Wishe112

‫“وشە” لە زاری هاوڕێیەكییەوە ژیانی سنوور دەگێڕێتەوە‬

‫سەرۆكی پەرلەمان داوای وازهێنان دەكات‬ ‫بەپێــی زانیارییەكانی “وشــە”‪ ،‬كە لــە ئەندامێكی جڤاتی‬ ‫نیشتمانی گۆڕان دەستی كەوتووە‪ ،‬لە ماوەی رابردوودا چەند‬ ‫جارێك یوســف محەمەد داوای دەست لەكاركێشانەوەی لە‬ ‫پۆستی سەرۆكی پەرلەمان كردووە و بە بەرپرسانی حزبەكەی‬ ‫گوتووە كە چیتــر پەرلەمان مانای نەماوە و هیچ كاریگەریی‬ ‫نابێت‪ ،‬جۆرێكە لە دەزگەیەكی بێ سەروبەر و بەردەوامیش‬ ‫گرژتر دەبێت‪ ،‬بۆیە باشترین چارەسەر كشانەوەی منە‪.‬‬

‫‪7‬‬

‫سنوور‪ ،‬ئەو كچە ‪ 21‬ســاڵییەی لە پاركی دایكی شاری‬ ‫ســلێمانی لەالیەن باوكیەوە كــوژرا‪ ،‬وەك هاوڕێیەكی‬ ‫خۆی باســی دەكات‪ ،‬ویستی سەربەســتی و ژیانێكی‬ ‫ئارەزوومەندانــە بە كوشــتی دا‪ .‬وەك دەڵێت‪“ ،‬ســنوور‬ ‫ویستوویەتی دوور لە هەر بیر و بۆچوونێكی دەوربەرەكەی‬ ‫بژیت‪ ،‬بەاڵم نەیتوانی و چارەنووسی ئەوەبوو كە سنووری‬ ‫بێ دایك‪ ،‬بە مردوویی بچێتە باوەشی دایكێكەوە كە ناوی‬ ‫پاركێكە لە شاری سلێمانی”‪.‬‬

‫‪8‬‬ ‫گۆڕان تەندەری پااڵوتگەیەكی‬ ‫گەورەی نەوتی وەرگرت‬

‫هەفتەنامەیەكی سیاسیی گشتییە‬

‫پــاش راگەیاندنی تەندەرێــك لەالیەن وەزارەتی ســامانە‬ ‫سروشتییەكانەوە بۆ دروستكردنی سێ پااڵوتگەی گەورەی‬ ‫نەوت لە هەرێمی كوردســتاندا‪ ،‬ســەرچاوەیەكی تایبەت‬ ‫ئاشــكرای دەكات كە بەرپرســانی بزووتنــەوەی گۆڕان‪،‬‬ ‫تەندەری یەكێك لە پااڵوتگەكانیان وەرگرتووە و چاوەڕوان‬ ‫دەكرێ پااڵوتگەكە لە سنووری تەقتەق دابنرێت‪.‬‬ ‫راپۆرتێك لە ل ‪14‬‬

‫نرخ‪ 500 :‬دینار‬ ‫ژمارە (‪ ، )112‬چوارشەم‪2015/ 10/ 7 ،‬‬

‫ماڵپەڕی وشە‬

‫‪www.wishe.net‬‬

‫بۆ ئازادیی دەربڕین لە وشەوە دەست پێ بكە‬

‫كورد نابێتە بەشێك لە جەمسەربەندی ئەمەریكا و رووسیا‬

‫دروستكردنی بنكە سەربازییەكانی‬ ‫ئەمەریكا لە كوردستان دەستی پێ كرد‬

‫یەكێتی پشتی لە رۆژهەاڵتی‬ ‫كوردستان كردووە‬

‫چەند ئەندامێكی ســەركردایەتیی یەكێتیی نیشــتمانیی‬ ‫كوردســتان‪ ،‬دووپاتی دەكەنەوە كە شۆڕش لە رۆژهەاڵتی‬ ‫كوردســتان خاوەنی دوو فاكتەر نین بۆ ئــەوەی لەالیەن‬ ‫ئەوانەوە پشتیوانی لێ بكرێت‪ .‬ســەرەڕای ئەوەش‪ ،‬دەڵێن‬ ‫ئەگەر داوایان لێ بكرێت‪ ،‬یارمەتیی ئۆپۆزسیۆنی رۆژهەاڵت‬ ‫دەدەن‪ .‬هاوكات حزبێكی رۆژهەاڵتی داوایەك دەخاتە روو‪،‬‬ ‫ئەویش ئەوەیە كە “پێوەندییەكانتان لەگەڵ ئێران‪ ،‬لەسەر‬ ‫حیسابی ئێمە نەبێت”‪.‬‬ ‫راپۆرتێك لە ل ‪4‬‬

‫كورد یەك هەنگاوی بۆ‬ ‫سەربەخۆیی ماوە‬

‫هێرشی ئاســمانیی رووسیا بۆ ســەر “داعش” لە سووریا‪،‬‬ ‫بەردەوامە و بەرپرســانی كۆشــكی كریملیــن دووپاتیان‬ ‫كردووەتــەوە كە لــە عێراقیش‪ ،‬بە هەمان شــێوە چارەی‬ ‫داعش دەنووسنەوە‪ .‬كورد كە تا ئێستەش وەك هاوپەیمانی‬ ‫ســتراتیژیی ئەمەریكا و واڵتانی ئەوروپای بۆ شــەڕی دژ‬ ‫بە داعش ناســراوە‪ ،‬ئێســتە كەوتووەتە نێوان بەرداشــی‬ ‫دوو هاوپەیمانیــی نێودەوڵەتییەوە‪ ،‬ســەرەڕای ئەوەیش‪،‬‬ ‫هەنگاوێكی بۆ راگەیاندنی سەربەخۆیی ماوە‪.‬‬ ‫راپۆرتێك لە ل ‪3‬‬

‫پەرلەمانی كوردستان باری‬ ‫دارایی حكوومەت گرانتر دەكات‬ ‫ئەمەریكا دەســتی بە دروســتكردنی دوو بنكەی ســەربازی لە هەولێر و دهۆك كرد كە فڕۆكە و سەرباز و راوێژكاری بااڵی ســوپای ئەمەریكا تیایدا جێگیر دەبن و كوردستان دەپارێزن‬ ‫وەك بەشــێك لەو بەڵێنانەی پێشتر ئۆباما بە بارزانی داوە‪ .‬بەرپرســێكی بااڵ‪ ،‬گرنگیدانی رووسیایش بۆ كوردستان ناشارێتەوە و دووپاتی دەكاتەوە “هەرێمی كوردستان نابێتە بەشێك لەو‬ ‫ملمالنێیەی لە ناوچەكەدا هەیە‪ ،‬بەڵكو خاڵی بەیەكگەیشتنی بەرژەوەندییەكانی ئەمەریكا و رووسیا دەبێت”‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪16‬‬

‫كاوە جەم‬

‫هەڕەشەكانی سەر دیموكراتی یەكگرتوو‬

‫زۆرینەی پێشمەرگە بە بۆمب‬ ‫شەهید دەبن نەك شەڕ‬

‫دانا رەئووف‪:‬‬

‫تا شانۆی كوردی پاشخانێكی تیۆری نەبێت‪ ،‬پێشكەوتن بەخۆوە نابینێت‬

‫لە پایتەخت‬ ‫مەی دەست ناكەوێ‬

‫‪9‬‬

‫قوتابخانە ئەهلییەكان كۆمەڵێك خەرجی‬ ‫دەخەنە سەر ماڵباتی شەهیدان‬

‫یاساكان بەپێی بوار و دەرفەتی جێبەجێكردنیان‪ ،‬بەقەبارەی‬ ‫جیاجیا تێچووی دارایی لەسەر حكوومەت دادەنێن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫تێبینی دەكرێ پەرلەمانی كوردســتان بەبێ رەچاوكردنی‬ ‫تێچووی جێبەجێ كردنی یاساكان‪ ،‬بەلێشاو یاسا دەردەكات‬ ‫و شارەزایانی ئابووریش بەگرنگی دەزانن هیچ یاسایەك بەبێ‬ ‫رەچاوكردنی تێچووی دارایی و خستنەڕووی دەرخستەی‬ ‫دارایی‪ ،‬پەسەند نەكرێت‪.‬‬ ‫راپۆرتێك لە ل ‪5‬‬

‫راپۆرتێك لە ل ‪6‬‬

‫‪7‬‬

‫باڵەخانە ‪ 65‬نهۆمییەكەی هەولێر‬ ‫لە ژێر زەوی راوەستاوە‬

‫‪13‬‬

‫سياسەت‬

‫سیاسەت‬

‫هەفتەنامەیەكی سیاسیی گشتییە‬

‫ژمارە (‪ ، )112‬چوارشەم‪2015/ 10/ 7 ،‬‬

‫كورد نابێتە بەشێك لە جەمسەربەندی ئەمەریكا و رووسیا‬

‫كورد یەك هەنگاوی بۆ سەربەخۆیی ماوە‬

‫دروستكردنی بنكە سەربازییەكانی ئەمەریكا‬ ‫لە كوردستان دەست پێ كرد‬ ‫وشە‪ /‬هەولێر‬ ‫ئەمەریكا دەســتی بە دروســتكردنی دوو بنكەی ســەربازی لە‬ ‫هەولێر و دهۆك كــرد كە فڕۆكە و ســەرباز و راوێژكاری بااڵی‬ ‫سوپای ئەمەریكا تیایدا جێگیر دەبن و كوردستان دەپارێزن وەك‬ ‫بەشــێك لەو بەڵێنانەی پێشتر ئۆباما بە بارزانی داوە‪ .‬بەرپرسێكی‬ ‫بااڵ‪ ،‬گرنگیدانی رووسیایش بۆ كوردستان ناشارێتەوە و دووپاتی‬ ‫دەكاتەوە “هەرێمی كوردستان نابێتە بەشێك لەو ملمالنێیەی لە‬ ‫ناوچەكەدا هەیە‪ ،‬بەڵكو خاڵی بەیەكگەیشتنی بەرژەوەندییەكانی‬ ‫ئەمەریكا و رووسیا دەبێت”‪.‬‬ ‫لەگەڵ مەترســییەكانی داعش‬ ‫بــۆ ســەر كوردســتان و هاتنە‬ ‫ســەرهێڵی بە پەلەی ئەمەریكا‬ ‫بــۆ پاراســتنی كوردســتان و‬ ‫تێكشكاندنی تیرۆرستان لەسەر‬ ‫دەســتی پێشــمەرگە‪ ،‬دەنگۆی‬ ‫دروستكردنی بنكەی سەربازی‬ ‫ئەمەریكا لە هەرێم باڵو بووەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم ئێســتە دەنگۆكــە بوو بە‬ ‫راستی و دروستكردنی دوو بنكە‬ ‫لە هەولێر و دهۆك دەســتی پێ‬ ‫كردووە و لە قۆناغی داهاتوویشدا‬ ‫بنكەیەك لە ســلێمانی دروست‬ ‫دەكرێت‪.‬‬ ‫سەرچاوەیەكی بااڵی سیاسیی لە‬ ‫كوردستان بە “وشە”ی راگەیاند‬

‫“بنكە سەربازییەكانی ئەمەریكا‬ ‫پێشتر رێككەوتنی لەسەر كراوە‬ ‫و ئێســتە بنكەیەك لــە هەولێر‬ ‫و یەكیــش لە دهــۆك چوونەتە‬ ‫قۆناغــی جێبەجێكردنــەوە‬ ‫كــە ســەربازگە‪ ،‬فڕۆكەخانەی‬ ‫ســەربازی و راوێــژكاری بااڵی‬ ‫سوپای ئەمەریكا لەخۆ دەگرێت‬ ‫و دەبنە گەرەنتی بۆ پاراســتنی‬ ‫كوردســتان و پەرەپێدانــی‬ ‫بەرژەوەندییەكانــی خۆیان لەم‬ ‫ناوچەیەدا”‪.‬‬ ‫لەبــارەی ئەگــەری ئــەوەی‬ ‫هەوڵەكانــی ئەمەریــكا بــۆ‬ ‫كردنــەوەی ئــەو بنكانــە‬ ‫پێوەندی بە جووڵــە خێراكانی‬

‫رووســیا لە ناوچەكــەدا هەیە‪،‬‬ ‫ســەرچاوە بااڵكە رەتی كردەوە‬ ‫كە هەرێمــی كوردســتان لەو‬ ‫ملمالنێیــەدا الیەنگــری هیچ‬ ‫كام لــەو جەمســەرانە بكات و‬ ‫گوتی‪“ ،‬هاوشــێوەی ئەمەریكا‪،‬‬ ‫رووســیایش زۆر گرنگــی بــە‬ ‫كوردستان دەدات و بەرژەوەندی‬ ‫گەورەی لە كوردســتان هەیە‪،‬‬ ‫وەك كۆمپانیــای گازپــرۆم كە‬ ‫گەورەتریــن كۆمپانیای وزەی‬ ‫رووسیاییە و لە كوردستانە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫كردنــەوەی بنكەكانی ئەمەریكا‬ ‫پێشتر رێككەوتنی لەسەر كراوە‬ ‫و بەشێكە لەو بەڵێنانەی پێشتر‬ ‫ئەمەریــكا بــە بارزانــی داوە بۆ‬ ‫پاراستنی كوردستان”‪.‬‬ ‫لەبــارەی هــۆی گرنگیدانــی‬ ‫ئەمەریــكا بــە كوردســتان‪ ،‬لە‬ ‫كاتێكدا پێشتر رەخنەی ئەوەی‬ ‫ئاراســتە دەكــرا كــە گرینگی‬ ‫كورد الی ئەمەریكا تەنیا قســە‬ ‫و زارەكییە‪ ،‬ســەرچاوەكە گوتی‬ ‫“ئەمەریكا لەبــەر چەند خاڵێك‬ ‫بایەخی هەرێمی كوردستانی بۆ‬ ‫ســەلمێنرا‪ ،‬لەوانە‪ :‬جدیبوون و‬ ‫كاریگەریی كوردستان لە شەڕی‬

‫تیرۆر و شــكاندنی ئەفســانەی‬ ‫داعــش‪ ،‬جیۆپۆلەتیكی هەرێم‬ ‫لە ناوچەكەدا‪ ،‬ئەو دیموكراســی‬ ‫و پێكەوەژیانــە نموونەییەی لە‬ ‫كوردســتان لە نێــوان پێكهاتە‬ ‫و ئاینــە جیاوازەكانــدا هەیــە‪،‬‬ ‫لەخۆگرتنــی دوو ملیۆن ئاوارە‬ ‫بەبــێ كێشــە‪ ،‬هەروەها هەرێم‬ ‫ئێســتە كۆگەیەكی گــەورەی‬ ‫وزەی دنیایــە كــە وای كردووە‬ ‫زلهێــزەكان پەلــە بكــەن لــە‬ ‫جێگیركردنــی بەرژەوەنــدی‬ ‫خۆیــان بــۆ داهاتــوو لــە‬ ‫كوردستاندا”‪.‬‬ ‫ئەم هەوڵە لە كاتێكدایە ناوچەكە‬ ‫تا دێت ئاڵۆزتر دەبێ و هێرشــە‬ ‫ئاسمانییەكانی رووسیا لە سووریا‬ ‫دنیای دابەش كردووە بەســەر‬ ‫دوو بەرەدا‪ .‬كوردستانیش كە لە‬ ‫چەقی كێشەكاندایە كەوتووەتە‬ ‫بەر باســی میدیای دنیا بەوەی‬ ‫لەگەڵ كام بەرەی شــەڕ دەبێت‬ ‫“رووسیا‪-‬ئێران یاخۆ ئەمەریكا و‬ ‫هاوپەیمانییە ‪ 60‬واڵتییەكەی؟”‪.‬‬ ‫ئــەو ســەرچاوەیەك كــە بــە‬ ‫وردی ئاگــەداری رووداوەكانی‬ ‫كوردســتان و ناوچەكەیــە و لە‬

‫بڕیــاری سیاســییەوە نزیكــە‪،‬‬ ‫دووپاتی كردەوە كە “كوردستان‬ ‫نابێتــە بەشــێك لــەو ملمالنێ‬ ‫جەمســەرگیرییە و بــەدوای‬ ‫بەرژەوەندیی خۆیدا دەگەڕێت‪،‬‬ ‫تەنانــەت رووســیا و ئەمەریكا‬ ‫لــە كوردســتان بەرژەوەندیی‬ ‫هاوبەشیان هەیە و هەرێم خاڵی‬ ‫بەیەكگەیشــتنیان دەبێت‪ ،‬ئەو‬ ‫واڵتانەیش لە وردە كێشــەكانی‬ ‫كوردســتان ناكۆڵنەوە و لەگەڵ‬ ‫مەســعوود بارزانی ســەرۆكی‬

‫هەرێمــی كوردســتان گفتوگۆ‬ ‫دەكەن وەك نوێنەری شــەرعی‬ ‫گەالنی كوردســتان‪ ،‬بۆیە هیچ‬ ‫دووبەرەكــی و كێشــەیەك لە‬ ‫كوردســتان روو نــادات و یەك‬ ‫بڕیار دەبین لــە بێالیەنیمان بۆ‬ ‫كێشەكانی ناوچەكە”‪.‬‬ ‫لە ناوخۆی كوردستان‪ ،‬چاودێران‬ ‫باس لەوە دەكەن كە ســلێمانی‬ ‫دەچێتە بەرەی ئێران‪-‬رووســیا‬ ‫بــەو پێیەی یەكێتــی و گۆڕان‬ ‫نزیكن لە ئێرانەوە‪ .‬سەرچاوەكە‬

‫ئــەوەی رەت كــردەوە و گوتی‬ ‫“رووســیا بەرژەوەندی گرنگی‬ ‫لە كوردســتان هەیــە و ناچێتە‬ ‫ناو ئــەو كێشــە ناوخۆییانەوە‪،‬‬ ‫نوێنــەری پوتیــن و ئۆبامــا كە‬ ‫دێنە كوردســتان‪ ،‬قسە لەگەڵ‬ ‫بارزانــی دەكــەن و بۆچوونــی‬ ‫ئــەو یەكالكەرەوەیــە لەالیان‪،‬‬ ‫بۆیــە ســلێمانی لەو پرســەدا‬ ‫جیــا نابێتەوە لە كوردســتان و‬ ‫داهاتــووی گــەش چاوەڕوانی‬ ‫كوردستان دەكات”‪.‬‬

‫سەركردەكانی یەكێتی‪ :‬قوباد تاڵەبانی ئاگەدارە و ئێمە بێ ئاگا‬

‫یەكێتی لە پرسی نەوتدا سەری لێ شێواوە‬

‫وشە‪ /‬سلێمانی‪ .‬هۆشیار عەلی‬ ‫لەگــەڵ ئەو ناڕەزاییانــەی لەبارەی نەبوونــی مووچە و داهاتی‬ ‫نەوت سنووری ســلێمانی گرتووەتەوە‪ ،‬جارێكی تر بەرپرسانی‬ ‫یەكێتــی هەریەك و بە ئاوازێك دەخوێنــن و ژمارەیەك ئەندامی‬ ‫ســەركردایەتیی ئەو حزبــە دەڵێن “داهاتی نــەوت الی قوباد‬ ‫تاڵەبانی روونە‪ ،‬بەاڵم الی ئێمە روون نییە”‪ ،‬لە كاتێكدا تاڵەبانی‬ ‫نوێنەری یەكێتییــە و جێگری ســەرۆكی حكوومەتی هەرێم‬ ‫ئەنجوومەنی بااڵی نەوت و گازی كوردستانە‪.‬‬ ‫لێدوانە جیاوازەكانی بەرپرسانی‬ ‫یەكێتی و كەوتنەژێر كاریگەریی‬ ‫میدیــا‪ ،‬دوای ئــەو ناڕەزاییانە‬

‫هــات كــە چەنــد رۆژێكــە‬ ‫سنووری ســلێمانی گرتووەتەوە‬ ‫و فەرمانبــەران داوای مووچــە‬

‫دەكەن كە ئێســتە لــە مانگی‬ ‫تشرینی یەكەمدان و مووچەی‬ ‫تەمووزیان وەرنەگرتووە‪.‬‬ ‫بەرزان ئەحمەد كوردە ئەندامی‬ ‫ســەركردایەتیی یەكێتیــی‬ ‫نیشــتمانیی كوردســتان بــۆ‬ ‫“وشــە” رای گەیاند‪ ،‬ژمارەیەك‬ ‫لــە ئەندامانی ســەركردایەتی‬ ‫پڕۆژەیەكمــان خســتە بەردەم‬ ‫ســەركردایەتیی خۆمــان بــۆ‬ ‫ئــەوەی بەدوای ئــەوەدا بچین‬ ‫داهاتــی نەوت ئەگــەر هەیە‪ ،‬با‬

‫هاوواڵتییــان ئاگــەدار بن و بۆ‬ ‫خۆیان خەرج بكرێ‪ ،‬ئەگەریش‬ ‫نییــە‪ ،‬بڵێن نییە و با پەرلەمان و‬ ‫خەڵك بە روونی بزانن‪.‬‬ ‫ئەوەشــی گوت‪ ،‬داهاتی نەوت‬

‫بۆ قوباد تاڵەبانــی روونە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫الی ئێمە روون نییە‪ ،‬دەمانەوێ‬ ‫روونتــر بێــت‪ ،‬لە پرســیاری‬ ‫ئەوەی ئایا قسەتان لەگەڵ قوباد‬ ‫تاڵەبانــی نەكــردووە كە بۆچی‬ ‫الی ئەو داهاتــی نەوت روونە و‬ ‫الی ئەندامانی مەكتەبی سیاسی‬ ‫و ســەركردایەتی روون نییە؟‪،‬‬ ‫كوردە گوتی “پێی گوتراوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەوان وایان پێ باشــە ئاوابێت‪،‬‬ ‫ئەو داهاتــە زۆر روون نەبێت بۆ‬ ‫بەرچاوی كۆمەاڵنی خەڵك”‪.‬‬ ‫باسی لەوەیش كرد‪ ،‬ناڕوونییەك‬ ‫هەیە لە نێــوان ئەو دوو تەرەفە‪،‬‬ ‫ئەگەر روونە‪ ،‬با قوبــاد تاڵەبانی‬ ‫بێتە نــاو مەكتەبی سیاســی و‬ ‫پێمان بڵێ بەو شــێوەیە روونە‪،‬‬ ‫ئەوە گرێبەستەكانە‪ ،‬بەو شێوەیە‬ ‫دەفرۆشــرێت و پارەكــە خەرج‬ ‫دەكرێت‪ ،‬بۆ مەكتەبی سیاســی‬ ‫روون و ئاشكرا بێت تا ئێمەیش‬ ‫هەموومــان داكۆكــی لەســەر‬ ‫بكەین”‪.‬‬ ‫الی خۆشــیەوە‪ ،‬حاكــم قــادر‬ ‫حەمەجــان‪ ،‬ئەندامی مەكتەبی‬ ‫حاكم قادر حەمەجان‪:‬‬

‫لە قوباد تاڵەبانی بپرســن‪ ،‬ئەگەریش‬ ‫روونــە‪ ،‬با بێــت دۆكیۆمێنتــەكان و‬ ‫بەڵگەكان بخاتە روو‬

‫سیاســیی یەكێتیی نیشتمانیی‬ ‫كوردستان لەبارەی ئەوەی بۆچی‬ ‫داهاتــی نــەوت الی نوێنەری‬ ‫یەكێتــی لــە حكوومــەت كە‬ ‫قوباد تاڵەبانییە ئاشكرا و روونە‪،‬‬ ‫بەاڵم الی ئــەوان روون نییە‪ ،‬بۆ‬ ‫“وشە” گوتی “لە قوباد تاڵەبانی‬ ‫بپرسن‪ ،‬ئەگەریش روونە‪ ،‬با بێت‬ ‫دۆكیۆمێنتــەكان و بەڵگــەكان‬ ‫بخاتە روو”‪ .‬حەمەجان لەوە زیاتر‬ ‫ئامادەی قسەكردن نەبوو‪.‬‬ ‫ئەم لێدوانە لە كاتێكدایە پێشتر‬ ‫“وشــە” بە بەڵگە و دیكیۆمێنت‬ ‫ئاشكرای كردووە كە لە كۆی ‪42‬‬ ‫گرێبەســتی نەوتی كوردستان‪،‬‬ ‫‪ 40‬دانەیان نوێنەرانی یەكێتی لە‬ ‫حكوومــەت وەك دكتۆر بەرهەم‬ ‫ســاڵح‪ ،‬عومەر فەتــاح و عیماد‬ ‫ئەحمەد ئیمزایان كردووە‪.‬‬ ‫پێشــتر لە راگەیەندراوێكدا ئەو‬ ‫ئەندامــەی مەكتەبی سیاســی‬ ‫ئامــاژەی بەوە كردبوو‪ ،‬پرســی‬ ‫هەنــاردەی نــەوت نابــێ لــە‬ ‫دەرەوەی سیســتم و ناڕوونــی‬ ‫و ناشــەفافیدا بێــت و ناكرێت‬

‫لــە دەرەوەی چاودێریكردنــی‬ ‫هەناردە و داهاتدا بێت‪.‬‬ ‫ئامــاژەی بەوەیــش داوە‪،‬‬ ‫رۆژانــە نــەوت بەڕێژەیەكــی‬ ‫زۆر زیاتــر لــە رابــردوو بەڕێ‬ ‫دەكرێت‪ ،‬بــەاڵم پێشــمەرگە‬ ‫و فەرمانبــەران بــێ مووچەن‬ ‫و خەڵــك بــێ خزمەتگوزارین‪،‬‬ ‫زۆربــەی كەرتەكانی بازرگانی و‬ ‫وەبەرهێنان و سەرمایەگوزاریی‬ ‫ناوخۆیــی و بیانــی لــە هەرێم‬ ‫پەكیــان كەوتــووە و زۆربەی‬ ‫هەرەزۆری سێكتەرەكان تووشی‬ ‫تەنگژە بوون‪.‬‬ ‫مســتەفا چــاوڕەش ئەندامــی‬ ‫ســەركردایەتیی یەكێتــی بــۆ‬ ‫“وشە” پەردە لەسەر حاڵەتێكی‬ ‫ناو حزبەكەی ال دەدات و دەڵێت‬ ‫“ســەركردایەتی ماوەی ســاڵ‬ ‫و نیوێكە كۆبوونــەوەی ئەنجام‬ ‫نەداوە و زانیاریشــی لەسەر ئەو‬ ‫پرســە نییە‪ ،‬ئەوەی هەیە خەڵك‬ ‫بێــزارە و هاواری لێ هەســتاوە‬ ‫و مووچــە نییە‪ ،‬خۆپێشــاندان‬ ‫و مانگرتنــی فەرمانبــەران‬ ‫دەستی پێ كردووە‪ ،‬ئەو هەموو‬ ‫نەوتەیش رۆژانە دەنێردرێت”‪.‬‬ ‫“نەوت و پرسی نەوت الی قوباد‬ ‫تاڵەبانی شــەفافە‪ ،‬دەبێ بشزانێ‬ ‫بۆ كوێ دەچێت”‪ .‬چاوڕەش وای‬ ‫گوت‪.‬‬

‫وشە‪ /‬كاوە جەم‬ ‫هێرشی ئاسمانیی رووسیا بۆ سەر “داعش”‬ ‫لە سووریا‪ ،‬بەردەوامە و بەرپرسانی كۆشكی‬ ‫كریملیــن دووپاتیــان كردووەتەوە كە لە‬ ‫عێراقیش‪ ،‬بە هەمان شــێوە چارەی داعش‬ ‫دەنووســنەوە‪ .‬كورد كە تا ئێســتەش وەك‬ ‫هاوپەیمانی ستراتیژیی ئەمەریكا و واڵتانی‬ ‫دنيــا بۆ شــەڕی دژ بە داعش ناســراوە‪،‬‬ ‫ئێســتە كەوتووەتە نێوان بەرداشــی دوو‬ ‫هاوپەیمانیی نێودەوڵەتییەوە‪ ،‬ســەرەڕای‬ ‫ئەوەیــش‪ ،‬هەنگاوێكــی بــۆ راگەیاندنی‬ ‫سەربەخۆیی ماوە‪.‬‬ ‫هێرشە ئاســمانییەكانی رووســیا لە سووریا‪،‬‬ ‫ئەوەندەی تر چارەنووسی ســووریا و بەهاری‬ ‫عەرەبــی لــەو واڵتــەدا لێڵتر كــرد‪ .‬پێش لە‬ ‫هێرشــەكانی رووسیا‪ ،‬ئۆپۆزســیۆنی دەوڵەتی‬ ‫بەشــار ئەســەد بە پشــتیوانیی هاوپەیمانی‬ ‫نێودەوڵەتی بــۆ بەرەنگاربوونــەوەی داعش‪،‬‬ ‫شــەڕی دەكــرد و ئێســتەیش فڕۆكــە‬ ‫رووسییەكانیان بۆ زیاد بووە‪.‬‬ ‫رووســیا دووپــات دەكاتــەوە كــە بنكــە و‬ ‫بارەگەكانی داعشی كردووەتەوە ئامانج‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەمەریكا و هاوپەیمانانی دەڵێن كە ئۆپۆزسیۆنی‬ ‫میانڕەوی ســووریا كراونەتە ئامانج‪ .‬ئەمە‪ ،‬پێ‬ ‫دەچێ دەستپێكی گرژییەكی تری ناوچەیی و‬ ‫نێودەوڵەتی بێت‪.‬‬ ‫بەهــاری عەرەبی لە پێش چاوی بەرپرســانی‬ ‫كۆشــكی كریملیــن‪ ،‬كۆتایــی بــە تەمەنی‬ ‫دەسەاڵتی زۆربەی ئەو واڵتانە هێنا كە كۆماری‬ ‫بوون‪ ،‬بەاڵم وەك پاشــكۆ و خاوەن سیستەمی‬ ‫سۆڤیەتی پێشوو دەناسران‪ .‬شنەی ئەو بەهارە‬ ‫كاتێك گەیشتە ســووریا‪ ،‬دۆخەكە بە تەواوی‬ ‫گۆڕا و ئێســتە دوای زیاتر لە چوار ســاڵ‪ ،‬ئەو‬ ‫شنەیە بۆنی بارووت و خوێنی لێ دێت‪.‬‬ ‫ئێستە ســووریا كە بە چوارڕێیانی ستراتیژیی‬ ‫نێوان رۆژئاوا و رووســیادا دەناســرێ‪ ،‬بووەتە‬ ‫گۆڕەپانی یەكالبوونەوەی حیســابە ناوچەیی و‬ ‫نێودەوڵەتییەكان‪.‬‬ ‫كاتێك گۆندا لیــزا رایس وەزیــری دەرەوەی‬ ‫ئەوكاتــی ئەمەریكا لــە تەلئەبیبــەوە چووە‬ ‫شەرموشــێخ و باســی لە پڕۆژەی رۆژهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاســتی گەورە كرد‪ ،‬رووســیا هەستی بە‬ ‫لێدانی زەنگی مەترســییەكە كرد‪ .‬بەرپرسانی‬ ‫حكوومەتــی مۆســكۆ بۆیان دەركــەوت كە‬ ‫ســەركەوتنی پڕۆژەكە‪ ،‬الوازبوونی ئەوانی لێ‬ ‫دەكەوێتــەوە‪ ،‬بۆیە هەوڵیــان دا بە چەنگ و‬

‫نینۆك بیپارێزن و ئەمە بە روونی لە ســووریا‪،‬‬ ‫یەمەن‪ ،‬عێراق و ئۆكرانیا بە دی دەكرێت‪.‬‬

‫دابەشبوونی كورد بەسەر دوو جەمسەردا‬ ‫رووسیا لەگەڵ هەستانی فڕۆكە جەنگییەكانی‬ ‫و لێدانی “بنكەكانــی داعش”‪ ،‬ئامادەیی خۆی‬ ‫بۆ ئەوەی هاوكاریكردنی هێزی پێشــمەرگە لە‬ ‫رووبەڕبوونەوەی داعش دەربڕی‪.‬‬ ‫ســەرۆكایەتیی هەرێمی كوردستان‪ ،‬پێشوازی‬ ‫لە هاوكاریی هەر واڵتێك و لە نێویشیاندا رووسیا‬ ‫كرد بۆ ئــەوەی هاوكاری پێشــمەرگە بكات‪،‬‬ ‫بەاڵم دووپاتی كردەوە كە “هەرێمی كوردستان‬ ‫هاوبەشــێكی كاریگــەرە لــە هاوپەیمانێتی‬ ‫نێودەوڵەتــی بــە ســەرۆكایەتیی ئەمەریكا لە‬ ‫عێراقدا”‪.‬‬ ‫هەروەها لە بەیاننامەی سەرۆكایەتیی هەرێمی‬ ‫كوردستاندا هاتبوو‪“ ،‬ئەگەر هاوئاهەنگی و كاری‬ ‫هاوبەش لە نێوان هاوپەیمانێتی نێودەوڵەتی و‬

‫مەترســیی ئەوەی كورد بكەوێتــە نێوان ئەو‬ ‫دوو بەرداشــە‪ ،‬زەمینەیەكــی لەبــاری هەیە‪،‬‬ ‫چونكە هەر لە بنەڕەتدا هێزە كوردستانییەكان‬ ‫بەسەر دوو ئاراستە بە سەرۆكایەتیی رووسیا و‬ ‫ئەمەریكادا دابەش بوونە‪.‬‬ ‫حوســێن مەدەنــی لەوبارەیــەوە دەڵــێ‪،‬‬ ‫“حكوومەتی رووســیا لەو نمایشەدا دوو هێزی‬ ‫كاریگەری بەدەســتەوەیە‪ ،‬یەكەمیان خودی‬ ‫بەشــار ئەســەد و حكوومەتەكەیەتی و ئەوی‬ ‫تریشیان پارتی كرێكارانی كوردستانە”‪.‬‬ ‫پارتــی كرێكارانــی كوردســتان (پەكەكــە)‬ ‫نایشــارێتەوە كە هەڵگری بیــری چەپە‪ ،‬جیا‬ ‫لەوەیــش بە درێژایــی چەندین ســاڵ لە ژێر‬ ‫چاودێری و پشــتیوانیی بنەماڵەی ئەســەد لە‬ ‫دۆڵی بيقاعدا پێی گرت و گەورە بووە‪.‬‬

‫سعوودیە‪ ،‬ئێران و توركیا ترسیان لێ‬ ‫نیشتووە‬ ‫ئێستە رووســیا لە چوارچێوەی هاوپەیمانێتی‬ ‫لەگەڵ ســووریا‪ ،‬عێــراق و ئێــران‪ ،‬هاتووەتە‬ ‫ناو گۆڕەپانــی یەكالبوونەوەی چارەنووســی‬ ‫رۆژهەاڵتی ناوەڕاســت و دەیەوێ بە قەڵەمی‬ ‫خۆی‪ ،‬چارەنووسەكە دیاری بكات‪.‬‬ ‫هێزە ناوچەییەكانیش‪ ،‬رۆڵی ســەرەكییان لە‬ ‫ئاڵۆزییەكانی ئێســتەی ناوچە و درێژەكێشانی‬ ‫یەكالنەبوونــەوەی چارەنووســی ســووریا و‬ ‫حكوومەتی بەشــار ئەسەد هەبووە‪ .‬هەریەك لە‬ ‫توركیا‪ ،‬ئێران و ســعوودیە‪ ،‬رۆڵی سەرەكییان‬ ‫لەوەدا بینیوە‪.‬‬ ‫هەلێكی مێژوویی بۆ كورد‬ ‫حوسێن مەدەنی پسپۆڕ لە بواری ژیۆپۆلەتیك‪،‬‬ ‫ئەمەریكا بەتایبەت لە سەردەمی سەرۆكایەتیی‬ ‫پێی وایە ئەو ســێ واڵتە لە ترسی چارەنووسی‬ ‫باراك ئۆبامادا‪ ،‬خۆی یــەكال كردووەتەوە كە لە‬ ‫خۆیان‪ ،‬گۆمی ســووریایان لێڵ كردووە‪ .‬ئەو‪،‬‬ ‫پشــتەوەی رووداو و گۆڕانكارییەكانە و بە هیچ‬ ‫بە “وشــە” دەڵێ‪“ ،‬لە نێو پڕۆژەی رۆژهەاڵتی‬ ‫شێوەیەكیش هێزی وشكانی رەوانەی واڵتانی‬ ‫ناوەڕاســتی گەورەدا‪ ،‬دەبــوو گۆڕانكارییەكان‬ ‫رۆژهەاڵتی ناوەڕاست ناكات‪.‬‬ ‫واڵتانی ئێران و سعوودیە و توركیای گرتبایەوە‪،‬‬ ‫ئۆبامــا‪ ،‬سیاســەتی ئیدارەدانــی تەنگژەكانی‬ ‫بۆیە حكوومەتی ئەو ســێ واڵتــە بە تەواوی‬ ‫گرتووەتە بەر و سواری شەپۆلەكان دەبێت‪.‬‬ ‫هاتنە ناو كێشەی ســووریا و دەستێوەردانیان‬ ‫حوســێن مەدەنی‪ ،‬بــە لەبەرچاوگرتنی‬ ‫تێدا كرد”‪.‬‬ ‫حوسێن مەدەنی‪:‬‬ ‫گۆڕانكارییە ناوچەیی و نێودەوڵەتییەكانی‬ ‫بــە بــڕوای حوســێن مەدەنــی‪،‬‬ ‫و هەڵكەوتی ژیۆپۆلەتیكی كوردســتان‪،‬‬ ‫دەســتێوەردانی ســعوودیە لــە نێو‬ ‫سووریادا و پشتگیری لە ئۆپۆزسیۆنی دەســتێوەردانەكانی سعوودیە‪،‬‬ ‫دووپاتی دەكاتەوە كە بە هیچ شــێوەیەك‬ ‫پرســی كورد بــۆ دواوە ناگەڕێتەوە و ئەو‬ ‫ئەو واڵتــە‪ ،‬كێشــەكانی قووڵتر‬ ‫كرد‪ .‬ئێــران و توركیــا وایــان كرد‬ ‫قۆناغەی بڕیوە‪.‬‬ ‫سعوودیە پشــتگیری لە بەهێزبوونی‬ ‫دەســەاڵتی وەهابییــەت كــرد و ئۆپۆزســیۆنێكی زۆر ناكارامە لە‬ ‫ئەو بە “وشــە” دەڵێ‪“ ،‬بە درێژایی مێژوو‬ ‫هیچ كاتێــك رۆژهەاڵتی ناوەڕاســت بەو‬ ‫حكوومەتی بەشــار ئەسەدیش هەوڵی سووریا دروســت بێت‪ .‬ئەمەش‬ ‫رادەیە ئاڵۆز نەبــووە‪ ،‬دۆخی ئەو واڵتانەی‬ ‫بــۆ بەهێزكردنی عەلــەوی دەدا‪ .‬ئەو‬ ‫كارەی ســعوودیە وای كــرد‪ ،‬دنیای وای كــرد نەتوانێ ئەو ئامانجانە‬ ‫كوردســتانیان بەســەردا دابەش كراون‪،‬‬ ‫ئاڵۆزن و حكوومەتەكانیان الواز بوونە‪ ،‬بۆیە‬ ‫ئیسالم بۆ سەر عەلەوی و وەهابییەتدا بەدی بێنێت كە ئەمەریكا كیسەی‬ ‫تەنیا رێگەچارەیەك هەیە‪ ،‬ئەویش ئەوەیە‬ ‫دابەش بكرێت‪ .‬هــاوكات ئێرانیش لە‬ ‫ترســی ئەوەی ســووریای لە دەست بۆ هەڵدووری بوو‬ ‫كە مەســعوود بارزانی سەرۆكی هەرێمی‬ ‫كوردستان‪ ،‬سەربەخۆیی رابگەیەنێت”‪.‬‬ ‫نەچێت و پڕیشــكی ئاگرەكە لەو نزیك‬ ‫ئەوا‬ ‫هەبێت‪،‬‬ ‫داعشدا‬ ‫دژی‬ ‫لە‬ ‫رووســیادا‬ ‫واڵتی‬ ‫ئەو‪ ،‬نایشــارێتەوە كە بــە دووری دەزانێ‬ ‫نەبێتەوە‪ ،‬بە تەواوی پشتی حكوومەتی‬ ‫ئەنجامی باشتری لێ دەكەوێتەوە”‪.‬‬ ‫باراك ئۆباما ســەرۆكی ئەمەریــكا‪ ،‬بە تەواوی‬ ‫بەشار ئەسەدی گرت‪.‬‬ ‫مەدەنــی‪ ،‬دووپاتی دەكاتەوە كە كۆســپێكی ئــەوە بــەالی ســەرۆكایەتیی هەرێمــی پشتگیری لە ســەربەخۆیی كوردستان بكات و‬ ‫تــری یەكالنەبوونــەوەی چارەنووســی كوردستانیشــەوە روونــە كە تا ئێســتە هیچ دەبێ كورد چاوەڕێی سەركەوتنی كۆمارییەكان‬ ‫ســووریا‪ ،‬ئۆپۆزســیۆنەكەیەتی‪ .‬ئــەو دەڵێ‪ ،‬هاوئاهەنگییــەك لــە نێــوان هاوپەیمانــی و بەدەستەوەگرتنی دەسەاڵت لەالیەن ئەوانەوە‬ ‫“دەستێوەردانەكانی سعوودیە‪ ،‬ئێران و توركیا نێودەوڵەتی و رووسیادا بۆ لێدانی داعش نییە‪ ،‬بكات‪.‬‬ ‫وایــان كــرد ئۆپۆزســیۆنێكی زۆر ناكارامە لە چونكە لە یەكەم رۆژی هێرشە ئاسمانییەكانی مەدەنــی دەڵــێ‪“ ،‬ئەمەریــكا و ئەوروپا دەبێ‬ ‫سووریا دروست بێت‪ .‬ئەمەش وای كرد نەتوانێ رووســیادا‪ ،‬ئەمەریــكا رەخنەی لــێ گرت و پشتگیری لە راگەیاندنی بارزانی بۆ دامەزراندنی‬ ‫ئەو ئامانجانە بەدی بێنێت كە ئەمەریكا كیسەی ئاشــكرای كرد كە لە بری بنكــە و بارەگەكانی دەوڵەتــی ســەربەخۆ بكــەن‪ ،‬كوردیش یەك‬ ‫هەنگاوی بۆ ئەو پرۆسەیە ماوە”‪.‬‬ ‫داعش‪ ،‬لە ئۆپۆزسیۆنی سووریا دراوە‪.‬‬ ‫بۆ هەڵدووری بوو”‪.‬‬

‫باخان عەلی كەریم‬

‫سەرەتای كۆتایی‬

‫شیعە و سونە‪ ،‬رووسیا و خۆرئاوا! شیعەكان‬ ‫لەبــەرەی رووس و ســونە لەبــەرەی‬ ‫خۆرئــاوا‪ ،‬ئــەم دووبەرەیــە هەریەكە و‬ ‫دەیەوێ ســنوورێكی تــازە و پێگەیەكی‬ ‫باشــتر لە خۆرهەاڵتی ناوەڕاست بۆ خۆی‬ ‫دابمەزرێنێــت‪ ،‬بێگومان گەالنی ناوچەكە‬ ‫تووشــی نەهامەتی دەبن و بوویشن وەك‬ ‫ســووریا‪ ،‬كردنەوەی دەرگە بۆ لێشــاوی‬ ‫پەنابەرانی ســووریا لە ئەوروپــا‪ ،‬پەیام و‬ ‫ســتراتیجی هەیە و دەكرێــت بڵێم ئەوە‬ ‫ســاغ بووەتەوە كە ســووریا پارچە پارچە‬ ‫دەكرێت‪ ،‬خۆ ئەگەر نەیشكرێت‪ ،‬ئەوا دەبێ‬ ‫بەشــار نەمێنێ! رووســیایش بۆ مانەوەی‬ ‫پێگەیەكی لەســەر دەریای ناوەڕاســت‪،‬‬ ‫بەهەمــوو شــێوەیەك بەرگری لە بەشــار‬ ‫دەكات‪ ،‬لە مانەوەی بەشار‪ ،‬سووریا پارچە‬ ‫پارچە بێت‪.‬‬ ‫ئێران و ســعوودیە و واڵتانــی كەنداو بە‬ ‫تەواوی گرژیــی كەوتووەتە نێوانیان تا ئەو‬ ‫ئاســتەی لەم رۆژانەدا قسەكەرێكی ئێرانی‬ ‫دەیگوت ‪ 2000‬مووشەكمان بە ئاراستەی‬ ‫سعوودیە ئامادەیە! ئیســرائیلیش دەڵێت‬ ‫ئێــران و داعــش وەك یەك مەترســین لە‬ ‫ناوچەكە‪ ،‬پێم وایە ئەگەر ببێت بە شــەڕە‬ ‫مووشــەك‪ ،‬یاخۆ بڵێم ئێران هێرش بكاتە‬ ‫سەر سعوودیە و لە وەاڵمدانەوەی سعوودیە‬ ‫لە یەكەم مووشــەكدا‪ ،‬دووەم مووشــەك‬ ‫ئیســرائیل دەینێت بە ئێرانەوە‪ ،‬بگرە هەر‬ ‫بە حسێبی سعوودیە‪ ،‬هەرچی وێستگەی‬ ‫ئەتۆمی ئێران هەیە‪ ،‬ئیســرائیل خاپووری‬ ‫دەكات‪.‬‬ ‫كورد لەم هاوكێشەیە‬ ‫هەرێمی كوردستان‬ ‫هێڵی پانیــی ‪ 36‬دەمێكە بڕیاری لەســەر‬ ‫دراوە كــە دەبــێ خاڵی بێت لــە نفووزی‬ ‫ئێران و هــەر لەژێر هەیمەنــەی خۆرئاوا‬ ‫دەمێنێتــەوە و پارێزگاری لــێ دەكرێت‪،‬‬ ‫پێگەی پەكەكە لەو ناوچەیە الواز دەكرێت‪،‬‬ ‫چونكە بە ئاشــكرا پەكەكە لە بەرەی ئێرانە‬ ‫و زۆر هەوڵ درا لــەو بەرەیە بێتە دەرەوە‪،‬‬ ‫بەس ســوودی نییــە‪ ،‬دەرەوەی هێڵی ‪36‬‬ ‫كە ســلێمانییە‪ ،‬ئیتر خۆ دیــارە ئەوانیش‬ ‫لەم دابەشــبوونە خۆیان لەسەر ئێران ساغ‬ ‫كردووەتەوە و چارەنووســیان چارەنووسی‬ ‫ئێران دەبێت‪.‬‬ ‫رۆژئاوای كوردستان‬ ‫بەستراوە بە مانەوە و نەمانی بەشار ئەسەد‬ ‫و گۆڕانكارییەكانــی ســووریا‪ ،‬لــە دوای‬ ‫گۆڕانكارییــەكان‪ ،‬ئینجا بــە جدی ئاوڕی‬ ‫لێ دەدرێتەوە و قســەی لەگەڵ دەكرێت‪،‬‬ ‫لەگەڵ ئــەوەی لەالیــەن هاوپەیمانانەوە‬ ‫بەرگری لێ دەكرێت و یارمەتی دەدرێت‪،‬‬ ‫چونكە شــەڕی داعــش دەكــەن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئیســرائیل و هاوپەیمانــان دووپاتــی‬ ‫دەكەنەوە كــە حزبواڵیەكی تر لە ناوچەكە‬ ‫بوونی مەحاڵە‪.‬‬ ‫باكوری كوردستان‬ ‫پێوەستە بە “هادەپە”وە كە لەم هەڵبژاردنەدا‬ ‫ســەركەوتوو بێت و بتوانێ لە چوارچێوەی‬ ‫توركیــای دوای هەڵبژاردنەكانی داهاتوو‬ ‫دەست بە پرۆسەی وەرگرتنی مافی كورد‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫با بزانین ســووریا و ئێران و رووسیا دەبنە‬ ‫حاكم و دەســەاڵتی یەكەم لە خۆرهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاست یا ئەوروپا و ئەمەریكا و ئیسرائیل‬ ‫و كەنداو؟ رووســیا هەتا ئێستە نەیتوانیوە‬ ‫(قرم) لە ئۆكراین بــە تەواوی هەزم بكات‪،‬‬ ‫بزانیــن دەتوانێ خۆرهەاڵتی ناوەڕاســت‬ ‫قووت بدات و سیستمی جیهان بگۆڕێت؟‪.‬‬

‫ژمارە (‪ ، )112‬چوارشەم‪2015/ 10/ 7 ،‬‬

‫كورد كەوتە نێوان بەرداشێكی گەورەترەوە‬

‫هەفتەنامەیەكی سیاسیی گشتییە‬

‫‪2‬‬

‫بەرزان ئەحمەد كوردە‪ :‬ژمارەیەك لە ئەندامانی سەركردایەتی پڕۆژەیەكمان خستە بەردەم سەركردایەتیی خۆمان‬ ‫بۆ ئــەوەی بەدوای ئەوەدا بچین داهاتی نەوت ئەگەر هەیە‪ ،‬با هاوواڵتییان ئاگەدار بن و بۆ خۆیان خەرج بكرێ‪،‬‬ ‫ئەگەریش نییە‪ ،‬بڵێن نییە و با پەرلەمان و خەڵك بە روونی بزانن‪.‬‬

‫“بــە درێژایی مێژوو هیچ كاتێك رۆژهەاڵتی ناوەڕاســت بەو رادەیە ئاڵۆز نەبووە‪ ،‬دۆخی ئەو واڵتانەی كوردســتانیان‬ ‫بەســەردا دابەش كراون‪ ،‬ئاڵۆزن و حكوومەتەكانیان الواز بوونە‪ ،‬بۆیە تەنیا رێگەچارەیەك هەیە‪ ،‬ئەویش ئەوەیە كە‬ ‫مەسعوود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان‪ ،‬سەربەخۆیی رابگەیەنێت”‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫سیاسەت‬

‫هەفتەنامەیەكی سیاسیی گشتییە‬

‫ژمارە (‪ ، )112‬چوارشەم‪2015/ 10/ 7 ،‬‬

‫سەعدی ئەحمەد پیرە‪:‬‬

‫حزبەكانی رۆژهەاڵت ئەگەر داوامان لێ بكەن هاوكارییان دەكەین‬ ‫وشە‪ /‬هەولێر‬ ‫ئەندامێكــی‬ ‫چەنــد‬ ‫ســەركردایەتیی یەكێتیی‬ ‫نیشــتمانیی كوردســتان‪،‬‬ ‫دووپاتــی دەكەنــەوە كە‬ ‫شــۆڕش لــە رۆژهەاڵتــی‬ ‫كوردســتان خاوەنــی دوو‬ ‫فاكتــەر نیــن بۆ ئــەوەی‬ ‫لەالیەن ئەوانەوە پشتیوانی‬ ‫لــێ بكرێــت‪ .‬ســەرەڕای‬ ‫ئــەوەش‪ ،‬دەڵێــن ئەگەر‬ ‫داوایان لێ بكرێت‪ ،‬یارمەتیی‬ ‫ئۆپۆزســیۆنی رۆژهــەاڵت‬ ‫دەدەن‪ .‬هــاوكات حزبێكی‬ ‫رۆژهەاڵتی داوایەك دەخاتە‬ ‫روو‪ ،‬ئەویــش ئەوەیــە كە‬ ‫“پێوەندییەكانتــان لەگەڵ‬ ‫ئێران‪ ،‬لەسەر حیسابی ئێمە‬ ‫نەبێت”‪.‬‬ ‫فەریــد ئەسەســەرد ئەندامــی‬ ‫ســەركردایەتیی یەكێتیــی‬ ‫نیشــتمانیی كوردســتان پێی‬ ‫وایــە‪ ،‬پرســی هاوكارییەكانیان‬ ‫بۆ هەر پارچەیەكی كوردســتان‪،‬‬ ‫پەیوەســتە بــە ئەنــدازەی‬ ‫گەشــەكردنی بزووتنــەوەی‬ ‫سیاسیی ئەو پارچەیە‪.‬‬ ‫ئەسەســەرد‪ ،‬وەك نموونە باس‬ ‫لە رۆژئاوا و باكوور كوردســتان‬ ‫دەكات‪ .‬ئــەو دەڵــێ‪ ،‬پارتــی‬ ‫كرێكارانی كوردستان (پەكەكە)‬ ‫لە باكووری كوردستان هێزێكی‬ ‫ناســراوە و كــەس ناتوانــێ‬ ‫نكۆڵی لێ بكات و لــە رۆژئاوای‬ ‫كوردســتانیش پارتــی یەكێتی‬ ‫دیموكراتیك (پەیەدە)‪ ،‬توانیویەتی‬ ‫خــۆی بســەلمێنێ و ئیدارەی‬ ‫ناوچەیەكی بەرفراوانی ســووریا‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫فەریــد ئەسەســەرد دەڵــێ‪،‬‬ ‫“هیچ هێزێكــی رۆژهەاڵت ئەو‬ ‫ناوبانگــەی نییــە و نەیتوانیوە‬

‫پتەویــان لەگــەڵ حكوومەتی‬ ‫كۆماری ئیسالمیی ئێراندا هەیە‪.‬‬ ‫هــەر ئــەوە وای كــردووە‬ ‫كەســایەتییە سیاســییەكان و‬ ‫چاودێرانــی سیاســی‪ ،‬رەخنە‬ ‫لەوە بگرن كــە یەكێتی بە هۆی‬ ‫پێوەندییەكانیەوە لەگەڵ تاران‪،‬‬ ‫پشتی لە ئۆپۆزسیۆنی رۆژهەاڵتی‬ ‫كوردســتان كردووە‪ ،‬سەرەڕای‬ ‫ئــەوەی زۆربــەی كەمپەكانی‬ ‫ئەو حزبانە‪ ،‬لــە ناوچەكانی ژێر‬ ‫نفووزی یەكێتیدان‪.‬‬ ‫ئەسەســەرد‪ ،‬دووپاتی دەكاتەوە‬ ‫كە ئەگەر حزبەكانی باشــووری‬ ‫كوردســتان بایەخی زۆریان بە‬ ‫رۆژهەاڵتــی كوردســتان نەدا‪،‬‬ ‫بەو مانایــە نییە كە بزووتنەوەی‬ ‫سیاســی لــەو پارچەیــەی‬ ‫كوردســتاندا دەپووكێتــەوە‪.‬‬

