255

Page 1

‫ساڵی شەشه‌م‬

‫روماڵكردنێكی بێالیەنانە‬

‫شەممە ‪2014/11/22‬‬

‫ژماره‌ ‪255‬‬

‫خاوەن ئیمتیاز‪ :‬ژیروان نوری‬

‫سەرنووسەر‪ :‬مەریوان عومەر‬

‫بەڕێوەبەری هونەری‪ :‬لوقمان رەشیدی‬

‫بەڕێوەبەری كارگێڕی‪ :‬بەهرە حەمەڕەش‬

‫دەستەی نووسەران‪ :‬بیالل سەعید‬

‫پێشەوا محەمەد‬

‫هەولێر ــ سەیداوە ــ جووت سایدی بەرامبەر نیوستی‬

‫‪civilmagzaine‬‬

‫‪Tel: 0750 460 7290‬‬

‫رزگار رەزا چوچانی‬

‫نرخ (‪ )1500‬دینار‬

‫‪Email: mariwan_2014@yahoo.com‬‬

‫سەروەر ساڵەیی‬

‫ژمارەی ریكالم‪07506515797 :‬‬

‫‪www.civilnews.org‬‬

‫چاپ‪ :‬چاپخانەی رۆكسانا ‪07504675264‬‬

‫ژمار ‌ه ‪255‬‬

‫‪1 2014/11/22‬‬


‫سياسەت‬

‫فۆبیا و گومانی كورد‬ ‫لە سیاسەتی نەهێشتنی گرژییەكانی بەغدا‬ ‫هەمیشە الی هاواڵتی و بڕیارسازانی كورد فۆبیایەك لە پتەوبوونی پەیوەندی بەغدا‬ ‫بەدراوسێكانیەوە هەبووە و بۆنی پیالنگێڕی لێكردووە‬ ‫بەشی سیاسەت‬

‫"ئەرش����ەد هورموزل����ی" راوێ����ژكاری‬ ‫خۆرهەاڵت����ی ناوەڕاس����تی ئەردۆغ����ان‬ ‫س����ەركۆماری توركی����ا‪ ،‬لەقس����ەیەكی خۆیدا‬ ‫دەڵ����ێ "بەغ����دای بەهێ����ز بەوات����ای هەولێری‬ ‫الواز نایەت"‪ .‬ناوبراو لەكاتی س����یمینارەكەی‬ ‫ئیبراهی����م جەعف����ەری لەهۆڵ����ی "دەزگای‬ ‫توێژین����ەوە س����تراتیژییە نێودەوڵەتییەكان‪-‬‬ ‫ئوس����اك" ئ����ەم قس����ەیەی ك����ردووە و‬

‫‪ 2‬ژمار ‌ه ‪2014/11/22 255‬‬

‫گەلێ����ك س����ەرنجی توێژەران����ی راكێش����اوە‪.‬‬ ‫گەلێكجاریش ئێمە لەهەرێمی كوردستان ئەو‬ ‫فۆبیایەمان هەیە و ئەزمونی تاڵیشمان هەیە‪،‬‬ ‫ئەگ����ەر گرژییەكان����ی نێوان دراوس����ێكانمان‬ ‫بڕەوێتەوە‪ ،‬ئەوسا دەبێ چی بكەین؟ چونكە‬ ‫ئەم����ە پش����تی بەنوس����تالیژیایەكی مێژوویی‬ ‫بەس����توە‪ ،‬ك����ە خ����ۆی ل����ەم فۆرومولەی����ەدا‬ ‫بینیوەتەوە‪ :‬پەیوەندی بەهێز لەنێوان بەغدا–‬ ‫ئەنكەرە‪ ،‬بەغداد–تاران بەواتای الوازبوونی‬ ‫پەیوەندییەكان لەنێ����وان هەولێر–ئەنكەرە و‬

‫هەولێر–تاران دێت‪.‬‬ ‫ك����ورد ئەم����ەی لەكات����ی الوازبون����ی‬ ‫پەیوەندییەكان����ی كورد–مۆس����كۆ (‪،)1946‬‬ ‫كورد–ت����اران (‪ )1975‬و ك����ورد–‬ ‫واش����نتۆندا(‪ )1975‬تاقیكردۆت����ەوە‪ .‬ئێس����تا‬ ‫ل����ەم چەند س����اڵەی دوایی����دا پەیوەندییەكانی‬ ‫نێ����وان بەغدا–ئەنك����ەرە هاوش����ێوەی‬ ‫پەیوەندییەكانی هەولێر‪-‬بەغدا گرژی زۆری‬ ‫تێكەتووە‪ .‬لەمالش����ەوە بەپێچەوانەی بەغدا‪،‬‬ ‫پەیوەندییەكان����ی نێ����وان هەولێر–ئەنك����ەرە‬


‫سياسەت‬

‫الپ����ەڕەی زێڕین����ی بەخۆیەوە دیوە‪ .‬ئێس����تا‬ ‫لەعێراق حكومەتی حەیدەر عەبادی بەتەمای‬ ‫ئەوەی����ە پش����ت بەس����تراتیژی نەهێش����تنی‬ ‫گرژییەكان (س����فركردنی كێش����ەكان) لەگەڵ‬ ‫دراوس����ێیەكان ببەس����تێت‪ .‬بۆ ئەمەش تادێت‬ ‫پەیوەندییەكان����ی لەگ����ەڵ ئەنك����ەرە و ری����از‬ ‫ئاساییی دەكاتەوە‪.‬‬ ‫پێ����ش ماوەی����ەك ئیبراهی����م جەعف����ەری‬ ‫سەردانی ئەنكەرەی كرد و پەیامی حكومەتی‬ ‫ت����ازەی بەئەنك����ەرە راگەیان����د‪ .‬ئەنك����ەرە‬ ‫بەگەرمیی����ەوە پێش����وازی ل����ەم سیاس����ەتە‬ ‫تازەی����ەی حكومەت����ی عەب����ادی ك����ردووە‪.‬‬ ‫هەروەه����ا ئەنك����ەرە ئەم����ە وادەخوێنێـتەوە‪،‬‬ ‫كەوا لەبەغدا وەرزێك لەواقیعبینی سیاس����ی‬ ‫دەس����تپێبدەكات‪ .‬رۆژی پێنجش����ەممەیش‬ ‫ئەحم����ەد داودئۆغڵو س����ەروەزیرانی توركیا‬ ‫بۆ بەهێزكردنی ئەم خولە تازەیە س����ەردانی‬ ‫بەغدا دەكات‪ .‬ئێس����تا بەڕاستی ئەو پرسیارە‬ ‫الی بڕیارس����ازان‪ ،‬ستراتیژیس����تەكان و‬ ‫میدیاكاران����ی هەرێم����ی كوردس����تان هەیە و‬ ‫هەم����وو ك����ەس بەنیگەرانیی����ەوە دەپرس����ێ‪،‬‬ ‫ئای����ا سیاس����ەتی نەهێش����تنی گرژییەكان����ی‬ ‫حكومەتی عەبادی بەواتای پشتگوێخستن و‬ ‫گەمارۆدانی هەرێمی كوردستان دێت؟‬ ‫سیاسەتی نەهێشتنی گرژییەكان‬ ‫حكومەت����ی ت����ازەی عێ����راق بەپش����تیوانی‬ ‫راوێ����ژكارە نێودەوڵەتیی����ەكان و بەتایب����ەت‬ ‫ئەمەریكایی����ەكان پێكهات����وە‪ .‬بەپێ����ی ئ����ەم‬ ‫راوێژ و توێژینەوانە هەڵە س����تراتیژییەكانی‬ ‫نوری مالیكی كە لەس����ەر ئاس����تی ناوخۆییی‬ ‫سوننەكان و كوردەكان و شیعە لیبراڵەكانی‬ ‫پشتگوێخس����توە‪ ،‬لەسەر ئاس����تی ناوچەییش‬ ‫پش����تی بەتاق����ە هاوس����ێیەك بەس����تووە و‬ ‫پەیوەندیی����ە هەرێمییەكان����ی خ����ۆی لەدوای‬ ‫كش����انەوەی هێزەكان����ی ئەمەری����كا ل����ە ‪-15‬‬ ‫‪ 2011-11‬لەس����ەر گرێژەنەی تاقە هۆكاری‬ ‫ش����یعەگەری لەگ����ەڵ ت����اران رێكخس����تووە‪.‬‬ ‫ئەمەش بۆتە س����ەرەتایەك بۆ دروستبوونی‬ ‫زنجیرەی����ەك هەڵ����ەی ناوخۆی����ی و‬ ‫ناوچەی����ی‪ .‬س����وننەكان بەتەواوەتی لەحوكم‬ ‫دورخراونەت����ەوە و كێش����ەكانیش لەگ����ەڵ‬ ‫حكومەت����ی هەرێم����ی كوردس����تان بەلوتكەی‬ ‫خۆی گەیشتووە‪.‬‬ ‫لەسەر ئاستی ناوچەییش پەیوەندییەكانی‬ ‫عێراق لەگەڵ توركیا‪ ،‬عەرەبس����تان‪ ،‬قەتەر و‬ ‫ئ����وردن و ‪..‬هت����د تێكچوە‪ .‬ئەم����ەش دەرگای‬ ‫لەس����ەر دروس����تبوونی كۆمەڵێ����ك ناكۆك����ی‬ ‫سیاسی و ستراتیژی كردۆتەوە‪ .‬ئەم كێشانە‬ ‫چ لەسەر ئاستی ناوخۆیی و چ لەسەر ئاستی‬ ‫هەرێم����ی تەقیونەت����ەوە و لەئەنجامی ئەمەدا‬

‫س����وننە تون����دڕەوەكان پاڵی����ان بەس����ەلەفییە‬ ‫جیهادییەكان����ەوە داوە‪ ،‬لەئاكام����دا بۆتە هۆی‬ ‫س����ەركەوتنی بێوینەی داع����ش و بەكردەوە‬ ‫عێراقی كردوە بەسێ كوتەوە‪ .‬ئێستا عەبادی‬ ‫دەیەوێ ئەم هەڵە ستراتیژیانە سارێژبكاتەوە‪.‬‬ ‫لەالیەك س����ەرەتا لەسەر ئاس����تی ناوخۆیی‬ ‫هەوڵی����داوە حكومەتێكی تەوافقی نیش����تمانی‬ ‫(ش����یعە‪ ،‬ك����ورد و س����وننە) پێكەوەبنێ����ت‪،‬‬ ‫لەالیەكیش لەسەر ئاستی ناوچەیی دەیەوێ‬ ‫گرژییەكانی لەگەڵ ئەنكەرە‪ ،‬ریاز‪ ،‬دەوحە و‬ ‫عوماندا بسڕێتەوە‪.‬‬ ‫ئای����ا دەیان����ەوێ كوردس����تان گەم����ارۆ‬ ‫بدەن؟‬ ‫ئ����ەوەی مای����ەی نیگەران����ی بڕیارس����ازی‬ ‫سیاس����ی هەرێم����ی كوردس����تانە‪ ،‬بریتیی����ە‬ ‫ل����ەوەی ئایا ئ����ەم سیاس����ەتەی جەعفەری و‬ ‫عەبادی س����ەركەوتن بەدەستدەهێنێت؟ لەوە‬ ‫واوەتری����ش ئایا ئەگەر هاتو ئەم سیاس����ەتە‬ ‫سەریگرت‪ ،‬ئەوە هۆكارێكی پشتەوەی هەیە‬ ‫و تاقمی عەبادی–جەعفەری دەیانەوێ لەرێی‬ ‫نەهێش����تنی گرژییەكان‪ ،‬بەستێنی سیاسەتی‬ ‫ناوچەی����ی ب����ەڕووی هەرێم����ی كوردس����تان‬ ‫بەرتەنگ بكەن؟ بەكورتی ئایا ئەم سیاسەتە‬ ‫بەمانای����ەك بۆ تەنگپێهەڵچنین و گەمارۆدانی‬ ‫هەرێمی كوردستانە؟ بوێسترێ و نەویسترێ‬ ‫ئەم هاوس����ێ‪-‬فۆبیاییە الی هاواڵتی ئاسایی‬ ‫و بڕیارسازی سیاس����ی كوردستان هەیە و‬ ‫هەمیش����ەش لەژێر هەموو هەنگاوێكدا بۆنی‬ ‫پیالنگێڕی دەكات!‬ ‫سەردەمێكی نوێ دەسیپێكردوە‬ ‫هەڵبەت هەمیش����ە ئ����ەم هەنگاوانەی بەغدا‬ ‫دەشێ بەپرسیارەوە س����ەیر بكرێت‪ ،‬چونكە‬ ‫ئەزمون����ی حوكمڕان����ی ئ����ەم چەن����د س����اڵەی‬ ‫دوای����ی لەعێراق ئ����ەوەی دەرخس����تووە‪ ،‬كە‬ ‫ئەگ����ەر ش����یعە بااڵدەس����تەكان ناچ����ار نەبن‪،‬‬ ‫ئ����ەوە حەزی����ان لەدابەش����كردنی حوكم����ی‬ ‫واڵت نیی����ە و بەهیچ ش����ێوەیەكیش نیازپاكی‬ ‫ئەوەیان نیش����اننەداوە‪ ،‬كە بیانەوێ بەراستی‬ ‫بەپێی سازانێكی نیشتمانی راستەقینە لەگەڵ‬ ‫كورد و سوننەكان رێبكەون‪ .‬هێشتا نازانرێ‬ ‫ئایا ئەم حكومەتە نوێیەی عێراق بەراس����تی‬ ‫دەیەوێ لەتوێی سیاسەتی سازانی نیشتمانی‬ ‫راس����تەقینەدا رێز لەبەڵێن و واژۆكانی خۆی‬ ‫بگرێت‪ ،‬یاخ����ود دەیەوێ زمین����ەی ناوچەیی‬ ‫پەیوەندییەكان����ی س����وننەكان و هەرێم����ی‬ ‫كوردستان لەگەڵ هاوسێكان وشك بكات‪.‬‬ ‫لەگەڵ ئەمە پێویس����تە حكومەتی هەرێمی‬ ‫كوردس����تان بەك����ردەوە ئ����ەو فورمول����ە‬ ‫هەڵبگرێ����ت ك����ە دەڵێ����ت‪" :‬عێراق����ی بەهێ����ز‬ ‫بەواتای كوردستانی الواز نایەت"‪ .‬هەروەها‬

‫دەبێ هەرێمی كوردستان‬ ‫بەكردەوە باوەڕی بە‬ ‫دروشمی "عێراقی بەهێز‬ ‫بەواتای كوردستانی الواز‬ ‫نایەت" بێت‬ ‫"كوردس����تانی بەهێزی����ش بەمان����ای عێراق����ی‬ ‫الواز نای����ەت"‪ .‬وات����ە "كوردس����تانی بەهێ����ز‬ ‫یەكس����انە بەعێراقی بەهێز" و چیتر پێویست‬ ‫ن����اكات نە عێراق بەگوێرەی فۆبیای هەش����تا‬ ‫س����اڵی رابردوو مامەڵە لەگەڵ كورد بكرێت‬ ‫و دەس����ەاڵتداران پێیانواب����ێ بەس����تنی هەرچ‬ ‫پەیوەندییەك����ی هەرێم����ی لەگەڵ هاوس����ێكان‬ ‫لەس����ەر حس����ابی داڕش����تنی پی��ل�ان ب����ۆ‬ ‫الوازكردنی بەغدا دێت‪ .‬لەالیەكیش هەرێمی‬ ‫كوردستان دەبێ پشت بەو راستییە ببەستێ‪،‬‬ ‫ك����ە هاوپش����كی حوكمڕانی بەغدای����ە و نابێ‬ ‫وەك می����وان یاخود وەك راگ����وزەر مامەڵە‬ ‫لەگەڵ بەغدا بكات‪.‬‬ ‫راس����تییەكی دیكەی����ش هەی����ە‪ :‬هەرێم����ی‬ ‫كوردستان دەبێ پش����ت لەفۆبیای مێژوویی‬ ‫خ����ۆی ب����كات‪ ،‬كاتێ����ك دوو دراوس����ێ‬ ‫پەیوەندییەكانی����ان پێش����دەخەن‪ ،‬ناب����ێ ئەوە‬ ‫بەمایەی هەڕەش����ە بۆ س����ەر خ����ۆی بزانێت‪.‬‬ ‫پێدەچ����ێ ئ����ەم قۆناغ����ە بەس����ەرچوبێت‪،‬‬ ‫چونك����ە ك����ورد ئیت����ر خ����ۆی گەمەكەرێك����ی‬ ‫هەرێم����ی و نیش����تمانی عێراقیش����ە و بەهیچ‬ ‫ش����ێوەیەك دەس����كەوتەكانی كورد بۆ دواوە‬ ‫پاڵپێوەنانرێت‪ .‬شتی لەوە گرنگتریش ئەمەیە‪،‬‬ ‫ك����ە دەب����ێ سیاس����ەتەمەداری كوردس����تانی‬ ‫ئەو راس����تییە لەبەر چاو بگرێت‪ :‬سیاس����ەتی‬ ‫نەهێش����تنی گرژیی����ەكان دەبێ تەنها لەس����ەر‬ ‫س����ێ دوو پای����ە هەڵنەچنرێ����ت‪ .‬بەڵكو كاتێك‬ ‫هەنگاوێكی وا هەڵدەگیرێ‪ ،‬ئەوە دەبێ لەسەر‬ ‫س����ێ–پێ واتە لەسەر س����ێپایە هەڵبچنرێت‪.‬‬ ‫واتە پایەیەك بەغدایە لەالیەك و هاوسێیەكە‬ ‫لەالی����ەك (بۆ نمونە ئەنك����ەرە) و لەالیەكیش‬ ‫پایەیەك لەهەولێر پێكبێت‪.‬‬ ‫ئەگ����ەر هەولێ����ر بتوان����ێ كارای����ی خ����ۆی‬ ‫لەس����ەر سیاسەتس����ازی عێراق پیش����انبدات‪،‬‬ ‫ئ����ەوە دەتوانێ خۆی بكاتە پایەی س����ێیەمی‬ ‫پەیوەندیی����ە هەرێمییەكان����ی عێ����راق‪ .‬جاران‬ ‫ئەمە بەس����انایی دەك����را‪ ،‬چونك����ە وەزارەتی‬ ‫دەرەوە بەدەست كوردەوە بوو‪ ،‬بەاڵم ئێستا‬ ‫بەدەست خودی شیعەوەیە و پێویستە كورد‬ ‫زۆر لەجاران هوشیارانەتر هەڵبسوڕێن‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪255‬‬

‫‪3 2014/11/22‬‬


‫سياسەت‬

‫بابەكر دڕەیی ئەندامی جڤاتی نیشتیمانی گۆڕان‪ ،‬بۆ سڤیل‪:‬‬

‫ئیسالمیەكان كێشەی یەكالیینەبوونەوەی‬ ‫پارێزگاری سلێمانیان ئاڵۆزكرد و‬ ‫هەڵوێستێكی هەلپەرستانەیان نواند‬ ‫لەبەر بەرژەوەندی‬ ‫خەڵك لەبارەی‬ ‫پارێزگاری سلێمانیەوە‬ ‫ئامادەی جۆرێك لە‬ ‫سازشكردنین‬ ‫هێڵی سووری بزووتنەوەی‬ ‫گۆڕان مافی حیزب و‬ ‫دەنگدەرەكانییەتی كە‬ ‫نەخورێن‬ ‫د‪.‬هەڤاڵ هێڵی سوور نییە‬ ‫بۆ گۆڕان و دەكرێت‬ ‫بگۆڕدرێت‬ ‫بەهیچ شێوەیەك‬ ‫گۆڕان ناچێتە‬ ‫رێككەوتننامەی ستراتیژی‬ ‫نێوان پارتی و یەكێتیەوە‬ ‫‪ 4‬ژمار ‌ه ‪2014/11/22 255‬‬


‫بابەك���ر دڕەی���ی‪ ،‬ئەندام���ی جڤات���ی‬ ‫نیش���تمانی بزووتن���ەوەی گ���ۆڕان و‬ ‫ئەندام���ی ه���ەردوو لیژن���ەی پێكهێنان���ی‬ ‫پارێ���زگای س���لێمانی و ناڕازییەكان���ی‬ ‫گ���ۆڕان‪ ،‬ل���ەم دیدارەی���دا لەگەڵ س���ڤیل‪،‬‬ ‫دەرب���ارەی پرس���ەكانی وەك پارێزگای‬ ‫س���لێمانی‪ ،‬ئەدای گ���ۆڕان لەحكومەتدا و‬ ‫بەرنامەكانیان‪ ،‬پەیوەندی هەرێم و بەغدا‬ ‫قسە دەكات‪ .‬گەرچی ئەو ئەندامی لیژنەی‬ ‫ناڕازییەكانی بزووتنەوەی گۆڕانە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هەر لەسەرەتاوە ئەوەی پێراگەیاندین كە‬ ‫بەهیچ جۆرێك لەوبارەیەوە قسە ناكات‪.‬‬

‫ئیسالمییەكان پێیانوایە‬ ‫دیموكراسی واتە لەئاوی‬ ‫قوڕدا ماسی گرتن‪،‬‬ ‫لەنێوان ئێمە و یەكێتیدا‬ ‫ئاوەكە قوڕاوە‪ ،‬ئەوانیش‬ ‫دەیانەوێت لەو ئاوەدا‬ ‫ماسی خۆیان بگرن‬

‫تەحەداكردنی‬ ‫كورد لەالیەن‬ ‫شیعەكانی عێراقەوە‪،‬‬ ‫لەكاتێكدا داعش‬ ‫بەتەنیشتیانەوەیە‪،‬‬ ‫گەوجێتیە‬ ‫لە سیاسەتدا‬

‫پێشەوا محەمەد‬

‫وابڕی���ارە ‪25‬ی ئ���ەم مانگ���ە‬ ‫كۆبوونەوەی لوتكەی بزووتنەوەی گۆڕان‬ ‫و یەكێت���ی ئەنجام بدرێ���ت‪ ،‬لەو بڕوایەدان‬ ‫ئەم���ە دوا كۆبوون���ەوە بێ���ت و كێش���ەی‬ ‫پارێزگاری سلێمانی یەكالیی بكرێتەوە؟‬ ‫بابەك���ر دڕەی���ی‪ :‬دیارە فش���ارێكی زۆر‬ ‫لەس���ەر هەردووالمان���ە‪ ،‬ب���ەاڵم وەك‬ ‫بزووتنەوەی گۆڕان سوورین لەسەر ئەو‬ ‫پۆس���تانەی كە بەماف���ی خۆمانی دەزانین‪،‬‬ ‫بەپۆستی پارێزگاری سلێمانیشەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەمە بەو مانای���ە نایەت‪ ،‬كە گۆڕان ئامادە‬ ‫نییە ب���ۆ پێكهاتن لەگ���ەڵ یەكێتی‪ ،‬ئەمەش‬ ‫لەبەر بەرژەوەندی خەڵكی كوردس���تان و‬ ‫پارێزگای سلێمانی‪ ،‬لەبەر ئەو هۆكارانەش‬ ‫وەك بزووتنەوەی گۆڕان ئامادەی جۆرێك‬ ‫لەسازش كردنین‪.‬‬ ‫ل���ەو كۆبوونەوەیەی ‪25‬ی مانگ‬ ‫دەكرێت‪ ،‬ئیس�ل�امییەكان بوونی���ان نابێت‪،‬‬ ‫واتا بۆچوونیان وەرناگیرێت؟‬ ‫بابەك���ر دڕەی���ی‪ :‬خ���ودی كێش���ەی‬ ‫یەكالیینەبوونەوەی پارێزگاری س���لێمانی‬ ‫ئیس�ل�امییەكان ئاڵۆزی���ان ك���رد‪ ،‬كە ئەوان‬ ‫خۆیان بەالیەكدا نەخست‪ ،‬ئەگەر ئەوەیان‬ ‫بكردایە مەوزوعەكە ئاس���انتر چارەس���ەر‬ ‫دەك���را‪ .‬چونك���ە پارت���ی خ���ۆی یەكالی���ی‬ ‫ك���ردەوە‪ ،‬ك���ە دەن���گ بەئێم���ە دەدات و‬ ‫دەبووین بە ‪ 15‬كورس���ی و ‪ 2‬كورسیمان‬ ‫دەویست بۆ ‪ 17‬كورسییەكە‪ ،‬بەاڵم برایانی‬ ‫كۆم���ەڵ و یەكگرتوو یەكیانگرت و خۆیان‬ ‫قایمكرد‪.‬‬ ‫هەڵوێس���تی ئیس�ل�امییەكان‬ ‫تەندروست نەبوو لەوبارەیەوە؟‬

‫بابەك���ر دڕەیی‪ :‬بێگومان هەڵوێس���تێكی‬ ‫زۆر ناتەندروس���ت و ناسیاس���یانە و‬ ‫هەلپەرس���تانە بوو‪ ،‬جگەل���ەوەش زیانێكی‬ ‫زۆریان بەپڕۆس���ەی دیموكراس���ی گەیاند‬ ‫و پەكیان خس���ت‪ .‬من لەو روانگەیەشەوە‬ ‫قس���ە ناك���ەم بۆ دەنگی���ان ن���ەدا بەگۆڕان‪،‬‬ ‫هەرچەندە ئەمە حەقە‪ ،‬چونكە ئەوان پێشتر‬ ‫هاوپەیمان���ی ئێمە بوون‪ ،‬زیاتر مەبەس���تم‬ ‫خۆ یەكالییكردنەوەیان بوو بەالیەكدا‪.‬‬ ‫لەوبارەی���ەوە قس���ەیان لەگ���ەڵ‬ ‫كراوە؟‬ ‫بابەك���ر دڕەی���ی‪ :‬بەدڵنیاییەوە قس���ەیان‬ ‫لەگەڵ ك���راوە‪ ،‬دوای ئەوەش ئ���ەم بابەتە‬ ‫قسەكردنی ناوێت‪ ،‬ئێمە هاوپەیمان بووین‬ ‫و پڕۆژەم���ان داوە بەحكومەت‪ ،‬ئێس���تاكە‬ ‫چووینەت���ە حكومەت���ەوە‪ ،‬دەنگەكان���ی تۆ‬ ‫پارێزگاری سلێمانی یەكالیی دەكاتەوە‪.‬‬ ‫ئیسالمییەكان بۆچی وایان كرد؟‬ ‫بابەكر دڕەیی‪ :‬ئیس�ل�امییەكان پێیانوایە‬ ‫دیموكراس���ی وات���ە لەئاوی قوڕدا ماس���ی‬ ‫گرت���ن‪ ،‬بەڵ���ێ لەنێ���وان ئێم���ە و یەكێتی���دا‬ ‫ئاوەكە قوڕاوە‪ ،‬ئەوانی���ش دەیانەوێت لەو‬ ‫ئاوەدا ماسی خۆیان بگرن‪.‬‬ ‫واتا بۆیە ئەو هەڵوێستەیان نواند‬ ‫چونكە ماسییەكەیان گرتووە؟‬ ‫بابەك���ر دڕەی���ی‪ :‬بەڵێ‪ ،‬ئەوەت���ا لەبەغدا‬ ‫پۆستیان داونەتێ و مامەڵەیان بەپەیوەندی‬ ‫نێوان ئێمە و یەكێتییەوە كرد‪.‬‬ ‫بۆچوونت���ان لەس���ەر س���ێ‬ ‫پێشنیارەكەی یەكێتی چییە؟‬ ‫بابەكر دڕەیی‪ :‬هەموو ئەو پێش���نیارانە‬ ‫ئێس���تا لەگفتوگ���ۆدان‪ ،‬ب���ەاڵم بزووتنەوی‬

‫گ���ۆڕان دەیەوێ���ت هی���چ هێزێ���ك هەموو‬ ‫دەس���ەاڵتێك ب���ۆ خ���ۆی ق���ۆرخ ن���ەكات‬ ‫بەشێوەیەك یاسا رێگەی پێنەدابێت‪.‬‬ ‫ئ���ەی س���ەبارەت ب���ەدوو س���اڵ‬ ‫بەدوو ساڵەكە؟‬ ‫بابەكر دڕەیی‪ :‬ئەوە برادەرانی ئیسالمی‬ ‫پێشنیاریان كرد و بزووتنەوەی گۆڕانیش‬ ‫قبوڵ���ی ك���رد‪ ،‬كاتێكی���ش الیەن���ی بەرانبەر‬ ‫قبوڵی ناكات‪ ،‬پێویستە الیەنی پێشنیاركەر‬ ‫ببێتە بەش���ێك لەو الیەنەی پێشنیارەكەی‬ ‫قبوڵ كردووە‪ ،‬بەاڵم بەداخەوە ئەوان هەر‬ ‫دەنگیان بەئێمە نەدا‪.‬‬ ‫گ���ۆڕان هی���چ هێڵێكی س���ووری‬ ‫هەیە؟‬ ‫بابەك���ر دڕەی���ی‪ :‬هێڵ���ی س���ووری‬ ‫بزووتن���ەوەی گ���ۆڕان ماف���ی حی���زب و‬ ‫دەنگدەرەكانییەتی كە نەخورێن‪.‬‬ ‫حیزبی بەرانبەرتان حەساسییەتی‬ ‫بەرانب���ەر كاندیدی ئێوە هەیە بۆ پارێزگار‬ ‫و نەشیش���اردۆتەوە‪ ،‬چۆن ئ���ەم تێڕوانینە‬ ‫دەبینن‪ ،‬كاندیدەكەتان هێڵی سوور نییە؟‬ ‫بابەكر دڕەی���ی‪ :‬ئەگەر ئێمە پەنجا زائید‬ ‫یەكمان بهێنایە قس���ەیەكمان لەم بارەیەوە‬ ‫دەك���رد‪ ،‬وەختێ���ك لەن���او ئەنجومەن���ی‬ ‫پارێزگادا پێویستمان بەدەنگی الیەنەكانی‬ ‫ترە‪ ،‬لەم كاتەدا بۆ كاندیدی ئێمە و هەموو‬ ‫برادەران���ی تری���ش پڕۆس���ەكە دەگۆڕێت‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەگەر زۆرینەمان بهێنایە بەجۆرێكی‬ ‫تر لەم پرسەمان دەڕوانی‪ .‬ئەوكات داوامان‬ ‫لەیەكێت���ی دەك���رد بچێت لەدادگا ش���كات‬ ‫بكات و تۆمەتەكانی لەس���ەر كاندیدەكەی‬ ‫ئێم���ە بس���ەلمێنێت‪ ،‬ب���ەاڵم هەن���دێ ش���ت‬

‫ژمار ‌ه ‪255‬‬

‫‪5 2014/11/22‬‬


‫سياسەت‬

‫لەكاتی بانگەشەی‬ ‫هەڵبژاردندا پارتیش‬ ‫قسەی وای بەگۆڕان‬ ‫وتوە بۆنی خوێنی لێدێت‬ ‫لەسیاس���ەتدا رێگەپێدراوە‪ ،‬بەالم لەیاسادا‬ ‫رێگەپێدراو نییە‪.‬‬ ‫كاندیدەكەی ئێ���وە زیاتر لە ‪240‬‬ ‫ه���ەزار دەنگ���ی هێناوە‪ ،‬گ���ۆڕان دەتوانێت‬ ‫مساوەمەی لەسەر بكات؟‬ ‫بابەك���ر دڕەی���ی‪ :‬پڕۆس���ەی بانگەش���ی‬ ‫هەڵب���ژاردن ش���تێكە و چنین���ەوەی‬ ‫ئەنجامەكانیش���ی ش���تێكی ت���ر‪ ،‬ئێم���ە‬ ‫توانیومانە كەسێكی ئازیز و خۆشەویستی‬ ‫خۆمان بەناوی "د‪.‬هەڤاڵ" كە لەس���ەرەتای‬ ‫ئەم بزووتنەوەی���ەوە لەگەڵماندایە‪ ،‬كاندید‬ ‫بكەی���ن و دەنگێك���ی زۆری هێن���اوە و‬ ‫لەبنەڕەتیش���دا دەنگ���ی بزووتنەوەكەی���ە‪،‬‬ ‫بەاڵم ل���ەودا كۆبۆت���ەوە‪ ،‬ئێم���ەش هەوڵی‬ ‫خۆم���ان داوە ئەو هاوڕێیەم���ان بگەیەنینە‬ ‫پۆس���تێكی گرنگی ئ���ەم پارێزگای���ە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫كاتێ���ك ئەنجامی هەڵبژاردن ش���تێكی ترە‪،‬‬ ‫هەم هاوڕێكەمان لەبارودۆخەكە تێدەگات‪،‬‬ ‫هەم دەبێت جەماوەری وشیاری گۆڕانیش‬ ‫لەمە تێبگات‪ .‬چونكە ئێمە بۆ بەدەستهێنانی‬ ‫پۆستی پارێزگاری سلێمانی‪ ،‬بەدەر لە ‪240‬‬ ‫هەزار دەنگ پێویستیمان بە ‪ 17‬كورسییە‪،‬‬ ‫كاتێك ‪ 17‬كورسیمان نەهێناوە‪ ،‬ناشكرێت‬ ‫ب���ەزۆری زۆرداری بڵێی���ن ئێم���ە تەنه���ا‬ ‫هەر ئەو ب���رادەرە دادەنێی���ن‪ ،‬دواجاریش‬ ‫بەدەستهێنانی پۆستی پارێزگار بەژمارەی‬ ‫دەنگی كەس���ەكان نییە‪ ،‬بەڵك���و بەژمارەی‬ ‫كورسییەكانە‪.‬‬ ‫پەیوەندیت���ان لەگ���ەڵ پارت���ی‬ ‫هاوپەیمانیەتیە؟‬ ‫بابەك���ر دڕەیی‪ :‬هاوپەیمانیەتی نییە بەو‬ ‫مانایەی چەند خاڵێك بنوسیت و لەسەری‬ ‫رێكبكەوی���ت‪ ،‬بەاڵم خودی دروس���تكردنی‬ ‫حكومەت هاوپەیمانیەتیە‪.‬‬ ‫بەاڵم خۆ یەكێتیش لەحكومەتدایە‬ ‫و پەیوەندیتان لەگەڵ���ی وەك پەیوەندیتان‬ ‫نییە لەگەڵ پارتی؟‬ ‫بابەك���ر دڕەی���ی‪ :‬لەگەڵ پارت���ی پێگەی‬ ‫جەماوەریمان جیاوازە‪ ،‬لەس���لێمانی پارتی‬

‫‪ 6‬ژمار ‌ه ‪2014/11/22 255‬‬

‫سیاسەتی نەوتی هەرێمیش‬ ‫رۆژ بەرۆژ بەرەو‬ ‫شەفافبوونی زیاتر دەچێت‬ ‫زۆر پێی گەشبینین‬

‫ئێمە الیەنگری سیستەمی‬ ‫پەرلەمانین و پشتگیریی‬ ‫هەمواركردنەوەی دەستوور‬ ‫دەكەین‬

