัดเหยือ่ เข้าไปใน รถบรรทุกเสียบท่อยาวต่อจากท่อไอเสียรถ เทคนิควิธีนี้ไม่ซับซ้อนนัก หลังการประชุมวันน์เซ ไฮดริชมอบการสังหารหมู่ชาวยิวไว้ในมือของ จอมอ�ำมหิตไอชมันน์ วางระบบขนส่ง จัดระเบียบสังคม ใช้ทรัพยากร ประหยัดที่สุดในโครงการมหึมาระดับหลายล้านคน เคนเน็ธ บรานาก์ถ่ายทอดไฮดริชออกมาได้น่าทึ่ง ยิ้มเรื่ออารมณ์ดี ตัดกับมาดบ้าอ�ำนาจเบ็ดเสร็จ ให้ความอึดอัดขัดข้องใจ ผมไม่รวู้ า่ แม่นย�ำแค่ ไหน ไม่เคยอ่านเจอมาก่อนว่าไฮดริชแสดงความอ่อนโยน ไม่วา่ จริงใจหรือ เสแสร้ง แต่มฉี ากสัน้ ฉากหนึง่ ฉายภาพสภาพจิตไฮดริชและสภาวการณ์ใน สงครามได้ดี ชายสองคนในทีป่ ระชุมซุบซิบคุยกัน คนหนึง่ นินทาว่าไฮดริช มีเชื้อสายยิว ถามอีกคนว่ามีมูลความจริงแค่ไหน ชายคนที่สองแยกเขี้ยว นพดล เวชสวัสดิ์
19
ให้ค�ำตอบ “ท�ำไมแกไม่ถามเขาเอง?” ผู้ตั้งค�ำถามหน้าซีดเผือดในทันใด ไฮดริชโดนล้อเลียนมาตัง้ แต่เด็กด้วยเรือ่ งซุบซิบเล่าลือว่าพ่อของเขาเป็นยิว เห็นได้ชดั ว่าไม่นา่ จะมีมลู ความจริง กล่าวกันให้ชดั จะจริงหรือเท็จ ไฮดริช เป็นผู้บัญชาการเกสตาโป - ต�ำรวจลับ และผู้บัญชาการ SS - กองก�ำลัง พิทกั ษ์ฮติ เลอร์ จุดใดทีน่ า่ สงสัยในประวัตชิ าติพนั ธุ์ น่าจะลบทิง้ ได้ไม่ยาก นี่ไม่ใช่ครั้งแรกที่ไฮดริชปรากฏบนจอเงิน ในปี 1943 หลังการลอบ สังหาร ฟรีตซ์ ลัง ถ่ายท�ำภาพยนตร์โฆษณาชวนเชื่อเรื่อง Hangmen Also Die! เขียนบทโดยแบรโทลต์ เบรชต์ ภาพยนตร์เรื่องนี้บรรยาย เหตุการณ์เพ้อฝันแต่งขึน้ มาเอง ฟรีตซ์ ลังไม่รรู้ ายละเอียดเรือ่ งราวทีเ่ กิดขึน้ (แม้จะรู้ ก็ไม่กล้าเสี่ยงเปิดเผยความจริง) ไฮดริชเสียชีวิตในมือของหมอ ชาวเช็ก สมาชิกพลพรรคใต้ดนิ ผูซ้ อ่ นตัวอยูใ่ นบ้านหญิงสาว พ่อของหญิง ผูน้ นั้ , นักวิชาการ ถูกทหารเยอรมันจับตัวไปพร้อมคนมีชอื่ เสียงในเมือง ขู่ จะประหารหมู่ หากฆาตกรไม่มอบตัว วิกฤติบีบหัวใจ (ต้องยกให้ผลงาน การเขียนบทของเบรชต์) จุดจบของเรื่อง ป้ายความผิดไปให้คนทรยศผู้ ฝักใฝ่นาซี ความตายของคนทรยศปิดคดีนแี้ ละปิดฉากภาพยนตร์ ในความ เป็นจริง พลพรรคใต้ดินและชาวเช็กไม่รอดชีวิตได้ง่ายขนาดนั้น ฟรีตซ์ ลังเลือกที่จะฉายภาพไฮดริชให้เป็นคนหยาบคาย ลักเพศ คนคลัง่ ถือแส้มา้ ติดมือเสมอเพือ่ แสดงพลังกราดเกรีย้ วป่าเถือ่ น อาจเป็นจริง ว่าไฮดริชเป็นคนวิปริตทางเพศ บางคราวดัดเสียงสูงพูดคุย แต่มาดโอ่อ่า สูงส่ง แผ่รังสีอ�ำมหิต เค้าหน้าอารยันสุดสมบูรณ์ ห่างกันคนละโลกกับ ภาพเพีย้ นทีป่ รากฏในภาพยนตร์ หากท่านอยากเห็นเค้าหน้าใกล้เคียงความ เป็นจริงของไฮดริช ขอให้รับชมภาพยนตร์เรื่อง Great Dictator ของ ชาลี แชปลิน ท่านจะได้เห็นฮิงเกล จอมเผด็จการ ขนาบข้างด้วยขุนพล คู่ใจ ชายอ้วนพองเป็นอึ่งยิ้มเปื้อนหน้าจ�ำลองภาพจอมพลทหารอากาศ, โกริง ไม่ผิดเพี้ยน อีกคนเป็นชายสูงโปร่ง เย็นชา วางท่าสง่า เจ้าเล่ห์ นั่นไม่ใช่ฮิมม์เลอร์, ชายหน้าหนูร่างเล็กสวมแว่น หากแต่เป็นไฮดริช, มือขวาสุดอันตรายของฮิมม์เลอร์ 20
ปฏิบัติการเดือดเชือดไฮดริช
8 นับเป็นครั้งที่ร้อยแล้วที่ผมเดินทางกลับเข้ากรุงปราก ร่วมทางมากับ สาวหน้าหวานชือ่ นาตาชา ผมกลับไปเยือนห้องฝังศพใต้โบสถ์ (สาวคนนี้ เป็นคนฝรัง่ เศส แม้ชอื่ ไม่ใช่ฝรัง่ เศส เธอเป็นลูกสาวของคอมมิวนิสต์ เหมือน พวกเราทุกคน) วันแรกที่เราไปที่นั่น โบสถ์ปิด วันหยุดราชการ ผมเห็น บาร์เหล้าตรงข้ามโบสถ์ที่ไม่ได้สังเกตเห็นมาก่อน บาร์เหล้าชื่อ พลร่ม บนผนังร้าน มีรูปถ่าย เอกสาร ภาพเขียน และโปสเตอร์ที่เกี่ยวข้อง กับการลอบสังหาร ด้านหลัง มีแผนที่อังกฤษ แสดงที่ตั้งค่ายทหารที่ คอมมานโดกองทัพเช็กพลัดถิน่ ใช้เป็นทีฝ่ กึ เตรียมตัวมาปฏิบตั ภิ ารกิจ ผม ดื่มเบียร์ในร้านนั้นกับนาตาชา วันถัดมา เรากลับมาในเวลาท�ำการ พานาตาชาไปดูห้องฝังศพ ใต้โบสถ์ เธอช่วยถ่ายรูปให้ผม ภาพยนตร์สนั้ ฉายในห้องโถง จ�ำลองล�ำดับ ขัน้ ตอนการลอบสังหาร ผมพยายามระบุจดุ เกิดเหตุ แต่ทนี่ นั่ ห่างไกลจาก ใจกลางเมือง อยูเ่ ขตชานเมือง ชือ่ ถนนเปลีย่ นไปแล้ว แม้ในขณะนี้ ก็ยงั ไม่อาจระบุชี้ชัดได้ หลังจากออกจากห้องฝังศพใต้โบสถ์แล้ว ผมหยิบ แผ่นพับเขียนไว้ในภาษาเช็กและอังกฤษ ประชาสัมพันธ์นิทรรศการ ‘การลอบสังหาร’ มีรูปภาพของไฮดริช ห้อมล้อมด้วยนายทหารเยอรมัน ขนาบด้วยมือขวาคาร์ล แฮร์มันน์ ฟรังค์ ทหารทุกนายสวมเครื่องแบบ ปีนบันไดไม้ มีเป้าตาวัวสีแดงพิมพ์ทบั ใบหน้าของไฮดริช นิทรรศการจัดขึน้ ที่พิพิธภัณฑ์ทหาร