‫رابــردوودا چــۆن یەكێتیــی‬ ‫نیشــتمانی هاوكاریی كوردی لە‬ ‫رۆژهەاڵتی كوردستان كردووە‪.‬‬ ‫بــاس لەوەیــش دەكات كــە‬ ‫بایەخدانی ئێســتەی یەكێتی بە‬ ‫باكوور و رۆژئاوای كوردســتان‪،‬‬ ‫پەیوەســتە بــەو داواكارییەی‬ ‫لێیان كراوە بۆ ئەوەی هاوكاریی‬ ‫هێزە سیاسییەكانی ئەوێ بكەن‪.‬‬ ‫ئەو دووپاتیش لــەوە دەكاتەوە‪،‬‬ ‫لەالیەن هێز و الیەنە سیاســییە‬ ‫كوردییەكانــی رۆژهەاڵتــی‬ ‫كوردستانەوە داوای هاوكارییان‬ ‫لێ نەكراوە‪.‬‬ ‫پیرە بۆ “وشــە” دەڵێت‪“ ،‬ئەگەر‬ ‫مێژوو بخوێننەوە‪ ،‬لەو ســاتەی‬ ‫شۆڕشی كورد كە لە رۆژهەاڵتی‬ ‫كوردســتان گڵپــەی ســەند‬ ‫زاگرۆس خوسرەوی‪:‬‬

‫پێوەندییەكانتان لەگەڵ ئێران‬ ‫لەسەر حیسابی ئێمە نەبێت‬ ‫ئیدارەی ناوچەیەكی بەرفراوانی‬ ‫لە ژێر دەســتدا بێــت‪ ،‬بۆیە ئەو‬ ‫بایەخ و هاوكارییە بۆ رۆژهەاڵتی‬ ‫كوردستان كەمە و لە بەرامبەردا‬ ‫الیەنەكانی باشوور بە بایەخەوە لە‬ ‫گەشەسەندنی بزووتنەوەی كورد‬ ‫لە رۆژئاوا و باكوور دەڕوانن”‪.‬‬ ‫ئەو ناوچەیەی پێشــتر و ئێستە‬ ‫یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان‬ ‫لە نێــو هەرێمی كوردســتاندا‬ ‫نفــووزی هەبووە‪ ،‬ســنوورێكی‬ ‫هاوبەشــی بەفراوانــی لەگەڵ‬ ‫رۆژهەاڵتی كوردســتاندا هەیە‪.‬‬ ‫هەر بەو هۆیەشەوە یەكێتی وەك‬ ‫ئەندامانی ســەركردایەتییەكەی‬ ‫باسی لێوە دەكەن‪ ،‬پێوەندییەكی‬

‫ئــەو دەڵــێ‪“ ،‬بایەخدانیــان بە‬ ‫بزووتنەوەی سیاســیی كورد لە‬ ‫باكوور و رۆژئاوای كوردســتان‪،‬‬ ‫بە دڵنیاییەوە لەرێگەی بایەخی‬ ‫حزبەكانــی باشــوورەوە نییــە‪،‬‬ ‫بەڵكو كوردی باكوور و رۆژئاواش‬ ‫توانیویانــە پێگەیەكــی بەهێز‬ ‫بەهەوڵ و كۆششــی خۆیان پێك‬ ‫بێنن‪ ،‬ئەمــەش وای كــردووە‬ ‫ســەرنجی هێزەكانی باشووری‬ ‫كوردســتان بە یەكێتیشــەوە‬ ‫رابكێشێت”‪.‬‬ ‫هاوكات ســەعدی ئەحمەد پیرە‬ ‫ئەندامــی مەكتەبی سیاســیی‬ ‫یەكێتیی نیشتمانی كوردستان‪،‬‬ ‫ئاماژە بەوە دەدات كە لە سەدەی‬

‫و شــەڕێكی تونــدی لەگــەڵ‬ ‫حكوومەتــی ئێــران هەبــووە‪،‬‬ ‫پێشــمەرگەكانی یەكێتــی بە‬ ‫ناوی هێزی پشتیوان هاوكاریی‬ ‫هێزە كوردییەكانی رۆژهەاڵتیان‬ ‫كرد‪ ،‬هەریەك لە عەلی ئامەخان‬ ‫خەڵكــی شــاری ســلێمانی و‬ ‫موالزم خولە خەڵكــی هەولێر‪،‬‬ ‫فەرماندە بوون و لەوێ شــەهید‬ ‫بــوون‪ ،‬بەاڵم لــە ئێســتەدا لە‬ ‫رۆژهەاڵتی كوردستان نە شەڕ و‬ ‫نە هەڵبژاردنیشی هەیە تا بچین‬ ‫هاوكارییان بكەین”‪.‬‬ ‫ئــەو وەك نموونــەی ئێســتە‬ ‫هاوكارییــان بــۆ پارچەكانی تر‪،‬‬ ‫بــاس لە رۆژئــاوا و باشــووری‬

‫كوردســتان دەكات‪ ،‬لە رۆژئاوا‬ ‫شەڕ لە دژی داعش هەبووە بۆیە‬ ‫یەكێتی هێزی بۆ كۆبانی رەوانە‬ ‫كردووە و چەك و تەقەمەنیشــی‬ ‫پــێ داون‪ ،‬هەروەها لە باكووری‬ ‫كوردستان هەڵبژاردن هەبووە و‬ ‫ئەندامی سەركردایەتیی یەكێتی‬ ‫بۆ بەشــداریكردن لە هەڵمەتی‬ ‫بانگەشەی هەڵبژاردن چوونەتە‬ ‫ئەو پارچەیەی كوردستان‪.‬‬ ‫سەعدی پیرە دەڵێ‪“ ،‬هێزەكانی‬ ‫رۆژهەاڵتی كوردســتان چییان‬ ‫پێویســتە بــا پێمــان بڵێــن و‬ ‫ئێمەیــش هاوكارییان دەكەین‪،‬‬ ‫ئــەوان داوای هاوكارییــان لە‬ ‫ئێمە نەكــردووە بۆ ئەوەی بۆیان‬ ‫بكەین‪ .‬ئەگەر ئەوان پێیان وابێت‬ ‫دەتوانن خۆیان كارەكانیان رایی‬ ‫بكەن‪ ،‬ئــەدی ئێمــە چییان بۆ‬ ‫بكەین”‪.‬‬ ‫پێوەندیی یەكێتیی نیشــتمانیی‬ ‫كوردســتان لەگەڵ ئۆپۆزسیۆنی‬ ‫رۆژهــەاڵت و حكوومەتــی‬ ‫تــاران‪ ،‬پێوەندییەكــی دێرینە‪.‬‬ ‫دكتۆر عەبدوڕەحمانی قاســملو‬ ‫ســكرتێری حزبــی دیموكراتی‬ ‫كوردستانی ئێران پێوەندییەكی‬ ‫پتەوی لەگەڵ جــەالل تاڵەبانی‬ ‫ســكرتێری یەكێتیــدا هەبوو‪.‬‬ ‫هــاوكات حزبــە چەپەییەكانی‬ ‫وەك كۆمەڵە بە هۆی نزیكبوونی‬ ‫بیــر و بــاوەڕی سیاســییان لە‬ ‫یەكێتی‪ ،‬ئێســتەیش زۆرینەی‬ ‫زۆری كەمپەكانیان لە پارێزگەی‬ ‫سلێمانییە‪.‬‬ ‫پــێ دەچــێ دوای گۆڕانكارییە‬ ‫ناوچەییــەكان و بەتایبــەت‬ ‫دووركەوتنــی جــەالل تاڵەبانی‬ ‫ســكرتێری گشــتیی یەكێتی‪،‬‬ ‫ئەو پێوەندییە لەگەڵ حزبەكانی‬ ‫رۆژهەاڵتــدا بــەرەو الوازی‬

‫رۆیشتبێت‪.‬‬ ‫زاگرۆس خوســرەوی بەرپرسی‬ ‫پێوەندییەكانــی كۆمەڵــەی‬ ‫شۆڕشــگێڕی زەحمەتكێشانی‬ ‫كوردســتانی ئێران‪ ،‬پێی وایە بە‬ ‫شێوەیەكی گشتی‪ ،‬بزووتنەوەی‬ ‫سیاســیی كورد لــە رۆژهەاڵتی‬ ‫كوردستان پشتگوێ خراوە‪ .‬ئەو‬ ‫دەڵــێ‪“ ،‬بەتایبەتیــش ئەوانەی‬ ‫هاوسنوورن لەگەڵ رۆژهەاڵت و‬ ‫لەرووی جوگرافییەوە نزیكترن‪،‬‬ ‫پشكی شێریان بەردەكەوێت لەو‬ ‫پشتگوێ خستنەدا”‪.‬‬ ‫خوســرەوی بە “وشــە” دەڵێ‪،‬‬ ‫“ئێمە چەندین جار بانگەوازمان‬ ‫بــۆ حزبەكانی باشــوور كردووە‬ ‫كە ئێران دۆســتی ئێــوە نییە و‬ ‫ئێمە دۆســتی ئێوەین‪ ،‬ستراتیژ‬ ‫و ئاینــدەی ئێمــە و ئاینــدەی‬ ‫میللەتەكەمان لەگەڵ ئێوەیە”‪.‬‬ ‫ئــەو‪ ،‬هێما بــۆ ئەوەیش دەكات‬ ‫كە داوایــان لە هێزەكان كردووە‬ ‫پێوەندییەكانیــان لەگەڵ ئێران‪،‬‬ ‫كاریگەریی لەســەر هــاوكاری‬ ‫كردنی بزووتنەوەی سیاســیی‬ ‫كورد لە رۆژهەاڵتی كوردستاندا‬ ‫نەبێــت‪ .‬زاگرۆس خوســرەوی‬ ‫دەڵــێ‪“ ،‬ئێمە تێگەیشــتنێكی‬ ‫باشمان بۆ پێوەندیی دیپلۆماسی‬ ‫هەیە و پێشــمان وایــە هەموو‬ ‫الیەنێك مافی خۆیەتی پێوەندی‬ ‫دیپلۆماســی هەبێــت‪ ،‬بــەاڵم‬ ‫نابێ ئــەو پێوەندییانە لەســەر‬ ‫حیســابی ئێمە بێت و بە زیانی‬ ‫ئێمە نەبێ و دەنگــی ئێمە كپ‬ ‫نــەكات‪ ،‬ســەرباری ئەوەیــش‬ ‫ئێمــە دۆســتایەكی دێریــن و‬ ‫مێژووییمان لەگــەڵ یەكێتیی‬ ‫نیشــتمانیی كوردستان هەیە و‬ ‫چاوەڕوانــی باشــتر دەكەین لە‬ ‫یەكێتی بۆ كوردانی رۆژهەاڵت”‪.‬‬

‫كاوە جەم‬

‫دیموكراتەكانی رۆژهەاڵتی كوردســتان‪ ،‬خۆیان توندوتۆڵ كردووە‬ ‫بۆ ئەوەی مــوژدەی یەكگرتنەوەیان بە جەماوەر بدەن‪ .‬ماراســۆنی‬ ‫چەند ساڵەی كۆبوونەوەی دیموكراتەكان بۆ یەكگرتنەوەیان‪ ،‬لە دوا‬ ‫كۆبوونەوەی دەفتەری سیاسییان‪ ،‬لە خاڵی كۆتایی نزیك دەبێتەوە‪.‬‬ ‫لەو كۆبوونەوەیدا كە رۆژی ‪ 26‬مانگی رابردوو (ئەیلوول) بەڕێوە چوو‪،‬‬ ‫دووپات لە پەلەكردنیان بۆ یەكگرتنەوەیان كرایەوە‪.‬‬ ‫حزبــی دیموكراتی كوردســتان (حــدك)‪ ،‬نەخشــە رێگەیەكی بۆ‬ ‫یەكگرتنەوەیان بــە حزبی دیموكراتی كوردســتانی ئێران (حدكا)‬ ‫داوە‪ .‬ئەوان‪ ،‬ئێســتە چاوەڕێی وەاڵم و تێبینیی هاوســەنگەرەكانی‬ ‫پێشــوویانن و دەیانەوێ لە چەند رۆژی داهاتوودا بۆ جارێكی تر لە‬ ‫ئاستی دەفتەری سیاسیدا‪ ،‬كۆبوونەوەی هاوبەش بكەن‪.‬‬ ‫ئاستەنگی وەسەریەكخستنەوەی ماڵی دیموكراتەكان زۆرن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫وەك هەردوو حزب دووپاتی لێ دەكەنەوە‪ ،‬ئەوە خواســتی خەڵكی‬ ‫ناوخۆی رۆژهەاڵتی كوردستانە‪ ،‬بۆیە قۆڵیان لێ هەڵماڵیوە‪.‬‬ ‫لــە زۆربەی قۆناغــە مێژووییەكانی ئــەو حزبەدا‪ ،‬دیموكراســیی‬ ‫سەرەكیترین كێشە و ئاستەنگیان بووە‪ .‬هەڵبەت ئەوە لە سەردەمی‬ ‫ســەركردایەتیی عەبدوڕەحمانی قاســملودا رەنگدانەوەی كەمی‬ ‫هەبوو‪ .‬ئەو‪ ،‬توانی دیموكراسیی لە نێو حزبەكەیدا بەهێز بكات‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەردەوام جڵەوی لە دەســتی خۆیدا بــوو و بە لێهاتوویی كۆنتڕۆڵی‬ ‫دەكرد‪.‬‬ ‫حزبی دیموكرات‪ ،‬بە درێژایی تەمەنی خۆی تا ئێستە ‪ 6‬جار تووشی‬ ‫لە یەكترازان بووە (لە ساڵەكانی ‪– 1980 – 1971 – 1967 – 1963‬‬ ‫‪.)2006 – 1987‬‬ ‫ســاڵی ‪ 1987‬پۆلێــك لــە ئەندامانــی ســەركردایەتی و كادیر و‬ ‫پێشــمەرگەكانی حزبی دیموكراتی كوردســتان لە ژێر ناوی باڵی‬ ‫رێبەرایەتی شۆڕشگیر‪ ،‬جیابوونەوەی خۆیان راگەیاند‪ .‬جیابوونەوەی‬ ‫ســاڵی ‪ ،2006‬لــە ناوەڕۆكــدا (نەك لە ژمــارەی كەســەكان) لە‬ ‫جیابوونەوەی باڵی رێبەرایەتیی شۆڕشگێر نزیكە‪ .‬ئەوان كە ئەمجارە‬ ‫بە ســەرۆكایەتیی عەبدواڵ حەســەنزادە ماڵی خۆیان لە هاوڕێیانی‬ ‫پێشوویان كرد‪ ،‬زۆربەیان ئەو كەســانە بوون كە جارێكی تر لە ژێر‬ ‫ناوی رێبەرایەتیی شۆڕشگێڕدا ئەو ئەزموونەیان كردبوو‪.‬‬ ‫ســاڵی ‪ 1996‬باڵی رێبەرایەتیی شۆڕشگێڕ لەگەڵ حزبی دیموكرات‬ ‫تێكەڵ بووەوە‪ ،‬بەاڵم ئەوە تەنیا ‪ 10‬ساڵی خایاند و دیسان دیموكرات‬ ‫لە یەك ترازا و زۆربەی ئەو رووخسارانەی كۆنگرەی ‪13‬ی حزبەكەیان‬ ‫قبووڵ نەبوو‪ ،‬هەمان رووخسارەكانی رێبەرایەتی شۆڕشگێڕ بوون‪.‬‬ ‫ئێســتە دوای تێپەڕبوونی ‪ 9‬ساڵ بەسەر لە یەكتر ترازانیان‪ ،‬دیسان‬ ‫دیموكراتەكان دەیانەوێ ماڵیان بخەنەوە ســەر یەك‪ ،‬بەاڵم پرسیار‬ ‫ئەوەیە كە دیسان ئەزموونی تێكەڵبوونەوەكەی ساڵی ‪ 1996‬دووبارە‬ ‫نابێتەوە؟‬ ‫چیرۆكی دوو دوالەیەكترازان و تێكەڵبوونەوەی نێوان دیموكراتەكان‬ ‫زۆر لەیەك دەچن‪ ،‬هەر بۆیەیش پێشــتر حدكا‪ ،‬هەمان ئەو پڕۆژەی‬ ‫پێشــكەش بە حدك كــرد كە كاتی خــۆی حزبــی دیموكرات بە‬ ‫ســەركردایەتیی باڵی رێبەرایەتیی شۆڕشگێڕی دابوو بە مەبەستی‬ ‫تێكەڵبوونەوەیان‪.‬‬ ‫دیســان داوایەكی لەو شــێوەیە لە كۆبوونەوەی رۆژی ‪26‬ی مانگی‬ ‫رابردوودا لەالیەن شاندی حدكا بە شــاندی حدك‪ ،‬پێشنیاز كراوە‪.‬‬ ‫حدكا‪ ،‬لەســەر بۆچوونی خۆی وەك حزبی دایك ســوورە و دەیەوێ‬ ‫حدك‪ ،‬بۆ ماڵی خۆیان بگەڕێنەوە‪ .‬ئەو پێشنیازە‪ ،‬لەالیەن حدك رەت‬ ‫كراوەتــەوە و دەیانەوێ وەك دوو دیموكــرات لە حزبی دیموكراتدا‬ ‫تێكەڵ ببنەوە‪.‬‬ ‫ئێستە سكرتێری هەردوو دیموكراتەكە بەپێی پەیڕەوی كۆنگرەیان‪،‬‬ ‫ماوەی دوو جار سكرتێربوونیان تەواو بووە و كاتێك بیانەوێ كۆنگرەی‬ ‫هاوبەش بكەن‪ ،‬تووشی تەنگژەی نەبوونی سكرتێر دەبن و ئەمەیش‬ ‫یەك لە كێشەكانی داهاتوو دەبێت‪.‬‬ ‫جیا لــەوە‪ ،‬دەنگی جیــاواز و دژ بە تێكەڵبوونەوە لــە نێو هەردوو‬ ‫دیموكراتەكەدا دەبیسترێت‪ .‬لە نێو حدك‪ ،‬باڵی رێبەرایەتی شۆڕشگێڕ‬ ‫كە ئێســتەیش لە دەوری یەكترین و چاویان لە یەكترە‪ ،‬دەیانەوێ‬ ‫پارەســەنگ و قورســایی خۆیان هەبێت‪ .‬لە نێو حدكا‪ ،‬چیرۆكێكی‬ ‫هاوشــێوە هەیە‪ ،‬بەاڵم لــە چوارچێوەیەكی تردا‪ .‬لــەو حزبەدا باڵی‬ ‫هەورامییــەكان كە زۆرینەی ئەندامانی ســەركردایەتییان لەگەڵە‪،‬‬ ‫دەیانەوێ هێزی خۆیان لە نێو دیموكراتی یەكگرتوودا بپارێزن‪.‬‬ ‫رەنگە كێشــەی ســەرەكیی دیموكرات‪ ،‬لەوەدا بێــت كە هەر لە‬ ‫ســەرەتاوە زۆر بە كەمی توانیویەتی سنوورەكانی ناوچەی موكریان‬ ‫ببەزێنێت‪ .‬ئەوە بە روونی لە سكرتێرەكانی ئەو حزبەدا دەردەكەوێ‪،‬‬ ‫چونكە بە درێژایی مێــژووی ئەو حزبە‪ ،‬هەموو ســكرتێرەكانی لە‬ ‫ناوچەی موكریان بوونە‪ ،‬بۆیە مۆركی ناوچەگەریەتی و هەستەكەی‬ ‫تا ئێستە هەڕەشەیە بۆ سەر ئەو حزبە‪.‬‬ ‫دوا لەیەكترازانەكەی حزبی دیموكــرات‪ ،‬دەرفەتی باش بوو بۆ ئەو‬ ‫كەسانەی دەیانویســت لە ئاوی لێڵ ماسی بگرن و خۆیان گەیاندە‬ ‫ئاســتی ســەركردایەتی‪ .‬بە تێكەڵبوونەوەی هــەردوو دیموكرات‪،‬‬ ‫بێگومان جێی ئەو كەسانە لەق دەبێ و ئەوانیش بۆ پاراستنی پێگە و‬ ‫كورسییان‪ ،‬كاردانەوەیان دەبێت‪.‬‬ ‫پێشــینان دەڵێن‪ ،‬دوو پاشــا لە واڵتێكدا نابێت‪ .‬پێ دەچێ مێژوو و‬ ‫ژمارەی لەیەكترازانەكانی دیموكرات‪ ،‬شایەتی ئەوە بن‪.‬‬

‫پەرلەمانی كوردستان تێچووەكانی دارایی حكوومەت‬ ‫زیاتر دەكات‬ ‫فرسەت سۆفی‪:‬‬

‫وشە‪ /‬هەولێر‬ ‫یاساكان بەپێی بوار و دەرفەتی جێبەجێكردنیان‪ ،‬بەقەبارەی جیاجیا‬ ‫تێچووی دارایی لەسەر حكوومەت دادەنێن‪ ،‬بەاڵم تێبینی دەكرێ‬ ‫پەرلەمانــی كوردســتان بەبێ رەچاوكردنی تێچــووی جێبەجێ‬ ‫كردنی یاســاكان‪ ،‬بەلێشاو یاسا دەردەكات و شارەزایانی ئابووریش‬ ‫بەگرنگی دەزانن هیچ یاسایەك بەبێ رەچاوكردنی تێچووی دارایی‬ ‫و خستنەڕووی دەرخستەی دارایی‪ ،‬پەسەند نەكرێت‪.‬‬ ‫لــە ســاڵی ‪1992‬دا پەرلەمانــی‬ ‫كوردســتان ســێ خولی تێپەڕ‬ ‫كــردووە و ئێســتە لــە نیوەی‬ ‫تەمەنی خولی چــوارەم درێژە بە‬ ‫خولەكانی دەدات‪ .‬پەرلەمان لەو‬ ‫‪ 23‬ســاڵەدا زیاتر لە ‪ 300‬یاسای‬ ‫جیاجیای پەســەند كردووە‪ ،‬كە‬ ‫هەندێك لــە یاســاكان بەهۆی‬ ‫تێچــووی داراییەوە‪ ،‬دوای چەند‬ ‫ساڵ لەسەر پەســەندكردنیان‪،‬‬ ‫هێشتا جێبەجێ نەكراون‪.‬‬ ‫وەك د‪ .‬ئاالن بەهائەدین شارەزای‬ ‫یاسا و مامۆســتا لە كۆلێژی یاسا‬ ‫و زانســتە سیاسییەكانی زانكۆی‬ ‫سەاڵحەدین ئاماژەی بۆ دەكات‪،‬‬ ‫دەركردنی هەر یاســایەك بەبێ‬ ‫رەچاوكردنی تێچــووی دارایی‪،‬‬ ‫زۆر جــار هۆكارێكە بۆ جێبەجێ‬ ‫نەكردنی‪.‬‬ ‫ئەو بە “وشە” دەڵێ‪“ ،‬لەو سااڵنەی‬ ‫رابردوودا پەرلەمانی كوردســتان‬ ‫چەندین یاسای پەسەند كردووە‪،‬‬

‫بــەاڵم بەهــۆی رەچاونەكردنی‬ ‫تێچووی دارایی جێبەجێكردنیان‪،‬‬ ‫یاســاكان جێبەجــێ نەكراون‪،‬‬ ‫هەندێــك لــەو یاســایانەیش‬ ‫جێبەجێ كراون‪ ،‬بەهۆی نەبوونی‬ ‫تێڕوانینی راستەقینە بۆ تێچووە‬ ‫داراییەكەیــان‪ ،‬بارگرانیی زۆری‬ ‫داراییان لەسەر بودجەی گشتی‬

‫یاساكان بەگشــتی تێچووی داراییان هەیە و دەبێ پەرلەمان رەچاوی ئەوە بكات كە‬ ‫حكوومەت دەتوانێ وەها یاســایەك جێبەجێ بكات یان نا‪ ،‬ئەوەش پێویســتی بە‬ ‫هەماهەنگی نێوان حكوومەت و پەرلەمان هەیە‬

‫دروست كردووە”‪.‬‬ ‫بەپێــی پەیــڕەوی ناوخــۆی‬ ‫ئەنجوومەنــی‬ ‫پەرلەمــان‪،‬‬ ‫وەزیران پڕۆژەیاســا پێشــكەش‬ ‫بە پەرلەمــان دەكات و هەر ‪10‬‬ ‫پەرلەمانتارێكیــش دەتوانن الی‬ ‫خۆیانــەوە پڕۆژەیاســا ئامادە و‬ ‫پێشــكەش بكەن‪ ،‬تەنیا لە ساڵی‬ ‫رابــردوو و تا ئێســتە‪ ،‬نزیكەی‬ ‫‪ 120‬پڕۆژەیاســا پێشــكەش بە‬ ‫سەرۆكایەتیی پەرلەمان كراون‪.‬‬ ‫پســپۆڕەكە دووپاتی دەكاتەوە‪،‬‬ ‫“تەنانەت لەو پڕۆژەیاســایانەی‬ ‫ئێستە لە بەردەستی پەرلەمانن‪،‬‬ ‫رەچــاوی تێچــووی دارایــی‬

‫جێبەجێكردنیان نەكراوە‪ ،‬بەقەت‬ ‫ئــەوەی رەچــاوی موزایەدەی‬ ‫سیاسی و رازیكردنی رای گشتی‬ ‫بە یاسا و مادەی بریقەدار كراوە‪،‬‬ ‫كە لە واقیعــدا جێبەجێكردنیان‬ ‫ئەستەمە”‪.‬‬ ‫ئــەو نموونە بە پڕۆژەیاســاكانی‬ ‫وەك “مافــی كورتەبــااڵكان‪،‬‬ ‫بیمــەی كابانــی مــاڵ‪ ،‬ماڵــی‬ ‫مامۆستا‪ ،‬پشــتگیریی ژنانی بێ‬ ‫هاوســەر‪ ،‬رێكخستنی بازرگانی‪،‬‬ ‫دڵنیایــی كشــتوكاڵی‪ ،‬مافــی‬ ‫نەخــۆش‪ ،‬پاراســتنی ناوچــە‬ ‫ســەوزاییەكان و بەداركردنــی‬ ‫شــارەكان و هەمواركردنــی‬

‫یاسای پارێزەرایەتی” دێنێتەوە‪،‬‬ ‫كە ئەگەر رەچــاوی بارودۆخی‬ ‫ئابووری و تێچــووی دارایی ئەو‬ ‫پڕۆژانــە بكرێــت‪ ،‬دەردەكەوێ‬ ‫توانای جێبەجێكردنیان نییە‪.‬‬ ‫بەشــێك لــە پەرلەمانتارانــی‬ ‫كوردســتان‪ ،‬هــاوڕان لەگــەڵ‬ ‫ئــەو بۆچوونەی كە پێویســتە‬ ‫پێــش‬ ‫پڕۆژەیاســاكان‬ ‫پەســەندكردنیان توێژینــەوە‬ ‫لەبارەی تێچووی داراییان بكرێت‪،‬‬ ‫بەجۆرێــك كە ئایــا حكوومەت‬ ‫دەتوانێ جێبەجێی بكات‪.‬‬ ‫د‪ .‬فرســەت ســۆفی ئەندامــی‬ ‫پەرلەمانی كوردستان بە “وشە”‬ ‫دەڵــێ‪“ ،‬یاســاكان بەگشــتی‬ ‫تێچووی داراییــان هەیە و دەبێ‬ ‫پەرلەمان رەچاوی ئەوە بكات كە‬ ‫حكوومەت دەتوانێ وەها یاسایەك‬ ‫جێبەجێ بكات یــان نا‪ ،‬ئەوەش‬ ‫پێویســتی بە هەماهەنگی نێوان‬ ‫حكوومەت و پەرلەمان هەیە”‪.‬‬ ‫ســۆفی روونــی دەكاتــەوە‪،‬‬ ‫هەرچەنــد بەپێــی پەیــڕەوی‬ ‫ناوخــۆی پەرلەمــان هــەر ‪10‬‬ ‫پەرلەمانتار دەتوانن پڕۆژەیاسایەك‬ ‫پێشكەش بكەن‪ ،‬بەاڵم ناكرێ ئەو‬ ‫پرســە بەبێ هەماهەنگی لەگەڵ‬ ‫دەسەاڵتی جێبەجێكردن تێپەڕ‬

‫بكرێت‪ ،‬چونكە دواجار دەسەاڵتی‬ ‫جێبەجێكردن بەپێی بارودۆخی‬ ‫دارایی و ئابــووری واڵت‪ ،‬دەزانێ‬ ‫توانای لە ئەستۆگرتنی تێچووی‬ ‫دارایی وەها یاسایەكی هەیە یان‬ ‫نا‪.‬‬ ‫پەرلەمانتارەكــە پێی وایە‪ ،‬دەبێ‬ ‫پەرلەمان ئیش لەسەر ئەوە بكات‬ ‫كە حكوومەت بۆ ئــەو بوارانەی‬ ‫بۆشــایی یاســایی هەیە‪ ،‬پڕۆژە‬ ‫پێشكەش بكات‪ ،‬ئەوەش لەگەڵ‬ ‫سیســتەمی پەرلەمانــی زیاتر‬ ‫دەگونجێت‪ ،‬كە پڕۆژەیاساكان لە‬ ‫حكوومەتەوە پێشكەش بكرێن‪.‬‬ ‫ئــەو نموونــە بــە سیســتەمی‬ ‫پەرلەمانــی بەریتانی دێنێتەوە و‬ ‫زیاتر دەڵێ‪“ ،‬كۆنترین سیستەمی‬ ‫پەرلەمانــی هــی بەریتانیایــە‪،‬‬ ‫بــەاڵم ‪% 99‬ی پڕۆژەیاســاكان‬ ‫لەالیەن حكوومەتەوە پێشكەش‬ ‫دەكرێن”‪.‬‬ ‫لــە هەرێمــی كوردســتاندا‬ ‫حاڵەتێكــی پێچەوانــە هەیــە‪،‬‬ ‫زۆرتریــن پڕۆژەیاســا لەالیەن‬ ‫پەرلەمانتارانــەوە پێشــكەش‬ ‫دەكرێن و حكوومەت كەمترین‬ ‫پڕۆژەیاســا بەرز دەكاتــەوە‪ ،‬بە‬ ‫بەڵگــەی ئــەوەی كە لــە كۆی‬ ‫‪ 120‬پڕۆژەیاســا كە پێشكەشی‬

‫پەرلەمــان‬ ‫ســەرۆكایەتیی‬ ‫كراون‪ ،‬كەمتر لــە ‪ 10‬پڕۆژەیان‬ ‫لەالیەن ئەنجوومەنی وەزیران و‬ ‫زۆرینەی هــەرە زۆریان لەالیەن‬ ‫پەرلەمانتارانەوە پێشكێش كراون‪.‬‬ ‫د‪ .‬ئــاالن بەهائەدیــن بەپێــی‬ ‫توێژینەوەیــەك كــە لەبــارەی‬ ‫تێچــووی دارایی یاســاكانەوە‬ ‫ئەنجامــی داوە و ناوەڕۆكەكەی‬ ‫بۆ “وشــە” دەخاتە روو‪ ،‬دووپاتی‬ ‫دەكاتــەوە‪ ،‬ئەگــەر پەرلەمانی‬ ‫كوردســتان بەبێ رەچاوكردنی‬ ‫ئــەو تێچــووە داراییــەی لــە‬ ‫جێبەجێكردنــی یاســاكاندا لە‬ ‫ئەستۆی حكوومەت دەكەوێت‪،‬‬ ‫بــەردەوام بێت لــە دەركردنی‬ ‫یاساكاندا‪ ،‬ئەوەندەی تر تێچووی‬ ‫گشتیی حكوومەت زیاتر دەكات‪.‬‬ ‫وەك ئەو پســپۆڕە پێشــنیازی‬ ‫دەكات‪ ،‬پێویســتە هیــچ‬ ‫پڕۆژەیاسایەك بەبێ رەچاوكردنی‬ ‫تێچــووی دارایــی گفتوگــۆی‬ ‫لەســەر نەكرێــت و بەڵكو هەر‬ ‫پڕۆژەیاسایەك‪ ،‬پێشتر توێژینەوە‬ ‫لەبــارەی تێچووەكەی بكرێت و‬ ‫ئەو ئەركەیش بــە ئەنجوومەنی‬ ‫بــااڵی ئابووریــی كوردســتان‬ ‫بسپێردرێت‪.‬‬

‫“دەبێ بە یاسا رێك بخرێن”‬

‫زیاتر لە ‪ 100‬كۆمپانیای تەناهی و پاسەوانی لە كوردستاندا هەن‬ ‫وشە‪ /‬هەولێر‬ ‫زیاتر لە ‪ 100‬كۆمپانیای تەناهی و پاسەوانی لە بەڕێوەبەرایەتییەكانی‬ ‫تۆمــاری كۆمپانیاكان لە هەرێمی كوردســتاندا تۆمــار كراون و‬ ‫زۆرینەیان كۆمپانیای ناوخۆیین‪ ،‬شارەزایانی بوارەكە بە پێویستی‬ ‫دەزانن كاری كۆمپانیاكانی تەناهی و پاسەوانی بە یاسایەكی تایبەت‬ ‫رێك بخرێن‪ ،‬بە پێچەوانەوە دوور نییە مەترســی لەسەر ئاسایشی‬ ‫نەتەوەیی‪ ،‬سیاسی و كۆمەاڵیەتی دروست بكات‪.‬‬ ‫تــا ســاڵی ‪ 2003‬تەنیــا چەند‬ ‫كۆمپانیای دیاریكراوی تەناهی و‬ ‫پاسەوانی لە هەرێمی كوردستاندا‬ ‫هەبــوون‪ ،‬بــەاڵم لەگــەڵ‬ ‫داگیركردنــی عێــراق لەالیەن‬ ‫ئەمەریــكا و هاوپەیمانەكانی و‬ ‫تێكچوونــی بارودۆخی تەناهیی‬ ‫عێــراق‪ ،‬ژمارەیــەك كۆمپانیای‬ ‫نێودەوڵەتــی بــواری تەناهــی‬ ‫و پاســەوانی هاتنــە عێراقەوە‪،‬‬ ‫ئەوەش پاش بڕیارێكی ئیدارەی‬ ‫عێراق لە ســەردەمی برێمەردا‬ ‫و پاشــتر وردە وردە كۆمپانیای‬ ‫ناوخۆیی لــە بــواری تەناهی و‬ ‫پاسەوانی لە عێراق و كوردستاندا‬ ‫دامەزران‪.‬‬ ‫ئومێــد عەلــی یەكێــك لــەو‬ ‫پارێزەرانەی لە بــواری تۆماری‬ ‫كۆمپانیاكان كار دەكات‪ ،‬روونی‬ ‫دەكاتەوە‪ ،‬جگە لــە تێكچوونی‬ ‫بارودۆخــی تەناهیــی عێراق لە‬ ‫دوای ‪2003‬ەوە‪ ،‬هاتنی كۆمپانیا‬ ‫و وەبەرهێنــەكان بــۆ عێراق و‬

‫كوردســتان هۆكارێكی تر بوو لە‬ ‫دەركەوتنی ئــەو كۆمپانیایانەی‬ ‫خزمەتگــوزاری تەناهــی و‬ ‫پاسەوانی پێشكەش دەكەن‪.‬‬ ‫ئەو بە “وشە” دەڵێ‪“ ،‬كۆمپانیا و‬ ‫وەبەرهێنەكان بۆ پاراستنی كەسی‬ ‫خۆیان و پڕۆژەكانیان پێویستیان‬ ‫بە پاراستن و پاســەوانی هەیە‪،‬‬ ‫كاتێك پرۆســەی وەبەرهێنان لە‬ ‫هەرێمی كوردستان دەستی پێ‬ ‫كــرد و كۆمپانیاكان دەســتیان‬ ‫بە وەبەرهێنان كرد‪ ،‬راســتەوخۆ‬ ‫كۆمپانیاكانی تەناهی و پاسەوانی‬ ‫هاتنــە نــاوەوە بــۆ پاراســتنی‬ ‫وەبەرهێــن و ســەرمایەدار و‬ ‫پڕۆژەكانیان”‪.‬‬ ‫بەگوێــرەی بەدواداچوونێكــی‬ ‫“وشە”‪ ،‬زیاتر لە ‪ 100‬كۆمپانیای‬ ‫بــواری تەناهی و پاســەوانی لە‬ ‫بەڕێوەبەرایەتییەكانــی تۆماری‬ ‫كۆمپانیــاكان لــە هەرێمــی‬ ‫كوردســتان تۆمــار كــراون‪.‬‬ ‫نزیكــەی ‪ 62‬لــەو كۆمپانیایانە‬

‫لــە بەڕێوەبەرایەتیــی تۆماری‬ ‫پارێزگــەی‬ ‫كۆمپانیاكانــی‬ ‫هەولێــر و ‪ 34‬لــە كۆمپانیاكان‬ ‫لــە بەرێوەبەرایەتــی تۆمــاری‬ ‫كۆمپانیاكانــی ســلێمانی تۆمار‬ ‫كراون‪ ،‬هاوكات بەپێی لیســتی‬ ‫كۆمپانیــا تۆماركراوەكانــی‬ ‫بەڕێوەبەرایەتیــی تۆمــاری‬ ‫كۆمپانیاكانی دهۆك تا سەرەتای‬ ‫ئایــاری ‪ ،2015‬تەنیــا یــەك‬ ‫كۆمپانیــای بــواری تەناهــی و‬ ‫پاســەوانی لەو پارێزگەیەدا تۆمار‬ ‫كراوە‪.‬‬ ‫وەك پارێزەرەكــە روونــی‬ ‫دەكاتەوە‪ ،‬كۆمپانیاكانی تەناهی‬ ‫و پاســەوانی بەپێی گرێبەســت‬ ‫لەگــەڵ دامەزراوەكانی بازرگانی‬ ‫و پڕۆژەكانــی كەرتــی تایبەت‪،‬‬ ‫لەرێگــەی ســتافی تەناهــی و‬ ‫پاســەوانییەوە ئەركی پاراستنی‬ ‫ئەو كەس‪ ،‬دامەزراوە و پڕۆژانە لە‬ ‫ئەستۆ دەگرن‪.‬‬ ‫لــە هەرێمــی كوردســتاندا‬ ‫هاوشــێوەی عێــراق مۆڵەتــی‬ ‫كۆمپانیاكانــی‬ ‫كاركردنــی‬ ‫بــواری تەناهــی و پاســەوانی‬ ‫لەالیــەن وەزارەتــی ناوخــۆوە‬ ‫دەدرێت‪ ،‬پاڵپشــت بــە بڕیاری‬ ‫ژمــارە ‪17‬ی ئیــدارەی كاتــی‬ ‫عێــراق لە ســەردەمی حوكمی‬ ‫برێمەردا‪ .‬هەرچەند لە سەرەتادا‬ ‫كۆمپانیاكانی تەناهی و پاسەوانی‬

‫پارێزبەندییــان هەبوو‪ ،‬بەاڵم لەو‬ ‫ســااڵنەی دوایــی و بەتایبەت‬ ‫پاش كشــانەوەی كۆمپانیاكانی‬ ‫نێودەوڵەتی ئەو بوارە‪ ،‬بە بڕیارێكی‬ ‫تایبەت پارێزبەندی كۆمپانیاكانی‬ ‫تەناهی و پاســەوانی لــە عێراق‬ ‫هەڵوەشێنرایەوە‪.‬‬ ‫ژمارەیەك لە ئەندامانی پەرلەمانی‬ ‫كوردســتان بە پێویستی دەزانن‬ ‫كاركردنی كۆمپانیاكانی تەناهی‬ ‫و پاســەوانی بەپێی یاســایەكی‬ ‫تایبەت رێك بخرێــت‪ ،‬بۆ ئەوەی‬ ‫چاالكییەكانی ئــەو كۆمپانیایانە‬ ‫هیــچ شــوێنەوارێكی نەرێنــی‬ ‫لــەرووی تەناهــی‪ ،‬سیاســی و‬ ‫كۆمەاڵیەتییەوە دروست نەكات‪.‬‬ ‫قادر رەزگەیی بڕیاردەری لێژنەی‬ ‫ئاســایش و ناوخۆ لە پەرلەمانی‬ ‫كوردستان بۆ “وشە”ی دووپات‬ ‫كــردەوە‪“ ،‬زۆر گرنگە پەرلەمانی‬ ‫كوردستان بە یاسایەكی تایبەت‬ ‫شێوازی كاركردنی كۆمپانیاكانی‬ ‫تەناهــی و پاســەوانی رێــك‬ ‫بخات‪ ،‬چونكــە دوور نییە ئەگەر‬ ‫چاالكییەكانی كۆمپانیاكان رێك‬ ‫نەخرێت‪ ،‬مەترســی لەسەر باری‬ ‫تەناهی و سیاسی دروست بكات”‪.‬‬ ‫كۆمپانیاكانی تەناهی و پاسەوانی‬ ‫بەگشتیچەندخزمەتگوزارییەكی‬ ‫تەناهــی و پاســەوانی جیــاواز‬ ‫پێشــكەش دەكــەن‪ ،‬وەك‬ ‫كەســایەتییە‬ ‫پاســەوانی‬

‫تایبەتەكان‪ ،‬پاراستنی پڕۆژەكان‪،‬‬ ‫گواستنەوەی كەلوپەلی گرانبەها‬ ‫و هەڵگرتنــەوەی میــن و چەند‬ ‫خزمەتگوزارییەكــی تر‪ ،‬هەندێك‬ ‫لەو كۆمپانیایانە ستافی چەكداری‬ ‫گەورەیــان هەیە‪ ،‬كــە خۆی لە‬ ‫ســەتان چەكدار یــان نزیكەی‬ ‫هەزار چەكدار دەدات‪.‬‬ ‫رەزگەیــی روونــی دەكاتــەوە‪،‬‬ ‫هەرچەنــد تــا ئێســتە هیــچ‬ ‫پڕۆژەیاســایەك بۆ رێكخســتنی‬ ‫چاالكییەكانــی كۆمپانیاكانــی‬ ‫تەناهی و پاســەوانی بەردەست‬ ‫نییە‪ ،‬بەاڵم هیچ گومانێك لەوەدا‬ ‫نییــە كــە بوارێكــی وا گرنگ‬ ‫پێویستی بە رێكخستنی یاسایی‬ ‫هەیە و دەبێ كاری بۆ بكرێت‪.‬‬ ‫كامــەران محەمــەد مامۆســتا‬ ‫لــە كۆلێــژی یاســا و زانســتە‬ ‫زانكــۆی‬ ‫سیاســییەكانی‬ ‫سەاڵحەدین و شــارەزا لە بواری‬ ‫ئاسایشی نەتەوەیی‪ ،‬ئاماژە بۆ ئەوە‬ ‫دەكات كە بــواری كۆمپانیاكانی‬ ‫تەناهی و پاســەوانی لە واڵتانی‬ ‫جیهانــدا گرنگییەكی زۆری پێ‬ ‫دراوە‪ ،‬لەكاتێكــدا لــە هەرێمی‬ ‫كوردســتاندا هیــچ كارێكــی‬ ‫تۆكمەی لەسەر نەكراوە‪.‬‬ ‫ئەو زیاتر دەڵــێ‪“ ،‬كۆمپانیاكانی‬ ‫تەناهــی و پاســەوانی تەنانەت‬ ‫بوونەتــە جێگەی مشــتومڕی‬ ‫ناوەندەكانی ئەكادیمی و توێژەران‬

‫بــەوەی ئایــا ئــەو كۆمپانیایانە‬ ‫ئاسایشــی نەتەوەیــی بەهێزتر‬ ‫دەكەن یان مەترســی لەســەر‬ ‫ئاسایشــی نەتەوەیی دروســت‬ ‫دەكەن”‪.‬‬ ‫پێشــێلكردنی مافەكانی مرۆڤ‬ ‫لەالیــەن كۆمپانیاكانی تەناهی‬ ‫و پاســەوانی‪ ،‬یەكێك لەو دۆسیە‬ ‫گرنگانــە كــە رێكخراوەكانــی‬

‫ناحكوومــی لە ئاســتی جیهاندا‬ ‫بــە بایەخەوە ئیشــی لەســەر‬ ‫دەكــەن‪ ،‬لــە ئێســتەدا چەند‬ ‫رێكخراوێكــی نێودەوڵەتــی و‬ ‫ناوخۆیی لە عێراق و كوردستاندا‬ ‫بەدواداچوون لەسەر حاڵەتەكانی‬ ‫پێشــێلكردنی مافەكانی مرۆڤ‬ ‫لەالیــەن كۆمپانیاكانی تەناهی و‬ ‫پاسەوانییەوە دەكەن‪.‬‬

‫ژمارە (‪ ، )112‬چوارشەم‪2015/ 10/ 7 ،‬‬

‫یەكێتی پشتی لە رۆژهەاڵت و رووی‬ ‫لە رۆژئاوا و باكووری كوردستان كردووە‬

‫هەڕەشەكانی سەر‬ ‫دیموكراتی یەكگرتوو‬

‫هەفتەنامەیەكی سیاسیی گشتییە‬

‫‪4‬‬

‫“هیــچ هێزێكی رۆژهەاڵت ئەو ناوبانگەی نییە و نەیتوانیوە ئیدارەی ناوچەیەكی بەرفراوانی لە‬ ‫ژێر دەســتدا بێت‪ ،‬بۆیە ئەو بایەخ و هاوكارییە بۆ رۆژهەاڵتی كوردستان كەمە و لە بەرامبەردا‬ ‫الیەنەكانی باشوور بە بایەخەوە لە گەشەسەندنی بزووتنەوەی كورد لە رۆژئاوا و باكوور دەڕوانن”‪.‬‬

‫قادر رەزگەیی بڕیاردەری لێژنەی ئاسایش و ناوخۆ لە پەرلەمانی كوردستان ‪“ :‬زۆر گرنگە پەرلەمانی كوردستان بە یاسایەكی‬ ‫تایبەت شێوازی كاركردنی كۆمپانیاكانی تەناهی و پاسەوانی رێك بخات‪ ،‬چونكە دوور نییە ئەگەر چاالكییەكانی كۆمپانیاكان‬ ‫رێك نەخرێت‪ ،‬مەترسی لەسەر باری تەناهی و سیاسی دروست بكات”‪.‬‬

‫‪5‬‬

‫سیاسەت‬

‫دیمانە‬

‫“پەرلەمان وەك گازینۆی لێ هاتووە”‬

‫هەفتەنامەیەكی سیاسیی گشتییە‬

‫سەرۆكی پەرلەمان داوای وازهێنان دەكات‬

‫ژمارە (‪ ، )112‬چوارشەم‪2015/ 10/ 7 ،‬‬

‫رۆژانە دوو سەعات لەسەر گیرفانی حكوومەت لێخوڕە‬ ‫وشە‪ /‬هەولێر‬ ‫لە هەرێمی كوردســتاندا زیاتر لە ‪ 25‬هەزار ئۆتۆمبێلی میری هەیە‬ ‫و رۆژانــە فەرمانبەرانی وەزارەت و دامەزراوەكانی فەرمی بەكاریان‬ ‫دەهێنن‪ ،‬بەپێی رێنماییــەكان ئۆتۆمبێلەكانی حكوومی‪ ،‬دەتوانن‬ ‫رۆژانە دوو ســەعات پاش دەوامی فەرمی لەسەر شەقامەكان بن‪،‬‬ ‫بەوەش ســااڵنە بە ملیاران دینــار تەنیا لەو ســەعاتانەدا زیان بە‬ ‫بودجەی گشتی دەگەیەنن‪.‬‬ ‫بەگوێرەی ئامارەكانی وەزارەتی‬ ‫دارایی و ئابــووری حكوومەتی‬ ‫هەرێمی كوردســتان‪ ،‬زیاتر لە‬ ‫‪ 25‬هــەزار ئۆتۆمبێلــی میری‬ ‫لەالیــەن فەرمانبەرانی وەزارەت‬ ‫و دامەزراوەكانی فەرمی هەرێمی‬ ‫كوردســتان بەكار دەهێنرێن و‬ ‫سااڵنە بە ملیاران دینار تێچووی‬ ‫ئۆتۆمبێلەكانە‪.‬‬ ‫بەكارهێنانــی ئۆتۆمبێلی میری‬ ‫پاش دەوامی فەرمی‪ ،‬ناڕەزایەتی‬ ‫زۆری لــێ كەوتووەتــەوە‪ ،‬لەو‬ ‫روانگەیــەوە ســاڵی رابــردوو‬ ‫نێچیرڤــان بارزانی ســەرۆكی‬ ‫وەزیرانــی‬ ‫ئەنجوومەنــی‬ ‫هەرێمی كوردســتان بڕیارێكی‬ ‫بــۆ رێكخســتنی شــێوازی‬ ‫بەكارهێنانــی ئۆتۆمبێلەكانــی‬ ‫میری دەركردووە‪.‬‬ ‫بڕیارەكەی سەرۆكی حكوومەت‬ ‫وەزارەتی ناوخۆ پابەند دەكات بە‬ ‫وەرگرتنەوەی هەموو ئەو ژمارە‬ ‫شارســتانییانەی بە ئۆتۆمبێلی‬ ‫میری دراوە‪ ،‬جگە لە ئۆتۆمبێلی‬

‫وەزیــر‪ ،‬بریكارەكانیــان و‬ ‫پارێزگارەكان‪ .‬هەروەك بڕیارەكە‬ ‫بەكارهێنانی ئۆتۆمبێلی میری لە‬ ‫دوای دەوامــی فەرمی بەهەموو‬ ‫شێوەیەك قەدەغە دەكات‪ ،‬جگە‬ ‫لەو ئۆتۆمبێالنــەی كە لە بواری‬ ‫خزمەتگــوزاری گشــتی بەكار‬ ‫دەهێنرێن‪.‬‬ ‫دوا بــە دوای بڕیارەكــەی‬ ‫ســەرۆك وەزیــران‪ ،‬وەزارەتی‬ ‫ناوخــۆی حكوومەتی هەرێمی‬ ‫كوردستان لێژنەیەكی تایبەتی‬ ‫بۆ بەدواداچوونــی بەكارهێنانی‬ ‫ئۆتۆمبێلی میری پێــك هێناوە‬ ‫و بەپێی رێنمایی ژمــارە (‪)1‬ی‬ ‫لێژنەكە لــە ‪27‬ی ئابی ‪2014‬دا‪،‬‬ ‫هەمــوو ئۆتۆمبێلێكــی میری‬ ‫رۆژانە دەتوانێ تا ســەعات ‪5‬ی‬ ‫ئێوارە لە شەقام بمێنێتەوە‪ ،‬ئەوە‬ ‫لەكاتێكــدا دەوامــی فەرمی لە‬ ‫سەعات سێ كۆتایی دێت‪.‬‬ ‫رێنماییەكــە لە دوای ســەعات‬ ‫پێنجی ئێــوارەوە بەكارهێنانی‬ ‫هەر ئۆتۆمبێلێكی میری قەدەغە‬

‫دەكات‪ ،‬جگــە لــە ئۆتۆمبێلی‬ ‫پۆلیــس‪ ،‬هاتوچــۆ‪ ،‬فریاكەوتن‬ ‫و ئــەو ئۆتۆمبێالنــەی ئامێری‬ ‫ئاگەداركردنەوەیان بەسەرەوەیە‪،‬‬ ‫هــەروەك بڕیارەكــە بەســەر‬ ‫ئۆتۆمبێلەكانــی پەرلەمــان‪،‬‬ ‫ئەنجوومەنــی دادوەری و چەند‬ ‫دامەزراوەی تر جێبەجێ ناكرێت‪.‬‬ ‫رائیــد فازڵ حاجــی گوتەبێژی‬ ‫پۆلیســی هاتوچۆی هەولێر بۆ‬ ‫“وشە”ی روون كردەوە‪ ،‬پۆلیسی‬

‫رائید فازڵ حاجی‪:‬‬

‫پۆلیسی هاتوچۆ‬ ‫بەپێیرێنماییەكانی‬ ‫لێژنەی بەدواداچوونی‬ ‫ئۆتۆمبێلی میری‬ ‫مامەڵە لەگەڵ ئەو‬ ‫ئۆتۆمبێالنە دەكات‬ ‫كە دوای دەوامی‬ ‫فەرمی لەسەر‬ ‫شەقامەكان دەبینرێن‬

‫هاتوچۆ بەپێــی رێنماییەكانی‬ ‫بەدواداچوونــی‬ ‫لێژنــەی‬ ‫ئۆتۆمبێلی میری مامەڵە لەگەڵ‬ ‫ئــەو ئۆتۆمبێالنــە دەكات كــە‬ ‫دوای دەوامــی فەرمی لەســەر‬ ‫شــەقامەكان دەبینرێن‪ .‬روونی‬ ‫كــردەوە‪“ ،‬هــەر ئۆتۆمبێلێكی‬ ‫میری ئەگەر لە دوای ســەعات‬ ‫پێنجی ئێوارە بەبێ باج ببینرێت‪،‬‬ ‫لەالیــەن پۆلیســی هاتوچۆوە‬ ‫دەســتی بەســەردا دەگیرێت و‬ ‫شــوفێرەكەی رەوانــەی دادگە‬ ‫دەكرێت”‪.‬‬ ‫حاجــی زیاتــر دەڵــێ‪،‬‬ ‫“لێپێچینەوەی بــەردەوام كراوە‬ ‫و چەندین ئۆتۆمبێلی حكوومی‬ ‫دەســتی بەســەردا گیــراوە”‪،‬‬ ‫بــەاڵم ئامارێكــی دیاریكــراو‬ ‫لەبــارەی ئۆتۆمبێلــە دەســت‬ ‫بەسەرداگیراوەكان ناخاتە روو‪.‬‬ ‫سەرەڕای ئەو بڕیار و رێنماییانە‪،‬‬ ‫تێبینی دەكرێــت بەكارهێنانی‬ ‫ئۆتۆمبێلــی میــری لــە دوای‬ ‫دەوامی فەرمی بەردەوامی هەیە‪،‬‬ ‫بەاڵم رێگەدان بــە بەكارهێنانی‬ ‫ئۆتۆمبێلــەكان بۆ مــاوەی دوو‬ ‫سەعات لەدوای دەوامی فەرمی‪،‬‬ ‫دیسان تێچوویەكی زیاتر دەخاتە‬ ‫ئەستۆی حكوومەتەوە‪.‬‬ ‫ســەرچاوەیەكی ئاگــەدار لــە‬ ‫وەزارەتی ناوخــۆی حكوومەتی‬ ‫هەرێم بــۆ “وشــە”ی دووپات‬