‫ئەو جەماوەرەی نییە لەگەڵ گۆڕان كێشەی‬ ‫پۆستیان هەبێت‪ ،‬دواجار كاری سیاسیش‬ ‫بۆ پۆس���ت و پل���ەو پایەی���ە‪ ،‬لەبەرئەوەی‬ ‫لەپۆس���تەكاندا دەتوانی���ت بەرنامەكان���ت‬ ‫جێبەجێ بكەیت‪ .‬لەم حكومەتەشدا تائێستا‬ ‫لەگ���ەڵ پارتیدا تێنەگەیش���تنێك دروس���ت‬ ‫نەب���ووە‪ ،‬مامەڵەی پارت���ی و گۆڕان لەگەڵ‬ ‫یەكتری بۆ هەردووال تازەیە‪.‬‬ ‫ئێس���تا یەكێتی و پارتی سەرقاڵی‬ ‫رێككەوتننام���ەی‬ ‫هەمواركردن���ەوەی‬ ‫س���تراتیژین‪ ،‬گ���ۆڕان دەبێتە بەش���ێك لەو‬ ‫رێككەوتننامەیە؟‬ ‫بابەك���ر دڕەی���ی‪ :‬مومكین نیی���ە گۆڕان‬ ‫بچێتە رێككەوتننامەی ستراتیژی ئەو دوو‬ ‫هێزەوە‪.‬‬ ‫پێش���تر دەوت���را یەكێت���ی باج���ی‬ ‫نزیكبوونەوە لەپارتی دا‪ ،‬گۆڕانیش هەمان‬ ‫باج دەدات؟‬ ‫بابەكر دڕەیی‪ :‬بێگومان باجەكە دەدات‪،‬‬ ‫خۆ ئەگەر پارتیش نەبوایە‪ ،‬كردەی بەشداری‬ ‫لەحكومەتدا باج بەالیەنی سیاسیی دەدات‪،‬‬ ‫چونكە لەبەش���داریكردنتدا كەسانێك هەن‬ ‫رادیكاڵ���ن و دووردەكەونەوە‪ ،‬كەس���انێك‬ ‫هەن تموحێكیان هەیە و پێینەگەیش���توون‬ ‫و دووردەكەونەوە‪ ،‬كەس���انێكیش گلەییان‬ ‫هەی���ە و جێبەجێ نەكراون‪ .‬بەاڵم ئامانجی‬ ‫گ���ۆڕان لەم���ە گەورەت���رە‪ ،‬ك���ە بریتییە لە‬ ‫بەدامودەزگاییكردنی حكومەت‪.‬‬ ‫گ���ۆڕان دەتوانێ���ت چ���ۆن ئ���ەوە‬ ‫بكات‪ ،‬یان چەند لەو بانگەش���انە جێبەجێ‬ ‫دەكات كە هەڵیگرتبوون؟‬ ‫بابەك���ر دڕەی���ی‪ :‬ئەم���ە پێویس���تی‬ ‫بەئام���ارە‪ ،‬ب���ۆ نموون���ە ل���ەم م���اوەدا كە‬ ‫وەزارەتی پێش���مەرگە بەگۆڕانە چەند لیوا‬ ‫و فیرقەی���ەك هاتونەت���ە ژێ���ر دەس���ەاڵتی‬ ‫وەزارەت���ی پێش���مەرگە‪ ،‬ئ���ەو چەكان���ەی‬ ‫هاتوون بەیەكس���انی دابەش كراون‪ ،‬چەند‬ ‫فەرماندە و بەرپرس���ێك لێپرس���ینەوەیان‬ ‫لێكراوە‪ ،‬من گەشبینم كە وەزیرەكەی ئێمە‬

‫ئەمەی پێدەكرێت و ئەوەش بەرنامەیەتی‪،‬‬ ‫گەشبینیش���م ك���ە لەالی���ەن س���ەرۆكایەتی‬ ‫هەرێم و حكومەتەوە هاوكاری دەكرێت‪.‬‬ ‫بزووتن���ەوەی گ���ۆڕان ئەو هێزە‬ ‫نیش���تیمانییەی پێ دروس���ت دەكرێت‪ ،‬كە‬ ‫بەردەوام دەیوتەوە؟‬ ‫بابەك���ر دڕەی���ی‪ :‬بەڵ���ێ بێگوم���ان پێ���ی‬ ‫دەك���رێ‪ ،‬ئێس���تاش لەپڕۆس���ە دای���ە‪،‬‬ ‫بەشێكیش���ی پەیوەندی ب���ەو بارودۆخەوە‬ ‫بوو‪ ،‬ك���ە هاتەئاراوە و س���ەلماندی هێزی‬ ‫پێشمەرگە پێویس���تی بە بەدەزگاییبوونە‪،‬‬ ‫ه���اوكات داعش���یش وام���ان لێ���دەكات‬ ‫پێویس���تمان بەیەك دەس���ەاڵتی مەركەزی‬ ‫هەبێت بۆ كەرتی سەربازی‪.‬‬ ‫گ���ۆڕان چ���ووە حكومەت���ەوە و‬ ‫كێشەكانیش زۆرتر بوون‪ ،‬لەكاتێكدا خەڵك‬ ‫دەیان���وت گ���ۆڕان كێش���ەكان چارەس���ەر‬ ‫دەكات؟‬ ‫بابەك���ر دڕەیی‪ :‬بارودۆخەك���ە گۆڕاوە‪،‬‬ ‫ئێس���تا خەڵ���ك ش���ەهید و برین���داری ب���ۆ‬ ‫دێت���ەوە‪ ،‬كچەكانم���ان بازرگانی���ان پێ���وە‬ ‫دەكرێ‪ ،‬لەم حاڵەتەش���دا خەڵك وش���یارە‬ ‫و ئەمە دەبینێ���ت‪ .‬ئەگەر وانەبوایە خەڵكی‬ ‫قبوڵیان نەدەك���رد یەك ڕۆژ مووچەكەیان‬ ‫دوابكەوێت‪.‬‬ ‫پێتانوای���ە ب���ەم هەن���گاوە تازەیە‬ ‫هەولێر و بەغدا بگەنە رێككەوتن؟‬ ‫بابەكر دڕەیی‪ :‬ئەو هەنگاوە چارەسەری‬ ‫كۆتای���ی نییە‪ ،‬ب���ەاڵم پێموای���ە هەنگاوێكی‬ ‫باشە‪ .‬ئێمە جوگرافیایەكی نەفرەتلێكراومان‬ ‫هەی���ە‪ ،‬ب���ۆ خۆمان پێن���ج ملیۆنی���ن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئێ���ران و توركیا و س���ووریا بە ‪ 60‬تا ‪80‬‬ ‫ملیۆن���ی دەورەیان داوی���ن و چارمان نییە‬ ‫دەبێ���ت ب���ەردەوام بین‪ ،‬ل���ەم بارودۆخەدا‬ ‫دەبێ���ت لەگ���ەڵ بەغدا سیاس���ەتێك بكەین‬ ‫بەسوودی خۆمان‪ ،‬تا خۆمان بەتەواوەتی‬ ‫بەهێ���ز دەكەین‪ .‬گۆڕانی مالیكی بەعەبادی‬ ‫و شەهرس���تانی بەع���ادل عەبدولمەه���دی‬ ‫گۆڕانكارییەك���ی تاڕاددەی���ەك پۆزەتیڤ���ە‬


‫سياسەت‬

‫لە هەڵبژاردنی داهاتوودا‬ ‫گۆڕان باجی نزیكبوونەوە‬ ‫لە پارتی و چوونە ناو‬ ‫حكومەت دەدات‬ ‫لەپڕۆس���ەی سیاس���یی عێراق���دا و دەبێت‬ ‫سوود لەم دەرفەتە وەربگرین‪.‬‬ ‫بەاڵم كورد وەك دەڵێن بەالوازی‬ ‫چۆت���ە حكومەت���ەوە‪ ،‬چ���ۆن دەتوانێت ئەو‬ ‫دەرفەتە بقۆزێتەوە؟‬ ‫بابەكر دڕەیی‪ :‬چۆن و كێ دەڵێت كورد‬ ‫بەالوازی چۆتە حكومەتەوە؟‬ ‫ب���ەوەی ك���ە حكومەتەكان���ی ت���ر‬ ‫لەهەولێ���رەوە پێكدەهاتن و كورد دەبووە‬ ‫هەوێ���ن‪ ،‬ب���ەاڵم ئەمج���ارە ك���ورد خ���ۆی‬ ‫یەكالیی نەكردبۆوە لەبەش���داریكردن یان‬ ‫نەك���ردن‪ ،‬كاتێ���ك عەب���ادی كارنامەك���ەی‬ ‫لەپەرلەمان پێشكەش دەكرد؟‬ ‫بابەكر دڕەیی‪ :‬بەو كردەوەیە ش���یعەی‬ ‫عێراق دەریانخس���ت نموون���ەی بێعەقڵین‪،‬‬ ‫بێگوم���ان زەرەرمەندی���ش ب���وون‪ ،‬ئێس���تا‬ ‫لەدەروازەكان���ی بەغ���دا و فەللوج���ە و‬ ‫نزی���ك فڕۆكەخان���ەی بەغدا داعش���ی لێیە‪،‬‬ ‫خۆبەهێزدەرخستنیان بەسوودیان كۆتایی‬ ‫نەه���ات‪ ،‬داع���ش بەتەنیش���تییەوەیەتی و‬ ‫تەحەدای كوردیش بكات ئەوە گەوجێیتییە‬ ‫ل���ە سیاس���ەتدا‪ ،‬بەدڵنیاییش���ەوە باجەكەی‬ ‫دەدەن‪ ،‬ئەوە ئێستا نیوەی عێراق لەخوێندا‬ ‫دەگەوزێ���ت‪ ،‬بۆی���ە بەپێچەوان���ەوە ئ���ەو‬ ‫مامەڵەیە الوازییە بۆ ئەوان نەوەك كورد‪.‬‬ ‫ئ���ەی سیاس���ەتی نەوت���ی هەرێم‬ ‫بەرانبەر بەغدا شكس���ت خواردووە‪ ،‬وەك‬ ‫پێشتر زۆر باستان دەكرد؟‬ ‫بابەكر دڕەیی‪ :‬قس���ەی كاتی هەڵبژاردن‬ ‫جیاوازە لەحەقیقەتی سیاسەت لەواقیعدا‪.‬‬ ‫دووفاقیت���ان هەب���ووە ل���ەو‬ ‫قسەیەدا؟‬ ‫بابەك���ر دڕەیی‪ :‬دەبێ���ت هەبێت‪ ،‬لەكاتی‬ ‫بانگەشەدا پارتیش قس���ەی وای بەگۆڕان‬ ‫وتوە‪ ،‬ئەگەر بیری خەڵكی بخەیتەوە بۆنی‬ ‫خوێنی لێدێت‪ ،‬ب���ەاڵم پێش ئەوەی گۆڕان‬ ‫بێت���ە حكومەت���ەوە و بەفش���اری گ���ۆڕان‬ ‫سیاس���یەتی نەوتی هەرێم بەرانبەر بەغدا‬ ‫و بۆ ناوخۆش بەرەو ش���ەفافبوون چوو‪،‬‬

‫ئەوانەی شەڕی ناوخۆیان‬ ‫دروست كرد هەر ئەوان‬ ‫و نموونەكانیانن مامەڵە‬ ‫لەگەڵ داعشدا دەكەن‬ ‫پڕۆس���ەكە بەردەوامە‪ ،‬بەحوكمی فشاری‬ ‫ناوچەك���ە و ئۆپۆزس���یۆن و واڵتان���ی‬ ‫دەرەوە‪ ،‬سیاسییەكانمان بەرەو كامڵبوون‬ ‫چوون‪ .‬سیاس���ەتی نەوتی هەرێمیش رۆژ‬ ‫بەرۆژ بەرەو شەفافبوونی زیاتر دەچێت‪.‬‬ ‫گەشبینن بەو سیاسەتە نەوتییە؟‬ ‫بابەكر دڕەیی‪ :‬بەڵێ زۆر گەش���بینین و‬ ‫پڕۆسەكە زۆرباش دەڕواتە پێشەوە‪.‬‬ ‫تۆ ش���تێكت نووسیبوو كە گوایە‬ ‫شەڕی ناوخۆ جەالل تاڵەبانی و مەسعود‬ ‫بارزان���ی نەی���ان ك���رد‪ ،‬بەڵك���و هەن���دێ‬ ‫هەڵپەرست بوون‪ ،‬ئایا ئەم بەقاچاغبردنەش‬ ‫هەر ئەو هەڵپەرستانە و نمونەكانیانن؟‬ ‫بابەك���ر دڕەی���ی‪ :‬پێموای���ە هەمیش���ە‬ ‫كەس���انێك هەن چاوی یاس���ایان لێ دیار‬ ‫نەبێ���ت‪ ،‬هەم���وو ش���تێك دەك���ەن‪ .‬من بۆ‬ ‫خ���ۆم دوو س���ێ س���اڵی یەكەمی ش���ەڕی‬ ‫ناوخۆ بەش���دار بووم و ئاگاداری هەموو‬ ‫وردەكارییەكان���م‪ ،‬ئەم���ەی ئێس���تاش ب���ە‬ ‫قاچاغبردنی نەوت و مامەڵە لەگەڵ داعش‬ ‫ئەوان و نموونەی ئەوانەن‪.‬‬ ‫بەاڵم ئەم دۆس���ییەیە بەكەسانی‬ ‫ك���ەم دەس���ەاڵت ناكرێ���ت‪ ،‬رۆژنامەیەكی‬ ‫ئەمریكی���ش دەڵێ ئ���ەو كەس���انە ئەوەندە‬ ‫بەهێ���زن‪ ،‬تەنها خودی س���ەرۆكی هەرێم‬ ‫توان���ای لێپێچینەوەی هەیە لەو كەس���انە‪،‬‬ ‫ئەگەر حكومەت نەتوانێت ئەمانە دەستگیر‬ ‫بكات‪ ،‬چۆن دەتوانین باسی شەفافییەت و‬ ‫دیومكراسی بكەین؟‬ ‫بابەكر دڕەیی‪ :‬ئەگەر بزانین لەتەنیشت‬ ‫س���ەرۆكەكانەوە ئ���ەو كاران���ە دەكرێ���ن‪،‬‬ ‫ئێم���ە بێبەریان ناكەین‪ ،‬دی���ارە دەبێت ئەو‬ ‫س���ەرۆكانە بەج���دی بێنەپێش���ەوە و ئەو‬ ‫دۆسییە پیس و رەشە بوەستێنن‪.‬‬ ‫ئێس���تا جارێكی تر قسەوباس���ی‬ ‫هەمواركردن���ەوەی دەس���توور هاتۆتەوە‬ ‫گۆڕێ‪ ،‬گۆڕان لەس���ەر هەڵوێستی جارانی‬ ‫سوورە لەسەر دەستوور؟‬ ‫بابەكر دڕەیی‪ :‬نەك تەنها گۆڕان‪ ،‬بەڵكو‬

‫شیعەكانی عێراق بە‬ ‫كردەوە دەریانخست‬ ‫نموونەی بێعەقڵین‬

‫یەكێت���ی و پارتی���ش هاتوونەتە س���ەر ئەو‬ ‫بڕوای���ەی دەبێ���ت دەس���توور لەپەرلەمان‬ ‫یەكالیی بكرێتەوە‪.‬‬ ‫بەاڵم سەرۆكی فراكسیۆنی پارتی‬ ‫لەپەرلەمانی كوردس���تان دەڵێت دەستوور‬ ‫ناگەڕێتەوە پەرلەمان؟‬ ‫بابەكر دڕەیی‪ :‬من باس���ی قس���ەی ئەو‬ ‫بەڕێزە ناكەم‪ ،‬من باسی ئەو رێككەوتنەی‬ ‫نێوان پارتی و یەكێتی دەكەم كە لەئاستی‬ ‫بااڵدا كراوە و لەسەر ئەوە رێككەوتوون‪،‬‬ ‫بەاڵم ئێستا لەسەر ش���ێوازی هەموارەكە‬ ‫گفتوگۆ دەكەن‪.‬‬ ‫ئەی لەو نێوانەدا بۆچوونی ئێوە‬ ‫چییە؟‬ ‫بابەك���ر دڕەی���ی‪ :‬ئێم���ەش پش���تگیریی‬ ‫هەموارەك���ە دەكەی���ن لەپەرلەمان���دا‪.‬‬ ‫گ���ۆڕان الیەنگری سیس���تەمی پەرلەمانییە‬ ‫لەكوردس���تاندا و الیەنگ���ری سیس���تەمی‬ ‫سەرۆكایەتی نییە‪ ،‬كە راستەوخۆ لەالیەن‬ ‫خەڵكەوە هەڵبژێردرێت‪.‬‬ ‫ب���ۆ ماف���ی هەڵب���ژاردن لەخەڵك‬ ‫دەس���تێننەوە‪ ،‬لەكاتێك���دا لەپەرلەم���ان‬ ‫دەتوانرێ���ت تەواف���وق بەدەنگ���ی خەڵكەوە‬ ‫بكرێت؟‬ ‫بابەك���ر دڕەی���ی‪ :‬واڵتەكەم���ان تازەیە و‬ ‫دەمانەوێت دیموكراس���ی تێدا بچەسپێنین‪،‬‬ ‫لەسیستەمی پەرلەمانیدا كارەكان ئاسانتر‬ ‫دەڕۆنە پێش���ەوە و مەودای دروستبوونی‬ ‫كەس���ایەتی دیكتات���ۆر و تاك���ڕە و‬ ‫كەمدەبێت���ەوە‪ ،‬چونك���ە كەس���ێك بەدەنگی‬ ‫خەڵ���ك ببێت���ە س���ەرۆك‪ ،‬مامەڵ���ە لەگەڵی‬ ‫گرانترە وەك لەوەی لەالیەن پەرلەمانەوە‬ ‫ئەو متمانەیەی پێبدرێت‪ ،‬سەرەڕای ئەوەش‪،‬‬ ‫لەپەرلەم���ان فرس���ەتی خۆكاندیدك���ردن‬ ‫ب���ۆ خەڵكێكی زۆرت���ر دەكات���ەوە‪ ،‬جیاواز‬ ‫لەهەڵبژاردن���ی ڕاس���تەوخۆ‪ ،‬كە كەس���ێك‬ ‫خۆی كاندید بكات‪ ،‬پێویس���تی بەپارەیەكی‬ ‫باش و میدیایەكی باش و حیزبێكی باش���ە‬ ‫پشتگیریی بكات‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪255‬‬

‫‪7 2014/11/22‬‬


‫سياسەت‬

‫"هەرێمی سوننە" و‬ ‫ئاسایشی نیشتمانی كوردستان‬ ‫یەكێك لەپالنەكانی ئەمریكا پێدانی جۆرێك‬ ‫لەئۆتۆنۆمیە بۆ سوننەكانی عێراق‬ ‫بەشی سیاسەت‬ ‫ئەمەریكا لەس���تراتیژی رووبەڕووبوونەوەی‬ ‫داعش لەعێراق‪ ،‬چەند میحوەرێكی كردۆتە بنەما‪.‬‬ ‫بۆ نمونە یەكێك لەو پالنانەی ئەمەریكا رەچاوی‬ ‫ك���ردووە و لەبەڵگەنامەكانی سیاس���ەتی عێراقی‬ ‫خۆیدا جەختی لەسەر كردۆتەوە‪ ،‬پێدانی جۆرێك‬ ‫المەرك���ەزی و تەنان���ەت جۆرێ���ك لەئۆتۆنۆمیە‬ ‫ب���ۆ س���وننەكانی عێ���راق‪ .‬ئەمەریكایی���ەكان‬ ‫لەبەڵگەنامەكان���ی خۆیان���دا ئاماژەی���ان ب���ەوە‬ ‫كردووە‪ ،‬ئەزمونی دروس���تكردنی "سەحوەكان"‬ ‫باش���ترین فاكتەری بەش���داریكردنی س���وننەكان‬ ‫ب���ووە لەسیس���تەمی حوك���م و دەزگای ئەمنی و‬ ‫سەربازی عێراق‪.‬‬ ‫ئ���ەوان ئێس���تا دەیان���ەوێ ئ���ەم ئەزمون���ە‬ ‫بەش���ێوەیەكی فراوانت���ر بچەس���پێنن و لەرێ���ی‬ ‫س���تراتیژی دروس���تكردنی "یەكەكانی مقاومەتی‬ ‫ناوخۆیی س���وننە"وە بەرەن���گاری داعش ببنەوە‪.‬‬ ‫ئ���ەم ئەزمونە ب���ۆ هەرێمی كوردس���تانیش بایەخ‬ ‫و بەهای س���تراتیژی هەیە‪ .‬چونكە دروس���تبونی‬ ‫حكومەتێك���ی هەرێم���ی س���وننەكان ب���ۆ هەرێمی‬ ‫كوردس���تان ه���ەم ه���ەل لەخۆدەگرێ���ت و ه���ەم‬ ‫هەڕەش���ەش‪ .‬هەڵبەت هەولێر چەند بتوانێ ببێتە‬ ‫پێش���ەنگی ئ���ەم مۆدێل���ە و خ���ۆی بەپش���تیوانی‬ ‫س���ەرەكی س���وننەكان لەعێ���راق لەقەڵەمب���دات‪،‬‬ ‫ئەوەن���دە زیات���ر دەتوان���ێ بەرهەمە سیاس���ی و‬ ‫ستراتیژییەكانی بچنێـتەوە‪.‬‬ ‫ئێس���تا پرس���یارەكە ئەوەی���ە‪ ،‬هەل���ەكان و‬ ‫هەڕەشەكانی دروس���تبوونی حكومەتی هەرێمی‬ ‫س���وننە بۆ هەرێم���ی كوردس���تان و پێداوەكانی‬ ‫ئاسایش���ی نیش���تمانی حكومەت���ی هەرێم چیین؟‬ ‫هەروەه���ا پرس���یاری دووەمی���ش ئەوەی���ە‪ :‬ئایا‬ ‫هەرێم���ی كوردس���تان توانای قۆس���تنەوەی ئەم‬ ‫پارامەترە نوێیەی هەیە و دەتوانێ بیكاتە یەكێك‬

‫‪ 8‬ژمار ‌ه ‪2014/11/22 255‬‬

‫لەكۆڵەكەكانی ئاسایشی نیشتمانی خۆی؟‬ ‫نمونەی دەوڵەتە تامپۆنییەكان‬ ‫"دەوڵەت���ی تامپۆن���ی" دەس���تەواژەیەكی‬ ‫زانس���تی جیۆپۆلیتیكای���ە‪ ،‬ك���ە پێدەچ���ێ لەدوای‬ ‫دەس���تەواژەی "ناوچ���ەی تامپۆن���ی" و ناوچ���ەی‬ ‫پەرژین���ەوە هاتبێـتەكایەوە‪ .‬تامپۆنی بەو ناوچانە‬ ‫دەگوت���رێ‪ ،‬ك���ە لەنێوان دوو یان س���ێ ناوەندی‬ ‫هێ���زدا دەبنە "ناوچ���ەی موحەڕەمە" و بۆ ئەوەی‬ ‫هاوس���ەنگی و هاوتەرازووی هێزەكان تێكنەچێ‪،‬‬ ‫هیچیان توخنی ئەو ناوچ���ە تامپۆنییە ناكەون و‬ ‫دەس���كاری ناكەن‪ .‬بەمەش ئەو ناوچە تامپۆنییە‬ ‫دەبێت���ە گرەنت���ی س���تراتیژی ب���ۆ تێكنەچوون���ی‬ ‫هاوكێشە سیاسی و ستراتیژییەكانی هێز‪ .‬گەلێك‬ ‫جاریش كاتێك لەئاكامی جەنگێكی گەورەدا هێزە‬ ‫گەورەكان لەدەوری یەك كۆبونەتەوە‪ ،‬بڕیاریان‬ ‫داوە دەوڵەتێ���ك یان چەن���د دەوڵەتێكی تامپۆنی‬ ‫دروس���تبكەن‪ ،‬بۆ ئ���ەوەی هاوس���ەنگی هێزەكان‬ ‫تێكەنەچ���ێ و لەمەش���ەوە ئاش���تی و ئاسایش���ی‬ ‫ناوچەیی تێكنەچێت‪.‬‬ ‫ب���ۆ نمون���ە ل���ەدوای جەنگ���ە ناوخۆییەكان���ی‬ ‫ئەوروپاوە سویس���را وەك���و دەوڵەتێكی تامپۆنی‬ ‫مامەڵ���ەی لەگ���ەڵ ك���راوە و لەنێ���وان چەن���د‬ ‫ئمیپراتۆریایەك���ی مەزن���دا رۆڵ���ی پەرژینێك���ی‬ ‫س���تراتیژی گێ���ڕاوە‪ .‬یاخود دەوڵەتی نەمس���ا كە‬ ‫پاشماوەی ئیمپراتۆریای نەمسا–هەنگاری بووە‪،‬‬ ‫ل���ەدوای جەنگی جیهان���ی دووەمەوە ئەم رۆڵەی‬ ‫هەبووە‪ .‬ئەمج���ۆرە دەوڵەتانە لەمەڕ ئاسایش���ی‬ ‫هێزە گەورەكانیش���ەوە رۆڵ���ێ یەكالكەرەوەیان‬ ‫هەیە‪ .‬بۆ نمونە روس���یا بۆ پاراس���تنی ئاسایشی‬ ‫نیش���تمانی خۆی هەمیش���ە پێویستی بەكۆمەڵێك‬ ‫وردە دەوڵەت هەیە‪ ،‬كە لەنێوان خۆی و هاوسێ‬ ‫ئەوروپاییەكانی ببنە شورایەكی جیاكەرەوە‪.‬‬ ‫لەخۆرهەاڵت���ی ناوەڕاس���ت میس���ر‪ ،‬توركیا و‬ ‫ئێ���ران و بەمدواییان���ەش عەرەبس���تان كاری���ان‬

‫لەسەر دروستكردنی هێزی تامپۆنی كردووە‪ .‬بۆ‬ ‫نمونە ئێس���تا ئێران‪ ،‬عێراق و س���وریای كردۆتە‬ ‫دەوڵەت���ی تامپۆن���ی لەنێ���وان خ���ۆی و توركیا و‬ ‫عەرەبس���تان‪ .‬هەروەه���ا عەرەبس���تان دەی���ەوێ‬ ‫س���وننەكانی عێراق و س���وریا بكات���ە دەوڵەتێكی‬ ‫تامپۆنی بۆ خۆی‪ ،‬چونكە ئەم بژارەیە بەنیسبەت‬ ‫كۆڵەكەكان���ی ئاسایش���ی نیش���تمانی خۆی���ەوە‬ ‫بەبژارەیەكی ستراتیژی دەزانێت‪ .‬بۆیە لەزانستە‬ ‫سیاس���ییەكان‪ ،‬پەیوەندیی���ە نێودەوڵەتیی���ەكان‪،‬‬ ‫جیۆپۆلیتی���كا و تەنان���ەت ئاسایش���ی نیش���تمانی‬ ‫دەوڵەتاندا مەس���ەلەی دەوڵەت���ی تامپۆنی یەكێك‬ ‫لەبژارە تازەكانی دەوڵەتانە‪ .‬ئێستا با بزانین ئەمە‬ ‫چۆن بۆ هەرێمی كوردستان دەلوێت؟‬ ‫هەرێمی كوردستان دەتوانێ ئەمە بقۆزێتەوە!‬ ‫ئێس���تا هەرێم���ی كوردس���تان بەك���ردەوە‬ ‫هەس���تی بەپێویس���تییە جیۆپۆلیتیكیی���ەكان و‬ ‫زەرورەتەكان���ی ئاسایش���ی نیش���تمانی خ���ۆی‬ ‫كردووە‪ .‬هەرێمی كوردس���تان نیمچە دەوڵەتێكی‬ ‫ناوكیش���وەریی داخراوە‪ ،‬كە بەم سااڵنەی دوایی‬ ‫ل���ەرووی ئابوورییەوە و لەئەنجامی س���تراتیژی‬ ‫وزەوە بەهێ���ز دەبێ���ت و ل���ەرووی سیاس���ی و‬ ‫ستراتیژیش���ەوە دوای رووداوەكانی پەیوەس���ت‬ ‫بەكورد لەتوركیا و س���وریا‪ ،‬حەزی لەوەیە ببێـتە‬ ‫ئەكتەرێكی ناوچەیی و گەمەی ناوچەییش بكات‪.‬‬


‫سياسەت‬

‫‪ ‬دروستبوونی هەرێمێك بۆ سوننەكان هەم هەل هەم هەڕەشە بۆ هەرێمی كوردستان لەخۆدەگرێت‬

‫بەتایب���ەت گەلێك هەوڵی���داوە ئەمە لەگەڵ توركیا‬ ‫ب���كات‪ ،‬ئەنك���ەرەش پێی خراپ نەب���ووە هەرێمی‬ ‫كوردس���تان بكاتە دیاردەی س���تراتیژی كوردی‬ ‫خ���ۆی‪ .‬هەروەها هەولێر ل���ەدوای جەنگی ئەهلی‬ ‫سوریاشەوە ویستویەتی خۆی وەكو پارێزەری‬ ‫كوردەكان لەو بەشە نیشانبدات و ئەمەی كردۆتە‬ ‫بەشێك لەستراتیژی كوردستانی خۆی‪.‬‬ ‫لەالیەكیش���ەوە هەرێم���ی كوردس���تان ل���ەم‬ ‫بیس���ت س���ااڵنەی دوای���ی ئ���ەوەی زانی���وە‪ ،‬ك���ە‬ ‫ناوچە س���نورییەكانی لەگەڵ عەرەبستانی عێراق‬ ‫س���ەرچاوەی سەرەكی هەڕەش���ەكانی ئاسایشی‬ ‫نەتەوەیی���ن‪ .‬بۆ ئەمەش چ لەس���ەردەمی حوكمی‬ ‫س���ەددام‪ ،‬چ لەسەردەمی حوكمی ش���یعەكان‪ ،‬یا‬ ‫لەسەردەمی بااڵدەستبونی داعش بەسەر ناوچە‬ ‫س���وننەكانی هاوس���ێی هەرێم���ی كوردس���تان‪،‬‬ ‫هەمیش���ە لەو ناوچانەوە هەڕەش���ەی ئاسایشی‬ ‫بۆ دروس���تبووە‪ .‬لەبەر ئەمە گەلێ���ك هەوڵیداوە‬ ‫ئەم���ە لەسیاس���ەتی عێراقیی خۆی���دا بقۆزێتەوە‪.‬‬ ‫بۆ نمون���ە لەكاتێكدا هێزەكانی ئەمەریكا لەناوچە‬ ‫كوردس���تانییەكانی دەرەوەی هەرێم دەیانویست‬ ‫بەرەن���گاری گروپ���ە تیرۆریس���تییەكان ببن���ەوە‪،‬‬ ‫پێویس���تیان بەه���اوكاری پێش���مەرگە هەبووە و‬ ‫هەولێریش ئەمەی قۆستۆتەوە‪.‬‬ ‫ئەمجارەشیان لەوەتی س���وننە میانەرەوەكان‬

‫لەنێوان مەنگەنەی حكومەتی ش���یعە و خەالفەتی‬ ‫داعش���دا دەجندرێن‪ ،‬ئ���ەوە پەنایان ب���ۆ هەرێمی‬ ‫كوردس���تان هێن���اوە‪ .‬جگەلە ی���ەك میلیۆن و نیو‬ ‫ئ���اوارە‪ ،‬ئ���ەوە بەش���ی ه���ەرەزۆری نوێنەران���ی‬ ‫ئیدارە محەلییەكانی دیالە‪ ،‬سەاڵحەددین‪ ،‬نەینەوا‬ ‫و تەنان���ەت ئەنباری���ش لەهەولێ���ر كۆبونەت���ەوە‪.‬‬ ‫س���وننەكان دەیان���ەوێ ئەزمون���ی هەرێم���ی‬ ‫كوردس���تان بقۆزن���ەوە‪ .‬بۆی���ە لێ���رەوە لەڕووی‬ ‫س���تراتیژی ئاسایشی نیش���تمانی كوردستانەوە‬ ‫داڵدەدان���ی ئ���ەم س���وننانە گەلێ���ك گرنگ���ە‪ .‬لەوە‬ ‫گرنگتریش ئەوەیە‪ ،‬كە هەرێم پش���تیوانیان بكات‬ ‫بۆ ئەوەی ئەم پارێزگا س���وننانە بكرێنە هەرێمی‬ ‫یەكپارچ���ە‪ .‬ئەمە دەبێت���ە حكومەتێك���ی تامپۆنی‬ ‫لەنێوان شیعەكان و كوردستان و گەلێك ئاكامی‬ ‫باشیشی بەدواوە دەبێت‪.‬‬ ‫ئەنجام‪ ،‬هەلەكان‪-‬هەڕەشەكان‪:‬‬ ‫ئەگ���ەر س���وننەكان بكرێن���ە حكومەتێك���ی‬ ‫هەرێم���ی لەناو عێ���راق‪ ،‬ئەوە لەالی���ەك هۆكاری‬ ‫مقاوەمەتی ناوخۆیی سوننە دەبێتە فاكتەرێك بۆ‬ ‫لەریش���ەهەڵكەندنی داعش (نمونەی سەحوەكان)‬ ‫و بەش���ێكی زۆر لەتێچوە م���اددی و مرۆییەكان‬ ‫لەسەر پشتی هەرێمی كوردستان سوك دەكرێن‪.‬‬ ‫هەروەها بەرەی جەنگەكەیش لەباتی سنورەكانی‬ ‫نێوان هەرێمی كوردس���تان و ناوچە سوننەكان‪،‬‬

‫دەگوازرێت���ەوە بۆ ناوچ���ە ناوخۆییەكانی ئەنبار‪،‬‬ ‫س���ەاڵحەدین‪ ،‬موس���ڵ و دیال���ە و بەغ���دا‪ .‬ل���ەوە‬ ‫واوەتری���ش ئەگەر ئەم حكومەت���ە پێكبێت‪ ،‬ئەوە‬ ‫جۆرێك لەبااڵنسی هێز لەنێوان بەغدا‪ ،‬سوننەكان‬ ‫و هەرێم���ی كوردس���تان دێتەكای���ەوە و ئەمەش‬ ‫پارسەنگی دیكتاتۆری شیعەكان دەداتەوە‪.‬‬ ‫دی���ارە ئەم���ە دەك���رێ ببێت���ە س���ەرچاوە و‬ ‫ه���ۆكاری هەڕەش���ەش‪ .‬بۆ نمونە دروس���تبوونی‬ ‫هەرێمێكی س���وننە بۆی هەیە ئیدیعاكان لەس���ەر‬ ‫‪%40‬ی خاكی كوردس���تان لەنەین���ەوا‪ ،‬كەركوك‪،‬‬ ‫س���ەاڵحەددین و دیال���ە بوروژێنێ���ت‪ .‬هەروەه���ا‬ ‫ب���ۆی هەیە ببێتە س���ەرەتا بۆ دەس���تەبەربوونی‬ ‫"قەزیەیەك���ی نەتەوەیی" الی عەرەبە س���وننەكان‬ ‫(بگ���رە ش���یعەكانیش)‪ ،‬ك���ە هەرێمی كوردس���تان‬ ‫بەش���ێك لەخاك���ی عەرەبی داگیرك���ردوە! لەگەڵ‬ ‫ئەمەش���دا لە هەركوێیەكی���ەوە بۆی بنۆڕی‪ ،‬ئەوە‬ ‫خێ���ر و بێرەكانی ئەم س���تراتیژییە ب���ۆ هەرێمی‬ ‫كوردس���تان لەزیانەكان���ی زیات���رن و هیچ نەبێ‬ ‫دروس���تبوونی هەرێمێك���ی ئاوا ب���ۆ گەڕانەوەی‬ ‫یەك میلی���ۆن و نیو ع���ەرەب و لەكۆڵكردنەوەی‬ ‫مەترس���ی داعش بۆ س���ەر هەرێمی كوردس���تان‬ ‫پێویستییەكی حاش���ا هەڵنەگرە‪ .‬بەاڵم ئەمە تەنها‬ ‫ئەوكات���ە دەس���تەبەر دەب���ێ‪ ،‬ك���ە هەولێ���ر خۆی‬ ‫"دەسپیشخەری سیاسەتی سوننە" بێت‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪255‬‬