ไม่ห่างไกลจากสถานีรถใต้ดินฟลอเรนช์ ไม่มีการระบุ วันที่ มีเพียงแค่เวลาท�ำการของพิพิธภัณฑ์ เราไปที่นั่นในวันเดียวกัน ทีท่ างเข้าของพิพธิ ภัณฑ์ หญิงชราต้อนรับเราด้วยความใส่ใจ ดูเหมือน ว่าเธอมีความสุขที่มีผู้มาเยือน เชื้อเชิญเราให้เข้าชมนิทรรศการหลาย เรื่องในอาคาร ผมสนใจเพียงแค่เรื่องเดียว ที่ทางเข้าประดับด้วยแผ่น นพดล เวชสวัสดิ์
21
ป้ายขนาดใหญ่ ติดรูปไฮดริชสยดสยองตามสไตล์ฮอลลีวูด ผมสงสัยว่า ติดตั้งไว้เป็นการถาวรหรือไม่ พิพิธภัณฑ์ไม่เก็บค่าผ่านประตู หญิงชรา ร่างเล็กสอบถามว่าเรามาจากที่ไหน มอบหนังสือคู่มือเที่ยวชมพิพิธภัณฑ์ ฉบับภาษาอังกฤษ (เธอขอโทษขอโพยที่มีเพียงแค่คู่มือภาษาอังกฤษและ เยอรมัน) นิทรรศการล�้ำเกินความคาดหวังของผม : ทุกอย่างรวมไว้ที่นี่แล้ว รูปถ่าย จดหมาย โปสเตอร์ เอกสาร ผมเห็นปืนสเต็นของพลร่ม ข้าวของ ส่วนตัว ประวัติที่ผู้บังคับบัญชาทหารอังกฤษกรอกไว้ ความเห็น การ ให้คะแนน และรายงาน ผมเห็นรถเมอร์เซดีสของไฮดริช ยางแตก รูขนาดใหญ่ทางบานประตูหลังข้างขวา จดหมายรักทีน่ ำ� ไปสูก่ ารสังหารหมู่ ทีห่ มูบ่ า้ นลิดเี ซอ ผมเห็นหนังสือเดินทาง ภาพถ่ายของพลร่ม และข้าวของ อีกมากหลาย ทุกชิ้นของแท้ ร่องรอยของเรื่องราวที่เกิดขึ้น ผมจด บันทึกมือเป็นระวิง รู้ซึ้งว่ายังมีชื่ออีกนับไม่ถ้วน วันที่ รายละเอียด ใน ตอนลาจาก ผมสอบถามหญิงชราว่าเป็นไปได้ไหมที่จะขอซื้อหนังสือคู่มือ เทีย่ วชมพิพธิ ภัณฑ์ทเี่ ธอให้เรายืม ในนัน้ บันทึกรายละเอียดและความเห็น เธอเห็นใจ บอกว่า ขายให้ไม่ได้ หนังสือเล่มนั้นเย็บปกท�ำรูปเล่มเอง เห็นได้ชัดว่าไม่คิดจะขาย เค้าหน้าของผมคงน่าสงสาร เธอคงเห็นความ พยายามใช้ภาษาเช็กของผม เธอหยิบหนังสือคู่มือเที่ยวชมจากมือของผม แอบเสียบเข้าไปในกระเป๋าถือของนาตาชา โบกมือให้เราจากไปโดยไม่พดู อะไร เราลาจากด้วยความตื้นตันใจ หากพิจารณาจากจ�ำนวนผู้ที่เข้า เยีย่ มชมพิพธิ ภัณฑ์ คูม่ อื เทีย่ วชมขาดหายไปสักเล่ม ก็คงไม่มใี ครสังเกตเห็น แต่กเ็ ป็นความเอือ้ เฟือ้ น่ารักยิง่ สองวันถัดมา หนึง่ ชัว่ โมงก่อนจับรถเมล์เข้า ปารีส ผมแวะไปที่พิพิธภัณฑ์ น�ำกล่องช็อกโกเลตไปมอบให้หญิงชราใจดี เธออับอาย ไม่ขอรับของฝาก หนังสือคูม่ อื เทีย่ วชมพิพธิ ภัณฑ์มคี วามส�ำคัญ ต่อผมอย่างยิง่ ยวด หากไม่มเี ธอ ก็ไม่มหี นังสือเล่มนี้ ผมเสียใจยิง่ ทีไ่ ม่กล้า ถามชือ่ เธอ ถ้ากล้าสักนิด ก็คงได้แสดงความขอบคุณให้สมเกียรติยงิ่ กว่านี้ 22