‫كــردەوە‪ ،‬كــە رێگــەدان بــە‬ ‫ئۆتۆمبێلەكانــی میری بۆ ماوەی‬ ‫دوو ســەعات لە پــاش دەوامی‬ ‫فەرمی‪ ،‬بەهۆی لەبەرچاوگرتنی‬ ‫چەنــد حاڵەتێــك بــووە‪ ،‬بــۆ‬ ‫نموونە‪ ،‬ئۆتۆمبێلێكی میری كە‬ ‫فەرمانبــەران دەگوازێتــەوە‪ ،‬تا‬ ‫دەگاتەوە شــوێنی خۆی‪ ،‬كاتی‬ ‫پێویست دەبێت‪.‬‬ ‫راســتییەكە ئەوەیە ژمارەیەكی‬ ‫كەم لە ئۆتۆمبێلەكانی حكوومی‬ ‫لە دەوامــی دەوامــی فەرمیی‬ ‫وەزارەتــەكان بــۆ كاری فەرمی‬ ‫بــەكار دەهێنرێــن‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫كە ئــەو ئامارانەی لــە وەزارەتی‬ ‫داراییــەوە دەســت “وشــە”‬

‫كەوتوون‪ ،‬روونی دەكەنەوە‪ ،‬زیاتر‬ ‫لە ‪ 10‬هەزار لــە ئۆتۆمبێلەكانی‬ ‫میری راستەوخۆ بە فەرمانبەران‬ ‫دراون و ئــەو فەرمانبەرانە تەنیا‬ ‫هاتوچۆی خۆیانی پێ دەكەن‪.‬‬ ‫ئەگــەر تەنیــا ئــەو ‪ 10‬هەزار‬ ‫ئۆتۆمبێلــە وەربگیرێــت كــە‬ ‫فەرمانبەرانــی‬ ‫بەدەســت‬ ‫تایبەتەوەیــە و لە مــاوەی ئەو‬ ‫دوو ســەعاتەی دەتوانن لەدوای‬ ‫دەوامی فەرمــی بەكاریان بێنن‪،‬‬ ‫تەنیا پێنج لیتر بەنزین بسووتێنن‪،‬‬ ‫كەواتە لەماوەی ساڵێكدا ‪ 12‬ملیار‬ ‫و ‪ 775‬ملیۆن دینار تەنیا تێچووی‬ ‫بەنزینــی ئــەو ‪ 10‬ئۆتۆمبێلــە‬ ‫میرییەیە كە راستەوخۆ بەدەست‬

‫تەنیا فەرمانبەرێكی میرییەوەیە‪،‬‬ ‫ئەگەر ئــەو ژمارەیــە ‪ 15‬هەزار‬ ‫ئۆتۆمبێلەكــەی تــری میــری‬ ‫بخرێتە ســەر بۆ زیاتــر لە دوو‬ ‫ئەوەندە هەڵدەكشێت‪.‬‬ ‫كێشەی ئۆتۆمبێلەكانی میری و‬ ‫ئەو قورساییەی لەسەر بودجەی‬ ‫گشتی كوردســتانیان دروست‬ ‫كردووە‪ ،‬لەو تەنگــژە داراییەی‬ ‫بەرۆكی كوردستانی گرتووە‪ ،‬وەك‬ ‫كێشــەیەكی گەورە دەبینرێت‪،‬‬ ‫كە بە رێكخســتنەوەی شێوازی‬ ‫بەكارهێنانــی ئۆتۆمبێلــەكان‪،‬‬ ‫دەتوانرێ سااڵنە بە ملیاران دینار‬ ‫بۆ بودجەی گشــتی كوردستان‬ ‫بگێڕدرێتەوە‪.‬‬

‫زۆرینەی پێشمەرگە بۆمب نەك شەڕ شەهیدیان دەكات‬

‫جەبار یاوەر‪:‬‬

‫تیمەكانی ئەندازەی هێزی پێشمەرگە فریای‬ ‫پاككردنەوەی ‪ TNT‬و بۆمب ناكەون‬

‫پاككردنەوەی ئەو شوێنانە لەماوەی رۆژێكدا ئەستەمە‬ ‫وشە‪ /‬هەولێر‬ ‫بەرپرســانی پێوەندیدار لە وەزارەتی پێشــمەرگەی حكوومەتی‬ ‫هەرێمی كوردســتان‪ ،‬رەتــی دەكەنــەوە كــە فەرماندەكانی‬ ‫هێزی پێشــمەرگە لە كاتی چوون بەرەو شــوێنێكی ئازادكراودا‬ ‫كەمتەرخــەم بن و بە هۆیەوە پێشــمەرگە ببێتە قوربانی‪ ،‬بەڵكو‬ ‫هۆیەكە بۆ مینڕێژكردنی رووبەرێكی بەرفراوانی ناوچەكە لەالیەن‬ ‫چەكدارانی داعشــەوە دەگەڕێننەوە‪ .‬ئەوان‪ ،‬دووپاتی دەكەنەوە‬ ‫كە هەوڵ بۆ زیاكردنی ژمارەی تیمەكانی پووچەڵكردنەوەی مین‬ ‫دەدەن‪.‬‬ ‫هێزی پێشمەرگەی كوردستان‬ ‫ســاڵێك زیاترە بە درێژایی زیاتر‬ ‫لــە هــەزار كیلۆمەتر‪ ،‬شــەڕی‬ ‫دژی چەكدارانــی دەوڵەتــی‬ ‫ئیســامی دەكات‪ .‬تــا ئێســتە‬ ‫هێزی پێشمەرگە لەو شەڕانەدا‪،‬‬ ‫هەزار و ‪ 3000‬شــەهید و پتر لە‬ ‫شــەش هەزار برینداری هەیە‪،‬‬ ‫‪ 52‬پێشــمەرگەی تریــش وەك‬ ‫دیل لەژێر دەســتی داعشــدان‪.‬‬ ‫بەپێی دوایین گرتەی ڤیدیۆیی‪،‬‬ ‫ژمارەیەك لەو پێشمەرگە دیالنە‬ ‫بە شــێوەیەكی دڕندانە شەهید‬ ‫دەكرێن و چارەنووســی ئەوانی‬

‫تریش دیار نییە‪.‬‬ ‫یەكێك لە هۆكارەكانی شــەهید‬ ‫و برینداربوونی پێشــمەرگە لە‬ ‫رووبەڕووبوونەوەكانــی لەگەڵ‬ ‫داعش‪ ،‬تەقینەوەی مادەی ‪TNT‬‬ ‫و بۆمبــی چێنــراوە‪ .‬زۆرینەی‬ ‫حاڵەتەكانیــش بەم شــێوەیەیە‬ ‫كاتێك گوندێك یان شوێنێكی ژێر‬ ‫دەســتی داعش رزگار دەكرێت‪،‬‬ ‫بــە پەلــە ژمارەیەكــی زۆری‬ ‫پێشمەرگە دەچنە ئەو شوێنەی‬ ‫كە پێشــتر داعشــی لــێ بووە‪،‬‬ ‫دواجار لەنــاكاودا تەقینەوە روو‬ ‫دەدات و بە هۆیەوە پێشــمەرگە‬

‫قوربانییەكــی زۆر دەدات‪ .‬ئەمە‬ ‫لەكاتێكدایــە بــە پێــی پالنە‬ ‫سەربازییەكان‪ ،‬نابێ هیچ هێزێك‬ ‫راســتەوخۆ لە دوای ئازادكردنی‬ ‫هەر ناوچەیەك‪ ،‬روو لەو شــوێنە‬ ‫بــكات‪ ،‬بەاڵم پێشــمەرگە ئەمە‬ ‫جێبەجێ ناكات‪ .‬بۆیە ژمارەیەكی‬ ‫زۆریان لە شــەڕدا شەهید نابن‪،‬‬ ‫بەڵكو بە بۆمب گیان دەبەخشن‪.‬‬ ‫عــارف تەیفــوور بەرپرســی‬

‫میحــوەری خــازری هێــزی‬ ‫پێشــمەرگەی كوردســتان بۆ‬ ‫“وشە”ی راگەیاند‪“ ،‬بەپێی پالنە‬ ‫ســەربازییەكان‪ ،‬لە هەر شــەڕ‬ ‫و پێكدادانێكــدا و ئازادكردنــی‬ ‫ناوچەیــەك و شكســتی هێزی‬ ‫بەرامبــەر‪ ،‬نابــێ هێزەكەی تۆ‬ ‫راســتەوخۆ روو لــەو ناوچــە‬ ‫ئازادكراوەكە بكات‪ ،‬بەڵكو دەبێ‬ ‫چاوەڕێ بێت تا لە كۆمەڵێك شت‬ ‫دڵنیا دەبێت”‪.‬‬ ‫عارف تەیفــوور بە پێویســتی‬ ‫دەزانــێ كــە پێشــمەرگە بە‬ ‫وریاییەوە مامەڵە لە شوێنە تازە‬

‫ئازادكــراوەكان بــكات و پێش‬ ‫لە چوونــی‪ ،‬دڵنیا بێتــەوە كە‬ ‫هیــچ مادەیەكــی تەقینەوەی‬ ‫لێ نییە‪ .‬ئەو لەگــەڵ ئاماژەدان‬ ‫بە هەندێ حاڵەتــی تەقینەوە‪،‬‬ ‫دەڵــێ‪ ،‬رەنگە پێشــمەرگە پێی‬ ‫وابێ هیچ مەترسییەك لە ناوچە‬ ‫تازە ئازادكراوەكان نەماوە‪ ،‬بۆیە‬ ‫چووەتە نــاوی و دواتر تەقینەوە‬ ‫رووی داوە‪.‬‬ ‫ئــەو بــە “وشــە” دەڵــێ‪،‬‬ ‫رێنمایــی‬ ‫“بەدڵنیاییــەوە‬ ‫پێویســت بە هــەر فەرماندە و‬ ‫پێشــمەرگەیەك دراوە بــەوەی‬

‫هەر شــوێنێك لە دەستی داعش‬ ‫ئازاد كرا‪ ،‬پێویستە سەرەتا تیمە‬ ‫ئەندازەییەكان بچنە شــوێنەكە‬ ‫و پاشــان هێزی تر ســەردانی‬ ‫ناوچەكە بكەن بۆ ئەوەی لەڕووی‬ ‫سەربازییەوە پالنەكان جێبەجێ‬ ‫بكــەن و دوژمــن نەتوانێ ئەو‬ ‫شوێنە بگرێتەوە”‪.‬‬ ‫هاوكات جەبــار یاوەر گوتەبێژ و‬ ‫ئەمینداری گشــتیی وەزارەتی‬ ‫پێشــمەرگە‪ ،‬دووپاتی دەكاتەوە‬ ‫كە “لە هــەر هێرش و پێكدادان‬ ‫و رووبەڕووبوونەوەیەكدا قوربانی‬ ‫دەبێت‪ ،‬بەاڵم داعش شێوازێكی‬ ‫ترســناك پەیــڕەو دەكات و‬ ‫بەتایبــەت بەوەی شــوێنێك و‬ ‫رووبەرێكــی زۆری ئەو ناوچەی‬ ‫لەژێــر دەســتیدایە‪ TNT ،‬و‬ ‫بۆمبڕێژ دەكات‪ ،‬بۆ نموونە رەنگە‬ ‫لە هەر شــوێنێك لە شوێنەكان‬ ‫كاتێك رووبــەری ‪ 100‬كیلۆمەتر‬ ‫دووجا ئازاد دەكرێت‪ ،‬زۆرینەی‬ ‫رووبەرەكەی بە ‪ TNT‬و بۆمبرێژ‬ ‫كراوە‪ ،‬پاككردنەوەی ئەو شوێنانە‬ ‫لەماوەی رۆژێكدا ئەستەمە‪.‬‬ ‫ئــەو بەرنامەیــەی وەزارەتــی‬ ‫پێشمەرگە هەیەتی و لە شەڕ و‬ ‫رووبەڕووبوونەوەكاندا جێبەجێی‬

‫دەكات‪ ،‬بریتییــە لــەوەی هەر‬ ‫شوێنێك ئازاد دەكرێت‪ ،‬یەكەمین‬ ‫جار تیمەكانی ئەندازەیی دەچنە‬ ‫شــوێنەكە بۆ ئــەوەی دڵنیا بن‬ ‫هیچ مادەیەكــی تەقینەوە یان‬ ‫مەترسیدار لەو شــوێنە نەماوە‪،‬‬ ‫پاشــان رێگــە بە پێشــمەرگە‬ ‫دەدرێــت بچێتــە شــوێنەكە‪،‬‬ ‫هەروەهــا لە زۆرینەی شــوێن‬ ‫و میحوەرەكانیشــدا تیمــی‬ ‫ئەندازەیی هەیە‪.‬‬ ‫جەبار یاوەر دەڵێ‪“ ،‬بەاڵم گرفتی‬ ‫ئێمــە ئەوەیــە كــە تیمەكانی‬ ‫ئەندازەیــی هێنــدە زۆر نیــن‬ ‫بتوانن فریای ئەو هەموو شــوێن‬ ‫و رووبــەرە زۆرەی ناوچــەكان‬ ‫بكەون‪ ،‬بۆ نموونە پاككردنەوە و‬ ‫دڵنیابوون لــە رووبەری ‪100‬كم‬ ‫دووجــا وەك بەشــێك لە یەكێك‬ ‫لــە میحــوەرەكان كارێكــی وا‬ ‫ئاســان نییە‪ ،‬بەڵكو توانا و بگرە‬ ‫كاتیشی دەوێ‪ ،‬بۆیە هەوڵەكان‬ ‫بەو ئاراســتەیەیە كــە بتوانین‬ ‫هەمــوو پێویســتییەكانی تیمە‬ ‫ئەندازەییــەكان دابین بكرێت و‬ ‫ژمارەی تیمەكانیش زیاد بكرێت‪،‬‬ ‫بە شــێوەیەك لەگەڵ پێویستی‬ ‫هێزی پێشمەرگە بگونجێت”‪.‬‬

‫وشە‪ /‬سلێمانی‬ ‫لــە كۆبوونــەوەی دوێنێــی پەرلەمانــی‬ ‫كوردســتان بۆ قسەكردن لەســەر پێڕەوی‬ ‫ناوخۆی پەرلەمــان‪ ،‬كۆبوونەوەكە جۆرێك لە‬ ‫بێ ســەروبەری پێوە دیاربوو‪ ،‬لــە یەك كاتدا‬ ‫سەرۆك و پەرلەمانتار پێكەوە قسەیان دەكرد‬ ‫و هەریەك لــە ئاوازێك دەیانخوێند‪ ،‬چاودێرێك‬ ‫دەڵێ “پەرلەمان شێوەی گازینۆی وەرگرتووە‬ ‫و گرژتریش دەبێت”‪.‬‬ ‫لە كۆبوونەوەكەی دوێنێ سێشــەمی پەرلەمان‪،‬‬ ‫ژمارەیەك پەرلەمانتاری سەرجەم فراكسیۆنەكان‬ ‫هەوڵیان دا باس لە خەمەكانی خەڵكی كوردستان‬ ‫وەك‪ :‬نەبوونی مووچە‪ ،‬نەمانــی خزمەتگوزاری‪،‬‬ ‫مانگرتنــی فەرمانبەران بكەن‪ .‬بەاڵم ســەرۆكی‬

‫پەرلەمانی كوردســتان نەیهێشت هیچ كام لەو‬ ‫پەرلەمانتارانە قســە بكــەن و دەیگوت دەزانین‬ ‫خەڵك خەمی هەیە‪ ،‬بەاڵم لە بەرنامەی كاردا نییە‪.‬‬ ‫ئەم گرژییانــەی پەرلەمــان دوای رۆژێك هات‬ ‫لــەو دەمەقاڵەیەی بــە تەلەفــۆن كەوتە نێوان‬ ‫یوسف محەمەد ســەرۆكی پەرلەمان و جەعفەر‬ ‫ئیمینكــی جێگــری‪ .‬سســتبوونی پەرلەمان‬ ‫و گۆشەگیربوونیشــی بــۆ ئــەو كۆبوونەوەیــە‬ ‫دەگەڕێتــەوە كە لە ‪23‬ی حوزەیرانــی رابردوو‪،‬‬ ‫یوسف محەمەد ســەرۆكایەتیی كرد و ویستیان‬ ‫پارتی بخەنە ژێر كاریگەریی خۆیان‪ ،‬بەاڵم دواتر‬ ‫لە ‪19‬ی ئاب ئەو هەوڵە شكستی هێنا و ئیتر وەك‬ ‫شكانەوەی پەرلەمان و سەرۆكەكەی كەوتەوە‪.‬‬ ‫بەپێی زانیارییەكانی “وشــە”‪ ،‬كە لە ئەندامێكی‬ ‫جڤاتی نیشتمانی گۆڕان دەســتی كەوتووە‪ ،‬لە‬

‫ماوەی رابردوودا چەند جارێك یوســف محەمەد‬ ‫داوای دەســت لەكاركێشــانەوەی لە پۆســتی‬ ‫ســەرۆكی پەرلەمان كردووە و بە بەرپرســانی‬ ‫حزبەكەی گوتــووە كە چیتــر پەرلەمان مانای‬ ‫نەماوە و هیــچ كاریگەریی نابێــت‪ ،‬جۆرێكە لە‬ ‫دەزگەیەكی بێ ســەروبەر و بەردەوامیش گرژتر‬ ‫دەبێت‪ ،‬بۆیە باشترین چارەسەر كشانەوەی منە‪.‬‬ ‫هــەر لــەو ناڕەزاییانەدا ســەرۆكی پەرلەمان بە‬ ‫بەرپرسانی گۆڕانی گوتووە‪ ،‬تەنانەت فراكسیۆنی‬ ‫گۆڕانیش پابەند نییە بە منەوە و زۆرجار ئیحراجیم‬ ‫بۆ دروســت دەكەن‪ .‬جیا لەوەی فراكسیۆنەكانی‬ ‫تریش هیچی حیساب بۆ سەرۆكایەتیی پەرلەمان‬ ‫ناكەن‪.‬‬ ‫نیگەرانییەكانــی یوســف محەمــەد دوای‬ ‫ئاشكرابوونی ئەو بێ ســەروبەرییانە هات كە لە‬

‫ماڵباتی شەهیدان داوایەك ئاراستەی وەزارەتی پەروەردە دەكەن‬

‫قوتابخانە ئەهلییەكان كۆمەڵێك‬ ‫خەرجی دەخەنە سەر ماڵباتی شەهیدان‬ ‫وشە‪ /‬هەولێر‬ ‫ماڵباتــی شــەهیدانی شــەڕی داعش كە‬ ‫منداڵەكانیان لــە قوتابخانــە ئەهلییەكان‬ ‫وەرگیــراون‪ ،‬گلەیــی دەكــەن كــە تەنیا‬ ‫خەرجی گشتیی خوێندنەكەیان لە ئەستۆی‬ ‫قوتابخانەیــە‪ ،‬بــەاڵم خەرجییەكانی وەك‬ ‫كڕینی كتێب و جلوبەرگ و هاتوچۆ لەسەر‬ ‫بنەماڵەی شەهید دەبێت‪ ،‬ئەمەش بارگرانیی‬ ‫ئابووری لەسەر ماڵباتی شەهیدان دروست‬ ‫كردووە‪.‬‬ ‫گوتەبێــژی وەزارەتی پــەروەردەی حكوومەتی‬ ‫هەرێم ئاماژە بۆ ئەوە دەكات‪ ،‬وەزارەتی پەروەردە‬ ‫خەرجی خوێندن لە قوتابخانە ئەهلییەكان دابین‬ ‫دەكات‪ ،‬بەاڵم قســە لەســەر خەرجیی هاتوچۆ‬ ‫و كڕینی كتێب و جلوبــەرگ نەكراوە‪ .‬هاوكات‬ ‫دووپات لــەوەش دەكاتەوە كە لــەو قوتابخانە‬ ‫ناودەوڵەتییانــەی لەژێــر رێنمایــی وەزارەتی‬ ‫پەروەردەن‪ ،‬هەموو خەرجییەكانیان لە ئەستۆی‬ ‫حكوومەت دەبێت‪.‬‬ ‫هەموو ســاڵێك لەگەڵ دەست پێكردنی وەرزی‬ ‫نوێی خوێندن‪ ،‬قوتابخانــە ئەهلییەكان لەپێناو‬ ‫خزمەت گەیاندن بە بنەماڵەی شەهیدان‪ ،‬چەند‬ ‫كورســییەك بۆ مندااڵنی شەهید دابین دەكەن‪.‬‬ ‫بە پێی گوتەی بەرپرسانی ئەو قوتابخانانە‪ ،‬گوایە‬ ‫ســەرجەم خەرجییەكانی قوتابی لە ئەســتۆی‬ ‫قوتابخانە دەبێــت یان وەزارەتی پــەروەردەی‬ ‫حكوومەتی هەرێم دابینی دەكات‪ ،‬بەاڵم ماڵباتی‬ ‫شــەهیدان ئاماژە بۆ ئەوە دەكــەن تەنیا پارەی‬ ‫خوێندنیــان لێ وەرناگیرێــت‪ ،‬بەڵكو كۆمەڵێك‬ ‫خەرجــی تر كە لە دواییدا بڕێكی زۆرە لەســەر‬ ‫ماڵباتی قوتابــی دەكەوێــت و بارگرانی دارایی‬ ‫لەسەر ئەو ماڵباتانە دروست دەكات‪.‬‬ ‫عالیە ئەحمەد كە هاوسەرەكەی لە شەڕی داعش‬ ‫شەهید بووە‪ ،‬لە گەڕەكی هەڤااڵنی شاری هەولێر‪،‬‬ ‫كوڕێكی لە قۆناغی بنەڕەتــی وەرگیراوە‪ .‬ئەو بۆ‬ ‫“وشــە” رای دەگەیەنێت‪ ،‬دابینكردنی كورسیی‬

‫خوێندن بۆ مندااڵنی شەهید هەنگاوێكی پیرۆز‬ ‫و بــەرزە لەپێناو خزمەتكردن بە كەســوكاری‬ ‫شــەهیدان‪ ،‬لە ســەرەتادا بە ئێمەیــان گوتووە‬ ‫هەموو جۆرە خەرجییەك لە ئەستۆی حكوومەت‬ ‫و قوتابخانەكە دەبێت‪ ،‬بەاڵم ئێستە وا نییە‪.‬‬ ‫ئــەو ئاماژەی دا‪ ،‬بۆ نموونــە خەرجیی خوێندن‬ ‫لــەم قوتابخانەیــەی منداڵەكــەی ئێمەی لێ‬ ‫وەرگیــراوە‪ ،‬ملیۆنێك و ‪ 500‬هــەزار دینارە‪ ،‬لەو‬ ‫بڕەدا هیچ پارەیەك لــە ئێمە وەرناگیرێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دەبێ پارەی جلوبەرگ كە بڕی ‪ 150‬هەزار دینار‬ ‫و پــارەی كتێب كــە ‪ 100‬دۆالری ئەمەریكییە‬ ‫بدەین‪ ،‬ســەرباری خەرجیی هاتوچۆكردنیش‪،‬‬ ‫بۆیە داوامان كردووە ئەو خەرجییە زیادانەیش لە‬ ‫ماڵباتی شەهیدان وەرنەگیرێت‪ ،‬كەچی تا ئێستە‬ ‫كەس بە دەنگ داواكارییەكەمانەوە نەهاتووە‪.‬‬ ‫لەتیفە رەشــید هاوسەری شــەهیدێكی تری‬ ‫شــەڕی تیرۆر بۆ “وشە”ی راگەیاند‪ ،‬دوو منداڵم‬ ‫لە قوتابخانە وەرگیراون‪ ،‬یەكێكیان لە ســابیس‬ ‫و ئەوەی تریان لــە قوتابخانەیەكــی ئەهلییە‪،‬‬ ‫لە قوتابخانەی ســابیس هیچ بــڕە پارەیەك بە‬ ‫پارەی كتێــب و جلوبەرگ و هاتوچۆیشــمان‬ ‫لــێ وەرناگیرێت‪ ،‬بەاڵم لــە قوتابخانەی ئەهلی‬

‫پێویستە مانگانە بڕی ‪ 75‬هەزار دینار بدەم‪ ،‬جگە‬ ‫لــەو دوو منداڵەم‪ ،‬منداڵێكی تریشــم قوتابییە‪،‬‬ ‫ســەرباری پارەی كتێــب و جلوبەرگیش‪ ،‬ئەو‬ ‫خەرجییانە بۆ ماڵباتێكی شەهید زۆرە بەتایبەتی‬ ‫كە لە یەك ماڵباتدا سێ قوتابیش هەبێت‪.‬‬ ‫“جگە لە پارەی خوێندن‪ ،‬سااڵنە دەبێ نزیكەی‬ ‫هــەزار دۆالری ئەمەریكی خەرجیی منداڵەكەم‬ ‫لــە قوتابخانــەی ئەهلی بــدەم‪ ،‬بۆیــە داوا لە‬ ‫وەزارەتی پەروەردەی حكوومەتی هەرێم دەكەم‬ ‫هاوشــێوەی قوتابخانــەی ســابیس خەرجیی‬ ‫هاتوچۆ و كتێب و جلوبەرگ و ئەوانی تر لێمان‬ ‫وەرنەگیرێت”‪ ،‬لەتیفە رەشید وای گوت‪.‬‬ ‫ژمارەیەك لە بەڕێوەبەری قوتابخانە ئەهلییەكان‬ ‫رەتیان كردەوە لەســەر ئەم پرســە قسە بكەن‪،‬‬ ‫چونكە ئەوان خۆبەخۆشانە كۆمەڵێك كورسییان‬ ‫بۆ مندااڵنی شەهیدان دابین كردووە‪ ،‬كاتێكیش‬ ‫منداڵە شەهیدەكان وەرگیراون‪ ،‬بە ماڵباتەكەیان‬ ‫گوتــراوە تەنیا خەرجیی خوێندن لە ئەســتۆی‬ ‫قوتابخانەیە‪ ،‬بەاڵم خەرجیی هاتوچۆ و كتێب و‬ ‫جلوبەرگ دەبێ خۆیان دابینی بكەن‪.‬‬ ‫لە بەرامبەردا فاتیح مەولــەوی زادە گوتەبێژی‬ ‫فەرمی وەزارەتی پەروەردەی حكوومەتی هەرێم‬

‫بۆ “وشــە” ئاماژەی بۆ ئەوە كرد‪ ،‬بە هۆی ئەوەی‬ ‫بە بێ مەرج منداڵە شــەهید لــە قوتابخانەكانی‬ ‫ناودەوڵەتیــی شــویفات و ســابیس و فاخیــر‬ ‫مێرگەســۆری وەردەگیرێن‪ ،‬ماڵباتی شەهیدان‬ ‫كەمتر منداڵەكانیان دەبنە قوتابخانە ئەهلییەكان‪.‬‬ ‫ئــەو رای گەیاند‪ ،‬بــە پێی زانیاریــی ئێمە‪ ،‬لە‬ ‫ســەرووی ‪ 25‬قوتابی كە منداڵە شــەهیدن‪ ،‬لە‬ ‫قوتابخانە ئەهلییەكان وەرگیــراون‪ ،‬خەرجیی‬ ‫خوێندنیان وەزارەتی پــەروەردەی حكوومەتی‬ ‫هەرێــم دابینی دەكات‪ ،‬بەاڵم قســە لەســەر‬ ‫خەرجیی كتێب و جلوبەرگ و هاتوچۆ نەكراوە‪،‬‬ ‫ئێمە وەك وەزارەتی پەروەردە ئەو خەرجییانەمان‬ ‫نــەداوە‪ ،‬نازانم بــۆ وا هاتووە‪ ،‬بــەاڵم گوتوومانە‬ ‫خەرجیی خوێندن ئێمە دەیدەین‪.‬‬ ‫گوتەبێژەكەی وەزارەتی پەروەردە گوتی‪ ،‬ئەگەر‬ ‫خەرجیــی جلوبــەرگ و كتێــب و هاتوچۆ لە‬ ‫قوتابخانە ئەهلییەكان لەســەر ماڵباتی شەهید‬ ‫بێت‪ ،‬بەاڵم لەو قوتابخانەی فاخیر مێرگەسۆری و‬ ‫سابیس و شویفات و هاوشێوەكانی ئەو قوتابخانانە‬ ‫لەسەر خودی قوتابخانەیە‪ ،‬واتە هیچ خەرجییەك‬ ‫ناكەوێتە ئەستۆی ماڵباتی شــەهیدان‪ ،‬هەموو‬ ‫هەوڵەكانیشمان بەو ئاراســتەیە بتوانین بە بێ‬ ‫هیچ بەرامبەرێك كورسیی خوێندن بۆ مندااڵنی‬ ‫شەهیدان دابین بكەین‪.‬‬

‫“جگــە لە پــارەی‬ ‫خوێنــدن‪ ،‬ســااڵنە‬ ‫دەبێ نزیكەی هەزار‬ ‫دۆالری ئەمەریكــی‬ ‫خەرجیــی منداڵەكەم‬ ‫لە قوتابخانەی ئەهلی‬ ‫بدەم”‬

‫رێبین محەمەد‬

‫بكەر نادیارە‬ ‫لە قۆناغەكانی سەرەتایی خوێندنەوە‪،‬‬ ‫بیرم دێت لە رێزمان و ئەدەبی كوردیدا‬ ‫وانەیەكمان خوێند ناوی بكەر نادیار‬ ‫بوو‪ ،‬زۆر ئاسان بوو رستەیەك دروست‬ ‫بكەیت و بەرپرسیاریەتی لەسەر شانی‬ ‫كەسێكی تر دابنێیت و هیچ پێوەندی‬ ‫بە خۆتەوە نەبێــت‪ ،‬بۆ نموونە بڵێیت‬ ‫(گەندەڵــی دەكرێت‪ ،‬یــان گەندەڵی‬ ‫كرا) كەس نازانــێ كێ كردی‪ .‬میدیا‬ ‫هێندە ئەم رستانەی گوتەوە بە گوێ‬ ‫و چــاوی خەڵكــدا‪ ،‬ئێســتە بووەتە‬ ‫بەشــێك لە ژیانی رۆتینی خەڵك و بە‬ ‫گاڵتەوە بە یەكتری دەڵێن (گەندەڵ)‪،‬‬ ‫واتــە بە پالن یان بێ پــان هاتە ناو‬ ‫كولتوور و فەرهەنگی كوردەوە‪.‬‬ ‫لەراســتیدا گەندەڵی هەیە‪ ،‬بێ پالنی‬ ‫هەیە‪ ،‬تەنگــەژەی ئابــووری هەیە‪،‬‬ ‫مامۆســتا و فەرمانبەر بێ مووچەن‪،‬‬ ‫بەاڵم میدیا و ئۆپۆزسیۆن و دەسەاڵت‬ ‫بــە لێدوانی زۆر و خەڵكی ناشــارەزا‬ ‫و ناپســپۆڕ بكەرەكانیــان ون كرد‪،‬‬ ‫لە رســتەكانیاندا تۆمەت ئاراستەی‬ ‫بكەر نادیار دەكــەن (مووچە دابەش‬ ‫ناكرێــت)‪ ،‬كــێ دابەشــی نــاكات‪،‬‬ ‫كەس نەیتوانی بیسەلمێنێت كێیە؟‬ ‫دەبێ بڕۆنــە بەردەم دادگــە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بۆمــان ناســەلمێنن كێ بــڕوات؟‬ ‫ئەمەیــش وای كرد تۆمەتــەكان بە‬ ‫الفاو ببەخشــرێنەوە و پــاك و پیس‬ ‫بسووتێنرێت و كەسێكیش ئومێدی‬ ‫بە دادگە و لێپێچینەوە و دۆزینەوەی‬ ‫تۆمەتبارەكە نەبێت‪ ،‬چونكە كەسێك‬ ‫نەمــاوە لــە بەرچاوی رای گشــتی‬ ‫تۆمەتبار نەبێت‪.‬‬ ‫كاتــێ بابەتێــك دێتــە پێشــەوە‪،‬‬ ‫لەبارەیــەوە هاوواڵتییان پەســتانێك‬ ‫دروســت دەكــەن‪ ،‬خۆپێشــاندان‬ ‫ســاز دەكەن‪ ،‬كەســێكی گەندەڵ و‬ ‫كەمتەرخەم و بەرپرسیار و تۆمەتباری‬ ‫نەهامەتییــەكان نامێنێتەوە‪ ،‬هەموو‬ ‫میدیاكان و حزبــەكان و پلەدارەكان‬ ‫بە یەك سەعات دێنەوە بەرەی خەڵك‬ ‫و دەنووسن و دەڵێن (دەبێ چارەسەر‬ ‫بكرێت‪ ،‬ژیانــی هاوواڵتییــان باش‬ ‫بكرێت‪ ،‬گەندەڵــی نەمێنێت‪ ،‬دەبێ‬ ‫حكومڕانی چــاك بكرێت) لە تەوەری‬ ‫دووەمیشدا بكەر نادیارە‪.‬‬ ‫ئیتر لێرەش كەسێكمان بۆ نامێنێتەوە‬ ‫بكەر بێــت و هەمووی داوا لە بكەری‬ ‫نادیار دەكەن‪ ،‬لە گوتــاری كوردیدا‬ ‫بكەرەكانی (من‪ ،‬تۆ‪ ،‬ئێمە) ونن‪.‬‬ ‫بۆ چارەســەری ئەم هەموو كێشە و‬ ‫تەنگژانەی ئێســتە‪ ،‬پێویستمان بەوە‬ ‫دەبــێ ئێمە بكــەرەكان بدۆزینەوە‪،‬‬ ‫خۆیــان بڵێن من چاكی دەكەم و من‬ ‫دروســتی دەكەم و من پارە دابەش‬ ‫دەكەم‪ ،‬من تۆمەتبارم لە دیارنەمانی‬ ‫پارە‪ ،‬من ئامادەم كێشەكان چارەسەر‬ ‫بكەم بەپێــی توانای خۆم‪ ،‬ئەگەر پێم‬ ‫نەكرا لە دەنگدان سزای من بدەنەوە‪،‬‬ ‫كەســێكی تر و پارتێكی تــر بنێرنە‬ ‫دەسەاڵت‪.‬‬ ‫بــەم تێكــەاڵوی و بەڵــم و بــژەی‬ ‫سیاســییەكان و پارت و میدیاكانەوە‬ ‫بەرەو تیاچــوون دەچیــن‪ ،‬چونكە‬ ‫لــە پاســێكی بــێ شــۆفێرداین و‬ ‫هەمووشــیان شــۆفێرن‪ .‬بۆ ئەوەی‬ ‫نەبێتــە بوختــان و تــاوان‪ ،‬لە چوار‬ ‫ســاڵ جارێك بكەرەكان دەردەكەون‬ ‫و هەموو دەڵێن مــن‪ ،‬خۆی دەكات‬ ‫بە ماڵەكانماندا و تەوقەشمان لەگەڵ‬ ‫دەكات‪ ،‬بەاڵم ئەوكاتە كاندیدەكانن‪،‬‬ ‫نەك پلە و پۆستدارەكانی داهاتوو‪.‬‬

‫ژمارە (‪ ، )112‬چوارشەم‪2015/ 10/ 7 ،‬‬

‫ئۆتۆمبێلەكانی میری سااڵنە بە ملیاران دینار زیان بە بودجەی كوردستان دەگەیەنن‬

‫خەرجكردنی پارەی پەرلەماندا ئاشــكرا بوون و‬ ‫كەوتنە دەستی میدیا و ســەرۆكە گەنجەكەی‬ ‫پەرلەمانیان تەواو ئیحراج كرد‪ ،‬چونكە پارەكان بە‬ ‫ئیمزای ئەو خەرج كرابوون‪.‬‬ ‫ئاشكرابوونی ئەو گەندەڵییانە وای كرد سەرۆكی‬ ‫پەرلەمانی كوردســتان رۆژی دووشەمی رابردوو‬ ‫بە نووسراوێك بەڕێوەبەری ژمێریاری پەرلەمانی‬ ‫الدا‪ ،‬بەرلەوەی لێژنەی لێكۆڵینەوە لە دزەكردنی‬ ‫زانیارییەكانی پەرلەمان بگەنە ئەنجام كە نووسراو‬ ‫و گەندەڵییەكان لە بەشــی ژمێریارییەوە دزەی‬ ‫كردووە‪ ،‬بەاڵم دواتر جێگری سەرۆكی پەرلەمان‬ ‫دەســەاڵتی خۆی بــەكار هێنا و ســنووری بۆ‬ ‫ســەرۆكی پەرلەمان دانا‪ ،‬تا دواتر نووسراوەكەی‬ ‫خۆی ســڕ كــرد و شــوێنگرەوەی بەڕێوەبەری‬ ‫ژمێریاری پەرلەمان نەیتوانی دەستبەكار بێت‪.‬‬ ‫چاودێرێكــی كاری پەرلەمان دۆخی ئێســتەی‬ ‫پەرلەمــان و نەمانی هاوســەنگی تیایــدا و بێ‬ ‫ســەروبەری لە كۆبوونەوەكان‪ ،‬بە هاوشــێوەی‬ ‫“گازینــۆ” ناو دەبات و لە لێدوانێكدا بۆ “وشــە”‬ ‫گوتی‪“ ،‬پەرلەمان ئێســتە لە دەزگەیەك دەچێت‬ ‫لە بری یاسادانان‪ ،‬بووەتە سەرئێشەیەكی زیادە بۆ‬ ‫كۆمەڵگەی ماندووی كوردستان”‪.‬‬ ‫ئەو چاودێرە كە لەســەر داوای خۆی ناوی باڵو‬ ‫ناكرێتەوە‪ ،‬ئەوەیشــی خستە روو “لە ماوەی ‪23‬‬ ‫ســاڵی رابردوودا‪ ،‬هیچ كات پەرلەمان بەم ئاستە‬ ‫لە الوازی نەگەیشتووە و ئەوەیش سەرۆكەكەی‬ ‫لێی بەرپرسە‪ ،‬چونكە دۆخێكی دروست كردووە‪،‬‬ ‫هەموو فراكسیۆنەكان بە چاوی ناپاك سەیری یەك‬ ‫دەكەن و متمانە لە پەرلەمان نەماوە‪ ،‬جیا لەوەی‬ ‫سەرۆكەكەی الوازە و توانای ئیدارەدانی تەنانەت‬ ‫كۆبوونەوەكانیشی نییە”‪.‬‬

‫هەفتەنامەیەكی سیاسیی گشتییە‬

‫‪6‬‬

‫عارف تەیفوور‪“ :‬بەدڵنیاییەوە رێنمایی پێویست بە هەر فەرماندە و پێشمەرگەیەك دراوە بەوەی هەر شوێنێك لە دەستی داعش‬ ‫ئازاد كرا‪ ،‬پێویستە سەرەتا تیمە ئەندازەییەكان بچنە شوێنەكە و پاشان هێزی تر سەردانی ناوچەكە بكەن بۆ ئەوەی لەرووی‬ ‫سەربازییەوە پالنەكان جێبەجێ بكەن و دوژمن نەتوانێ ئەو شوێنە بگرێتەوە”‪.‬‬

‫‪7‬‬

‫كۆمەاڵیەتی‬ ‫هەفتەنامەیەكی سیاسیی گشتییە‬

‫“ســنوور مێردەكەشی لەگەڵیدا باش نەبوو‪ ،‬بەتایبەت دوای ماوەیەك كە زانی ئەو كچە بێكەسە‪ ،‬بە ئارەزووی خۆی مامەڵەی دەكرد و بەردەوام‬ ‫كێشەیان هەبوو‪ ،‬سنووریش بۆ ئاشتبوونەوەی لەگەڵ مێردەكەی و تێكنەچوونەوەی ژیانی و نەگەڕانەوەی بۆ سەنتەری داڵدەدان‪ ،‬هەموو كارێكی‬ ‫دەكرد و هەرچی بە ساڵوێك بگەیشتایە بە مێردەكەی‪ ،‬ئەو هانای بۆ دەبرد”‪.‬‬

‫ژمارە (‪ ، )112‬چوارشەم‪2015/ 10/ 7 ،‬‬

‫رێكخراو و دامەزراوەكانی ژنان بوونەتە كافتریا‬ ‫وشە‪ /‬سلێمانی‬ ‫كوشتنی ســنووری تەمەن‬ ‫‪ 21‬ســاڵ لە پاركــی دایكی‬ ‫شاری ســلێمانی‪ ،‬جارێكی‬ ‫تر پرسی ئەنجوومەنی بااڵی‬ ‫خانمــان و رێكخراوەكانــی‬ ‫ژنان و بەڕێوەبەرایەتییەكانی‬ ‫توندوتیــژی دژ بە ئافرەتانی‬ ‫هێناوەتــەوە بەربــاس‪،‬‬ ‫لەگــەڵ ئــەوەی ژمــارەی‬ ‫توندوتیژییەكان بەردەوامیان‬ ‫هەیە‪ ،‬بەاڵم هەڵوێســتێكی‬ ‫جدی لەو ناوەندانەوە بەدی‬ ‫ناكرێت‪.‬‬ ‫ســەمیرە محەمەد‪ ،‬چاالكوانی‬ ‫بواری مافەكانــی ژن‪ ،‬رەخنەی‬ ‫تونــدی لــە رێكخــراو و‬ ‫دامەزراوەكانی ژنــان گرت و بە‬ ‫كافتریا ناوی بردن‪.‬‬ ‫ئەو چاالكوانەی بواری مافەكانی‬ ‫ژنان بە “وشــە” دەڵێ‪“ ،‬لە دوای‬ ‫هــەر رووداوێكی كوشــتنەوە‪،‬‬ ‫رێكخراوەكانیژنانوئەنجوومەنی‬ ‫بااڵی خانمــان دەردەكەونەوە‪،‬‬ ‫لەكاتێكدا پێویســت بــوو دوای‬ ‫هــەر رووداوێك تــەواوی بنكە‬ ‫و بارەگاكانیــان دابخــەن و‬ ‫پاڵەپەســتۆی جــدی لەســەر‬ ‫دامودەزگەكانــی حكوومــەت‬

‫دروست بكەن‪ ”.‬هەروەها گوتی‪،‬‬ ‫“بەڕێوەبەرایەتییەكانــی تایبەت‬ ‫بە ژنــان و رێكخراوەكان بوونەتە‬ ‫كافتریا بۆ كۆبوونــەوەی ژنان و‬ ‫قســە و گفتوگۆیان‪ ،‬جگە لەوە‪،‬‬ ‫كوا چاالكییەك و هەڵوێســتێكی‬ ‫جدییــان كە وا لــە حكوومەت‬ ‫بكات بۆ پرســی ژنــان بیرێكی‬ ‫جدی بكاتەوە”‪.‬‬ ‫ئــەو چاالكوانــە دووپاتیشــی‬ ‫كــردەوە‪“ ،‬ئــەو دامەزراوانــە‬ ‫پاشــكۆی دامودەزگەكانی تری‬

‫حكوومەتــن و پاڵەپەســتۆی‬ ‫ئەوتۆیــان پــێ ناكرێــت كــە‬ ‫كاریگەرییان هەبێت”‪.‬‬ ‫بــەاڵم بۆچوونەكانی تر جیاوازن‬ ‫و پێیــان وایە‪ ،‬رێكخــراوەكان‬ ‫و ئەنجوومەنــی بــااڵی خانمان‬ ‫و بەڕێوەبەرایەتییــەكان كاری‬ ‫باشــیان كــردووە و كاریگەری‬ ‫گەورەشیان هەبووە‪.‬‬ ‫محەمــەد‬ ‫ســەركەوت‬ ‫بەڕێوەبــەری بەڕێوەبەرایەتیــی‬ ‫بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژ‬

‫بە ژنان لە ســلێمانی‪ ،‬باسی لەوە‬ ‫كرد‪ ،‬ئــەو بەڕێوەبەرایەتییانە بە‬ ‫ئەركی خۆیان هەستاون و زیاتر‬ ‫لە ئەرك و بەرپرسیارێتی خۆیان‬ ‫كاریان كردووە‪.‬‬ ‫ئەو بە “وشە” دەڵێ‪“ ،‬جێدەستی‬ ‫ئەم بەڕێوەبەرایەتییانە و بزاوتی‬ ‫ژنان لە كەمبوونەوەی توندوتیژی‬ ‫دیــارە و پێویســتە لــە جیاتی‬ ‫سەركۆنەكردنیان‪ ،‬زیاتر هاوكاری‬ ‫بكرێن تا بە تــەواوی ئەو دیاردە‬ ‫ناشارســتانی و نامرۆڤانەیــە لە‬

‫كۆمەڵگەكەمان نەمێنێت”‪.‬‬ ‫الی خۆشــیەوە ئەمەل جەالل‪،‬‬ ‫ئەندامــی ئەنجوومەنــی بااڵی‬ ‫خانمــان‪ ،‬ئــەوەی رەت كردەوە‬ ‫كــە ئەنجوومەنەكــەی ئەوان و‬ ‫رێكخراوەكانــی ژنــان زیادە بن‬ ‫و دووپاتیشــی كردەوە‪ ،‬ئەوەی‬ ‫دەبــێ لە بــەردەم ئەنجوومەنی‬ ‫بااڵی خانماندا بەرپرســیار بێت‪،‬‬ ‫داودەزگەكانــی حكوومەتــن‪.‬‬ ‫ئەو بە “وشــە”ی گــوت‪“ ،‬ئێمە‬ ‫بە ســتراتیژێك كار دەكەین كە‬ ‫بریتییە لــە ســڕینەوەی بیر و‬ ‫نەریــت و كــردەی توندوتیژی‬ ‫دژ بــە ژنــان‪ ،‬وەرن ســەیری‬ ‫كارەكانمان بكەن بزانن چیمان‬ ‫كردووە‪ ،‬بەاڵم ئێمە دەســەاڵتی‬ ‫جێبەجێكردن نین و حكوومەت‬ ‫هاوكار نییە لەگەڵمان”‪.‬‬ ‫ئەمەل جــەالل پێشــی وابوو‪،‬‬ ‫“ئەگــەر ئــەو ئەنجوومەنــە و‬ ‫پاڵەپەستۆی ژنان نەبوایە‪ ،‬ئێستە‬ ‫زیاتر لەوەی كە هەیە و چاوەڕێ‬ ‫دەكرێت‪ ،‬ئەم كوردستان دەبووە‬ ‫زیندانێكــی تــەواو بــۆ ژنان”‪.‬‬ ‫هەروەهــا گوتی‪“ ،‬ســەرەڕای‬ ‫ئەوەی حكوومەتی هەرێم پرسی‬ ‫ژنانی بــە الوەكــی وەرگرتووە‪،‬‬ ‫بــەاڵم ئێمە ئــەو پرســە وەك‬ ‫هەمیشە بە گەرمی دەهێڵینەوە و‬

‫تا كۆتاهێنان بەم كولتوورە تاریكە‬ ‫بەرامبەر ژن‪ ،‬راناوەستین”‪.‬‬ ‫جگــە لەوانــەش‪ ،‬لێژنەی مافی‬ ‫ئافرەت لە پەرلەمانی كوردستان‪،‬‬ ‫ئەركی خۆیان لە بەدواداچووندا‬ ‫دەبینــن و دەڵێن ئــەو كارەیان‬ ‫كردووە‪.‬‬ ‫مریەم سەمەد‪ ،‬ئەندامی لێژنەی‬ ‫داكۆكیكردن لــە مافی ئافرەت‬ ‫لــە پەرلەمانــی كوردســتان‪،‬‬ ‫دووپاتی لــەوە كردەوە‪ ،‬ئەوان‬ ‫بــەردەوام بەدواداچــوون‬ ‫بــۆ دۆخــی ژن دەكــەن و‬

‫ستراتیژیی خۆیەوە”‪.‬‬ ‫بــەاڵم وەك ســەمیرە محەمەد‬ ‫هێمــای بۆ كرد‪ ،‬پرســی ژن بە‬ ‫تەنیا ئەركــی بەڕێوەبەرایەتی و‬ ‫رێكخراوەكان تەواو نابێت‪ ،‬بەڵكو‬ ‫پێویســتی بە‬ ‫هەنــگاوی‬ ‫كر د ە ییە ‪.‬‬ ‫ئــە و‬ ‫گوتی‪،‬‬

‫ئەگەر ئەو ئەنجوومەنە و پاڵەپەســتۆی‬ ‫ژنان نەبوایە‪ ،‬ئێســتە زیاتــر لەوەی كە‬ ‫هەیە و چاوەڕێ دەكرێت‪ ،‬ئەم كوردستان‬ ‫دەبووە زیندانێكی تەواو بۆ ژنان‬ ‫“هــەر كەســە و الی خۆیــەوە‬ ‫دەڵێت ئەركی مــن ئەوەندەیە و‬ ‫جێبەجێم كردووە‪ ،‬بۆ پرسی ژن‬ ‫دەبێ لــە چوارچێوەی ئەركێكی‬ ‫رێكخراوەیی دەرچین‪ ،‬هەمووان‬ ‫بێینە سەرشەقام و داودەزگەكان‬ ‫بەجــێ بێڵیــن و لــە بــەردەم‬ ‫حكوومەتدا بوەســتین تا كاری‬ ‫كردەیی لەو بوارەدا دەبینین”‪.‬‬

‫روناك فەرەج‪ :‬سنوور لە پاركێك كوژرا كە ‪ 100‬مەتر لە ئاسایشی گشتییەوە دوور بوو‬

‫“وشە” لە زاری هاوڕێیەكییەوە ژیانی سنوور دەگێڕێتەوە‬ ‫وشە‪ /‬سلێمانی‬ ‫سنوور‪ ،‬ئەو كچە ‪ 21‬ســاڵییەی لە پاركی دایكی شاری سلێمانی‬ ‫لەالیــەن باوكیەوە كوژرا‪ ،‬وەك هاوڕێیەكی خۆی باســی دەكات‪،‬‬ ‫ویستی سەربەستی و ژیانێكی ئارەزوومەندانە بە كوشتی دا‪ .‬وەك‬ ‫دەڵێت‪“ ،‬ســنوور ویســتوویەتی دوور لە هەر بیر و بۆچوونێكی‬ ‫دەوربەرەكــەی بژیت‪ ،‬بەاڵم نەیتوانی و چارەنووســی ئەوەبوو كە‬ ‫سنووری بێ دایك‪ ،‬بە مردوویی بچێتە باوەشی دایكێكەوە كە ناوی‬ ‫پاركێكە لە شاری سلێمانی”‪.‬‬ ‫چیرۆكی سنوور‪ ،‬چیرۆكێكی دوور‬ ‫و درێژە‪ ،‬بۆ مەبەستی گێڕانەوەشی‪،‬‬ ‫“وشــە” لە ســەنتەری داڵدەدانی‬ ‫سلێمانی لەگەڵ نزیكترین هاوڕێی‬ ‫قســەی كرد كە ئەو مــاوەی لەو‬ ‫سەنتەرەدا بووە‪ ،‬بەردەوام لەگەڵی‬ ‫بــووە‪ ،‬بــەاڵم بەو مەرجــەی كە‬ ‫ناوی ئەو هاوڕێیەی ســنوور باڵو‬ ‫نەكرێتەوە‪.‬‬ ‫لەبارەی ســنوور‪ ،‬قسەوباسی زۆر‬ ‫باڵو بوونــەوە‪ ،‬بــەاڵم هاوڕێكەی‬ ‫بەشــێكی زۆریان رەت دەكاتەوە‬ ‫و دووپات لەوە دەكاتەوە‪ ،‬ســنوور‬ ‫لەتــاو بوختــان و تۆمەتی باوكی‬ ‫و كەســوكاری باوكی كەوتووەتە‬ ‫ســەنتەری چاودێرییــەوە‪ .‬ئــەو‬ ‫گوتی‪“ ،‬ئێستە كە سنوور مردووە‪،‬‬ ‫دەڵێن سنوور دزی و داوێنپیسیی‬ ‫كردووە‪ ،‬بەاڵم هەموو ئەوانە دوورن‬ ‫لە راستییەوە‪ ،‬ســنوور دەیان جار‬ ‫الی من باســی كــردووە‪ ،‬دوای‬ ‫جیابوونەوەی بــاوك و دایكی‪ ،‬ئەو‬

‫بەردەوام ژیانێكی ناڕەحەتی هەبووە‬ ‫و هەمیشە ئەو قسانەیان خستووەتە‬ ‫پاڵی”‪.‬‬ ‫وەك دەڵێت‪ ،‬لەبەرئەوەی ســنوور‬ ‫لەو كچانە بوو كــە بەرەنگاری ئەو‬ ‫قسەوقسەڵۆكانە دەبووەوە و چۆكی‬ ‫دانەدەدا و هەمیشە ویستوویەتی‬ ‫ئەو ژیانە بژی كە خۆی دەیەوێت‪،‬‬ ‫بەردەوام هەڕەشــەی لێ كراوە و‬