‫‪9 2014/11/22‬‬


‫سياسەت‬

‫یەكێتی‪:‬‬ ‫ئەم پرسە پێویستی بە‬ ‫رێكەوتنی سیاسی هەیە‬ ‫و هێشتاش ماوەیەكی‬ ‫زۆرمان لەبەردەستە‬ ‫گۆڕان‪:‬‬ ‫بەهەمواركردنەوەی‬ ‫دەستوور و گۆڕینی‬ ‫سیستەمی حكومڕانی‬ ‫بۆ پەرلەمانی‪ ،‬كێشەی‬ ‫والیەتی سەرۆكی هەرێم‬ ‫چارەسەر دەكرێت‬ ‫یەكگرتوو‪:‬‬ ‫گەر سیستەمی‬ ‫حكومڕانی بكرێتە‬ ‫پەرلەمانی‪ ،‬ئاسانتر‬ ‫ئەو پرسە یەكالیی‬ ‫دەكرێتەوە‬ ‫الیەنەكان چارەسەر لە گۆڕینی سیستەمی حكومڕانیدا دەبیننەوە‬

‫جارێكی تر پۆستی سەرۆكی هەرێم‬ ‫مشتومڕ دەنێتەوە‬ ‫‪ 10‬ژمار ‌ه ‪2014/11/22 255‬‬


‫سياسەت‬

‫راوێژ كامەران‬

‫لەكات����ی درێژكردن����ەوەی م����اوەی‬ ‫س����ەرۆكایەتی مەس����عود بارزانی لەپۆستی‬ ‫س����ەرۆكی هەرێم‪ ،‬الیەنەكانی ئۆپۆزس����یۆن‬ ‫ناڕەزایەتیەكی زۆری����ان بەرامبەر بڕیارەكە‬ ‫هەب����وو‪ ،‬تەنانەت خۆپیش����اندان و هەڵمەتی‬ ‫راگەیاندنیش����یان ل����ەدژی ئەنجام����دا‪ ،‬ب����ەاڵم‬ ‫لەئێس����تادا ك����ە هەم����ووان لەحكومەت����دان‪،‬‬ ‫پرسەكە ئارامتر تێدەپەڕێت و باس لەسازانی‬ ‫نیش����تمانی لەبارەی����ەوە دەكرێ����ت‪ ،‬ئەم����ەش‬ ‫پاش ئ����ەوە دێت‪ ،‬كە م����اوە درێژكراوەكەی‬ ‫سەرۆكی هەرێم بەرەو كۆتایی دەچێت‪.‬‬ ‫ل����ە ‪30‬ی حوزەیران����ی ‪ 2013‬یەكێت����ی‬ ‫نیش����تمانی كوردس����تان و پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان یاسای ژمارە ‪19‬یان لەپەرلەمانی‬ ‫كوردستان دەركرد‪ ،‬كە یاسایەك بوو تایبەت‬ ‫بەدرێژكردنەوەی والیەتی سەرۆكی هەرێمی‬ ‫كوردس����تان‪ -‬عێراق و لەم����اددەی یەكەمی‬ ‫یاس����اكەدا ئاماژە بەوە درابوو‪ ،‬كە والیەتی‬ ‫س����ەرۆكی هەرێم لە (‪)2013/8/20‬دا تەواو‬ ‫دەبێت و تا (‪ )2015/8/19‬درێژ دەكرێتەوە‪،‬‬ ‫كە ئیتر بەپێی ئەم یاس����ایە ناكرێت جارێكی‬ ‫دیكە ماوەی سەرۆكایەتی مەسعود بارزانی‬ ‫درێژبكرێتەوە‪ ،‬كە لەس����اڵی داهاتوودا تەواو‬ ‫دەبێت‪ .‬لەئێستاش����دا كە پەرلەمانی پرس����ی‬ ‫هەمواركردنەوەی دەستووری وروژاندووە‪،‬‬ ‫ماوەی س����ەرۆكایەتیەكەی سەرۆكی هەرێم‬ ‫بۆت����ە یەكێك لەدیارترین ئ����ەو خااڵنەی لەم‬ ‫بابەتەدا قسەی لەسەر دەكرێت‪.‬‬ ‫پەرلەمانتارانی����ش لەب����ارەی ئ����ەو‬ ‫پۆس����تەوە ئام����اژە ب����ەوە دەدەن‪ ،‬كە س����ێ‬ ‫رێگە لەبەردەس����تدایە بۆ چارەس����ەركردنی‬ ‫پرس����ەكە‪ ،‬ئەوانی����ش یان دەبێت دەس����توور‬ ‫هەم����وار بكرێت����ەوە و راپرس����ی لەس����ەر‬ ‫ی‬ ‫ی ژمارە ‪‌ 1‬‬ ‫بكرێ����ت‪ ،‬یاخ����ود دەبێت یاس����ا ‌‬ ‫ی هەرێم هەموار‬ ‫ی ‪2005‬ی‌ سەرۆكایەت ‌‬ ‫ساڵ ‌‬ ‫بكرێت����ەوە و سیس����تەمی بەڕێوەبردن����ی‬ ‫س����ەرۆكایەتی لەهەرێم����ی كوردس����تان‬ ‫لەسەرۆكایەتیەوە بگۆڕدرێت بۆ پەرلەمانی‬ ‫و دووب����ارە س����ەرۆكی هەرێ����م لەنێ����و‬ ‫پەرلەمانی كوردستاندا هەڵبژێردرێتەوە‪ ،‬كە‬ ‫ئ����ەو كاتەش والیەتەكەی س����ەرۆكی هەرێم‬ ‫لەگ����ەڵ كۆتاییهاتن����ی والیەت����ی پەرلەمان����دا‬ ‫تەواو دەبێت‪ ،‬هاوكات رێگەی سێیەمیش كە‬ ‫بەرێگە نایاس����اییەكە ناودەبرێت‪ ،‬ئەوەیە كە‬ ‫بەیاسایەكی دیكە والیەتی سەرۆكی هەرێم‬ ‫جارێكی دیكە درێژبكرێتەوە‪.‬‬ ‫"دلێ����ر ماوەت����ی" پەرلەمانت����اری یەكێت����ی‬ ‫لەپەرلەمان����ی كوردس����تان جگەلە ئاماژەدان‬

‫بەو زانیاریانە وتیشی "ماوەیەكە لەئاستێكی‬ ‫نافەرمی����دا و لەنێ����و الیەن����ە سیاس����یەكان و‬ ‫پەرلەمانیشدا قس����ە لەبارەی درێژكردنەوە‪،‬‬ ‫یاخود درێژنەكردنەوەی والیەتی سەرۆكی‬ ‫هەرێ����م دەكرێ����ت‪ ،‬تەنان����ەت لەكۆبونەوەی‬ ‫سەرۆكی پەرلەمان و سەرۆكی هەرێمیشدا‬ ‫قس����ەی لەب����ارەوە ك����راوە‪ ،‬ب����ەاڵم هێش����تا‬ ‫ماوەیەكی زۆر لەبەردەستدایە بۆ رێككەوتن‬ ‫لەسەر ئەو پرسە"‪.‬‬ ‫بەوت����ەی ماوەت����ی ب����ۆ یەكالكردن����ەوەی‬ ‫پرسەكە پێویستە رێكەوتنی سیاسی لەنێوان‬ ‫س����ەرجەم الیەنەكان بێتەكای����ەوە‪ .‬ئەو وتی‬ ‫"پرسی درێژكردنەوەی ماوەی سەرۆكایەتی‬ ‫هەرێ����م و مانەوەی لەپۆس����تەكەیدا بابەتێكە‬ ‫پێویستی بەرێكەوتنی سیاسی هەیە و دەبێت‬ ‫بزانرێت‪ ،‬ئایا بارودۆخی كوردس����تان چۆن‬ ‫دەخوازێت‪ ،‬هەر بۆیە الیەنە سیاسییەكانیش‬ ‫دەبێ����ت پێك����ەوە دابنیش����ن و رێكەوتن لەو‬ ‫ب����ارەوە بكەن‪ ،‬ب����ەاڵم تائێس����تا كۆبونەوەی‬ ‫تایبەت بەو مەبەس����تە نەك����راوە و یەكێتیش‬ ‫هەڵوێس����تی فەرم����ی خ����ۆی لەبارەی����ەوە‬ ‫رانەگەیاندووە"‪.‬‬ ‫هاوكات "ئومێد خۆش����ناو" پەرلەمانتاری‬ ‫پارتی ئاماژەی بەوەدا‪ ،‬كە مەسعود بارزانی‬ ‫ن����ەك ئەمج����ارە‪ ،‬بەڵك����و جاری پێش����ووش‬ ‫داوای درێژكردن����ەوەی والیەتەك����ەی‬ ‫نەك����ردووە‪ ،‬بەاڵم گرنگی ئ����ەو بۆ قۆناغەكە‬ ‫ئ����ەوەی خواس����تووە‪ .‬ئومێ����د خۆش����ناو‬ ‫س����ەرۆكی فراكس����ۆنی پارت����ی لەپەرلەمانی‬ ‫كوردس����تان وتی "بارزانی بەهیچ شێوەیەك‬ ‫درێژكردن����ەوەی والیەتی س����ەرۆكایەتی پێ‬ ‫قبوڵ نییە و جاری پێش����ووش قبوڵی نەبوو‪،‬‬ ‫ب����ەاڵم واقیعی هەرێمی كوردس����تان وایكرد‬ ‫هی����چ چارەیەك نەمێنێ����ت‪ ،‬هەربۆیە ئەویش‬ ‫ئەو داواكارییەی قبوڵكردووە"‪.‬‬ ‫ب����ەدەر ل����ەوەش رای بزووتن����ەوەی‬ ‫گ����ۆڕان لەبەرامب����ەر پرس����ەكە نەرمت����رە بە‬ ‫ب����ەراورد بەج����اران و ئ����ەوان داوای ئ����ەوە‬ ‫دەك����ەن لەرێگەی هەمواری دەس����توورەوە‬ ‫سیس����تەمی حوك����م لەس����ەرۆكایەتیەوە‬ ‫بگۆڕێ����ت بۆ پەرلەمانی و س����ەرۆكی هەرێم‬ ‫لەپەرلەمان����ەوە هەڵبژێردرێت����ەوە‪ .‬بەوت����ەی‬ ‫"بەهار محەم����ەد" ئەندامی لیژنەی یاس����ایی‬ ‫لەپەرلەمان����ی كوردس����تان و پەرلەمانتاری‬ ‫گۆران لەنوێترین كۆبونەوەی سەرۆكایەتی‬ ‫هەرێ����م لەگەڵ س����ەرۆكی فراكس����یۆنەكاندا‬ ‫بەروونی ب����اس لەبابەتی هەمواركردنەوەی‬ ‫دەس����توور كراوە‪ ،‬كە ئەوەش پەیوەندیەكی‬ ‫راس����تەوخۆی بەپرسی پۆس����تی سەرۆكی‬ ‫هەرێمەوە هەیە‪ .‬ئەو وتی"بەخۆشحاڵیشەوە‬

‫پارتی‪:‬‬ ‫سەرۆكی هەرێم‬ ‫جاری پێشووش داوای‬ ‫درێژكردنەوەی‬ ‫والیەتەكەی نەكردووە‪،‬‬ ‫بەڵكو گرنگی ئەو‬ ‫بۆ قۆناغەكە ئەمەی‬ ‫خواستووە‬ ‫هەم����وو فراكس����یۆنەكان كۆك����ن لەس����ەر‬ ‫گرنگ����ی هەمواركردنەوەی دەس����توور‪ ،‬هەر‬ ‫بۆیە گەر دەس����توور هەموار كرایەوە‪ ،‬ئەوا‬ ‫كێش����ەی والیەتی س����ەرۆكی هەرێمیش لەو‬ ‫دەس����توورەدا چارەس����ەر دەكرێ����ت‪ ،‬بەپێی‬ ‫هەمواری دەس����تووریش ئێمە لەفراكسیۆنی‬ ‫گۆڕان داوای ئەوەمان كردووە سیس����تەمی‬ ‫حكومڕانی لەكوردس����تان ببێتە سیستەمێكی‬ ‫پەرلەمانی"‪.‬‬ ‫بەه����ار وتیش����ی" گ����ەر ئ����ەو داواكاریی����ە‬ ‫چەس����پا‪ ،‬دەتوانرێت لەپەرلەمانەوە سەرۆك‬ ‫هەڵبژێردرێتەوە‪ ،‬بەاڵم گەر ئەوەش نەچەسپا‪،‬‬ ‫ئەوا بارودۆخەكە بەشێوازێكی دیكە دەبێت‪،‬‬ ‫هێشتاش ماوەی تەواوبونی سەرۆكایەتیەكە‬ ‫نۆ ماگی ماوە و دەس����تووریش لەس����ەروو‬ ‫هەمومان����ەوە دەبێ����ت‪ ،‬لەدەس����تووردا چ����ی‬ ‫بڕیاردرا‪ ،‬ئەوە جێبەجێ دەكرێت"‪.‬‬ ‫الیەنە ئیسالمیەكانیش بۆ یەكالكردنەوەی‬ ‫پۆس����تەكە داوای س����ازان دەك����ەن و‬ ‫بەهەم����ان ش����ێوەی بزووتن����ەوەی گ����ۆڕان‬ ‫داوای گۆڕین����ی سیس����تەمی حكومڕان����ی‬ ‫لەس����ەرۆكایەتیەوە ب����ۆ پەرلەمان����ی دەكەن‪.‬‬ ‫ئەبوبەكر هەڵەدنی پەرلەمانتاری یەكگرتوو‬ ‫لەپەرلەمانی كوردستان لەمبارەیەوە دەڵێت‬ ‫"یەكالكردنەوەی پرس����ی والیەت����ی بارزانی‬ ‫و پۆس����تی س����ەرۆكایەتی هەرێم پێویس����تە‬ ‫بەس����ازانی نێ����وان س����ەرجەم الیەن����ەكان‬ ‫دەبێ����ت‪ ،‬ب����ەاڵم ئ����ەوەی لەئێس����تادا گرنگ����ە‬ ‫ئەوەی����ە پرۆژە یاس����ای دەس����توور هەموار‬ ‫بكرێت����ەوە و سیس����تەمی حكومڕانی بكرێتە‬ ‫پەرلەمانی‪ ،‬ئەوكاتیش ئاس����انتر ئەو پرس����ە‬ ‫یەكالدەبێتەوە"‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪255‬‬

‫‪11 2014/11/22‬‬


‫سياسەت‬

‫‪ ‬سەرۆكی هەرێم و محەمەد جەواز زەریفی وەزیری دەرەوەی ئێران‪ ،‬لەكاتی سەردانەكەی بۆ هەولێر‬

‫پێگه‌ی هه‌رێمی کورستان‬ ‫له‌ستراتیژی ناوچه‌یی ئێراندا‬ ‫ئێران لەدوای (‪)1979‬وە ئەركی پشتیوانیكردنی ستراتیژیەتی ناوچەیی‬ ‫خۆی بە یەكێتی سپاردووە و بۆ ئەو مەبەستەش پشتیوانی لێدەكات‬ ‫خەالفەتەكەی داعش مەترسیی جدییە بۆ سەر بوونی ئێران و‬ ‫ستراتیژی ناوچه‌ییەكەشی بەرەو هەڵدێر بردووە‬ ‫بەشی سیاسەت‬

‫پ���اش هاتنه‌کایه‌ی داع���ش و رووداوه‌کانی‬ ‫دواتری و گرژتربوونه‌وه‌ی قه‌یرانی ده‌سه‌اڵت‬ ‫له‌بەغ���دا‪ ،‬ک���ه‌ ئه‌نجامه‌که‌ی الدان���ی مالیكی و‬ ‫به‌ده‌سه‌اڵتگه‌یش���تنی حه‌ی���ده‌ر عه‌ب���ادی بوو‪،‬‬ ‫وه‌زی���ری ده‌ره‌وه‌ی کۆماری ئیس�ل�امی ئێران‬ ‫له‌چاوپێکه‌وتن���ی له‌گ���ه‌ڵ مه‌س���عود بارزان���ی‬ ‫س���ه‌رۆکی هه‌رێمی کوردس���تان رایگه‌یاند که‌‬ ‫"ئێم���ه‌ خوازیاری یه‌کگرتوویی و جێگیربوونی‬ ‫ئاس���ایش و س���ه‌قامین له‌عێراقدا‪ ،‬چونکه‌ پێش‬

‫‪ 12‬ژمار ‌ه ‪2014/11/22 255‬‬

‫هه‌موو شتێک یه‌کپارچه‌یی و ئه‌منییه‌تی عێراق‬ ‫یه‌کسانه‌ به‌ئاسایش و ئه‌منییه‌تی واڵته‌که‌مان"‪.‬‬ ‫له‌راس���تیدا هه‌ری���ه‌ک له‌چه‌مکه‌کانی ئه‌منییه‌ت‪،‬‬ ‫س���ه‌قامگیریی و یه‌کپارچه‌ی���ی خاک���ی عێراق‪،‬‬ ‫ته‌نی���ا به‌ئه‌دا و زمانێکی دیپلۆماس���ی وه‌زیری‬ ‫ده‌ره‌وه‌‪ ،‬کۆمه‌ڵێ���ک بابه‌ت���ی ئایدیالی���ن ب���ۆ‬ ‫کۆم���اری ئیس�ل�امی ئێران‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ی له‌عێراقی‬ ‫ئه‌م���ڕۆدا نییه‪ ،‬یان گەر هەش���بێت كرچوكاڵن‪،‬‬ ‫ئه‌م بابه‌تانه‌ن‪.‬‬ ‫سه‌رباری ئه‌م سه‌ردانەی‪ ‌،‬لەهه‌لومه‌رجێکدا‬ ‫ک���ه‌ ئه‌گه‌ره‌کان���ی "له‌به‌ریه‌کهه‌ڵوه‌ش���انه‌وه‌ی‬

‫عێ���راق" له‌هه‌م���ووکات به‌هێزت���ره‌‪ ،‬وه‌زی���ری‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی ئێ���ران هه‌وڵی���دا وا بنوێن���ێ ک��� ‌ه‬ ‫ده‌وڵه‌ته‌ک���ه‌ی دۆس���ت و پاڵپش���تی هه‌رێم���ی‬ ‫کوردس���تان و خه‌ڵکه‌که‌یه‌ت���ی‪ ،‬هه‌ربۆی���ه‌‬ ‫له‌س���ەرەتاوه‌ ت���ا ده‌گاته‌ ئه‌م قۆناغ���ه‌‪ ،‬نه‌ته‌نیا‬ ‫ستراتیژی ناوچه‌یی و تێڕوانینی ئه‌م واڵته‌ بۆ‬ ‫پێگه‌ی هه‌رێمی کوردستان هیچ گۆڕانکارییه‌کی‬ ‫به‌س���ه‌ردا نه‌هات���ووه‪ ،‬بگ���ره‌ زیات���ر له‌هه‌موو‬ ‫کاتێک زه‌ق وبه‌رچاوتره‌‪.‬‬ ‫ئێ���ران‪ ،‬ئ���ه‌م س���تراتیژیه‌ی له‌رژێم���ی‬ ‫په‌هله‌ویی���ەوە به‌میرات وه‌رگرت���ووه‪ .‬کوردی‬


‫سياسەت‬

‫باش���وور تا ئه‌و جێگایه‌ لەالیەن ئێرانەوە رۆڵ‬ ‫و پێگ���ەی هه‌ی���ه‌ و پش���تیوانی س���ه‌ربازیی و‬ ‫دارایی و سیاسیی لیده‌کرێ‪ ،‬که‌ له‌پیاده‌کردنی‬ ‫ئه‌م‌‌س���تراتیژیه‌ ناوچه‌ییەی ئێراندا فاکته‌رێکی‬ ‫یارمه‌تیده‌ر بێت و له‌هاوکێشه‌کانی ناوچەكە‌دا‬ ‫س���ه‌نگ و قورس���ایی بخات���ە تای ت���ه‌رازووی‬ ‫ئێرانه‌وه‌‪ .‬له‌مڕووه‌وه‌ رژێمی ش���ا له‌چه‌ش���نی‬ ‫کۆماری ئیسالمی‪ ،‬که‌ بزووتنه‌وه‌ کوردییەکانی‬ ‫ئێران���ی زۆر بێبه‌زه‌ییان���ه‌ س���ه‌رکوت ده‌کرد‪،‬‬ ‫له‌هه‌مانکاتدا لەپەیوه‌ندی ئاڵۆز و هاوکێشه‌کانی‬ ‫خۆی له‌گه‌ڵ عێراقدا‪ ،‬پشتیوانی ته‌واوی دارایی‬ ‫و س���ه‌ربازی له‌شۆڕش���ه‌که‌ی م���ه‌ال مس���ته‌فا‬ ‫بارزان���ی ده‌ک���رد‪ ،‬به‌اڵم هه‌ر ک���ه‌ ئامانجه‌کانی‬ ‫خ���ۆی پێ���کا‪ ،‬وه‌رس���ووڕ و له‌سیاس���ه‌تی‬ ‫پێش���ووی خۆی پاش���گەزبووییەوە و پش���تی‬ ‫بزووتنه‌وه‌ک���ه‌ی باش���ووری چۆڵکرد‪ .‬له‌دوای‬ ‫شۆرش���ی ئیس�ل�امی ئێران له‌س���اڵی ‪ 1979‬و‬ ‫قووڵبوون���ه‌وه‌ی کێش���ه‌ و ناکۆکیه‌کانی له‌گه‌ڵ‬ ‫رژێمی به‌عس‪ ،‬کۆماری ئیس�ل�امی هه‌وڵیدا بۆ‬ ‫ئه‌م س���تراتیژیه‌ی خۆی پشتگیریی لەبەشێكی‬ ‫هێزە كوردیەكان بکات‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌ ئه‌م رۆڵه‌ی‬ ‫به‌یەكێتی نیشتمانی کورستان سپارد‪.‬‬ ‫له‌دوای هێرش���ی ئه‌مریکا بۆ س���ه‌ر عێراق‪،‬‬ ‫هێ���زی ئه‌م واڵت���ه‌ دابه‌ش بوو‪ ،‬ک���ه‌ کوردیش‬ ‫پش���کی به‌رک���ه‌وت‪ ،‬ده‌س���ه‌اڵتی ک���ورده‌کان‬ ‫هه‌ڵکش���ا‪ ،‬که‌ دیاره‌ ئه‌مه‌ بەدڵ���ی ئێران نه‌بوو‪.‬‬ ‫جیالەوە‪ ،‬بەهۆی کاریگه‌ربوونی راسته‌وخۆی‬ ‫ک���وردی ئێ���ران ب���ەم ه���ەل و دەرفەت���ەی‬ ‫روویکردۆتە کوردی باشوور‪ ،‬جۆرێک له‌ترس‬ ‫و نیگه‌ران���ی رووی ک���رده‌ ئێ���ران‪ ،‬ک���ه‌ نه‌بادا‬ ‫نه‌توانێ به‌شێوەی جاران‪ ،‬وه‌ک براگه‌وره‌یه‌ک‬ ‫ده‌ست به‌سه‌ر ئه‌م هه‌رێمه‌دا بێنێ‪.‬‬ ‫ئێ���ران چ���اری نەما‪ ،‬دەب���وو تەنی���ا دۆخی‬ ‫نوێی هه‌رێمی کوردس���تان وه‌ک واقعێک قبوڵ‬ ‫ب���کات‪ ،‬هه‌رچه‌ن���د ب���ه‌ نابه‌دڵیش بێ���ت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌مه‌ به‌مانای ئه‌وه‌ نه‌بوو‪ ،‬که‌ ده‌سته‌وه‌س���تان‬ ‫بێت‪ ،‬به‌ڵکو ت���ه‌واوی هه‌وڵ و تواناکانی خۆی‬ ‫خسته‌گه‌ڕ‪ ،‬که‌ نفوزی سیاسی خۆی له‌رێگه‌ی‬ ‫پەیوەن���دی ئابووریی و سیاس���یه‌وه‌ بپارێزێ‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت له‌رێگه‌ی یه‌کێتیەوە‌‪.‬‬ ‫ئاڵۆزی و قه‌یرانه‌ یه‌ک له‌دوای یه‌که‌کانی ئه‌م‬ ‫دواییانه‌ی عێراق‪ ،‬به‌تایبه‌ت هاتنه‌کایه‌ی پرسی‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی هه‌رێمی کوردستان‪ ،‬دژکرده‌وه‌ی‬ ‫توندی کۆماری ئیس�ل�امی لێکه‌وته‌وه‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫بوه‌ هۆی ئه‌وه‌ی هێرشێکی توند و بێبه‌زه‌ییانه‌‬ ‫بکات���ه‌ س���ه‌ر هه‌رێم���ی کوردس���تان‪ ،‬به‌تایبه‌ت‬ ‫س���ه‌رۆکه‌که‌ی‪ .‬له‌هه‌ڕه‌ش���ه‌ و گوڕه‌ش���ه‌وه‌‬ ‫بگره‌ ت���ا خس���تنه‌پاڵی تۆمه‌تی وابەس���تەبوون‬ ‫به‌ئیس���رائیل‪ ،‬ب���ه‌اڵم پێش���ڕه‌وییه‌کانی داعش‪،‬‬ ‫که‌ ته‌نان���ه‌ت هه‌ولێری خس���ته‌ مه‌ترس���ییه‌وه‌‪،‬‬ ‫کۆماری ئیس�ل�امی ئێران و حکومه‌تی هه‌رێمی‬

‫خس���ته‌ ناو یه‌ک به‌ره‌وه‌‪ ،‬لێره‌وه‌یه‌‌ بۆ جارێکی‬ ‫دیک���ه‌ش رۆڵ و پێگ���ه‌ی ک���وردی باش���وور‬ ‫له‌هاوکێشه‌ سیاسیه‌کانی عێراق و ناوچه‌که‌ بۆ‬ ‫کۆماری ئیسالمی به‌رجه‌سته‌ بووه‌وه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫تاڕاده‌ی���ه‌ک‌ ده‌ک���رێ بوت���رێ‪ ،‬ئه‌مڕۆک���ه‌ ئه‌وه‌‬ ‫کۆماری ئیس�ل�امییه‌وه‌ له‌رووی ناچارییەوه‌ و‬ ‫بۆ راکێش���انی سه‌رنج و پش���تیوانی حکومه‌تی‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬ده‌سله‌مالنێ بووه‌‪ ،‬هۆکاری سه‌ره‌کیش‬ ‫بوونی داعش���ه‌ لەپشت ده‌روازه‌کانی ئێران‪ ،‬که‌‬ ‫نەك‌ ته‌نیا ده‌توانێ س���تراتیژی ناوچه‌یی ئێران‬ ‫له‌بارببات‪ ،‬به‌ڵکو ده‌توانێ مه‌ترس���یه‌کی جیدی‬ ‫بخات���ە س���ەر بوون���ی ئ���ه‌م واڵته‌‪ ،‬ئام���اژه‌کان‬ ‫زۆر روون���ن‪ ،‬هه‌رئێس���تاش داعش توانیویه‌تی‬ ‫به‌داگیرکردن���ی به‌ش���ێکی زۆر له‌خاکی عێراق‬ ‫و س���وریا‌ (وه‌ک ح���ه‌وزه‌ی نف���وزی ئێران) و‬ ‫پێکهێنان���ی خه‌الفه‌ت���ی ئیس�ل�امی‪ ،‬س���تراتیژی‬ ‫ناوچه‌یی ئێران به‌ره‌و هه‌ڵدێر ببات‪.‬‬ ‫له‌شکه‌رکێش���ی ئه‌مریکا بۆ س���ه‌ر عێراق و‌‬ ‫گەیشتنی ش���یعەكان بەلوتکه‌ی ده‌سه‌اڵتی ئه‌م‬ ‫واڵت���ه‌‪ ،‬مانای واب���وو که‌ ئه‌مری���کا به‌به‌الش و‬ ‫بێبه‌رامب���ه‌ر عێراقی راده‌س���تی ئێران کردووه‌‪،‬‬ ‫ره‌نگه‌ ئه‌م���ه‌ گه‌وره‌ترین س���ه‌رکه‌وتن بێت بۆ‬ ‫س���تراتیژی ناوچه‌یی ئێران‪ .‬کۆماری ئیسالمی‬ ‫نه‌یتوانی به‌درێژایی ش���ه‌ڕێکی ‪ 8‬ساڵه‌ كەربەال‬ ‫داگی���ر ب���کات‪ ،‬به‌اڵم بێ کێش���ه‌ و سه‌رئێش���ه‌‪،‬‬ ‫عێراق���ی وه‌ک هه‌تیوێک���ی ب���ێ سه‌رپه‌رش���ت‬ ‫که‌وته‌ به‌رده‌ست‪ .‬ماوه‌یه‌کی ده‌خایاند تا‌ ئێران‬ ‫ب���ه‌ره‌ ب���ه‌ره‌ به‌ه���ۆی ده‌س���ت و پێوه‌نده‌کانی‬ ‫له‌عێراق‪ ،‬ش���وێنپێی خ���ۆی له‌داموده‌زگا ئه‌منی‬ ‫و س���ه‌ربازییه‌کان قاییم بکات‪ ،‬له‌پاشان ده‌ست‬ ‫ب���کات ب���ه‌ پاکتاوک���ردن و په‌راوێزخس���تنی‬ ‫پێکهاته‌کان���ی دیكەی عێ���راق‪ ،‬ئه‌مه‌ش به‌واتای‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی بێ رکاب���ه‌ری ئێران بوو به‌س���ه‌ر‬ ‫عێراقێکی ده‌سته‌مۆدا‪.‬‬ ‫رۆڵێ���ک ک���ه‌ ئێ���ران له‌رێ���گای عێراق���ه‌وه‌‬ ‫له‌قه‌یرانی س���وریا‌دا ده‌یگێڕا‪ ،‬له‌که‌س ش���اراوه‌‬ ‫نه‌بوو‪ ،‬لەروانگه‌ی ئێرانه‌وه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌مڕۆکه‌ش‬ ‫پێش���ڕه‌وییه‌کانی داع���ش پێش���ی پێنه‌گی���رێ و‬ ‫ده‌وڵه‌تی شیعه‌ مه‌زهه‌بی عێراق له‌پێ بکه‌وێت‪،‬‬ ‫ئاڵقه‌یه‌ک���ی گرنگ���ی زنجی���ره‌ی س���تراتیژیکی‬ ‫لێده‌بێت���ه‌وه‌‪ ،‬ک���ه‌ ده‌ره‌نجامه‌ک���ه‌ی که‌وتن���ی‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌که‌ی به‌شار ئه‌سه‌ده‌‪ .‬زۆر له‌رێگاکانی‬ ‫ئێران له‌م قه‌یرانه‌ی دوایی عێراق و س���وریادا‬ ‫داخرابوون‪ ،‬نه‌ ده‌یتوانی به‌شێوه‌ی راسته‌وخۆ‬ ‫ده‌ستێوه‌ردانی س���ه‌ربازی بکات‪ ،‬نه‌ ده‌یتوانی‬ ‫تا ئه‌و راده‌یه‌ش چاوپۆشی لێبکات‪ ،‬پشتبه‌ستن‬ ‫به‌س���وپای عێراقیش چاره‌سەر نه‌بووه‌‪ ،‬چونكە‬ ‫له‌تاقیکردن���ه‌وه‌ی ش���ه‌ڕی داعش���دا پش���کی‬ ‫رێ���وی به‌رکه‌وتبووه‪ .‬لێره‌دای���ه‌ که‌ بمانه‌وێ و‬ ‫نه‌مانه‌وێ رۆڵی هه‌رێمی کوردستان به‌رجه‌سته‌‬ ‫ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬نه‌ ته‌نیا له‌دیدی ئێراندا‪ ،‬به‌ڵکو له‌کۆی‬

‫ئێران به‌درێژایی شه‌ڕی‬ ‫هەشت ساڵەی لەگەڵ‬ ‫عێراقدا نەیتوان ‌ی‬ ‫كەربەال داگیربکات‪،‬‬ ‫به‌اڵم دوای ‪ 2003‬بێ‬ ‫کێش ‌ه و سه‌رئێشه‌‪،‬‬ ‫عێراقی وه‌ک هه‌تیوێکی‬ ‫بێ سه‌رپه‌رشت که‌وت ‌ه‬ ‫به‌رده‌ست‬ ‫هاوکێش���ه‌کانی واڵتانی زلهێزیشدا جێی خۆی‬ ‫کردۆ‌ت���ه‌وه‌‪ .‬ته‌نی���ا له‌هه‌رێم���ی کوردس���تاندایه‌‬ ‫ک���ه‌ به‌ربه‌س���تێک ب���ۆ داع���ش دروس���تکراوه‌‪،‬‬ ‫ئێس���تا هه‌رێمی کوردس���تان به‌ره‌یه‌کی جیدییه‌‬ ‫له‌ش���ه‌ڕ له‌گ���ه‌ڵ داع���ش‪ ،‬ئه‌گه‌رچی ل���ه‌رووی‬ ‫چه‌کوچ���ۆڵ و س���ه‌ربازیی و لۆجێس���تیکه‌وه‌‬ ‫الوازی پێ���وه‌ ده‌بینرێ‪ ،‬به‌اڵم له‌رووی ئینتمای‬ ‫نیش���تمانی و کاراکتەری نه‌ته‌وه‌ییه‌وه بەهێزە‪،‬‬ ‫له‌هه‌مووی گرنگتر ئه‌وه‌یه‪ ‌،‬که‌ پاڵپشتی جیهانی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ش���ی به‌ده‌ستهێناوه‌‪ .‬ئێس���تا ئێران‌ هه‌ر‬ ‫س���ه‌رکه‌وتنێکی هێزی پێش���مه‌رگه‌ له‌به‌ره‌کانی‬ ‫ش���ه‌ڕی داعشدا به‌س���ه‌رکه‌وتنی خۆی له‌قه‌ڵه‌م‬ ‫ده‌دات‪ .‬س���ه‌رکه‌وتنی هێ���زی پێش���مه‌رگه‌‬ ‫مانای س���ه‌رکه‌وتنی ئێرانیش به‌س���ه‌ر داعشدا‬ ‫دەگەیەنێ���ت‪ ،‬وه‌ک دوژمنێک���ی ئایدیۆل���ۆژی و‬ ‫عه‌قیده‌ی���ی‪ .‬داعش له‌زۆر رووه‌وه‌ مه‌ترس���ییه‌‬ ‫ب���ۆ س���ه‌ر ئێ���ران‪ ،‬به‌تایب���ه‌ت ک���ه‌ تائێس���تا‬ ‫س���ه‌ره‌کیترین دۆڕاوی ملمالنێک���ه ئێران بووه‬ ‫و به‌ش���ێکی به‌رچ���اوی کەناڵه‌کان���ی پەیوەندی‬ ‫ئێران به‌س���وریا‌ و لوبنان���ەوە له‌ژێر کۆنتڕۆلی‬ ‫داعشدایه‌‪ .‬س���ه‌فه‌ری به‌په‌له‌ پڕوزه‌ی وه‌زیری‬ ‫ده‌ره‌وی ئێران بۆ هه‌رێمی کوردس���تان و ئه‌و‬ ‫س���تایش و لێدوانانه‌ی‌ ل���ه‌زاری هه‌ڵده‌وه‌رین‪،‬‬ ‫ئاماژه‌یه‌ک بوون ب���ۆ پێگه‌ی به‌هێزی هه‌رێمی‬ ‫کوردس���تان له‌هاوکێش���ه‌کانی ناوچەك���ە‌ و‬ ‫نیگه‌رانی ئێ���ران له‌ره‌وتی رووداوه‌کان‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئێ���ران نه‌که‌وتبایه‌ت���ه‌ ئه‌م دۆخ���ه‌وه‌‪ ،‬بێگومان‬ ‫پێویس���تی به‌وه‌ نه‌ده‌ب���وو‌ دۆس���تایه‌تی ئێران‬ ‫و کوردی باش���وور وه‌بیربێنێت���ه‌وه‌‪ .‬هه‌روه‌ک‬ ‫چ���ۆن له‌مه‌س���ه‌له‌ی بڕینی مه‌عاش و پرس���ی‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆیی هه‌رێم���ی کوردس���تاندا رووی‬ ‫راس���ته‌قینه‌ی خ���ۆی نه‌ش���ارده‌وه‌‪ ،‬هه‌رب���ه‌و‬ ‫ش���ێوەیە‌ش ناتوانێ حاشا له‌پێگه‌ی ستراتیژی‬ ‫هه‌رێمی کوردستان بکات‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪255‬‬