ปฏิบัติการเดือดเชือดไฮดริช
9 เมือ่ ครัง้ ทีอ่ ายุสบิ หกหรือสิบเจ็ด นาตาชาส่งความเรียงเรือ่ งพลพรรคใต้ดนิ เข้าประกวดสองปี ทั้งสองครั้ง เธอได้รางวัลที่หนึ่ง ผลงานที่ผมทราบว่า ไม่มใี ครทาบได้ ก่อนหน้าและหลังจากนี้ ผลส�ำเร็จทีท่ ำ� ให้เธอเป็นผูเ้ ชิญธง ในขบวนพาเหรดวันครบรอบการสิน้ สุดสงคราม และได้ไปเยือนค่ายกักกัก ในอัลซาซ ในช่วงเดินทาง เธอนัง่ เคียงข้างพลพรรคใต้ดนิ ชรา คุยกันออกรส เขาให้เธอยืมหนังสือและเอกสารโบราณ หลังจากนัน้ ขาดการติดต่อ สิบปี ให้หลัง เธอเล่าเรื่องนี้ให้ผมฟัง รู้สึกผิดที่เธอยังถือครองเอกสารชุดนั้น และไม่รู้ว่าพลพรรคใต้ดินผู้นั้นเสียชีวิตไปแล้วหรือไม่ ผมคะยั้นคะยอให้ เธอตามหาเขา แม้เขาจะย้ายไปอยู่อีกทิศหนึ่งของฝรั่งเศส ในท้ายที่สุด เราตามแกะรอยจนพบตัว นัน่ เองทีเ่ ราเดินทางไปเยีย่ มเยือนเขา ในบ้านหลังเล็กแสนสวยสีขาว ในแปรฺปิญอง ใช้ชีวิตอยู่ร่วมกับภรรยา เราจิบดืม่ ไวน์มสุ กาต์ รับฟังเรือ่ งเล่า ตัง้ แต่การเข้าร่วมพลพรรคใต้ดนิ ของเขา งานที่เขาท�ำ ในปี 1943 อายุสิบเก้า เขาท�ำงานในฟาร์มโคนม ของลุง ในเมือ่ ลุงเป็นคนสวิส เขาพูดเยอรมันได้ดี จนทหารเยอรมันทีม่ ารับ นมเนยถือโอกาสอูง้ าน พุดคุยกับคนภาษาเดียวกัน แรกสุด หนุม่ พลพรรค ใต้ดินได้รับค�ำร้องขอให้เสาะหาข้อมูลจากที่ลุงพูดคุยกับทหารเยอรมัน เช่น การเคลือ่ นพล จากนัน้ เขาก็ทำ� หน้าทีร่ ม่ ชูชพี รอรับของทีเ่ ครือ่ งบิน สัมพันธมิตรน�ำมาทิง้ ร่มให้ เมือ่ อายุถงึ เกณฑ์เป็นทหาร หมายถึงว่า จะถูก เกณฑ์ให้เดินทางไปยังเยอรมนี เขาหลบลงใต้ดนิ สังกัดหน่วยรบปลดปล่อย เบอร์กันดี ก็น่าจะดุเดือดเลือดพล่าน จากจ�ำนวนทหารเยอรมันที่เขา กล่าวอ้างว่าเด็ดหัวได้ ผมสนใจเรื่องเล่าของเขา แต่ก็ยังหวังว่าจะได้เรียนรู้อะไรอื่นที่ใช้ นพดล เวชสวัสดิ์
23