‫كردووەتــەوە‪ ،‬ژیانێكی ناوێت كە‬ ‫بەدڵــی خۆی نەبێت و هەمیشــە‬ ‫لەژێر چاودێریی كەسانی تردا بێت‪،‬‬ ‫بۆیە بەرامبەر هەموو هەڕەشەكان‬ ‫ئەو قســەی خۆی هەبــوو و زۆر‬ ‫ئەوەی دووپات دەكردەوە كە بۆچی‬ ‫نابێ وەك ئەو خەڵكانەی تر ژیانێكی‬ ‫ئاسایی و ماڵ و منداڵی هەبێت”‪.‬‬ ‫سنوور بەو جۆرە بەردەوام دەبێت‪،‬‬ ‫تاوەكــو بــە دڵی خۆی عاشــقی‬ ‫كوڕێك دەبێت و لە دواجاریشــدا‬ ‫شــووی پــێ دەكات‪ ،‬بــەاڵم ئەو‬ ‫هاوڕێیەی هێمای بــۆ ئەوە كرد‪،‬‬ ‫شــووكردنەكەی ئاواتی سنووری‬ ‫بۆ ژیانێكی ئاسایی و خۆشگوزەران‬ ‫نەهێنایە دی‪.‬‬ ‫هاوڕێكەی ســنوور لە سەنتەری‬ ‫داڵدەدان ئاماژەی بەوە دا‪“ ،‬كاتێك‬ ‫ســنوور گوتی من دەمەوێ شوو‬

‫هاوڕێیەكی سنوور‪:‬‬

‫سنوور هەمیشە ئەوەی دووبارە دەكردەوە‪،‬‬ ‫ژیانێكی ناوێت كە بەدڵی خۆی نەبێت و‬ ‫هەمیشــە لەژێر چاودێریی كەسانی تردا‬ ‫بێت‬ ‫دەیان جاریــش لەالیەن باوكی و‬ ‫كەسوكارەكەیەوە پێی گوتراوە كە‬ ‫دەیكوژن‪.‬‬ ‫ئــەو هاوڕێیــەی زیاتــر گوتی‪،‬‬ ‫“سنوور هەمیشــە ئەوەی دووبارە‬

‫بكەم‪ ،‬هەم من و هەم سەنتەرەكە‬ ‫پێمان گوت كــە چوونە دەرەوەی‬ ‫لێرە مەترسی لەسەر ژیانی دروست‬ ‫دەكات‪ ،‬بەتایبەت كە ئەو لە هێزی‬ ‫ژنانیــش دەوامی دەكــرد و وازی‬

‫هێنا‪ ،‬بەاڵم ئەو ســوور بوو لەسەر‬ ‫چوونــە دەرەوەی و پێكهێنانــی‬ ‫ژیانی هاوســەرێتی‪ ،‬دواتر پێمان‬ ‫گوت‪ ،‬ئەگــەر ئەوەیش دەكەیت‪،‬‬ ‫لەم شــارە و لەم واڵتــە مەمێنە‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەو دیسان هەر گوتی كە لە‬ ‫ژیانیدا هەڵــەی نەكردووە و گوتی‬ ‫هەركەسێكیش بیەوێ بمكوژێت‪،‬‬ ‫با بمكوژێت”‪.‬‬ ‫ئەوەشی ئاشــكرا كرد كە سنوور‬ ‫پێش شووكردنی‪ ،‬تەنیا خەمێكی‬ ‫هەبوو كە باوك و كەســوكارەكەی‬ ‫بوون‪ ،‬بــەاڵم دوای شــووكردن‪،‬‬ ‫خەمی مێردەكەشــی هاتە ســەر‬ ‫و ژیانی قورســتر بــوو و دەڵێت‪،‬‬ ‫“مێردەكەشی لەگەڵیدا باش نەبوو‪،‬‬ ‫بەتایبــەت دوای ماوەیەك كە زانی‬ ‫ئەو كچە بێكەســە‪ ،‬بە ئارەزووی‬ ‫خۆی مامەڵەی دەكرد و بەردەوام‬ ‫كێشەیان هەبوو‪ ،‬ســنووریش بۆ‬ ‫ئاشتبوونەوەی لەگەڵ مێردەكەی‬ ‫و تێكنەچوونــەوەی ژیانــی و‬ ‫نەگەڕانــەوەی بــۆ ســەنتەری‬ ‫داڵدەدان‪ ،‬هەموو كارێكی دەكرد و‬ ‫هەرچی بە ساڵوێك بگەیشتایە بە‬ ‫مێردەكەی‪ ،‬ئەو هانای بۆ دەبرد”‪.‬‬ ‫هەروەهــا گوتــی‪“ ،‬دوای‬ ‫شووكردنیشی من هەر دەمبینی‪،‬‬ ‫بەردەوام دەیگوت كە مێردەكەی‬ ‫رێزی ناگرێت و قسەی ناخۆشی پێ‬ ‫دەڵێت”‪ .‬ئەوەشــی روون كردەوە‪،‬‬ ‫ســنوور لەســەر ئەوە كــوژرا كە‬

‫دەیویست ژیانێكی ئارەزوومەندانە‬ ‫بــژی و باوك و كەسوكارەكەشــی‬ ‫ئەوەیــان بــە داوێنپیســی و‬ ‫ئابڕووچوون لە قەڵەم دەدا‪.‬‬ ‫سنوور كوژرا و تا ئێستە مێردەكەی‬ ‫و هاوڕێیەكی مێردەكەی گیراون‪،‬‬ ‫بەاڵم تــا ئێســتە بكوژەكەی كە‬ ‫باوكیەتی‪،‬نەگیراوە‪.‬‬ ‫الی خۆشــیەوە‪ ،‬روونــاك فەرەج‬ ‫ئەندامی ئەنجوومەنی بااڵی خانمان‬ ‫كە دۆســیەی ســنووری الیە‪ ،‬بە‬ ‫“وشە”ی راگەیاند‪ ،‬كوشتنی سنوور‬ ‫لە ســلێمانی و بــە رۆژی رووناك‪،‬‬ ‫دەزگە و دامەزراوەكانی ئەو شــارە‬ ‫دەخاتە ژێر پرسیارەوە‪.‬‬ ‫ئەو گوتی‪“ ،‬ســنوور لــە پاركێك‬ ‫كوژرا كە ‪ 100‬مەترێك لە ئاسایشی‬ ‫گشتییەوە دوورە‪ ،‬ناوەڕاستی بازاڕ‬ ‫و قەرەباڵغییە‪ ،‬بــەاڵم نەك نەتوانرا‬ ‫رێگریــی لــێ بكرێــت‪ ،‬بەڵكو تا‬ ‫ئێستە بكوژەكەیشــی نەگیراوە”‪.‬‬ ‫ئەو پێــی وابوو ئەو كــردارە نەك‬ ‫تەنیا توندوتیژییە بۆ ســەر ژنان‪،‬‬ ‫بەڵكو توندوتیژیشە بۆ سەر دەزگە‬ ‫تەناهییەكانی سلێمانی و پێویستە‬ ‫دوای ئەو رووداوە‪ ،‬وشیار ببنەوە‪.‬‬ ‫لەبارەی سنووریش فەرەج گوتی‪،‬‬ ‫“ئێمــە دەمانزانــی هەڕەشــەی‬ ‫لەسەرە‪ ،‬بەاڵم سنوور هەر سوور بوو‬ ‫لەسەر ئەوەی لە شەڵتەر دەربچێت‬ ‫و بەرەنــگار ببێتــەوە‪ ،‬ئەوەبــوو‬ ‫گەیشت بەو رۆژە”‪.‬‬

‫لەگەڵ زووداخستنی دووكانەكانی مەی فرۆشتندا نین‬ ‫وشە‪ /‬گوڵستان وەلییە‬ ‫فرۆشتنی مەی لە زۆربەی شوێنەكانی هەولێری پایتەخت بەتایبەت‬ ‫نــاو بازاڕەكــەی‪ ،‬چاودێریی توندی لەســەرە‪.‬‬ ‫هەندێ لە دووكانەكانی مەی فرۆشــتن لە‬ ‫سەعات هەشتی شەوەوە دادەخرێن‪ .‬پۆلیس‪،‬‬ ‫هۆی دەركردنی ئەو بڕیارەی بۆ پێشێلكردنی‬ ‫یاسا لەالیەن دووكانداران و هەندێ لە گەنجان‬ ‫دەگەڕێنێتەوە‪.‬‬

‫ئاشكرایان كردووە كە ساڵی رابردوو‬ ‫بە بــەراورد لەگەڵ ســاڵی ‪،2013‬‬ ‫هاتنی گەشــتیاران بــۆ هەرێمی‬ ‫كوردستان بە رێژەی ‪ % 60‬كەمی‬ ‫كردبوو‪.‬‬ ‫نادر رۆســتی گوتەبێژی دەستەی‬ ‫هەرێمــی‬ ‫گەشــتوگوزاری‬ ‫كوردســتان‪ ،‬بۆچوونێكی جیاواز‬ ‫لە بۆچوونی جێگــری پارێزگاری‬

‫تاهیر عەبدواڵ‪:‬‬

‫“ئێمە ئەو رێنماییانەمان دەرنەكردووە‪ ،‬بەڵكو لەسەر داوای یەكەی‬ ‫كارگێڕیی عەنكاوە و پۆلیس و ئاسایشــی هەولێر رێنماییەكان‬ ‫دەرچوونە و جێبەجێ دەكرێن”‪.‬‬

‫ئەمەل جەالل‪:‬‬

‫الیەنــە پێوەندیدارەكانــی لێ‬ ‫ئــاگادار دەكەنەوە‪ .‬روونیشــی‬ ‫كــردەوە‪“ ،‬ئەوەندەی ئاگادار بم‪،‬‬ ‫رێكخــراوەكان و ئەنجوومەنــی‬ ‫بــااڵی خانمان جدیــن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫حكوومەتــی هەرێم تا ئێســتە‬ ‫پرســی توندوتیژی دژ بە ژنی بە‬ ‫مەسەلەیەكی جدی وەرنەگرتووە‬ ‫و نەیخســتووەتە بــواری كاری‬

‫لە پایتەخت مەی دەست ناكەوێ‬ ‫جێگری پارێزگاری هەولێر و بەڕێوەبەری پۆلیسی هەولێر‪:‬‬

‫تاهیر عەبدواڵ جێگری پارێزگاری‬ ‫هەولێــر‪ ،‬دووپاتــی دەكاتەوە كە‬ ‫لەگەڵ دیاریكردنی ســەعاتێكی‬ ‫دیاریكراوبۆداخستنیدووكانەكانی‬ ‫مەی فرۆشتندا نین و نایانەوێ ئەو‬ ‫ئازادییە لە خەڵك بسێنرێت‪.‬‬ ‫جێگــری پارێــزگاری هەولێــر‬ ‫بە “وشــە” دەڵــێ‪“ ،‬ئێمــە ئەو‬ ‫رێنماییانەمان دەرنەكردووە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫لەســەر داوای یەكەی كارگێڕیی‬ ‫عەنــكاوە و پۆلیس و ئاسایشــی‬ ‫هەولێر رێنماییەكان دەرچوونە و‬ ‫جێبەجێ دەكرێن”‪.‬‬ ‫بەپێی ئەو رێنماییانە‪ ،‬لە شــاری‬ ‫هەولێر هەموو دووكانەكانی مەی‬ ‫فرۆشتن دەبێ لە سەعات هەشتی‬

‫شــەو دابخرێــن‪ ،‬ئــەو رێنماییە‬ ‫یانەكانی شەوانە ناگرێتەوە‪.‬‬ ‫تاهیر عەبدواڵ لەگــەڵ ئاماژەدان‬ ‫بە رێژەی گەشــتیاری لە ســاڵی‬ ‫رابــردوودا و ئەمســاڵدا‪ ،‬دووپاتی‬ ‫دەكاتــەوە كە هیــچ بیانوویەك بۆ‬ ‫فرۆشــتنی مەی بەو شــێوەیە و‬ ‫رێنماییەكانییــەوە نییــە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫دەبێ الیەنی پێوەندیدار چاودێری‬ ‫بخاتە ســەر ئەو خاڵەی كە مەی‬ ‫بە گەنجانی خوار تەمەن ‪ 18‬ساڵ‬ ‫نەفرۆشرێت‪.‬‬ ‫بەرپرســانی پارێزگــەی هەولێر‬ ‫چاوەڕوانی ئەوەیان هەیە كە رێژەی‬ ‫گەشــتیاران لە نیــوەی دووەمی‬ ‫ئەمســاڵدا‪ ،‬بەرز ببێتــەوە‪ .‬ئەوان‬

‫هەولێر هەیە‪.‬‬ ‫ئــەو‪ ،‬پێــی وایە كە داخســتنی‬ ‫دووكانەكانــی مەی فرۆشــتن لە‬ ‫ســەعات هەشتی شــەودا‪ ،‬هیچ‬ ‫كاریگەرییەكی لە ئاســتی رێژەی‬ ‫گەشتیاران نابێت‪ ،‬چونكە دەتوانن‬ ‫بچنە یانەكانی شەوان‪.‬‬ ‫رۆستی هۆی دەرچوونی رێنمایی و‬ ‫بڕیارەكان بۆ ئەوە دەگەڕێنێتەوە كە‬ ‫“شاری هەولێر لە رووی كولتووری‬ ‫و ئاینییەوە ئەوەی دەوێت”‪.‬‬ ‫ئەو رێنماییانە كێشەی بۆ بەشێك‬ ‫لە دانیشــتووانی هەولێر دروست‬ ‫كردووە كە مەی دەخۆنەوە‪.‬‬ ‫ئەســكەندەر زرار شاعیر و نووسەر‬ ‫كە دانیشتووی شــاری هەولێرە‪،‬‬

‫بەو هۆیەوە كە رۆژانە ســەرقاڵی‬ ‫راپەڕاندنی كارەكانیەتی و ئێواران‬ ‫بە كڕینی مەی راناگات‪ ،‬ناچارە لە‬ ‫یانەكان مەی بــە نرخێكی گرانتر‬ ‫بكڕێت‪.‬‬ ‫لەســەر شــەقامی شــۆڕش كە‬ ‫چەندین دووكانی مەی فرۆشتنی‬ ‫لێیە‪ ،‬ئێواران بــە دەیان ئۆتۆمبێل‬ ‫و كڕیار لە بەردەم ئــەو دووكانانە‬ ‫دەوستن و مەی دەكڕن‪.‬‬ ‫خاوەنی یــەك لــەو دووكانانە كە‬ ‫پیاوێكی عەرەبە‪ ،‬گلەیی لەالیەنی‬ ‫پێوەندیــدار هەیــە و دووپاتــی‬ ‫دەكاتەوە كە بڕیار و رێنماییەكانیان‬

‫بە شێوەیەكی دادپەوەرانە بەسەر‬ ‫هەموو دووكانەكانی مەی فرۆشتن‬ ‫جێبەجێناكرێن‪.‬‬ ‫ئەو كە لەســەر خواســتی خۆی‬ ‫ناوی الی “وشــە” پارێزراوە‪ ،‬دەڵێ‬ ‫“دووكانــی مەی فرۆشــتن هەیە‬ ‫تا ســەعات ‪11‬ی شــەو كراوەیە‪.‬‬ ‫هەندێ رۆژ تەنانەت ‪ 10‬كەسیش‬

‫بۆ كڕینی مەی سەردانمان ناكەن‪.‬‬ ‫ئەو بڕیار و رێنماییانە كێشــەیان‬ ‫بۆ كار و كاســبیی ئێمە دروست‬ ‫كردووە”‪.‬‬ ‫خاوەنی دووكانی مەی فرۆشتنەكە‪،‬‬ ‫دووپاتی دەكاتەوە ئەگەر تەنانەت‬ ‫كەسێك لە رووخساردا منداڵ دیار‬ ‫بێت‪ ،‬داوای ناسنامەی لێ دەكەن‪،‬‬

‫بۆیە هیچ كاتێك مەییان بە گەنجانی‬ ‫خوار تەمەن ‪ 18‬ساڵ نەفرۆشتووە‪.‬‬ ‫عەبدولخالق تەڵعەت بەڕێوەبەری‬ ‫پۆلیسی هەولێر‪ ،‬دەڵێ “فرۆشتنی‬ ‫مەی لە هەولێر‪ ،‬لە دوای سەعات‬ ‫هەشــت قەدەغە كراوە‪ ،‬ئێمە ئەو‬ ‫بڕیارەمان دەركردووە و هۆیەكەیش‬ ‫دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی خەڵكانێك بە‬ ‫سەرخۆشی لەســەر شەقامەكان‬ ‫دەبینران و شــێواندنی تەناهی و‬ ‫گرژی و ئاڵۆزییان لە شاردا دروست‬ ‫دەكرد”‪.‬‬ ‫بەڕێوەبــەری پۆلیســی هەولێر‬ ‫بە “وشــە” دەڵــێ‪“ ،‬ئێمە لەگەڵ‬ ‫زووداخســتنی دووكانەكاندا نین‪،‬‬ ‫بەاڵم باوەڕ بە دووكانداران ناكرێ و‬ ‫ئەوان لەبەر كاسبیی خۆیان‪ ،‬مەی‬ ‫بە كەســانی خوار تەمەنی یاسایی‬ ‫دەفرۆشــن‪ ،‬بۆیە ئێمــە خۆمان‬ ‫دەســتبەكار بووین و قەدەغەمان‬ ‫كرد”‪.‬‬

‫عەبدولخالق تەڵعەت‪:‬‬

‫ئەوان لەبەر كاسبیی خۆیان‪ ،‬مەی بە كەسانی خوار تەمەنی یاسایی‬ ‫دەفرۆشن‪ ،‬بۆیە ئێمە خۆمان دەستبەكار بووین و قەدەغەمان كرد‬

‫خانەقاكانی هەورامان بایەخی گەشتوگوزارییان پێ نەدراوە‬ ‫وشە‪ /‬هەورامان_‬ ‫سەالم هانەدنی‬ ‫گەشــتوگوزاری ئاینــی كە‬ ‫یەكێكە لە جۆرە گرینگەكانی‬ ‫گەشــتوگوزار‪ ،‬دەكــرێ لە‬ ‫كوردســتان بــە گشــتی و‬ ‫هەورامــان بەتایبەتی ئاوڕی‬ ‫جدیی لێ بدرێتەوە بۆ ئەوەی‬ ‫خانەقای ئەو شــێخانە جگە‬ ‫لــە بەخشــینی ئارامییەكی‬ ‫رۆحی بە شــوێنكەوتووانی‪،‬‬ ‫ببێتە خێــر و بەرەكەتێكیش‬ ‫بــۆ بووژاندنــەوەی ئابووریی‬ ‫ناوچەكە‪.‬‬

‫رۆژانــە ژمارەیەكــی زۆر لــە‬ ‫گەشــتیاران روو لــە خانەقاكانی‬ ‫بیــارە‪ ،‬تەوێڵــە و باغەكۆنــی‬ ‫ناوچــەی هەورامــان دەكەن بە‬ ‫مەبەستی زیارەتكردنی مەرقەدی‬ ‫ئەو شــێخانەی لەوێ نێــژراون‪.‬‬ ‫گەشــتیاران و سەرپەرشــتیاری‬ ‫یەكێك لەو خانەقایانە‪ ،‬گلەیی ئەوە‬ ‫دەكەن لەرووی خزمەتگوزارییەوە‬ ‫ئاوڕیان لێ نەدراوەتەوە‪.‬‬ ‫گەشتیاران لە شارەكانی ناوخۆی‬ ‫هەرێمی كوردســتان و دەرەوەی‬ ‫هەرێمیش سەردانی ئەو خانەقایانە‬ ‫دەكەن‪ .‬نوورەدیــن حاجی كە لە‬ ‫رۆژهەاڵتی كوردستانەوە سەردانی‬ ‫خانەقای بیارەی كردووە‪ ،‬بۆ “وشە‬ ‫دەڵێت “من سااڵنە دێمە زیارەتی‬ ‫گۆڕی شــێخانی نەقشــبەندی‪،‬‬ ‫چونكە بەراستی ئەوانە پیاوچاك و‬

‫لە خانەقای بیارە رۆژانە خواردن‬ ‫بە ‪ 150‬كەس دەدرێت‪.‬‬

‫راستگۆ و لە خواترس بوون”‪.‬‬ ‫بەگوتــەی نوورەدیــن حاجــی‬ ‫هەركات دێتە ئــەو خانەقایە‪ ،‬بۆ‬ ‫چەند رۆژێــك دەمێنێتــەوە كە‬ ‫خواردن و شــوێنی خەوتن دابین‬ ‫كراوە‪ .‬ئەو رەخنەی لە حكوومەتی‬ ‫هەرێمــی كوردســتان گرت كە‬ ‫نەیتوانیــوە شــوێنی حەوانەوەی‬ ‫گەشتیاران بەرفراوان بكات‪.‬‬ ‫هاوكات ئیبراهیم حەمەئەمین كە‬ ‫لە سلێمانییەوە بۆ هەمان مەبەست‬ ‫هاتووەتە ئەو شــوێنە گوتی‪ ،‬ئەو‬ ‫شــێخانە هەر داواكارییەكیان لە‬ ‫خــوا كردبێت‪ ،‬جێبەجــێ بووە‪،‬‬ ‫بۆیــە هاتوونەتە ئــەو مەرقەدە بۆ‬

‫ئــەوەی نیازی دڵیــان لە رێگەی‬ ‫ئەو شــێخانەوە بەخــوا بگەیەنن‪.‬‬ ‫ئەو رەخنەی لە وەزارەتی ئەوقاف‬ ‫و كاروباری ئاینیــی حكوومەتی‬ ‫هەرێمی كوردستان گرت لەوەی‬ ‫هیچ خزمەتێكی بە خانەقای بیارە‬ ‫و خانەقاكانی هەورامان نەكردووە‪.‬‬ ‫خانەقــای بیــارە بــەراورد بــە‬ ‫خانەقاكانی تــر‪ ،‬خەڵكێكی زیاتر‬ ‫سەردانی دەكەن‪ .‬فاخر شەقاڵوەیی‬ ‫سەرپەرشــتیاری خانەقای بیارە‪،‬‬ ‫هۆكارەكــە بۆ پێشكەشــكردنی‬ ‫خزمەتگوزاریــی زیاتــر بــە‬ ‫خانەقاكەیاندەگەڕێنێتەوە‪.‬‬ ‫مێژووی خانەقای بیــارە بۆ ‪129‬‬

‫ســاڵ لەمــەو بــەر دەگەڕێتەوە‬ ‫كە لەسەر دەســتی شێخ عومەر‬ ‫زیائەدین بنیات نراوە‪ .‬ئەو خانەقایە‬ ‫جگەلەوەی كــە زیارەتــی تێدا‬ ‫دەكرێت‪ ،‬لە هەمان كاتدا ســااڵنە‬ ‫كۆمەڵێك قوتابی خوێندنی ئاینیی‬ ‫تێــدا تــەواو دەكــەن و مۆڵەتی‬ ‫مەالیەتی وەردەگرن‪.‬‬ ‫بەگوێرەی ئــەو ئامــارەی فاخر‬

‫شــەقاڵوەیی بۆ “وشــە” خستیە‬ ‫روو‪ ،‬لە ســاڵی ‪1993‬وە تا ئێستە‪،‬‬ ‫‪ 90‬مۆڵەتی مەالیەتــی دراوە بەو‬ ‫قوتابییانــەی كە لــەو خانەقایە‬ ‫خوێندنی ئاینییان تەواو كردووە و‬ ‫ئێستەیش ‪ 55‬قوتابی لەوێ فەقێن‪.‬‬ ‫ئــەو گەشــتیارانەی كــە روو لە‬ ‫ناوچەكــە دەكــەن‪ ،‬دوو جۆرن‪،‬‬ ‫بەشێكیان بەمەبەستی سەیران و‬

‫گەڕانە و بەشەكەی تر بەمەبەستی‬ ‫زیارەتكردنە‪ .‬خەرجیی خانەقاكە‬ ‫لەســەر بنەماڵــەی شــێخان و‬ ‫خەڵكــی خێرخــوازە و هەروەك‬ ‫سەرپەرشــتیاری خانەقای بیارە‬ ‫ئاماژەی پێ كــرد‪ ،‬رۆژانە خواردن‬ ‫بــە ‪ 150‬كەس دەدرێــت‪ .‬گۆڕی‬ ‫هەریەك لە شێخ عومەر زیائەدین‪،‬‬ ‫شێخ نەجمەدین و شێخ عەالئەدین‬ ‫لەو شوێنە هەڵكەوتووە‪.‬‬ ‫یەكێك لە نەوەكانی نەقشــبەندی‬ ‫پێی وایە زۆر كەس زیارەتكردنی‬ ‫ئەو شــێخانە بە بیدعە دەزانێت‪.‬‬ ‫مەریــوان نەقشــبەندی دەڵێت‬ ‫سەلەفییەكان دژی زیارەتكردنی‬ ‫مەرقــەدی شــێخەكانن و كاتی‬ ‫خۆیشی گرووپی ئەنسارولئیسالم‬ ‫لە ناوچەكە دژی بــوون‪ ،‬بەاڵم وا‬ ‫باشە واز لە خەڵك بهێنرێت و ئازاد‬ ‫بكرێــن‪ ،‬چۆنیان حــەز لێیە بەو‬ ‫شێوەیە دینداری بكەن‪.‬‬ ‫ئەو دەڵێت ئەوانــەی كە باوەڕیان‬ ‫بــە زیارەتكردنەكــە هەیــە‪،‬‬ ‫هەستێكی تایبەتییان ال دروست‬ ‫دەبێــت‪ ،‬چونكــە گفتوگۆیەكی‬ ‫رۆحــی دەكات و لــە خــوای‬ ‫گــەورە دەپاڕێتەوە‪ .‬دەســتەی‬ ‫گشتی گەشــتوگوزاریی هەرێمی‬

‫نادر رۆستی گوتەبێژی دەستەی گشتیی گەشتوگوزار‪:‬‬

‫وەبەرهێنەر ئامادە نییە لەو شوێنانە هوتێل و میوانخانە دروست‬ ‫بكات‪ ،‬چونكە خۆراك و شوێنی نوستن بە خۆڕایی بۆ گەشتیاران‬ ‫دابین كراوە‪.‬‬

‫كوردستان بە گرنگییەوە دەڕوانێتە‬ ‫شــوێنە ئاینییەكان‪ .‬نادر رۆستی‬ ‫گوتەبێژی دەســتەكە بۆ “وشە”‬ ‫گوتی‪ ،‬یەكێك لــە هەنگاوەكانیان‬ ‫گرنگیدانە بەو شــوێنانە‪ ،‬چونكە‬ ‫گەشــتیاری ئاینــی یەكێــك لە‬ ‫جۆرەكانی گەشتوگوزارە‪ .‬ئەو دەڵێ‬ ‫چەندین پڕۆژەیان بۆ ئەو شوێنانە‬ ‫ئەنجــام داوە‪ ،‬وەك نۆژەنكردنەوە‪،‬‬ ‫قیرتاوكردنــی رێگــەكان و ناوی‬ ‫شوێنەئاینییەكانیشیانخستووەتە‬ ‫سەر رێبەری گەشتیاریی هەرێمی‬ ‫كوردســتان كە بە سێ زمان باڵو‬ ‫كراوەتەوە‪ .‬هاوكات قەرزیان داوە بۆ‬ ‫ئەوەی خەڵك رێستۆرانت و هوتێل‬ ‫لەو شوێنانە بكەنەوە‪.‬‬ ‫ئەو باســی لەوە كرد كە هەندێك‬ ‫وەبەرهێنەر ئامادە نین لەو شوێنانە‬ ‫هوتێل و میوانخانە دروست بكەن‪،‬‬ ‫چونكە نەریتە كۆمەاڵیەتییەكان‬ ‫لەو شوێنە ئاینییانە بە شێوەیەكە‬ ‫خۆراك و شوێنی نوستن بە خۆڕایی‬ ‫بۆ گەشتیارەكە دابین دەكات‪.‬‬ ‫ناوچــەی هەورامــان دەكەوێتە‬ ‫پارێزگــەی هەڵەبجــە كە جگە‬ ‫لــەوەی كۆمەڵێــك خانەقــای‬ ‫شــێخەكانی لێ هەڵكەوتووە‪ ،‬لە‬ ‫هەمان كاتدا ناوچەیەكی سنوورییە‬ ‫بۆ كاری بازرگانــی و ناوچەیەكی‬ ‫دەوڵەمەندیشــە بە بەرهەمەكانی‬ ‫گوێــز و هەنــار و بەرهەمــە‬ ‫دەســتییەكانەوە كــە دەكرێ لە‬ ‫هەمــوو رووەكانەوە ئــاوڕێ لێ‬ ‫بدرێتەوە‪.‬‬

‫ژمارە (‪ ، )112‬چوارشەم‪2015/ 10/ 7 ،‬‬

‫رەخنە لە ئەنجوومەنی بااڵی خانمان و رێكخراوەكانی ژنان دەگیرێت‬ ‫سەمیرە محەمەد چاالكوانی بواری مافەكانی ژن‪:‬‬

‫ئیبراهیم حەمەئەمین‪ :‬ئەو شێخانە هەر داواكارییەكیان لە خوا كردبێت‪ ،‬جێبەجێ بووە‪ ،‬بۆیە هاتوونەتە ئەو مەرقەدە بۆ ئەوەی نیازی دڵیان لە رێگەی‬ ‫ئەو شێخانەوە بەخوا بگەیەنن‪ .‬ئەو رەخنەی لە وەزارەتی ئەوقاف و كاروباری ئاینیی حكوومەتی هەرێمی كوردستان گرت لەوەی هیچ خزمەتێكی بە‬ ‫خانەقای بیارە و خانەقاكانی هەورامان نەكردووە‪.‬‬

‫‪9‬‬

‫هەفتەنامەیەكی سیاسیی گشتییە‬

‫‪8‬‬

‫كۆمەاڵیەتی‬

‫بژێویان لە نێو قوڕگی ماردایە‬

‫رەنگاڵە‬

‫هەفتەنامەیەكی سیاسیی گشتییە‬

‫خەڵكی چەند هۆزێكی ئەفریقیا‪ ،‬ســەرەتا دەستی كەسێك بە پێستی ئاسكەكێوی دادەپۆشن و دواتر كەسەكە بە سك دەچێتە ناو كونی ماری “پیتۆن”‪ .‬دواتر ئەو كەسە‪ ،‬گژ و‬ ‫گیایەكی كەم ئاگر تێ بەردەدا و لە ماری پیتۆن نزیك دەبێتەوە كە لەسەر هێلكەكانێتی‪ .‬گەرما و رووناكییەكە تا رادەیەك مارەكە گێژ دەكات و دواتر هێرش بۆ كەسەكە دەبات‬ ‫و دەیەوێ دەســتی راوچییەكە قوت بدات‪ .‬راوچییەكە بە بێ ترس‪ ،‬رێگە دەدات مارەكە ئەو دەســتەی بە پێستی ئاســك داپۆشراوە‪ ،‬بە تەواوی بخاتە ناو دەمییەوە و دواتر بە‬ ‫دەستەكەی تر‪ ،‬قوڕگی مارەكە دەگرێ‪ .‬مارەكە‪ ،‬وەك ماسییەك كەوتووەتە ناو تۆڕی راوچی و كلكی بۆ هەر الیەك دەسووڕێنێ‪ .‬دواتر راوچییەكە لەالیەن چەند كەسێكی ترەوە‬ ‫لە نێو كونی مارەكە دەهێندرێتە دەرەوە‪ .‬مارەكە‪ ،‬خواردنی چەند رۆژێكی ئەو راوچییانە دابین دەكات‪.‬‬

‫ژمارە (‪ ، )112‬چوارشەم‪2015/ 10/ 7 ،‬‬

‫دوای باڵوبوونــەوەی وێنەی پۆلیســێكی دانیماركی كە لەگەڵ‬ ‫منداڵێكی پەناخوازی سووری یاری دەكات‪ ،‬لە زۆربەی واڵتانەوە‬ ‫پێشنیازی زەماوەند بەو پۆلیسە كراوە‪.‬‬ ‫چیرۆكەكــە بەو شــێوەیە بووە كــە ئەو پۆلیســە لە رێگەی‬ ‫سەرەكیی نێوان ئەڵمانیا و دانیمارك‪ ،‬تووشی پاسێك دەبێ كە‬ ‫پەناخوازی ســووریی تێدایە و دەیانەوێ بەشێوەی نایاسایی “تامــا” ئــەو پیشــلەیەكی بۆ ماوەی ‪ 8‬ســاڵ‬ ‫بچنە نێو خاكی دانیماركەوە‪.‬‬ ‫بەڕێوەبەری وێستگەیەكی شەمەندەفەر بوو‪ ،‬مرد‬ ‫پۆلیســە دانیماركییەوە بۆ رێگەی خســتە بــەردەم ئەو و رێوڕەسمی بەخاك سپاردنیشی بەڕێوە چوو‪.‬‬ ‫پەنابەرانەی دەیانویســت لە رێگــەی دانیماركەوە بچنە ئــەو كاتێك كە مرد‪ ،‬تەمەنی ‪ 16‬ســاڵ بوو‪“ .‬تاما”‪،‬‬ ‫واڵتی ســوید‪“ ،‬بەهۆی داخرانی رێگە سەرەكییەكە‪ ،‬یان دوای ئەوەی بوو بە بەڕێوەبەری وێستگەیەكی هێڵی‬ ‫داوای پەنابەرێتــی لە دانیمارك بكەن و یانیش بۆ ئەڵمانیا شەمەندەفەر‪ ،‬بوو بە كەسایەتییەكی ناسراوی ژاپۆن‪.‬‬ ‫بگەڕێنەوە”‪.‬‬ ‫ئەو پشیلەیە هەشت ساڵ لەمەوبەر‪ ،‬بوو بە بەڕێوەبەری‬ ‫لەو نێوەدا كچێكی بچووكی پەناخوازی خەڵكی سووریا‪ ،‬هێڵی شــەمەندەفەری واكایاما‪ .‬ئەو كات ئەو هێڵە‪ ،‬لە‬ ‫دەچێتە الی پۆلیســەكە و داوای لــێ دەكات یاریی لێواری مایەپووچیی دابوو و كارمەندی تەواویشی نەبوو‪.‬‬ ‫لەگەڵدا بكات‪ ،‬ئەویش قبووڵــی دەكات‪ .‬وێنەی ئەو بوونی ئەو پشــیلەیە كە بە كاڵو و نیشانی تایبەتەوە لە‬ ‫پۆلیســە بۆ یەكەمین جار لــە رۆژنامەی “بی تی”ی‬ ‫دانیماركدا باڵو بووەوە‪.‬‬ ‫باڵوبوونەوەی ئەو وێنەیە لە تۆڕە كۆمەاڵیەتییەكاندا‪،‬‬ ‫كۆمەڵێــك كاردانەوەی جیهانی لــێ كەوتەوە‪ .‬بە‬ ‫هەزاران كچ لە سەرانســەری جیهان‪ ،‬لە رێگەی‬ ‫ناردنــی نامــەوە بــۆ رۆژنامــە دانیماركییەكە‪،‬‬ ‫پێشــنیازی زەماوەندیان بەو پۆلیسەكە داوە و‬ ‫هەڵسوكەوتەكەیان لەگەڵ منداڵە سوورییەكەدا‬ ‫زۆر بەالوە پەسند بووە‪.‬‬ ‫تا ئێستە ناوی ئەو پۆلیسە دانیماركییە‪ ،‬ئاشكرا‬ ‫نەبووە‪.‬‬

‫ئەو پشیلەیە هێڵێكی شەمەندەفەری لە مایەپووچیی پاراست‬ ‫وێستگەكەدا پیاسەی دەكرد‪ ،‬نە تەنیا خەڵكی ژاپۆن‪ ،‬بەڵكو‬ ‫بوو بە هۆی راكێشــانی گەشتیاری زۆر‪ .‬بە هۆی بوونی ئەو‬ ‫پشیلەیەوە‪ ،‬ســاڵی ‪ 2014‬نزیكەی دوو ملیۆن و ‪ 270‬هەزار‬ ‫گەشتیار روویان لەو هێڵە و وێستگەیە كرد‪.‬‬ ‫لە رێوڕەسمی ناشــتنی “تاما”دا‪ ،‬رێز لە كارەكانی لە پێناو‬ ‫سەركەوتنی هێڵی شەمەندەفەرەكەدا گیرا و مۆزەیەكیش‬ ‫هەر لەو وێستگەیەدا‪ ،‬بە ناوی ئەو كرایەوە‪.‬‬ ‫ئێستە پشــیلەیەكی تر وەك جێگرەوەی “تاما”‪ ،‬سەرقاڵی‬ ‫تێپەڕاندنی خولی راهێنان و پێگەیاندنە بۆ ئەوەی ببێت بە‬ ‫بەڕێوەبەری وێستگەكە‪.‬‬

‫ئێستەیش هەر یەكەمە‬

‫دافنێ ســێلف‪ ،‬تەمــەن ‪86‬‬ ‫ســااڵن‪ ،‬یەك لە بە تەمەنترین‬ ‫خانمــە نمایشــكارەكانی‬ ‫جلوبەرگــی جیهانە‪ .‬ئەو‪ ،‬هیچ‬ ‫كاتێك شەرم لە ئاشكراكردنی‬

‫تەمەنی خۆی ناكات‪ ،‬چوار نەوەی‬ ‫هەیە و تا ئێســتە نەچووەتە ژێر‬ ‫مووسی هیچ نەشتەرگەرییەك‪ .‬بۆ‬ ‫نموونە‪ ،‬رەنگی قژی سروشتییە‬ ‫و تەندروستییەكەی لە وەرزشی‬

‫یوگا‪ ،‬ژیان لە نێو باغ و سروشت‬ ‫و خواردنی تەندروست دەزانێ‪.‬‬ ‫دیزاینەرانی مۆدێلی جلوبەرگ‬ ‫و ئەوانــەی كاریــان لەگەڵ‬ ‫“دافنــێ ســێلف” كــردووە‪،‬‬ ‫دووپاتــی دەكەنــەوە كــە‬ ‫ئــەو خاتوونــە زۆر زیــت و‬ ‫سەرنجڕاكێشە‪.‬‬ ‫“دافنێ ســێلف”‪ ،‬پێــی وایە‬ ‫بە هــۆی چــاوی گــەورە و‬ ‫سەرنجڕاكێشــی‪ ،‬قژی جوان‬ ‫و بااڵی ‪ 170‬ســەنتیمەتریی‪،‬‬ ‫ناوبانگــی دەكــردووە‪ .‬ئــەو‪،‬‬ ‫دووپاتی دەكاتەوە كە دەیەی‬ ‫‪ ،50‬باشــترین ســەردەمی‬ ‫دەرهێنانــی پــارە لــە كاری‬ ‫نمایشكاری و مۆد بووە‪.‬‬ ‫ئێســتە بۆ جارێكی تر “دافنێ‬ ‫ســێلف” هاتووەتــەوە نــاو‬ ‫جیهانــی مــۆد و توانایــی و‬ ‫سە ر نجڕ ا كێشــییە كە ی ‪،‬‬ ‫شارەزایانی بواری نمایشكاری‬ ‫و مۆدەی تووشی سەرسوڕمان‬ ‫كردووە‪.‬‬

‫پیاوێكــی تەمەن ‪ 78‬ســاڵ‬ ‫كــە نزیكــەی ‪ 62‬ســاڵە‬ ‫نینۆكی نەكــردووە‪ ،‬دەیەوێ‬ ‫نینۆكەكانــی پێشــكەش بە‬ ‫مۆزەخانەیەك بكات‪.‬‬ ‫“شــریدهار چیالل”‪ ،‬خەڵكی‬ ‫هینــدە و بەهــۆی نینۆكــە‬ ‫درێژەكانییەوە‪ ،‬نــاوی لە نێو‬ ‫كتێبی پێوانەیی گینسدا تۆمار‬ ‫كــراوە‪ .‬ئەو پیــاوە لە تەمەنی‬ ‫‪ 16‬ساڵییەوە نینۆكی دەستی‬ ‫چەپی نەكردووە و ئێستەیش‬ ‫درێژیــی نینۆكەكانی لە دوو‬ ‫مەتــر تێپەڕیوە‪“ .‬شــریدهار‬ ‫چیــال”‪ ،‬ســەرەڕای ئەوەی‬ ‫توانی نــاوی لە نێــو كتێبی‬ ‫گینســدا تۆمار بــكات‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بــە درێژایی چەندیــن دەیە‬ ‫و بەهــۆی نینۆكەكانییــەوە‪،‬‬ ‫كۆمەڵێــك هەلــی كاری لــە‬ ‫دەست داوە‪.‬‬ ‫ئەو چیرۆكی نینۆكەكانی بەو‬ ‫شــێوەیە بۆ رۆژنامەی “دەیلی‬ ‫مەیل” دەگێڕێتــەوە‪“ ،‬كاتێك‬ ‫قوتابی بووم‪ ،‬مامۆســتاكەمان‬ ‫بــەو هۆیــەی قوتابییــەك‬ ‫نینۆكەكەی ئەوی شكاندبوو‪،‬‬ ‫هەموو قوتابییانــی پۆلەكەی‬ ‫سزا دا”‪.‬‬ ‫قوتابییــەكان‬ ‫كاتێــك‬ ‫دەنگیــان بــەرز دەكەنەوە و‬ ‫لە مامۆســتاكەیان دەپرســن‬ ‫كە بۆچــی بەهۆی شــكانی‬ ‫نینۆكێكــەوە دەبــێ هەموو‬ ‫قوتابییان ســزا بدرێن‪ ،‬ئەو لە‬

‫وەاڵمــدا گوتوویەتــی‪“ ،‬ئێوە‬ ‫هیچ كاتێــك نازانن كاری ئەو‬ ‫قوتابییە چەند خــراپ بووە‪،‬‬ ‫چونكــە نازانــن پاراســتنی‬ ‫نینۆكێك چەندە ئەستەمە”‪.‬‬ ‫مامۆســتاكە‪،‬‬ ‫بیانــووی‬ ‫“شریدهار چیالل” هان دەدات‬ ‫بــۆ رەتكردنــەوەی قســەی‬ ‫مامۆســتاكە‪ ،‬بڕیــار بدات كە‬ ‫نینۆكی دەستی چەپی نەكات‪.‬‬ ‫ئەو‪ ،‬بۆ ماوەی ‪ 61‬ساڵ لەسەر‬ ‫بڕیارەكەی خۆی بوو‪.‬‬ ‫چیــال”‪،‬‬ ‫“شــریدهار‬ ‫لــەو ماوەیــەدا بەهــۆی‬ ‫نینۆكەكانییــەوە نەیتوانیــوە‬ ‫پیشــەی دڵخــوازی خــۆی‬ ‫بەدەســت بێنێ و بــەردەوام‬ ‫لەالیەن خەڵكەوە سەرزەنشت‬ ‫كراوە‪ ،‬بەاڵم لەگەڵ ئەوەشــدا‬ ‫ئامــادە نەبــووە نینۆكەكانی‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫بنەماڵــەی ئــەو پیــاوە هیچ‬ ‫كاتێــك لەگــەڵ بڕیارەكەی‬ ‫“شریدهار چیالل”دا نەبوون و‬ ‫بەو هۆیەشەوە زۆر بە ئەستەم‬ ‫توانی زەماوەند بكات‪ ،‬چونكە‬ ‫هیچ كچێك ئامادە نەبوو مێرد‬ ‫بەو پیاوە نینۆك درێژە بكات‪.‬‬ ‫“شــریدهار چیــال”‪ ،‬دوای‬ ‫ئــەوەی نــاوی وەك خاوەنی‬ ‫درێژتریــن نینۆك چــووە نێو‬ ‫كتێبی پێوانەیی گینســەوە‪،‬‬ ‫رای گەیانــد كــە دەیــەوێ‬ ‫نینۆكەكانــی پێشــكەش بە‬ ‫مۆزەخانە بكات‪.‬‬

‫خۆشەویستیی دایك كاری سەرسوڕهێنەر دەكات‬ ‫پیاوێكــی تەمەنــی ‪ 48‬ســاڵیی چینــی‬ ‫كە هــەردوو دەســتی نییــە‪ ،‬توانایەكی‬ ‫سەرسوڕهێنەری لە كاركردن بە قاچ هەیە‬ ‫و دەتوانێ بــە تەنیا چاودێریی دایكی پیر و‬ ‫نەخۆشەكەی بكات‪.‬‬ ‫“چین شین یین” كە دانیشتووی “چونگ‬ ‫كینگ”ی چینە‪ ،‬لە تەمەنی ‪ 7‬ساڵییەوە بە‬ ‫هۆی كارەباوە هەردوو دەســتی لە دەست‬ ‫داوە و لەوكاتــەوە فێر بــووە كارەكانی بە‬ ‫قاچی بــكات‪ .‬ئەو بە قاچەكانــی‪ ،‬خواردن‬ ‫ئامــادە دەكات‪ ،‬كاری وەرزێــڕی دەكات و‬ ‫لە هەمووشــیان گرنگتر‪ ،‬چاودێریی دایكە‬ ‫تەمــەن ‪ 91‬ســااڵنەكەی دەكات كە پیر و‬ ‫نەخۆشە‪.‬‬ ‫كاتێك “چین شین یین” تەمەنی ‪ 20‬سااڵن‬ ‫بووە‪ ،‬باوكی مــردووە و لەوكاتەوە زۆربەی‬ ‫كارەكانی ماڵەوە كەوتووە سەرشــانی ئەو و‬ ‫لەو سااڵنەی دواییشدا دایكی بەهۆی پیری‬ ‫و نەخۆشییەوە‪ ،‬بە تەواوی پەكی كەوتووە‪.‬‬

‫ئێســتە دایكی “چین شــین یین” ناتوانێ‬ ‫هیچ كارێك بكات و لەسەر جێگە كەوتووە‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەو بــە هەموو كارەكانــی دەرەوە و‬ ‫ناوەوە ماڵەوە رادەگات و بە وردی ئاگاداری‬ ‫دایكیەتی‪“ .‬چین شــین یین” ئێســتە لە‬ ‫دۆخێكی ئەستەمدایە‪ ،‬بەاڵم نایەوێ داوای‬

‫یارمەتی لە هیچ كەسێك بكات‪ .‬ئەو‪ ،‬هەموو‬ ‫كارەكانی وەرزێــڕی و ئاژەڵداری دەكات و‬ ‫كارەكانی ناو ماڵەوەیش جێبەجێ دەكات‪.‬‬ ‫هەروەها سەرەڕای نەبووی هەردوو دەستی‪،‬‬ ‫كەوچك بــە دەمی دەگرێ و خــواردن بە‬ ‫دایكی نەخۆشی دەدات‪.‬‬

‫وشیار ئەحمەد ئەسوەد‬

‫پێشتر‪ ،‬واتە باس لە سەردەمێك‬ ‫دەكەم كــە هونەرمەندان عومەر‬ ‫رەزا‪ ،‬قــادر ئەحمــەد‪ ،‬عــادل‬ ‫جەعفــەر‪ ،‬جەمــال جــەالل و‬ ‫چەندیــن هونەرمەنــدی تــر‪،‬‬ ‫پاڵەوانــی شاشــەی تەلەڤزیۆن‬ ‫بوون و بــە چەندیــن گۆرانیی‬ ‫رەســەن مێشــكمانیان پــاراو‬ ‫دەكــرد‪ .‬كەچی كاتێك ویســتم‬ ‫شــتێكی كــورت لەبــارەی‬ ‫هونەرمەنــدی گۆرانیبێژ عومەر‬ ‫رەزا بنووســمەوە‪ ،‬وێنەیەكــی‬ ‫جوانی ئەو هونەرمەندەم دەست‬ ‫نەكەوت تا بۆ بابەتەكەم بەكاری‬ ‫بێنــم‪ ،‬نەك هــەر ئــەو‪ ،‬بەڵكو‬ ‫وێنەی جەمال جەاللمان دەست‬ ‫ناكەوێ كە لەبارەیەوە بنووسین‪.‬‬ ‫تۆ واز لە خاتوونە گۆرانیبێژ ژیان‬ ‫ئەحمــەد بێنە كە بــەم دواییە‬ ‫بەناوی بەلقیس دۆســكی خۆی‬ ‫پێمــان ناســاندەوە‪ ،‬ئەگــەر نا‬ ‫ژیان ئەحمەدمــان بەیەكجاری‬ ‫لە بیر كــردووە كــە جوانترین‬

‫گۆرانیبێژی قۆناغی شەســت و‬ ‫حەفتاكان بوو‪ .‬ئەمە لەكاتێكدایە‬ ‫كە عومەر رەزا و جەمال جەالل‬ ‫هەردووكیــان لــە ســلێمانی‬ ‫نیشتەجێن و تا ئێستە لە ژیاندا‬ ‫ماون‪ .‬كاتێــك گلەییم لەو دۆخە‬ ‫دەكرد كە بۆچی رۆژنامەنووسانی‬ ‫ئەو شــارە نایانخەنــە بەرچاو‪،‬‬ ‫ئای كە داوەشینە تا ئێستە یەك‬ ‫دیمانــەی رۆژنامەوانیی عومەر‬ ‫رەزا و یەك دیمانەی تەلەڤزیۆنیی‬ ‫جەمال جەاللمان بینیوە‪ .‬دواتر‬ ‫كاوە جەمــی رۆژنامەنــووس‬ ‫ئەو گلەییــەی رووبەڕووی من‬ ‫كردەوە كە بۆچی تا ئێستە بیرم‬ ‫لــەوە نەكردووەتــەوە كتێبێك‬ ‫لەبــارەی هونەرمەندانــی كۆن‬ ‫بنووسم و بە ئەرشیفی بسپێرم‪،‬‬ ‫ئەمەیــان تەریقكردنەوەی من‬ ‫بوو كە بۆچی ئەوەم نەكردووە و‬ ‫ئەمەشیان داوەشینە‪.‬‬ ‫پێشــتر هەندێــك هونەرمەنــد‬ ‫هەبــوون تەنیا بــە تۆماركردنی‬

‫ئای كە داوەشینە‬

‫یەك گۆرانی‪ ،‬تەواوی جەماوەری‬ ‫كوردستان دەیانناسین‪ ،‬بێگومان‬ ‫ئــەوكات تەنیــا تەلەڤزیۆنــی‬ ‫كەركــووك هەبوو كــە دەهاتە‬ ‫وەشــان‪ ،‬بۆیە لەگەڵ ئەوەشدا‬ ‫هونەرمەنــدەكان وەك ژمــارە‬

‫كــەم بــوون‪ ،‬بۆیــە بەزوویی‬ ‫دەناسرانەوە‪ ،‬بەاڵم گۆرانییەكان‬ ‫دروست رەسەنی كوردی بوون‪.‬‬ ‫لەبیرمە هونەرمەند قادر ئەحمەد‬ ‫لــە زۆربــەی گۆرانییەكانی ئەو‬ ‫قۆناغە‪ ،‬رۆڵی كۆرســی دەبینی‪،‬‬

‫كاتێك گۆرانییەكــی تۆمار كرد‬ ‫بەناوی (فرمێســكی دڵــدار)‪ ،‬لە‬ ‫هەموو كوردســتاندا ناسرایەوە‪،‬‬ ‫عــادل جەعفەریش بــە هەمان‬ ‫شێوە‪ .‬بێگومان ئەو هونەرمەندانە‪،‬‬ ‫بۆ ئێمەی هونەرمەندانی ئێستە‪،‬‬

‫پێشــەنگ بــوون‪ ،‬كەچــی لە‬ ‫ئێستەدا لەبیرمان كردوون‪ ،‬ئای‬ ‫كە داوەشینە‪.‬‬ ‫دیارتریــن گۆرانیبێــژی ئــەو‬ ‫قۆناغەی پێشــتر كە هاوشــانی‬ ‫شەماڵ ســائیب‪ ،‬فوئاد ئەحمەد‪،‬‬ ‫تەحســین تەهــا‪ ،‬رەســووڵ‬ ‫گــەردی و ئەوانی تــر گۆرانیی‬ ‫دەگــوت‪ ،‬عومــەر رەزا بوو كە‬ ‫ئێستە لە ســلێمانی دادەنیشێت‬ ‫و تا ئاستێكی زۆر نەخۆش و پیر‬ ‫بووە‪ ،‬كە ئێمە لەبیرمان كردووە‪،‬‬ ‫وەزارەتی رۆشنبیریش كە كاری‬ ‫ئەوە بەسەریان بكاتەوە‪ ،‬ئەویش‬ ‫لەگەڵ ئێمــە كەوتووەتە دۆخی‬ ‫داوەشین‪ ،‬ئای كە داوەشینە‪.‬‬ ‫گۆرانییەكانــی عومــەر رەزا‬ ‫كــە وەك نموونــە هەندێكیان‬ ‫دەیانكەینە بەر ئامــاژەوە (هاتم‬ ‫هاتم‪ -‬لەیارەوە‪ -‬بــۆ تۆیە دڵ بۆ‬ ‫تۆیــە‪ -‬یاری چــاوكاڵ) و زۆری‬ ‫تر‪ .‬ئەوانە لــەو گۆرانییانە بوون‬ ‫كە پێشتر بەردەوام لەسەر زاری‬ ‫جەماوەردا بوون‪ ،‬ئێســتە لەبیر‬ ‫چوونەتــەوە و ئێمەیــش وەك‬ ‫یادەوەریــش باســیان ناكەین‪.‬‬ ‫لەوەیش زیاتر كە بیستم عومەر‬ ‫رەزا لــە ئێســتەدا نەخۆشــە و‬ ‫پێویســتیی بە هاوكاری هەیە‪،‬‬

‫ژمارە (‪ ، )112‬چوارشەم‪2015/ 10/ 7 ،‬‬

‫خاوەنی درێژترین نینۆكی جیهان‬

‫بە هەزاران پێشنیازی زەماوەندی پێ كرا‬

‫‪11‬‬

‫كوردستان بۆ من‪ ،‬مێژوو و رەسەنایەتی و زۆر شتی گرنگ دەگەیەنێ‪ .‬نازانم چۆن وەاڵمت بدەمەوە‪ ،‬بەاڵم شتێكتان پێ دەڵێم‪،‬‬ ‫هەر كە سواری فڕۆكەكە بووم و بەرەو كوردستان بەڕێ كەوتم‪ ،‬هەستێكی زۆر سەیر و خۆشم هەبوو‪ ،‬ناتوانم وەسفی بكەم‪،‬‬ ‫هەستم كرد بۆ الی باوك و دایكی رەسەنم دەگەڕێمەوە‪ ،‬هەستێكی زۆر خۆش بوو‪.‬‬