‫‪13 2014/11/22‬‬


‫سياسەت‬

‫پارتی دوای شەنگال‬ ‫هاوكێشەی نێوان دوو ئەقڵیەتی ئایدیالیست و‬ ‫پراگماتیستەكانی ناو پارتی‬ ‫تەنیا هێزی سەرۆكایەتی هەرێم دەتوانێ چارەنووسی زاڵبوونی یەكێك لەم دوو‬ ‫ئەقڵیەتە لەناو پارتیدا دیاری بكات‪ ،‬كە ئاخۆ پارتی ئەم پۆستەی هەر بەدەستەوە‬ ‫دەبێ‪ ،‬یا گەمەكانی دەگۆڕێت بۆ حكومەت؟‬

‫حیسام دەسپیش‬

‫ئایدیالیستەكانی‬ ‫ناو پارتی كاتی‬ ‫رووداوەكانی موسڵ وێنای‬ ‫سەركەوتنێكی گەورەیان‬ ‫دەكرد‪ ،‬بەاڵم دواتر‬ ‫رووداوەكانی شەنگال‬ ‫دووچاری شۆكی كردن‬ ‫‪ 14‬ژمار ‌ه ‪2014/11/22 255‬‬

‫لەو کاتەوەی کارەساتی شەنگال روویداوە‪،‬‬ ‫قسەوباس���ی جوراوج���ۆر س���ەبارەت بەهۆکار‬ ‫و کاریگەرییەکان���ی ئ���ەم کارەس���اتە دەکرێت‪.‬‬ ‫لەزمان���ی سیاس���ییەکان ئ���ەم کارەس���اتە‬ ‫وەک‪ ،‬کارەس���اتێکی نەتەوەی���ی ن���او دەبرێ���ت‪،‬‬ ‫ک���ە دیس���انەوە تاک���ی ک���وردی هەژان���د و‬ ‫نەهامەتییەکان���ی وەبیرهێنای���ەوە‪ .‬لەهەمانکاتدا‬ ‫ئەم کارەساتە وەک کارتێکی سیاسیش لەگەمە‬ ‫سیاس���ییەکانی کوردستان کەڵکی لێوەرگیراوە‪،‬‬ ‫یان لێوەردەگیرێت‪ .‬بەگشتی هەرچەند پێدەچێ‬ ‫تارمایی شەڕ لەکوردستان لەم ساتەدا مەودای‬ ‫ئ���ەوە ن���ەدا‪ ،‬بی���ر لەکاریگەریی���ە جیاوازەکانی‬ ‫ئ���ەم کارەس���اتە لەژیان���ی سیاس���ی و کلتوری‬ ‫کوردس���تان بدرێتەوە‪ .‬بەاڵم پێناچێ ئەم جۆرە‬ ‫روانینە الی سیاسییەکانیش هەمان مانای هەبێ‪.‬‬ ‫بۆی���ە وەک دیاردەیەکی سروش���تی کاراکتەرە‬ ‫سیاسییەکانی بەردەوام لەمەترسی و دەرفەتدا‬ ‫بیر لەخۆیان و دوارۆژی سیاسییان دەکەنەوە‪.‬‬ ‫هەر لێرەوەیە دەكرێ بپرس���ین ئاخۆ دەتوانین‬ ‫گریمان���ەی ئ���ەوە بکەین کارەس���اتی ش���ەنگال‬ ‫کاری کردۆبێتە س���ەر هاوکێشە سیاسییەکانی‬ ‫ناو پارتی دیموکراتی کوردستان؟‬ ‫ژیان���ی سیاس���ی کۆمەڵگ���ە جی���اوازەکان‬ ‫لێوانلێوە لەو چرکەس���اتە مێژوییانەی بوونەتە‬ ‫هۆی س���ەرهەڵدان یان شکس���تهێنانی الیانێکی‬ ‫سیاس���ی‪ .‬ش���ەڕ‪ ،‬کارەس���ات‪ ،‬قەیرانی سیاسی‪،‬‬ ‫ئابوری و ‪ ...‬هتد‪ ،‬ئەو چرکەساتە مێژووییانەن‪،‬‬

‫کە بۆ ئەکتەرەکانی ناو پانتایی سیاس���ی دەبنە‬ ‫سەرەتای مێژوو یان کۆتایی مێژوو‪ .‬لێرەوەیە‬ ‫کە کوردس���تانیش دەتوانێ ل���ەم خانەدا جێگای‬ ‫ببێتەوە‪ .‬بۆ نمونە پێموانیە کەس لەگەڵ ئەوەدا‬ ‫نەبێ کە شکس���تی کورد لەکۆماری کوردستان‬ ‫کاریگ���ەری هەب���ووە لەس���ەر هاوکێش���ە‬ ‫سیاسییەکانی خۆرهەاڵتی کوردستان‪ ،‬پێموانیە‬ ‫کەس لەگەڵ ئەوەدا نەبێ کە نسکۆی شۆڕشی‬ ‫ئەیل���ول کاریگ���ەری هەب���وو لەس���ەر گۆڕینی‬ ‫هاوکێشە سیاسییەکانی باشووری واڵت‪ .‬ئەمانە‬ ‫و دەی���ان نمونەی گ���ەورە و بچوک دەرخەری‬ ‫ئ���ەو راس���تییەن‪ ،‬کە هاوکێش���ە سیاس���ییەکان‬ ‫بەردەوام لەگۆڕاندان‪.‬‬ ‫پێدەچێ پرس���یاری ئەوە بێتە ئاراوە‪ ،‬کە بۆ‬ ‫پارتی دیموکرات؟ هەروەها رەخنەی ئەوە بێتە‬ ‫بەرب���اس‪ ،‬کە پارتی یەکە و ناب���ێ بەدوو‪ ،‬ئیتر‬ ‫ئەم باسانە چ مانایەکی هەیە؟‬ ‫ل���ە بەرئ���ەوە دەب���ێ ب���ەردەوام خوێندنەوە‬ ‫لەسەر رەفتاری پارتی بکرێت‪ ،‬چونکە لەئێستادا‬ ‫ئەم پارتە یەکێکە لەدوو کۆڵەکە س���ەرکییەکەی‬ ‫ناو هاوکێشە سیاس���ییەکانی کوردستان‪ .‬بۆیە‬ ‫هەرچەشنە گۆڕانکارییەک لەم پارتە راستەخۆ‬ ‫کاریگەری لەسەر داهاتووی گەمە سیاسییەکان‬ ‫دەبێ‪.‬‬ ‫لەالیەکیت���رەوە ئ���ەوەی لەم وت���ارە جێگای‬ ‫مەبەستە‪ ،‬هاوکێشەی سیاس���ییە لەناو پارتیدا‪،‬‬ ‫نەک گوتاری سیاسی ئەم پارتە‪ .‬واتە ئێمە قسە‬


‫سياسەت‬

‫پراگماتیستەکانی ناو‬ ‫پارتی بەروونی لەدەوری‬ ‫نێچیرڤان کۆبوونەتەوە‬ ‫و لەدەروازەی‬ ‫خۆشگوزەرانی و‬ ‫گەشەسەندنی‬ ‫ئابورییەوە دەڕواننە‬ ‫سیاسەت‬

‫لەس���ەر سیاس���ەت بەمانا رووتەکەی دەکەین‪،‬‬ ‫ن���ەک لەس���ەر ئ���ەو لۆجیک���ە فکریی���ەی پارتی‬ ‫وەک گوتار یان پێناس���ەی خۆی دیاریکردووە‪.‬‬ ‫بۆی���ە گوت���اری سیاس���ی دەتوان���ێ ل���ەم ماوە‬ ‫دوور و درێ���ژەدا پارتێکی سیاس���ی بەخۆیەوە‬ ‫س���ەرقاڵ بكات‪ .‬بەاڵم زۆر ئەستەمە هاوکێشە‬ ‫سیاسییەکان بۆ گەیشتن بەو گوتارە بەردەوام‬ ‫یەک حاڵەت بەخۆیانەوە ببینن‪ .‬بۆیە هاوکێشەی‬ ‫سیاس���ی لەب���ەردەم گۆڕان���ی ب���ەردەوام دایە‪،‬‬ ‫بەتایب���ەت ئەگەر پ���رس یان کۆمەڵە پرس���ێکی‬ ‫گرن���گ رووبەرووی ئ���ەو هاوکێش���انە ببنەوە‪.‬‬ ‫بۆی���ە پارت���ی دەتوان���ێ خ���ۆی وەک هێزێک���ی‬ ‫نیش���تمانی بناس���ێنێت‪ ،‬بەاڵم هاوکێشەکانی ناو‬ ‫ئ���ەم پارتە بۆ گەیش���تن بەو ئامانج���ە دەتوانێ‬ ‫لەگۆڕانی بەردەوامدا بێ‪.‬‬ ‫وەک بۆچوونێکی سەرەتایی دەتوانین بڵێین‬ ‫کارەس���اتی شەنگال و پێش ئەو‪ ،‬رووداوەکانی‬ ‫موس���ڵ‪ ،‬دوو وێستگەی گرنگ بوون بۆ پارتی‪.‬‬ ‫لەموس���ڵ الیانی ئایدیالیس���تەکانی ن���او پارتی‬ ‫وێنای س���ەرکەوتنێکی مەزن و گەورەیان کرد‪.‬‬ ‫لەبەرانب���ەردا الیانی پراگماتیس���تی ن���او پارتی‬ ‫لەپەراوێزی گەمەکان چاویان لەم س���ەرکەوتنە‬ ‫دەک���رد‪ .‬لەش���ەنگال گەمەک���ە بەپێچەوانە بوو‪.‬‬ ‫ئایدیالیس���تەکانی تووش���ی ش���ۆک ک���رد و‬ ‫پراگماتیس���تەکانی هێنایەوە ناو بازنەکە‪ .‬بەاڵم‬ ‫رۆژانی یەکەمی کارەس���اتی شەنگال بۆ پارتی‬ ‫وەک رۆژان���ی دواتر نەب���وو‪ .‬هاتنی کۆمەڵگای‬

‫نێونەت���ەوەی بۆ یارمەتی باش���وور‪ ،‬یەکگرتنی‬ ‫کوردان بۆ پاراس���تنی باش���وور‪ ،‬پڕچەککردنی‬ ‫هێ���زی پێش���مەرگە و رۆیش���تنی پێش���مەرگە‬ ‫ب���ۆ کۆبانی‪ ،‬ئەو وێس���تگە گرنگان���ە بوون‪ ،‬کە‬ ‫ئایدیالیس���تەکانی ناو پارتی بوژاندەوە‪ .‬چونکە‬ ‫ئایدیالیس���تەکان خۆیان بەشوناسی کوردیەوە‬ ‫گرێداوە‪ .‬لێرەوەیە پراگماتیستەکانی ناو پارتی‪،‬‬ ‫حکوم���ەت‪ ،‬بەغ���دا و تورکی���ا و ئێرانیان وەک‬ ‫ئاڵترناتیڤ لەبەرچاوگرتووە‪ ،‬تاکو هاوس���ەنگی‬ ‫بهێڵنەوە‪.‬‬ ‫ئایدیالیستەکان پاش شەنگال‬ ‫یەک���ەم وێس���تگە ک���ە ئایدیالیس���تەکانی ناو‬ ‫پارت���ی هەن���گاوی جدی���ان ب���ۆ بەهێزب���وون‬ ‫هاویش���ت‪ ،‬کۆنگ���رەی ‪١٣‬ی پارت���ی ب���وو‪ .‬لەم‬ ‫گۆنگرە ب���ەوالوە ئەم الیانەی ن���او پارتی وای‬ ‫پێش���انداوە‪ ،‬ک���ە تەماح���ی س���ەرکردایەتی ئەم‬ ‫پارت���ەی هەیە‪ .‬بۆیە بەش���ێوەی رێکخس���تن و‬ ‫یەکگرتن هەنگاوی جۆراوجۆریان هاویشتووە‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم هەنگاوەکان���ی پ���اش گۆنگ���رە ئەوەندە‬ ‫س���ادە نەبوون‪ ،‬چونکە کوردستان لەو کاتانەدا‬ ‫ب���ەرەورووی پرس���ی ئۆپۆزس���یۆن ب���ووەوە‬ ‫و تەنه���ا مانیفێس���تێک ک���ە دەیتوان���ی پارت���ی‬ ‫لەپانتاییەکەدا بەهێز بهێلێتەوە‪ ،‬ئەو ئەقڵییەتەیە‪،‬‬ ‫کە پراگماتیستەکان باوەڕیان پێیەتی‪ .‬ئەقڵیەتێک‬ ‫ک���ە باوەڕی بەفرەیی یان بەمانا جەماوەریەکی‬ ‫فرەکوێخ���ای هەیە‪ .‬هەرچەندە ئایدیالیس���تەکان‬ ‫ئین���كاری فرەی���ی ناک���ەن‪ .‬ب���ەاڵم دەڵێ���ن دەبێ‬

‫ئاڕاستەکەی بەشکردنی هێزی نیشتمانی نەبێ‪.‬‬ ‫بەڵکو ئەوە بەرپرسیاریەتی نیشتمانیە کە دەبێ‬ ‫بەش بکرێت‪ .‬بۆیە ئایدیالیس���تەکان کە لەبواری‬ ‫سەرۆکایەتی هەرێم لەژێر گوشارێکی فراواندا‬ ‫بوون‪ ،‬بەشێوەیەکی تاکتیکی پاشەکشیان کرد‪،‬‬ ‫تاک���و حکومەتی بنکەف���راوان هاتەئاراوە‪ .‬بەاڵم‬ ‫ئەمە کۆتایی مێژوو و هاوکێش���ە سیاسییەکان‬ ‫نەب���وو‪ .‬چونک���ە کوردس���تان وەک مەک���ۆی‬ ‫گۆڕانکارییەکان���ی رۆژهەاڵت���ی ناوەڕاس���ت‬ ‫ناتوان���ێ ئارامی بەخۆیەوە ببین���ێ‪ ،‬تاکو نەبێتە‬ ‫خاوەن هێزێکی فراوان و س���ەقامگیر‪ .‬بۆیە ئەم‬ ‫بۆچوون���ە وای لەئایدیالیس���تەکانی ن���او پارتی‬ ‫کرد‪ ،‬بیر لەکەڵکوەرگرت���ن لەئاژاوەی ناوچەکە‬ ‫بکەنەوە‪ ،‬بۆ ئەوەی ئاسایش هەرێم دەستەبەر‬ ‫بک���ەن‪ .‬لەبەرئەوەی ئاس���ایش یەکێکە لەچەمکە‬ ‫س���ەرەکییەکانی ئەقڵییەتی الیانی ئایدیالیس���تی‬ ‫ناو پارتی‪ .‬موس���ڵ ئ���ەو وێس���تگە گرنگە بوو‪،‬‬ ‫ک���ە ئ���ەم دەرفەت���ەی بۆ ئ���ەوان هێنای���ە پێش‪.‬‬ ‫بۆیە س���ەرۆکایەتی هەرێم سوکانی گەمەکانی‬ ‫گرتەدەس���ت‪ .‬لەم نێ���وەدا الیانی ئایدیالیس���تی‬ ‫ن���او پارت���ی چونک���ە پێش���مەرگە و ئاس���ایش‬ ‫وەک یەکێ���ک لەپێگ���ە س���ەرکییەکانی خ���ۆی‬ ‫دەبین���ێ‪ ،‬لەپەنای دەس���کەوتەکانی پێش���مەرگە‬ ‫و س���ەقامگیری هەرێ���م‪ ،‬رێگاکانی بەهێزبوونی‬ ‫خۆی وێنا دەکرد‪.‬‬ ‫لێرەدا بوو‪ ،‬کە شەنگال سەریهەڵدا‪ .‬لەیەکەم‬ ‫رۆژەکانی ش���ەنگاڵ تاکو گرتن���ەوەی مەخمور‬

‫ژمار ‌ه ‪255‬‬

‫‪15 2014/11/22‬‬


‫سياسەت‬

‫‪ ‬حكومەتی بنكەفراوان دەرفەتی بۆ پراگماتیستەكانی ناو پارتی رەخساند‪ ،‬بەردەوام لە لوتكەی هاوكێشە سیاسیەكاندا بمێننەوە‬

‫و ‪..‬هت���د‪ ،‬زۆر ل���ە دەس���کەوت و تواناکان���ی‬ ‫ئایدیالیس���تەکان چووە ژێر پرس���یارەوە‪ .‬بەاڵم‬ ‫گوش���ار و شۆکی سەر ئەوان زۆری نەخایاند‪.‬‬ ‫چونک���ە کۆمەڵگای نێونەتەوەی���ی هاتە هاواری‬ ‫پێش���مەرگە‪ ،‬ئاسایش���ی هەرێ���م بەکۆمەڵێ���ک‬ ‫هێزی نێونەتەوەیی���ەوە گرێدرا‪ ،‬لێرەدا بوو‪ ،‬کە‬ ‫ئایدیالیس���تەکان وەرەیانگرتەوە‪ .‬بۆیە دەس���تی‬ ‫ئەوان کەوتۆتە س���ەرەوە‪ .‬دەتوانین بەتەواوی‬ ‫لەهەڵس���وکەوت و دەرکەوتنی ک���ەس و الیانە‬ ‫نزیکەکانی سەر بەم الیانەی ناو پارتی لەناوخۆ‬ ‫و دەرەوە تێبینی ئەو رەفتارە بكەین‪.‬‬ ‫پراگماتیستەکان لەدوای شەنگال‬ ‫پێموایە قس���ەی یەکێ���ک لەبیرمەندانی کورد‬ ‫راس���ت بێ‪ ،‬ک���ە دەڵێ سیاس���ەتی راس���تەقینە‬ ‫لەکوردستان لەدەست مام جەالل و نێچیرڤاندا‬ ‫بوو‪ .‬ئەم قس���ەیە دەتوانێ لەوب���ارەوە دەتونێ‬ ‫راس���ت بێ‪ ،‬کە نێچیرڤ���ان بارزانی ب���ەردەوام‬ ‫سوکانی حکومەتی بەدەستەوە بووە‪ ،‬کە وەک‬ ‫شادەماری ژیانی رۆژانی خەڵک هەژماردەکرێت‪.‬‬ ‫پراگماتیس���تەکانی ن���او پارت���ی زۆر بەروونی‬ ‫لەدەوری نێچیرڤان کۆبوونەتەوە‪ .‬ئەم الیانەی‬ ‫ن���او پارت���ی ل���ەدەروازەی خۆش���گوزەرانی و‬ ‫گەشەس���ەندنی ئابورییەوە دەڕواننە سیاسەت‪.‬‬ ‫بۆ ئەم مەبەس���تە ناتوانن یان نایانەوێ خاوەن‬ ‫پڕۆژەی گەورە بن‪.‬‬ ‫پراگماتیس���تەکان لەکۆنگ���رەی ‪13‬ی پارت���ی‬ ‫بەم�ل�اوە هەس���تیان بەجۆرێ���ک لەپاشەکش���ی‬ ‫دەک���رد‪ .‬ب���ەاڵم سروش���تی گەم���ەی سیاس���ی‬ ‫لەکوردس���تان تا هاتنە کایی���ەی حکومەتی بنکە‬ ‫فروان بەشێوەیەک بوو‪ ،‬کە دەرفەتی بۆ ئەوان‬

‫‪ 16‬ژمار ‌ه ‪2014/11/22 255‬‬

‫دەرەخس���اند ب���ەردەوام لە لوتکەی هاوکێش���ە‬ ‫سیاس���ییەکاندا بمێنەوە‪ .‬ئەوە بوو کە بیرۆکەی‬ ‫حکومەت���ی بنک���ە ف���راوان س���ەریگرت‪ .‬ب���ەاڵم‬ ‫موس���ڵ تووش���ی دڵەراوکێی کردن و شەنگاڵ‬ ‫هەناس���ەیەکی پێبەخش���ین‪ .‬لەموس���ڵ بەمالوە‬ ‫الیانی پراگماتیس���تی ناو پارت���ی‪ ،‬وەک ئەوەی‬ ‫لەسیاسەتی کوردس���تان بوونیان نەبێ‪ ،‬کەمتر‬ ‫دەردەکەون و تەنها لەپرسی حکومەت‪ ،‬بودجە‪،‬‬ ‫بەغ���دا و نەوت باسوخواس���تی ئ���ەوان دەهاتە‬ ‫کایی���ەوە‪ .‬زۆرب���ەی قورس���ایەکانی ئاس���ایش‪،‬‬ ‫هێزی چەک���داری و تاڕادەیەک پەیوەندییەکانی‬ ‫دەرەوەی هەرێ���م لەس���ەر الیانی ئایدیالیس���تی‬ ‫ن���او پارتییە‪ .‬بۆیە لەئێس���تادا پراگماتیس���تەکان‬ ‫هەموو هێلکەکانی خۆیان وەک هەمیشە لەسەر‬ ‫پرس���ەکانی پەیوەس���ت بەحکوم���ەت دان���اوە‪،‬‬ ‫ئەو پرس���انەی کە گرێ���دراوی ژیانی رۆژانەی‬ ‫خەڵکن‪.‬‬ ‫بەگش���تی ئەوەی لەپاش ش���ەنگال بۆ پارتی‬ ‫هاتۆتە ئاراوە‪ ،‬کۆمەڵێك دەرفەت و هەڕەشەن‪،‬‬ ‫ک���ە پێماندەڵ���ێ چ���ۆن و ب���ە چ ئاڕاس���تەیەک‬ ‫کاریگ���ەری لەس���ەر هاوکێش���ە سیاس���ییەکانی‬ ‫ن���او ئەم پارت���ە دادەنێ‪ .‬بۆی���ە وەک دەرنجامی‬ ‫ئەم پرس���ە دەب���ێ بڵێم ک���ە الوازکردنی الیانی‬ ‫پراگماتیس���تی ن���او پارت���ی چەن���دە ئەس���تەمە‪،‬‬ ‫بەهەم���ان ش���ێوەش بەرگرت���ن لەتەماحەکان���ی‬ ‫الیان���ی ئایدیالیس���تیش مەحاڵ���ە‪ .‬چونک���ە‬ ‫پراگماتیس���تەکان زۆر لەمێژە لەگەڵ گوزەران‬ ‫و ژیان���ی رۆژان���ەی خەڵ���ک تێکەڵ���ن‪ .‬هەروەها‬ ‫ئایدیالیستەکان کە ش���ەرعییەتی نێونەتەوەیی‪،‬‬ ‫ئاس���ایش‪ ،‬پەیوەندییەکان���ی دەرەوەی و‬

‫كاتی سەرهەڵدانی‬ ‫ئۆپۆزسیۆن‪ ،‬تەنیا‬ ‫مانیفێستێك كە‬ ‫دەیتوانی پارتی‬ ‫لەپێگەی بەهێزدا‬ ‫بهێڵێتەوە‪ ،‬ئەقڵیەتی‬ ‫پراگماتیستەكانی ناو‬ ‫پارتی بوو‬ ‫لەهەمووان گرنگتر خۆگرێدان بەناسیونالیزمی‬ ‫کوردیان بەدەس���تەوەیە‪ ،‬وێنای هێزێكی زۆرتر‬ ‫لەكوردس���تاندا دەکەن‪ .‬هاوکێش���ەی نێوان ئەم‬ ‫دوو الیان���ەی ن���او پارت���ی بەردەوام���ی دەبێ‪،‬‬ ‫تەنها هێزێک کە دەتوانێ چارەنوسی زاڵبوونی‬ ‫بیرۆک���ە و بەرنام���ەی ئەم دوو الیان���ە دیاری‬ ‫ب���کات‪ ،‬س���ەرۆکایەتی هەرێم���ە‪ ،‬ب���ەو مانایەی‬ ‫چارەنوس���ی س���ەرۆکایەتی چی بەس���ەر دێت‪.‬‬ ‫ئاخۆ پارتی ئەم پۆس���تەی بەدەستەوە دەمێنێ‬ ‫یان گەمەکانی دەگۆڕێ بۆ حکومەت؟ هەروەها‬ ‫پارت���ی چۆن خۆی وێن���ا دەکات؟ وەک ئەوەی‬ ‫ئێستا هەیە؟ یان وەک ئەوەی دەیەوێ ببێ؟‬


‫سياسەت‬

‫كەنعان خەیالنی سەرۆكی لیستی پارتی لە ئەنجومەنی‌ پارێزگای‌ هەولێر‪:‬‬

‫دووبارە ناگەڕێینەوە سەر‬ ‫قسەكردن لەسەر پۆستی سەرۆكی ئەنجومەن‬ ‫لە سلێمانی‬ ‫وایلێهاتووە بە‬ ‫تەلەفۆن كۆبوونەوەی‬ ‫ئەنجومەن دوادەخرێ و‬ ‫خەڵك توشی‬ ‫مەلەل بووە‬

‫ئێمە لەهەولێر‬ ‫زۆر قۆناغمان بڕیوە‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەنجومەنی‬ ‫سلێمانی هێشتا‬ ‫لەقۆناغی سفر‬ ‫دایە‬

‫س���ەرۆكی لیس���تی پارت���ی دیموكرات���ی‬ ‫كوردس���تان لەئەنجومەنی‌ پارێ���زگای‌ هەولێر‬ ‫لەچاوپێكەوتنێك���ی گۆڤ���اری (س���ڤیل) باس لە‬ ‫شێوازی دابەشكردنی لیژنەكانی ناو ئەنجومەن‬ ‫دەكات و وەاڵمی قس���ەكانی س���ەرۆكی لیستی‬ ‫یەكێت���ی ل���ە ئەنجومەن���ی پارێ���زگاری هەولێر‬ ‫دەداتەوە و دەش���ڵێ "نەمانگوتووە پۆس���ت بە‬ ‫یەكێتی نادەین و بەشداری پێناكەین"‪.‬‬

‫بیالل سەعید‬ ‫ژمار ‌ه ‪255‬‬

‫‪17 2014/11/22‬‬


‫سياسەت‬

‫راب���ردوودا‬ ‫لەم���اوەی‬ ‫لەئەنجومەنی پارێ���زگای هەولێر چیتان‬ ‫كردووە؟‬ ‫كەنع���ان خەیالن���ی‪ :‬دوای راگەیاندنی‬ ‫ئەنجام���ی هەڵبژاردنەكان���ی ئەنجومەنی‬ ‫پارێ���زگای هەولێ���ر‪ ،‬لیس���تی پارت���ی‬ ‫پل���ەی یەكەم���ی بەدەس���تهێنا و ئێمەش‬ ‫ل���ەو چوارچێوەی���ەدا لەگ���ەڵ هەری���ەك‬ ‫لەلیس���تەكانی توركمان و مەسیحیەكان‬ ‫هاوپەیمانییەكمان پێكهینا‪ ،‬دوای ئەوەی‬ ‫پارێ���زگاری هەولێ���ر بانگ���ەوازی ك���رد‬ ‫ب���ۆ كۆبوونەوەی ئەنجومەن���ی پارێزگا‪،‬‬ ‫ئێمەش وەك الیەنێكی بەشدار لەپرۆسەی‬ ‫هەڵب���ژاردن ب���ەدەم بانگەوازەك���ەوە‬ ‫رۆیش���تین و لەگ���ەڵ هاوپەیمانەكانمان‬ ‫بەزۆرێنەی رەها سەرۆكی ئەنجومەن و‬ ‫پارێزگاری تازەی هەولێرمان هەڵبژارد‪،‬‬ ‫س���ەرجەمی كارك���ردن و ئەنجامدان���ی‬ ‫پرۆس���ەی هەڵبژاردنەكانیش���مان بەپێی‬ ‫یاس���ای ئەنجوم���ەن ك���ردووە‪ ،‬لەپێن���او‬ ‫ئ���ەوەی پایتەختی هەرێمی كوردس���تان‬ ‫لەفەراغێك���ی یاس���اییدا نەبێ���ت‪ .‬قۆناغی‬ ‫دووەم���ی كاركردنم���ان نوس���ینەوەی‬ ‫پەیڕەوی ناوخ���ۆی ئەنجومەنی پارێزگا‬ ‫بوو‪.‬‬ ‫س���ەرۆكی لیس���تی یەكێت���ی‬ ‫دەڵ���ێ لیس���تەكانی (یەكێت���ی و گ���ۆران‬ ‫و یەكگرت���وو و كۆم���ەڵ) بەش���ێوەیەكی‬ ‫فەرم���ی ئ���اگادار نەكراونەت���ەوە ب���ۆ‬ ‫كۆبوون���ەوەی ئەنجوم���ەن‪ ،‬ئێ���وە چۆن‬ ‫ئاگادار كراونەتەوە؟‬ ‫كەنعان خەیالنی‪ :‬پارێزگار بەپێی یاسا‬ ‫بانگەوازی كردووە و كارەكەی بەیاس���ا‬ ‫كردووە‪ ،‬لەمادەی ‪ 6‬لەیاس���اكە هاتووە‬ ‫"پارێ���زگار بانگ���ەواز دەكات لەم���اوەی‬ ‫‪ 15‬رۆژ لەمێ���ژووی پەس���ەندكردنی‬

‫دەمانەوێت لیژنەی‬ ‫ناوخۆی ئەنجومەن‬ ‫لەالیەن ئێمەوە‬ ‫سەرۆكایەتی بكرێت‬ ‫‪ 18‬ژمار ‌ه ‪2014/11/22 255‬‬

‫دەرئەنجامی هەڵبژاردن���ەكان‪ ،‬لەبارێكدا‬ ‫ئەگەر بانگ���ەواز بۆ دانیش���تنەكە نەكرا‪،‬‬ ‫ئەنجوم���ەن بۆخ���ۆی كۆدەبێت���ەوە"‪.‬‬ ‫پارێ���زگار پێ���ش وادەك���ە بانگ���ەوازی‬ ‫ك���ردووە‪ ،‬بانگەوازەك���ەش لەتەلەفزیون‬ ‫ك���راوە‪ ،‬وەك لەمزگ���ەوت ك���ە بان���گ‬ ‫دەدرێ���ت‪ ،‬خ���ۆ مامۆس���تای مزگ���ەوت‬ ‫چاوەرێ ناكات چەند س���ەعاتێك بزانێت‬ ‫چەند كەس دێت‪ ،‬گرنگ ئەوەیە خەڵكەكە‬ ‫ئ���اگادارن ك���ە نوێ���ژ دەكرێ���ت‪ .‬منی���ش‬ ‫بانگەوازی كۆبوونەوەكەم لەتەلەفزیۆن‬ ‫خوێندۆتەوە و بەدوای ئەو بانگەوازەدا‬ ‫رۆیشتووم‪ ،‬پرۆسەكەش بەهەڵبژاردنێكی‬ ‫ئازادان���ە و بەئامادەبوون���ی كەناڵەكانی‬ ‫راگەیان���دن بەڕێوەچ���ووە‪ .‬بۆی���ە ئەگەر‬ ‫بەپێ���ی یاس���ا قس���ە بكەین لیس���تەكانی‬ ‫دیكە پێش���یلكاریی یاسایان كردووە‪ ،‬كە‬ ‫بەشداری كۆبوونەوەكانیان نەكردووە‪.‬‬ ‫دوای ئ���ەو پرۆس���ەیە‪ ،‬چاالكی‬ ‫ئێوە چی بووە؟‬ ‫كەنع���ان خەیالن���ی‪ :‬بەپێ���ی یاس���ا‬ ‫پێویس���تە ئێم���ە پەیڕەوێك���ی ناوخۆمان‬ ‫هەبێت‪ ،‬بۆ ئەو مەبەس���تەش لیژنەیەكی‬ ‫كات���ی لەم���اوەی راب���ردوو پێكه���ات و‬ ‫پەی���ڕەوی ناوخ���ۆی نووس���ییوە‪ ،‬تێی���دا‬ ‫س���ود لەپەیڕەوی س���لێمانی و دهۆك و‬ ‫هەولێ���ر و كەركوك وەرگی���راوە‪ ،‬ئینجا‬ ‫بەك���ۆی دەنگ���ی ئەندامان���ی ئەنجومەن‬ ‫پەس���ەندكرا‪ ،‬لەپەیڕەوەكەش���دا هاتووە‪،‬‬ ‫ك���ە ئەنجومەن پێویس���تە پان���زە لیژنەی‬ ‫هەبێ���ت و بەس���ەر ‪ 30‬لیژن���ەدا دابەش‬ ‫بكرێت‪ ،‬ئێستا لەقۆناغی یەكالكردنەوەی‬ ‫لیژنەكانین‪ ،‬ئێمە وەك پارتی ‪ 6‬لیژنەمان‬ ‫بەردەكەوێت‪ ،‬یەكێتی ‪ 3‬لیژنە‪ ،‬گۆران ‪2‬‬ ‫لیژنە‪ .‬لێرەشدا كێشەیەك هەبوو‪ ،‬لیستی‬ ‫خزمەت و لیس���تی توركم���ان هەریەكەو‬ ‫س���ێ كورس���یان هەب���وو‪ ،‬پارت���ی وەك‬ ‫بڕوابوونێ���ك بەپرۆس���ەی بنكەفراوانی‬ ‫كورس���ییەكی خ���ۆی لەنێ���وان لیس���تی‬ ‫خزمەت و لیس���تی توركماندا بەخش���ی‪.‬‬ ‫ئێستا وەك پارتی خاوەن پێنج لیژنەین‪.‬‬ ‫تائێس���تاش ‪ 7‬لیژن���ە یەكالكراونەت���ەوە‪،‬‬ ‫‪ 8‬لیژنەم���ان ماوەت���ەوە و ب���ەم نزیكانە‬ ‫یەكالیی دەكەینەوە‪.‬‬ ‫ئەولەویەت���ی ئێ���وە وەك پارتی‬ ‫بۆ چ لیژنەیەك بووە؟‬ ‫كەنع���ان خەیالنی‪ :‬هەم���وو لیژنەكان‬ ‫ب���ۆ ئێم���ە گرنگ���ن‪ ،‬ب���ەاڵم لەهەم���ووی‬