ประโยชน์ต่อหนังสือเล่มนี้ได้ จะเป็นเรื่องราวใดนั้น ไม่ทราบได้ ผมสอบถามเขาว่าได้รบั ค�ำสัง่ ทางทหารเฉพาะเจาะจงหรือไม่หลังจาก เข้าร่วมขบวนพลพรรคใต้ดิน ไม่มีเลย เขาบอก รบใต้ดินชั่วระยะ ได้รับ การฝึกให้ใช้ปนื กลหนัก ถอดประกอบโดยมีผา้ ปิดตา ฝึกยิง แต่เมือ่ โอกาส มาถึง หน่วยเหนือมอบปืนกลเบาให้เขา ปืนกลเบาของอังกฤษ ปืนสเต็น ปืนผีเข้าผีออก เชื่อใจไม่ได้เลย เขาบอกผม แค่พานท้ายตกกระทบพื้น ปืนลัน่ แล้ว ขยะดีๆ นีเ่ อง “ปืนสเต็นห่วยแตก ไม่มคี ำ� จ�ำกัดความดีกว่านี้ อีกแล้ว” ท่านคงอยากจดจ�ำข้อมูลเรื่องนี้ ส�ำคัญทีเดียวเชียว
24
ปฏิบัติการเดือดเชือดไฮดริช
10 ผมบอกไว้ก่อนหน้านี้ ตัวละครคนหนึ่งใน Great Dictator ของชาลี แชปลิน ถอดแบบไฮดริช แท้จริงไม่ใช่เช่นนัน้ มองข้ามข้อเท็จจริงทีว่ า่ ใน ปี 1940 ไฮดริชเป็นแต่เพียงเงาตะคุม่ ในความมืด ไม่เผยตัวให้สาธารณชน ได้เห็น ไม่เป็นที่รู้จัก คนอเมริกันยิ่งไม่มีทางทราบได้ แต่นั่นไม่ใช่ปัญหา ชาลี แชปลินน่าจะคาดเดาการด�ำรงอยู่ และท�ำได้แม่นย�ำเสียด้วย แม้วา่ ในภาพยนตร์จะฉายภาพสมุนของจอมเผด็จการให้เป็นอสรพิษ ระดับ สติปญ ั ญาตัดกับตัวละครเฟอะฟะโกริงอ้วน แต่กย็ งั ล้อเลียนให้เป็นตัวตลก เถื่อนอันธพาลและไร้กระดูกสันหลัง...ลักษณะเช่นนั้นยังมองไม่เห็นในตัว ผู้ที่จะกลายมาเป็นจอมเพชฌฆาตแห่งปราก/อสุรกายบลอนด์แม้แต่น้อย ถ้าพูดถึงการฉายภาพไฮดริชในภาพยนตร์ ผมเพิ่งชมภาพยนตร์เก่า ทางทีวี เรื่อง Hitler’s Madman ผลงานก�ำกับของดักลาส เซิร์ค คนเชือ้ สายเช็ก ภาพยนตร์โฆษณาชวนเชือ่ ของอเมริกนั ถ่ายท�ำโดยใช้เวลา สัปดาห์เดียว ฉายในปี 1943 ก่อนเรื่อง Hangmen Also Die! ของ ฟรีตซ์ ลัง เนื้อหาหวือหวาเหมือนผลงานของฟรีตซ์ ลัง เดินเรื่องกลาง หมู่บ้านลิดีเซอของพลพรรคใต้ดิน ชาวบ้านทั้งหมู่บ้านที่จะตกเป็นเหยื่อ การสังหารหมู่เหมือนหมู่บ้านโอราดูร์-ซุรฺ กลัน* พลร่มจากลอนดอน โดดร่มลงที่นี่ ชาวบ้านทุกข์ใจ จะช่วยเหลือหรือเมินเฉยหรือทรยศ? ปัญหาของภาพยนตร์เรือ่ งนี้ จ�ำกัดอยูท่ สี่ ถานทีเ่ ดียวและความบังเอิญเกิด ซ�้ำแล้วซ�ำ้ เล่า (ไฮดริชบังเอิญขับรถผ่านหมู่บ้านลิดีเซอ ชาวบ้านบังเอิญ ช่วยซ่อนพลร่มไว้ และพลร่มบังเอิญทราบว่าเจ้าผูอ้ ารักขาจะเดินทางผ่าน หมูบ่ า้ นในเวลาไหน) พล็อตปวกเปียกกว่าผลงานของฟรีตซ์ ลัง ซึง่ ไม่นา่ * โอราดูร์-ซุรฺ กลัน หมู่บ้านในฝรั่งเศส ทหาร SS สังหารหมู่ชาวบ้านทั้ง 642 คนในปี 1944 นพดล เวชสวัสดิ์