‫ئەوسا زانیم ئای كە داوەشینە بۆ‬ ‫ئێمەی نووسەران و حكوومەتی‬ ‫كوردی كە بەسەری ناكەینەوە‪.‬‬ ‫كەم كەس هــەن هێندەی من‬ ‫داكۆكی لــە گەنجــان بكەن و‬ ‫نووســینەكانی پێشــترم ئــەو‬ ‫گەواهییــە دەدەن‪ ،‬بۆ گەنجان‬ ‫هــەر چییــان بــۆ بكرێــت‪،‬‬ ‫شــایانی زیاتــرن‪ ،‬بــەاڵم بــۆ‬ ‫بەسەركردنەوەی نەوەی پێشتر‬ ‫و بەتایبەتــی هونەرمەندان‪ ،‬هی‬ ‫ئەوەیــە بــەردەوام بیریان لێ‬ ‫بكرێتەوە‪ .‬ئەوان ســەرچاوەن بۆ‬ ‫ئێستەی كاری هونەرمەندان كە‬ ‫داوەشــینە لە بیرمان كردوون‪.‬‬ ‫بەالیەنی كەمــەوە‪ ،‬عومەر رەزا‬ ‫و جەمــال جەاللتان لە بیر بێت‬ ‫كە پێشــەنگ بوون بۆ گۆرانیی‬ ‫كوردی‪.‬‬

‫عەلی بەردخان باس لە خۆشەویستیی خۆی و سوعاد حوسنی دەكات‬ ‫عەلی بەردخان‪:‬‬

‫فێستیڤاڵی دهۆك لە ئاستێكی‬ ‫زۆر بەرز و پڕۆفیشناڵدا بوو‬

‫وشە‪ /‬هەولێر – محەمەد میران‬ ‫عەلی بەردخان دەرهێنەری كوردی ناوداری سینەمای میسری‪ ،‬بۆ‬ ‫سەردانێك و بە مەبەستی بەشداریكردن لە فێستیڤاڵی نێودەوڵەتیی‬ ‫ســینەمایی دهۆك‪ ،‬وەك ئەندامێكی لێژنەی دادوەران‪ ،‬جارێكی تر‬ ‫بۆ كوردستان گەڕایەوە‪ .‬ئەو‪ ،‬لە دیمانەیەكی تایبەتی هەفتەنامەی‬ ‫“وشە”دا‪ ،‬باس لە چەند نهێنییەكی ژیانی خۆی دەكات‪ .‬بەردخان‬ ‫لەبارەی فێســتیڤاڵەكەی دهــۆك دەڵێ‪“ ،‬فێســتیڤاڵی دهۆك لە‬ ‫ئاستێكی زۆر بەرز و پڕۆفیشناڵدا بوو”‪.‬‬ ‫ماوەیەكــە بۆ كوردســتان‬ ‫گەڕاویتەوە‪ ،‬بە نیــازی پڕۆژەی‬ ‫تایبەتیت یان تەنیا بۆ سەردانە؟‬ ‫ئــەم جــارە لــە فێســتیڤاڵی‬ ‫سینەمایی دهۆك بەشدار بووم كە‬ ‫بۆ جاری سێیەم ئەم فێستیڤاڵە‬ ‫دەبەســترێ‪ ،‬ئەندامــی لێژنەی‬ ‫دادوەرانی فێستیڤاڵەكە بۆ فیلمە‬ ‫كورت و درێژەكان بووم‪.‬‬ ‫سەرەتای چوونت بۆ ناو دنیای‬ ‫سینەما بۆ كەی دەگەڕێتەوە؟‬ ‫مــن هەر كە لــە دایك بــووم و‬ ‫چــاوم كــردەوە‪ ،‬ماڵەكەمان لە‬ ‫تەنیشت ستۆدیۆی (ئەهرام) بوو‪،‬‬ ‫باوكم لــەوێ كاری دەرهێنەری‬ ‫دەكرد‪ ،‬بۆیــە هەر لە منداڵییەوە‬ ‫لەگەڵ ئەو كەشوهەوایە تێكەڵ‬ ‫بوومە‪ ،‬من لە منداڵی یاریم لەناو‬

‫ســتۆدیۆ دەكرد‪ ،‬دواتر زۆر جار‬ ‫باوكم كارەكانی دەهێنایە ماڵەوە‪،‬‬ ‫منیش لە نزیكەوە ئاشــنایەتیم‬ ‫لەگــەڵ ئامێرەكانی تۆماركردنی‬ ‫فیلمی ســینەمایی پەیدا كرد‪،‬‬ ‫دواتر چوومە پەیمانگەی هونەرە‬ ‫جوانەكان و بەشی سینەمام تەواو‬ ‫كرد‪ ،‬دواتر بــەرەو ئیتاڵیا بەرێ‬

‫كەوتم و خوێندنم بەشێوەیەكی‬ ‫ئەكادیمــی تــەواو كــرد‪ ،‬كە‬ ‫گەڕامەوە‪ ،‬دەرهێنانم بۆ چەندین‬ ‫فیلم كرد‪ ،‬لە ساڵی ‪1970‬دا یەكەم‬ ‫كاری سینەماییم دەست پێ كرد‪.‬‬ ‫فێســتیڤاڵی ســینەمایی‬ ‫نێودەوڵەتیــی دهــۆك چــۆن‬ ‫هەڵدەسەنگێنی؟‬ ‫لــە ئاســتێكی زۆر بــەرز و‬ ‫پڕۆفیشــناڵدا بــوو‪ ،‬لە ئاســتی‬ ‫بەڕێوەبردن و رێكخستن زۆر بەرز‬ ‫رێك خرابوو و فیلمەكان زۆر بوون‬ ‫بۆ بەشــداریكردنەكە و سەخت‬ ‫بوو ئێمە بەشێوەیەكی دادوەرانە‬ ‫بڕیاری لەســەر بدەیــن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫وەك موجامەلە نایڵێم چونكە من‬ ‫كوردم‪ ،‬فیلمەكان لە ئاســتێكی‬

‫لە رووی هونەرییەوە قورســترین‬ ‫كات ئەو كاتانەن كە لە شوێنێكی‬ ‫كەم دەبێ پەیامێكی زۆر بگەیەنی‪،‬‬ ‫ســینەمایش واتا شوێنی فراوانی‬ ‫زۆر و جووڵەی زۆر‬

‫بەرزدا بوون‪ ،‬بــەاڵم وەك ئەوەی‬ ‫سینەمای كوردی سینەمایەكی‬ ‫گەنجە لە تەمەن‪ ،‬بۆیە تا ئێرە زۆر‬ ‫بە پڕۆفیشناڵی چووەتە پێشەوە و‬ ‫لە ئاستێكی بەرزیشدایە‪ .‬هەست‬ ‫دەكەم دەرهێنەر و بەشداربووانی‬ ‫فێســتیڤاڵەكە خواســتێكی‬ ‫هونەریی چوونەپێشەوەیان هەیە‬ ‫و بەردەوام هــەوڵ دەدەن بەرەو‬ ‫لووتكە بڕۆن‪ ،‬هەستم كرد كورد‬ ‫دەیــەوێ بڵێ منیــش دەتوانم‬ ‫سینەما دروست بكەم‪.‬‬ ‫هیچ كات وەك دەرهێنەرێكی‬ ‫كورد‪ ،‬بیرت نەكردووەتەوە كارێك‬ ‫بۆ كوردستان بكەی؟‬ ‫بیرم كردووەتەوە و لە مێژە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫تا ئێستە دەرفەتێك نەڕەخساوە تا‬ ‫كاری بۆ بكەم‪ ،‬بەاڵم بەدڵنیاییەوە‬ ‫هــەركات بارودۆخ باشــتر بوو‪،‬‬ ‫كارێكی لەو شێوەیە دەكەم‪.‬‬ ‫گرانتریــن كارت لــە رووی‬ ‫دەرهێنانەوە كامە فیلم بووە؟‬ ‫بە دڵنیاییەوە هەمــوو كارەكانم‬ ‫گران بووە و پێیانەوە زۆر ماندوو‬ ‫بوومە‪ ،‬بــەاڵم بەتایبەت ئەوانەی‬ ‫جووڵەیان زۆرتر تێــدا بووە یان‬ ‫بابەتێكی مێژوویــی و رووداوێك‬

‫بووە‪ ،‬پێویست بووە بە ئەمانەتەوە‬ ‫كاریان بۆ بكەم‪ ،‬بۆیە قورس بوونە‬ ‫بۆ مــن‪ ،‬لــە رووی هونەرییەوە‬ ‫قورسترین كات ئەو كاتانەن كە‬ ‫لە شوێنێكی كەم دەبێ پەیامێكی‬ ‫زۆر بگەیەنی‪ ،‬ســینەمایش واتا‬ ‫شــوێنی فراوانی زۆر و جووڵەی‬ ‫زۆر‪ ،‬بــەاڵم ئەگــەر توانیــت لە‬ ‫شــوێنی رووبەری كەم جووڵەی‬ ‫بەرفــراوان و پەیامــی تــەواو‬ ‫بگەیەنی‪ ،‬ئەوكات تۆ دەرهێنەری‬ ‫سینەماییت‪.‬‬ ‫دەرهێنانت بــۆ چەند فیلم‬ ‫كردووە؟‬ ‫ فیلمــەكان زۆرن‪ ،‬بــۆ نموونە‬‫(الرغبــة‪ ،‬تروة‪ ،‬الرجــل الثالث‪،‬‬ ‫الراعي والنســاء‪ ،‬الجــوع‪ ،‬أهل‬ ‫القمة‪ ،‬ســيلتي وأشيلك‪ ،‬شفيقة‬ ‫ومتولــي‪ ،‬ناديــة‪ ،‬أرض النفاق‪،‬‬ ‫النصف اآلخــر‪ ،‬العصفور‪ ،‬الحب‬ ‫الــذي كان و زۆری تر‪ .‬هەروەها‬ ‫كاری بەڕێوەبەری دەرهێنانم بۆ‬ ‫سەدان فیلمی تر كردووە‪.‬‬ ‫چیرۆكــی بەیــەك‬ ‫گەیشــتنی تــۆ و خاتوونە‬ ‫هونەرمەند سوعاد حوسنی‬ ‫چۆن بوو؟ چۆن بوو‬ ‫عاشقی بووی؟‬ ‫ســاڵی‬ ‫لــە‬ ‫‪ 1969‬باوكــم‬

‫دەرهێنــەری فیلمێــك بــوو و‬ ‫سوعادیش رۆڵی دەگێڕا‪ ،‬منیش‬ ‫یاریــدەدەری دەرهێنــەر بووم‪،‬‬ ‫فیلمەكە ناوی “نادیە” بوو‪ ،‬چاكم‬ ‫لە بیرە‪ ،‬ئەوە یەكــەم جار بوو و‬ ‫یەكسەر عاشقی بووم‪.‬‬ ‫لــە دوای مردنــی ســوعاد‬ ‫حوسنی‪ ،‬لە سینەمای میسریدا‬ ‫جارێكی تر كەســێكت بینییەوە‬ ‫بەو بچێ؟‬ ‫نەخێر‪ ،‬لە رووی جووڵەیشــەوە‬ ‫نەمبینییەوە‪ ،‬بەاڵم كەسێك هەیە‬ ‫بەناوی “یاسەمین عەبدولعەزیز”‬ ‫كە هەســت دەكەم لــە رووی‬ ‫جووڵەی هونەرییەوە لەو نزیكە‪.‬‬ ‫كەس ناتوانێ شوێنی كەسێكی‬ ‫تر بگرێتەوە‪ ،‬بە تایبەت ســوعاد‬ ‫حوســنی‪ .‬مرۆڤــەكان وەك‬ ‫پەنجەمــۆر وان و هیچیان لەوی‬ ‫تر ناچن‪ ،‬بۆیە هیچ كات دووبارە‬ ‫نابنەوە‪ .‬ئــەو دەیتوانی لە هەموو‬ ‫بــوارەكان رۆڵ بگێڕێ‪،‬‬ ‫بــەاڵم هونەرمەنــدە‬ ‫تازەكان دەتوانن تەنها‬ ‫لە یــەك رووەوە رۆڵ‬ ‫بگێڕن‪.‬‬ ‫یە كە م‬

‫هەفتەنامەیەكی سیاسیی گشتییە‬

‫‪10‬‬

‫هونەر‬

‫خۆشەویســتت كێ بــوو؟ ئەی‬ ‫ئێستە كێیە؟‬ ‫بیرم دێت یەكەم خۆشەویستم‪،‬‬ ‫هاوڕێیەكی مەسیحیم بوو كە لە‬ ‫قوتابخانە لە تەنیشتم دادەنیشت‬ ‫و خۆشم دەویســت‪ ،‬بەاڵم تەنیا‬ ‫لە دڵی خۆمدا بوو و پێم نەگوت‪،‬‬ ‫بەاڵم گرنگترین خۆشەویســتم‬ ‫(جودی)ی كچمە‪ ،‬ئێســتە ئەو‬ ‫خۆشەویستی منە‪.‬‬ ‫كوردســتان بــۆ تــۆ چی‬ ‫دەگەیەنێ؟‬ ‫كوردســتان بــۆ من‪ ،‬مێــژوو و‬ ‫رەســەنایەتی و زۆر شتی گرنگ‬ ‫دەگەیەنــێ‪ .‬نازانم چۆن وەاڵمت‬ ‫بدەمــەوە‪ ،‬بەاڵم شــتێكتان پێ‬ ‫دەڵێم‪ ،‬هەر كە سواری فڕۆكەكە‬ ‫بووم و بەرەو كوردســتان بەڕێ‬ ‫كەوتم‪ ،‬هەســتێكی زۆر سەیر و‬ ‫خۆشــم هەبوو‪ ،‬ناتوانم وەسفی‬ ‫بكەم‪ ،‬هەســتم كرد بۆ الی باوك‬ ‫و دایكی رەســەنم دەگەڕێمەوە‪،‬‬ ‫هەستێكی زۆر خۆش بوو‪.‬‬ ‫بەرهەمــی نوێــت چییە و‬ ‫خەریكی چیت؟‬ ‫دوا كارم دەرهێنانە بۆ درامایەكی‬ ‫تەلەڤزیۆنی بەناوی “مورشــید”‪،‬‬ ‫لەسەر مەسەلەی دزینی ئاسەوار‬ ‫و شوێنەوارەكانە‪.‬‬

‫پاشخان‪:‬‬

‫• عەلی بەردخان‪ ،‬دەرهێنەری كوردی ناوداری سینەمای میسری‪ .‬ساڵی ‪ 1946‬لە شاری قاهیرەی‬ ‫پایتەختی واڵتی میسر لە دایك بووە‪ ،‬كوڕی دەرهێنەری بەتوانا و بەناوبانگی میسری ئەحمەد بەدرخانە‪،‬‬ ‫هاوســەری هونەرمەندی كۆچكردوو ســوعاد حوســنییە‪ ،‬پێشــتر یاریدەدەری باوكی بووە لە كاری‬ ‫دەرهێنان و دواتر دەرهێنانی بۆ چەند فیلمی سینەمای كردووە‪ .‬بەدرخان‪ ،‬نازناوی باب و باپیرانیەتی‪.‬‬

‫ئامادەكاری دۆسیەی ئابووری‪ :‬سلێمان تاشان‬

‫ئابووری‬

‫هەفتەنامەیەكی سیاسیی گشتییە‬

‫ژمارە (‪ ، )112‬چوارشەم‪2015/ 10/ 7 ،‬‬

‫‪%17‬‬

‫حكوومەت‬

‫وشە‪ /‬سلێمان تاشان‬ ‫لــە واڵتانی جیهان حكوومــەت هەر خزمەتگوزارییەك پێشــكەش‬ ‫بە هاوواڵتییانــی بكات‪ ،‬ئەوا جگەلەوەی كــە ژیانی خۆش كردووە‪،‬‬ ‫داهاتێكیشی لەبری پێدانی خزمەتگوزارییەكە دەست كەوتووە‪ .‬بەاڵم‬ ‫لێرە لە كوردستان حكوومەت سااڵنە بودجەیەكی زۆر لە دابینكردنی‬ ‫كارەبا خــەرج دەكات‪ ،‬بــەاڵم ‪% 17‬ی خەرجییەكە لە هاوواڵتییان‬ ‫دەستێنێتەوە و ‪% 83‬ەكەی تر لە گیرفانی خۆی خەرج دەكات‪ .‬لەسەر‬ ‫ئەو حاڵەیش سەرزەنشــت كراوە و بەردەوام ئارەقەی شــەرمەزاری‬ ‫هەڵڕشتووە‪.‬‬

‫ئومێد ئەحمەد بەڕێوەبەری‬ ‫كونتروڵی كارەبای هەرێم‪:‬‬

‫حكوومەت لە هەر‬ ‫سەعاتێكدا ‪200‬‬ ‫تــا ‪ 250‬دینــار‬ ‫خــەرج دەكات‬ ‫تــا دەتوانێ یەك‬ ‫كیلــۆوات كارەبا‬ ‫بەرهــەم بێنێت‬ ‫و بیگەیەنێتــە‬ ‫بەكاربەران‪.‬‬

‫دەكات‪ .‬بەگوتەی ئەو بەرپرســە‪،‬‬ ‫حكوومــەت لە هەر ســەعاتێكدا‬ ‫‪ 200‬تا ‪ 250‬دینــار خەرج دەكات‬ ‫تــا دەتوانێ یەك كیلــۆوات كارەبا‬ ‫بەرهــەم بێنێــت و بیگەیەنێتە‬ ‫بەكاربەران‪.‬‬ ‫“وشە”بۆهەڵسەنگاندنێكیوردتری‬ ‫تێچــووی كارەبا‪ ،‬بەرپرســێكی‬ ‫تــری وەزارەتی كارەبــای دوواند‪.‬‬ ‫حوسێن حەمەد قادر بەڕێوەبەری‬ ‫گشتیی كارەبای هەولێر ئاماژەی‬ ‫بەوە كرد كە ئەگەر ســەرچاوەی‬

‫بەرهەمهێنانەكە گازوایل بێت‪،‬‬ ‫ئەوا ‪ 190‬دینــاری خەرجە و بە‬ ‫جۆرەكانی تری سووتەمەنی دەگاتە‬ ‫سەرووی ‪ 200‬دینار‪.‬‬ ‫ئەو روونــی دەكاتەوە كــە چوار‬ ‫هــەزار مێگاواتەكە تەنیــا توانای‬ ‫بەرهەمهێنانــە و هەمــوو كاتێك‬ ‫حكوومەتی هەرێمی كوردســتان‬ ‫ئەو بڕە كارەبایە بەرهەم ناهێنێت‪.‬‬ ‫بەگوتــەی حوســێن حەمــەد‬ ‫بەشێوەیەكی مامناوەندی‪ ،‬نزیكەی‬ ‫سێ هەزار مێگاوات كارەبا بەرهەم‬ ‫دەهێنرێت‪.‬‬ ‫بەشێكی زۆر كەم لەو كارەبایەی كە‬ ‫لە كوردستان بەرهەم دەهێنرێت‪،‬‬ ‫هــی بەنداوەكانــە كــە ‪% 5‬ی‬ ‫قەبارەی گشتی بەرهەمهێنانەكەیە‬ ‫و دەكاتــە ‪ 150‬مێــگاوات‪.‬‬ ‫بەرهەمهێنانی كارەبــا لە رێگەی‬ ‫ئاو خەرجێكــی زۆر هەڵناگرێت‪،‬‬ ‫بۆیە ئــەو بڕە لــە لێكدانەوەكەی‬ ‫“وشــە” بۆ خەماڵندنی خەرجیی‬ ‫بەرهەمهێنان دەهێنرێتە دەرەوە‪.‬‬ ‫كەوایە حكوومەت دوو هەزار و ‪850‬‬ ‫مێگاوات كارەبا بــە تێچووی ‪200‬‬ ‫دینار بۆ هــەر كیلۆواتێك بەرهەم‬ ‫دێنێت‪.‬‬

‫ئەگــەر كیلۆواتێــك كارەبا لە هەر‬ ‫ســەعاتێكدا ‪ 200‬دیناری خەرج‬ ‫بێت‪ ،‬هاوكێشە بیركارییەكان ئەوە‬ ‫دەسەلمێنن كە مێگاواتێك كارەبا‬ ‫لە هەر سەعاتێكدا ‪ 200‬هەزار دینار‬ ‫خەرج هەڵدەگرێت‪ ،‬لە شــەو و و‬

‫چوار ملیار و ‪ 92‬ملیۆن دۆالر‪.‬‬ ‫حكوومەتی هەرێمی كوردســتان‬ ‫هەموو رۆژێك سەرووی ‪ 11‬ملیۆن‬ ‫و ‪ 200‬هــەزار دۆالر خەرج دەكات‬ ‫بۆ ئــەوەی پێداوســیتی كارەبای‬ ‫هەرێمی كوردستان دابین بكات‪،‬‬

‫و ‪ 501‬تا دوو هەزار و ‪ 100‬كیلۆوات‬ ‫‪ 60‬دینار‪ ،‬دواتر تا ســێ هەزار ‪75‬‬ ‫دینار‪ ،‬تا پێنج هەزار كیلۆوات ‪150‬‬ ‫دینار و ســەرووی ئەمەیش ‪200‬‬ ‫دینار دەستێنرێت‪ .‬حكوومەت دوو‬ ‫مانگ جارێك پــارە لە هاوواڵتییان‬

‫بودجەیەی خەرجی دەكات‪ .‬ئەگەر‬ ‫پێدانی مێگاواتێــك كارەبا لە هەر‬ ‫سەعاتێكدا ‪ 30‬هەزار دینار داهاتی‬ ‫هەبێت‪ ،‬ئەوا ســااڵنە داهاتەكەی‬ ‫دەكاتە ‪ 588‬ملیۆن دۆالر‪.‬‬ ‫بە پێــی لێكدانەوەكە‪ ،‬حكوومەت‬

‫خەرجییەکانی حکوومەت لە بەرهەمهێنانی کارەبا‬

‫خەرجــی بەرهەمهێنانی ‪ 13‬ملیار و ‪ 680‬ملیۆن‬ ‫دوو هــەزار و ‪ 850‬دینار‬ ‫مێــگاوات لــە شــەو و‬ ‫رۆژێکدا‬

‫تێکــڕای داهاتــی دوو دوو ملیــار و ‪ 52‬ملیۆن‬ ‫هــەزار و ‪ 850‬مێگاوات دینار‬ ‫کارەبــا لــە شــەو و‬ ‫رۆژێکد ا‬

‫خەرجــی بەرهەمهێنانی ‪ 200‬دینار‬ ‫کیلۆواتێــک کارەبــا لە‬ ‫سەعاتێکدا‬ ‫خەرجــی بەرهەمهێنانی ‪ 200‬هەزار دینار‬ ‫مێگاواتێــک کارەبــا لە‬ ‫سەعاتێکد ا‬

‫ئەگــەر حكوومەتــی هەرێمــی‬ ‫كوردســتان هەموو وێستگەكانی‬ ‫بەرهەمهێنانی كارەبا بەگەڕ بخات‪،‬‬ ‫ئــەوا توانــای هەیە چــوار هەزار‬ ‫مێگاوات كارەبــا بەرهەم بێنێت‪.‬‬ ‫ئومێــد ئەحمــەد بەڕێوەبــەری‬ ‫كونتروڵی كارەبای هەرێم بۆ “وشە”‬ ‫باســی لەوە كرد كــە حكوومەت‬ ‫بۆ بەرهەمهێنانی ئــەو بڕە زۆرەی‬ ‫كارەبــا‪ ،‬بودجەیەكــی زۆر خەرج‬

‫ئەگەر بودجەی ساڵێكی هەرێم بە‬ ‫‪ 12‬ملیــار دۆالر بخەمڵێنین‪ ،‬ئەوا‬ ‫یەك لەســەر سێی ئەو بودجەیە بۆ‬ ‫كارەبا خەرج دەكرێت‪.‬‬ ‫هەر هاوبەشــێكی كارەبا لە بری‬ ‫بەكاربردنــی كیلۆواتێــك كارەبا‪،‬‬ ‫بــڕە پارەیەكــی زۆر كەمتــر لە‬ ‫تێچووەكــەی دەدات‪ .‬بەگوێرەی‬ ‫خشــتەیەكی وەزارەتــی كارەبا‪،‬‬ ‫مانگانە لــە بــری هەركیلۆواتێك‬ ‫ئەگەر لە ‪ 450‬دینار نەترازابێت‪15 ،‬‬ ‫دینار وەردەگرێت‪ ،‬لە ‪ 451‬تا ‪900‬‬ ‫كیلۆوات ‪ 20‬دینار‪ ،‬لە ‪ 901‬تا هەزار‬ ‫و ‪ 500‬كیلۆوات ‪ 35‬دینار‪ ،‬لە هەزار‬

‫داهاتــی ‪ 30‬دینار‬ ‫تێکــڕای‬ ‫کیلۆواتێــک کارەبــا لە‬ ‫سەعاتێکد ا‬ ‫تێکــڕای‬ ‫داهاتــی ‪ 30‬هەزار دینار‬ ‫مێگاواتێــک کارەبــا لە‬ ‫سەعاتێکد ا‬

‫دەستێنێت كە لەوكاتەدا ژمارەكان‬ ‫بە گوێرەی مانــگ گۆڕانكارییان‬ ‫بەســەر دێت‪ .‬حوســێن حەمەد‬ ‫باسی لەوە كرد كە تێكڕای ئەو بڕە‬ ‫پارەیەی كە بــۆ هەر كیلۆواتێك لە‬ ‫هاوبەشەكان دەستێندرێت‪ 25 ،‬تا‬ ‫‪ 30‬دینارە‪.‬‬ ‫ئەگــەر ‪ 30‬دینارەكــە بــە پێوەر‬ ‫دابنرێت‪ ،‬ئەوا بەو ئەنجامە دەگەین‬ ‫كە حكوومەت بــۆ بەرهەمهێنانی‬ ‫هەر كیلۆوات كارەبا لە سەعاتێكدا‬ ‫‪ 170‬دینار لە گیرفانی خۆی دەدات‬ ‫و ‪ 30‬دینار لە هاوواڵتی دەستێنێت‬ ‫كــە دەكاتــە ‪% 17.6‬ی ئــەو‬

‫ســەرووی چوار ملیــار دۆالر لە‬ ‫كارەبا خەرج دەكات و ‪ 588‬ملیۆن‬ ‫دۆالری دەســت دەكەوێتــەوە‬ ‫كە بەشــێك لەو پارەیــە هەر هی‬ ‫وەزارەتەكانــی حكوومەتــە و‬ ‫بەشــێكیش هاوواڵتییان لە كاتی‬ ‫خۆیدا نایدەن‪ .‬ئەوە سیســتەمی‬ ‫كارەبــای هەرێمی كوردســتانە‬ ‫لەرووی بەرهەمهێنان و خەرجی و‬ ‫داهاتەوە كە نە توانیویەتی لە پێدانی‬ ‫ئەو خزمەتگوزارییە خۆشگوزەرانی‬ ‫بــۆ هاوواڵتییان دابیــن بكات و‬ ‫نە توانیویەتــی داهاتێك بۆ خۆی‬ ‫دەستەبەر بكات‪.‬‬

‫حكوومەت بۆ دابینكردنی كارەبا‪ ،‬رۆژانە ‪ 11‬ملیۆن و ‪200‬‬ ‫هەزار دۆالر خەرج دەكات‪ ،‬كەچی ملیۆنێك و ‪ 681‬هەزار‬ ‫دۆالری دەست دەكەوێت‪.‬‬

‫نرخی ‪ 250‬دیناری بەرز دەبێتەوە‬ ‫وردەی دیناری عێراقی لە كەمی دەدات‬

‫وشە‪ /‬هوشیار عەلی‬ ‫كەمبوونەوەی دینــاری وردەی عێراقی بەتایبەتی جۆری ‪250‬‬ ‫دیناری و پێداویستیی سەرەكیی دووكانداران بەو جۆرە دراوە‪،‬‬ ‫وای كردووە نرخی ئــەو دراوە بەرز ببێتەوە و تەنانەت هەندێك‬ ‫كەس بە پیشەی كۆكردنەوەی ‪ 250‬دیناری و فرۆشتنەوەی لە‬ ‫بەرامبەر بڕێك قازانج‪ ،‬خەریك بن‪.‬‬ ‫بەرواری چاپی سەر دراوەكان‬ ‫ئەو راســتییە دەردەخات كە‬ ‫ماوەی دوو ساڵە عێراق هیچ‬ ‫بڕە پارەیەك لــە جۆری ‪250‬‬ ‫دیناری چــاپ نەكــردووە‪،‬‬ ‫ئەوەش وای كــردووە كە ئەو‬ ‫پارەیە رۆژ بە رۆژ لە بازاڕەكان‬ ‫كــەم ببێتەوە كــە یەكێك لە‬ ‫پێداویستییەكانی بازاڕە‪.‬‬ ‫پێنــج‬ ‫وردكردنــەوەی‬ ‫هەزارییــەك بۆ جــۆری ‪250‬‬ ‫دیناری ئــەم رۆژانە كارێكی‬ ‫ئاسان نییە‪ ،‬ئەگەر لە دەرگەی‬ ‫‪ 10‬دووكانیش بدەی‪ ،‬لەوانەیە‬

‫یەك وەاڵم ببیســتیت‪ ،‬ئەویش‬ ‫ئەوەیە “خۆمان لە ‪ 250‬دیناری‬ ‫دەگەڕێیــن”‪ .‬هیــوا ســابیری‬ ‫دووكاندار باســی لــەوە كرد كە‬ ‫بەردەوام پێویســتییان بە ‪250‬‬ ‫دینــاری هەیە‪ ،‬چونكــە كڕیار‬ ‫كاتێك شــتێك دەكڕێــت‪ ،‬زیاتر‬ ‫پارەی گــەورەی الیــە و دەبێ‬ ‫وردەكەی پێ بدەیتەوە‪.‬‬

‫كەمبوونی ئــەو جــۆرە پارەیە‬ ‫پیشــەیەكی نویــێ هێناوەتــە‬ ‫كایــەوە‪ .‬ئێســتە ژمارەیەك لە‬ ‫هاوواڵتییــان ئیشــیان بووەتە‬ ‫ئەوەی ‪ 250‬دیناری كۆ بكەنەوە‬ ‫و دواتــر بــە نرخێكــی زیاتــر‬ ‫بــە چێشــتخانە و دووكان و‬ ‫سوپەرماركێتەكانی بفرۆشنەوە‪.‬‬ ‫ئیبراهیــم غەفــوور‪ ،‬خاوەنــی‬ ‫نووســینگەی “نەشــوان” بــۆ‬ ‫گۆڕینەوەی دراوەكان لە بازاڕی‬ ‫دۆالرەكەی سلێمانی‪ ،‬بۆ “وشە”‬ ‫باسی لەوە كرد كە ئەگەر كەسێك‬ ‫بایــی ‪ 100‬دۆالر ‪ 250‬دینــاری‬ ‫هەبێــت‪ ،‬ئــەوا چێشــتخانە و‬ ‫ماركێتەكان بە ‪ 138‬هەزار دینار‬

‫محەمەد رەئووف شارەزای ئابووری‪:‬‬

‫پارە هــەر پارەیــە و نابێ نرخی‬ ‫جۆرێكیان لەویتر زۆرتر بێت‪.‬‬

‫لێی دەكڕنەوە‪.‬‬ ‫ئــەو روونی كــردەوە كە‬ ‫جگــە لــە ‪ 250‬دیناری‪،‬‬ ‫هەزار دیناریش نرخەكەی‬ ‫بەرزە و بایــی ‪ 100‬دۆالر‬ ‫لە جۆری هــەزار دیناری‬ ‫بــە ‪ 127‬هــەزار دینــار‬ ‫دەكڕدرێتەوە‪.‬‬ ‫محەمەد ناسیح كە ماوەیەكە‬ ‫بــەو پیشــەیەوە خەریكە‪،‬‬ ‫گوتــی ئیشــەكەیان تۆزێــك‬ ‫قورســە‪ ،‬چونكە دەبێت دووكان‬ ‫بــە دووكان بگەڕێــن بۆ ئەوەی‬ ‫ئەوەی بتوانــێ گەورەكانی ورد‬ ‫بكاتەوە و دواتر وردەكە بە قازانج‬ ‫بفرۆشێتەوە‪.‬‬ ‫محەمــەد رەئــووف شــارەزای‬ ‫ئابــووری پێی وایە‪ ،‬دەســەاڵت‬ ‫لەو دۆخە بەرپرســیارە‪ ،‬چونكە‬ ‫پــارە هەر پارەیــە و نابێ نرخی‬ ‫جۆرێكیان لەویتر زۆرتر بێت‪ .‬ئەو‬ ‫دووپاتی دەكاتەوە كە حكوومەت‬

‫باڵەخانە ‪ 65‬نهۆمییەكەی‬ ‫هەولێر لە ژێر زەوی راوەستاوە‬

‫ـی تێچووی كارەبا لە هاوواڵتییان دەستێنێت‬

‫بڕی داهاتی حکوومەت لە پێدانی کارەبا بە هاوواڵتیان‬

‫رۆژێكدا خەرجییەكــەی دەگاتە‬ ‫چوار ملیۆن و ‪ 800‬هەزار دینار‪ .‬بەو‬ ‫پێیە دوو هەزار و ‪ 850‬مێگاواتەكە‬ ‫لە هەمان مــاوەدا ‪ 13‬ملیار و ‪680‬‬ ‫ملیــۆن دینار خەرجــی هەیە كە‬ ‫سااڵنە دەكاتە چوار تریلیۆن و ‪993‬‬ ‫ملیار دینار‪ ،‬بــە دۆالریش دەكاتە‬

‫پێنجوێن ‪ 24‬هەزار و ‪ 459‬دۆنم زەویی بەراوی هەیە كە ئەمساڵ نۆ هەزار و ‪ 700‬دۆنمی كراوەتە تەماتە‪.‬‬

‫دەبێ‬ ‫بەگوێرەی پێویســت‬ ‫جۆرەكانــی دراو چــاپ بكات و‬ ‫بیخاتە بازاڕەوە‪.‬‬ ‫لە هەموو واڵتێك بانكی ناوەندی‬ ‫لــە سیســتەمی بانكــی و پارە‬ ‫بەرپرســیارە‪ .‬مەسعوود حەیدەر‬ ‫ئەندامــی لێژنــەی دارایــی لە‬ ‫ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق بۆ‬ ‫“وشە” گوتی‪ ،‬بانكی مەركەزی‬ ‫سیاســەتی خۆیەتــی چ بــڕە‬ ‫پارەیــەك بخاتە بــازاڕەوە‪ .‬ئەو‬ ‫گوتی ئەگــەر بارودۆخی دارایی‬

‫بایی ‪ 100‬دۆالر ‪ 250‬دیناری بە ‪ 138‬هەزار دینارە‪.‬‬

‫ئێســتە ژمارەیەك لە هاوواڵتییان‬ ‫ئیشیان بووەتە ئەوەی ‪ 250‬دیناری‬ ‫كــۆ بكەنەوە و دواتــر بە نرخێكی‬ ‫زیاتر بە چێشــتخانە و دووكان و‬ ‫سوپەرماركێتەكانی بفرۆشنەوە‪.‬‬ ‫باش بێت‪ ،‬ئەوا لە كۆتایی ســاڵدا‬ ‫دراوی جۆری ‪ 50‬هەزار دیناریش‬ ‫دەخرێتە بازاڕەوە‪.‬‬ ‫بەپێی ئامارێكی بانكی ناوەندی‪،‬‬ ‫لە عێراقدا زیاتــر لە ‪ 40‬تریلیۆن‬ ‫دینــاری عێراقــی لە بــازاڕدا‬ ‫دەســووڕێتەوە و مامەڵەی پێوە‬

‫دەكرێــت‪ .‬رەنگــە ئێســتە‬ ‫بەنرخترین جــۆری دراوەكە‬ ‫الی دەرۆزەكــەرەكان بێت‪،‬‬ ‫چونكە ئەوان زۆربەی جۆری‬ ‫پارەكانیــان ‪ 250‬دینارییــە‬ ‫كــە دواتر بــە نرخێكی زیاتر‬ ‫دەیفرۆشنەوە‪.‬‬

‫وشە‪ /‬هەولێر‪ .‬چواس خالید‬ ‫تەنگژەی دارایی و شەڕی داعش‪ ،‬وەبەرهێنانی لە هەرێمی كوردستان ئیفلیج‬ ‫كردووە‪ .‬بەجۆرێك كــە زۆرێك لە پڕۆژەكانی لە شــوێنی خۆی خەواندووە‪.‬‬ ‫باڵەخانە بەرزەكەی هەولێــر كە جگە لە عێراق‪ ،‬تەنانەت لە هەندێك واڵتانی‬ ‫دراوســێش باڵەخانەیەك نەبوو لە بەرزیدا شــان لە شــانی بدات‪ ،‬كارەكانی‬ ‫راگیــراوە و بەرپرســی پڕۆژەكەیش تەواوكردنــی باڵەخانەكە لەو دۆخەی‬ ‫ئێستەدا بە سەركێشی دادەنێت‪.‬‬

‫بەرهەمی تەماتەی پێنجوێن‬ ‫دوو هێندە زیاد دەكات‬ ‫وشە‪ /‬رێبین پێنجوێنی‬ ‫جووتیارانی پێنجوێن دەڵێن ئەگەر كەشــوهەوا تا كۆتایی ئەو مانگە دەرفەتیان‬ ‫پێ بدات و زۆر ســارد نەبێت‪ ،‬دوو هێندەی ســااڵنی رابــردوو تەماتە بەرهەم‬ ‫دێنــن‪ .‬تەرخانكردنی رووبەرێكی زیاتری زەوی بۆ چاندنی تەماتە و گۆڕانكاری‬ ‫لە شــێوازی ئاودێری بەهۆكاری بەرزبوونەوەی رێــژەی بەرهەمهێنان هەژمار‬ ‫دەكرێت‪.‬‬ ‫پێنجوێــن بە ناوچەیەكی كشــتوكاڵی‬ ‫هەژمــار دەكرێــت كــە بەرهەمەكانی‬ ‫رەوانەی زۆربەی شــارەكانی كوردستان‬ ‫دەكرێــن‪ .‬ئــەم رۆژانە كــە دووكان و‬ ‫بازاڕەكانی ســلێمانی بە رەنگی سووری‬ ‫تەماتە رازێندراوەتەوە‪ ،‬ســەرچاوەكەی‬ ‫زەوییە كشتوكاڵییەكانی پێنجوێنە‪.‬‬ ‫ی پێنجوێن‪،‬‬ ‫هەموو ســاڵێك جووتیاران ‌‬ ‫‪20‬ی تەمووزەوە‪ ،‬دەســت بە‬ ‫ی ‌‌‬ ‫لــەدوا ‌‬ ‫هەڵگرتنەوەی بەرهەمی تەماتە دەكەن‪.‬‬ ‫پێشبینی كراوە ئەو پرۆسەیە ئەمساڵ تا‬ ‫كۆتایی ئەم مانگە بەردەوام بێت‪.‬‬ ‫گۆڕینی سیســتەمی ئاودێری لە جۆری‬ ‫كۆنەوە بــۆ جۆری دڵۆپــە وای كردووە‬ ‫زەوییە كشــتوكاڵییەكانی پێنجوێن‪ ،‬بە‬ ‫پێچەوانەی ســااڵن بەرهەمی زیاتریان‬ ‫هەبێت‪ .‬عومەر عەلــی كە جووتیارێكی‬ ‫ی بەوە كرد‪،‬‬ ‫پێنجوێنە بۆ “وشــە” ئاماژە ‌‬ ‫ی رابردوو لە یەك دۆنم زەویدا‪ ،‬چوار‬ ‫سااڵن ‌‬ ‫تا پێنج تۆن تەماتەیان هەڵگرتووەتەوە‪،‬‬ ‫ی وازهێنان لە‬ ‫بــەاڵم ئەمســاڵ بەهــۆ ‌‬ ‫سیســتەمە كۆنەكــەی ئاوداشــتن‪،‬‬ ‫بەرهەمیان بــەرز بووەتەوە و لەوانەیە لە‬ ‫هەر دۆنمێك نۆ تۆن بەرهەم بێنن‪.‬‬ ‫ئــەو جووتیــارە هەشــت دۆنــم لــە‬ ‫زەوییەكانی كردووەتە تەماتە و تا ئێستە‬ ‫‪ 30‬تۆن تەماتەی خســتووەتە بازاڕەوە و‬ ‫پێشــبینیش دەكات تا كۆتایی وەرزی‬ ‫تەماتە ئاســتی بەرهەمەكەی بگاتە ‪70‬‬ ‫تۆن‪.‬‬ ‫ی پێنجوێن‪،‬‬ ‫ی ئامارەكانی كشتوكاڵ ‌‬ ‫بەپێ ‌‬ ‫ی ‪2013‬دا‪ ،‬حەوت هەزار و ‪300‬‬ ‫لەســاڵ ‌‬ ‫دۆنــم زەوی ئــەو ناوچەیــ ‌ە بەتەماتە‬ ‫ی ‪ 40‬هــەزار تۆن تەماتە‬ ‫چێنــراوە و بڕ ‌‬ ‫بەرهەم هاتووە‪ ،‬واتە هەر دۆنمێك ‪ 5.5‬تۆن‬

‫ی ‪2014‬دا‬ ‫تەماتەی بەرهەم هێناوە‪ .‬لە ساڵ ‌‬ ‫رووبەڕەكە بۆ هەشت هەزار و ‪ 200‬دۆنم‬ ‫ی بەرهەم زیاتر لە ‪50‬‬ ‫زیادی كردووە و بڕ ‌‬ ‫هەزار تۆن بووە كە بۆ هەر دۆنمێك دەكاتە‬ ‫شەش تۆن‪ .‬ئەمساڵ نۆ هەزار و ‪ 700‬دۆنم‬ ‫لە زەوییەكانی پێنجوێن كراوەتە تەماتە و‬ ‫پێشبینی كراوە بە گشتی ‪ 90‬هەزار تۆن‬ ‫تەماتە بەرهــەم بێت كە بۆ هەر دۆنمێك‬ ‫دەكاتە سەرووی نۆ تۆن‪.‬‬ ‫ی مانگی پێنج لە زەوی‬ ‫تەماتە لەناوەڕاست ‌‬ ‫ی شــەتڵ دەچێنرێت و‬ ‫بەراودا بەشێوە ‌‬ ‫دوای دوو مانگ بەرهەم دەهێنرێت‪.‬‬ ‫تەماتە لەو بەرهەمانەیە كە لە كەشێكی‬ ‫فێنكدا پــێ دەگات و پێنجوێنیش كە‬ ‫ساڵ‬

‫‪2013‬‬

‫رووبەری‬ ‫حەوت هەزار‬ ‫زەوی پێنجوێن و ‪ 300‬دۆنم‬ ‫کە کراوەتە‬ ‫تەماتە‬ ‫بڕی بەرهەم‬ ‫لەهەر‬ ‫دۆنمێکدا‬ ‫بڕی گشتی‬ ‫بەرهەمهێنان‬

‫‪ 5.5‬تۆن‬

‫بەراوی هەیە كە ئەمساڵ نۆ هەزار و ‪700‬‬ ‫دۆنمی كراوەتە تەماتە‪ .‬ســامان كەریم‪،‬‬ ‫ی پێنجوێن‬ ‫ی قەزا ‌‬ ‫ی كشتوكاڵ ‌‬ ‫بەڕێوەبەر ‌‬ ‫بە”وشــە”ی راگەیانــد‪ ،‬هیچ ســاڵێك‬ ‫بــەو رووبــەرە زۆرە زەوی لە پێنجوێن‬ ‫نەكراوەتە تەماتە‪ .‬ئەو پێشبینی دەكات‬ ‫بەرهەمی تەماتــەی پێنجوێن بەهۆی‬ ‫سیســتەمی دڵۆپە بە بەراورد بە سااڵن‪،‬‬ ‫دوو هێندە زیاد بكات‪.‬‬ ‫جووتیارانــی پێنجوێــن پێیــان‬ ‫وایــە هــاوكاری ناكرێــن و زۆربــەی‬ ‫پێداویستییەكانی بەرهەمهێنانیان هەر‬ ‫لــە گیرفانی خۆیانەوەیە كــە وا دەكات‬ ‫قازانجێكی زۆریان بۆ نەمێنێتەوە‪ .‬رێبوار‬ ‫حەمەســەعید‪ ،‬یەكێك لــە جووتیارانی‬ ‫گوندی كانی ماســیان لــە پێنجوێن‪،‬‬ ‫بۆ “وشــە” گوتی “خەرجێكی زۆرمان‬ ‫هەبووە‪ ،‬بۆیە هیــچ دڵخۆش نیم بەوەی‬ ‫قازانجێكی زۆر بكەم”‪.‬‬ ‫ئەو گوتی‪ ،‬بەڕێوەبەرایەتیی كشتوكاڵی‬ ‫پێنجوێــن دەرمانــی پێویســتی دژ بە‬ ‫‪2014‬‬

‫‪2015‬‬

‫هەشت هەزار‬ ‫و ‪ 200‬دۆنم‬

‫نۆ هەزار و‬ ‫‪ 700‬دۆنم‬

‫شەش تۆن‬

‫نۆ تۆن‬

‫‪ 40‬هەزار تۆن ‪ 50‬هەزار تۆن ‪ 90‬هەزار تۆن‬

‫لەو رووەوە كەشــێكی گونجاوی هەیە‬ ‫بۆ بەرهەمهێنانی تەماتە دەست دەدات‪.‬‬ ‫حەسەن حوسێن‪ ،‬جووتیار لە پێنجوێن‪،‬‬ ‫باسی لە هاوینی ئەمساڵ كرد كە بەرۆژ‬ ‫كەشەكە لە پێنجوێنیش گەرم بوو‪ ،‬بەاڵم‬ ‫فێنكبوونی كەشەكە لە شەودا وای كرد‬ ‫بەرهەمەكانیان گەشە بكات و نەفەوتێت‪.‬‬ ‫پێنجوێن ‪ 24‬هــەزار و ‪ 459‬دۆنم زەویی‬

‫جووتیارێك‪:‬‬

‫ســاڵی رابردوو لە هەر دۆنمێك چوار تۆن‬ ‫تەماتەم هەڵگرتووەتەوە‪ ،‬بەاڵم ئەمســاڵ‬ ‫لەوانەیە نۆ تۆن هەڵبگرمەوە‪.‬‬

‫نەخۆشییەكانی رووەك دابین نەكردووە‬ ‫و بەناچار بە بڕە پارەیەكــی زۆر لە بازاڕ‬ ‫دەرمانەكەیــان كڕیــوە‪ .‬بــەاڵم پەینی‬ ‫كیمیاییــان لەالیــەن رێكخراوێكــی‬ ‫خێرخوازەوە بــۆ دابین كراوە‪ .‬لە وەاڵمی‬ ‫ئەو رەخنەیە‪ ،‬بەڕێوەبەری كشــتوكاڵی‬ ‫شارۆكەكە باسی لەوە كرد كە تەنگژەی‬ ‫دارایی وای كردووە وەك پێویست نەتوانن‬ ‫یارمەتی جووتیاران بدەن‪.‬‬ ‫رێبوار حەمەســەعید نایشــارێتەوە كە‬ ‫بڕیــاری باجدانــان لەســەر بەرهەمی‬ ‫دەرەكی ســوودی پــێ گەیانــدوون‪.‬‬ ‫ئێستە تاكە ترسی ئەو جووتیارە ئەوەیە‬ ‫كەشوهەوا ساردتر بێت و دەرفەتی زیاتر‬ ‫رنینەوەی بەرهەمەكانیان پێ نەدات‪.‬‬

‫دوای رووخانــی رژێمــی بەعس‪،‬‬ ‫دەرگــەی وەبەرهێنــان وااڵ كرا و‬ ‫بــە ماوەیەكی كەم‪ ،‬كوردســتان لە‬ ‫رووی ئابوورییــەوە گەشــەیەكی‬ ‫بەرچــاوی بەخۆیــەوە بینی‪ ،‬كە لە‬ ‫پڕێكــدا كەوتــە ناو نــاوان و جگە‬ ‫لــە پارەدارانــی نێوخۆ‪ ،‬ســەرنجی‬ ‫دەوڵەمەندەكانی دەرەوەیشی راكێشا‬ ‫تا ســەرمایەكانیان لە كوردســتان‬ ‫بەگەڕ بخــەن‪ .‬بــەاڵم وەك ئەوەی‬

‫ئەحمەد نــووری هــۆكاری راگیرانی‬ ‫پڕۆژەكــە بەبێ پارەیی نابەســتێتەوە‬ ‫و دەڵــێ‪ ،‬چەنــد كۆمپانیایەكی بیانی‬ ‫(توركــی و نەمســایی و لوبنانــی و‬ ‫ئیماراتــی)‪ ،‬داوایان كردبــوو بە پارەی‬ ‫خۆیان ئــەو باڵەخانەیە تــەواو بكەن‪،‬‬ ‫لە بەرامبەریشــدا چەند ئۆفیسێكیان‬ ‫پــێ بدرێــت و تەنانــەت لەگــەڵ‬ ‫كۆمپانیایەكی توركیش گرێبەســتیان‬ ‫كرد‪ ،‬بەاڵم شەڕی داعش هاتە پێش و‬

‫ئەحمەد نووری سەرپەرشتیاری بنكەی فرۆشتنی پڕۆژەی نازە تاوەر‪:‬‬

‫ئەوكات كە ئێمە دەســتمان‬ ‫پێ كرد‪ ،‬گەشــەی ئابووری‬ ‫لەوپەڕیــدا بــوو و كــەس‬ ‫چاوەڕێی ئــەوەی نەدەكرد‬ ‫بەرەو خراپی بڕوات‪.‬‬ ‫لەچــاو چووبێــت‪ ،‬دۆخەكە زۆری‬ ‫نەخایەند‪ .‬شەڕی داعش و تەنگژەی‬ ‫دارایی پڕۆژەكانی وەســتاند‪ .‬جاران‬ ‫كە خاوەنــی پــڕۆژەكان رۆتینیی‬ ‫زۆری دەســتگەكانی حكوومەتیان‬ ‫بــە رێگری خێــرا وەگەڕخســتنی‬ ‫ســەرمایەكەیان دەزانی‪ ،‬ئێستە بە‬ ‫پێچەوانــەوە تەواوكردنــی پــڕۆژە‬ ‫نیوەچڵەكانیــان بــە سەركێشــی‬ ‫دادەنێن و خــۆی لێ دەبوێرن‪ .‬ئاخر‬ ‫پێیــان وایە كڕیــار نییــە و ئەگەر‬ ‫تەواویشــی بكــەن‪ ،‬هــەر خۆیان‬ ‫خاوەنی دەبن‪.‬‬ ‫یەكێــك لــەو پڕۆژانەی هــەر بەو‬ ‫هۆیەوە كاركردن تیایدا وەســتاوە‪،‬‬ ‫پــڕۆژەی ‪ 65‬نهۆمیی نــازە تاوەرە‪.‬‬ ‫ئەو پڕۆژە ناوازەیە كە بەمەبەســتی‬ ‫سەرنجڕاكێشــان و بەناوبانگكردنی‬ ‫زیاتری هەولێر لە ‪ 2012‬بناغەكەی‬ ‫دانرا‪ ،‬كە بە رووبەری هەشت هەزار‬ ‫مەتر چوارگۆشــە لەســەر رێگەی‬ ‫كەركووك و هەر لە شوێنی نازەمۆڵی‬ ‫پێشوو بنیات دەنرێت‪ .‬بەپێی پالنی‬ ‫پڕۆژەكە‪ ،‬دەبوو ئەو باڵەخانەیە وەك‬ ‫سەنتەرێكی بازرگانی‪ ،‬لە نێوەڕاستی‬ ‫‪ 2016‬قردێلەی كردنەوەی لەالیەن‬ ‫وەبەرهێنەرەكــەی بڕدرابایە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هێشــتا لە ژێــر زەوییە و ســەری‬ ‫دەرنەهێناوە‪.‬‬ ‫پڕۆژەكــە كۆمپانیــای كرمانــج‬ ‫دروســتی دەكات و ئەحمــەد‬ ‫نــووری سەرپەرشــتیاری بنكەی‬ ‫فرۆشــتنی پڕۆژەی نازە تاوەر باس‬ ‫لــە بیرۆكەی ئــەو پڕۆژەیە دەكات‬ ‫كە بۆ سەرنجڕاكێشان و پیشاندانی‬ ‫هەولێری پایتەخت بــووە لەرووی‬ ‫تەالرســازییەوە بە واڵتان‪ .‬ئەو دەڵێ‬ ‫“ئــەوكات كە ئێمە دەســتمان پێ‬ ‫كرد‪ ،‬گەشەی ئابووری لەوپەڕیدا بوو‬ ‫و كەس چاوەڕێــی ئەوەی نەدەكرد‬ ‫بەرەو خراپی بڕوات”‪.‬‬

‫هەڵیوەشاندەوە‪.‬‬ ‫بەو هۆیەی كۆمپانیای كرمانج پڕۆژەی‬ ‫تریان هەیە و تەنیا بەدیار ئەو پڕۆژەیەوە‬ ‫دانەنیشــتوون‪ ،‬ئــەو بەرپرســەی‬ ‫كۆمپانیاكە هۆكاری راگرتنی پڕۆژەكە‬ ‫بۆ دۆخــی خراپی ئابووریی ئێســتەی‬ ‫كوردســتان دەگەڕێنێتــەوە و دەڵێ‪،‬‬