‫ترسمان نییە لەوەی‬ ‫گرفت و كێشەكانی‬ ‫ئیدارەی هەولێر‬ ‫بخرێنەڕوو‬ ‫گرنگتر كەس���ی یەكەم���ی لیژنەكەیە‪ ،‬كە‬ ‫رۆڵ دەبینی ل���ەوەی بتوانێت لیژنەكەی‬ ‫كارات���ر بكات‪ ،‬ئێم���ە وەك پارتی بەهۆی‬ ‫ئەوەی لیس���تی یەكەمی���ن و حكومەتیش‬ ‫لەالی���ەن ئێمەوە س���ەرۆكایەتی دەكرێت‬ ‫بۆیە بەگرنگمان زانییوە‪ ،‬لیژنەی ناوخۆ‬ ‫لەالیەن ئێم���ەوە سەرپەرش���تی بكرێت‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم بەش���ێوەیەكی گش���تی پێویس���تە‬ ‫ئەوە بزانی���ن ئەنجومەن بۆ خۆی كاری‬ ‫چاودێریكردنی حكومەتی خۆجییە‪.‬‬ ‫س���ەرۆكی لیستی یەكێتی دەڵێ‬ ‫جیاوازی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی‬ ‫و هەولێ���ر تەنی���ا ئەوەی���ە‪ ،‬ل���ە هەولێ���ر‬ ‫حیللەیەكی قانونی كراوە؟‬ ‫كەنع���ان خەیالنی‪ :‬ئ���ەوەی لەهەولێر‬ ‫ئەنجام���دراوە بەیاس���ا ك���راوە‪ ،‬راس���تە‬ ‫یاساكە كەموكورتی تێیدایە‪ ،‬بەاڵم یاسا‬ ‫بۆ ئ���ەوە دەرچ���ووە جێبەج���ی بكرێت‪،‬‬ ‫لەیاس���اكە ب���اس لەپێكهات���ەكان كراوە‪،‬‬ ‫ك���ە لەئەنجومەن خاوەن پێنج كورس���ی‬ ‫ئەنجومەن���ن‪ ،‬س���ێ كورس���ی توركم���ان‬ ‫و دوو كورس���ی مەس���یحی ب���ووە‪ ،‬ئەو‬ ‫ماف���ە لەپەرلەمان بەیاس���ا پێیان���دراوە‪،‬‬ ‫بۆیە ناكرێت لەبەڕێوەبردنی دەس���ەاڵت‬ ‫بێب���ەش بكرێ���ن‪ .‬پێویس���تە بش���زانین‬ ‫پێكهاتەی هەولێر و س���لێمانی جیاوازە‪،‬‬ ‫لەهەولێر توركمان و مەسیحی ژمارەیان‬ ‫زۆرترە‪ ،‬لەسلێمانی مەسیحی تەنیا یەك‬ ‫كورس���یان هەی���ە‪ .‬بەرای م���ن جیاوازی‬ ‫ئەنجومەنی هەولێر و س���لێمانی ئەوەیە‪،‬‬ ‫ئێمە سەرۆكی ئەنجومەن و جێگرەكەی‬ ‫و پارێزگاریش���مان دیاریك���ردووە‪،‬‬ ‫جگەلەوەش پەیڕەوی ناوخۆمان داناوە‪،‬‬ ‫هەروەه���ا بەش���ێكی زۆری لیژنەكانمان‬ ‫یەكالكردۆت���ەوە‪ ،‬بۆی���ە ئێس���تا لەس���ەر‬ ‫س���كەین و گفتۆگۆكانم���ان بەردەوامە و‬ ‫زۆر لەهێ���زەكان ب���اس لەدابەش���كردنی‬ ‫پۆس���تەكان دەك���ەن و لەقۆناغی ئەوەن‬


‫سياسەت‬

‫باس لەدابەشكردنی پۆستە ئیدارییەكان‬ ‫و ناحیی���ەكان و قایمقام���ەكان دەكرێت‪،‬‬ ‫بەاڵم لەس���لێمانی لەقۆناغی س���فر دان‪،‬‬ ‫چونك���ە لەس���لێمانی كۆبوون���ەوە ب���ۆ‬ ‫كۆبوون���ەوە دوادەخرێ���ت‪ ،‬تەنان���ەت‬ ‫وایلێهات���ووە بەتەلەف���ۆن دوادەخرێ���ت‪،‬‬ ‫جگەل���ەوەش كار گەیش���توەتە دادگا‪،‬‬ ‫ئێستا لەس���لێمانی خەڵك تووشی مەلەل‬ ‫بووە‪ ،‬كە دوای شەش مانگ هێشتا باس‬ ‫ل���ەوە بكرێت كێ بۆ ئەم پۆس���تە و كێ‬ ‫بۆ ئەو پۆس���تە بێت‪ ،‬بۆیە زەرەری هەر‬ ‫گەورە خەڵكی س���لێمانی كردوویەتی و‬ ‫فەراغێكی گەورەی یاس���ایی لەسلێمانی‬ ‫دروس���تبووە‪ .‬بۆیە جیاوازی س���لێمانی‬ ‫و هەولێ���ر ن���ەك زۆرە بەڵك���و ئ���ەرز و‬ ‫ئاسمانە‪.‬‬ ‫س���ەرۆكی لیستی یەكێتی دەڵێ‬ ‫پێكهاتەكان���ی ن���او ئەنجومەن س���ێبەری‬ ‫پارتی���ن‪ ،‬پارتی لەگەڵ ئەوان توانیویەتی‬ ‫س���ەرۆكی ئەنجوم���ەن و پارێ���زگا‬ ‫هەڵبژێرن؟‬ ‫كەنعان خەیالنی‪ :‬توركمان و مەسیحی‬ ‫نەت���ەوەن و پەرلەمانی ماف���ی پێداون و‬ ‫خ���اوەن پێنج كورس���ی ئەنجومەنن‪ ،‬ئەو‬ ‫پارتان���ەش سیاس���ەت دەك���ەن و لەگەڵ‬ ‫كام پ���ارت بگونجێ���ن لەگەڵ ئ���ەو پارتە‬ ‫دادەنیش���ن‪ .‬بەپێی یاسا و عورفیش هیچ‬ ‫رێگریی���ەك نییە لەوەی لەگەڵ ئەو پارت‬ ‫و پێكهاتان���ە هاوپەیمان���ی بكرێت‪ .‬دەكرا‬ ‫وەك ئێم���ە چۆن دانیش���تنمان كردووە‪،‬‬ ‫پارتەكانی دیكەش لەگەڵیان دابنیشتنایە‬ ‫و گفتۆگۆیان بكردایە و هاوپەیمانییەتیان‬ ‫دروستبكردایە‪.‬‬ ‫هاوپەیمانییەكەت���ان لەگ���ەڵ‬ ‫كۆتاكان���ی ن���او ئەنجوم���ەن تەنی���ا ب���ۆ‬ ‫دیاریكردن���ی پارێ���زگار و س���ەرۆكی‬ ‫ئەنجوم���ەن ب���وو‪ ،‬ی���ان ئێس���تاش‬ ‫بەردەوامن؟‬ ‫كەنعان خەیالنی‪ :‬هاوپەیمانییەتیەكەمان‬ ‫بەردەوام���ی هەی���ە‪ ،‬بۆیە بەش���دار دەبن‬ ‫لەپۆس���تەكانی دیك���ە‪ ،‬ك���ە وابری���ارە‬ ‫لەچوارچێ���وەی حكومەت���ی خۆجیی���دا‬ ‫داب���ەش بكرێ���ت‪ .‬بۆ نمون���ە توركمانێك‬ ‫داوای بەڕێوەب���ەری ناحییەیەك دەكات‪،‬‬ ‫ی���ان پۆس���تێكی دیك���ە‪ ،‬بۆی���ە بەهەمان‬ ‫ش���ێوەی الیەنەكانی دیكەش گفتۆگۆمان‬ ‫لەگەڵ مەس���یحی و توركمانەكان هەیە‪.‬‬ ‫دەب���ێ بش���زانین جێگ���ری س���ەرۆكی‬

‫ئەنجومەن���ی پارێزگا توركمانێكە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫هەی���ە توركم���ان لەداهات���وو پۆس���تی‬ ‫دیكەش وەربگرن‪.‬‬ ‫یەكێت���ی بەمافی خۆی دەزانێت‬ ‫سەرۆكی ئەنجومەنی پارێزگایان هەبێت‪،‬‬ ‫پارتی بۆچی ئامادەنییە ئەم پۆس���تەیان‬ ‫پێبدات؟‬ ‫كەنع���ان خەیالن���ی‪ :‬ئ���ەو پرس���ە دوو‬ ‫الیەنەیە‪ ،‬لەیاس���اكە باس لەوە نەكراوە‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم ع���ورف وای���ە كاتێ���ك لیس���تێك‬ ‫براوە بێت‪ ،‬ئەوكات ئەو لیس���تە بەوكارە‬ ‫هەڵدەس���ێت‪ ،‬ك���ە حكومەت���ە خۆجییەكە‬ ‫پێكبهێنێت‪ ،‬واتە لەیاسادا باس لەزۆرینەی‬ ‫رەها كراوە نەك لیستی یەكەم و دووەم‪.‬‬ ‫یەكێتی لەهەولێر لیستی دووەمن داوای‬ ‫س���ەرۆكی ئەنجومەنی پارێ���زگا دەكەن‪،‬‬ ‫خ���ۆ لەس���لێمانیش دووەم���ن‪ ،‬كەچ���ی‬ ‫داوای پارێ���زگار دەكەن! لەس���لێمانی و‬

‫سەرۆكی لیستی یەكێتی‬ ‫قسەیەكی رەق و‬ ‫ناخۆشی كرد‪ ،‬كە گوتی‬ ‫لەكەركوك و سلێمانی‬ ‫پۆست بە پارتی نادەین‬ ‫هەولێ���ر دوو داوای جیاوازیی���ان هەیە‪،‬‬ ‫لەكاتێك لیس���تی سەوز دەتوانێت داوای‬ ‫پۆستی دیكە بكات‪ ،‬بۆ نمونە دەسەاڵتی‬ ‫قایمقامێ���ك ی���ان بەڕێوەبەرێكی گش���تی‬ ‫زۆر زیاترە لەدەسەاڵتی چاودێریكردن‪.‬‬ ‫ئێم���ەش كە ئ���ەو پۆس���تەمان هەڵبژارد‬ ‫و بەهی���چ ش���ێوەیەك دوودڵ نەبووی���ن‬ ‫لەهەڵبژاردنی و پەشیمان ببینەوە لەوەی‬ ‫پێمانباش���بووە س���ەرۆكی ئەنجوم���ەن‬ ‫لەخۆم���ان بێت‪ ،‬دووبارەش ناگەڕێینەوە‬ ‫سەر قسەكردن لەسەر ئەو پۆستە‪.‬‬ ‫ئام���ادەن دەس���تبەرداری‬ ‫پۆستەكە ببن بۆ یەكێتی؟‬ ‫كەنع���ان خەیالن���ی‪ :‬ئ���ەو پۆس���تە‬ ‫بەهەڵب���ژاردن دیاریك���راوە و قابیل���ی‬ ‫گۆڕان نییە‪ ،‬تەنیا س���ەرۆكی ئەنجومەن‬ ‫بۆ خۆی بەپێی یاس���ا دەتوانێت دەس���ت‬

‫لەكاربكێشێتەوە‪.‬‬ ‫ئ���ەی ئەنجام���ی دانیش���تن و‬ ‫گفتۆگۆكان���ی نێوان الیەنە سیاس���یەكان‬ ‫بەكوێ گەیشتووە؟‬ ‫خەیالن���ی‪:‬‬ ‫كەنع���ان‬ ‫وابری���ارە‬ ‫لەكۆبوونەوەكان���ی مەكتەب���ی سیاس���ی‬ ‫باس لەپۆستەكان بكرێت‪.‬‬ ‫زۆرج���ار پارت���ی گوتویەت���ی‬ ‫یەكدەس���تی هۆكاری ئەوە بووە هەولێر‬ ‫لەرابردوودا گەشەی كردووە‪ ،‬ئێستاش‬ ‫هەمان راتان هەیە؟‬ ‫كەنع���ان خەیالن���ی‪ :‬ب���ەڕای تایبەت���ی‬ ‫خۆم‪ ،‬ئیدارەی محەلی واباشە یەكالیەنە‬ ‫كاربكات باش���ترە‪ ،‬لەهەولێر یەك ئیدارە‬ ‫هەب���ووە‪ ،‬دەبینی���ن لەماوەی ‪ 10‬س���اڵی‬ ‫رابردوودا چۆن گەشەی كردووە‪ ،‬ئەمە‬ ‫بەرهەمی ئەو یەكدەستییە بووە‪ .‬بەرای‬ ‫من ئەگەر دابەش���كاری پۆستەكان لەناو‬ ‫الیەن���ەكان بێتەكایەوە‪ ،‬گرفت���ی ئیداری‬ ‫دروست دەبێت‪.‬‬ ‫سەرۆكی لیس���تی یەكێتی باس‬ ‫لەوەدەكات‪ ،‬ئەگەر ئێوە بێبەشیان بكەن‬ ‫لەپارێزگای هەولێر‪ ،‬ئەوانیش لە سلێمانی‬ ‫و كەركوك و هەڵەبجە بەهەمان ش���ێوە‬ ‫مامەڵەتان لەگەڵ دەكەن؟‬ ‫كەنعان خەیالنی‪ :‬یەكێتی لەس���لێمانی‬ ‫بۆخ���ۆی پل���ەی دووەم���ی هێن���اوە و‬ ‫تائێستاش دیار نییە كێ دەبێتە پارێزگار‪،‬‬ ‫نەدەب���وو ب���ەو ش���ێوە باس���ی ئ���ەوەی‬ ‫بكردایە پۆس���ت بەپارت���ی نادەم‪ ،‬چونكە‬ ‫ئێم���ە نەمانگووت���وە لەهەولێ���ر پۆس���ت‬ ‫بەیەكێت���ی نادەین‪ ،‬بۆیە قس���ەیەكی رەق‬ ‫و ناخۆشبوو‪.‬‬ ‫یەكێتی دەڵێ ئەگەر بەشداریمان‬ ‫پێنەكرێ���ت‪ ،‬مەلەف���ی كەموكورتییەكانی‬ ‫هەولێ���ر هەڵدەدەین���ەوە‪ ،‬ئێ���وە خۆت���ان‬ ‫ئامادەكردووە؟‬ ‫كەنعان خەیالن���ی‪ :‬وەك پارتی پێمان‬ ‫خۆش���ە هەموو الیەنەكان بەش���داربن و‬ ‫خەتی س���وورمان ب���ۆ ك���ەس دانەناوە‪،‬‬ ‫ئ���ەوەی هەی���ە ئێس���تا كێش���ە لەس���ەر‬ ‫دابەش���كردنی پۆس���تەكان هەی���ە‪ ،‬بۆیە‬ ‫نەمانگوت���ووە یەكێت���ی ی���ان الیەنەكانی‬ ‫دیك���ە بەش���داری پێناكەین‪ .‬س���ەبارەت‬ ‫بەخس���تنەرووی مەلەف و كەموكورتی‬ ‫ئێم���ە‪ ،‬ترس���مان نیی���ە ل���ەوەی گرفت و‬ ‫كێش���ەكانی هەولێر بخرێن���ەڕوو‪ ،‬بەڵكو‬ ‫بەپێچەوانەوە پێمان باشە‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪255‬‬

‫‪19 2014/11/22‬‬


‫سياسەت‬

‫زیاد رەئوف نوێنەری حكومەتی هەرێم لە پۆڵۆنیا‪:‬‬

‫پۆڵۆنیەكان دەڵێن لەهەستی‬ ‫كورد تێدەگەین‪ ،‬چونكە ئێمەش‬ ‫ماوەیەكی زۆر بێ دەوڵەت بووین‬ ‫بەپێی رێكەوتنێك قوتابیانی كورد لەسەر خەرجی پۆڵۆنیا‬ ‫لەوێ دەیانخوێند‪ ،‬بەداخەوە وەزیری خوێندنی بااڵ كۆتایی‬ ‫بەم رێكەوتنە هێنا و گوتی چیتر پێویستمان نیە‬ ‫لە پۆڵۆنیا مانگانە نزیكەی ‪ 150‬تا ‪ 200‬بابەت لەسەر‬ ‫كورد دەنوسرێت‬ ‫تا ئێستا ‪ 10‬تویژێنەوەی ماستەر و دكتۆرا لەالیەن‬ ‫پۆلۆنییەكانەوە لەسەر كورد نوسراوە‬

‫پۆڵۆنیا واڵتێكی پێشكەوتووە و ئەندامی یەكێتی ئەوروپا‬ ‫و ناتۆیە‪ ،‬بۆیە گرنگە كورد پەیوەندیەكانی لەگەڵ‬ ‫پۆڵۆنیا بەردەوامی و پەرە پێبدات‬

‫زیاد رەئوف نوێنەری حكومەتی هەرێمی‬ ‫كوردس����تان لەپۆڵۆنیا ل����ەو چاوپێكەوتنێكی‬ ‫گۆڤ����اری (س����ڤیل) ئام����اژە ب����ە گرنگ����ی‬ ‫پەیوەندییەكانی نێوان هەرێمی كوردس����تان‬ ‫و پۆڵۆنی����ا دەكات‪ ،‬باس لەوەش دەكات‪ ،‬كە‬ ‫پۆلۆنییەكان هەمیشە دەڵێن لەهەستی كورد‬ ‫تێیدەگەین‪ ،‬چونكە ئێم����ەش ماوەیەكی زۆر‬ ‫بێ دەوڵەت بووین‪ .‬دەش����ڵێ "تاوەكو ئێستا‬ ‫لەپۆڵۆنیا ‪ 10‬توێژینەوەی ماستەر و دكتۆرا‬ ‫لەسەر كورد نوسراوە"‪.‬‬ ‫بیالل سەعید‬

‫‪ 20‬ژمار ‌ه ‪2014/11/22 255‬‬


‫سياسەت‬

‫مێژووی دامەزراندی نوێنەرایەتی‬ ‫حكومەتی هەرێمی كوردس����تان لەپۆڵۆنیا‬ ‫ب����ۆ ك����ەی دەگەرێت����ەوە؟ پەیوەندییەكانی‬ ‫نێوان هەرێمی كوردس����تان و پۆڵۆنیا لەچ‬ ‫ئاستێكدایە؟‬ ‫زی����اد رەئ����وف‪ :‬لەس����اڵی ‪2004‬ەوە‬ ‫نوێنەرایەت����ی هەرێم����ی كوردس����تان‬ ‫لەپۆڵۆنی����ا كراوەت����ەوە‪ ،‬وات����ە ‪ 10‬س����اڵە‬ ‫هەرێ����م نوێنەرایەت����ی لەپۆڵۆنی����ا هەی����ە‪،‬‬ ‫ئەوی����ش دواب����ەدوای ئ����ەوەی بەرێز كاك‬ ‫نیچیرڤ����ان بارزان����ی س����ەرۆكی حكومەتی‬ ‫هەرێم تەكلیفی لەمن كرد بۆ ئەوەی وەك‬ ‫نوێنەری حكومەت لەپۆڵۆنیا دەستبەكاربم‪،‬‬ ‫لەوماوەیەوە تاوەكو ئێس����تا بەشێوەیەكی‬ ‫بەردەوام پەیوەندییەكانی هەرێم و پۆڵۆنیا‬

‫ب����ەرەو پیش����ەوە دەچێ����ت‪ ،‬پەیوەندییەكی‬ ‫زۆر باش لەنێوان هەردووال دروستبووە‪،‬‬ ‫جگە لەپەیوەندییە سیاس����یەكانی نیوانمان‪،‬‬ ‫هاتن����ی ش����اندی پۆڵۆنی����ا ب����ۆ هەرێ����م و‬ ‫س����ەردانی ش����اندی هەرێ����م ب����ۆ پۆڵۆنی����ا‬ ‫لەبواری سیاسی و زانستی و رۆشنبیریی‬ ‫و ئاب����ووری بەردەوام����ە‪ ،‬جگەل����ەوەش‬ ‫وەك بیرهێنانەوەی����ەك لەس����اڵی ‪2005‬‬ ‫یەك����ەم س����ەرۆك وەزی����ر لەجیه����ان و‬ ‫لەواڵتانی ئەوروپا كە س����ەردانی هەرێمی‬ ‫كوردس����تانی ك����رد‪ ،‬س����ەرۆكوەزیرانی‬ ‫پۆڵۆنی����ا و وەفدێك����ی یاوەری ب����وون‪ ،‬كە‬ ‫ب����ۆ ئەوكاتە س����ەردانێكی زۆر گرنگ بوو‪،‬‬ ‫چونك����ە لەوكاتەدا س����ەردانەكان لەس����ەر‬ ‫ئاس����تی بااڵ بەو شێوەیەی ئێستا نەبوون‪،‬‬

‫جگەل����ەوەش لەهەرێم����ی كوردس����تانەوە‬ ‫چەند جارێك لەسەر ئاستی بااڵ سەردانی‬ ‫پۆڵۆنیا كراوە‪ ،‬بۆیە پۆلۆنییەكان زۆر جار‬ ‫دەڵێن لەهەس����تی كورد تێدەگەین‪ ،‬چونكە‬ ‫پۆڵۆنیەكانی����ش بەهەم����ان ش����ێوەی كورد‬ ‫ماوەیەكی زۆر بێ دەوڵەت بوونە‪.‬‬ ‫رۆژان����ی راب����ردوو وەفدێك����ی‬ ‫حكومەتی پۆڵۆنیا هاتە هەرێمی كوردستان‪،‬‬ ‫ئامانج����ی س����ەردانەكە چی ب����وو؟ پۆڵۆنیا‬ ‫تاچەن����د هاوكاری مرۆیی ب����ۆ ئاوارەكانی‬ ‫هەرێمی كوردستان گەیاندووە؟‬ ‫زی����اد رەئ����وف‪ :‬پۆڵۆنی����ا یەكێ����ك ل����ەو‬ ‫واڵتانەیە‪ ،‬كە لەچوارچێوەی هاوپەیمانی دژ‬ ‫بەداعش����ە‪ ،‬بۆیە هەوڵیانداوە وەك واڵتانی‬ ‫دیك����ە ه����اوكاری بگەیەنێت����ە كوردس����تان‪،‬‬

‫ژمار ‌ه ‪255‬‬

‫‪21 2014/11/22‬‬


‫لەماوەی رابردووشدا دوو فرۆكە كۆمەك‬ ‫و پێویستی گەیاندۆتە هەرێمی كوردستان‪،‬‬ ‫بۆ ئەوەی بەس����ەر ئاوارەكانی كوردستان‬ ‫دابەش����بكرێت‪ ،‬لەرۆژان����ی داهاتووش����دا‬ ‫بەش����ێك لەو كۆمەكان����ە دەگوزارێتەوە بۆ‬ ‫ئاوارەكانی س����نوری دهۆك و زاخۆ‪ ،‬بۆیە‬ ‫گەیاندن����ی ه����اوكاری و كۆمەكان����ی واڵتی‬ ‫پۆڵۆنیا بەردەوامی دەبێت‪ .‬جگەلە كۆمەكی‬ ‫حكومەت����ی پۆڵۆنیا كۆمەلێ����ك رێكخراوی‬ ‫خێرخ����وازی لەپۆڵۆنی����ا بەردەوام����ن‬ ‫لەكۆكردن����ەوەی كۆم����ەك و هاوكاری����ی‪،‬‬ ‫ب����ۆ نمون����ە رێكخراوی پزیش����كانی هیوا و‬ ‫دەزگای خێرخ����وازی پۆڵۆنی����ا و چەندین‬ ‫رێكخ����راوی دیك����ە‪ ،‬لەچاوپێكەوتنەكان����ی‬ ‫رۆژانی رابردووشمان لەگەڵ بەرپرسانی‬ ‫هەرێم����ی كوردس����تان‪ ،‬تەئكیدی����ان ل����ەوە‬ ‫دەك����ردەوە‪ ،‬كە چ����ۆن بتوانرێ����ت كۆمەك‬ ‫و ه����اوكاری مرۆی����ی و س����ەربازی‬ ‫بگەیەنرێت����ە هەرێم����ی كوردس����تان‪ ،‬بۆی����ە‬ ‫بەرپرس����انی هەرێمی كوردس����تان داوای‬ ‫كۆمەكی سەربازی و چەك و تەقەمەنیان‬ ‫لەحكومەتی پۆڵۆنیا هەبوو‪.‬‬ ‫بەش����ێكی زۆری ئ����ەو واڵتان����ەی‬ ‫نوێنەرایەتیان لەهەرێمی كوردستان هەیە‪،‬‬ ‫بەئاش����كرا ئاماژە بەوەدەكەن‪ ،‬كە چاویان‬ ‫لەكەرت����ی ئابووری هەرێمی كوردس����تانە‪،‬‬ ‫ئاس����تی مامەڵ����ە و بازرگان����ی پۆڵۆنی����ا و‬ ‫هەرێم بەچ شێوەیەكە؟‬ ‫زی����اد رەئ����وف‪ :‬ئەگەر باس����ی مێژووی‬ ‫عێ����راق بكەی����ن لەراب����ردوودا‪ ،‬كۆمپانی����ا‬ ‫پۆلۆنی����ەكان زۆر پ����رۆژەی گەورەی����ان‬ ‫لەعێ����راق ئەنجام����داوە‪ ،‬بەتایبەت لەرووی‬

‫سەفارەتی عێراق‬ ‫بەشێوەیەكی فەرمی‬ ‫داوایان لەوەزارەتی‬ ‫دەرەوەی پۆڵۆنیا كردووە‪،‬‬ ‫سیفەتی دیپلۆماسی‬ ‫بداتە نوێنەرایەتی‬ ‫هەرێمی كوردستان‬ ‫لەپۆڵۆنیا‬ ‫‪ 22‬ژمار ‌ه ‪2014/11/22 255‬‬

‫رێگاوبان����ی عێ����راق‪ ،‬هەروەه����ا كاری‬ ‫كۆمپانی����ا پۆلۆنیەكان هی����چ جیاوازییەكی‬ ‫لەگ����ەڵ كۆالیت����ی كۆمپانی����ا ئەوروپیەكان‬ ‫نییە‪ ،‬لەرووی نرخەوە كاریان زۆر باشە‪.‬‬ ‫كۆمپانی����ا پۆلۆنیی����ەكان زۆر هەوڵیانداوە‬ ‫و ئێس����تاش بەردەوام����ن ب����ۆ ئ����ەوەی‬ ‫لەكوردس����تان كاربكەن‪ ،‬ب����ەاڵم بەداخەوە‬ ‫زۆرج����ار نەیانتوانی����وە كاری زۆر گەورە‬ ‫بەدەس����تبهێنن و لەپڕۆژەكان بەشدار بن‪،‬‬ ‫س����ەركەوتوو نەب����وون لەبەدەس����تهێنانی‬ ‫تەن����دەرەكان‪ ،‬بۆی����ە زۆرج����ار كۆمپانی����ا‬ ‫توركییەكان بردویانەتەوە‪ ،‬بەاڵم كۆمپانیا‬ ‫پۆلۆنیی����ەكان بەش����ێوەیەكی ب����ەردەوام‬ ‫بەش����داری لەپێش����انگا نیودەوڵەتییەكان����ی‬ ‫هەرێمی كوردستاندا دەكەن‪.‬‬ ‫كۆمپانیا پۆلۆنییەكان لەچ بوارێكدا‬ ‫س����ەركەوتوو ب����وون‪ ،‬بۆ ئ����ەوەی هەرێم‬ ‫بتوانی سود لەتواناكانیان وەربگرێت؟‬ ‫زی����اد رەئ����وف‪ :‬كۆمپانی����ا پۆلۆنییەكان‬ ‫ل����ەزۆر ب����وار س����ەركەوتوون‪ ،‬بەتایب����ەت‬ ‫لەب����واری كش����توكاڵ‪ ،‬نزیك����ەی ‪%40‬ی‬ ‫كااڵكانی����ان رەوان����ەی واڵتان����ی ئەڵمانیا و‬ ‫روس����یا و چەندی����ن واڵتی دیك����ە دەكەن‪،‬‬ ‫هەروەه����ا ش����ارەزایەكی زۆری����ان هەی����ە‬ ‫لەب����واری دیكەی وەك رێگاوبان و كارەبا‬ ‫و دروس����تكردنی خواردەمەن����ی و ئامێری‬ ‫خواردەمەنی‪ ،‬بۆیە دەتوانین بڵێین كۆمپانیا‬ ‫پۆلۆنی����ەكان لەزۆر واڵت����ی جیهان خاوەن‬ ‫پرۆژەی گەورەن‪.‬‬ ‫لەبەشێك لەواڵتانی جیهان گرفت‬ ‫لەنێ����وان نوێنەرایەتییەكان����ی حكومەت����ی‬ ‫هەرێ����م و س����ەفارەتەكانی عێراق����دا هەیە‪،‬‬ ‫پەیوەندییەكان����ی نێ����وان نوێنەرایەت����ی‬ ‫هەرێمی كوردس����تان و سەفارەتی عێراق‬ ‫لەپۆڵۆنیا چۆنە؟‬ ‫زیاد رەئ����وف‪ :‬پەیوەندییەكی زۆر باش‬ ‫لەنێوان هەردووالمان هەیە و هەماهەنگی‬ ‫یەكترین‪ ،‬هیچ گرفتێك لەنێوانمان نییە‪ ،‬زۆر‬ ‫جار س����ەفارەتی عێراق داوای هاوكاری و‬ ‫یارمەت����ی لەهەندێك ب����وار لەئێمە دەكەن‪،‬‬ ‫تەنانەت ب����ۆ رێكخس����تنی پەیوەندییەكانی‬ ‫نێوان پەرلەم����ان و وەزارەتەكانی پۆڵۆنیا‬ ‫لەگەڵ زۆرجار لەگەڵ س����ەفارەت هاوكار‬ ‫و هەماهەن����گ بووی����ن‪ ،‬تەنان����ەت كاتێ����ك‬ ‫وەزی����ری دەرەوەی عێ����راق بەرێ����ز كاك‬ ‫هۆش����یار زێباری هاتە پۆڵۆنیا‪ ،‬لەبەشێك‬ ‫لەدانیش����تنەكان من بۆخۆم بەش����داربووم‬ ‫لەگەڵ����ی‪ ،‬بۆی����ە س����ەفارەتی عێ����راق‬ ‫بەش����ێوەیەكی فەرمی داوایان لەوەزارەتی‬ ‫دەرەوەی پۆڵۆنی����ا كردووە‪ ،‬كە س����یفەتی‬

‫دیپلۆماس����ی بدرێتە نوێنەرایەتی هەرێمی‬ ‫كوردستان لەپۆڵۆنیا‪.‬‬ ‫ئ����ەی پۆڵۆنی����ا داواكارییەك����ەی‬ ‫سەفارەتی عێراقی قبوڵكرد؟‬ ‫زیاد رەئوف‪ :‬داواكە هێشتا قبوڵنەكراوە‪،‬‬ ‫لەبەرئەوەی پێویستی بەهەندێك رێكاریی‬ ‫یاس����ایی هەیە‪ ،‬پێویستە لەالیەن عێراقەوە‬ ‫ئەنجام بدرێت‪ ،‬بەاڵم پەیوەندییەكانی ئێمە‬ ‫لەگ����ەڵ حكومەت����ی پۆڵۆنی����ا مێژوویەك����ی‬ ‫دوورودرێ����ژی هەی����ە‪ ،‬بەتایب����ەت لەگ����ەڵ‬ ‫زانكۆكان����ی پۆڵۆنی����ا پەیوەندییەك����ی زۆر‬ ‫باشمان هەیە و ژمارەیەكی زۆر قووتابی‬ ‫و خوین����دكار لەراب����ردوودا هاتن����ە پۆڵۆنیا‬ ‫خوێندنی ماس����تەر و دكتۆرایان تەواوكرد‬ ‫و ئێس����تا لەهەرێمی كوردس����تان خزمەت‬ ‫دەكەن‪ ،‬هەر ئەمەش بووە هۆكاری ئەوەی‬

‫جگەلە حكومەتی‬ ‫پۆڵۆنیا‪ ،‬كۆمەڵێك‬ ‫رێكخراوی خێرخوازیش‬ ‫لەپۆڵۆنیا بەردەوام‬ ‫كۆمەك بۆ كوردستان‬ ‫كۆدەكەنەوە‬ ‫زۆرج����ار س����ەفارەتی عێ����راق داوا لەئێمە‬ ‫بكەن‪ ،‬ك����ە پەیوەندی لەنێ����وان زانكۆكانی‬ ‫عێ����راق و پۆڵۆنیایان بۆ دروس����تبكەین و‬ ‫كارئاس����انیان بۆ بكەین‪ ،‬بۆ ئەوەی بتوانن‬ ‫قوتابیانی عێراق لەپۆڵۆنیا بخوینن‪.‬‬ ‫پەیوەندی نێوان زانكۆكانی هەرێم‬ ‫و زانكۆكانی پۆڵۆنیا بەچ شێوەیەكە؟‬ ‫زی����اد رەئ����وف‪ :‬لەس����اڵی ‪2003‬ەوە‬ ‫زانكۆكانی هەرێمی كوردستان و زانكۆكانی‬ ‫پۆڵۆنی����ا پەیوەندییەك����ی ب����اش لەنێوانیاندا‬ ‫هەیە‪ ،‬واتە پەیوەندییەك����ە دەگەڕێتەوە بۆ‬ ‫پێش كردن����ەوەی نوێنەرایەت����ی حكومەت‬ ‫لەپۆڵۆنیا‪ ،‬رێكەوتنەكەی نێوان زانكۆكانی‬ ‫ه����ەردووال بۆ ماوەی چەند س����اڵێك بوو‪،‬‬ ‫هەروەها س����ەرجەمی تێچ����ووی خوێندنی‬ ‫قوتابیانی كوردستان لەئەستووی پۆڵۆنیا‬ ‫ب����وو‪ ،‬ب����ەاڵم ئێس����تا ئ����ەو رێكەوتنامەی����ە‬ ‫بەكۆتاهاتووە‪.‬‬