25
ประหลาดใจนัก เพราะได้แบรโทลต์ เบรชต์เขียนบทให้ ผูกโยงเหตุการณ์ บาดหัวใจยกระดับเป็นมหากาพย์แห่งชาติ ในอีกทาง ดาราที่เล่นเป็นไฮดริชในงานของดักลาส เซิร์ค เล่นได้ ยอดเยีย่ ม เริม่ ต้นด้วยเค้าหน้าคล้ายกัน ถัดจากนัน้ แสดงความเหีย้ มเกรียม โดยผิวหน้าแทบไม่กระตุก ตรงกันข้ามกับไฮดริชของฟรีตซ์ ลัง ออกอาการ คลุ้มคลั่งเสียสติเต็มที่ เอาละ, เป็นเรื่องจริงที่ไฮดริชชั่วร้าย จอมโหด ไร้ความปรานี แต่ก็ไม่ถึงขั้นริชาร์ดที่ 3 ดาราน�ำแสดงในภาพยนตร์ของ เซิร์คคือ จอห์น คาร์ราดีน พ่อของเดวิด คาร์ราดีน (หรือบิล ใน ภาพยนตร์ของตารันติโน่) ฉากเด็ดที่สุด จะเป็นตอนที่ไฮดริชใกล้ตาย บนเตียง ไข้ขึ้นสูงจากการติดเชื้อ ไฮดริชกล่าวสุนทรพจน์บอกฮิมม์เลอร์ อาจไม่หยดย้อยเหมือนงานเขียนของเชกสเปียร์ แต่กส็ มเหตุสมผลพอฟังได้ ไม่ขลาดกลัวหรือห้าวหาญ จอมเพชฌฆาตแห่งปรากจบชีวิตลง โดยไม่มี การส�ำนึกบาป ไม่มีความบ้าคลั่ง เสียใจเพียงนิดที่ต้องจากชีวิตนี้ไป... ชีวิตตัวเองที่เกาะกอดไว้เหนียวแน่น ผมแค่บอกว่า พอฟังได้
26
ปฏิบัติการเดือดเชือดไฮดริช
11 หลายเดือนไหลเคลื่อนเป็นปี เรื่องราวของไฮดริชเบ่งบานเติบใหญ่ใน ตัวผม ในขณะที่ชีวิตของผมผ่านกาลเวลา เหมือนชีวิตคนอื่นๆ เติม ด้วยความชื่นมื่นส่วนตัว ปัญหาว้าวุ่นใจ ความหวัง และความผิดหวัง ชั้นหนังสือในอพาร์ตเมนต์ของผมเพิ่มหนังสือเกี่ยวกับสงครามโลก ผม อ่านทุกเล่มเท่าที่จะหาได้ ทุกภาษาที่ผมจะอ่านได้ ผมดูภาพยนตร์ ทุกเรื่องที่สร้างขึ้นมา ไม่ว่าจะเป็น The Pianist, Downfall, The Counterfeiters, Black Book ทีวีทิ้งคาอยู่ช่องประวัติศาสตร์ ผม เรียนรู้หลายเรื่อง บางเรื่องแทบไม่เกี่ยวข้องกับไฮดริช แต่ผมพร�่ำบอก ตัวเองว่า อาจมีประโยชน์ ผมต้องจมลงไปในยุคนั้น เพื่อให้เข้าใจ บรรยากาศ เส้นใยความรู้ ในยามที่ดึงออกมาใช้ จะคลายตัวออกจาก ปมยุ่งเหยิง ข้อมูลมหาศาลที่รวบรวมมาได้ท�ำให้ผมประหวั่น ผมเขียน ได้เพียงสองหน้ากระดาษต่อทุกพันหน้าที่ผมอ่าน หากท�ำในอัตราเร็วนี้ ผมคงตายไปก่อนจะได้ลอบสังหาร ผมเริ่มรู้สึกว่า