‫“هیچ ســەرمایەدارێك ئامــادە نییە‬ ‫سەركێشــی بە ســەرمایەكەیەوە‬ ‫بــكات و بیخاتــە مەترســییەوە”‪.‬‬ ‫ئاخــر بــە پێــی لێكۆڵینــەوە و‬ ‫وردبینییان لــە پڕۆژەكانی تریانەوە‬ ‫دەركەوتــووە‪ ،‬كڕیار كەمن و كەس‬ ‫نییە ئۆفیســەكان بكڕێت‪ .‬ئەو دەڵێ‬ ‫دۆخەكە ئێســتە زۆر خراپە و خەڵك‬ ‫قیستەكانیان نادەن‪ ،‬كە هەندێكیان‬ ‫پێنج قیست قەرزدارن و نایدەن‪ .‬خۆ‬ ‫زۆرێكیان خانووەكانیان وەرناگرن تا‬ ‫قیستەكان نەدەن”‪.‬‬ ‫نازە تاوەر كە پێ دەچێت ‪ 90‬ملیۆن‬ ‫دۆالر گوژمەی دروستكردنی بێت‪،‬‬ ‫تاكە پڕۆژە نییە كاركردنی راگیراوە‪،‬‬ ‫بەڵكــو زۆرن ئەو پڕۆژانــەی كە بە‬ ‫نیوەچڵی بەجێ هێشتراون یان هەر‬ ‫دەستیان لێ نەدراوە‪.‬‬ ‫بەپێــی دوایین ئاماری دەســتەی‬ ‫وەبەرهێنانی هەرێمی كوردســتان‪،‬‬ ‫لەو ‪ 731‬پڕۆژەیەی وەبەرهێنان كە‬ ‫سەرمایەكەی ‪ 42‬ملیار و ‪ 549‬ملیۆن‬ ‫دۆالر بــوو‪ ،‬تەنیــا ‪ 191‬پڕۆژەیــان‬ ‫تــەواو بوون و لــەو ‪ 540‬پڕۆژەیەی‬ ‫تر كە مــاون‪ ،‬زۆرێكیان كاریان تێدا‬ ‫ناكرێت‪.‬‬ ‫ئێســتە نازە تــاوەر كاری بناغەی‬ ‫تــەواو بووە كــە زیاتر لە هەشــت‬ ‫ملیــۆن دۆالری تێ چــووە و دوو‬ ‫ساڵە كارەكانیان راگرتووە‪ ،‬ئەحمەد‬ ‫نووریش دەڵێ “تا ئابووری و دۆخی‬ ‫خەڵكــی باش نەبێت‪ ،‬دەســتی پێ‬ ‫ناكەین‪ ،‬چونكە پێمان وایە ئێســتە‬ ‫ئەگەر تەواوی بكەین نافرۆشرێت و‬ ‫بەسەر خۆماندا دەمێنێتەوە”‪.‬‬

‫ژمارە (‪ ، )112‬چوارشەم‪2015/ 10/ 7 ،‬‬

‫هەرێم سااڵنە چوار ملیار دۆالر‬ ‫لە كارەبا خەرج دەكات‬

‫هەفتەنامەیەكی سیاسیی گشتییە‬

‫‪12‬‬

‫لە ‪ 731‬پڕۆژەی وەبەرهێنان تەنیا ‪ 191‬پڕۆژەیان تەواو بوون‪.‬‬

‫‪13‬‬

‫پاشخان‪:‬‬

‫ئــەو پڕۆژەیــە وەك ناوەندێكی بازرگانی جگە لە شــەش نهۆمی گــەراج و بازاڕی‬ ‫هاوچــەرخ‪ 59 ،‬نهۆمەكەی تری لە ‪ 450‬ئۆفیس پێك دێت‪ .‬ژێرخان و رووبەری گشــتیی‬ ‫باڵەخانە ‪ 65‬نهۆمییەكە هەشت هەزار مەترە‪ ،‬بەاڵم لەسەر رووبەری هەزار و ‪ 600‬مەتری‬ ‫چوارگۆشــە و بە بەرزایی ‪ 270‬مەتر بنیات دەنرێت‪ .‬رووبەری هەموو نهۆمەكان زیاتر لە‬ ‫‪ 100‬هەزار مەتری چوارگۆشــەیە‪ .‬بە پێی دیزاینەكە‪ ،‬ســێ نهۆمــی خوارەوە پاركینگی‬ ‫ئۆتۆمبێلە و سێ نهۆمی سەر پاركینگیش بازاڕی هاوچەرخە‪.‬‬

‫نەوت‬

‫ئامادەكار‪ :‬رێبین فەتاح‬

‫هەفتەنامەیەكی سیاسیی گشتییە‬

‫ژمارە (‪ ، )112‬چوارشەم‪2015/ 10/ 7 ،‬‬

‫وشە‪ /‬هەولێر‬ ‫پاش راگەیاندنی تەندەرێك لەالیەن وەزارەتی سامانە سروشتییەكانەوە‬ ‫بۆ دروســتكردنی ســێ پااڵوتگەی گــەورەی نەوت لــە هەرێمی‬ ‫كوردستاندا‪ ،‬سەرچاوەیەكی تایبەت ئاشكرای دەكات كە بەرپرسانی‬ ‫بزووتنەوەی گۆڕان‪ ،‬تەندەری یەكێك لە پااڵوتگەكانیان وەرگرتووە و‬ ‫چاوەڕوان دەكرێ پااڵوتگەكە لە سنووری تەقتەق دابنرێت‪.‬‬ ‫لە ‪19‬ی ئەیلوولی ‪2015‬دا‪ ،‬وەزارەتی‬ ‫سامانە سروشتییەكانی حكوومەتی‬ ‫هەرێمی كوردســتان تەندەرێكی‬ ‫بۆ دروســتكردنی سێ پااڵوتگەی‬ ‫نەوت لــە پارێزگەكانــی هەولێر‪،‬‬ ‫دهۆك و ســلێمانی راگەیاند‪ ،‬پاش‬ ‫ئەوەی هەر لەو مانگەدا (ئەیلوول)‪،‬‬ ‫وەزارەتی ناوبراو بە بڕیارێك زیاتر لە‬ ‫‪ 160‬پااڵوتگەی بچووك و نایاسایی‬ ‫داخست‪.‬‬ ‫وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی‬ ‫حكوومەتی هەرێمی كوردســتان‬ ‫لەكاتی راگەیاندنــی تەندەرەكەدا‬

‫روونــی كردووەتــەوە‪“ ،‬ئامانجی‬ ‫حكوومەتی هەرێمی كوردســتان‬ ‫زیادكردنی توانای كەرتی پااڵوتنە‬ ‫لە پێناو بەدیهێنانی خواستی زیاد‬ ‫بوو بــۆ بەرهەمــە نەوتییەكان لە‬ ‫هەرێمی كوردســتاندا‪ .‬لەبەرئەوە‪،‬‬ ‫حكوومەتی هەرێمی كوردســتان‬ ‫تەندەرێــك بــۆ دروســتكردن و‬ ‫خاوەندارێتی كردن و كارپێكردنی‬ ‫سێ پااڵوتگە رادەگەیەنێت و بۆ ئەم‬ ‫مەبەستەكۆمپانیائارەزوومەندەكان‬ ‫بانگهێشــت دەكات بــۆ‬ ‫پێشكەشكردنیداواكارییەكانیان”‪.‬‬

‫بەگوێرەی دەقی ئــەو تەندەرەی‬ ‫وەزارەتی ســامانە سروشتییەكان‬ ‫بۆ كۆمپانیاكانــی كەرتی تایبەتی‬ ‫راگەیاندووە و وێنەیەكی دەســت‬ ‫“وشە” كەوتووە‪ ،‬ئەو پااڵوتگانەی‬ ‫دروست دەكرێن‪ ،‬توانای پااڵوتنی‬ ‫رۆژانەیان لە نێوان ‪ 50-100‬هەزار‬ ‫بەرمیل نەوتی رۆژانەیە‪.‬‬ ‫راگەیاندنی تەندەری دروستكردنی‬ ‫ســێ پااڵوتگەی گەورە لەالیەن‬ ‫وەزارەتی سامانە سروشتییەكانەوە‬ ‫لەكاتێكدا دێت‪ ،‬كە تەنیا چوار رۆژ‬ ‫پێش ئەو رێككەوتنــە‪ ،‬وەزارەتی‬ ‫ناوبراو بڕیاری داخســتنی ‪ 164‬لە‬ ‫پااڵوتگە بچووك و نایاســاییەكانی‬ ‫دا و لــە هەمــان كاتدا نــاوی ‪26‬‬ ‫پااڵوتگەی راگەیانــد كە لەالیەن‬ ‫وەزارەتەوە مۆڵەتیان پێ دەدرێت‬ ‫و داناخرێن‪ .‬سەرچاوەیەكی ئاگەدار‬ ‫لە تەندەرەكەی وەزارەتی ســامانە‬ ‫سروشــتییەكانی حكوومەتــی‬

‫هەرێمی كوردســتان بە “وشە”ی‬ ‫راگەیاند‪ ،‬لە چەند رۆژی رابردوودا‬ ‫النی كــەم تەنــدەری یەكێك لە‬ ‫پااڵوتگەكان لە وەزارەتی ســامانە‬ ‫سروشتییەكانوەرگیراوە‪.‬‬ ‫روونی كــردەوە‪“ ،‬لە ســەرەتای‬ ‫ئــەم مانگەدا بەرپرســێكی بااڵی‬ ‫بزووتنــەوەی گۆڕان لــە هەولێر‪،‬‬ ‫ئیمزای لەسەر تەندەرەكە كردووە و‬ ‫تەندەرەكەی وەرگرتووە‪ .‬وەرگرتنی‬ ‫ئــەو تەنــدەرە بــەو خێراییە كە‬ ‫هێشتا مانگێك بەسەر راگەیاندنیدا‬ ‫تێپەڕ نەبووە‪ ،‬گومانــی زۆر هەیە‬ ‫دەستكەوتێكی حزبیی گۆڕان بێت‬ ‫بەرامبەر بە پرسی سەرۆكی هەرێم‬ ‫و كێشەكانی تر”‪.‬‬ ‫پێشتر ژمارەیەك لە پەرلەمانتارانی‬ ‫فراكســیۆنی گــۆڕان‪ ،‬بــەردەوام‬ ‫دووپاتیان لەســەر ئەوە دەكردەوە‬ ‫كــە دەبــێ وەزارەتــی ســامانە‬ ‫سروشــتییەكان مۆڵــەت بــە‬

‫پااڵوتگەیەك بدات‪ ،‬كە لە ناوچەی‬ ‫سورقاوشیان لە شارۆكەی دووكان‬ ‫دروســت دەكرێت‪ ،‬لــە بەرامبەر‬ ‫ئــەو پێداگرییەی گۆڕان لەســەر‬ ‫مۆڵەتدان بــەو پااڵوتگەیە‪ ،‬زیاتر‬ ‫لە جارێك خودی وەزیری ســامانە‬ ‫سروشــتییەكان بە راستەوخۆ و‬ ‫ناڕاســتەوخۆ دان بــەوەدا بنێت‪،‬‬ ‫كــە لۆبییەكی گــەورە بــۆ ئەو‬ ‫پااڵوتگەیە دەكرێــت و ئەوەیش‬ ‫لەوێــوە ســەرچاوەی گرتووە كە‬ ‫بەرپرســێكی گەورەی لە پشتە‪،‬‬ ‫بەاڵم پەرلەمانتارانی گۆڕان رەتیان‬ ‫كردەوە خاوەندارێتیی پااڵوتگەكە‬ ‫بۆ حزبەكەیان یان بەرپرسانی بااڵی‬ ‫گۆڕان بگەڕێتەوە‪.‬‬ ‫زانیارییەكانــی “وشــە” روونــی‬ ‫دەكەنەوە‪ ،‬ئەو پااڵوتگەیەی بڕیار‬ ‫بوو لە ناوچەی دووكان دروســت‬ ‫بكرێــت‪ ،‬بەنــاوی (كوردئۆیــڵ)‬ ‫ە و ئــەو ناوەیش لە لیســتی ئەو‬ ‫‪ 26‬پااڵوتگەیــە كــە رۆژی ‪15‬ی‬ ‫ئەیلوولی رابردوو وەزارەتی سامانە‬ ‫سروشتییەكان رەزامەندی لەسەر‬ ‫كاركردنیان نیشان دا‪ ،‬دوای ئەوەی‬ ‫نزیكەی دوو ساڵە بەبێ هیچ مۆڵەت‬ ‫و گرەنتییەك دەســت بــە دانان و‬ ‫دروستكردنی پااڵوتگەكە كراوە‪.‬‬ ‫ســەرچاوەكەی “وشــە” زیاتــر‬ ‫ئاماژەی دا‪“ ،‬بەپێی ئەو زانیارییانەی‬

‫ســاڵح‪ ،‬عومەر فەتاح‪ ،‬فەرەیدوون‬ ‫عەبدولقادر و دڵشاد عەبدوڕەحمان)‬ ‫كــە هەریەك لەوان لــە قۆناغێكدا‬ ‫بەرپرسیارێتیبااڵیانلەحكوومەتی‬ ‫هەرێمداهەبووە‪.‬‬ ‫وێنــەی‬ ‫باڵوكردنــەوەی‬ ‫گرێبەســتەكانی نــەوت لەالیەن‬ ‫“وشــە”ەوە‪ ،‬دەنگدانەوەیەكــی‬ ‫گــەورەی لە ئاســتی جەماوەریدا‬ ‫دروستكرد‪،‬بەتایبەتكەتائەوكات‬ ‫بەشێك لە بەرپرســانی یەكێتیی‬ ‫نیشتمانی بەردەوام دووپاتیان لەوە‬ ‫دەكردەوە‪ ،‬حزبەكەیان ئاگەداری لە‬ ‫گرێبەستەكانی نەوت نییە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫پاش چەند رۆژێك لە باڵوكردنەوەی‬ ‫بەڵگەنامــەكان لە “وشــە”ەوە‪ ،‬د‪.‬‬ ‫بەرهەم ســاڵح جێگری سكرتێری‬ ‫گشــتیی یەكێتیی نیشــتمانیی‬ ‫كوردســتان بۆ یەكەمیــن جار لە‬

‫خــۆی لــە تــۆڕی كۆمەاڵیەتی‬ ‫فەیســبووك بــاو كردووەتەوە‪،‬‬ ‫بــەاڵم هیــچ كام لــە میدیاكانی‬ ‫یەكێتیی نیشــتمانیی كوردستان‬ ‫رووماڵــی ئــەو روونكردنەوەیەی‬ ‫ئەندام مەكتەب سیاســییەكەی‬ ‫حزبەكەیان نەكــردووە‪ ،‬ئەوەیش‬ ‫ئەو گومانە تۆختــر دەكاتەوە‪ ،‬كە‬ ‫ئەو روونكردنەوەیە هەڵوێستێكی‬ ‫تاكەكەســییە و گوزارشــت لــە‬ ‫یەكێتیی نیشتمانیی ناكات‪ ،‬چونكە‬ ‫ئەگەر گوزارشــت لە هەڵوێســتی‬ ‫حزبەكــە بــكات‪ ،‬بەدڵنیاییەوە لە‬ ‫میدیای فەرمی یەكێتییەوە رووماڵ‬ ‫دەكرێــت”‪ ،‬ئــەو خوێندنەوەیــە‬ ‫هاوشێوەی بۆچوونەكەی دەشتی‬ ‫شكورە‪ ،‬كە وەك ئەندامێكی یەكێتی‬ ‫خۆی ناساندووە و بۆچوونەكەی لە‬ ‫خوار پۆســتەكەی حاكم قادر باڵو‬

‫ئاگەداریــن و چواری تــر دەڵێن‬ ‫ئاگەدار نین”‪.‬‬ ‫ئەندامانی فراكســیۆنی یەكێتیی‬ ‫نیشتمانی لە پەرلەمانی كوردستان‪،‬‬ ‫بەشــێكی تر لەو دەنگانەی ناو ئەو‬ ‫حزبە پێك دێنن‪ ،‬كە بانگەشــەی‬ ‫نائاگــەداری لە دۆســیەی نەوت‬ ‫دەكەن‪ ،‬لەكاتێكدا پەرلەمانتارانی‬

‫بەردەستن‪ ،‬چاوەڕوان دەكرێت ئەو‬ ‫پااڵوتگەیەیلەالیەنبەرپرسەكەی‬ ‫گۆڕانەوە تەندەرەكەی وەرگیراوە‪،‬‬ ‫لە سنووری شــارۆكەی تەقتەق‬ ‫دروست بكرێت‪ ،‬چونكە بەتەواوی‬ ‫مەرجەكانــی دروســتكردنی‬ ‫پااڵوتگەی گەورەی تێدایە”‪.‬‬ ‫بەگوێــرەی بەدواداچوونەكانــی‬ ‫“وشە”‪ ،‬دروستكردنی ئەو پااڵوتگە‬ ‫گەورەیەتێچوویەكیزۆریدەوێت‪،‬‬ ‫كە خۆی لە سەتان ملیۆن دۆالری‬ ‫ئەمەریكی دەدات‪ ،‬لەو روانگەیەوە‬ ‫دیار نییە ئایــا بزووتنەوەی گۆڕان‬ ‫ئــەو داهاتەی هەیە یــان ئەوەی‬ ‫تەندەرەكە دەفرۆشێتەوە‪ ،‬چونكە‬ ‫وەك یەكێك لە شــارەزایانی بواری‬ ‫پااڵوتگەی نەوت بۆ “وشە”ی روون‬ ‫كردەوە‪ ،‬زۆرجــار كۆمپانیایەكی‬ ‫كەرتی تایبــەت بە هەر رێگەیەك‪،‬‬ ‫تەندەرێــك وەردەگرێت و پاشــتر‬ ‫ســەرجەم پڕۆژەكە یان بەشێكی‬ ‫دەفرۆشــێتەوە و دەیــكات بــە‬ ‫پڕۆژەیەكی پشكدار‪.‬‬ ‫لە ســااڵنی رابردوودا بەرپرسانی‬ ‫كارگێڕیــی كۆیــە بــەردەوام‬ ‫پێداگرییان لەســەر پێویســتی‬ ‫دروســتكردنی پااڵوتگەیــەك لە‬ ‫ســنووری كۆیە كردووەتەوە‪ ،‬لەو‬ ‫روانگەیەوە كــە ناوچەكە یەكێك‬ ‫لــە گەورەترین كێڵگەكانی نەوتی‬

‫كوردستانی لەخۆ گرتووە و هەم لە‬ ‫سەرچاوەكانی ئاو نزیكە‪.‬‬ ‫چاپووك شــێخ عومــەر قایمقامی‬ ‫كۆیە بۆ “وشــە”ی روون كردەوە‪،‬‬ ‫سەرباری ئەوەی بەردەوام داوایان‬ ‫لە الیەنە پێوەندیدارەكان كردووە‬ ‫هەوڵی دروستكردنی پااڵوتگەیەك‬ ‫لە سنوورەكە بدەن‪ ،‬بەاڵم تا ئێستە‬ ‫وەاڵمێكیان بەدەست نەگەیشتووە‬ ‫و لەبــارەی پەســەندكردنی‬ ‫دروستكردنی پااڵوتگەیەكیش لە‬ ‫تەقتەق‪ ،‬ئاماژەی دا كە تا ئێســتە‬ ‫هیــچ زانیارییەكیان بەدەســت‬ ‫نەگەیشتووە‪.‬‬ ‫قایمقامــی كۆیە لــەو باوەڕەدایە‪،‬‬ ‫دروســتكردنی پااڵوتگەیەكــی‬ ‫گەورەی نەوت لە سنوورەكەیاندا‪،‬‬ ‫كۆمەڵێك هەلی كار دەڕەخسێنێت‪،‬‬ ‫جگەلەوەی ناوچەكەیــان بۆ ئەو‬ ‫پااڵوتگەیــە بەتــەواوی گونجاوە‪،‬‬ ‫چونكە بــە تێچوویەكــی كەمتر‬ ‫نەوتی پێ دەگات‪ ،‬لە زێی بچووك‬ ‫نزیكە‪ ،‬هــەروەك كۆیە كەوتووەتە‬ ‫قوواڵیی خاكی كوردســتانەوە و‬ ‫لــەرووی جوگرافی‪ ،‬سیاســی و‬ ‫سەربازییەوە بەتایبەت لە بارودۆخە‬ ‫نەخوازراوەكاندا پارێزراوتر دەبێت‬ ‫لە ناوچەكانی سنووری‪ ،‬ئەوەیش‬ ‫گرنگیی دروستكردنی پااڵوتگە لە‬ ‫سنوورەكەدەسەلمێنێت‪.‬‬

‫دەستڕۆیشتووەكانی یەكێتی دۆسیەی نەوت لە مەكتەبی‬ ‫سیاسی و سەركردایەتی دەشارنەوە‬ ‫وشە‪ /‬هەولێر‬ ‫هەرچەنــد یەكێتیی نیشــتمانیی كوردســتان دەســتێكی بااڵی‬ ‫لــە بەڕێوەبردنــی دۆســیەی نــەوت و گازی كوردســتاندا هەیە‪،‬‬ ‫بــەاڵم بەدانپێدانانی ژمارەیەك لە بەرپرســانی مەكتەبی سیاســی و‬ ‫ســەركردایەتیی حزبەكە‪ ،‬دەردەكەوێ كە دۆسیەی نەوت لەناو ئەو‬ ‫حزبەدا‪ ،‬لەالیەن باڵێكی دەستڕۆیشــتووەوە یــان لەالیەن ژمارەیەك‬ ‫بەرپرسی بااڵی یەكێتییەوە كۆنتڕۆڵ كراوە‪.‬‬ ‫دواجــار حاكم قــادر حەمەجان‬ ‫ئەندامــی مەكتەبــی سیاســیی‬ ‫یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان لە‬ ‫روونكردنەوەیەكدا بۆ رای گشتی‪،‬‬ ‫نائاگــەداری خۆی لە دۆســیەی‬ ‫نەوتدا راگەیاند‪ .‬روونكردنەوەكەی‬ ‫حاكم قادر درێژكراوەی هەڵوێستی‬ ‫ژمارەیەكی تر لە ســەركردایەتی و‬ ‫مەكتەب سیاسییەكانی یەكێتیی‬ ‫نیشــتمانییە‪ ،‬كــە ســەرباری‬ ‫هەموو بەشــدارییەكانی حزبەكە‬ ‫لــە بەڕێوەبردنــی دۆســیەكەدا‪،‬‬ ‫نائاگەداری خۆیان لە چاالكییەكانی‬ ‫نەوت نیشان دەدەن‪.‬‬ ‫لەو روونكردنەوەیەدا كە حاكم قادر‬ ‫حەمەجــان لە پێنجــی ئەیلوولی‬ ‫ئەمســاڵدا بــاوی كردووەتەوە‪،‬‬ ‫دەڵێ “مــن وەك حاكم قادر (رەنگە‬ ‫ژمارەیەك هەڤاڵی دیكەش وەك‬ ‫مــن بــن) رای‬ ‫دەگەیەنــم نە‬ ‫لە ئێستە و نە‬

‫لە رابردوودا ئاگام لە پارەی نەوت و‬ ‫شیرینی نەوت نەبووە و نییە كە كێ‬ ‫وەری گرتووە و چیی لێ كراوە‪ ،‬بۆیە‬ ‫پێویستە نەوت و داهات و شیرینی‬ ‫نەوت بەپێی یاســا و رێنماییەكان‬ ‫بۆ بەرژەوەندیی گشتی و خزمەتی‬ ‫خەڵك و پڕۆژەكان بێت”‪.‬‬ ‫روونكردنەوەكــەی ئــەو ئەنــدام‬ ‫مەكتەب سیاسییەی یەكێتی زیاتر‬ ‫لە پاكانەیەكی تاكەكەسی دەچێت‪،‬‬ ‫پــێ دەچێ بیەوێت ئەســتۆپاكی‬ ‫خۆی لە دۆســیەی نەوت نیشان‬ ‫بدات‪ ،‬بەتایبەت كە بەڵگەنامەكانی‬ ‫فەرمــی ئاشــكرای دەكــەن لە‬ ‫‪2003‬ەوە بەرپرسانی بااڵی یەكێتی‬ ‫لەناو حكوومەتدا ئیمزایان لەســەر‬ ‫گرێبەستەكانی ‪ 42‬كێڵگەی نەوتی‬ ‫كوردستان كردووە‪.‬‬ ‫پێشتر “وشــە” وێنەی هەموو ئەو‬ ‫گرێبەستە نەوتییانەی باڵو كردەوە‬ ‫كە لەالیــەن بەرپرســانی بااڵی‬ ‫یەكێتیی نیشــتمانیی كوردستان‬ ‫لە نێوان ‪ 2003-2010‬ئیمزا كراون‪،‬‬ ‫بەرپرسەكان پێك دێن لە (بەرهەم‬

‫دڵشاد شەعبان‪:‬‬

‫سەركردایەتی و پەرلەمانتارانی یەكێتیی نیشتمانی‬ ‫دەتوانن پرسیار لە تاڵەبانی بكەن كە ئایا‬ ‫ئاگەداری لە دۆسیەی نەوت هەیە یان نا‬ ‫چاوپێكەوتنێكــی رۆژنامەوانیدا‪،‬‬ ‫دانــی بــەوەدا نا ئیمزای لەســەر‬ ‫گرێبەســتی ‪ 40‬كێڵگەی نەوتی‬ ‫كردووە‪.‬‬ ‫“حاكم قادر ئەو روونكردنەوەیەی‬ ‫لە رێگەی ئەكاونتــە تایبەتەكەی‬

‫كردووەتەوە‪.‬‬ ‫شكور زیاتر دەڵێ‪“ ،‬ئەگەر یەكێتی‬ ‫بەشــداری لە مەلەفی نەوت نییە‪،‬‬ ‫با روونكردنەوەیەكی فەرمی بدات‪،‬‬ ‫ئــەوە چ مانایەكــی هەیــە‪ ،‬چوار‬ ‫مەكتەبــی سیاســی دەڵێن ئێمە‬

‫فراكسیۆنی پارتی پێیان وایە‪ ،‬ئەو‬ ‫بانگەشانەموزایەدەیسیاسین‪.‬‬ ‫دڵشاد شەعبان جێگری سەرۆكی‬ ‫لێژنــەی پیشەســازی و وزە لــە‬ ‫پەرلەمانی كوردستان بۆ “وشە”ی‬

‫روون كردەوە‪“ ،‬دۆســیەی نەوت‬ ‫لەالیــەن ئەنجوومەنــی هەرێمی‬ ‫نەوت و گازی كوردستانەوە بڕیاری‬ ‫لەسەر دەدرێت‪ ،‬كە قوباد تاڵەبانی‬ ‫جێگــری ســەرۆكی حكوومەت‬ ‫وەك نوێنەری یەكێتــی ئەندامی‬ ‫ئەو لێژنەیــە و ســەركردایەتی و‬ ‫پەرلەمانتارانی یەكێتیی نیشتمانی‬ ‫دەتوانن پرســیار لە تاڵەبانی بكەن‬ ‫كە ئایا ئاگەداری لە دۆسیەی نەوت‬ ‫هەیە یان نا”‪.‬‬ ‫بەدانپێدانانــی ئەنــدام مەكتەب‬ ‫سیاسییەكەییەكێتیینیشتمانی‪،‬‬ ‫ناوبراو لە چەندیــن كۆبوونەوەی‬ ‫مەكتەبی سیاسی باسی دۆسیەی‬ ‫نەوتی كردووە و بەنووســراویش‬ ‫پێشكەشــی كردووە‪ ،‬بەاڵم هیچ‬ ‫روونكردنەوەیەكــی لەســەر ئەوە‬ ‫نەداوە كە ئایا مەكتەبی سیاســیی‬ ‫حزبەكەی چ وەاڵمێكی داوەتەوە‪.‬‬ ‫سەالم رەشید یەكێك لەو كەسانەی‬ ‫تێبینی لەســەر روونكردنەوەكەی‬

‫حەمەجــان نووســیوە‪ ،‬دەڵــێ‪،‬‬ ‫“بەڕێزتان دەتانــەوێ خۆتان لەم‬ ‫پرۆســەیەی نەوت ببەنە دەرێ و‬ ‫خۆتان بێ تاوان نیشانی خەڵك بدەن‬ ‫و تاوانەكان لەسەر خۆتان ال بدەن‪،‬‬ ‫كە من ئەوە بە ترسنۆكی تێدەگەم‪،‬‬ ‫یان ئەوەی ئەوانەی وەك بەڕێزتان‬ ‫لە مەكتەبی سیاسی‪ ،‬لەالیەن ئەو‬ ‫ئەندامانەی كە لــە لێژنەی بااڵی‬ ‫نەوت و گازن‪ ،‬هیچ حیســابێكتان‬ ‫بۆ ناكــرێ و وردەكارییەكانی ئەم‬ ‫مەلەفەتان پێ ناڵێن”‪.‬‬ ‫ئــەو زیاتر دەڵــێ‪“ ،‬تــكا دەكەم‬ ‫واز لــە سیاســەتی خۆدزینەوە و‬ ‫چەواشــەكردنی خەڵك بێنن و بیر‬ ‫لە رێگەچارەیەك بكەنەوە تا رەوشی‬ ‫ژیــان و مووچــەی ئــەم خەڵكە‬ ‫ماندووە بدۆزرێتــەوە‪ ،‬ئەوەیش بە‬ ‫عەقالنیــەت و گوتاری مەنتقییانە‬ ‫چارەسەر دەكرێ‪ ،‬نەك بەم نووسینە‬ ‫چەواشــەكارییانە و بــە رەفتاری‬ ‫خۆدزینەوەلەبەرپرسیارێتی”‪.‬‬

‫حاكم قادر ئەو روونكردنەوەیەی لە رێگەی ئەكاونتە تایبەتەكەی خۆی لە تۆڕی كۆمەاڵیەتی فەیسبووك باڵو كردووەتەوە‪ ،‬بەاڵم هیچ كام لە‬ ‫میدیاكانی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان رووماڵی ئەو روونكردنەوەیەی ئەندام مەكتەب سیاسییەكەی حزبەكەیان نەكردووە‬

‫كریستیانۆ رۆناڵدۆی پورتوگالی و ئەستێرەی یانەی ریال‬ ‫مەدریدی ئیسپانی‪ ،‬بۆ هەوادارانی ئاشكرای كرد كە ئەگەر‬ ‫دەیانەوێ رۆژێــك بەتەواوی لەگەڵ ئەودا ژیان بەســەر‬ ‫ببەن‪ ،‬بەشداریی تیروپشك بكەن‪.‬‬ ‫رۆناڵدۆ داوای لە هەوادارانی كرد بەشداری‬ ‫لە كارێكی خێخوازی بكەن و ئاشكراشی‬ ‫كرد بەهۆی ئەو كارە خێرخوازییەشــەوە‪،‬‬ ‫دەتوانن رۆژێك بەتەواوی لەگەڵیدا ژیان‬ ‫بەسەر ببەن‪.‬‬ ‫كارە خێرخوازییەكــەی رۆناڵــدۆ‪،‬‬ ‫برێتی دەبێــت لە بەخشــینی بڕە‬ ‫پارەیــەك وەك پاڵپشــتی بۆ منداڵ‬ ‫و الوانی واڵتی هایتــی لە رێگەی‬ ‫وارگــەی ئەلیكترۆنــی (ئۆمــازی)‬ ‫كە تایبەتە بە بەخشــین و هاوكاری‬ ‫مرۆڤایەتی لە سەرتاسەری جیهان‪.‬‬ ‫وارگــەی (ئۆمــازی) ناوی ســەرجەم ئەو‬ ‫كەســانە تۆمار دەكات كە هاوكاری پێشكەش‬ ‫بە واڵتی هایتی دەكەن‪ ،‬دواتریش تیروپشــك‬ ‫ئەنجــام دەدات و خەاڵتــی براوەكەیــش بریتی‬ ‫دەبێت لە بەسەربردنی رۆژێكی تەواو لەگەڵ رۆناڵدۆ‬ ‫لەگەڵ بینینی یاریی كالســیكۆی خولی ئیســپانیا لە‬ ‫نێوان هەردوو یانەی ریال مەدرید و بەرشەلۆنە كە بڕیارە‬ ‫رۆژی ‪21‬ی تشــرینی دووەمی داهاتــوو لەنێو یاریگەی‬ ‫سانتیاگۆ بێرنابیۆ بێتە ئەنجامدان‪.‬‬ ‫وارگەكە ئاشــكرای كرد كە بەخشینەكە لە ‪ 10‬دۆالرەوە‬

‫دییگۆ ئەرماندۆ ماڕادۆنای ئەفسانەی پێشووی تۆپی پێی‬ ‫ئەرجەنتین رای گەیاند‪ ،‬ئامادەیە قۆڵێكی خۆی ببڕێت‪،‬‬ ‫تەنیا بــۆ ئەوەی لە تــەك هاونیشــتمانەكەی كارلۆس‬ ‫تیڤێزی هێرشبەری یانەی بۆكا جۆنیۆرز یاریی بكات‪.‬‬ ‫ماڕادۆنــا لــە دیمانەیەكــدا لەگەڵ رۆژنامــەی (ئۆلێ)‬ ‫ی ئەرجەنتینــی گوتی‪ :‬ئاواتی هەرە گــەورەم دووبارە‬ ‫گەڕانەوەیە بۆ تەمەنی ‪ 30‬ســاڵی‪ ،‬بۆ ئەوەی وەك تیڤێز‬ ‫بارگەم تێك نێم و بگەڕێمەوە خولی واڵتەكەم‪.‬‬ ‫تێڤێــز وەرزی رابــردوو بە گرێبەســتێك لە‬ ‫ریزی یانەی یۆڤانتۆسی ئیتاڵییەوە‬ ‫گەڕایەوە خولــی ئەرجەنتین‬ ‫و لــە ریــزی یانــەی بۆكا‬ ‫جۆنیــۆرز دەســتی بــە‬ ‫یاریكردن كردەوە‪.‬‬ ‫ماڕادۆنــا زیاتــر گوتی‪ :‬بێ‬ ‫دوودڵــی ئامــادەم قۆڵێــك‬ ‫ببەخشــم‪ ،‬تەنیــا بــۆ ئەوەی‬ ‫بگەڕێمــەوە ریزی یانــەی بۆكا‬ ‫جۆنیــۆڕز و لە تــەك تیڤێز یاری‬ ‫بكەم‪.‬‬ ‫هــــــــەروەها گوتــی‪:‬‬

‫نیمار پێشوەختە دەزانێ كێ‬ ‫خەاڵتی تۆپی زێڕین دەباتەوە!‬ ‫نیمار دا ســیلڤای ئەستێرەی بەڕازیلی و یانەی برشەلۆنەی‬ ‫ئیسپانی‪ ،‬ئاشكرای كرد كە پێشوەختە دەزانێ كێ خەاڵتی‬ ‫تۆپی زێڕین وەك باشترین یاریزانی جیهان دەباتەوە‪.‬‬ ‫نیمــار لــە چاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ رۆژنامــەی (مۆندۆ)ی‬ ‫ئیســپانی گوتی‪ :‬چەنــدان یاریزان هەن‬ ‫ئاواتخوازن خەاڵتی تۆپی زێڕین ببەنەوە‪،‬‬ ‫بــەاڵم پێم وایە بــراوەی خەاڵتەكە‬ ‫یەكال بووەتەوە‪.‬‬ ‫زیاتــر گوتــی‪:‬‬ ‫ئەمساڵ خەاڵتی‬ ‫باشــترین یاریزانی جیهان بە‬ ‫لیۆنێل میســی ئەرجەنتینی و‬ ‫ئەســتێرەی یانەی بەرشەلۆنە‬ ‫دەدرێــت‪ ،‬چونكە ئەو یاریزانە‬ ‫لەگــەڵ یانەكەی لەمســاڵدا‬ ‫هەمــوو شــتێكی كــرد و‬ ‫هــەر ئەویش شایســتەی‬ ‫بە د ە ســتهێنا نی‬ ‫خەاڵتەكەیە‪.‬‬ ‫نیمار لەگــەڵ میســی و یاریزانانی‬

‫یانەی بەرشــەلۆنە وەرزی رابردوو هەرچوار‬ ‫ناسناوی گەورەی (خول و جامی ئیسپانیا‪ ،‬خولی‬ ‫یانە پاڵەوانەكانــی ئەوروپا و جامی ســوپەری‬ ‫ئەوروپا) بردەوە‪.‬‬ ‫یەكێتیی تۆپی پێی ناودەوڵەتی (فیفا) هەفتەی‬ ‫رابردوو لیستێكی ‪ 59‬یاریزانی باڵو كردەوە كە‬ ‫پاڵێوراون بۆ بەدەســتهێنانی خەاڵتی باشترین‬ ‫یاریزانی جیهان‪ ،‬دواتریش ئەو لیســتە بۆ سێ‬ ‫یاریزان كەم دەكرێتەوە و لە رۆژی ‪11‬ی مانگی‬ ‫یەكی ساڵی داهاتووشــدا لە شاری زیوریخی‬ ‫سویسڕا ناوی براوەكە ئاشكرا دەكرێت‪.‬‬

‫راهێنەری ئەرجەنتین چاودێری‬ ‫ئەنگاوتنەكەی میسی دەكات‬ ‫تاتا مارتینۆی راهێنەری هەڵبژاردەی ئەرجەنتین ئاشكرای كرد كە‬ ‫بەوردیی چاودێریی ئەنگاوتنی كاپتن و ئەستێرەی هەڵبژاردەكەی‬ ‫لیۆنێل میسی لە یانەی بەرشەلۆنە دەكات‪.‬‬ ‫مارتینۆ لە چاوپێكەوتنێكی تەلەڤزیۆنیدا رای گەیاند‪ :‬بە بەردەوامی‬ ‫و زۆر بەوردیش چاودێریی دۆخی تەندروســتیی ئەنگاوتنەكەی‬ ‫میسی دەكەم و ئاواتخوازیشــم بۆ یاریی هەڵبژاردەی ئەرجەنتین‬ ‫بەرامبەر هەڵبژاردەی كۆڵۆمبیا‪ ،‬بگەڕێتەوە‪.‬‬ ‫میســی مانگی رابردوو لــە یارییەكی خولی پلە یەكی ئیســپانیا‬ ‫بەرامبــەر یانــەی الس پاڵماس تووشــی ئەنگاوتن هــات و بەو‬ ‫هۆیەشــەوە بڕیارە ماوەی نزیكەی دوو مانــگ لە یاریكردن دوور‬ ‫دەكەوێتەوە‪.‬‬ ‫میسی بەهۆی ئەو ئەنگاوتنەوە لە ریزی یانەی بەرشەلۆنە بەشداری‬ ‫لــە چوار یاریــی خولی پلە یەكی ئیســپانیا بەرامبــەر یانەكانی‬

‫ســڤیلییە كە شەمووی رابردوو‬ ‫بەڕێوە چــوو‪ ،‬ئیبار‪ ،‬خیتافی و‬ ‫فیاڕیال ناكات‪ ،‬لــە خولی یانە‬ ‫پاڵەوانەكانــی ئەوروپــاش لە‬ ‫ســێ یاری بێ بەش دەبێت‪،‬‬ ‫ئەوانیش یارییەكانی بەرامبەر‬ ‫یانەی بایر لێڤەركوزنی ئەڵمانی كە هەفتەی‬ ‫رابردوو بەڕێوە چوو‪ ،‬لەگەڵ هەردوو یاریی‬ ‫یانەی باتی بۆریسۆفی بیالڕووسی‪.‬‬ ‫الی خۆیانەوە پزیشكەكانی یانەی بەرشەلۆنە‬ ‫هەمــوو هەوڵێــك دەدەن ئامادەكردنەوەی‬ ‫میسی بۆ یارییەكان پێش بخەن تا بەشداری‬ ‫لە یاریی كالسیكۆی خولی پلە یەكی ئیسپانیا‬ ‫بەرامبەر یانەی ریال مەدرید بكات كە بڕیارە لە‬ ‫‪21‬ی ترشینی دووەمی داهاتوو بەڕێوە بچێت‪.‬‬ ‫میســی هەروەها لەگەڵ هەڵبژاردەی ئەرجەنتین‬ ‫بەشداری لە چوار یاریی پااڵوتنی مۆندیالی ‪2018‬ی‬ ‫رووســیا ناكات بەرامبەر هەڵبژاردەكانی ئیكوادۆڕ كە‬ ‫بڕیارە رۆژی هەینــی داهاتوو بێتە ئەنجامدان‪ ،‬پاڕاگوای‬ ‫لــە ‪14‬ی ئەم مانگە‪ ،‬لەگــەڵ هەڵبژاردەكانــی بەڕازیل و‬ ‫كۆڵۆمبیایش كە بڕیارە مانگی داهاتوو بێنە ئەنجامدان‪.‬‬ ‫تاتا مارتینۆ هیواخوازە میســی لە سەرەتای مانگی داهاتووەوە‬ ‫بتوانێ یاریــی بكاتەوە بۆ ئــەوەی لە هــەردوو یارییەكەی‬ ‫بەرامبــەر هەڵبژاردەی بەڕازیل و كۆڵۆمبیا بەشــداری پێ‬ ‫بكات‪.‬‬

‫ژمارە (‪ ، )112‬چوارشەم‪2015/ 10/ 7 ،‬‬

‫گۆڕان تەندەری پااڵوتگەیەكی‬ ‫گەورەی نەوت وەردەگرێت‬

‫دەســت پــێ دەكات و تــا ‪ 20‬هــەزار دۆالر‪،‬‬ ‫هەركەســێك ‪ 10‬دۆالر ببەخشێ ناوی دەچێتە‬ ‫نێو تیروپشــكەكەوە‪ ،‬ئــەوەی ‪ 50‬دۆالریش‬ ‫ببەخشێ پســوولەیەكی تایبەتی پێ دەدرێت‬ ‫كە ئیمــزای رۆناڵــدۆی لەســەرە‪ ،‬هەروەها‬ ‫كەسێكیش بڕە پارەی بەخشینەكانی بگەیەنێتە‬ ‫‪ 100‬دۆالر‪ ،‬درێســێكی تایبەتــی دەدرێتی كە‬ ‫وێنەی رۆناڵدۆی لەسەر نەخشێنراوە‪.‬‬ ‫بەگوێرەی وارگەكە‪ ،‬تیروپشكەكە چەند رۆژێك پێش‬ ‫بەڕێوەچوونی یاریی كالســیكۆ ئەنجام دەدرێت و‬ ‫كەســی براوە دوو بلیتی گەشتكردنی بۆ مەدریدی‬ ‫پایەتەختــی ئیســپانیای پێ دەدرێــت لەگەڵ‬ ‫مانەوەی بۆ ماوەی ســێ رۆژ لــە هۆتێلێكی‬ ‫چوار ئەستێرەیی ئەو شارەدا‪.‬‬ ‫لەگەڵ ئەوانەشــدا براوەی تیروپشكەكە‬ ‫دوو بلیتــی چوونی بۆ نێــو یاریگەی‬ ‫ســانتیاگۆ بێرنابیۆی پــێ دەدرێت‬ ‫كە شوێنەكەشــی لەنێو مێوانە پلە‬ ‫بەرزەكان دەبێت‪ ،‬هەروەها پێش‬ ‫بەڕێوەچوونــی یارییەكەیــش‬ ‫لەگــەڵ رۆناڵــدۆ ئامــادەی‬ ‫خوانێــك دەبێت و داوەتی ئەو‬ ‫باشــترین یاریزانــەی‬ ‫جیهان دەبێت‪.‬‬

‫ماڕادۆنا ئامادەیە قۆڵێكی لێ بكاتەوە تا‬ ‫لەگەڵ تێڤێز یاری بكات!‬

‫‪15‬‬

‫هەفتەنامەیەكی سیاسیی گشتییە‬

‫‪14‬‬

‫لە تەقتەق دروست دەكرێت‬

‫دەتەوێ رۆژێك لەگەڵ رۆناڵدۆ بیت؟‬

‫ئامادەكار‪ :‬ئامانج ئەكرەم‬

‫وەرزش‬

‫خۆشەویســتییەكی بێ پایانم بۆ یانەی بــۆكا جۆنیۆرز‬ ‫هەیە و پێشــم وایە تێڤێز دەبێتە سەروەت و سامانێكی‬ ‫گەورە بۆ ئەو یانەیە و دەتوانێ لە ســەرجەم یارییەكاندا‬ ‫سەركەوتن پێشكەش بەو یانەیە بكات‪.‬‬ ‫ئــەم لێدوانــەی ماڕادۆنا لــە كاتێكدایە كە ‪20‬‬ ‫ســاڵ بەســەر گەڕانەوەی بۆ یانــەی بۆكا‬ ‫جۆنیۆرز تێپەڕ دەبێــت‪ ،‬ئەو پاڵەوانەی‬ ‫مۆندیالــی ‪ 1986‬دووپاتی كردەوە‬ ‫كە گەڕانەوەی ئــەو لەگەڵ تێڤێز‬ ‫تــا رادەیەكی زۆر لــە یەكترەوە‬ ‫نزیكن‪.‬‬ ‫ئەو ئەســتێرەیەی پێشــووی‬ ‫یانەی بەرشەلۆنەی ئیسپانی و‬ ‫ناپۆلی ئیتاڵی‪ ،‬دووپاتی كردەوە‬ ‫كە هیچ یاریزانێك بە شــیاوتر‬ ‫نابینێ لە پێدانی درێسی ژمارە‬ ‫‪10‬ی یانەی بــۆكا جۆنیۆرز لە‬ ‫تێڤێز زیاتر‪.‬‬ ‫لە كۆتــادا ماڕادۆنا رای گەیاند‬ ‫كە بینینی هەر یارییەكی یانەی‬ ‫بۆكا جۆنیۆڕز لەنێو یاریگە‪ ،‬وەك‬ ‫بینینی پاپا فڕانســیس پاپای‬ ‫فاتیكان الی ئەو پیرۆزە‪.‬‬

‫بەرشەلۆنە بڕیار لەسەر‬ ‫كڕینی ئەم یاریزانە دەدات‬ ‫یانــەی بەرشــەلۆنەی‬ ‫ئیســپانی بڕیاری دا لە‬ ‫مــاوەی گواســتنەوەی‬ ‫زستانەی داهاتوودا‪ ،‬هەموو‬ ‫هەوڵێك بــدات بــۆ كڕینی‬ ‫فیلیپ كۆتینیــۆی بەڕازیلی و‬ ‫ئەســتێرەی هێڵی ناوەڕاســتی‬ ‫یانەی لێڤەرپوولی ئینگلیزی‪.‬‬ ‫رۆژنامەی (ســپۆڕت)ی‬ ‫نزیــك لــە یانەی‬ ‫بە ر شــە لۆ نە‬ ‫باڵوی كردەوە‪:‬‬ ‫لویس ئێنریكی‬ ‫و‬ ‫راهێنــەر‬ ‫بەشــێكی زۆری‬ ‫ئەندامانی یانەی‬ ‫بەرشــەلۆنە بــە‬ ‫ئاســتی كۆتینیۆ‬ ‫سەرســامن و بــە‬ ‫با شــتر ین‬ ‫یاریزانیشــی دەزانن‬ ‫بۆ جێگرتنــەوەی پێدڕۆ‬ ‫رۆدریگیزی هێرشــبەری یانەكەیان كە لە‬ ‫ماوەی گواســتنەوەی هاوینەی رابردوودا‬ ‫بە گرێبەستێك رووی لە یانەی چێڵسیی‬ ‫ئینگلیزی كرد‪.‬‬ ‫بەگوێرەی رۆژنامەكە‪ ،‬بەرپرسانی یانەی‬ ‫بەرشەلۆنە بڕیاریان داوە گرێبەستەكەی‬

‫كۆتینیۆ بكەنــە یەكەمــی كارەكانیان لە‬ ‫مــاوەی گواســتنەوەی زســتانەدا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫كێشــەی گەورە لە بەردەمیاندا نرخی ئەو‬ ‫یاریزانەیــە كــە یانەی لێڤەرپــوول بە ‪30‬‬ ‫ملیۆن یۆرۆ دیاری كردووە‪.‬‬ ‫یانەی بەرشــەلۆنە پێشــتریش لە ماوەی‬ ‫گواســتنەوەی هاوینەی رابردوودا هەوڵی‬ ‫گرێبەســتكردنی كۆتینیــۆی دابوو‪ ،‬بەاڵم‬ ‫یانەی لێڤەرپوول فرۆشتنی ئەو یاریزانەی‬ ‫رەت كردبووەوە‪ .‬بەگوێرەی ســەرچاوەكە‪،‬‬ ‫بەرپرســانی یانــەی بەرشــەلۆنە لە چەند‬ ‫رۆژی رابردوودا راستەوخۆ قسەیان لەگەڵ‬ ‫بەڕێوەبەری كارەكانی كۆتینیۆ كردبوو‪ ،‬ئەو‬ ‫یاریزانە بەشێوەی ســەرەتایی رەزامەندی‬ ‫لەسەر گواستنەوەی بۆ یانەكە دەربڕیبوو‪.‬‬ ‫كۆتینیۆ ‪ 23/‬ساڵ‪ /‬ســەرەتای دەستپێكی‬ ‫یاریكردنــی وەك یاریزانێكی پیشــەگەر لە‬ ‫یانەی ئینتەر میالنی ئیتاڵی دەست پێ كرد‪،‬‬ ‫دواتر بەشــێوەی خواستن بۆ ماوەی شەش‬ ‫مانگ لە ریزی یانەی ئیسپانیۆلی ئیسپانی‬ ‫یاریی كرد و دواتریش بە گرێبەســتێك كە‬ ‫بەهاكەی ‪ 14‬ملیــۆن یۆرۆ بوو بەیەكجاری‬ ‫رووی لە یانەی لێڤەرپوول كرد‪.‬‬ ‫كۆتینیــۆ وەرزی رابردوو لەگــەڵ یانەی‬ ‫لێڤەرپوول ئاســتێكی نموونەیی پێشكەش‬ ‫كرد و توانی هەشــت گۆڵ بۆ یانەكە تۆمار‬ ‫بكات و پێنــج گۆڵی تریش بــۆ یاریزانانی‬ ‫تیپەكەی دروست بكات‪.‬‬

‫هەفتەنامەیەكی سیاسیی گشتییە‬

‫شانۆ چەندە هونەرێكە لە رۆژئاوا لە دایك بووە‪ ،‬چەندە ئەو فۆڕمە دێرینەی خۆی پاراستوو‌ە و زۆربەی شانۆنووسەكان لە ئەوروپاوە‬ ‫ن و ئازارەكانی هەموو مرۆڤایەتییە‪.‬‬ ‫هاتوون‪ ،‬هێندەیش هونەرێكی جیهانیی ‌ە و دیاردەیەكی شارستانییە‌و هونەرێكە وابەستەی خەو ‌‬ ‫هەموو كەس و میللەتێكیش ئەو فۆرمە بۆ مەبەستەكانی خۆی‪ ،‬جا ئەو مەبەستانە هونەری‪ ،‬سیاسیی یان تەنیا بابەتی چێژ و كات‬ ‫بەسەربردن بێت‪ ،‬بەكار دەهێنێت‪.‬‬

‫ژمارە (‪ ، )112‬چوارشەم‪2015/ 10/ 7 ،‬‬

‫“تا شانۆی كوردی پاشخانێكی تیۆری‬ ‫نەبێت‪ ،‬پێشكەوتن بەخۆوە نابینێت”‬ ‫وشە‪ /‬سۆران‪ -‬هێما نەبی‬ ‫دانا رەئووف نووسەر‌و شانۆكار‪ ،‬خاوەنی ‪ 23‬كتێبە لەبارەی شانۆوە‪ ،‬لە دیمانەیەكی تایبەتدا بۆ “وشە”‪،‬‬ ‫تیشك دەخاتە سەر شانۆی كوردی‌و گرفتەكانی شانۆ و رای دەگەیەنێت‪“ :‬تا شانۆی كوردی پاشخانێكی‬ ‫تیۆری نەبێت و تا هۆشــمەندییەكی شانۆیی دەرگەكانی بە رووی شــانۆی كوردیدا نەكاتەوە‪ ،‬شانۆی‬ ‫كوردی پێش ناكەوێت”‪.‬‬ ‫زۆرجار دەگوترێ شــانۆی‬ ‫كــوردی تــا ئێســتەیش لەناو‬ ‫پایەكانــی كەلەپووردایــە و‬ ‫نەیتوانیوە بە شێوەیەكی مۆدێرن‬ ‫مانیفێســتی خۆی بــكات‪ ،‬ئایا‬ ‫ئەمە پێوەندی بــەوەوە هەیە كە‬ ‫ئێمە نەمانتوانیوە فەلسەفەیەكی‬ ‫شانۆیی خۆماڵیمان هەبێت؟‬ ‫ من بە پێچەوانەوە مەســەلەكە‬‫دەبینــم‪ .‬شــانۆی كــوردی تا‬ ‫ئێســتە نەیتوانیوە بە شێوەیەكی‬ ‫دروســت كار لەســەر كولتوور و‬ ‫كەلەپوور‌و مێژووی خۆی بكات‪،‬‬ ‫سەرلەنوێ خوێندنەوەی بۆ بكات‬ ‫‌و لە دیدێكی نوێوە چارەسەریان‬ ‫بۆ بدۆزێتەوە‪ .‬كێشــەی شانۆی‬ ‫كــوردی نەبوونــی كادری‬ ‫ســەركەوتووی شانۆیە‪ ،‬كێشەی‬ ‫دید‌و دنیابینیی شانۆكاری كوردە‪.‬‬ ‫شــانۆ هونەرێكی كوردی نییە ‌و‬ ‫سەرەتاكانی دەگەڕێتەوە بۆ ‪200‬‬ ‫هەزار ســاڵێك بەر لە دایكبوونی‬ ‫مەسیح‪ ،‬لە یۆنان سەری هەڵداوە‌‬ ‫و هەر لەوێوە گەشــەی كردووە‬ ‫‌و بــە هەمــوو ئەوروپــادا باڵو‬ ‫بووەتەوە‪ ،‬لەوێشــەوە بە هەموو‬ ‫دنیادا‪ .‬مێژووی شانۆی كوردیش‬ ‫هێنــدە دێرین نییــە‌و خاوەنی‬ ‫كولتوورێكــی دەوڵەمەنــدی‬ ‫شــانۆیی نییە‪ ،‬ئەوەی هەیە تەنیا‬ ‫هەوڵێكی پــەرش‌و باڵوی چەند‬ ‫پ و كەسانێكن‪ ،‬كە بە درێژایی‬ ‫تی ‌‬ ‫ئــەو مێــژووە كورتە بــە جدی‬ ‫هەوڵیان داوە‪.‬‬ ‫من نازانم مەبەستی ئێوە لە شانۆی‬ ‫خۆماڵی چییە؟ شانۆ هەر شانۆیە‬ ‫‌و ئەگەر مەبەستی ئێوەیش دەقی‬ ‫كوردی و خۆماڵیی خۆمان بێت‪،‬‬ ‫ئەوە لەویشــدا هێشــتا شتێكی‬ ‫ئەوتۆمــان نەكردووە‪ .‬شــانۆی‬ ‫كوردی بــە رێژەیەكی زۆر كاری‬