‫سياسەت‬

‫ژم����ارەی خویندكاران����ی ك����ورد‬ ‫لەپۆڵۆنیا ئێستا چەندە؟‬ ‫زی����اد رەئ����وف‪ :‬دواب����ەدوای ئ����ەوەی‬ ‫رێكەوتنەمەك����ەی زانكۆكان����ی ه����ەردووال‬ ‫بەكۆتاه����ات‪ ،‬ژم����ارەی قوتابیان����ی ك����ورد‬ ‫رۆژ ب����ەرۆژ كەمدەبێتەوە‪ ،‬چونكە س����اڵی‬ ‫رابردوو كاتێك وەزی����ری خوێندنی بااڵی‬ ‫كوردس����تان هاتە واڵتی پۆڵۆنی����ا‪ ،‬لەكاتی‬ ‫گفتۆگۆك����ردن لەگەڵ زانكۆكان����ی پۆڵۆنیا‬ ‫ئام����اژەی ب����ەوە ك����رد‪ ،‬ك����ە رێكەوتنامەكە‬ ‫ت����ازە ناكەین����ەوە‪ ،‬لەبەرئەوەی پرۆس����ەی‬ ‫تواناس����ازی لەكوردس����تان دەس����تی‬ ‫پێكردووە و پێویستیان بەو رێكەوتنامەیە‬ ‫نەم����اوە‪ ،‬بەاڵم بەداخ����ەوە دواتر پڕۆژەی‬ ‫تواناس����ازیش راوەس����تا‪ ،‬هەرچەن����د‬ ‫پرۆژەیەك����ی یەكێت����ی ئەورپ����ا هەی����ە‪ ،‬كە‬ ‫قوتابیان دەتوانن بۆ ساڵێك‪ ،‬یان نیو ساڵ‬ ‫لەزانكۆكانی پۆڵۆنیا بخوێنن‪ ،‬لەو بەرنامە‬ ‫ژمارەیەك قوتابی زانكۆی سەاڵحەدین و‬ ‫دهۆك لەپۆڵۆنیا دەخوێنن‪.‬‬ ‫ئەی ژمارەی هاواڵتیانی كورد لە‬ ‫پۆڵۆنیا لەچی ئاستێكە؟‬ ‫زیاد رەئ����وف‪ :‬لەپۆڵۆنیا ژمارەی كورد‬ ‫زۆر كەم����ە‪ ،‬چونكە لەس����ااڵنی ن����ەوەد كە‬ ‫سیس����تەمی ئابووری و سیاس����ی پۆڵۆنیا‬ ‫گ����ۆڕا‪ ،‬ژیانیش ل����ەو واڵتە گ����ۆڕا‪ ،‬چونكە‬ ‫پۆڵۆنی����ا بەرنامەیەكی فراوان����ی نەبوو بۆ‬ ‫ئەوەی ه����اوكاری پەنابەران ب����كات‪ ،‬بۆیە‬ ‫ژمارەیەك����ی زۆر لەو كوردانەی هاتبوونە‬ ‫پۆڵۆنی����ا پەڕینەوە بۆ واڵتانی دیكەی وەك‬ ‫سوید و ئەڵمانیا و نەرویج‪ ،‬بۆیە لەوانەیە‬ ‫ژم����ارەی ك����ورد لەپۆڵۆنیا نزی����ك بە ‪200‬‬ ‫كەسێك بێت‪.‬‬ ‫پەیوەندی����ی نێ����وان ئێ����وە و ئەو‬ ‫ژمارە كوردە لەپۆڵۆنیا بەچی شێوەیەكە؟‬ ‫زیاد رەئ����وف‪ :‬پەیوەندییەكی بەردەوام‬ ‫لەنێ����وان ئێم����ە و ڕەوەن����دی ك����وردی‬ ‫لەپۆڵۆنیا هەیە‪ ،‬س����ااڵنە ئاهەنگی نەورۆز‬ ‫لەپۆڵۆنی����ا دەكەینەوە‪ ،‬جگەلەوەش بۆخۆم‬ ‫بەش����ێوەیەكی بەردەوامی س����ەردانی ئەو‬ ‫شارانە دەكەم‪ ،‬كە كوردی تێیدایە‪ ،‬نزیكەی‬ ‫‪ 50‬گەنج����ی ك����ورد ك����ە ن����ەوەی رەوندی‬ ‫كوردی����ن ل����ە واڵتان����ی س����وید و نەرویج‬ ‫هاتونەت����ە پۆڵۆنی����ا‪ ،‬لەب����واری پزیش����كی‬ ‫دەخوێنن‪ ،‬چونكە ئاستی خویندنی پزیشكی‬ ‫لەپۆڵۆنیا زۆر بەرزە‪ ،‬لەگەڵ ئەو قوتابیانە‬ ‫پەیوەندییەكی باش����مان هەی����ە و لەماوەی‬ ‫رابردوودا كۆمەڵەیەكیان دروستكردووە‪،‬‬ ‫ئێمەش بەهەموو ش����ێوەیەك هاوكاریانین‬ ‫ب����ۆ ئ����ەوەی پێك����ەوە كاربك����ەن لەكات����ی‬

‫پێشووتر لە عێراقدا‬ ‫كۆمپانیا پۆلۆنیەكان‬ ‫زۆر پرۆژەی گەورەیان‬ ‫ئەنجامداوە‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫لەرووی رێگاوبانەوە‬ ‫خوێندنەكەیان و دوای خوێندنەكەیان‪.‬‬ ‫لەمیدیاكان����ی پۆڵۆنی����ا ب����ەچ‬ ‫شێوەیەك باس لەپرس����ی كورد دەكرێت‪،‬‬ ‫گرنگی بەكورد دراوە؟‬ ‫زی����اد رەئوف‪ :‬بۆ چەند س����اڵێكە لەگەڵ‬ ‫دامەزراوەیەك����ی میدیای����ی لەپۆڵۆنی����ا‬ ‫رێكەوتووی����ن ب����ۆ ئ����ەوەی س����ەرجەمی‬ ‫ئ����ەو بابەتان����ەی رۆژان����ە لەس����ەر ك����ورد‬ ‫باڵودەبێت����ەوە‪ ،‬لەمیدی����ا پۆلۆنیی����ەكان بۆ‬ ‫ئێم����ەی كۆبكەن����ەوە و رەوان����ەی بك����ەن‪،‬‬ ‫ئەوانیش رۆژانە س����ەرجەمی ئەو بابەتانە‬ ‫كۆدەكەنەوە‪ ،‬كە لەس����ەر كورد نوسراون‬ ‫و رەوان����ەی دەكەن ب����ۆ ئێمە‪ ،‬واتە مانگانە‬ ‫نزیك����ەی ‪ 150‬تاوەكو ‪ 200‬بابەت لەس����ەر‬ ‫كورد دەنوسرێت و هەموویمان الی خۆمان‬ ‫ئەرش����یف ك����ردووە‪ .‬جگەلەوە س����ەنتەری‬ ‫كوردی و زانیاری هەیە كە دەیان قوتابی‬ ‫ماس����تەر و دكتۆرا سودیان لەو سەنتەرە‬ ‫وەرگرت����ووە‪ ،‬پەرتوكخانەیەكمان هەیە بۆ‬ ‫ئەو كەس����انەی دەیانەوێت لەس����ەر كورد‬ ‫بخوێننەوە و بنوسن و توێژینەوە ئەنجام‬ ‫بدەن‪ ،‬تا ئێس����تا ‪ 10‬تویژێنەوەی ماس����تەر‬ ‫و دكتۆرا لەالیەن پۆلۆنییەكانەوە لەس����ەر‬ ‫كورد نوسراوە‪ .‬بۆیە دەڵێم پۆڵۆنیا واڵتێكی‬ ‫زۆر گرنگە لەئەوروپا لەرووی سیاسیەوە‬ ‫نزیكتری����ن هاوكار و دۆس����تی ئەمریكایە‪،‬‬ ‫لەب����واری ئابووری����ش پێش����كەوتووە و‬ ‫تەنانەت لەو قەیرانە ئابوورییەی ئەوروپا‬ ‫كە روویدا وەزعی خراپ نەبوو‪ ،‬هەروەها‬ ‫رۆڵی سیاس����ەتمەدارانی پۆڵۆنیا لەیەكێتی‬ ‫ئەوروپ����ا زۆر گرنگ����ە و خاوەن پۆس����تی‬ ‫گرنگن لەناو یەكێتی ئەوروپا‪ ،‬جگەلەوەش‬ ‫پۆڵۆنیا ئەندامی ناتۆیە‪ ،‬بۆیە بۆ كورد زۆر‬ ‫گرنگ����ە پەیوەندییەكانمان لەگ����ەل پۆڵۆنیا‬ ‫بەردەوامی پێبدەین و زیاتری بكەین‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪255‬‬

‫‪23 2014/11/22‬‬


‫سياسەت‬

‫مەریوان عومەر‬

‫رۆناڵد ریگان‬ ‫بێژەر و سینەماكار و سیاسەتوان‬

‫‪ 24‬ژمار ‌ه ‪2014/11/22 255‬‬

‫"وەرزشی ئاخر زەمان"‬ ‫گەش���تی رۆناڵ���د ری���گان ب���ۆ گەیش���تن‬ ‫بەكۆش���كی سپی‪ ،‬پڕ لەس���ەپرایز و رووداوی‬ ‫سەیر بوو‪ .‬ئەو لەساڵی ‪ 1932‬هەموو ئومێدی‬ ‫تەنیا ئ���ەوە ب���وو ببێتە بێژەرێكی وەرزش���ی‪.‬‬ ‫ب���ۆ ئەو مەبەس���تەش روو لەئیزگ���ەی "دەبلیو‬ ‫ئۆس���ی" لەشیگاكۆ دەكات‪ .‬چاوی بەبەرپرسی‬ ‫ئیزگەكە دەكەوێت‪ ،‬كە پیرەپیاوێكی شەل بوو‬ ‫و بەناوی "ماك ئارس���ەر" و بەدوو دارش���ەقە‬ ‫دەڕۆیش���ت‪ .‬ریگان داوایلێكرد‪ ،‬گ���ەر بتوانێت‬ ‫وەك بێژەری وەرزش���ی كاریان لەگەڵ بكات‪،‬‬ ‫بەاڵم ئارس���ەر پێیگ���وت كە ش���وێنی بەتاڵیان‬ ‫نیە و كەس���یان ناوێت‪ .‬ریگان پەس���ت و توڕە‬ ‫دەبێت و بەئارس���ەر دەڵێ "دیارە ئەوان كوێر‬ ‫بوون���ە‪ ،‬ك���ە پیرەپیاوێكی ش���ەلی وەك تۆیان‬ ‫كردۆتە بێژەری وەرزش���ی‪ ،‬ئەمەیە وەرزشی‬ ‫ئاخر زەم���ان"‪ .‬روو وەردەگێڕێت و بەخێرایی‬ ‫دەڕوات‪ .‬ئارس���ەر خ���ۆی و دار ش���ەقەكانی‬ ‫دەكەوێتە دوای‪ ،‬بۆ بەختی ریگان مەس���عەدی‬ ‫باڵەخانەك���ە زۆر قەرەباڵغ دەبێت و ئارس���ەر‬ ‫پێیدەگاتەوە‪ ،‬لەوێ یەك ریز جنێوی ناشیرین‬ ‫بەری���گان دەدات‪ .‬دواتر ك���ە لەتوڕەبوونەكەی‬ ‫س���ارد دەبێـتەوە‪ ،‬لێیدەپرسێ‪ :‬دەتوانی لەسەر‬ ‫رادی���ۆ ببیت���ە جۆرێ���ك لەبێ���ژەر‪ ،‬ك���ە وێنای‬ ‫یاریگاك���ە ب���ۆ بیس���ەران وێنا بك���ەی؟ ریگان‬ ‫گوت���ی‪ :‬بەڵێ‪ .‬دواتر ریگان ل���ە ئەزموونەكەی‬ ‫دەرچ���وو و ئەمە بووە س���ەرەتای كاركردنی‬ ‫ریگان وەك بێژەری وەرزشی‪.‬‬ ‫دوات���ر لەس���اڵی ‪ 1937‬لەگ���ەڵ یانەیەك���ی‬ ‫وەرزشی گەش���تی كالیفۆرنیا دەكات و لەوێ‬ ‫بەرێكەوت بۆی هەڵدەكەوێ و تاقیكردنەوەیەك‬ ‫لەبارەی گونجانی كەسایەتی خۆی بۆ كاركردن‬ ‫لەبواری نوان���دن و س���ینەمادا دەكات‪ .‬ریگان‬ ‫لەمەشیاندا س���ەردەكەوێت‪ ،‬گرێبەستی لەگەڵ‬ ‫واژۆ كرا‪ ،‬بەمەش دەرگایەكی تازەی ناوبانگ‬ ‫و درەوش���انەوە لەجیهان���ی هۆلی���ود بەرووی‬ ‫ریگاندا كرایەوە‪ .‬ئەو س���ەرەتا دەیگوت كاتێك‬ ‫وەك بێژەری وەرزشی وەرگیرا‪ ،‬هەستیدەكرد‬ ‫بەختەوەرترین مرۆڤی جیهانە‪ ،‬كاتێكیش بووە‬ ‫س���ینەماكار‪ ،‬ئەو جیهانە هەرگیز لەگەڵ كاری‬ ‫بێژەریدا بەراورد نەدەكرا‪ ،‬لەرووی ناوبانگ و‬ ‫داهات و هەس���تكردن بەبەختەوەری‪ .‬تا دواتر‬ ‫هەن���گاوی گەورەت���ری بەرەو س���ەرۆكایەتی‬ ‫واڵت ن���ا‪ .‬ئ���ەوە ب���وو ری���گان ب���ۆ دوو خولی‬ ‫سەرۆكایەتی (‪ )1988-1980‬هەڵبژێردرایەوە‪.‬‬ ‫لە كاری بێژەرییەوە بۆ كاری سیاسی‬ ‫بەهۆی جەنگی جیهانی دووەمەوە چاالكیە‬ ‫س���ینەماییەكانی ریگان وەس���تان‪ ،‬چوار ساڵ‬ ‫چ���ووە ری���زی س���وپا‪ .‬كاتێكی���ش گەڕای���ەوە‪،‬‬ ‫بڕیاری���دا ببێت���ە بێ���ژەری تەلەفزی���ۆن‪ .‬ل���ەو‬


‫‪ ‬رۆناڵد ریگان لەگەڵ مارگرێت تاتچەری سەرۆك وەزیرانی بەریتانیا‪1987-‬‬

‫كارەشیاندا زۆر س���ەركەوتوو بوو‪ ،‬كەسێكی‬ ‫زۆر قس���ەزان و زمانپاراو بوو‪ ،‬بەڕێوەبەری‬ ‫كەناڵەك���ە زۆر پێی سەرس���ام ب���وو‪ ،‬رۆژێك‬ ‫ئام���ۆژگاری ریگان���ی كرد‪ ،‬كە فەلس���ەفەیەكی‬ ‫دیاریكراو ب���ۆ ژیانی هەڵبژێرێت و ئامانجێكی‬ ‫گەورەت���ر بكات���ە نیش���انە‪ .‬ری���گان بی���ری لەو‬ ‫ئامۆژگاریان���ە ك���ردەوە‪ ،‬دوات���ر بڕیاری���دا‬ ‫رووبكاتە بواری سیاسەت‪.‬‬ ‫لەهەڵبژاردنەكانی ساڵی ‪ ،1964‬كاندیدەكان‬ ‫"لین���دۆن جۆنس���ۆن"ی دیموكرات���ی و "جوڵ���د‬ ‫وۆت���ەر"ی كۆماری بوون‪ .‬ری���گان لەكەناڵێكی‬ ‫تەلەفزیۆنی���دا وتارێك���ی پێش���كەش ك���رد‪ ،‬بۆ‬ ‫پش���تیوانیكرد ل���ە وۆت���ەر‪ .‬ب���ەاڵم وتارەكەی‬ ‫ه���ەروا بەس���ادەیی تێپ���ەڕ نەب���وو‪ ،‬بەڵك���و‬ ‫دەنگدانەوەیەك���ی گەورەی هەبوو‪ ،‬س���ەرنجی‬ ‫تەواوی خەڵكی بۆ الی خۆی راكێشا‪ .‬تا ئەوە‬ ‫بوو‪ ،‬چەند ملیاردێرێك���ی ویالیەتی كالیفۆرنیا‬ ‫داوایانلێك���رد خ���ۆی بۆ ب���وون بەحاكمی ئەم‬ ‫ویالیەتە كاندید بكات‪ .‬بەدوودڵیەوە چووە ناو‬ ‫ئەو پرۆسەیەش���ەوە‪ ،‬لەویشیاندا سەركەوتنی‬ ‫بەدەس���تهێنا و س���اڵی ‪ 1966‬ب���ووە حاكم���ی‬ ‫كالیفۆرنیا‪.‬‬ ‫وێنە و یادەوەرییەكانی‬ ‫ریگان���ی س���ەرۆك رۆژێ���ك دانیش���تبوو‪،‬‬ ‫تەماش���ای وێنە و یادەوەریەكانی س���ەردەمی‬ ‫گەنجیەت���ی خۆی دەكرد‪ ،‬هەندێ���ك لەوێنەكان‬ ‫ه���ی رۆژان���ی كاركردنی ب���وو وەك ئەكتەری‬ ‫س���ینەمایی‪ .‬یەكێ���ك لەوێن���ەكان دیمەنێك���ی‬ ‫رۆمانسی و هەستگۆڕینەوە بوو لەگەڵ خانمە‬ ‫ئەكتەرێك بەناوی "بۆن���زو"‪ .‬ریگان ماوەیەكی‬ ‫درێ���ژ تەماش���ای وێنەك���ەی ك���رد‪ ،‬ئینج���ا بە‬ ‫بزەیەكەوە لەبەرخۆیەوە دەیگوت "ئای ریگان‪..‬‬ ‫چ الوێكی قۆزی سەردەمی خۆت بووی"!!!‬

‫ریگان وەك نەخۆشێكی گوێڕایەڵ‬ ‫دوای ئ����ەوەی ری����گان هەڵبژاردنەكان����ی‬ ‫‪1980‬ی بردەوە و بووە س����ەرۆكی ئەمریكا‪،‬‬ ‫دووچ����اری هەوڵ����ی تیرۆرك����ردن بووی����ەوە‬ ‫و گەیەندرای����ە نەخۆش����خانە‪ ،‬نەش����تەرگەری‬ ‫بۆ ك����را و رزگاری بوو‪ .‬لەكات����ی وەرگرتنی‬ ‫چارەسەریەكانیش����دا‪ ،‬پزیش����كەكان ستایشی‬ ‫ریگانی����ان دەكرد‪ ،‬بەوەی وەك نەخۆش����ێكی‬ ‫زۆر گوێڕای����ەڵ رەفت����ار دەكات و لەرێنمایی‬ ‫پزیش����كەكان الن����ادات و كوێرانە بەقس����ەیان‬ ‫دەكات‪ .‬ك����ە ریگان ئەم قس����انەی بیس����ت‪ ،‬بە‬ ‫پێكەنی����ەوە گوت����ی "ئ����ەوان راس����تدەكەن من‬ ‫گوێڕایەڵ����ی رێنماییەكانیانم‪ ،‬بەاڵم نەك لەبەر‬ ‫ئەوەی من نەخۆشێكی نمونەییم كە بەردەوام‬ ‫گوێڕایەڵی پزیش����كەكانیەتی‪ ،‬بەڵكو من لەبەر‬ ‫هۆكارێك����ی تر ئەم����ە دەكەم‪ ،‬ك����ە بەخەیاڵی‬ ‫كەس����تاندا نایەت! ئێ����وە نازانن لەوەتەی ژنم‬ ‫هێن����اوە لەهەموو دكتۆرێك دەترس����م‪ ،‬لەبەر‬ ‫ئەوەی خەزوورم دكتۆرە"!!!!‬ ‫دڵنەواییكردنی سەرۆك‬ ‫تیرۆركردنەك����ەی‬ ‫هەوڵ����ی‬ ‫دوای‬ ‫و زامداربوون����ی ری����گان‪ ،‬یەكێ����ك ل����ە‬ ‫یاریدەدەرەكان����ی لەكات����ی س����ەردانیكردنی‬ ‫ریگان لەنەخۆش����خانەدا‪ ،‬ویس����تی س����ەرۆك‬ ‫لەبارودۆخی كۆش����كی س����پی دڵنی����ا بكاتەوە‬ ‫و پێیگ����وت "خەم����ت نەبێ����ت هەموو ش����تێك‬ ‫لەكۆش����كی س����پی بەرێكوپێك����ی بەڕێ����وە‬ ‫دەچێت"‪ .‬ریگان خێرا وەاڵمی دایەوە "پێتوایە‬ ‫بەم قس����ەیەت دڵخۆش دەبم؟ بەپێچەوانەوە‬ ‫ئەو قس����ەیە خەمب����ارم دەكات‪ ،‬گەر وابێت و‬ ‫بێ م����ن هی����چ كەمكوڕییەك نەبێ����ت‪ ،‬كەواتە‬ ‫م����ن ل����ەوێ زیادەم و هی����چ كارێكی گرنگ و‬ ‫كاریگەرییەكم نیە"!!!‬

‫توڕەبوونی ریگان‬ ‫ری����گان بەكەس����ێكی ئ����ارام و س����نگفراوان‬ ‫ناسرابوو‪ ،‬زۆر كەم توڕە دەبوو‪ ،‬بەاڵم جارێكیان‬ ‫ری����گان لەرووداوێ����ك زۆر توڕە ب����وو‪ ،‬قەڵەم و‬ ‫چاویلكەكەی دوور فڕێدا ئەمسەری ژوورەكەی‪.‬‬ ‫پاشان دوای ئەوەی كەمێك توڕەبوونەكەی هێور‬ ‫بوویەوە‪ ،‬چ����وو قەڵەم و چاویلكەكەی هێنایەوە‪.‬‬ ‫ئینجا بە یەكێ����ك لەیاریدەدەرەكانی گوت "ژیان‬ ‫فێ����ری كردم‪ ،‬ك����ە هی����چ رێگرییەك نی����ە لەوەی‬ ‫كاتێك مرۆڤ توڕە دەبێت‪ ،‬ش����تەكانی بەردەمی‬ ‫فڕێبدات‪ ،‬بەاڵم پێویستە هەر لەناوماڵدا فڕێیبدات‬ ‫و نەیخاتە دەرەوە و سەر شەقام‪ ،‬چونكە دواتر‬ ‫هەر پێویستت بەو شتانە دەبێتەوە و دەبێ بچی‬ ‫بیهێنیتەوە"!!!‬ ‫منداڵە ناشەرعیەكانی ریگان‬ ‫كاتێ����ك ری����گان حاكمی ویالیەت����ی كالیفۆرنیا‬ ‫ب����وو‪ ،‬یەكێ����ك لەئەندامان����ی ئەنجومەن����ی پیران‬ ‫لەویالیەتەك����ە‪ ،‬لەرۆژنامەیەك����دا نوس����یبووی‬ ‫"لەوەت����ەی ریگان بۆتە حاكم����ی ویالیەتەكەمان‪،‬‬ ‫رێ����ژەی ئ����ەو كچ����ە هەرزەكاران����ەی منداڵ����ی‬ ‫ناش����ەرعیان دەبێ����ت بەرادەیەك����ی ترس����ناك‬ ‫زیادیانكردووە"‪ .‬ئینجا كەس����ێكیش ئەم بەش����ەی‬ ‫لەوتارەكەی ئەو س����یناتۆرەی بۆ رۆناڵد ریگان‬ ‫ناردب����وو‪ .‬ری����گان لەوەاڵمی ئەو قس����انەدا بۆی‬ ‫نوس����یبوون "لەناخی دڵمەوە سوپاستان دەكەم‪،‬‬ ‫ك����ە توانیوتانە ئ����ەو منداڵ����ە ناش����ەرعیانەمم بۆ‬ ‫بژمێرن‪ ،‬ك����ە لەكچ����ە هەرزەكارەكانی ویالیەتی‬ ‫كالیفۆرنی����ا بووم����ن‪ ،‬ئەمە دەریدەخ����ات‪ ،‬كە من‬ ‫تاك����ە شاس����واری خ����ەون و پەرس����تراوی ئەو‬ ‫كچ����ە هەرزەكاران����ەم‪ ،‬بەجۆرێ����ك لەبەرامب����ەر‬ ‫هێز و سەرنجڕاكێش����یمدا خۆی����ان بۆ ناگیرێ و‬ ‫ئەزیزیترین بەش����ی جەس����تەی خۆیان رادەستم‬ ‫دەكەن"!!!‬

‫ژمار ‌ه ‪255‬‬

‫‪25 2014/11/22‬‬


‫سياسەت‬

‫ساڵێك لە‬

‫شێخ وەسانان‬ ‫(‪)13‬‬

‫محەمەد مەال قادر‬ ‫شۆڕش و هونەر‬ ‫كاك كرمان���ج عەبدوڵاڵ یەكێك ل���ەو گەنجانە بوو‪،‬‬ ‫كە هاتبووە ناو شۆڕش���ی گواڵن‪ ،‬خۆش���ی دەرچووی‬ ‫هون���ەر ب���وو و لەهون���ەر ش���ارەزایی باش���ی هەبوو‪،‬‬ ‫لەس���ەرەتای گەیش���تنی بەش���ێخ وەس���انان‪ ،‬هەر بەو‬ ‫پێش���نیارەی ك���ە زیات���ر ئاراس���تەی منی ك���رد‪ ،‬منیش‬ ‫لەگ���ەڵ هەڤااڵن���ی كارگێ���ڕی بەتایب���ەت لەگ���ەڵ كاك‬ ‫خورش���ید شێرە و نەجمەدین یوس���ف پێمان باشبوو‬ ‫و بڕیاریشماندا تیپێكی هونەری دروستبكەین بەناوی‬ ‫(تیپی هونەری قەاڵت)‪.‬‬ ‫لەس���ەرەتا مانگ���ی ‪ 1987/3‬دەس���تیان ب���ەكاری‬ ‫خۆیان كرد‪ ،‬بەاڵم س���ەرەتا بەشێوەیەكی نارەسمی و‬ ‫پەرتوباڵوی بوو‪ ،‬دواتر لەمانگی ‪ 6‬بەرەسمی دەستیان‬ ‫بەكاروچاالك���ی خۆی���ان ك���رد‪ ،‬ئ���ەم هونەرمەندان���ەی‬ ‫بەشداری ئەو تیپەیان كرد ئەمانە بوون‪:‬‬ ‫‪ .1‬كرمان���ج عەبدوڵ�ڵ�ا خەڵك���ی ش���اری هەولێ���ر‪،‬‬ ‫سەرۆكی تیپەكە و بەرپرسی هونەری لقی‪2‬ی پارتی‪.‬‬ ‫‪ .2‬ئیس���ماعیل م���ەال محەم���ەد ماوەران���ی (دێوان���ە‬ ‫مەزن)‪.‬‬ ‫‪ .3‬تەیب گەردی (گۆڤەند)‬ ‫‪ .4‬تەحسین حەسەن ئیسماعیل (زێوەر)‬ ‫‪ .5‬نەوزادەسور (هاوكار بوو لە هەولێرەوە)‬ ‫‪ .6‬ئەحمەد حەیران (هاوكار بوو لە هەولێرەوە)‬ ‫‪ .7‬موحسین محەمەد (هاوكار بوو لە هەولێرەوە)‪.‬‬ ‫بەم ش���ێوەیە تیپی هونەری قەاڵت كەوتە كاركردن‬ ‫و زۆر چاالكی���ان ئەنج���ام دا‪ ،‬هەندێ���ك ئامێ���ری‬ ‫مۆس���یقایان پەیداكردب���وو‪ ،‬لەئاهەن���گ و خۆش���ی و‬ ‫هەڵپەڕكێ لەهەر جۆرە چاالكییەك لەدەس���تیان هاتبێ‬ ‫درێغیان نەدەكرد‪.‬‬ ‫ئێم���ەش وەك لق���ی‪ 2‬بەگوێ���رەی توان���ای ماڵیمان‬ ‫هاوكاریم���ان دەك���ردن و وادەزان���م رازی���ش ب���وون‪.‬‬ ‫لەیادەكان���ی پارت���ی وەك ن���ەورۆز و ‪16‬ی ئ���اب و‬ ‫یادی بەرپابوونی شۆڕش���ی ئەیلول و گواڵن بەشدار‬

‫‪ 26‬ژمار ‌ه ‪2014/11/22 255‬‬

‫شەڕی دوژمن پێشمەرگەی لە هونەر و‬ ‫چاالكی رۆشنبیریی دانەبڕی‬ ‫دەبوون‪ .‬ئەو تیپە تازە و ناودارە لەناو شۆڕش دەنگی‬ ‫دایەوە و رەونەقی هونەری هەستی پێدەكرا‪.‬‬ ‫لەبیرەوەری نەورۆزی ‪ 1988‬لەقوتابخانەی ش���ێخ‬ ‫وەس���انان ئاهەنگ���ی ن���ەورۆز ك���را‪ ،‬وتارێ���ك لەالیەن‬ ‫كرمان���ج عەبدوڵ�ڵ�ا پێش���كەش ك���را‪ ،‬ئێمەمانانی���ش‬ ‫هەمووم���ان ئامادەبووی���ن‪ ،‬هەرل���ەوێ ش���انۆگەری‬ ‫"كاوەی ئاس���نگەر" پێشكەش كرا‪ ،‬كە لەالیەن (شێركۆ‬ ‫بێكەس) س���یناریۆیەكەی داندرابوو‪ ،‬شانۆكارەكانیش‬ ‫ئەمانە بوون‪:‬‬ ‫كرمانج عەبدوڵاڵ رۆڵی كاوەی ئاسنگەری هەبوو‪،‬‬ ‫دێوان���ە م���ەزن زۆر چ���االك ب���وو‪ ،‬كارەكتەران���ی تر‬ ‫پێشمەرگە بوون‪ ،‬شانۆگەرییەكە زۆر سەركەوتووانە‬ ‫بەئامادەبوونی پێشمەرگەیەكی زۆر پێشكەش كرا‪.‬‬ ‫بەراس���تی ل���ەو ماوەی���ەدا‪ ،‬ك���ە توان���ای دارایی و‬ ‫هون���ەری الوازا ب���وو‪ ،‬ب���ەاڵم ب���ۆ بەرزكردن���ەوەی‬ ‫ورەی پێش���مەرگە زۆر كاریگ���ەری هەب���وو‪ .‬تا كاتی‬ ‫ئۆپەراس���یۆنی ئەنفال ئەو تیپە لەكاركردن بەردەوام‬ ‫ب���وو‪ ،‬بەاڵم دوات���ر چتیر ماوەی چاالك���ی هونەرییان‬ ‫نەما‪.‬‬ ‫شۆڕش و رۆشنبیریی‬ ‫پارت���ی دیموكرات���ی كوردس���تان لەس���ەرەتای‬ ‫دروستبوونییەوە‪ ،‬گرنگی بەالیەنی رۆشنبیریی داوە‪،‬‬ ‫تا ئێس���تا ‪ 19‬خولی پێگەیاندنی كادیرانی لەپەیمانگەی‬ ‫كادی���ران كردۆتەوە‪ .‬لەپ���اڵ ئەمەش ئێم���ە لەلقەكانی‬ ‫پارتی لەكاتی ئاش���تی و شۆڕش���دا لەپ���اڵ راگەیاندن‬ ‫گرنگی تایبەتمان بەرۆشنبیریی دەدا‪.‬‬ ‫ب���ۆ ئ���ەو مەبەس���تە چەن���د خولێكی رۆش���نبیریی‬ ‫جۆراوجۆرمان كردبۆوە‪ ،‬یەكێكیان خولی رۆشنبیری‬ ‫رێكخستن بوو‪ ،‬كە ماوەی دوومانگی خایاند‪.‬‬ ‫لەیادەكانی شۆڕش و پارتیدا لە ‪16‬ی ئاب‪ ،‬چاالكی‬ ‫هونەری و رۆش���نبیریی س���ەربازیی ئەنج���ام دەدرا‪،‬‬ ‫لەیادی شۆڕشی ئەیلولی پیرۆز لە ‪/11‬ئەیلولی‪1961/‬‬ ‫ل���ە ئاهەنگی ن���ەورۆز لەالیەن تیپی هون���ەری قەاڵت‬

‫چاالكی پێشكەش كرا‪ .‬هەروەها لەیادی ‪11‬ی ئازار و‬ ‫یادەكانی تردا‪ ،‬چاالكی باشمان ئەنجام دا‪ ،‬بەداخەوە‪،‬‬ ‫رۆژە رەش���ەكانی پرۆس���ەی ئەنفال دەستی پێكرد و‬ ‫كارەسات دوای كارەسات هات‪.‬‬ ‫چاالكی رۆش���نبیریی بەكردن���ەوەی چەند خولێكی‬ ‫سەربازی بوو‪ ،‬لەماوەی ساڵێك سێ خولی فێركردنی‬ ‫بەكارهێنان���ی چەك‪ ،‬لەالیەن رێكخراوی رێباز ئەنجام‬ ‫درا‪ ،‬كە بەسەرپەرشتی لقی‪ 2‬بوو‪.‬‬ ‫بەرپرس���ی رێكخراوەكە م�ل�ازم فەرەیدوون بوو‪،‬‬ ‫كە ئەفس���ەری عەس���كەری بوو و زۆر شارەزا بوو‪،‬‬ ‫هەروەه���ا كەس���انی ت���ری ش���ارەزاش لەچ���ەك لەو‬ ‫رێكخ���راوەدا هەب���وون‪ .‬لەه���ەر خولێك���دا ‪ 30‬ت���ا ‪40‬‬ ‫ك���ەس فێری بەكارهێنانی چەكی پێش���مەرگە دەكران‪،‬‬ ‫لەچەكەكانی كالش���ینكۆف‪ ،‬بی كەی سی‪ ،‬دۆشكە‪ ،‬ئار‬ ‫ب���ی جی‪ ،‬ه���اوەن ‪ 120 ،82 ،81‬ملم‪ .‬ه���ەر خولێكیش‬ ‫مانگێك یان ‪ 40‬رۆژی پێدەچوو‪.‬‬ ‫لەس���اڵی ‪ 1988-1987‬س���ێ خولی س���ەربازیمان‬ ‫لەسەر ئەو جۆرە چەكانەی لەبەر دەستی پێشمەرگەدا‬ ‫ب���وو‪ ،‬ئەنج���ام دا‪ ،‬هەروەه���ا خولێكی���ش تایبەت بوو‬ ‫بەش���ارەزا بوون لەتۆڕی (وێرانك���ردن و دانانەوەی‬ ‫مین) واتە دانانەوەی ئەلغام‪.‬‬ ‫م���ن زۆرج���ار لەگ���ەورە عەس���كەرەكانی كۆن و‬ ‫ت���ازەوە گوێ���م لێدەبوو‪ ،‬چ���ەك و جۆرەكانی چەك و‬ ‫چەكی سەردەم هەتا دوایی زۆر گرنگن‪ ،‬بەاڵم ئەوەی‬ ‫زۆر گرنگترە ئەو كەس���ەیە كە لەس���ەر چەكەكەیە و‬ ‫بەكاریدەهێن���ێ‪ ،‬ك���ە تا چەند زانای���ە لەبەكارهێنانی و‬ ‫رێكخستنەوەی س���ەربازی بەشێوەی س���ەردەمیانە‪،‬‬ ‫چەند بیروباوەڕی بەواجبات و س���تراتیژییەتی ش���ەڕ‬ ‫هەی���ە‪ ،‬چەن���د ب���ڕوای بەكێش���ەی واڵت و نەت���ەوە و‬ ‫خەڵكەكەی هەیە‪.‬‬ ‫لەپێش���مەرگەی پێ���ش راپەڕی���ن و تاراپەڕینی���ش‬ ‫ب���ڕوای بەوش���تانە و زیاتر هەبوو‪ ،‬ب���ەاڵم بەداخەوە‬ ‫ئێستا ئەمانە هەمووی البەال بوونە‪.‬‬


‫نــــاوخــــــــــۆ‬

‫یاساكانی پەرلەمانی كوردستان‬ ‫هەڵەی زمانەوانی و داڕشتنی‬ ‫یاسایی زۆریان تێدایە‬

‫ژمار ‌ه ‪255‬‬

‫‪27 2014/11/22‬‬


‫ناوخۆ‬

‫‪ ‬پڕۆژەكانی ئەم دواییە بەهۆی كێبڕكێ و لێشاوی پڕۆژە یاسای فراكسیۆنەكانەوە لەرووی داڕشتن و زمانەوانیەوە لەوانەی پێشووش خراپترن‬

‫یاساكانی پەرلەمانی كوردستان هەڵەی‬ ‫زمانەوانی و داڕشتنی یاسایی زۆریان تێدایە‬ ‫‪ 28‬ژمار ‌ه ‪2014/11/22 255‬‬


‫ناوخۆ‬

‫د‪ .‬مەجید خضر‪ ،‬پسپۆری یاسایی‪:‬‬

‫یاساكان كەموكوڕییان‬ ‫زۆرە‪ ،‬ئەمەش خراپ‬ ‫بەسەر ناوبانگی‬ ‫پەرلەمان و حكومەت و‬ ‫واڵتدا دەشكێتەوە‬ ‫سەروەر ساڵەیی‬