ความกระหายอยาก ข้อมูล ซึง่ อิม่ เอมเหลือเกินในระยะต้น กลายเป็นเรือ่ งอันตรายแล้ว กลาย เป็นน�ำ้ หนักถ่วง ข้ออ้างประวิงเวลา ไม่ให้เริ่มต้นเขียนเสียที ในเวลาเดียวกัน ผมได้ความรู้สึกว่าทุกอย่างในชีวิตประจ�ำวันของ ผม ดึงดูดผมให้กลับไปหาเรื่องนี้ นาตาชาเช่าอพาร์ตเมนต์สตูดิโอใน มงต์มารฺตรฺ รหัสผ่านประตูคือ 4206 ผมนึกถึงเดือนมิถุนายนปี 1942 นาตาชาแจ้งวันทีพ่ สี่ าวของเธอจะแต่งงาน ผมตะโกนตอบโดยพลัน “วันที่ 27 พฤษภาคม เหลือเชือ่ นัน่ เป็นวันลอบสังหาร!” นาตาชาสัน่ ศีรษะ ใน ตอนทีเ่ ราเดินทางจากบูดาเปสต์ผา่ นมิวนิกฤดูรอ้ นทีผ่ า่ นมา มีการชุมนุมใน จัตรุ สั กลางเมือง การเดินขบวนของพวกนาซีใหม่ ชาวเมืองอับอาย บอก ผมว่า ไม่เคยเห็นเรื่องแบบนี้มาก่อน ผมไม่รู้ว่าควรจะเชื่อเขาดีไหม ผม นพดล เวชสวัสดิ์
27
รับชมภาพยนตร์ของเอริค โรเมอร์เป็นครัง้ แรกจากแผ่นดีวดี ี เรือ่ งราวของ สายลับสองหน้าในทศวรรษ 1930 พบหน้าไฮดริช ในภาพยนตร์ของ โรเมอร์! ตลกสิ้นดี ในยามที่เราสนใจเรื่องใดเป็นพิเศษ ทุกอย่างคล้าย จะดึงดูดเราไปหาเรื่องนั้น ผมอ่านนิยายอิงประวัตศิ าสตร์หลายเล่ม แต่ละเล่มมีขอ้ จ�ำกัดต่างกัน บางเรื่องอยากคงข้อมูลให้ถูกต้องแม่นย�ำ อีกปลายขั้วหนึ่งไม่สนใจเกร็ด ประวัตศิ าสตร์ ในระหว่างกลาง ใช้ฝมี อื เลีย่ งหลบข้อมูลประวัตศิ าสตร์ โดย ไม่ประดิษฐ์ปั้นแต่งมากนัก ผมเผชิญปัญหาเช่นเดียวกันนี้ ทุกเล่มที่อ่าน นิยายจะเป็นฝ่ายชนะประวัตศิ าสตร์เสมอ ก็คงเป็นท�ำนองตรรกะปกติ แต่ ผมไม่อาจท�ำใจให้เลี่ยงหลบได้ เล่มหนึ่งที่เป็นตัวแบบชั้นดีในความเห็นของผมคือ The Bloody Baron เขียนโดยวลาดิเมียร์ พอสเนอร์ บอกเล่าเรื่องราวของบารอน อุนแกรน คนทีพ่ บกับคอร์โต มัลตีสเซใน Corto Maltese in Siberia นิยายของพอสเนอร์แบ่งเป็นสองส่วน ส่วนแรกในปารีส นักเขียนรวบรวม ข้อมูลของตัวละคร ส่วนที่สอง พาผู้อ่านเข้าไปกลางทุ่งมองโกเลีย เรา, ผูอ้ า่ นหลงเข้าไปในนิยายแล้ว ผมอ่านซ�ำ้ แล้วซ�ำ้ เล่า สองส่วนนี้ คัน่ กลาง โดยบทเล็กๆ ตัง้ ชือ่ ว่า ‘สามหน้ากระดาษของประวัตศิ าสตร์’ ซึง่ จบด้วย ประโยคที่ว่า ‘ปี 1920 เริ่มต้นแล้ว’ ผมคิดว่าเข้าท่าเป็นที่สุด
28
ปฏิบัติการเดือดเชือดไฮดริช