‫كورد هــەر هەبــووە‪ ،‬پیرەمێرد‬ ‫‌و ئەبوبەكــر هــەوری یەكــەم‬ ‫دەقــە شــانۆییەكانیان لــەم‬ ‫دەڤــەرەی خۆمان نووســیوە‪ ،‬لە‬ ‫حەفتاكانیشەوە تا دەگاتە ئەمڕۆ‪،‬‬ ‫دەقی تری شــانۆیی نووســراوە‌‬ ‫و لەم چەند ســاڵەی دواییشــدا‬ ‫هەندێك لە گرووپە شانۆییەكانی‬ ‫كوردســتان پەنایــان بردووەتە‬ ‫بەر كاری راگوزاری‌و نووســینی‬ ‫هەرەوەزی‪ ،‬بەاڵم ئــەم هەواڵنە‬ ‫نەیانتوانیــوە بۆشــاییە گەورەكە‬ ‫پــڕ بكەنــەوە‌و بەردەوامــی بە‬ ‫ن و گەشە بە‬ ‫بزووتنەوەكە ببەخش ‌‬ ‫پرۆسە شانۆییەكە بدەن‪.‬‬ ‫شــانۆی كوردی تــا چەند‬ ‫خاوەندارێتی كوردی پێوە دیارە‪،‬‬ ‫بۆ ئەوەی شانۆ بە كوردی بكرێت‪،‬‬ ‫دەبــێ دەق و نمایش بە كوردی‬ ‫بكرێــت‪ ،‬واتــا لــە دوای دەقی‬

‫“شــانۆ هونەرێكە لە (ئێستە)دا‬ ‫دەژی‪ ،‬هونەرێكە لە پێوەندییەكی‬ ‫راستەوخۆدایە بە سەردەمەكەی و‬ ‫بە بینەرەكانییەوە”‬ ‫خۆماڵییــەوە‪ ،‬دەكرێ شــانۆی‬ ‫كوردی مۆركی كوردی پێوە دیار‬ ‫بێت؟‬ ‫ شــانۆی كــوردی بــۆ ئەوەی‬‫شانۆیەكی كوردی بێت‪ ،‬پێویستە‬ ‫بــە “زمانــی” كــوردی نمایش‬ ‫بكرێــت‪ ،‬ئەمەیــش شــتێكی‬ ‫بەڵگەنەویستە‪ ،‬هەرچۆن شانۆی‬ ‫ســوێدی بە ســوێدی و شانۆی‬ ‫ئینگلیزی بە ئینگلیزی و شانۆی‬ ‫عەرەبی بە عەرەبی‪ .‬هتد نمایش‬ ‫دەكرێــن‪ .‬زمانیــش تەنیــا بــۆ‬

‫هەمیشە شانۆنامەنووسەكان بوون‬ ‫فۆرمی تازە و تەكنیكی تازەی وایان‬ ‫خوڵقاندووە كە شــانۆی ناچاری‬ ‫سەرلەنوێ بیركردنەوە‪ ،‬دۆزینەوەی‬ ‫فۆرمی تر و تێكشكاندنی فۆرمە‬ ‫كۆنەكان كردووەتەوە‬ ‫لەسەر دەقی شــانۆی كالسیكی‬ ‫‌و جیهانــی كــردووە‪ .‬بێگومان‬ ‫مەبەســتمان ئەوە نییە كە بڵێین‬ ‫ی و شانۆنامەنووسی‬ ‫دەقی خۆماڵ ‌‬ ‫كوردمــان نییــە و نەبــووە‪،‬‬ ‫هەمیشــە شانۆنامەنووســێكی‬

‫بینەرەكانی نمایــش بكرێت‪ ،‬كە‬ ‫دەشڵێن شانۆی كوردی‪ ،‬مەبەست‬ ‫ئەوە نییە ئەم شانۆیە تەنی‌ا و تەنیا‬ ‫دەقی خۆماڵی‌و شانۆنامەنووســە‬ ‫كوردەكان كە (نیمانە) پێشكەش‬ ‫بــكات‪ .‬شــانۆی ئەمەریكی تەنیا‬ ‫یۆژین ئۆنێل و تینســی ولیامز و‬ ‫ئارسەر میللەر نییە‪ ،‬بەڵكو شانۆی‬ ‫ئەمەریكــی چیخۆف و ئیبســن‬ ‫و ســتریندبێرگ‪ .‬هتــد نمایش‬ ‫دەكەن كە ئەمەریكی نین‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بە زمانــی ئینگلیزیی ئەمەریكی‬ ‫نمایش دەكرێن‪ .‬هاوكات شانۆی‬ ‫سوێدی تەنیا ستریندبێرگ نییە‌‬ ‫و تەنها باســی پاشاكانی سوێد‌و‬ ‫مێژووی ســوێد نــاكات‪ ،‬چەندە‬ ‫گ و الش نۆرێــن‬ ‫ســتریندبێر ‌‬ ‫نمایــش دەكــەن‪ ،‬هێندەیــش‬ ‫شكســپیر‪ ،‬برێشــت‪ ،‬پینتــەر‪،‬‬ ‫چیخۆف‪ ،‬میللــەر‪ ،‬بێكێت‪ .‬هتد‬

‫رەوتە شــانۆییەكە گرینگ نییە‪،‬‬ ‫بەڵكــو ئامرازێكی راســتەوخۆی‬ ‫گەیانــدن‌و پێوەندیكردنــە بــە‬ ‫بینەرەكانییەوە‪ ،‬شانۆ بەبێ بینەر‬ ‫ناژی ‌و بــۆ ئەوەی بــژی‪ ،‬دەبێ‬ ‫بەشێوەیەكی ســەرەكی بەزمانی‬

‫نمایش دەكەن و بە هەموویشــی‬ ‫دەگوترێــت شــانۆی ســوێدی‪،‬‬ ‫چونكە بە زمانی سوێدی نمایش‬ ‫دەكرێن‪ .‬شانۆ چەندە هونەرێكە لە‬ ‫رۆژئاوا لە دایــك بووە‪ ،‬چەندە ئەو‬ ‫فۆڕمە دێرینەی خۆی پاراستووە‌‬ ‫و زۆربــەی شانۆنووســەكان لە‬ ‫ئەوروپــاوە هاتــوون‪ ،‬هێندەیش‬ ‫هونەرێكــی جیهانییــ ‌ە و‬ ‫دیاردەیەكــی شارســتانییە ‌و‬ ‫نو‬ ‫هونەرێكــە وابەســتەی خەو ‌‬ ‫ئازارەكانی هەمــوو مرۆڤایەتییە‪.‬‬ ‫هەموو كەس و میللەتێكیش ئەو‬ ‫فۆرمە بۆ مەبەســتەكانی خۆی‪،‬‬ ‫جــا ئــەو مەبەســتانە هونەری‪،‬‬ ‫سیاســیی یان تەنیا بابەتی چێژ‬ ‫و كات بەســەربردن بێت‪ ،‬بەكار‬ ‫دەهێنێت‪.‬‬ ‫زۆرجــار دەگوترێــت‬ ‫هەمــوو قۆناغەكانــی شــانۆی‬ ‫ئێمــە قۆناغی سیاســین‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەگــەڵ گەشەســەندن و‬ ‫گۆڕانكارییە سیاســییەكان‪ ،‬شانۆ‬ ‫گۆڕانكارییەكــی ئەوتۆ بەخۆیەوە‬ ‫نابینێت‪ .‬لێــرەدا دەتوانین بڵێین‬ ‫كورد فەزایەكی دروستی بۆ شانۆ‬ ‫نییە؟‬ ‫ شانۆ بەشــێوەیەك لە شێوەكان‬‫هەمیشــە هــەر سیاســیی‬ ‫بــووە‪ ،‬یەكــەم دەقە شــانۆییە‬ ‫سیاسییەكانیش لە ساڵی ‪٤٧٢‬ی‬

‫وشە‪ /‬هەولێر‬ ‫مەریوان هەڵەبجەیی‪ ،‬وەرگێڕ پێنج شــانۆنامەی نووسەرێكی‬ ‫فارس وەردەگێڕێتە ســەر زمانی كــوردی و نیازی هەیە وەك‬ ‫پڕۆژەیەكی وەرگێڕان‪ ،‬سەرجەم شانۆنامەكانی ئەو نووسەرە بە‬ ‫كوردی چاپ بكات‪.‬‬ ‫وشكەســاڵی و درۆ‪ ،‬سەمای‬ ‫كاغــەزە دڕاوەكان‪ ،‬مانگ لە‬ ‫ئاودا‪ ،‬زستانی ‪ ،88‬خولەكێك‬ ‫بێ دەنگی‪ ،‬نــاوی ئەو پێنج‬ ‫شانۆنامەیەی شانۆنامەنووس‬ ‫و دەرهێنــەری فــارس‪،‬‬ ‫محەمــەد یەعقووبییــە و‬ ‫مەریوان هەڵەبجەیی لە قاڵبی‬ ‫پێنج بەرگدا بەناوی پڕۆژەی‬ ‫وەرگێڕانی شانۆنامەی بیانی‪،‬‬ ‫چاپی كردوون‪.‬‬

‫ئەو شــانۆنامانە هەریەكەیان بە‬ ‫تیراژی هەزار دانە لە چاپ دراون‬ ‫و وەك هەڵەبجەیــی ئامــاژەی‬ ‫پێ دەدات‪ ،‬هۆگرێكی شــانۆ لە‬ ‫سلێمانی سپۆنسەری كردووە بۆ‬ ‫چاپكردنی كتێبەكان‪.‬‬ ‫مەریــوان هەڵەبجەیــی لــە‬ ‫لێدوانێكــدا بــۆ “وشــە” رای‬ ‫دەگەیەنێــت‪“ :‬چەند ســاڵێكە‬ ‫هەشــت لــە شــانۆنامەكانی‬ ‫محەمەد یەعقووبیم وەرگێڕاوەتە‬

‫سەر زمانی كوردی‪ ،‬بەاڵم بەهۆی‬ ‫بارودۆخی ئابووریــی هەرێمی‬ ‫كوردستان‪ ،‬نەمتوانیوە بیدەم بە‬ ‫هیچ چاپخانەیەك و ســەرەنجام‬ ‫لەالیەن هۆگرێكی شانۆ بەناوی‬ ‫بەكری بینەر كە پێشتر نمایشی‬ ‫یــەك لــە شــانۆنامەكانی ئەو‬ ‫نووسەرەی لە سلێمانی بینیبوو‪،‬‬ ‫داوای كرد ببێت بە سپۆنسەری‬ ‫چاپــی ئــەو كتێبانە و لەســەر‬ ‫ئەركی خۆی ئەو كارەی ئەنجام‬ ‫دا”‪.‬‬ ‫هەندێك لەو شــانۆنامانە بەر لە‬ ‫چاپبوونیان‪ ،‬لەالیــەن گرووپە‬ ‫شــانۆییەكانی كوردســتانەوە‬ ‫نمایــش كــراون‪ ،‬هەڵەبجەیی‬ ‫پێی وایە فەزای شانۆنامەكان لە‬ ‫كولتووری كوردســتانەوە نزیكە‬

‫و دەڵــێ‪“ :‬محەمــەد یەعقووبی‬ ‫یەك لــە شانۆنامەنووســە هەرە‬ ‫ناودارەكانــی ئێرانــە و وەك‬ ‫دەرهێنەرێكی ســەربەخۆ ناوی‬ ‫لــە ئێــران دەبرێــت‪ ،‬فــەزای‬ ‫شــانۆنامەكانی لــە فەرهەنگی‬ ‫ئێمەوە نزیكە و ســەرجەم ئەو‬ ‫شــانۆنامانەی لــەو نووســەرە‬ ‫وەرمگێــڕاون‪ ،‬ئــەو دەقانــەن‬ ‫كــە نەكەوتوونەتە بەردەســت‬ ‫وەزارەتی فەرهەنگی ئەو واڵتە و‬ ‫لەالیەن خودی نووسەرەوە پێم‬ ‫گەیشتووە”‪.‬‬ ‫“یەعقووبی ‪ 20‬كتێبی هەیە و من‬ ‫تا ئێستە پێنج دانەیانم بە كوردی‬ ‫چــاپ كردووە و نیــازم هەیە تا‬ ‫كۆتایی ئەمســاڵ‪ ،‬پێنج كتێبی‬ ‫تری چاپ بكەم‪ ،‬لە داهاتووشدا‬

‫بــەردەوام دەبم لــە وەرگێڕانی‬ ‫سەرجەم شانۆنامەكانی تری ئەو‬ ‫نووسەرە”‪ ،‬مەریوان هەڵەبجەیی‬

‫وای گوت‪.‬‬ ‫وشكەســاڵی و درۆ ســاڵی پار‬ ‫لەالیەن گرووپی شــانۆیی “با”‬

‫لە ســلێمانی نمایــش كرا و‬ ‫پێشــوازییەكی زۆری لەالیەن‬ ‫بینەرانی شانۆییەوە لێ كرا‪.‬‬

‫حەسەن فەتاح‪:‬‬

‫رەخنەی شێوەكاری لە كوردستاندا تەنیا موجامەلەیە‬ ‫ریژیســۆرە شــانۆییەكان‪ ،‬چ‬ ‫ئەوانەی ویســتوویانە لە رێگەی‬ ‫شانۆوە مرۆڤ و كۆمەڵگە بگۆڕن‬ ‫و بەرەو ژیانێكی باشتریان بەرن‪،‬‬ ‫ئەوانەیشــی زیاتر لــە فەزایەكی‬ ‫ئەزموونگــەری و ئەبســتراكتا‬ ‫كاریــان كــردووە تــا دەگاتــە‬ ‫شــانۆی كۆمیدی‪ ،‬بۆ گەیاندنی‬ ‫پەیامەكەیــان و بۆ پێوەندییەكی‬ ‫دینامیكی بــە بینەرەكانیانەوە‪،‬‬ ‫بیریان لە چۆنیەتیی بەكارهێنانی‬ ‫چێــژ كردووەتــەوە‪ ،‬گرانە بەبێ‬ ‫چێژ كارێكــی شــانۆیی بتوانێ‬ ‫پێوەندییەكــی زینــدوو بــە‬ ‫بینەرەكانییەوە دروســت بكات‪.‬‬ ‫تەنانــەت ئەگــەر ئەو شــانۆیە‬ ‫تەنیــا ســۆز و ئارەزووەكانیش‬ ‫بورووژێنێت‪ ،‬بەبــێ چێژ ناتوانێ‬ ‫ئەو هەست و ســۆزەی بینەران‬ ‫بورووژێنێت‪.‬‬ ‫بەشێك لە رەخنەگرانی بواری‬ ‫شــانۆ دەڵێن “تیۆر” كێشــەی‬ ‫تــەواوی شــانۆكاری كــوردە‪،‬‬ ‫شانۆكاری كورد لە تیۆردا هێندە‬ ‫بێ ئاگایە تا رادەی ئەوەی نازانێ‬ ‫دەكەوێتــە كوێــی مەعریفەی‬ ‫تیۆرەوە؟‬ ‫ تیۆری شــانۆیی چەند لقێكی‬‫لــێ دەبێتــەوە و هەندێكیان لە‬ ‫ســەرەتا دێرینەكانــەوە‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫ســەرهەڵدانی شــانۆوە دروست‬ ‫بــوون و هاوشــانی گەشــەی‬ ‫شــانۆ‪ ،‬لە هەردوو رووی تیۆری‬ ‫و پراكتیكییەوە‪ ،‬بە نێو شــانۆدا‬ ‫رۆچوونەتە خوارەوە‪ ،‬ســتراكتور‬ ‫و بنەمایەكــی بەهێزی تیۆرییان‬ ‫بۆ شانۆ دروست كردووە‪ .‬دابڕانی‬ ‫كوردســتان بۆ ماوەیەكی زۆر بە‬ ‫دنیــای دەرەوە‪ ،‬نەزانینی زمانی‬ ‫بیانــی‪ ،‬نەبوونــی فەرهەنگێكی‬ ‫شــانۆیی‪ ،‬نەبوونی كولتوورێكی‬ ‫دەوڵەمەنــد و لــە هەموویشــی‬ ‫گرینگتر‪ ،‬گرینگی نەدان بەم بوارە‪.‬‬

‫من بەشــبەحاڵی خۆم ‪ 30‬ساڵ‬ ‫زیاترە‪ ،‬بــە بەردەوامی خەریكی‬ ‫باڵوكردنــەوەی رۆشــنبیریی‬ ‫شانۆییم‪ ،‬كەسانی تریش هەوڵی‬ ‫زۆریان داوە‪ ،‬بۆ نموونە پێشــڕەو‬ ‫حوســێن چەندین كتێبی باشی‬ ‫وەرگێڕاوە‪ ،‬بەاڵم ئەمانە هەمووی‬ ‫دڵۆپێكە لە دەریایەك و تا شانۆی‬ ‫كوردی پاشخانێكی تیۆری نەبێت‬ ‫و تا هۆشــمەندییەكی شــانۆیی‬ ‫دەرگەكانــی بە رووی شــانۆی‬ ‫كوردیدا نەكاتەوە‪ ،‬شانۆی كوردی‬ ‫پێش ناكەوێت‪.‬‬ ‫ئایــا دەقــی شــانۆیی چ‬ ‫دەورێكی هەیە بۆ گەشەسەندنی‬ ‫شانۆ‪ ،‬وابەستەكردنی بوونی شانۆ‬ ‫بە دەق‪ ،‬خــراپ ســەیركردنی‬ ‫شــانۆیە‪ ،‬یا هونەری شانۆ بەتەنیا‬ ‫لەناو دەقدا دروست نابێت؟‬ ‫ بێگومان شانۆ وابەستەی دەقە و‬‫لە نووسینی دەقە شانۆییەكانەوە‬ ‫گەشــەی كــردووە و دەیكات‪.‬‬ ‫بەشــێكی زۆری تیۆری شانۆیی‬ ‫لەســەر بنەماكانی شــیكردنەوە‬ ‫و شــێوازەكانی دەق و پێگــە و‬ ‫رۆڵی شانۆنامەنووسە گەورەكانی‬ ‫دنیــا بونیــاد نــراوە‪ .‬تەختەی‬ ‫شــانۆ‪ ،‬یا هونەری شــانۆ ناتوانێ‬ ‫ئەدەبێكــی بەرز یــان دەقێكی‬ ‫گــەورەی شــانۆیی دروســت‬ ‫بكات‪ ،‬بەڵكــو بــە پێچەوانەوە‪،‬‬ ‫هەمیشە شــانۆ لە ئەدەبی درامی‬ ‫و دەقە شــانۆییەكانەوە دروست‬ ‫بــووە‪ .‬شــانۆ ناتوانــێ چیخۆف‬ ‫دروســت بكات‪ ،‬بەاڵم چیخۆف‬ ‫دەتوانێ شــانۆ دروســت بكات‪.‬‬ ‫هەمیشــە شانۆنامەنووســەكان‬ ‫بــوون فۆرمی تــازە و تەكنیكی‬ ‫تازەی وایــان خوڵقانــدووە كە‬ ‫شــانۆی ناچــاری ســەرلەنوێ‬ ‫بیركردنەوە‪ ،‬دۆزینەوەی فۆرمی‬ ‫تر و تێكشكاندنی فۆرمە كۆنەكان‬ ‫كردووەتەوە‪.‬‬

‫وشە‪ /‬هەولێر‪ -‬غەمگین خدر‬ ‫حەســەن فەتــاح‪ ،‬هونەرمەند و شــێوەكاری شــاری هەولێرە‬ ‫و لە ئوســترالیا خوێندكاری ماســتەرە لە بەشــی شێوەكاری‪،‬‬ ‫لــەم چاوپێكەوتنەدا بۆ “وشــە”‪ ،‬باس لەو ئاســتەنگانە دەكات‬ ‫كــە كەوتوونەتە بەردەم هونەری شــێوەكاری لە كوردســتان و‬ ‫پێی وایــە‪ ،‬ئەو هونەرە بەتەواوی پشــتگوێ خــراوە و دووپاتی‬ ‫دەكاتەوە‪“ :‬میدیای كوردی سەرجەمیان بە ئاشكرا و ناڕاستەوخۆ‬ ‫پڕوپاگەنــدەی حزبەكانــن و كەمتر باس و خواســیان لەســەر‬ ‫شــێوەكارییە‪ .‬هەر كاتێكیــش هەبوو ئەوە لەســەر خودی ئەو‬ ‫كەسەیە كە پێشانگەی كردووەتەوە و لە هەواڵەكان دەبینرێت”‪.‬‬ ‫هونــەری شــێوەكاری لە‬ ‫كوردستاندا تا چەند توانیویەتی‬ ‫خۆی لە مەیدانی رۆشــنبیریدا‬ ‫بدۆزێتــەوە؟ بەمانایەكی تر ئەم‬ ‫هونەرە تــا چەنــد پێوەندی بە‬ ‫چەمكی رۆشنبیریی خودییەوە‬ ‫هەیە؟‬ ‫ ســەرەتا دەبێ بگەڕێینەوە بۆ‬‫مێــژووی هونەری شــێوەكاری‬ ‫لــە باشــووری كوردســتاندا‪،‬‬ ‫هونــەری شــێوەكاری لــە‬ ‫باشووری كوردستان بە هەردوو‬ ‫قۆناغەكانی مۆدێرن و كالسیك‪،‬‬ ‫تەمەنێكی كورتــی هەیە لەچاو‬ ‫واڵتانی پێشــكەوتووی ئەوروپا‪.‬‬ ‫ئــەوەی هەبوو لە بیســتەكانی‬ ‫ســەدەی رابردوو لــە پەنجەی‬ ‫دەســت تێپەڕی نەدەكردن و لە‬ ‫هەولێر و ســلێمانی‪ ،‬تا سااڵنی‬ ‫‪ 1950‬كــە پەیمانگــەی هونەرە‬ ‫جوانــەكان لە بەغــدا دامەزرا و‬ ‫چەندیــن هونەرمەندی عێراقی‬ ‫گەڕانەوە و دەستپێشــخەرییان‬ ‫كــرد‪ .‬ئەوەیــش رەنگدانەوەی‬

‫هەبوو لەسەر هونەری كوردی و‬ ‫پۆلێك هونەرمەندی كالســیكی‬ ‫باش لە بەغدا پــەروەردە بوون و‬ ‫گەڕانــەوە كوردســتان‪ ،‬لە پاش‬ ‫ڕاپەڕینــەوە بوون بــە هەوێنی‬ ‫دامەزراندنی پەیمانگەكانی هونەر‬ ‫لە شــارەكان‪ .‬هونەر بەگشــتی‬ ‫و شــێوەكاری بەتایبەت‪ ،‬پشت‬ ‫ئەســتوورە بە رۆشــنبیرییەكی‬ ‫پتەو و رەهەندەكانی فەلســەفە‬ ‫و خوێندنــەوە بــۆ سروشــت و‬ ‫دەوروبــەر و رەنگدانەوەشــی‬ ‫هەیە لەســەر هەموو كایەكانی‬ ‫كۆمەڵگە و هەردەم چاوســاغی‬ ‫كۆمــەڵ بــووە‪ ،‬هەمــووكات‬ ‫ئەنجامی كوالیتی باشــی هونەر‪،‬‬ ‫رۆشنبیریی خودی هونەرمەند و‬ ‫بینینەكانی بۆ میتۆلۆجیا بووە كە‬ ‫بە چاوێكی هونەرییەوە شتەكان‬ ‫تەوزیــف دەكات‪ .‬لینكی هونەر‬ ‫و رۆشــنبیری ئەوەنــدە پتەوە‪،‬‬ ‫دەتوانــم بە رەحــم و كۆرپەڵەی‬ ‫بشــوبهێنم‪ .‬بــە یەكگرتنی دوو‬ ‫گەردیلــەی هایدرۆجین و یەك‬

‫ئۆكســجین كە ئاو پێــك دێنن‪.‬‬ ‫بۆیــە هونەرمەنــدی خوێنــەر‬ ‫هەمیشە كارەكانی سەركەوتووە‬ ‫و پەنجــە دەخاتــە ســەر خاڵە‬ ‫گرنگەكان و بەشــێوەیەكی زەق‬ ‫و بەرچاو دەیانخاتە روو‪ .‬دەتوانم‬ ‫بە شــێوەیەكی تر بڵێم نە هونەر‬ ‫ێ رۆشــنبیری هونــەرە و نە‬ ‫بەب ‌‬ ‫رۆشنبیریش بەبێ هونەر دەگاتە‬ ‫ئامانج‪ ،‬هەردووكیــان وەك دوو‬ ‫باڵــی باڵندەیەكن كــە كولتوور‬ ‫بەرەو ئەفراندن دەبەن‪.‬‬ ‫ســەرباری ئەوە‪ ،‬كۆمەڵێك‬ ‫شێوەكاری جدیمان هەیە ناوەناوە‬ ‫گەلەرییەكان بە تابلۆی جۆراوجۆر‬ ‫و كردنەوەی پێشــانگە ئاوەدان‬ ‫دەكەنــەوە‪ ،‬بەاڵم ئێســتەیش‬ ‫هونــەری شــێوەكاری لــە چاو‬ ‫بەشەكانی تری هونەردا كەمترین‬ ‫بەركەوتنــی لــە گــەڵ بینەردا‬ ‫هەیە‪ ،‬تۆ ئەم حاڵەتانە چۆن لێك‬ ‫دەدەیتەوە و هــۆكارەكان بۆچی‬ ‫دەگەڕێنیتەوە؟‬ ‫ هۆیــەكان گەلێكــن‪ ،‬راســتە‬‫هونەرمەنــدی جدیمــان هەیە‪،‬‬

‫بەاڵم تا ئێستە بینەر ئاشنا‬ ‫نەبووە بە كاری هونەری‪،‬‬ ‫ئەوەیــش دابەش دەبێت‬ ‫بەســەر دوو هۆكار‪ ،‬یەكەمیان‪:‬‬ ‫ئاستی خوێندنەوەی تاكی كورد؟‬ ‫رەنگــە خوێنەرمــان هەبێــت‪،‬‬ ‫بەاڵم ئایا تا چەند تێگەیشــتنی‬ ‫هەیە؟ دووەمیشــیان‪ :‬هەمیشە‬ ‫ناكۆكییەك لە نێوان هونەرمەنداندا‬ ‫هەیە و هۆكارەكانیش زیاتر حزبی‬ ‫و ئایدیالیكتی و كەسێتی و هتد‪،‬‬ ‫كەم كەس هەیە یەكتری قبووڵ‬ ‫بێت و بابەتــی قۆرخكاریش زۆر‬ ‫رۆڵی بینیوە‪ ،‬گەلەری هەیە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫تەنیا بۆ كەســانێكی دیاریكراوە‬ ‫و ئەگەر حكوومەت پڕۆژەیشــی‬ ‫هەبێت‪ ،‬ئەوە هــەر بە رێكەوت‬ ‫بۆ ئەوان دەردەچێت! مەبەســتم‬ ‫هــەردوو ئیدارەكەیــە! هەوڵی‬ ‫تاكەكەسی هەیە لەوال و لەمال كە‬ ‫بەشــێك لە ماڵی خۆیان كردووە‬ ‫بە گەلەری و زیاتر مەبەســتیان‬ ‫بزنسە‪.‬‬ ‫راگەیاندنەكان پڕۆفیشــناڵ نین‬ ‫بەرامبەر بە شــێوەكاری؟ موزیك‬

‫پەیوەســت بیــن بــە مەعریفە‬ ‫و فەلســەفە‪ ،‬چونكــە ئەوانــە‬ ‫میتــۆدی جێبەجێكردنــی ئەو‬ ‫كارانــەن “هونــەری كوالیتــی‬ ‫بەرز” راســتەوخۆ وتووێژ لەگەڵ‬ ‫كایەكانــی كۆمەڵگــە دەكات‪،‬‬ ‫بەرهەمی جوان و بەپێز خاوەنی‬ ‫هێزێكــی جوانی رۆشــنبیری و‬ ‫فەلســەفی و قوڵبوونەوە لە بوون‬ ‫و نەبوون و نیشاندانی رووەكەی‬ ‫تــری ژیانــە و پەنجە خســتنە‬ ‫سەر كەموكوڕییەكانیەتی‪ .‬بەبێ‌‬ ‫فەلســەفە و ئایدیــا‪ ،‬هونــەری‬ ‫شــێوەكاری هونەرێكــی فالتە‬ ‫و كــەم ســوودە‪ .‬لە‬ ‫حەســەن فەتــاح لەدایكبــووی هەولێرە و بەرامبــەردا هونەری‬ ‫دەرچــووی پەیمانگەی هونــەرە جوانەكانی شــێوەكاری دەبێت‬ ‫هەولێر بەشــی شــێوەكاری‪ ،‬وێنەكێشــان‪ ،‬هەمــوو كات ئــەو‬ ‫‪ .2000‬پاشــان لــە ســاڵی ‪ 2006‬كۆلیــژی پرســیارانە ئامــادە‬ ‫هونەری لە زانكۆی ســلێمانی تەواو كرد و لە بكات كە بینەر بخاتە‬ ‫‪ 10‬یەكەمەكان بووە‪ ،‬ئێستەیش خوێندكاری تێڕامانەوە!‬ ‫ئایــا میدیــای‬ ‫ماســتەرە لە زانكــۆی ‪ South Australia‬لە‬ ‫كــوردی لە ئاســتی‬ ‫ئوسترالیا‪.‬‬ ‫ئاشناكردنی هونەری‬ ‫شێوەكاری بە بینەری‬ ‫و شــانۆیش گرنگی پێ دەدرێت‬ ‫لە تیڤــی و رادیۆكاندا‪ ،‬بەاڵم ئایا كوردی رۆڵی ئەرێنیی گرتووەتە‬ ‫شــێوەكاری گرنگیی پێ دراوە؟ بەر؟‬ ‫سۆشیال میدیا رۆڵی هەیە‪ ،‬بەاڵم ‪ -‬هونەری شێوەكاری هونەرێكە‬ ‫تەنیا موجامەلەیە و هونەرمەندی مامەڵــە لەگەڵ بینیــن دەكات‪.‬‬ ‫مێینە زیاتر ئامانجە و ئەو بابەتە میدیای كوردی ســەرجەمیان‬ ‫رەهەندی تری لە پشتە‪ .‬پێویستە بــە ئاشــكرا و ناراســتەوخۆ‬ ‫بینەر ئاشــت بكرێتەوە و ئاشنا پڕوپاگەنــدەی حزبەكانــن و‬ ‫بكرێتەوە لەگەڵ تابلۆی هونەری‪ ،‬كەمتر باس و خواســیان لەسەر‬ ‫چونكە هونەر ئێســتە لە واڵتاندا شــێوەكارییە‪ .‬هــەر كاتێكیش‬ ‫زۆر گرنگــە بــۆ ناســاندنەوەی هەبــوو‪ ،‬ئــەوە لەســەر خودی‬ ‫ئــەو كەســەیە كە پێشــانگەی‬ ‫كولتوور و ئایدیای تاكەكەس‪.‬‬ ‫بوونــی فیكــر و مەعریفە كردووەتــەوە و لــە هەواڵەكان‬ ‫و ئاستی رۆشــنبیری‪ ،‬تا چەند دەبینرێــت و ئەو كەســانەیش‬ ‫كاریگــەری دەبێــت لەســەر ئێستە بوونەتە بازرگانی هونەر و‬ ‫بەرهەمی شــێوەكاری‪ ،‬ئایا پێت لەگەڵ بەرپرســەكان دەبینرێن‪.‬‬ ‫وایە شــێوەكارانی ئێمە خاوەنی بۆیــە كەمتریــن بەركەوتنــی‬ ‫شێوەكاری دەبینرێت لە میدیای‬ ‫ئەم چەمكانە بن؟‬ ‫ مەعریفە و هزری رۆشــنبیری بینراودا‪ ،‬ئەگەر هەشــبێت‪ ،‬بەو‬‫كاریگەریــی راســتەوخۆیان شێوەیەی باســم كرد ئامادەیی‬ ‫هەیە لــە كاری هونەریدا‪ .‬ئەگەر هەیــە‪ .‬جۆرەكانی تــری میدیا‬ ‫باســی شــێوەكاری بكەین لە وەك گۆڤــار و رۆژنامــە‪ ،‬هەمان‬ ‫رووی ئەكادیمییــەوە‪ ،‬دەبێــت رەوتن‪ ،‬بــەاڵم كەمێك جیاوازی‬

‫هەیــە ئەویــش وەك تــۆڕە‬ ‫كۆمەالیەتییەكان‪ .‬میدیا موڵكی‬ ‫حزبە و ئەویش بۆ خۆی بەكاری‬ ‫دەهێنێــت‪ ،‬ئەهلییەكانیــش‬ ‫هەر دەهــۆڵ و زوڕنای رەق لەو‬ ‫دەسەاڵتانە لێ دەدەن و كاتێكی‬ ‫ئەوتۆیان بۆ شێوەكاری نییە‪ ،‬ئەو‬ ‫پڕۆگرامانەی هەشــیانە‪ ،‬كۆپی‬ ‫‪ % 100‬ە‪.‬‬ ‫ئایــا ئێمــەی كــورد لــەم‬ ‫روانگانــەوە رەخنەگری جدی و‬ ‫ئەكادیمیمان هەیە؟‬ ‫هونــەری شــێوەكاری لــە‬ ‫كوردســتاندا لەمێــژ نییە هەیە‬ ‫و پێــم وایە ئەوەیــش گەواهیی‬ ‫ئەوەیە كە رەخنەگرمان نەبێت‪،‬‬ ‫یــان كەمتــر بێت! ئــەوەی كە‬ ‫هەشــە هەوڵی تاكەكەسییە‪ ،‬جا‬ ‫یان پێشــتر هونەرمەنــد بوون‪،‬‬ ‫یان نووســەرێكن پەییــان بەو‬ ‫كەموكوڕییە بــردووە كە هەیە و‬ ‫ئیشیان لەسەر كردووە‪ .‬رەخنەگر‬ ‫پێویســتی بــە پێشــینەیەكی‬ ‫ئەكادیمــی هەیــە و وریایی لە‬ ‫هەموو كاراكتــەرەكان و رەوتە‬ ‫هونەرییــەكان و فەلســەفەی‬ ‫ستایل و قوتابخانەكان و خودی‬ ‫هونەرمەندەكان‪ .‬هتد‪ .‬لە دەرەوە‬ ‫بەشــی رەخنەی هونەر هەیە و‬ ‫دەخوێندرێت و زۆر ئەكادیمییانە‬ ‫ئیشی لەسەر دەكرێت‪ ،‬پسپۆڕیی‬ ‫لەو بــوارەدا پەرەی پــێ دراوە‬ ‫و بەهــا و رێزێكی هەیــە لەناو‬ ‫هونەرمەندان و هونەردۆســتاندا‬ ‫و رۆڵــی كاریگەریــان هەیە لە‬ ‫دیاریكردنــی ئاســتی كوالیتی‪.‬‬ ‫لە كوردســتان بەداخــەوە ئەم‬ ‫شــێوازە نەهاتووەتە دنیا و ئەگەر‬ ‫هەشبێت‪ ،‬موجامەلەیە و هیچی‬ ‫تر‪ .‬بــەاڵم لەگــەڵ ئەوەشــدا‬ ‫كۆمەڵێكــی بــاش لە پــڕۆژەی‬ ‫تواناســازی گەڕاونەتــەوە و زۆر‬ ‫شتی باشــیان پێیە و بڕوام وایە‬ ‫لە ئایندەدا دەتوانن كاری جدی‬ ‫بكەن‪ ،‬ئەوەندەی ئاگادارم‪ ،‬ئیشی‬ ‫باشیان دەست پێ كردووە‪.‬‬

‫ژمارە (‪ ، )112‬چوارشەم‪2015/ 10/ 7 ،‬‬

‫مەریوان هەڵەبجەیی پێنج كتێبی شانۆیی باڵو دەكاتەوە‬

‫دانا رەئووف نووسەر‌و شانۆكار‪:‬‬

‫پ‪.‬زدا لەالیەن ئێسخیلۆســەوە‬ ‫بەناوی (فارسەكان)ەوە نووسراوە‪،‬‬ ‫كە باســی جەنگی نێوان گریك و‬ ‫فارســەكان دەكات و وێنەیەكی‬ ‫بەرزی تێكشــكاندنی ســوپای‬ ‫فارسەكانمان پێشكەش دەكات‪.‬‬ ‫(ئەرســتۆفانیس)یش هــەر لــە‬ ‫سەردەمی گریكەكاندا بە شانۆنامە‬ ‫كۆمیدییەكانــی‪ ،‬شــانۆیەكی‬ ‫سیاســیی هێناوەتــە ئــاراوە و‬ ‫چەندین شــاكاری دژی جەنگ‪،‬‬ ‫بۆ نموونە شــانۆنامەی (ئاشــتی)‬ ‫و (لیسیســتراتا) نووســیوە‪ .‬لەو‬ ‫رۆژەیشەوە شــانۆی سیاسیی لە‬ ‫رووی فۆڕم و ناوەڕۆكەوە گەشەی‬ ‫كردووە و بەشــێكی گرینگ بووە‬ ‫لــەو رووداوە سیاســییانەی لە‬ ‫مێژووی مرۆڤایەتیدا روویان داوە‪.‬‬ ‫شتێكی ئاساییشە شانۆی كوردی‬ ‫شانۆیەكی سیاسی بووبێت‪ ،‬كورد‬ ‫لەوەتــەی هەیە لە بۆتەی شــەڕ‬ ‫و ســەركۆنەكردن و داگیركردن‬ ‫و راوەدوونانــە‪ .‬بــەاڵم شــانۆ‬ ‫سیاسییەكەی ئێمە چۆن بووە؟‪.‬‬ ‫و شــانۆدا چێــژ دەورێكی بااڵی‬ ‫شــانۆ بە هەموو فۆرمەكانییەوە‬ ‫هەیە‪ ،‬یــا دەبــێ بیركردنەوە و‬ ‫پێویستی بە شانۆكاری پیشەیی‬ ‫و ژینگەیەكــی سەربەســت و تێڕامان بەشــێوەیەكی كردەیی‬ ‫شانۆكاری بەتوانا هەیە‪ ،‬كە ئێمە بوونی هەبێت؟‬ ‫هەمیشە بەشێوەیەك لە شێوەكان ‪ -‬هیچ شــتێك بەبێ چێژ ناتوانێ‬ ‫لەم الیەنانــەوە كورتمان هێناوە رۆڵێكــی كاریگــەری هەبێت‪.‬‬ ‫و نەمانتوانیــوە دیدێكــی روونی بەتایبەتیش شــانۆ‪ .‬شــانۆ بەبێ‬ ‫سیاســیی‪ ،‬چ لــە رووی هزر و بەكارهێنانی چێژ‪ ،‬وەك ئامرازێكی‬ ‫چ لە رووی فــۆرم و تەكنیكەوە هونەری‪ ،‬دیدێكی ئێســتاتیكی‬ ‫بــۆ رەوشــە سیاســییەكەی ‌و شــێوازێكی هونــەری‪ ،‬ناتوانێ‬ ‫خۆمان هەبێــت‪ .‬ئەمەیش ئەوە بینەرەكانــی قایــل بــكات و‬ ‫ناگەیەنێــت‪ ،‬كــە ئێمــە هیچ كاریان تێ بكات و شــتێكیان ال‬ ‫ئەزموونێكــی ســەركەوتوومان بەجێ بێڵێت‪ .‬ئــەم چەمكەیش‬ ‫نەبووبێــت‪ ،‬حەفتــاكان و چەندین ســەدەیە شــانۆكارانی‬ ‫هەشــتاكان چەند ئەزموونێكی لە هەموو بوارەكاندا‪ :‬ریژیســۆر‪،‬‬ ‫جوانی تێدایە كە گوزارشــت لە شانۆنامەنووس و توێژەرەوەكانی‬ ‫رەوشە سیاسییەكەی ئەو رۆژگارە شــانۆی ســەرقاڵ كــردووە‪.‬‬ ‫دەكەن یان دیدێكی گشــتگیری نووســەری ئەڵمانــی (چیلەر) لە‬ ‫سیاســیی لەخــۆ دەگــرن‪ .‬سەدەی حەڤدەدا‪ ،‬ئاماژە بۆ ئەوە‬ ‫نموونەیــش زۆرە‪ :‬جوولەكــەی دەكات چێژ لە كارە هونەرییەكاندا‬ ‫ماڵتا‪ ،‬دكتــۆر پاڵمی‪ ،‬پردی ئارتا‪ ،‬رۆڵێكی سەرەكییان هەیە و كارە‬ ‫پۆنتێــا و ماتــی‪ ،‬كەلە ســەر‪ -‬هونەرییەكــە بە ئاراســتەیەكدا‬ ‫بەرهەمی تیپی نواندنی سلێمانی دەبــات‪ ،‬كە زیاتر بینــەر و كارە‬ ‫بوون‪ ،‬خەج و سیامەندی فوئادی هونەرییەكــە لــە یەكتــر نزیك‬ ‫مجیــد میســری‪ ،‬هونەرمەنــد دەكاتەوە و دەســەاڵتێكی زیاتر‬ ‫ئەحمەد ســاالر بۆ تیپی زانكۆی بە بینەران دەبەخشــێت‪ .‬چیلەر‬ ‫ســلێمانی كاری تێــدا كردبوو‪ ،‬باســی ئــەوە دەكات كــە (هیچ‬ ‫مــرۆڤ و شــارەكەی‪ ،‬تیپــی هۆكارێك نییە‪ ،‬كە گرینگیدان بە‬ ‫پێشــڕەوی شــانۆی كــوردی‪ ،‬ئاكار چێژ لەخۆ نەگرێت) برێشت‬ ‫ئاسك‪-‬ی شــێركۆ بێكەس‪ ،‬كە لە هەر لەســەر بنەما هزرییەكانی‬ ‫بەغــدا و لە ســلێمانیش نمایش چیلــەرەوە چەمكەكانی چێژ لە‬ ‫كراوە و مارا‪-‬سادی تیپی شانۆی شــانۆ داســتانئامێز و فێرگەیی‬ ‫ئەزموونگەری‪ .‬بەاڵم كێشــەكە و سیاســییەكەی خۆیدا پەیڕەو‬ ‫ئەوەیە‪ ،‬ئەم رەوتە وەســتاوە‪ ،‬نە دەكات و لــە دیدێكــی هونەری‬ ‫توانیویەتی گەشــە بــكات و نە و فەلســەفەی دیالێكتیكییەوە‬ ‫بەردەوامیــش بــووە و لە چەقی گەشــەی پــێ دەدات‪ .‬شــانۆ‬ ‫دیدێكی رەخنەئامێزی بۆ كۆمەڵ‬ ‫رێگەكەدا وەستاوە‪.‬‬ ‫زۆرجــار دەگوترێ شــانۆی هەیــە و ئــەو رەخنەیەیش‪ ،‬كە‬ ‫ئێمــە نە چێژ و جوانــی بەرهەم زۆرجــار بنەمایەكی هــزری و‬ ‫دێنێت‪ ،‬نە عەقڵ دەدوێنێت و نە فەلســەفی لەخــۆ دەگرێت‪ ،‬لە‬ ‫توانای گومان و پرســیاری هەیە‪ ،‬رێگەی چێــژەوە‪ ،‬وەك دیدێكی‬ ‫بەڵكــو ســۆز و ئارەزووەكانمان ئێستاتیكی لە فۆرمە شانۆییەكەدا‬ ‫دەورووژێنێت‪ .‬ئایا لە نێوان بینەر بەرجەستە دەبێت‪.‬‬

‫هونەری شێوەكاری هونەرێكە مامەڵە لەگەڵ بینین دەكات‪ .‬میدیای كوردی سەرجەمیان بە ئاشكرا و ناراستەوخۆ پڕوپاگەندەی حزبەكانن‬ ‫و كەمتر باس و خواسیان لەسەر شێوەكارییە‪ .‬هەر كاتێكیش هەبوو‪ ،‬ئەوە لەسەر خودی ئەو كەسەیە كە پێشانگەی كردووەتەوە و لە‬ ‫هەواڵەكان دەبینرێت و ئەو كەسانەیش ئێستە بوونەتە بازرگانی هونەر و لەگەڵ بەرپرسەكان دەبینرێن‪.‬‬

‫‪17‬‬

‫هەفتەنامەیەكی سیاسیی گشتییە‬

‫‪16‬‬

‫ئامادەكار‪ :‬هیدایەت جان‬

‫پاشخان‬

‫وتار‬

‫كولتوور‬

‫وتار‬

‫هەفتەنامەیەكی سیاسیی گشتییە‬

‫ژمارە (‪ ، )112‬چوارشەم‪2015/ 10/ 7 ،‬‬

‫چاپخانەكانی ئێستەی كوردستان‬ ‫هیچ گرنگییان نــەداوە بە كتێبی‬ ‫منــدااڵن‪ ،‬بگرە زۆربەیشــیان هەر‬ ‫بەشــێكیان نییــە بەنــاوی كتێبی‬ ‫مندااڵنەوە‪ ،‬لە كاتێكدا ئەم چاپخانانە‬ ‫باس لەوە دەكەن ئامانجیان برەودانە‬ ‫بە فەرهەنگ و پەروەردە‬ ‫هات‪ ،‬مــام گورگ خــواردی و‬ ‫ئایشە شێت شــكاندی! ئەمانەن‬ ‫كاراكتەری چیرۆكەكان‪.‬‬ ‫ئێســتەی‬ ‫چاپخانەكانــی‬ ‫كوردســتان هیــچ گرنگییــان‬

‫جێگــە گشــتییەكان بــۆ‬ ‫دڵنیابــوون و خۆشــگوزەرانی‬ ‫و پاراســتنی ژیانــی تاكــی‬ ‫كۆمەڵگەیــە‪ ،‬نــەك جێگەی‬ ‫ســووكایەتی و مەترســی و‬ ‫كارەســاتی لێ بكەوێتەوە‪ .‬لە‬ ‫ماوەی رابردوودا لە شەقامێكی‬ ‫گشتی “هۆیها و فیكە” بۆ ژنێك‬ ‫لێ درا‪ ،‬ئەو پرسە گرنگە تەنیا‬ ‫لە چوارچێــوەی گرفتی ژنانی‬ ‫شارەكە خۆیدا مایەوە‪ .‬پیاوان‬ ‫هەڵوێستێكی ئەوتۆیان نەنواند‬ ‫و ناڕەزایــی خۆیان دەرنەبڕی‪،‬‬ ‫بەرامبەر ئەو ڕێژە نەبەكامەی‬ ‫ئەو كارە قێزەونەیان بە ئەنجام‬ ‫گەیاند‪ ،‬بەپێچەوانەوە‪ ،‬زۆربەی‬ ‫زۆریان سووكایەتییان دەكرد‬ ‫بــەو ژنانەی كە ســەركۆنەی‬ ‫ئەو كارەیان كرد‪ .‬وەك ئەوەبوو‬ ‫هەموو پیاوانی شار لەگەڵ ئەو‬ ‫“هۆیها و فیكە”كەرانەدا بووبن!‬ ‫ئەوەتــا ئەمــڕۆ قەبــارەی‬

‫كارەســاتەكە گەورەتــر بــوو‬ ‫لــەوەی چــاوەڕوان دەكــرا‪،‬‬ ‫تــا دەرئەنجامەكــەی تاوانی‬ ‫كوشتنی كیژۆڵەیەكی تەمەن‬ ‫‪ 21‬ســااڵنی لێ كەوتــەوە‪ .‬لە‬ ‫كوێ؟ لە ناوەڕاســتی شار و بە‬ ‫بەرچاوی پۆلیس و ئاسایشەوە!‬ ‫ئــەم دوو تاوانــە درێژكراوەی‬ ‫یەكترن‪ .‬ئەنجامدەری هەردوو‬ ‫تاوانەكەیــش پیاون‪ .‬بەاڵم ئایا‬ ‫هەموو پیاوەكانی شار دڕندە و‬ ‫ژنكوژن؟ نەخێر‪ .‬لێ ئەوانیش‬ ‫ئەوكاتە دەبنە دڕندە و تاوانبار‬ ‫كە نەتوانن خۆپێشــاندان ساز‬ ‫بكەن‪ ،‬یاخۆ شانبەشــانی ژنان‬ ‫بێنە سەر شــەقام و ناڕەزایی‬ ‫خۆیان دەرببــڕن‪ ،‬هیچ نەبێت‬ ‫تــا لە داهاتــوو ژیانــی دایك‪،‬‬ ‫كچ‪ ،‬خوشــكەكانیان لە شوێنە‬ ‫گشــتییەكاندا پارێــزاو بێت‪،‬‬ ‫چونكە گومانتان نەبێت لەوەی‬ ‫تێپەڕبوونی ئەم كوشتنە “تازە و‬ ‫تۆقێنەرە” بە ئاسانی‪ ،‬رووداوی‬ ‫زۆر ترسناكتری بەدوادا دێت و‬ ‫ئاسایشی كۆمەاڵیەتی دەخاتە‬ ‫مەترسییەوە‪.‬‬

‫میللەتێك ژیانی شایستە بەخۆی‬ ‫نەبێــت‪ ،‬تاكەكانی هەمیشــە لە‬ ‫بیری ئاڵۆسكاو و ئاڵۆزی دەروونی و‬ ‫كێشەن لەگەڵ خۆیاندا‪ .‬ئەوانە مرۆڤی‬ ‫بەختەوەر نین لە كۆمەڵگەكەیاندا‬

‫دایكدا‪ .‬كتێبمــان نییە لەبارەی‬ ‫ئەوەی منداڵ چۆن ئاشنا بكەین‬ ‫بە لەشی خۆی‪ .‬چۆن پەروەردەی‬ ‫بكەین شــەرم لە لەشــی خۆی‬ ‫نەكات و شــانازی پێوە بكات و‬

‫هەمیشە بەڵێن بە منداڵەكانمان‬ ‫بدەیــن پــاش تەواوكردنی ئەو‬ ‫كتێبــە‪ ،‬خەاڵتیــان بكەیــن‪ ،‬ئیتر‬ ‫خەاڵتەكە پیاسەیەكی ناو پارك‪ ،‬یان‬ ‫كڕینی كتێبێكی نوێ یان هەر شتێكی‬ ‫تر بێت‬ ‫رێزی لێ بگرێت‪.‬‬ ‫كتێبمــان نییــە لەبــارەی‬ ‫چۆنیەتیــی مامەڵەكردن لەگەڵ‬ ‫ئــەو مندااڵنــەی دوورەپەرێز و‬ ‫خەمۆكن یــان ئەوانەی یەكجار‬ ‫بزێون‪ .‬كاتێك منداڵی دووەممان‬ ‫دەبێــت هیــچ كتێبێــك نییە‬ ‫پێمان بڵێت چۆن رەفتار لەگەڵ‬ ‫منداڵــی یەكەم بكەیــن‪ ،‬ئێمە‬ ‫هیچ شــتێكمان لەبەردەســتدا‬ ‫نییــە چۆن مامەڵــە لەگەڵ ئەو‬ ‫پرسیارانەی منداڵەكانمان بكەین‬ ‫لەبــارەی لەدایكبــوون خودا و‬ ‫باران و مردن لێمان دەكەن‪.‬‬ ‫ئەمانە و هەزارەها شــتی تریش‬ ‫لە كتێبخانەكانــی ئێمەدا نین‪،‬‬ ‫لێرە و لــەوێ هەوڵی گرووپ و‬ ‫رێكخــراو دەبینین لــەم بوارەدا‬ ‫كە جێگــەی ئافەرینــن‪ ،‬وەلێ‬ ‫لەبەرئــەوەی ماوەیەكــی زۆرە‬ ‫شتەكان كەڵەكە بوون و منداڵی‬ ‫زۆرمــان هەیە‪ ،‬ئــەوان بەتەنیا‬ ‫فریــا ناكــەون و پێویســتمان‬ ‫بەوەیە پەرلەمان بە یاســا كاری‬

‫چاپخانەكان رێــك بخات بۆ ئەو‬ ‫دۆخە و مەرجیان لەسەر دابنێ‪،‬‬ ‫بــۆ نموونــە لــە چاپكردنی ‪10‬‬ ‫كتێبدا دانەیەكیان تایبەت بێت‬ ‫بە منداڵ‪ .‬راستە چاپخانە هەقی‬ ‫خۆیانــە بیر لە بزنــس بكەنەوە‬ ‫و بزانــن چەندیان پــارە دێتەوە‬ ‫دەســت‪ ،‬بەاڵم ئەمە مانای ئەوە‬ ‫نییە بەبیانووی ئــەوەی كتێبی‬ ‫مندااڵن پارە ناكات‪ ،‬وەالی نێن‪.‬‬ ‫دەبێــت پەرلەمــان كاری‬ ‫چاپخانەكان رێك بخاتەوە و ئەو‬ ‫كەســانەی لەوێ كار دەكەن و‬ ‫بڕیار دەدەن لەســەر چاپكردن‬ ‫یان نەكردنی كتێبێك‪ ،‬پێوەریان‬ ‫هەبێت‪ ،‬نەك تەنیا پێوەری چەند‬ ‫پارە دێتــەوە دەســت! دەبێت‬ ‫ئەو كەســانە خــاوەن بڕوانامە‬ ‫و ئەزموونــی كاركــردن بن لە‬ ‫بوارەكانی پەروەردەی دەروونی‬ ‫گــەورە و مندااڵنــدا‪ ،‬دەبــێ‬ ‫پێویســتیی كۆمەڵگە بۆ جۆری‬ ‫كتێبەكان‪ ،‬چاپی كتێبێكیان پێ‬ ‫بكات یان رایگرێت‪.‬‬