‫یاس���ا بڕب���ڕەی پش���تی كۆمەڵگ���ە و‬ ‫جومگەیەك���ی س���ەرەكی دەس���ەاڵت و‬ ‫رێكخس���تنی كۆمەڵگەی���ە‪ ،‬لەهەرێم���ی‬ ‫كوردستاندا پەرلەمانی كوردستان وەك‬ ‫دەس���ەاڵتی یاس���ادانان ئەزموونێكی ‪22‬‬ ‫س���اڵەی لەگەڵ كاری یاس���اداناندا هەیە‪،‬‬ ‫كە بەه���ەردوو زمانی فەرم���ی (كوردی‬ ‫و عەرەب���ی) یاس���اكان دەردەكات‪،‬‬ ‫بەاڵم بەش���ێك لەپس���ۆڕان و یاساناسی‬ ‫كوردس���تان پێیانوایە‪ ،‬یاس���اكانی هەرێم‬ ‫هەڵ���ە و كەموك���وڕی زۆری���ان لەرووی‬ ‫زمانەوانی و داڕشتنەوە تێدایە‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫لە زمانی عەرەبیدا‪.‬‬ ‫پەرلەمان���ی كوردس���تان لەماوەی ئەو‬ ‫‪ 22‬س���اڵەی كاركردنی���دا‪ ،‬زیات���ر لە ‪320‬‬ ‫یاسای یاس���ای گرنگی پەسەندكردووە‪،‬‬ ‫كە بەش���ێك لەو یاس���انە هەمواركردنی‬ ‫یاس���اكانی پێش���ووترن‪ ،‬ب���ەاڵم بەبڕوای‬ ‫بەش���ێك لەپس���پۆڕانی یاس���ایی‪ ،‬ئ���ەو‬ ‫یاس���ایانەی لەالی���ەن پەرلەمان���ەوە‬ ‫دەركراون لەڕووی داڕشتن و زمانەوانیی‬ ‫یاس���اییەوە كەموكوڕی زۆری���ان تێدایە‪،‬‬ ‫ئەندامانی خول���ی چوارەمی پەرلەمانیش‬ ‫جەخت لەوە دەكەنەوە‪ ،‬كە هەوڵدەدرێت‬ ‫لەم خولەدا ئەو كەموكوڕییانە نەهێڵن‪.‬‬ ‫پرۆفیس���ۆری یاری���دەدەر "د‪.‬مەجی���د‬ ‫خض���ر" دكت���ۆرای لەیاس���ای گش���تیدا‬ ‫هەی���ە‪ ،‬بۆچوونی وایە ك���ە زۆربەی ئەو‬ ‫یاس���ایانەی لەپەرلەمانی كوردس���تانەوە‬ ‫دەردەچ���ن ل���ەڕووی زمانەوان���ی و‬ ‫داڕش���تنی یاس���اییەوە رێكخ���راو نی���ن‪،‬‬ ‫لەمب���ارەوە دەڵێ���ت "بەتێڕوانین���ی یەكەم‬ ‫ب���ۆت دەردەكەوێ���ت ك���ە ئەو یاس���ایانە‬ ‫وەرگی���راون و كوردس���تانی و عێراق���ی‬

‫كاردۆ محەمەد‪ ،‬راوێژكاری سەرۆكی پەرلەمان‪:‬‬

‫د‪ .‬فرسەت سۆفی‪ ،‬ئەندامی پەرلەمان‪:‬‬

‫نین‪ ،‬بۆیە بەش���ێك لەو یاس���ایانە لەگەڵ‬ ‫سروش���تی كۆمەڵگ���ەی كوردس���تانیدا‬ ‫ناگونجێن"‪.‬‬ ‫بەبۆچوون���ی ناوب���راو داڕش���تنەوەی‬ ‫یاس���ایی یەكێكە لەپرس���ە گرنگ���ەكان و‬ ‫پێویستی بەپسپۆڕیی ورد هەیە‪ ،‬تەنانەت‬ ‫وەك ئەو باسی دەكات كەسی یاساییش‬ ‫ناتوانێت ئەو كارە بكات‪ ،‬ئەگەر پس���پۆڕ‬ ‫نەبێ���ت لەب���واری داڕش���تنی یاس���ادا‪،‬‬ ‫دەشڵێت "ئێستا هەندێك یاسا بەپەلەپەل‬ ‫دەردەكرێ���ن‪ ،‬جیال���ەوەش كۆمەڵێ���ك‬ ‫مەبەس���تی سیاس���ی ه���ەن لەداڕش���تنی‬ ‫یاساكاندا‪ ،‬لەس���ەرخۆییش لەدەركردنی‬ ‫یاساكاندا باشترە لەپەلەكردن"‪.‬‬ ‫ئ���ەو مامۆس���تایەی زانك���ۆ ه���ۆكاری‬ ‫بوونی ئ���ەو كەموكوڕییانە لەیاس���اكانی‬ ‫هەرێمی كوردس���تاندا بۆ كەمئەزموونی‬ ‫پەرلەمانت���اران دەگەڕێنێت���ەوە و دەڵ���ێ‬ ‫"بەش���ێك ل���ەو یاس���انەی دەردەچ���ن‬ ‫كەمئەزموونیی���ان پێوەدی���ارە‪ ،‬بۆی���ە‬ ‫بەكەموكوڕییەوە دەردەچن‪ ،‬زۆرجاریش‬ ‫دژبەیەكیی���ەك لەنێ���وان دوو دەق���ی‬ ‫یاس���ایەكدا هەی���ە‪ ،‬ئەم���ەش دەبێتە هۆی‬ ‫جێبەجێنەكردنی یاساكە‪ ،‬دەركردنی ئەو‬ ‫یاس���ایانە كارێكی باش���ە‪ ،‬ب���ەاڵم ئەگەر‬ ‫بەكاتێكی زۆر و بەشێوەیەكی رێكوپێك‬ ‫دەربچن باشترە لەوەی بەكاتێكی كەم و‬ ‫بەشێوەیەكی خراپ دەربچن"‪.‬‬ ‫الی خۆیەوە "كاردۆ محەمەد" یاساناس‬ ‫و ئەندام���ی لیژن���ەی یاس���ایی لەخول���ی‬ ‫پێش���ووی پەرلەمان���ی كوردس���تان و‬ ‫راوێژكاریی سەرۆكی ئێستای پەرلەمان‪،‬‬ ‫لەب���ارەی بوون���ی ئ���ەو كەموكوڕییان���ە‬ ‫لەیاس���اكانی پەرلەمان���ی كوردس���تاندا‬ ‫هاوڕایە لەگ���ەڵ بۆچوونەكەی د‪ .‬مەجید‬ ‫و پێیوای���ە "تائێس���تا ئێم���ە نەمانتوانی���وە‬

‫زمانێكی یاس���ایی یەكگرتوو لەپەرلەمان‬ ‫دابڕێژی���ن و ب���ەو هۆیەش���ەوە تائێس���تا‬ ‫لەپەرلەم���ان پش���ت بەزمان���ی عەرەب���ی‬ ‫دەبەس���ترێت و ئاس���انیش نییە بتوانیت‬ ‫بەزمانێكی تر بەباشی یاسا دابڕێژیتەوە‬ ‫و یاساكەش بێ كەموكوڕی نابێت"‪.‬‬ ‫بەبۆچوون���ی ئ���ەو زۆرج���ار م���ەرج‬ ‫نیی���ە پەرلەمانتار ش���ارەزایی زمانەوانی‬ ‫هەبێت‪ ،‬بەاڵم وەك خۆی باس���ی دەكات‬ ‫ئەزموون و توانس���تی ئەندامانی لیژنەی‬ ‫یاس���ایی كاریگەرییان هەیە لەداڕش���تنی‬ ‫پڕۆژە یاساكاندا‪.‬‬ ‫ئەمە لەكاتێكدایە كە "د‪ .‬فرسەت سۆفی"‬ ‫پس���پۆڕ لەبواری یاس���ای دەستووری و‬ ‫ئەندام���ی پەرلەمانی كوردس���تان جەخت‬ ‫ل���ەوە دەكاتەوە كە "نەك لەكوردس���تان‪،‬‬ ‫لەهەم���وو واڵتان���ی دونی���ا كەموك���وڕی‬ ‫لەیاس���اكاندا هەی���ە ل���ەڕووی زمانەوانی‬ ‫و ل���ەڕووی داڕش���تنەوە‪ ،‬ب���ەاڵم ب���ۆ‬ ‫چارەس���ەركردنی ئ���ەو كەموكوڕییان���ە‬ ‫رێگەی هەموارك���ردن هەیە‪ ،‬كە دەكرێت‬ ‫بگیرێتەب���ەر‪ ،‬لەخولەكانی رابردووش���دا‬ ‫یاسای زۆر باش دەرچوون‪ ،‬كە بەشێكیان‬ ‫ل���ەڕووی زمانەوانی���ی و ناوەڕۆك���ەوە‬ ‫پت���ەون و بەشێكیش���یان كەموكوڕیی���ان‬ ‫تێدای���ە"‪ .‬پێش���یوایە كەموكوڕی لەیاس���ا‬ ‫عەیبەیەك���ی زۆر گ���ەورە نیی���ە و‬ ‫دەڵێ���ت "راس���تە دەبێ���ت ه���ەوڵ بدرێت‬ ‫پڕۆس���ەی یاس���ادانان راست و دروست‬ ‫و ب���ێ كەموك���وڕی بێ���ت‪ ،‬ب���ەاڵم مادام‬ ‫دروس���تكراوی مرۆڤە‪ ،‬هەر كەموكوڕی‬ ‫تێ���دا دەبێ���ت‪ ،‬پێش���موانییە پڕۆس���ەی‬ ‫یاس���ادانان لەهەرێمی كوردس���تان زۆر‬ ‫الواز بێ���ت‪ ،‬ب���ەاڵم كەموك���وڕی هەبووە‬ ‫و دەكرێ���ت لەڕێ���ی هەمواركردنەوە ئەو‬ ‫كەموكوڕییانە چارەسەر بكەین"‪.‬‬

‫پەرلەمان پشت بەزمانی‬ ‫عەرەبی دەبەستێ و‬ ‫ئاسانیش نییە بەزمانێكی‬ ‫تر پڕۆژە یاسا بەباشی‬ ‫دابڕێژرێت‬

‫نە تەنیا دەقە‬ ‫عەرەبیەكان‪ ،‬بەڵكو دەقە‬ ‫كوردییەكانیش كەموكوڕی‬ ‫زمانەوانی و داڕشتنیان‬ ‫تێدایە‬

‫ژمار ‌ه ‪255‬‬

‫‪29 2014/11/22‬‬


‫ناوخۆ‬

‫هەرچەن���دە بەش���ێك لەڕەخنەگران و‬ ‫پس���پۆڕان پێیانوایە جی���ا لەكەموكوڕییە‬ ‫زمانەوانیی���ەكان‪ ،‬بەش���ێكی زۆری دەقە‬ ‫یاس���اییەكانی هەرێ���م زیاتر لەتەفس���یر‬ ‫و ش���یكردنەوەیەك هەڵدەگ���رن‪ ،‬ب���ەاڵم‬ ‫س���ەرۆكی لیژن���ەی یاس���ایی پەرلەم���ان‬ ‫س���ەرەڕای ئەوەی پێیوای���ە كەموكوڕی‬ ‫لەداڕش���تنەوەی یاس���اكاندا هەی���ە‪،‬‬ ‫هاوكات دووپاتیشیدەكاتەوە كە كارێكی‬ ‫ئاس���اییە هەندێ���ك لەدەق���ەكان زیات���ر‬ ‫لەشیكردنەوەیەكیان بۆ بكرێت‪.‬‬ ‫د‪ .‬مەجی���د پێیوای���ە بەش���ێك لەدەق���ە‬ ‫یاس���اییەكانی دژ بەیەكیی���ان تێدای���ە‬ ‫و بەشێكیش���یان زیات���ر لەتەفس���یرێك‬ ‫هەڵدەگرن‪ ،‬ئەوەش بەبڕوای ئەو مەترسی‬ ‫لەسەر جێبەجێكردنی یاساكان دروست‬ ‫دەكات‪ .‬ب���ەاڵم "د‪ .‬ڤااڵ فەرید" س���ەرۆكی‬ ‫لیژنەی یاس���ایی پەرلەمانی كوردس���تان‬ ‫پێیوای���ە كە " یاس���ا هەیە داڕش���تنەكەی‬ ‫وایە و پێویستە بەش���ێوەیەكی الستیكی‬ ‫بنوس���رێت‪ ،‬یاس���اش هەی���ە پێویس���تە‬ ‫بەجۆرێ���ك بنوس���رێت ك���ە زیات���ر‬ ‫لەتەفسیرێك هەڵنەگرێت"‪.‬‬ ‫ئەو یاسای بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر‬ ‫بەنموون���ە دەهێنێت���ەوە و پێیوای���ە ئ���ەو‬ ‫یاسایە پێویس���تە بەشێوەیەكی الستیكی‬ ‫بنوس���رێتەوە‪ ،‬چونك���ە وەك خۆی دەڵێ‬ ‫"یاس���ای بەرەنگاربوون���ەوەی تی���رۆر‬ ‫لەهەموو واڵتێكدا بەشێوەیەكی الستیكی‬ ‫دەنوس���رێت‪ ،‬چونك���ە مەس���ەلەی تیرۆر‬ ‫ب���ەردەوام لەگەشەس���ەندندایە و گروپە‬ ‫تیرۆریس���تییەكانیش رۆژان���ە كردەوەی‬ ‫نوێ ئەنجامدەدەن‪.‬‬ ‫تەنه���ا دەق���ە عەرەبیی���ەكان‬ ‫بەكەموكوڕی نین‬ ‫ئەگەرچی پەرلەمانی كوردستان تاكو‬ ‫ساڵی ‪ 2002‬بەزمانی عەرەبی یاساكانی‬ ‫دەركردووە و تائێس���تاش تەواوی یاسا‬ ‫كارپێكراوەكان���ی هەرێ���م جی���ا لەدەق���ی‬ ‫كوردی‪ ،‬دەقی عەرەبیش���یان هەیە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەب���ڕوای بەش���ێك ل���ەو یاساناس���انەی‬ ‫رەخن���ە لەیاس���اكانی هەرێ���م دەگ���رن‪،‬‬ ‫كەموكوڕی���ی ن���او ئ���ەو یاس���ایانە تەنها‬ ‫لەدەقە عەرەبییەكانیاندا نییە‪ ،‬بەڵكو ئەوان‬ ‫دەڵێ���ن دەقە كوردییەكانی���ش رێژەیەكی‬ ‫زۆری كەموكوڕییان تێدایە‪.‬‬ ‫د‪ .‬فرس���ەت دەڵ���ێ "لەدەق���ی ك���وردی‬ ‫یاساكانیش���دا كەموكوڕی هەیە‪ ،‬ئەوەش‬

‫‪ 30‬ژمار ‌ه ‪2014/11/22 255‬‬

‫بەڕاس���تی كەموكوڕیی���ە‪ ،‬ئێم���ە لەزمانی‬ ‫كوردی���ش زۆر باش نین و پێویس���تمان‬ ‫بەوەی���ە لەڕووی داڕش���تنی یاس���اییەوە‬ ‫دەوڵەمەندت���ر بی���ن‪ ،‬چونك���ە بتەوێ���ت و‬ ‫نەتەوێت داڕشتنەوەی یاسایی الی ئێمە‬ ‫لەقۆناغی س���ەرەتادایە‪ ،‬هێشتا كۆمەڵێك‬ ‫وش���ەمان هەیە‪ ،‬كە بەكوردی دەستمان‬ ‫ناك���ەون و ناچاری���ن عەرەبییەك���ەی‬ ‫بەكاربهێنی���ن‪ ،‬ب���ەاڵم بەتێپەڕبوونی كات‬ ‫وردەوردە زمان���ی كوردی���ش دەبێت���ە‬ ‫زمان���ی نوس���ینەوەی یاس���اكان و ل���ەو‬ ‫ڕووەوە پتەوت���ر دەبێت‪ ،‬بۆی���ە لەزمانی‬ ‫كوردیشدا پێویستمان بەپێداچوونەوەی‬ ‫زیاتر هەیە"‪.‬‬ ‫ه���ەر لەمبارەی���ەوە د‪ .‬مەجی���د دەڵ���ێ‬ ‫"زۆرب���ەی ئ���ەو یاس���ایانە لەهەرێ���م‬ ‫دەردەچن لەڕووی زمانەوانی كوردی و‬

‫د‪ .‬ڤاال فەرید‪ ،‬سەرۆكی لیژنەی‬ ‫یاسایی پەرلەمانی كوردستان‪:‬‬

‫زۆر لەو پڕۆژانەی‬ ‫لەئەنجامی ملمالنێی‬ ‫فراكسۆنەكان‬ ‫پێشكەشكراون‪ ،‬مەرجی‬ ‫پێویستیان نیە و‬ ‫بەپڕۆژەی یاسا دانانرێن‬ ‫عەرەبیی���ەوە رێكخراو نین و بەش���ێكیان‬ ‫لەهەندێك یاسای بیانییەوە وەرگیراون‪،‬‬ ‫هۆكارەك���ەش ئەوەی���ە‪ ،‬كە ل���ەدەرەوەی‬ ‫پەرلەم���ان بۆچوونی كەس وەرناگیرێت‪،‬‬ ‫بێگومان ئەو كەموكوڕییانەش بەئەنقەست‬ ‫نییە‪ ،‬پەرلەمانتارانیش بەشێكن لەهەرێم‬ ‫و لەالیەن هاواڵتییانەوە هەڵبژێردراون و‬ ‫گومان لەنیازپاكییان ناكرێت‪ ،‬بەڵكو قسە‬ ‫و گومانەكان لەسەر ئەزموونەكانیانە"‪.‬‬ ‫د‪ .‬ڤ���اال‪ ،‬س���ەرۆكی لیژن���ەی یاس���ایی‬ ‫پەرلەمانی���ش پێیوایە "زۆرجار كێش���ەی‬ ‫دەس���تەواژەمان لەنێوان زمانی عەرەبی‬ ‫و كوردی بۆ دروس���ت دەبێت‪ ،‬زۆرجار‬ ‫زاراوەی ك���وردی نیی���ە‪ ،‬ك���ە ش���وێنی‬ ‫زاراوە عەرەبیی���ەكان بگرێت���ەوە‪ ،‬بۆی���ە‬

‫بەردەوام زاراوەی ت���ر بەكاردەهێنرێت‪،‬‬ ‫ئ���ەوەش وادەكات زیات���ر لەتەفس���یرێك‬ ‫هەڵبگرێت‪ ،‬زۆرجاریش لەداڕش���تنەوەی‬ ‫عەرەب���ی یاس���اكان كێش���ە لەوەڕگێڕان‬ ‫دروس���ت دەبێ���ت‪ ،‬ئەوەش مان���ای ئەوە‬ ‫نیی���ە داڕش���تنەوە عەرەبییەكان راس���ت‬ ‫ب���ن‪ ،‬لەوانەی���ە كەموك���وڕی لەدەق���ە‬ ‫عەرەبییەكانیش هەبێت"‪.‬‬ ‫هەرچی كاردۆ محەمەدە پێیوایە ئەركی‬ ‫پەرلەمانە زمانێكی كوردی یەكگرتوو بۆ‬ ‫یاس���ادانان دیاریبكات و دەڵێ "تائێس���تا‬ ‫نەتوانراوە یەكێتی زمانەوانی بۆ داڕشتنی‬ ‫یاساكان بەرهەم بهێنرێت‪ ،‬بەڕای منیش‬ ‫كێشەكە لەئەركی حكومەت و سیستەمی‬ ‫سیاس���ی ئێمەی���ە‪ ،‬ئەرك���ی پەرلەمان���ە‬ ‫بڕیارب���دات زمانی ك���وردی ببێتە زمانی‬ ‫بنەڕەتی یاس���ادانان‪ ،‬ئەوەش پێویس���تی‬ ‫بەكارك���ردن و هاوڕاییبوون���ە لەگ���ەڵ‬ ‫یاساناسان‪ ،‬بۆ داڕشتنی خشتەی زاراوە‬ ‫یاساییە پێویستەكان‪ ،‬تاكو بتوانین پشت‬ ‫بەزمان���ی كوردی ببەس���تین"‪ .‬پێش���یوایە‬ ‫ئەگەر پێش���تر گوترابێ���ت زمانی كوردی‬ ‫زمانێكی هەژارە‪ ،‬ئێس���تا دوای ‪ 22‬ساڵ‬ ‫لەحكومڕانی خۆماڵی كاتی ئەوە هاتووە‬ ‫زمان���ی ك���وردی بكرێتە زمان���ی فەرمی‬ ‫یاسادانان‪.‬‬ ‫لێشاوی نوێی پڕۆژە یاساكان‬ ‫ماوەیەك���ی زۆر نی���ە خولی چوارەمی‬ ‫پەرلەمان���ی كوردس���تان دەس���تی‬ ‫بەدانیشتنە ئاس���اییەكانی خۆی كردووە‬ ‫و لەو ماوەیەشدا فراكسیۆنە جیاجیاكان‬ ‫بە "لێش���او و بەدەس���تە" پڕۆژە یاسایان‬ ‫خستۆتە بەردەم سەرۆكایەتی پەرلەمان‪،‬‬ ‫بەوت���ەی س���ەرۆكی لیژن���ەی یاس���ایی‬ ‫پەرلەمانیش تائێستا خوێندنەوەی یەكەم‬ ‫تەنها بۆ ‪ 29‬پڕۆژەیان كراوە‪.‬‬ ‫لەكاتێك���دا قس���ە لەس���ەر بوون���ی‬ ‫كەموكوڕی لەیاساكانی هەرێم دەكرێت‪،‬‬ ‫بوون���ی ئ���ەو ژم���ارە زۆرەی پ���ڕۆژە‬ ‫یاس���ا لەپەرلەمان بەمەترس���ی بۆ س���ەر‬ ‫پڕۆس���ەی یاس���ادانانی هەرێم دەزانرێت‬ ‫و پس���پۆڕانیش بەپێویس���تی دەزان���ن‬ ‫پەرلەمان بەوریاییەوە مامەڵە لەگەڵ ئەو‬ ‫پڕۆژانەدا ب���كات‪ ،‬كە دەخرێنە بەردەمی‪،‬‬ ‫ب���ۆ نەهێش���تنی ئ���ەو كەموكوڕییان���ەش‬ ‫بەپێویس���تی دەزان���ن پش���ت بەتوان���ای‬ ‫كەس���انی پس���پۆڕی دەرەوەی پەرلەمان‬ ‫ببەسترێت‪.‬‬


‫ناوخۆ‬

‫بەبۆچوون���ی فرس���ەت س���ۆفی ئ���ەو‬ ‫پ���ڕۆژە زۆران���ەی خراون���ە ب���ەردەم‬ ‫پەرلەمان دیاردەیەكی خراپ بوو و بۆنی‬ ‫هەڵبژاردنەكانیان پێ���وە دیاربوو‪ ،‬دەڵێت‬ ‫"فراكس���یۆنەكان ملمالنێیان دەس���تپێكرد‬ ‫ب���ۆ ئ���ەوەی ه���ەر الیەن���ە و پ���ڕۆژەی‬ ‫زیاتر پێش���كەش بكات‪%85 ،‬یش���یان ئەو‬ ‫پرۆژان���ە ب���وون‪ ،‬ك���ە لەخول���ی پێش���وو‬ ‫پێشكەش���كرابوون‪ ،‬ئەمجارەش بەش���ێك‬ ‫لەفراكس���یۆنەكان وەك ماراس���ۆن‬ ‫هەوڵیان���دا و لەناو ئەرش���یفی پەرلەمان‬ ‫دەریانهێن���ا و دووب���ارە خس���تیانەوە‬ ‫بەردەم پەرلەم���ان‪ ،‬ئەمەش دیاردەیەكی‬ ‫دروست نییە و لەگەڵ فراكسیۆنەكانیش‬ ‫قس���ەمان كردووە بۆ ئەوەی لەئاینددەدا‬ ‫بەهەماهەنگ���ی یەكت���ر كاربكەی���ن‪ ،‬نەك‬ ‫وەك موزایەدەكردن"‪.‬‬ ‫هەرچ���ی س���ەرۆكی لیژنەی یاس���ایی‬ ‫پەرلەمان���ە جەخ���ت ل���ەوە دەكات���ەوە‪،‬‬ ‫پێشكەش���كردنی ئ���ەو رێ���ژە زۆرەی‬ ‫پڕۆژە یاس���ا بەش���ێك ب���وو لەملمالنێی‬ ‫"نامەش���روع"ی نێ���وان فراكس���یۆنەكان‪،‬‬ ‫ئاماژە بەوەش دەدات‪ ،‬كە بەشێكی زۆری‬ ‫ئەو پڕۆژە یاس���ایانە مەرجی پێویستیان‬ ‫تێ���دا نیی���ە بۆ ئەوەی وەك پڕۆژە یاس���ا‬ ‫ئەژم���ار بكرێ���ن‪ .‬ڤ���اال فەری���د دەش���ڵی‬ ‫"پڕۆژە یاساكان لەڕووی زمانەوانییەوە‬ ‫كێش���ەیان تێدای���ە‪ ،‬پ���ڕۆژەی واش هەیە‬ ‫بنەماكان���ی پ���ڕۆژە یاس���ای تێ���دا نییە و‬ ‫لەڕووی شێوەوە رەتدەكرێتەوە‪ ،‬چونكە‬ ‫لەش���ێوەی توێژین���ەوە پێشكەش���كراوە‪،‬‬ ‫بەشێكیش���یان پێچەوان���ەی سیس���تەمی‬ ‫گش���تی و بنچینە دەستوورییەكانن‪ ،‬بۆیە‬ ‫بڕی���ارە كۆبوونەوە لەس���ەر ئەو پڕۆژە‬ ‫یاس���ایانە ئەنجامبدەین‪ ،‬كە خوێندنەوەی‬ ‫یەكەمی���ان ب���ۆ ك���راوە و ل���ەڕووی‬ ‫ش���ێوەوە مەرجی یاس���ایان تێدا نییە‪ ،‬بۆ‬

‫"هەر بە بینینی‬ ‫پڕۆژە یاساكان بۆت‬ ‫دەردەكەوێت‪ ،‬كە پڕۆژەی‬ ‫وەرگیراون و كوردستانی‬ ‫و عێراقی نین"‬

‫رەتكردنەوەیان"‪.‬‬ ‫بەپێی پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمانیش‬ ‫پێویستە پڕۆژە یاسا لەالیەن ژمارەیەكی‬ ‫دیاریك���راوی ئەندامان���ی پەرلەمان���ەوە‬ ‫پێش���كەش بكرێ���ن‪ ،‬ك���ە ژمارەی���ان ل���ە‬ ‫‪ 10‬پەرلەمانت���ار كەمت���ر نەبێ���ت‪ ،‬یاخود‬ ‫حكوم���ەت پ���ڕۆژە یاس���ا پێشكەش���ی‬ ‫پەرلەم���ان ب���كات‪ ،‬بەم پێی���ەش بێت هیچ‬ ‫فراكسیۆنێكی ناو پەرلەمان مافی ئەوەی‬ ‫نییە بەناوی فراكس���یۆنەوە پڕۆژە بخاتە‬ ‫بەردەم پەرلەمان‪.‬‬ ‫چی بكرێت بۆ چارەسەركردن؟‬ ‫لەئێستادا تەواوی رەخنەگران لەسەر‬ ‫ئ���ەوە كۆك���ن‪ ،‬ك���ە پێویس���تە پەرلەم���ان‬ ‫ب���ۆ نەهێش���تنی ئ���ەو كەموكوڕییان���ەی‬ ‫لەیاس���ا و پڕۆژەیاس���اكاندا ه���ەن راوێژ‬ ‫بەكەس���انی ش���ارەزا و پس���پۆڕانی‬ ‫دەرەوەی پەرلەم���ان ب���كات و ل���ەڕووی‬ ‫زمانەوانیی و یاساییەوە‪ ،‬سوود لەتواناو‬ ‫ئەزموونەكانی���ان وەربگرێت‪ .‬س���ەرۆكی‬ ‫لیژنەی یاس���اییش باس لەوە دەكات‪ ،‬كە‬ ‫سەرۆكایەتی پەرلەمان بڕیاری پێكهێنانی‬ ‫ژوورێكی بۆ كەسانی پسپۆڕ و شارەزای‬ ‫دەرەوەی پەرلەم���ان داوە‪ ،‬تاكو هاوكار‬ ‫بن لەداڕشتنەوەی پڕۆژەیاساكاندا‪.‬‬ ‫لەمبارەی���ەوە كاردۆ محەم���ەد دەڵ���ێ‬ ‫"ئەو كەموكورتییانەی هەن پەیوەندییان‬ ‫بەئەزم���وون و كاركردن���ی خۆمان���ەوە‬ ‫هەیە‪ ،‬كە نەتوانراوە س���وود لەكەس���انی‬ ‫بەئەزم���وون و بەتوان���ا وەربگیرێ���ت‪،‬‬ ‫مەرجی���ش نیی���ە تەنها پەرلەم���ان كاری‬ ‫داڕش���تنی یاس���ا بكات‪ ،‬بەڵك���و دەكرێت‬ ‫س���وود لەئەزموونی كەس���انی پس���پۆڕ‬ ‫وەربگیرێ���ت‪ ،‬بۆی���ە پێویس���تە پەرلەمان‬ ‫پش���ت بەتواناكان���ی كەس���انی ش���ارەزا‬ ‫و بەئەزموون���ی ب���واری زمانەوانی���ی و‬ ‫یاسادانان ببەستێت"‪.‬‬ ‫ه���اوكات د‪ .‬مەجی���د ك���ە پێش���تر و‬ ‫لەسەردەمی ئەیاد عەالوییدا پێنج یاسای‬ ‫ب���ۆ عێراق داڕش���تووە و لەچەند س���اڵی‬ ‫رابردووش���دا چەندین كۆڕ و سیمیناری‬ ‫لەب���ارەی كەموك���وڕی ن���او یاس���اكانی‬ ‫هەرێمی كوردس���تان ئەنجام���داوە‪ ،‬دەڵێ‬ ‫"پێویس���تە ه���ەر یاس���ایەك دەردەچێت‪،‬‬ ‫پێ���ش پەس���ەندكردنی بەكەس���انێكی‬ ‫پسپۆڕ نیش���انبدرێت‪ ،‬بۆ پێداچوونەوە و‬ ‫دیاریكردن���ی كەموكوڕییەكان���ی‪ ،‬چونكە‬ ‫كاتێ���ك یاس���ا لەپەرلەمان پەس���ەندكرا‪،‬‬

‫"بەشێك لەو یاسانەی‬ ‫دەردەچن كەمئەزموونییان‬ ‫پێوەدیارە"‬ ‫ئیتر دەبێتە یاس���ای تەواوی كوردستان‪،‬‬ ‫نەك تەنها پەرلەمان‪ ،‬بۆیە هەر یاسایەك‬ ‫كەموك���وڕی تێدابێ���ت‪ ،‬بەخراپ بەس���ەر‬ ‫ناوبانگی حكومەت و واڵتدا دەش���كێتەوە‬ ‫و زیانی بۆ كۆمەڵگەدا دەبێت‪ ،‬زۆركەس‬ ‫هەن ئەزموونی زۆریان هەیە و دەتوانن‬ ‫یاس���ای باش دابڕێژن‪ ،‬بۆی���ە هیوادارین‬ ‫پەرلەم���ان پش���ت بەهاوكاری كەس���انی‬ ‫پس���پۆڕ ببەس���تێت‪ ،‬ئ���ەوەش خزم���ەت‬ ‫بەهەمووان دەكات"‪.‬‬ ‫هەرچ���ی فرس���ەت س���ۆفییە پێیوای���ە‬ ‫راوێژك���ردن بەكەس���انی ش���ارەزا‬ ‫و بەئەزم���وون ه���اوكار دەبێ���ت‬ ‫لەكەمكردنەوە و نەهێشتنی كەموكوڕیی‬ ‫لەپڕۆژە یاس���اكاندا‪ ،‬دەش���ڵێت "پێویستە‬ ‫ئەندامانی پەرلەمان و لیژنە پسپۆڕەكان‬ ‫زیات���ر خۆی���ان ماندوو بك���ەن و هەوڵی‬ ‫كۆكردنەوەی رۆش���نبیریی زیاتر بدەن‪،‬‬ ‫ب���ۆ ئ���ەم مەبەس���تەش ب���ەراوردكاری‬ ‫لەنێ���وان یاس���اكان و س���وودوەرگرتن‬ ‫لەیاسای واڵتانی تر گرنگە بۆ نەهێشتنی‬ ‫ئەو كەموكوڕییانە"‪.‬‬ ‫الی خۆی���ەوە د‪ .‬ڤ���ااڵ جەخ���ت ل���ەوە‬ ‫دەكات���ەوە‪ ،‬ك���ە لیژنەكەی���ان تێك���ڕای‬ ‫هەوڵ���ی خ���ۆی داوە بۆ نەهێش���تنی ئەو‬ ‫كەموكوڕییانە‪ ،‬دەش���ڵێت "س���ەرۆكایەتی‬ ‫پەرلەمان دەیەوێت بۆردێك لەكەس���انی‬ ‫شارەزا و پسپۆڕی یاسایی و زمانەوانی‬ ‫دروس���ت بكرێ���ت‪ ،‬ب���ۆ هاوكاریكردن���ی‬ ‫لیژنەی یاسایی و سەرۆكایەتی پەرلەمان‬ ‫بۆ نەهێش���تنی كەموكوڕیی���ەكان‪ .‬منیش‬ ‫وەكو س���ەرۆكی لیژنەی یاسایی تێبینی‬ ‫زۆرم لەسەر پڕۆژەیاساكان هەبوو‪ ،‬بۆیە‬ ‫لەگەڵ سەرۆكایەتی پەرلەمان گفتوگۆمان‬ ‫لەسەر ئەوە كرد‪ ،‬كە ئێمە خوێندنەوە بۆ‬ ‫هیچ پڕۆژەیەك ناكەین‪ ،‬ئەگەر بەفلتەری‬ ‫لیژنەی یاس���اییدا تێنەپەڕێ���ت‪ ،‬بەاڵم ئەو‬ ‫‪ 29‬پڕۆژە یاس���ایانەی خوێندنەوەیان بۆ‬ ‫كراوە بەفلتەری ئێمەدا تێنەپەڕیوون"‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪255‬‬