12 มาเรียงุ่มง่ามเล่นเปียโนอยู่นานเป็นชั่วโมง ในตอนที่เธอได้ยินพ่อแม่กลับ เข้าบ้าน บรูโน, บิดา เปิดประตูให้มารดา, เอลิซาเบ็ธ อุ้มเด็กอ่อนใน วงแขน ทั้งสองเรียกลูกสาว “มานี่เถอะ, มาเรีย มาดูน้องชายของ หนู เขาตัวเล็ก ต้องเบามือหน่อยนะ เขาชื่อไรน์ฮาร์ดต” มาเรียผงกหัว ใจลอย บรูโนโน้มตัวไปดูลูกน้อย “หล่อทีเดียวเชียว!” เขากล่าว “ผม บลอนด์ด้วย” เอลิซาเบ็ธบอก “โตขึ้นเขาจะเป็นนักดนตรี”
นพดล เวชสวัสดิ์
29
13 แน่อยู่แล้ว ผมอาจหยิบยืมสไตล์ของวิกเตอร์ อูโกมาใช้ บรรยายยืดยาว ปูทางเป็นบทน�ำ เขียนสักสิบหน้ากระดาษ ในเมืองที่เรียกว่า ฮาลเลอ ไฮดริชถือก�ำเนิดมาในปี 1904 ผมพอจะบรรยายถนน ร้านค้า รูปปั้น และจุดเด่นน่าสนใจในเมือง อาคารที่ท�ำการรัฐบาล โครงสร้างพื้นฐาน ของเมือง อาหารจานเด็ดสร้างชือ่ ของเมือง ชาวเมืองและท�ำนองความคิด ของคนเมืองนี้ ความโน้มเอียงเชิงการเมือง รสนิยม และงานอดิเรกที่ ชาวเมืองนิยมท�ำในเวลาว่าง จากนั้น ผมจะซูมไปที่บ้านพักของไฮดริช บรรยายสีบานหน้าต่าง ม่านระย้า ต�ำแหน่งที่ตั้งของห้องต่างๆ ประเภท ของเนือ้ ไม้ของโต๊ะในห้องนัง่ เล่น ตามด้วยการบรรยายเปียโนโดยละเอียด แกล้มด้วยปาฐกถาว่าด้วยดนตรีเยอรมันตั้งแต่ต้นศตวรรษ บทบาทของ ดนตรีตอ่ สังคม คีตกวี และความนิยมของผูค้ นต่อผลงานแต่ละชิน้ ความ ส�ำคัญของวากเนอร์...นั่นปะไร จุดนั้นเองที่เป็นจุดเริ่มต้นของนิยายเล่มนี้ ผมจ�ำได้การเชือนแชออกนอกเส้นทางในหนังสือ The Hunchback of Notre Dame ทีม่ ตี อ่ สถาบันศาลในยุโรปยุคกลาง ผมคิดว่าเข้าท่าทีเดียว แต่ผมขอข้ามเนื้อหา ดังนั้น ผมตัดสินใจที่จะไม่อวดฝีมือการเขียนให้หรูหรานัก เหมาะ กับผมเป็นที่สุดแล้ว แม้ว่าในช่วงหลัง ผมต้องหักห้ามใจ ไม่หลวมตัว ให้ความเย้ายวนใจที่จะอวดความรอบรู้ โดยเพิ่มเติมรายละเอียดเรื่องนั้น เรื่องนี้ หรือเพิ่มฉากหรูที่ผมค้นคว้าข้อมูลมาอย่างทะลุปรุโปร่ง ผมขอ ยอมรับ ในกรณีบา้ นเกิดของไฮดริช ผมแทบไม่รเู้ รือ่ งราวอะไรเลย มีเมือง ชื่อ ฮาลเลอ สองแห่งในเยอรมนี ผมไม่รู้ด้วยซ�้ำไปว่าผมพูดถึงเมืองไหน ส�ำหรับช่วงนี้ ผมคิดว่าไม่ส�ำคัญ เราจะได้เห็นกันในภายหลัง 30
ปฏิบัติการเดือดเชือดไฮดริช