‫لە باوەشی دایكدا كوژرا‬ ‫لەبــەر بوونــی ژمارەیەكــی‬ ‫زۆر لە رێــژەی پیاو لــە بازاڕ‬ ‫و شــەقام و باخچەكانی شــار‬ ‫و مۆڵــەكان‪ ،‬ئەوانــە دەتوانن‬ ‫ئەو ژمــارە كەمــەی ئافرەت‬ ‫كــە دێنــە دەرەوەی مــاڵ‬ ‫بپارێزن و چاودێرێكی ئەرێنی‬ ‫بن بۆیــان‪ ،‬خۆ ئەگــەر هیچ‬ ‫هەڵوێســتێكی مەردانەیــان‬ ‫نەنواند‪ ،‬واتە ئەوانیش بەهەمان‬ ‫شێوە بەشــدارن لە كوشتن و‬ ‫ئەتككــردن و القەكردنی ژن‪.‬‬ ‫پیاوان بێ ئاگا‪ ،‬مەترسییەكی‬ ‫گــەورە دەخوڵقێنن بۆ ســەر‬ ‫ئاسایشــی گشــتی‪ ،‬چونكــە‬ ‫نەهێشــتنی دڵنیایی و نەمانی‬ ‫“سەربەســتی و ئــازادی”‪،‬‬ ‫كە ئــەوان بەشــێك بوونە لە‬ ‫قوربانیــدان بــۆ بەدیهاتنی و‬ ‫ئێســتە بەو بــێ دەنگییەیان‬ ‫تووشــی سەرســوڕمانمان‬ ‫دەكەن لە كاتێكدا سەربەستی‬ ‫و ئازادی هەڕەشــەی لەسەرە‪،‬‬ ‫ئەی ئەوە نییــە ئەمڕۆ ئازایانە‬ ‫بێ هیچ سڵەمینەوە و ترسێك‪،‬‬ ‫لە پاركێكی قەبــارە بچووك و‬ ‫گشــتیی و ناوەڕاستی شاردا‪،‬‬ ‫دەستدرێژی بكرێتە سەر ژنێك‪،‬‬ ‫ســبەی پیاوێكیش دووچاری‬ ‫هەمان حاڵەت دەبێتەوە‪.‬‬ ‫گرنگــە لــەم بۆنەیــەدا‬ ‫پــرس و چاالكییەكانــی‬ ‫ژنانیــش بخەینــەوە بــەر‬ ‫وردبینــی و تێبگەیــن‬ ‫لــەوەی رووبەڕووبوونــەوەی‬

‫ئەی ئەوە نییە ئەمــڕۆ ئازایانە‬ ‫بێ هیچ سڵەمینەوە و ترسێك‪ ،‬لە‬ ‫پاركێكی قەبارە بچووك و گشــتیی‬ ‫و ناوەڕاستی شــاردا‪ ،‬دەستدرێژی‬ ‫بكرێتە سەر ژنێك‪ ،‬سبەی پیاوێكیش‬ ‫دووچاری هەمان حاڵەت دەبێتەوە‬ ‫توندوتیژی‪ ،‬تەنیا بە ســیمینار‬ ‫و جاروبــار لــە هەفتەیــەك و‬ ‫بۆنەیەكدا باس لێ كردن نایەتە‬ ‫چارەسەر بوون‪ ،‬بەڵكو دەبێت‬ ‫لە باخچەی ســاوایانەوە كار بۆ‬ ‫ریشەكێشــكردنی توندوتیژی‬ ‫و چاندنــی خۆشەویســتی و‬ ‫یەكســانیی ژن و پیاو بكرێ‪،‬‬ ‫لە قوتابخانە لەسەر جێندەر و‬ ‫لێبوردەیی و یەكترقبووڵكردن‬ ‫كار بكــرێ‪ ،‬دواتــر تاكێكــی‬ ‫گونجــاو و رووخــۆش بخــە‬ ‫زانكۆوە با تــەواو تێكەڵ بن و‬ ‫چاالكی هاوبەشــیان هەبێت‪،‬‬ ‫ئێمە نابێ پەلــە بكەین‪ ،‬دەبێ‬ ‫خۆمان بناســین و هۆشیاریی‬ ‫خێزانــی و دامــەزراوەی‬ ‫پاراســتنی ژیانــی گەنــج و‬ ‫دایكان و باوكانمان پێویستە‪،‬‬ ‫ئەمەیــش نەخشــە و پالنی‬ ‫گەرەكە‪ ،‬لەالیــەن داودەزگە‬ ‫تایبەتەكانەوە‪.‬‬ ‫هەمــوو مۆڵــە مۆدێرنەكان و‬ ‫هۆتێلەكانی پێنج ئەســتێرە‪،‬‬ ‫دەبێت گوزارشت بن لە سیمای‬

‫شارســتانی واڵت و هاوشــان‬ ‫لەگەڵیان پێویستمان بە ژیانی‬ ‫شایستە بۆ تاك و خۆشگوزەرانی‬ ‫و هەســت بــە دڵنیایــی و‬ ‫پاراستنی كەرامەتیانە لەالیەن‬ ‫دەوڵەتەوە‪ ،‬ئەمەیان ســیمای‬ ‫شارســتانیی راســتەقینەی‬ ‫میللەتە‪ ،‬لــە رووكەش هەموو‬ ‫شت وەك ماكیاج و جوانكاری‬ ‫و بازرگانــی گــەش بــن و لە‬ ‫شــەقامەكەی خوارەوەیان ژن‬ ‫بكوژرێ‪ ،‬ئــەم دوو دیمەنە لە‬ ‫هیچ كوێــدا یــەك ناگرنەوە‪،‬‬ ‫بەڵكــو كوشــتنە نامرۆڤانەكە‬ ‫ســیمای هوتێل و مۆڵەكەیش‬ ‫ناشیرین دەكات‪.‬‬ ‫كە میللەتێك ژیانی شایســتە‬ ‫بەخــۆی نەبێــت‪ ،‬تاكەكانی‬ ‫هەمیشــە لە بیری ئاڵۆسكاو و‬ ‫ئاڵــۆزی دەروونی و كێشــەن‬ ‫لەگــەڵ خۆیانــدا‪ .‬ئەوانــە‬ ‫مرۆڤــی بەختــەوەر نیــن لە‬ ‫كۆمەڵگەكەیانــدا‪ ،‬بۆیە تاوان‬ ‫و توندوتیــژی لە هەڵكشــاندا‬ ‫دەبێت‪.‬‬

‫ئەگــەر لە مێــژووی نەتەوەیــی ناوچەكــەی خۆمان‬ ‫بڕوانین‪ ،‬دەبینین مرۆڤگەلێك لە كەشوهەوای جیاوازدا‬ ‫پێگەشــتوون كە هەموو ئاكار و رەوشــتێكی بە رێژەی‬ ‫جیاوازە‪ ،‬ئەڵبەت لە رووكار و جەستەدا نا‪ ،‬بەڵكو لە ئاكار‬ ‫و بەرخــوردی رۆژانەدا‪ ،‬ئەگەر تاكی تێكشــكاوی كورد‬ ‫بە نموونــە وەربگرین‪ ،‬رەنگە جیاوازتــر بێت لە نەتەوە‬ ‫سەردەســتەكان‪ ،‬یانی رەنگە زیادەڕەوی نەبێت بڵێین‬ ‫تاكی كورد بە جۆرێك تێك شكاوە لەالیەن سەردەستەی‬ ‫كولتــووری عەرەب و فــارس و تورك كە ناســینەوەی‬ ‫ئاكاری مرۆڤبوون ســەختی تووشــی بكەری بەرامبەر‬ ‫دەكات‪ ،‬بەو مانایەی كەســی لێكۆڵــەر ئەگەر بە رەگەز‬ ‫كورد نەبێت‪ ،‬ماوەیەكی زۆری دەوێت بۆ ئەوەی لە كورد‬ ‫بگات و كەسایەتیی تاكی كوردی بخوێنێتەوە‪ .‬كاتێكیش‬ ‫توانی تاكی كوردی بخوێنێتەوە‪ ،‬بە دڵنیاییەوە بە هیالك‬ ‫چووە و هێشــتا ماویەتی بۆ ئەوەی لە كەسایەتیی كورد‬ ‫بە تەواوی ئاشنا بێت‪.‬‬ ‫ئــەوەی وای كــردووە ئێمەی كورد بەبێ شووناســی‬ ‫بمێنینەوە‪ ،‬داگیركردن و دابەشــبوونی كوردانە بەسەر‬ ‫چوار دەوڵەتی ســووریا‪ ،‬توركیا‪ ،‬عێــراق و ئێران‪ ،‬جگە‬ ‫لەوەیش زاڵبوونی كولتووری عەرەبی بەسەر هەژموونی‬ ‫كولتووری ئێمەدا‪ ،‬ئەویش لەرێگەی لێزانینی داگیركەران‬ ‫بەوەی كولتووری عەرەبی و ئایدیای ئیسالمیان تێكەڵ‬ ‫كــرد و بەوەیش كولتــووری كوردیان بــە كولتووری‬ ‫عەرەبییەوە موتوربە كرد و پاســاوی ئاینیشــیان بۆ ئەو‬ ‫كارەیان هێنایەوە‪ .‬نەتەوە سەردەستەكانی داگیركەرمان‬ ‫كە تا ئاســتێك ئایدیای ئیسالمی بەسەریاندا زاڵە‪ ،‬بوونی‬ ‫شووناس بۆ ئەوان‪ ،‬پێ دەچێت هێندە سەختگیر نەبێت‪،‬‬ ‫ئێرانییەكان كاتێك ئیسالمیان وەرگرت‪ ،‬شیعەگەراییان‬ ‫دامەزراند و مەزەوێكیان بۆ خۆیان دروســت كرد‪ ،‬ئاخر‬ ‫ئێرانییەكان وەك خۆیان دەیانگوت “ئیســامیان قبووڵە‬ ‫بەو شێوەیەی خۆیان دەیانەوێت نەك وەك ئەوەی هەیە”‪،‬‬ ‫ئەوەش ســیحری پاراستنی كولتووری فارسە سەرەڕای‬ ‫وەرگری ئایدیای ئیسالمبوونی خۆیان‪.‬‬ ‫توركەكانیش ئایدیای ئیســامیان وەرگرت‪ ،‬بەاڵم نەك‬ ‫لــە نێو كولتووری عەرەبیدا نەتوانــەوە‪ ،‬بەڵكو بۆ ماوەی‬ ‫پێنج ســەدە فەرمانڕەوایی هەموو جیهانی ئیســامیان‬ ‫كرد‪ ،‬ئەویش لەرێگــەی ئیمپراتۆریی عوســمانییەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم بۆچی ئێمەی كورد هیچ ســوودێكمان لە ئایدیای‬ ‫ئیســامی وەرنەگرت؟ ئەی بۆ گەالنی تورك و فارس و‬ ‫عەرەبەكان خۆیان ســوودیان لــەو ئایدیایە وەرگرت؟‬ ‫كەواتە ئەوە ئێمەی كورد خۆمانین نەمانتوانی سوود لە‬ ‫ئایدیای ئیسالمی وەربگرین‪ ،‬راستە دەبێ ئەوە فەرامۆش‬ ‫نەكەین كە ئەوان تا ئاســتێك خاوەن پێگە و ســنووری‬ ‫دەوڵەت و رۆشنبیریی خۆیان بوون بە پێچەوانەی ئێمە‪،‬‬ ‫بــەاڵم ئێمەی كورد و رەفتارەكانیشــمان باجی ئەم بێ‬ ‫ناســنامەیە دەدەین!‪ .‬ئێمە نەك ئەوەی نەمانتوانی سوود‬ ‫لە ئاین وەربگرین‪ ،‬بەڵكو ئاین وەك چەكێكیش هەمیشە‬ ‫لەالیــەن دوژمنانەوە دژمان بەكار هێنــراوە بێ ئەوەی‬ ‫هێزێكی بیركەرەوە هاوكاری تاكی تێكشكاوی كوردی‬ ‫كردبێت‪.‬‬ ‫لە ئێستەشدا كۆمەڵگەی ئێمە هێشتا قۆناغی عەشیرەت‬ ‫و خێڵ و فیوداڵی تێنەپەڕاندووە و تا كۆمەڵگەیش گەشە‬ ‫نەكات‪ ،‬دەوڵەتبوون نایەتــە كایەوە‪ .‬بڕوام وایە دەوڵەت‬ ‫گەشەســەندنی ئۆتۆماتیكی خێزان و كۆمەڵگەیە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫چی بڵێم كاتێك لە كۆمەڵگەی كوردیدا تا ئەم ســاتەیش‬ ‫كچێك مافــی هەڵبژاردنی ژیانی تایبەتــی خۆی نییە‪،‬‬ ‫دەشــێت بڵێین كەمێك گۆڕانكاری سادە لە هزری تاكی‬ ‫كورد رووی داوە‪ ،‬بەاڵم بەشێوەیەك نییە جێی دڵخۆشی‬ ‫بێت‪ ،‬سەیركەن ئەگەر كچێك لە تۆڕەكانی كۆمەاڵیەتی‬ ‫كەسێكی شیاو بناســێت‪ ،‬دەبێت بە فلتەری عەشیرەت‬ ‫تا دەگاتە سەرۆك عەشــیرەت رەزامەندی وەربگیرێت‪،‬‬ ‫خۆگــەر گەنجێكــی ناكامڵ لــە خێڵی كچــە قبووڵی‬ ‫نەبوو‪ ،‬دەبێت كچەی بەدبەخت واز لە خۆشــبەختی و‬ ‫چارەنووسی خۆی بهێنێت‪ ،‬یانی تا ئێستەیش پرۆسەی‬ ‫ژنهێنان و شووكردن زیاتر لە رێگەی كەسی سێیەمەوە‬ ‫پەیدا دەبێت‪ ،‬كولتوورێك تێكەڵبوونی رەگەزەكان حەرام‬ ‫كــراوە‪ ،‬ئەویش بەهــۆی ئەو كولتوورەی ئێســتە ئێمە‬ ‫رەفتاری پێ دەكەین‪ ،‬كەواتە پێشــكەوتنی كولتووری‬ ‫ئێمــە لــە چ ئاســتێكدایە! كەواتە تاكــەی ئێمە بەبێ‬ ‫ناســنامەیی و تا كەی خۆدۆزینــەوەی خودی و تاكەی‬ ‫پێشخستنی خێزان و كۆمەڵگە؟‪.‬‬ ‫ئەگەر ناســنامەمان نەدۆزینــەوە و كۆمەڵگە و خێزان‬ ‫گەشــە نەكات و پێــش نەكەوێت‪ ،‬ئــەوا دەوڵەتبوون‬ ‫چۆن؟ مەگەر نەگوترا گەشەكردنی كۆمەڵگە و خێزان بە‬ ‫ئۆتۆماتیكی پێكهێنانی دەوڵەتبوونە‪.‬‬

‫رەهەندەكان‬

‫مەرجە بەرنامــەی مندااڵن یان‬ ‫فیلمــی منــدااڵن بەگوێــرەی‬ ‫تەمەنیان ســەیر بكــەن‪ .‬ئەمە‬ ‫ئەوەنــدەی ئەركــی دایــك و‬ ‫باوكە‪ ،‬بەاڵم با بپرســین داخۆ لە‬ ‫كوردســتان ئەوەندەمان كتێب‬ ‫هەیە كتێبخانەی منداڵەكانمانی‬ ‫پێ پــڕ بكەینەوە و بــەردەوام‬ ‫چیرۆكــی نوێیان بــۆ بكڕین؟‪.‬‬ ‫بێگومــان نیمانە‪ ،‬دایــك و باوك‬ ‫بە چاوپۆشــین لە كەموكوڕییان‬ ‫بەرامبــەر بــە منــدااڵن بــۆ‬ ‫پڕكردنەوەی ئەو دۆخە‪ ،‬پەنایان‬ ‫بردووەتــە بــەر گێڕانــەوەی‬ ‫چیرۆكی فۆلكلۆر بۆ منداڵەكانیان‪.‬‬ ‫چیرۆكەكان هەمــووی تۆقێنەر‬ ‫و ناپەروەردەیین‪ ،‬شــەولەبانەكە‬

‫نەداوە بــە كتێبی مندااڵن‪ ،‬بگرە‬ ‫زۆربەیشــیان هەر بەشــێكیان‬ ‫نییە بەناوی كتێبی مندااڵنەوە‪،‬‬ ‫لە كاتێكدا ئــەم چاپخانانە باس‬ ‫لەوە دەكەن ئامانجیان برەودانە‬ ‫بــە فەرهەنــگ و پــەروەردە‪.‬‬ ‫پــەروەردە و فەرهەنگ و هەموو‬ ‫گۆڕانكارییەك دەبێت لە كۆرپەی‬ ‫ناوســكی دایكەوە دەســت پێ‬ ‫بــكات و ئەوجــا منــداڵ‪ .‬تەنیا‬ ‫چاپكردنــی رۆمانــی خۆیــان‬ ‫گوتەنی نووســەرە ناودارەكان و‬ ‫وەرگێڕانی رۆمانــی بیانی بەس‬ ‫نییە‪ ،‬ئێمە لــە كتێبی مندااڵندا‬ ‫یەكجار هەژارین‪ ،‬كتێبمان نییە‬ ‫لەبارەی دووگیانی و چۆنیەتیی‬ ‫ئاگابوون لە كۆرپەلە لەناوســكی‬

‫گەڕان بە دوای ناسنامەدا‬

‫ژنكوشتن‬ ‫وەك غیابی یاسا ‪!..‬‬ ‫پێشــتریش ئەو بۆچوونەم دەربڕیوە كە ئاسایشی‬ ‫كۆمەاڵیەتی زۆر گرینگترە لە ئاسایشــی سیاسی‬ ‫كــە بە زۆر كراوە بــە بابەتی خەڵــك بەبێ ئەوەی‬ ‫عــەوام پێویســتیان پێی هەبێــت و بەبێ ئەوەی‬ ‫پشكدار بن لە دروســتكردنی بڕیاری سیاسی كە‬ ‫بەبێ تێگەیشتن‪ ،‬دووچاری فەزایەكی سیاسییان‬ ‫كردوون‪ ،‬لــە حاڵێكدا خەڵك مافــی خۆیانە بڕیار‬ ‫لەسەر ئاسایشی كۆمەاڵیەتی بدەن‪ ،‬روونكردنەوەی‬ ‫ئــەم بابەتە بۆ كۆمەڵگە كە ئابــڕووی نەتەوەیەكی‬ ‫بردووە‪ ،‬لە تێڕوانینی ئەوانی تری غەیرە كوردەوە‪،‬‬ ‫تەنیا ئەركی حكوومەت و داودەزگەكانی نییە كاری‬ ‫لەســەر بكات‪ ،‬بەڵكو ئەركی حزبە سیاسییەكان و‬ ‫گرووپەكانی كۆمەاڵیەتیشە خەڵك هۆشیار بكەنەوە‬ ‫تا دوور بكەونەوە لە سیاسەت و سەرقاڵی ئاسایشی‬ ‫خۆیان بن و رێگە لەتێكچوونی ئەو شیرازەیە بگرن‬ ‫كە بەقەد تاڵەموویەكی ماوە بپسێت‪ ،‬كوشتنی ژن‬ ‫یەكێك لە مەترسیدارترین هۆكاری غیابی ئاسایشی‬ ‫كۆمەاڵیەتییە‪.‬‬ ‫ئــەوەی لە پاركــی دایك لە ســلێمانی رووی دا و‬ ‫گوایە باوكێك كچەكەی خۆی كوشــتووە‪ ،‬یەكێكە‬ ‫لەو دیاردانەی دەیســەلمێنێ بەهیچ شــێوەیەك‬ ‫ئاسایشــی كۆمەاڵیەتی نییە‪ ،‬هیچ الیەنێكیش لە‬ ‫خەمی ئەو ئاسایشــە نییە‪ ،‬وەختێك هەموومان بە‬ ‫داودەزگەی حكوومەت و بنكەی كۆمەاڵیەتییەوە‬ ‫ئەوە دەزانین كۆمەڵگە هۆشــیار نییــە و بە كردار‬ ‫خێڵەكــی و دواكەوتووانە تەماشــای ژن دەكات و‬ ‫بە بوونەوەرێكی قەدەغەكــراوی دەزانێ‪ ،‬بۆ دەبێ‬ ‫ماڵێك بەناوی داڵدەدانەوە بەبێ ئەوەی كەسوكاری‬ ‫ژنانــی تۆمەتبار بە شــەرەف ئاســایی نەكەنەوە‪،‬‬ ‫كەچی زەمینە بۆ كچێك خۆش بكەن تا بەبێ ترس‬ ‫بگەڕێت و دواجاریش باوكی یان كەسوكاری تۆڵەی‬ ‫ئەخالقی لێ بكەنەوە و خوێنی حەاڵڵ بكەن‪ ،‬ئەمە‬ ‫بەشێكی كەیسەكەیە كە لەسەر داواكاری گشتییە‬ ‫بیجووڵێنێ و چاوەڕێی وەاڵم بێت‪.‬‬ ‫گریمان هێشتا كۆمەڵگەی كوردی كۆمەڵگەیەكی‬ ‫پیاوســاالرە و لەژێــر كاریگەریــی پیاوانی ئاینی‬ ‫توندڕۆ مامەڵە دەكات و بە پێوەری ئەخالق مامەڵە‬ ‫لــە تەك ئازادی تاك و بەتایبەت ئازادی ژن دەكات‪،‬‬ ‫یان باشــتر بڵێم بەپێی ئەخالق ئاین و شــەرەفی‬ ‫كۆمەاڵیەتی دەپارێزێت‪ ،‬پرسیارەكە ئەوەیە بۆچی‬ ‫رێكخــراو و ژنانی بەناو چاالك لەالیەك هانی كچان‬ ‫و ژنان دەدەن ئیرادەیان هەبێت و لەالیەكی ترەوە‬ ‫بۆ بااڵنســڕاگرتنی پێوەرەكان‪ ،‬ئــەو فەرهەنگە بە‬ ‫ژنان نابەخشــن كە مادام كۆمەڵگەی پیاوساالرییە‬ ‫رق و كینــەی كۆمەاڵیەتی پیاوان هەڵنەســێنن‪،‬‬ ‫تا ئەنجامێكــی وەها خوێناوی لــێ نەكەوێتەوە‪،‬‬ ‫من هەموو ئەو موفرەدانــەی كاریان پێ دەكرێت‪،‬‬ ‫بەهۆی نەبوونی ئاسایشــی كۆمەاڵیەتی دەزانم كە‬ ‫بوونەتە هۆی پێناسەیەكی ناشیرین بۆ نەتەوەیەك‬ ‫كە پڕوپاگەندەی پێشكەوتن و مەدەنییەت دەكات‪.‬‬ ‫دەركەوت رێكخراوەكانی ژنــان و ژنانی پەرلەمان‬ ‫كە نــە نوێنەری ژنانــن و نە دەتوانن چاكســازی‬ ‫كۆمەاڵیەتــی بەرقــەرار بكــەن و نــە دەتوانــن‬ ‫ئاسایشــی كۆمەاڵیەتــی وەك بابەتێكــی زیندوو‬ ‫لەبەرچــاو بگــرن‪ ،‬هەروەها ئــەو میدیایەیش كە‬ ‫بەناو ســەرقاڵی هۆشیاركردنەوەی خەڵكن‪ ،‬ئێستە‬ ‫بەم رووداوەی پاركی دایك كــە دوایەمین رووداو‬ ‫و قوربانی ئەخالقپەرســتی نابێت‪ ،‬لەســەر هەموو‬ ‫الیەنــە پێوەندارەكانە دەزگەكانــی كۆمەاڵیەتیی‬ ‫حكوومــەت بخەنە بــەردەم لێپرســراوێتییەوە‪،‬‬ ‫چونكە ئەوان بەشــێكن لە ســەرهەڵدانی كێشە‬ ‫و رژانــی خوێنی ژنانی بێ گونــاه كە گوایە ئەوانن‬ ‫ئاسایشــی كۆمەاڵیەتیان تێك داوە‪ ،‬دەبێ بپرسین‬ ‫بۆچــی دەســەاڵت و داودەزگەكانــی دەتوانــن‬ ‫ئاسایشی سیاسی بپارێزن‪ ،‬كەچی ناتوانن ئاسایشی‬ ‫كۆمەاڵیەتی بپارێزن؟‪.‬‬

‫تەنگژە و ملمالنێ سەربازییەكانی‬ ‫دنیــا لــە ســایەی سیســتمی‬ ‫تاكجەمســەریی نێودەوڵەتیــدا‬ ‫بــە بــەراورد بــە سیســتمی‬ ‫فرەجەمســەری‪ ،‬خێراتــر یەكال‬ ‫دەكرێنــەوە‪ ،‬بەاڵم پــێ دەچێ‬ ‫ئەم ئەزموونە لــە بابەتی لێدانی‬ ‫داعشــدا بەپێچەوانــە بێت‪ .‬لە‬ ‫تاكجەمســەریدا دەوڵەتی تاكە‬ ‫زلهێزی جیهانــی ركابەری نییە‬ ‫و هەر بڕیارێك لــە بەرژەوەندیی‬ ‫یــان دژی الیەنێــك لــە الیەنە‬ ‫ناكۆكەكان بدات‪ ،‬زوو كێشــەكە‬ ‫بەو بارەدا یــەكال دەبێتەوە‪ ،‬بۆیە‬ ‫دوای هەرەسی بلۆكی رۆژهەاڵت‬ ‫و پەیمانــە ســەربازییەكەی‬ ‫(واتــە‪ :‬وارســۆ) و پاشەكشــەی‬ ‫رۆڵی رووســیا لە هاوكێشەكانی‬ ‫نێودەوڵەتــی‪ ،‬ئەمەریــكا لە ‪25‬‬ ‫ساڵی رابردوودا وەك تاكە زلهێزی‬ ‫بێ ركابەر و یەكالكەرەوە بووە لە‬ ‫كێشەكاندا‪.‬‬ ‫بینیمــان لــە زســتانی ‪1991‬‬ ‫لەشــكری زەبەالحــی رژێمــی‬ ‫عێراقی بە چەند هەفتەیەك شــڕ‬ ‫و وڕ كــرد و لە كوێــت وەدەری‬ ‫نــاو و رژێمــی لــە كەوتنێكی‬ ‫حەتمــی نزیــك كــردەوە‪ .‬لــە‬ ‫ناوەڕاســتی نەوەتەكاندا شەڕی‬ ‫خوێناویی بۆسنە كۆتایی نەهات‬ ‫تــا ئەمەریكا هاتە ســەر خەت و‬ ‫لەڕێــی رێككەوتنامەی (دایتۆن)‬ ‫ەوە چارەســەری كرد‪ .‬لە ‪1999‬‬ ‫ئەمەریكا لەسەر كێشەی كۆسۆڤۆ‬

‫و ئەو كــۆڕەو و تەنگژە مرۆییەی‬ ‫لێی كەوتەوە‪ ،‬هاتە سەر خەت و‬ ‫لەڕێی پەیمانــی ناتۆوە بۆردمانی‬ ‫سڕبیای كرد و لە ماوەیەكی كەمدا‬ ‫رژێمی سەرۆكی سربی سلۆبۆدان‬ ‫میلۆزۆڤیچــی ناچار بــە ملدان‬ ‫بە چارەســەری كێشــەكە كرد‪،‬‬ ‫پاشــتر خودی میلۆزۆڤیچیش‪،‬‬ ‫لەوكاتەی ســەرۆكی واڵت بوو‬ ‫گیرا و راپێچی زیندان كرا و وەك‬ ‫تاوانباری جەنگ دادگەیی كرا‪.‬‬ ‫پــاش هێرشــەكانی ‪11‬ی‬ ‫ســێپتەمبەری ‪ ،2001‬لە ماوەی‬ ‫كەمتر لــە دوو مانگــدا رژێمی‬ ‫بزووتنــەوەی تاڵیبانــی لــە‬ ‫ئەفغانســتان رووخاند (تشرینی‬ ‫دووەمــی ‪ ،)2001‬لــە بەهــاری‬ ‫‪2003‬یــش لــە چــوار هەفتەدا‬ ‫هەرەســی بە رژێمی ‪ 35‬ساڵەی‬ ‫بەعس لە عێراق هێنا (نیســانی‬ ‫‪ .)2003‬هــەر بەپاڵپشــتی‬ ‫بۆردمانی ئاســمانیی ئەمەریكا و‬ ‫هاوپەیمانەكانیشــی بــوو كە لە‬ ‫‪ 2011‬لە مــاوەی چەند مانگێكدا‬ ‫رژێمــی چل و ئەوەندە ســاڵەی‬ ‫قەزافــی لــە لیبیــا هەرەســی‬ ‫هێنــا‪ .‬ئــەو نموونانــەی باس‬ ‫كــران‪ ،‬بەڵگەی روونن لەســەر‬ ‫سروشــتی كاركردنی سیستمی‬ ‫تاكجەمسەریی جیهانی‪ ،‬هەرچی‬ ‫لەبارەی تاكڕەوی و نادادپەروەری‬ ‫پێوەرەكانی دەڵێیت بیڵێ‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئاشكرایە سیستمێكە بەخێرایی‬ ‫تەنگــژەكان یــەكال دەكاتەوە‪،‬‬

‫سە نگ‬

‫كتێبخانەی مندااڵن‬

‫فرمێسك مستەفا‬

‫كۆمەڵگەیــەك پیاو دروســتی‬ ‫كردبێــت‪ ،‬ئافــرەت تێیــدا‬ ‫چەوساوەیە‪ .‬ئۆشۆ‬

‫بێریڤان مەحموود‬

‫سمكۆ محەمەد‬

‫ئەگەر ئەو تەنگژانەی ســەرەوە‬ ‫لە ســەردەمی سیســتمی دوو‬ ‫جەمسەریدا بوونایە‪ ،‬وا بەئاسانی‬ ‫و بەخێرایــی یەكال نەدەكرانەوە‪،‬‬ ‫چونكە زلهێــزی دووەم و ركابەر‬ ‫پاڵپشتیی الیەنی لێدراوی دەكرد‬ ‫و تەمەنــی تەنگژەكــەی درێــژ‬ ‫دەكردەوە‪.‬‬ ‫باشــترین نموونــەی نزیكیش‬ ‫تەنگژەی خوێناویی ســووریایە‬ ‫كــە وا بەرەو پێنج ســاڵ دەچێ‬ ‫و وەك ئاگرێــك بەربووەتە گیانی‬ ‫گــەالن و واڵتانــی ناوچەكە و‬ ‫بگرە جیهانیش‪ .‬بینیمان رژێمی‬ ‫قەزافــی بەهــۆی پاڵپشــتیی‬ ‫ئاســمانیی ناتــۆ لــە هێزەكانی‬ ‫ئۆپۆزسیۆنی لیبی لە ماوەی شەش‬ ‫مانگێكــدا رووخــا‪ ،‬چونكە هیچ‬ ‫هێزێكی ئیقلیمی و نێودەوڵەتی‬ ‫پشــتی قەزافیی نەگــرت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫رژێمی بەشــار ئەسەد لە سووریا‬ ‫بەهۆی پاڵپشــتیی سیاســی و‬ ‫ســەربازیی رووســیا و ئێران و‬ ‫(رەنگــە عێراقیــش) مایــەوە و‬ ‫نەڕووخا‪ ،‬بەوە تەمەنی تەنگژەكە‬ ‫و قەبارەی كارەسات و نەهامەتی‬ ‫و زیانــە گیانــی و ماڵییەكانــی‬ ‫زیاتر بوو‪ .‬لە پــارەوە ئیتر ئەوەی‬ ‫بووەتە ســەرچاوەی مەترســی‬ ‫و تەنگژەی گەورە بــۆ ناوچەكە‬ ‫و جیهان رژێمی ســووریا نییە‪،‬‬ ‫بەڵكو داعشــە‪ ،‬كە بۆ لەناوبردنی‬ ‫هاوپەیمانێتییەكــی نێودەوڵەتی‬ ‫و عەرەبــی پێــك هێنــراوە و وا‬

‫نیەتی فێرنەكردن‬ ‫و فێرنەبوون‬ ‫روون و ئاشــكرایە نــە نیەتــی‬ ‫فێربــوون هەیــە و نــە نیەتی‬ ‫فێركــردن‪ .‬واتــە خەڵــك و‬ ‫دەســەاڵت پێكەوە هــاوكارن‬ ‫بــۆ دواكەوتوویــی كۆمەڵگە و‬ ‫گەمژەكردنی پرۆسەی خوێندن‪.‬‬ ‫بنیاتنانــی تاكێكــی خــاوەن‬ ‫بیــر و داهێنەر یان شــارەزا لە‬ ‫بوارێكی دیاریكراوی زانســتی و‬ ‫مرۆڤایەتی لەرێگەی پرۆســەی‬ ‫خوێندن و فێركردنەوە دەبێت‪،‬‬ ‫بەاڵم كاتێــك ئەم كەرتە داتەپی‬ ‫بــێ و نیەتێك بۆ هەڵســانەوە و‬ ‫پێشخســتنی نەبێت‪ ،‬دەبێ ئەو‬ ‫میللەتــە چاوەڕێی كێ بێ بێت‬ ‫هۆشیاری بكاتەوە كە پرۆسەی‬ ‫خوێنــدن تەنیا كاتكوشــتن و‬ ‫دواتر وەرگرتنــی بڕوانامەیەكی‬ ‫زانســتییە بۆ تاكێكی خاڵی لە‬ ‫زانست و زانیاری‪.‬‬ ‫چۆن دەبــێ قوتابییــەك چوار‬ ‫ســاڵ زمانی ئینگلیزی بخوێنێ‬ ‫و نەزانێ پەرەگرافێك بنووسێ؟‪،‬‬ ‫قوتابییــەك سیاســەت بخوێنێ‬ ‫و لــە دوا قۆناغ بڵێ مامۆســتا‬ ‫پەكەكــە چییــە؟ قوتابییــەك‬ ‫پزیشــكی بخوێنــێ و نەتوانێ‬ ‫دەرزییــەك لــێ بــدات و یەك‬ ‫ئەندازیــاری بخوێنێ و دیزاینی‬ ‫خانوویەكــی پێ نەكــرێ‪ ،‬یەك‬ ‫كیمیا تەواو بكات‪ ،‬بەاڵم نەتوانێ‬ ‫دەنكە شقارتەیەك دروست بكات‬ ‫و لە پاكســتان شقارتە بێنین و‪.‬‬ ‫تاد‪ .‬پرســیار لێرەدا ئەوەیە ئایا‬ ‫تەنیــا حكوومەت كەمتەرخەمە‬ ‫و هەمــوو رۆژ پرۆگرامێــك‬

‫دێنێ و مووچەی مامۆســتایان‬ ‫نــادات و خاووخلیســكە‬ ‫لەبەرەوپێشــچوون‪ ،‬یان هەر نا‬ ‫بەدواداچوونی پرۆســەكە یان‬ ‫تاكی كوردیش هاوكارە و خۆی‬ ‫نایــەوێ بخوێنــێ و لەجیاتی‬ ‫خۆماندووكردن بــە خوێندن‪،‬‬ ‫شــەو تا بەیانی بەدیــار ئەتاری‬ ‫و یاریــی تۆپی پێ یــان تاوڵە و‬ ‫كۆنكان دادەنیشــێ؟ بێگومان‬ ‫هەردووك تەواوكاری یەكترن‪.‬‬ ‫لەبیــری نەكەیــن حكوومەت‬ ‫و دامــەزراوەی فێــركاری‬ ‫هەوێنــی خــودی كۆمەڵگەن‪،‬‬ ‫یان وەك دەگوترێ دەســەاڵت‬ ‫رەنگدانەوەی كۆمەڵگەكەیەتی‪.‬‬ ‫بــۆ نموونــە ئەڵمانیا لــە دوای‬ ‫جەنگــی جیهانییــەوە‪ ،‬بــە‬ ‫كەمتر لەنیو ســەدە لە واڵتێكی‬ ‫خاپووركــراوی جەنگییــەوە‬ ‫بوو بــە یەكێك لــە گەورەترین‬ ‫واڵتانــی پیشەســازی جیهانی‬ ‫و لــە ریزبەنــدی پێشــەوەی‬ ‫واڵتە پێشــكەوتووەكانە‪ .‬ژاپۆن‬ ‫بەهەمــان شــێوەی ئەڵمانیــا‪،‬‬ ‫چەندیــن نموونەی تــری لەو‬ ‫شــێوەیە هــەن بــە هاوكاریی‬ ‫دەســەاڵت و خەڵك‪ ،‬كۆمەڵگە‬ ‫و دەوڵەت پێشــكەوتوون‪ ،‬ئەمە‬ ‫بــە پێچەوانەوەیە لــە هەرێمی‬ ‫كوردستان‪ .‬پرسیار لێرەدا دیسان‬ ‫ئەوەیــە هەرێمی كوردســتان‬ ‫لە دوای كۆتاهاتــن بە جەنگی‬ ‫ســاردەوە (‪ )1991‬خۆی خۆی‬ ‫بەڕێوە نابات! ئــەی بۆچی لەم‬ ‫بارودۆخە دەژیــن؟ ئۆباڵەكەی‬

‫ســاڵێكی تــەواوە فڕۆكەكانــی‬ ‫هاوپەیمانــان بۆردمانی ژێرخانی‬ ‫ســەربازی و هێزەكانی دەكەن‪،‬‬ ‫بــەاڵم بە بــەراورد بــەو هەموو‬ ‫لێدانە‪ ،‬داعش هێشــتا بەهێزە و‬ ‫مەترسییەكانی بنبڕ نەبوون‪ .‬ئەمە‬ ‫لەبەرچی؟ ئایا راستە ئەمەریكا و‬ ‫ئەو هەموو زلهێزە نێودەوڵەتییانە‬ ‫دەستەوســانن لــە لەناوبردنی‬ ‫هێزێكی ســەربازیی ســنووردار‬ ‫بەچەند هەزار چەكدارێكەوە؟‬ ‫راســتییەكەی من گومانم لەمە‬ ‫هەیە‪ ،‬سەرچاوەی گومانەكەیش‬ ‫لــەو لێدوانــە چەندبارانــەی‬ ‫بەرپرســانی بــااڵی ئەمەریكا و‬ ‫ئەوروپاوە –بەتایبەت ئەمەریكا‪-‬‬ ‫دێ كە هەر لە سەرەتاوە دەیانگوت‬ ‫شــەڕی داعــش درێژخایەنە و‬ ‫رەنگە ‪ 20‬ســاڵ بخایەنێت!‪ .‬واتە‬ ‫پێشوەخت بەرنامەكە بەو شێوەیە‬ ‫دانراوە شــەڕەكە درێژە بكێشێ‪،‬‬ ‫بۆیە پرۆســە ســەربازییەكەیش‬ ‫بەخــاوی بەڕێوە دەچێ و لەگەڵ‬ ‫خۆیدا كارەساتی زیاتر بۆ خەڵكی‬ ‫ناوچەكــە دەقەومێنێــت‪ .‬ئەمە‬ ‫لەبــەر چ ئەجێندایەكــە نازانم‪،‬‬ ‫بــەاڵم ئــەوەی روونــە ئەوەیە‬ ‫سیســتمی تاكجەمســەری لە‬ ‫تەنگــژەی داعشــدا جیــاواز لە‬ ‫تەنگژەكانــی تــر كێشــەكەی‬ ‫بەخێرایی یەكال نەكردەوە‪ ،‬بۆیە‬ ‫ئەم جارەیان رووســیا راستەوخۆ‬ ‫هاتە ناو جەنگەكە و دەیەوێ ئەو‬ ‫بەپێچەوانەی نەریتی باو‪ ،‬لەڕێی‬

‫سیســتمی فرەجەمســەرییەوە‬ ‫كێشــەكە بەزوویی ببڕێتەوە‪ ،‬بۆ‬ ‫ئــەو مەبەســتەیش فڕۆكەكانی‬ ‫نەك هەر لە داعش بەڵكو –بەبێ‬ ‫گوێدانــە رەخنەكانی ئەمەریكا و‬ ‫هاوپەیمانی لــە دووپاتكردنیان‬ ‫لەسەر سنوورداركردنی بۆردمانی‬ ‫فڕۆكەكانــی رووس لــە لێدانی‬ ‫داعشــدا‪ -‬لە سەرجەم هێزەكانی‬ ‫ئۆپۆزسیۆنی سووری دەدات‪ ،‬لەو‬ ‫رووەوە پێــی وایە جگە لە كورد‪،‬‬ ‫هیچ كام لــەو هێزانە دژی تیرۆر‬ ‫نین و هەموو هەڵگــری هەمان‬ ‫ئایدیۆلۆژیــای داعشــن و تەنیا‬ ‫ناویان جیاوازە‪.‬‬ ‫ئەگەر رووســیا لەم هەڵمەتەیدا‬ ‫ســەركەوتن بەدەســت بێنــێ‬ ‫و كێشــەكە لــە بەرژەوەندیــی‬ ‫ئەســەد یــەكال بكاتــەوە‪ ،‬ئەوا‬ ‫دەبێتە ســەرەتایەكی مێژوویی‬ ‫بۆ سیستمێكی دووجەمسەریی‬ ‫نــوێ‪ ،‬بەپێچەوانــەی لۆژیكی‬ ‫كاركردنــی ئەو دوو سیســتمە‬ ‫ئەمجارەیــان‬ ‫جیهانییــە‪،‬‬ ‫سیستمی فرەجەمسەری كێشە‬ ‫ئاڵۆســكاوەكەی ناوچەكە یەكال‬ ‫دەكاتەوە نەك تاكجەمســەری‪،‬‬ ‫بــەاڵم هێشــتا روون نییە ئاخۆ‬ ‫ئــەوەی بــۆ دەچێتە ســەر یان‬ ‫بەپێچەوانەوە وەك بەرپرســانی‬ ‫ئەمەریكی دەڵێن‪ ،‬دەستوەردانی‬ ‫راســتەوخۆی رووســیا كێشە‬ ‫قووڵتر و درێژخایەنتر دەكات‪.‬‬

‫بارزان جەوهەر سادق‬

‫هەمــووی بــۆ دەســەاڵتی‬ ‫سیاســییە یــان كۆمەڵگــە و‬ ‫هاوواڵتییەكانیشــی؟ پێویستە‬ ‫لەسەر هەریەك لەم دووالیەنەی‬ ‫هۆكاری دواكەوتووی كۆمەڵگە‬ ‫و پرۆسەی خوێندن بوەستین‪.‬‬ ‫دەمی هەر كەســێك دەكەیتەوە‬ ‫دەڵــێ خەتــای حكوومەت و‬ ‫وەزارەتــی پەروەردەیــە‪ ،‬بۆیە‬ ‫خوێنــدن و فێركــردن لــە‬ ‫كوردستان لە ســەرەمەرگدایە‪.‬‬ ‫لەگــەڵ ئــەوەی حكوومــەت‬ ‫هاتەســەر خاكێكی خاپووركراو‬ ‫و سیســتمێكی پــەروەردەی‬ ‫بەعســی عەرەبــی و هەوڵی دا‬ ‫خۆی لێ دەرباز بكات و چەندین‬ ‫كۆنفرانسی پەروەردەی بەستووە‬ ‫و خوێندنی گــۆڕی بۆ گونجان‬ ‫لەگەڵ كۆمەڵگەی كوردستانی‪،‬‬ ‫بەاڵم نەیتوانی سەركەوتووبێ لە‬ ‫دابینكردنی كەشێكی زانستیی‬ ‫ئەوتۆ كە گیانێكی پەروەردەیی‬ ‫هاوچــەرخ دروســت بــكات و‬ ‫قوتابییەك پــێ بگەیەنێ كە لە‬ ‫داهاتوو سوودی بۆ كۆمەڵگەكەی‬ ‫هەبێــت‪ .‬ئەوەتــا ئێســتەش‬ ‫چاوەڕێــی ئەوەیــن قوتابییان‬ ‫بچنە دەرەوەی واڵت و بخوێنن‬ ‫و بێنەوە گۆڕانكاری بكەن‪ ،‬نەك‬ ‫قوتابی ناوخۆ‪ .‬هەموو كوردێكی‬ ‫دڵسۆز هیوای ئەوەی دەخواست‬ ‫كــورد لــە دەســتی بەعس و‬ ‫عــەرەب رزگاری بێــت و لــە‬ ‫واڵتەكەی خۆمان بە ئاسوودەیی‬ ‫بژین‪ ،‬كەچی لە ســەروبەندی‬ ‫راگەیاندنی دەوڵەتی باشــووری‬

‫• مامۆســتای زانستە سیاسییەكان و توێژەر‬ ‫لە سەنتەری ‪CPSS‬‬ ‫كوردستان لەناو پایتەختەكەی دەنگ‪.‬‬ ‫عــەرەب دەهێنرێت و دەســت خەتابــاری دووەم‪ ،‬خــودی‬ ‫بەســەر زانكۆكانیــدا دەگیرێ قوتابییانــن‪ .‬هــەركات ئــەم‬ ‫و بەگوێــی خۆم گوێــم لێ بوو چینە بە سیســتمی كالسیكی‬ ‫لــە زانكــۆی (‪).....‬ی تایبەت‪ ،‬خوێندن رازی نەبێت‪ ،‬هەركات‬ ‫مامۆستایەكی عەرەب دەیگوت ئــەم خوێندندۆســتانە نەهێڵن‬ ‫قســەكردن بە زمانی كوردی لە مامۆستایان كات بكوژن یان بە‬ ‫زانكۆكەمــان قەدەغەیــە‪ .‬ئەوە میكانیزمی كــۆن وانە بڵێنەوە‪،‬‬ ‫ئەگەر ئینگلیزێك یان كەسێكی هــەركات قوتابییان ئامادە نەبن‬ ‫پێشــكەوتوو بووایە‪ ،‬دەمانگوت رۆژانــە چەند هەزار وشــەیەك‬ ‫دەی باشــە بەڵكو قوتابییەكان لەسەر بابەتەكانیان بخوێننەوە‪،‬‬ ‫فێری زمان و زانســتی سەردەم هــەركات راپەڕیــن بەرامبەر‬ ‫دەبــن و تا ماوەیەك بــا وابێت‪ ،‬بەوەی مامۆســتایەكی عەرەب‬ ‫بەاڵم شــۆكەكە لەوكاتە دەست بێتە ناو هۆڵێك كە تەنانەت یەك‬ ‫پێ دەكات كــە ئەنفالچییەكی قوتابیــی عەرەبی تێــدا نەبێت‬ ‫عەرەبــی بەعســی بــە نــاوی‬ ‫و بڵــێ تەنیا بــە عەرەبی دەبێ‬ ‫ئاوارەیی بێت و دواتر بەهۆی لە‬ ‫بخوێنــن‪ ،‬هــەركات قوتابی لە‬ ‫خشتەبردنی (كوردە غەریبەكە)‪،‬‬ ‫یەكەمین رۆژی دەست پێكردنی‬ ‫ببێت بە سەرۆكی بەش و راگری‬ ‫ساڵی خوێندن ئامادە بێت و هیچ‬ ‫كۆلێژ و ئینجا زمانی حوشــتر و‬ ‫وانەیەك بایكۆت (لێنەدا) نەكات‪،‬‬ ‫بیابان و میللەتێكی دواكەوتووی‬ ‫وەك عەرەب بســەپێنێ بەسەر ئەوكات دەتوانێ ســەد لە سەد‬ ‫قوتابیــی كورد‪ .‬ئــەوە كێ لێی بڵێ تەنیا سیستم یان حكوومەت‬ ‫بەرپرســیارە؟ زانكۆ تایبەتەكان و وەزارەتەكانــی پــەروەردە و‬ ‫بوونەتــە حــەی عرووبــە‪ .‬بە خوێندنــی بــااڵ كەمتەرخەم و‬ ‫بەڵگەوە نیشــانی دەدەم ماوەی خەتاباری دواكەوتووی كۆمەڵگە‬ ‫سێ ســاڵە مامۆستایانی عەرەب و پرۆسەی خوێندنن‪.‬‬ ‫سی ڤیی كوردەكان دەسووتێنن ئەم بابەتــە بەوەنــدە كۆتایی‬ ‫و وەك تۆڕێكــی داعشــی لــە نایە‌ت و دەبێ دەوڵەتداران بیر لە‬ ‫پێوەندیدان بــۆ كۆنتڕۆڵكردنی چارەنووســی جدیی بكەنەوە لە‬ ‫هەموو دەرســگوتارەكان‪ .‬ئەمە رێگەی ئەنجامدانی كۆنفرانس‪،‬‬ ‫بە گوتەی راگرێك و ســەرۆكی توێژینەوەی زانستیی بابەتییانە‪،‬‬ ‫زانكۆیەكــی تایبەتی‪ .‬ئەم بابەتە راوێــژ بەكەســانی شــارەزای‬ ‫زۆر دەكێشــێ‪ ،‬بەاڵم بابەتێكی نێودەوڵەتی و چەند میكانزمێكی‬ ‫هەستیار و مەترسیدارە پێویستە تر بۆ رزگاركردنــی كۆمەڵگە لە‬ ‫هەمــوو الیەك لەســەری بێنە فێرنەكردن و فێرنەبوون‪.‬‬

‫ژمارە (‪ ، )112‬چوارشەم‪2015/ 10/ 7 ،‬‬

‫بوونی كتێبخانەیەكی خنجیالنە‬ ‫لــە ژووری منداڵەكانــدا بەر لە‬ ‫جێخەو‪ ،‬دۆاڵبی جل پێویســتە‪،‬‬ ‫دایك و باوك دەبێت هەتا تەمەنی‬ ‫النیكەم ‪ 10‬ساڵی‪ ،‬هەموو شەوێك‬ ‫چیرۆكێكی تازەی ناو كتێبێكی‬ ‫منــدااڵن بــۆ منداڵەكانیــان‬ ‫بخوێننــەوە‪ .‬لــەو چیرۆكانەی‬ ‫هەموو پەند و ئامۆژگاری و وانەیە‬ ‫بۆ منــداڵ‪ .‬زۆرجار نووســەرانی‬ ‫ئــەو چیرۆكانــە بــە جۆرێــك‬ ‫نووســیویانەتەوە كە چیرۆكەكە‬ ‫ســەرلەنوێ پــەروەردەی دایك‬ ‫و بــاوك دەكاتــەوە لەرێگــەی‬ ‫منداڵەكانیانەوە‪.‬‬ ‫ئەمە جگە لەوەی دەبێت هەفتانە‬ ‫كات بــۆ منداڵەكانمــان دیاری‬ ‫بكەین بــۆ خوێندنەوەی چیرۆك‬ ‫بەگوێــرەی تەمەنــی خۆیــان‪،‬‬ ‫دوای تەواوكردنــی چیرۆكەكە‪،‬‬ ‫پرســیاریان لێ بكەین لەبارەی‬ ‫زانیارییەكانــی نــاو كتێبەكە و‬ ‫ئــەو وانانەی لێــوەی فێر بوون‪.‬‬ ‫هەمیشە بەڵێن بە منداڵەكانمان‬ ‫بدەیــن پــاش تەواوكردنی ئەو‬ ‫كتێبە‪ ،‬خەاڵتیــان بكەین‪ ،‬ئیتر‬ ‫خەاڵتەكە پیاسەیەكی ناو پارك‪،‬‬ ‫یان كڕینــی كتێبێكی نوێ یان‬ ‫هەر شتێكی تر بێت‪.‬‬ ‫دەبێت بەهەمــوو جۆرێك رێگە‬ ‫بگرین لــەوەی منداڵــەكان لە‬ ‫ســەیركردنی تەلەڤزیــۆن و‬ ‫بەرنامــەی گەورەكان بەشــدار‬ ‫بن‪ ،‬تەنیا لە چەند ســەعاتێكی‬ ‫دیاریكــراودا نەبێــت‪ ،‬ئەویش‬

‫‪111‬‬

‫رووسیا و‬ ‫شەڕی داعش‬

‫‪19‬‬

‫‪111‬‬

‫هەفتەنامەیەكی سیاسیی گشتییە‬

‫‪18‬‬

‫تانیا كورد میرزا‬

‫عومەر عەلی غەفوور‬

‫وتار‬

‫لە ماڵپەڕی وشە ئاگاداری نوێترین گۆڕانكارییەكان بە‬

‫ژمارە (‪ ، )112‬چوارشەم‪2015/ 10/ 7 ،‬‬

‫‪10‬‬

‫خاوەن ئیمتیاز و سەرنووسەر‪ :‬سەرباز ساڵح‬ ‫بەڕێوەبەری نووسین‪ :‬كاوە جەم‬ ‫دیزاین‪ :‬ئاكار جەلیل‬ ‫هەڵەچن‪ :‬وشيار ئەسوەد‬

‫‪Wishe‬‬

‫‪sarbaz25@yahoo.com‬‬

‫‪kawajam2000@yahoo.com‬‬

‫‪araakar4@gmail.com‬‬ ‫چاپ‪ :‬چاپخانەی كوردستان ‪07701573407‬‬

‫بۆ پەیوەندی‪:‬‬

‫‪0964(0)7502376262‬‬ ‫‪0964(0)7502386262‬‬

‫دابەشكردن‪ :‬كۆمپانیای نێوەند‬

‫‪wishe@wishe.net‬‬

‫‪11‬‬ ‫باس لە خۆشەویستیی خۆی و سوعاد حوسنی دەكات‬

‫هەرێمی كوردستان ــ هەولێر‬

‫رەخنەی شێوەكاری لە كوردستاندا تەنیا موجامەلەیە‬

‫ئێستەیش یەكەمە‬

‫هەفتەنامەیەكی سیاسیی گشتییە‬

‫‪20‬‬ ‫‪www.wishe.net‬‬

‫‪Heftenameyekî sîyasî giştîye‬‬

‫‪17‬‬