‫‪31 2014/11/22‬‬


‫(سیدرەس ئەنتربرایزس)ی وەرگر‬ ‫پرۆژەكانی وزەی زیرەكی بەرفراوانتر‬ ‫دەكات بە هاوبەشی لەگەڵ ‪S&T AG‬‬ ‫دوبەی ‪13‬ی نۆڤەمبەری ‪ : 2014‬كۆمپانیای (سیدرەس ئەنتربرایزیسی وەرگر)‬ ‫كە كۆمپانیایەكی فرە چاالكییە رایگەیاند‪ ،‬بەشێكی زۆری پشكەكانی كۆمپانیای‬ ‫(ت������ۆڕی خزمەتگوزاریەكانی وزە ‪NES‬ی دەس������تكەوتووە كە ب������ەم دواییە دامەزراوە‬ ‫بە هاوبەش������ی لەگەڵ ‪ S&T AG‬ئەویش كۆمپانیایەكی پێش������ەنگی بەرهەمهێنانی‬ ‫سیستمەكانی تەكنۆلۆژیای زانیارییە لە نەمسا و ئەوروپا‪.‬‬ ‫كۆمپانیای ‪ NES‬دامەزرا دوای ئەوەی ‪ S&T‬و‪ AG‬و سیدرەس������ی وەرگر یەكەی‬ ‫نوێكردن������ەوەی ت������ۆڕی (ژمێریارە زیرەك������ەكان و تۆڕی زیرەكی) ل������ە كۆمپانیای‬ ‫ئەشیلۆن (‪ )Echelon‬كڕی كە بارەگاكەی لە كالیفۆرنیایە لە واڵتە یەكگرتووەكانی‬ ‫ئەمریكا و لە رێگای ئەم كۆمپانیا نوێیە‪( ،‬س������یدرەس ئەنتربرایزیسی وەرگر) چووە‬ ‫نێو رێكەوتنێكی هاوبەش������ی لەگەڵ ‪ S&T‬و‪ AG‬و ئەس������ترۆی وەرگر كە لە ‪30‬ی‬ ‫سێپتێمبەری ‪ 2014‬واژۆ كرا‪.‬‬ ‫(سیدرەسی وەرگر) پشت بە شێوازی هاوبەشی فرەالیەن دەبەستێت لەگەڵ الیەنە‬ ‫پەیوەندارە خۆجێی و هەرێمی و جیهانییەكان ئەویش لە رێگای دامەزراندنی پرۆژەی‬ ‫هاوب������ەش‪ ،‬هەروەها كار دەكات بۆ دامەزراندنی دەزگای درووس������تكردنی تایبەت بە‬ ‫‪ NES‬بۆ ژمێریارە زیرەكەكان بە هاوبەش������ی كردن لەگەڵ كەرتی گشتی لە رێگای‬ ‫دەس������تە تایبەتمەندەكان یان لە رێگای كەرتی تایبەت لە رێگای هاوبەش������ە خۆجێی‬ ‫و نێودەڵەتیی������ەكان بە ئامانجی خزمەت كردن و پێش������كەش كردنی هاندەرێكی زیاتر‬ ‫بۆ ناوچەكە‪.‬‬ ‫بەم بۆنەیەوە غەیس مازی س������ەرۆكی ئەنجوومەنی ئیدارەی سیدرەس������ی وەرگر‬ ‫وتی‪ :‬ئەم كارە هاوبەش������ە هەنگاوێكی س������تراتیژییە بۆ سیدرەسی وەرگر كە هەنگاو‬ ‫دەنێت لەس������ەر ئەو دەرفەتە گرنگ������ە لەو ناوچەیەی كە خزمەتی تێدا پێش������كەش‬ ‫دەكات‪ ،‬ب������ە گەڕان������ەوە بۆ پەیوەندی مێژووییمان لەگەڵ ه������ەر یەكە بە كۆمپانیای‬ ‫"ئەش������یلۆن" و "یۆبیترونیكس" بۆ سیس������تمەكانی چارەسەری ‪ ،GmbH‬لەوانەیە ئەم‬ ‫رێكەوتننامەیەی نێوان "‪ "S&T‬و"سيدرس������ی وەرگر‪ ،‬توانا و چاالكی هەردوو ال بەهێز‬ ‫و پتەوتر بكات‪ ،‬بەر لە هەڵبژاردنی (ئەش������یلۆن) وەك هاوبەش������ێكی ستراتیژی تۆڕە‬ ‫زیرەكەكان‪ ،‬سیدرەس������ی وەرگر جەختی لەس������ەر وەبەرهێنان كردووە لە تاقیكردنەوەی‬ ‫هەموو ژمێریارە پێش������كەوتووەكانی ژێرخانی‪ ،‬بەم پێی������ەش هەڵیبژارد دوای ئەوەی‬ ‫ئەنجامەكان دەریانخست كە باشترین تەكنۆلۆژیای بەردەستە لەم بوارە‪.‬‬ ‫لەالیەن خۆیەوە هانس نیدیرهۆسر سەرۆكی جێبەجێكاری كۆمپانیای ‪ S&T‬وتی‪:‬‬ ‫دەس������تكەوتنی یەكەی نوێكردنەوەی تۆڕی سەر بە كۆمپانیای شەیلۆن هەنگاوێكی‬ ‫گرنگە لەالیەنی تواناكانمان لە وزەی زیرەك و بڕوا بوونمان بەو هەالنەی لەبەر دەستدان‬ ‫بۆ پەرەپێدانی ژمێریارە زیرەكەكان و بێگومان بەكارهێنەران چارەسەری تەواویان دەوێ‬ ‫لەگەڵ مامەڵە كردن لەگەڵ ئەواەی كە ش������ارەزاییەكی تەواویان هەیە لەگەڵ تیمی‬ ‫كاری پس������پۆر بۆ دابینكردنی ئەم چارەس������ەریە داهێنراوانە بە سەركەوتوویی‪ ،‬ئێمە‬ ‫هەوڵ دەدەین بەرنامەی جێبەجێكاری سەر بە ‪ NES‬لەگەڵ بەرنامەی زیرەكی ‪،S&T‬‬ ‫بەمەش ئەو چارەس������ەرانەی پێشكەشیان دەكەین بە هاوبەشانمان لە ئەوروپا و جیهان‬ ‫باشتر دەبێت‪.‬‬ ‫چوارچێ������وەی كاری ‪ NES‬زۆر ل������ە چاالكیی������ەكان دەگرێتەوە ل������ە پەرەپێدان و‬ ‫بەرهەمهێن������ان تا دەگاتە فرۆش������تن و گەیاندنی بەرهەم������ەكان و پێوانە و چاودێری‬ ‫كردن������ی كۆنتڕۆڵ كردن لە رێگای تۆڕەوە‪ ،‬هەروەها گرێبەس������تەكە گواس������تنەوەی‬ ‫توێژینەوە و دەزگاكانی پەرەپێدان لە س������یلیكۆن فال������ی لە كالیفۆرنیا و فارگۆ لە‬

‫‪ 32‬ژمار ‌ه ‪2014/11/22 255‬‬

‫داكۆتای باكوور و تیمی پسپۆر و ئەندازیارانی سەر بە یەكەی نوێكردنەوەی تۆڕەكان‬ ‫كۆمپانیای ئەش������یلۆن دەگرێتەوە‪ ،‬سەرەڕای دەزگاكانی پەرەپێدان لە ئەمریكا‪،‬‬ ‫بنكەیەكی پەرەپێدانی لە ش������اری لینزی نەمس������ا كردۆتەوە‪ ،‬هەروەها تەكنۆلۆژیای‬ ‫هێڵی پەیوەندی كارەبایی هاوچەرخ ‪ PLC‬بەكاربێنێت‪ ،‬لێرەش������دا پێویستە ئاماژە بەوە‬ ‫بكەین كە زیاتر لە ‪ 34‬ملیۆن ژمێریاری زیرەك لە سەرتاسەری جیهان تەكنۆلۆژیای‬ ‫ئەشیلۆن بەكاردەهێنێت‪.‬‬ ‫لە الیەكی دیكەوە بۆ دانیلسۆن سەرۆكی ئەنجوومەنی ئیدارەی ‪OSGP Alliance‬‬ ‫و س������ەرۆكی بەش������ی ‪ SEAS-NVE‬رایگەیاند‪ :‬بەو س������یفەتەی سەرۆكی (‪OSGP‬‬ ‫‪)Alliance‬م خۆش������حاڵم كە ئەندامە جێبەجێكارییەكان "‪ "NES‬دەبینم كۆمپانیایەكی‬ ‫سەربەخۆ رادەگەیەنن كە ئامانجی دابینكردنی چارەسەرە زیرەكەكان بۆ ئەوەی كەرتی‬ ‫وزە پێش������بخەن و وەك بەكارهێنەرێك خۆشحاڵم كە پالنێكی ئاشكرای كار هەیە و بە‬ ‫پەرۆشەوەم بۆ كار كردن لەگەڵ تیمێكی پسپۆر و پیشەگەر‪.‬‬ ‫لە كۆتاییدا مازی وتی ‪" :‬لەمیانەی پالنەکانمان بۆ ساڵی ‪ ،2015‬کار بۆ دانانی‬ ‫کارگەیەک بۆ بژمێری زیرەک لەناوچەکەدا دەکەین وبۆ ئەم مەبەستەش دەستمان‬ ‫بەدانوس������تاندن کردووە لەگەڵ کەسانێک کە ئەگەری ئەوەیان هەیە هاوبەشمان بن‬ ‫لەم پرۆژەیەدا"‪.‬‬ ‫پرۆژەکانی وەبەرهێنانی "سیدرەس" هەمیشە لەگەڵ ستراتیژی تایبەتیدا هاوشانە‬ ‫کە ئامانجی ئەوەیە ببێتە سەرچاوەی یەکەمی چارەسەری تەکنەلۆژیا لەناوچەی‬ ‫رۆژهەاڵتی ناوەڕاست وباکووری ئەفریقیا‪ .‬ئەو ستراتیژەش وای لێکرد هاوبەشیەکی‬ ‫دوورە مەودا لەگەڵ یەکێک لەگەورەترین کۆمپانیاکانی نیمچە کیشوەری هیندی‬ ‫بونیاد بنێت کە کۆمپانیای تاتا دەلهیە بۆ دابەشکردنی وزەی دەستنیشانکراوە‪ ،‬کە‬ ‫پرۆژەیەکی هاوبەش������ە لەنێوان کۆمپانیای تاتا وحکومەتی دەلهی‪ .‬ئەم هەنگاوەش‬ ‫پەیوەندی نێوان هەروو کۆمپانیای "س������یدرەس ئەش������یلۆن هێنایە دی کە دە س������اڵ‬ ‫لەمەوبەر دامەزرا وبووە یەکێک لەپێش������ەنگەکانی کەرتی تەکنەلۆژیای زانیاری‬ ‫وتۆڕە زیرەکەکان‪ .‬لەالیەکی دیکەش������ەوە یوبیترونیکس بۆ سیستەمی چارەسەری‬ ‫‪،GmbH‬س������ەرچاوەیەکی دیکەی پێشەنگە بۆ چارەسەری تەواو بۆ بەڕێوەبردنی وزە‬ ‫وتۆڕە زیرەکەکان وتوانی بەشێوەیەکی سەرەکی تواناکانمان وتوانی دوایین زنجیرەی‬ ‫خزمەتگوزاری تەواو بەدەستبێنێت‪.‬‬ ‫لەبارەی سیدرەسەوە‬ ‫سيدرس (‪ )www.cedrus.net‬کۆمپانیایەکی تایبەتی فرە چاالکیە‪ .‬هەروەها ئەم‬ ‫کۆمپانیایە بەوە بەناوبانگە کە توانیویەتی بەش������ێکی زۆری کار وخزمەتگوزاری‬ ‫راوێژکاری رووماڵ بکات بەتایبەتی لەبواری وزەدا‪ .‬س������تراتیژی ئەم کۆمپانیایەش‬ ‫دوورەمەودا ودرێژخایەنە بۆ وەبەرهێنان لەبواری وزەی نوێکراوەوە هەروەها ئیدارەکردن‬ ‫ودابەش������کردنی تەکنیکەکانی وزە‪ ،AMI ،‬هەروەها چارەسەریەکانی تۆڕی زیرەک‬ ‫وتەکنەلۆژی������ای بەرز (‪،ICT، ISP‬چارەس������ەری زیرەکی م������ااڵن‪ ،‬هەروەها پرۆگرام‬ ‫وپەیوەندیەکان)‪ .‬هەروەها س������یدرەس لەهەگبەیدایە خزمەتگ������وزاری بەڵێندەرایەتی‬ ‫بێنێتە ئاراوە (ژێرخان ئابوری ونیشتەجێبوون) وبەرهەم وچارەسەری کارۆمیکانیکی‬ ‫وخزمەتگەتگوزاری خاوێنکردن وچاککردنەوە وئیدارەکردنی بەش������ەکان وبەرگری‬ ‫وئاس������ایش(تایبەتمەند لەبواری کەلوپەل ومەشق) وخزمەتگوزاری گواستنەوە(ئیدارە‬ ‫ونۆرەی������ی زەمینی فڕۆکەخان������ەکان) ومیوانداری(هۆتێل وریس������تۆرانت وجیاوکی‬ ‫بازرگانی وخۆراک)‪.‬‬ ‫‪NES‬‬


‫كۆمەاڵیەتی‬

‫ئەو ژنانەی زێدەڕۆیی پیاوە مەشروبخۆرەكانیان‬ ‫ژیانی لێ تاڵ كردوون‬ ‫ژمار ‌ه ‪255‬‬

‫‪33 2014/11/22‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫خواردنی شەیتان!‬ ‫ئایا بە نەگوتنی (بسم اللە) شەیتان نانمان لەگەڵ دەخوات؟!‬

‫سەنگەر زراری‬

‫هەن���دێ ب���اوەڕی ب���او و ئیش���كالیی‬ ‫لەبارەی شەیتانەوە‪:‬‬ ‫لەكۆمەڵگای ئێمەی موس���وڵماندا گەلێك‬ ‫قس���ە لەبارەی ش���ەیتانەوە دەكرێ و گەلێ‬ ‫باوەڕ دروس���ت ب���ووە‪ ،‬كە رەنگ���ە نەزانین‬ ‫س���ەرچاوەكەی كوێیە و تاچەند راس���ت و‬ ‫دروس���تە‪ ،‬لێرەدا قس���ە لەسەر هەندێك لەو‬ ‫باوەڕ و ئیشكالییەتانە دەكەین‪ ،‬كە زۆر باو‬ ‫و جێگای گرنگیپێدانن‪.‬‬ ‫ئای���ا بەنەگوتن���ی (بس���م اللە) ش���ەیتان‬ ‫نانمان لەگەڵ دەخوات؟‬ ‫زۆر ج���ار گوێمان ل���ەوە بووە كە ئەگەر‬ ‫یەكێ���ك پێش دەس���پێكردنی خواردن‪ ،‬ناوی‬ ‫خ���وا نەهێنێ و (بس���م الل���ە) ن���ەكات‪ ،‬ئەوا‬ ‫شەیتان خواردنەكەی لەگەڵ دەخوات‪ .‬ئەمە‬ ‫لەكاتێكدای���ە هیچ كەس���ێكمان نابینێ ئەگەر‬ ‫خواردنێ���ك بخ���وا و ن���اوی خوای لەس���ەر‬ ‫نەهێنرابێ‪ ،‬بڕەكەی كەم بێتەوە‪ ،‬كەواتە ئایا‬ ‫ئەم قس���ەیە راستە؟ ئەگەر راستە مەبەست‬ ‫چییە لێ���ی و بەڵگە چییە؟ ئەگەر راس���تیش‬ ‫نییە لەكوێوە هاتووە؟!‬ ‫تەبەڕان���ی و چەن���د زانایەك���ی دی‬ ‫دەگێڕن���ەوە "پیاوێك ل���ەالی پێغەمبەر (د‪.‬خ)‬ ‫نانی دەخوارد‪ ،‬لەدوا پاروودا گوتی "بس���م‬ ‫الل���ە اولە و اخرە"‪ .‬پێغەمب���ەر فەرمووی "تا‬

‫‪ 34‬ژمار ‌ه ‪2014/11/22 255‬‬

‫ئەو كاتەی گوتی اولە و اخرە‪ ،‬شەیتان هەر‬ ‫نانی لەگەڵدا دەخوارد‪ ،‬بەاڵم دواتر شەیتان‬ ‫رش���ایەوە و هەم���وو ئ���ەوەی هێنایەوە‪ ،‬كە‬ ‫خواردبووی"‪ .‬لەریوایەتێكی دیكەدا هاتووە‬ ‫"شەیتان هەر لەگەڵی دەخوارد تا ئەو كاتەی‬ ‫ناوی خوای گەورەی هێنا‪ ،‬ئەوكات هەموو‬ ‫ئەوەی هێنایەوە كە لەسكیدا بوو"‪.‬‬ ‫زانای���ان لەبارەی ئ���ەم فەرموودەیە رای‬ ‫جیاوازی���ان هەیە‪ ،‬هەن���دێ لەزانایان دەڵێن‪:‬‬ ‫ئەم فەرموودەیە راس���تییە‪ ،‬مەبەستیش لێی‬ ‫خ���ودی خواردنەك���ە نییە‪ ،‬بەڵكو مەبەس���ت‬ ‫ئەو بەرەكەتە رۆیش���تووەیە‪ ،‬كە لەئەنجامی‬ ‫"بس���م الل���ە نەك���ردن"ەوە روودەدات‪ ،‬واتا‬ ‫مەبەستەكە كەمبوونەوە و خواردنی خودی‬ ‫خواردنەكە نییە‪ ،‬بەڵكو وەكو ئەوەیە لەسكی‬ ‫ش���ەیتاندا بەرەكەتێ���ك وەك���و ئەمانەتێ���ك‬ ‫هەبێت و بە "بس���م الل���ە كردن" بەرەكەتەكە‬ ‫ب���ۆ خواردنەك���ە دەگەڕێت���ەوە‪ .‬هەرچەندە‬ ‫تێبینی ئەوەش بكەین‪ ،‬كە خواردن بە "بسم‬ ‫الل���ە نەكردن"‪ ،‬بڕەك���ەی كەمن���اكات‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەرەكەتەك���ەی كەمدەكات‪ ،‬ی���ان بەتەواوی‬ ‫بەرەكەتی نامێنێ‪.‬‬ ‫بەاڵم زۆربەی زانایانی فەرموودە دەڵێن‬ ‫ئ���ەم فەرموودەی���ە الوازە و وەرناگی���رێ‪،‬‬ ‫ئیمامی ئەلبانی���ش لەدیاریكردنی فەرموودە‬

‫الوازەكان���ی ناو كتێبی (ری���اض الصالحین)‬ ‫دا‪ ،‬ئەمەی بەیەكێك لەفەرموودە الوازەكان‬ ‫داناوە‪.‬‬ ‫فەرموودەیەكی تر هەیە ئیمامی موسلیم‬ ‫ریوایەت���ی ك���ردووە و دەفەرم���ووێ "جابر‬ ‫رەزای خ���وای لەس���ەر بێ���ت فەرم���ووی‬ ‫پێغەمب���ەر (د‪.‬خ) فەرمانی پێدەكردین كە (لە‬ ‫كات���ی خواردن���دا) دەوری قاپەكەش (دوای‬ ‫تەواوبوونی خواردنەكە) بەپەنجە دالێس���ین‬ ‫و پەنجەمان بلێسینەوە‪ ،‬دەیفەرموو‪ :‬چونكە‬ ‫ئێوە نازانن پیت و بەرەكەتی خواردنەكانتان‬ ‫بەكامەوەیەتی"‪.‬‬ ‫لەگێڕانەیەك���ی دیك���ەدا موس���لیم رەزای‬ ‫خوای لەس���ەر بێ���ت دەڵێ پێغەمب���ەر (د‪.‬خ)‬ ‫دەیفەرم���وو "ئەگ���ەر پ���ارووی كەس���ێكتان‬ ‫بەرب���ووەوە‪ ،‬باهەڵ���ی بگرێت���ەوە و پاك���ی‬ ‫بكاتەوە لەئازار و شتی وا و ئینجا بیخوا و‬ ‫نەیهێلێتەوە بۆ شەیتان‪ ،‬كە لەنان خواردنیش‬ ‫لێبووەوە‪ ،‬با لەپێشدا پەنجەكانی بڵێسێتەوە‪،‬‬ ‫ئەوساكە ئەگەر ویستی با بەخاولی دەستی‬ ‫بس���ڕێتەوە‪ .‬چونك���ە ئ���ەو نازان���ێ پی���ت و‬ ‫بەرەكەتی خواردنەكەی بەكامەوەیەتی"‪.‬‬ ‫لەگێڕانەوەیەكی دیكەی موسلیمدا هاتووە‬ ‫ك���ە پێغەمبەر (د‪.‬خ) فەرموویەتی "ش���ەیتان‬ ‫بۆ هەم���وو كاروبارێكت���ان دێ بەالتەنەوە‪،‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫شوناسی شەیتان‬

‫هەوڵێك بۆ ناسینی شەیتان‬ ‫(‪)6‬‬

‫ج���ا ب���ۆ زیان���ی ئێوەبێ ی���ان بۆ س���وودی‬ ‫خۆی‪ ،‬تەنانەت لەكاتی نانخواردنیشدا دێت‬ ‫ب���ۆ التان‪ ،‬ج���ا ئەگ���ەر پ���ارووی یەكێكتان‬ ‫بەرب���ووەوە‪ ،‬ب���ا پاك���ی بكاتەوە لەئ���ازار و‬ ‫ش���تی وا و ئینجا بیخوات و نەیهێڵیتەوە بۆ‬ ‫شەیتان"‪.‬‬ ‫لێرەدا پرسیار ئەوەیە‪ ،‬ئایا ئەگەر پارووێك‬ ‫بەرب���ووەوە ب���ۆ ش���ەیتان دەمێنێت���ەوە؟!‬ ‫وەك���و ئ���ەوەی لەفەرموودەك���ەدا هاتووە؟!‬ ‫لەس���ەر ئەمە زانایان رای جیاوازیان هەیە‪،‬‬ ‫لەس���ەر مان���ای (نەیهێڵێتەوە بۆ ش���ەیتان)‪،‬‬ ‫هەندێكی���ان وای ب���ۆ دەچن كە ئ���ەم وتەیە‬ ‫مانای گوێڕایەڵی ش���ەیتان و لەدەس���تدانی‬ ‫نیعمەتی خوایە‪ ،‬كە پێویس���ت نییە ش���ەیتان‬ ‫س���وود لەوە وەرگرێ بەندەیەك بەرامبەر‬ ‫نیعمەتەكان���ی خوای خ���ۆی كەمتەرخەم بێ‬ ‫و س���وود لەنیعمەتەكان���ی وەرنەگرێ‪ .‬واتا‬ ‫زانایان پێیانوایە مانای (بەجێنەهێش���تن بۆ‬ ‫ش���ەیتان) ئەوەیە‪ ،‬مرۆڤ ناب���ێ گوێڕایەڵی‬ ‫ش���ەیتان ب���كات‪ ،‬لەبەهەدەردان���ی نیعمەتی‬ ‫خ���وا‪ ،‬چونك���ە ئەم���ە كاری ش���ەیتانە‪ ،‬ك���ە‬ ‫هەمیش���ە كردەوەی نابەجێ دەكات و دژی‬ ‫نیعمەتەكان���ی خ���وای گەورەی���ە‪ ،‬واتا مەرج‬ ‫نییە ش���ەیتان خواردنەكە بخوات‪ .‬هەروەها‬ ‫هەڵنەگرتن���ەوەی خ���واردن (ئەگ���ەر پی���س‬

‫نەبووبێ) نیش���انەی خۆبەگ���ەورە زانینە و‬ ‫ئەمەش كردەوەی ش���ەیتانە و بەپێی ئایینی‬ ‫ئیسالم مرۆڤی موس���وڵمان نابێ لووتبەرز‬ ‫بێ و خۆی بەگەورە بزانێ و الس���ایی ئەم‬ ‫سیفەتانەی شەیتان بكاتەوە‪.‬‬ ‫خواردنی شەیتان‪:‬‬ ‫بەهۆی ئەوەی س���ەرچاوەی باسكردنی‬ ‫ش���ەیتان بەپلەی یەكەم و ب���ەوردی‪ ،‬ئایینە‪،‬‬ ‫بۆیە تەنیا دەتوانین لەئایینەوە بابەتێكی لەم‬ ‫ج���ۆرە ببینینەوە‪ ،‬كە ئایا ش���ەیتان خواردن‬ ‫دەخ���وات؟ ئەگ���ەر بەڵ���ێ‪ ،‬چ���ی دەخوات و‬ ‫چۆنی دەخوات؟!‬

‫ئەو فەرموودەیەی باس‬ ‫لەوە دەكات بە نەگوتی‬ ‫(بسم الله) شەیتان نان‬ ‫لەگەڵ كەسەكە بخوات‪،‬‬ ‫بە فەرموودەیەكی الواز‬ ‫لەقەڵەم دەدرێت‬

‫بەو پێیەی كە پێغەمبەر (د‪.‬خ) فەرموویەتی‬ ‫"ئەگ���ەر پ���ارووی كەس���ێكتان بەربووەوە‪،‬‬ ‫باهەڵ���ی بگرێت���ەوە و پاكیبكات���ەوە لەئازار‬ ‫و ش���تی وا و ئینج���ا بیخ���وا و نەیهێلێتەوە‬ ‫ب���ۆ ش���ەیتان"‪ .‬ئیبن حەجەر دەڵ���ێ "ئەوەی‬ ‫شەیتانیش خواردن دەخوات‪ ،‬پێچەوانە نییە‬ ‫لەگەڵ راس���تیی و عەقڵی���ش قبوڵی دەكات"‪.‬‬ ‫لەفەرموودەیەك���ی دیك���ەدا دەفەرم���ووێ‬ ‫"ئەگ���ەر یەكێكت���ان نان���ی خ���وارد ی���ان‬ ‫خواردنەوەیەك���ی خواردەوە‪ ،‬با بەدەس���تی‬ ‫راس���ت بیخ���وات و بیخوات���ەوە‪ ،‬هەروەه���ا‬ ‫بەدەس���تی راس���ت وەریبگرن و بەدەس���تی‬ ‫راست بیبەخشن‪ ،‬چونكە شەیتان بەدەستی‬ ‫چ���ەپ دەخوات و دەخواتەوە و بەدەس���تی‬ ‫چەپ دەبەخش���ێ و وەردەگ���رێ"‪ .‬ئەم دوو‬ ‫فەرموودەی���ە ئ���ەوە بەدی���ار دەخ���ەن‪ ،‬ك���ە‬ ‫شەیتانیش دەخوات و دەخواتەوە و ئیمامی‬ ‫نەوەویش دەڵێ "ئەم فەرموودەیە ئاماژەیە‬ ‫بۆ ئ���ەوەی ش���ەیتان خ���واردن دەخوات و‬ ‫خواردنەوە دەخواتەوە"‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم س���ەبارەت بەچۆنییەتی خواردنی‬ ‫ش���ەیتان و ئەوەی ش���ەیتان چی دەخوات‪،‬‬ ‫ئ���ەوە لەبابەت���ە غەیبییەكان���ە و ب���ۆ مرۆڤ‬ ‫رووننەبۆت���ەوە و هی���چ بەڵگەیەك���ی‬ ‫یەكالكەرەوە بۆ ئەم مەبەستە نییە‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪255‬‬

‫‪35 2014/11/22‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫پایسكیل بۆ كچان عەیبەیە‬ ‫كچێك‪ :‬بەشێكی خەتای خۆمانە و گوێ بەو نەریتانە دەدەین و ئەو ترس و شەرمە ناشكێنین‬

‫محەمەد هەسنانی‬

‫‪ 36‬ژمار ‌ه ‪2014/11/22 255‬‬

‫لەكۆمەڵگا پێشكەوتووەكان‪ ،‬لێخوڕینی‬ ‫پایس���كیل بەكارێك���ی ئەرێن���ی و جێگای‬ ‫دەستخۆشی دادەنرێت‪ ،‬چونكە پایسكیل‬ ‫هەم دۆستی ژینگەیە و هەم لێخوڕینیشی‬ ‫ج���ۆرە وەرزش���ێكە ب���ۆ م���رۆڤ‪ .‬ب���ەاڵم‬ ‫لەكۆمەڵ���گای ئێم���ەدا پایس���كیل تەنیا بۆ‬ ‫كوڕان و ئەویش لەتەمەنێكی دیاریكراودا‬ ‫ئاس���اییە‪ ،‬وەك���و ت���ر كارێك���ی نامۆی���ە‬ ‫بەكۆمەڵگا‪ ،‬بەتایبەت بۆ ئافرەتان‪.‬‬ ‫لەك���ۆاڵن و س���ەرجادە و ش���ەقامە‬ ‫گشتیەكان‪ ،‬جاروبار گەنجێكی كاسبكار‪،‬‬ ‫بەدەگمەنی���ش پیاوێك���ی كام���ڵ بەس���ەر‬ ‫پایس���كیلێكەوە دەبینی���ن‪ ،‬ب���ەاڵم هەرگیز‬ ‫كچێ���ك بەرچ���او ناكەوێ���ت پایس���كیل‬ ‫لێبخوڕێت‪ .‬گەر ش���تێكی واش رووبدات‪،‬‬ ‫وەك سەیر و سەمەرە دێتەبەرچاو‪.‬‬ ‫كچان پێیانوایە لێخوڕینی پایس���كیلیش‬ ‫وەك زۆر كار و رەفتاری تر‪ ،‬لەئافرەتان‬ ‫بەگش���تی قەدەغەیە‪ .‬هەرچ���ی لێخوڕینی‬ ‫پایسكیلیش���ە‪ ،‬نەتەنیا بۆ كچان‪ ،‬بەڵكو بۆ‬ ‫كوڕانیش تەنی���ا لەتەمەنێكی دیاریكراودا‬ ‫رێگاپێ���دراوە‪ .‬كچە راگەیاندنكار ش���ەیما‬ ‫جاف دەڵێ "پاس���یكیل كە بۆی یەكەمجار‬ ‫دروس���تكراوە‪ ،‬لەسەری نەنوسراوە‬ ‫دەبێت ب���ەس رەگەزی نێر بەكاری‬ ‫بهێنێ���ت‪ .‬ب���ەاڵم لەكۆمەڵ���گای‬ ‫ئێم���ە پ���ەروەردەی‬ ‫بنە ڕ ە تیم���ا ن‬ ‫پەروەردەیەكی‬ ‫تەندروس���ت‬ ‫‪،‬‬ ‫نی���ە‬

‫ه���ەرزوو لەمنداڵیەوە ك���چ و كوڕ فێری‬ ‫جی���اوازی رەگەزی���ی دەكرێ���ن‪ ،‬بەبیانوو‬ ‫و پاس���اوی الواز و ب���ێ بنەم���ا"‪ .‬لەگ���ەڵ‬ ‫ئەوەش���دا پێیوای���ە پایس���كیل تەنان���ەت‬ ‫ب���ۆ رەگ���ەزی نێری���ش ت���ا تەمەنێك���ی‬ ‫دیاریك���راو رێگەپێ���دراوە و دەش���ڵێ‬ ‫"كەمی بەكارهێنانی پایس���كیل پەیوەندی‬ ‫بەكەلتوور و رۆش���نبیریی نانەتدروستی‬ ‫كۆمەڵگامانەوە هەیە"‪.‬‬ ‫كچە شاعیر گوڵباخ بەهرامی لەبارەی‬ ‫لێخوڕین���ی پایس���كیل لەالی���ەن كچانەوە‬ ‫ب���ۆ س���ڤیل ئام���اژەی ب���ەوەدا "ئ���ەوەی‬ ‫لەكۆمەڵگای ئێمەدا دەبینرێت س���ەبارەت‬ ‫بەجیاوازی نێوان رەگ���ەزەكان‪ ،‬چەندین‬ ‫خوێندنەوە هەڵدەگرێت‪ .‬پێكهاتەی كۆمەڵگا‬ ‫و دابەش���بوونی ژیانی هاوبەش لەنێوان‬ ‫دوو رەگ���ەز‪ ،‬پێوەندییە كۆمەاڵیەتییەكان‬ ‫و دەسەاڵتی بەڕێوبەری كۆمەڵگا و فیكر‬ ‫و ئایدۆلۆژی���ای بااڵدەس���ت‪ ،‬كاریگ���ەری‬ ‫راس���تەوخۆیان لەس���ەر بیركردن���ەوەی‬ ‫تاكەكان���ی هەی���ە‪ .‬پێموای���ە بەشێكیش���ی‬ ‫ب���ۆ روانینی ئاف���رەت بەرامب���ەر بەخۆی‬ ‫دەگەڕێتەوە"‪ .‬گوڵباخ هۆكارێكی مانەوەی‬ ‫ئافرەت���ان لەن���او چوارچێ���وەی عەیب و‬ ‫شەرمدا بۆ خودی خۆیان دەگێڕێتەوە و‬ ‫دەڵێ "هەندێجار ئ���ەوە ئێمەین پێش ئەو‬ ‫نەریتانە دەكەوین و ترسمان لەدەرچوون‬ ‫لەبازنەی داخراوی كۆمەڵگاكەمان هەیە‪.‬‬ ‫دەبینین ژنانی كۆمەڵگا پێشكەوتووەكانی‬ ‫جیه���ان س���نووری بۆش���اییەكانی نێوان‬ ‫زەمین و ئاسمانیشیان بڕیوە و لەوپەڕی‬ ‫باوەربەخۆب���وون و پێش���كەوتندان‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم الی ئێمە لێخوڕینی پاس���كیل یان‬ ‫سەركەوتن لەس���ەر ماتۆڕسیكلت عەیبە‬ ‫و بڤەی���ە بۆ ژن���ان‪ ،‬هێش���تا نەمانتوانیوە‬ ‫قەناع���ەت بەبەرانبەرەكانم���ان بێنین‪ ،‬كە‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫دەبێ���ت (ژن) ب���ەر لەرەگەزی پێناس���ەی‬ ‫بكەین‪ ،‬دەبێ وەك مرۆڤ لەچوارچێوەی‬ ‫بەها مرۆڤایەتییەكاندا بخوێندرێتەوە"‪.‬‬ ‫هەوراز ئەحمەد كچە راگەیاندنكارێكی‬ ‫ت���رە‪ ،‬پێیوایە ن���ە تەنیا لەكاری س���ادەی‬ ‫رۆژان���ەی وەك لێخوڕین���ی پایس���كیلدا‪،‬‬ ‫بەڵكو لەهیچ ئاس���تێكدا جیاوازی لەنێوان‬ ‫نێر و مێدا نیە‪ .‬ئەو بۆ س���ڤیل گوتی "من‬ ‫وەك ئافرەتێك هیچ جیاوازیەك لەبەینی‬ ‫ئاف���رەت و پیاوان���دا نابین���م‪ .‬لەئێس���تادا‬ ‫ژنان لەس���ەنگەرەكانی ش���ەڕدا بەرگری‬ ‫لەنیش���تیمان دەك���ەن‪ ،‬بەرخۆدان���ی ژنان‬ ‫دەنگدانەوەی جیهانیی بەدوای خۆیداهێنا‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم بەداخ���ەوە لەكۆمەڵ���گای ئێم���ەدا‬ ‫تائێستا ئافرەت بەپلە دوو سەیر دەكرێت‬ ‫و توندوتیژی بەرامبەر دەكرێت و لەگەلێك‬ ‫لەمافەكان���ی بێب���ەش ك���راوە‪ .‬نەنان���ەت‬ ‫لەبابەتێك���ی وەك لێخوڕینی پایس���كیلدا‪،‬‬ ‫پاس���كیل تەنها بۆ پیاوان نەكراوە‪ ،‬كەچی‬ ‫كاتێك ژنێك بەپاس���كیلەوە بەشەقامێكدا‬ ‫بڕوات‪ ،‬رووبەرووی هەزار تانە و توانج‬ ‫دەبیت���ەوە‪ ،‬بۆیە دەبێ ئافرەتان گوێ بەم‬ ‫قس���انە نەدەن‪ ،‬هەمیش���ە ه���ەوڵ لەپێناو‬ ‫ئازادی زیاتر بۆ خۆیان بدەن"‪.‬‬ ‫بەشار عەزیز‪ ،‬رۆژنامەنووس‪ ،‬پێیوایە‬ ‫لەبنەڕەت���دا‪ ،‬نە بۆ ژن و نە بۆ پیاو‪ ،‬هیچ‬ ‫عەیبەێكی تێدا نییە پایس���كیل لێبخوڕێت‪،‬‬ ‫بەاڵم الی ئێمە هێش���تا نەبووەتە كلتوور‪.‬‬ ‫بەش���ار دەڵێ "الی ئێمە هێشتا پیاوانیش‬ ‫الیان عەیبەیە پاس���كیل لێبخوڕن‪ ،‬چ جای‬ ‫ئافرەت‪ ،‬بەداخەوە دەبینین لەزۆربەی شار‬ ‫و ش���ارۆچكەكان ژمارەی ئۆتۆمبێلەكان‬ ‫لەژم���ارەی كەس���ەكان زیات���رە‪ ،‬هی���چ‬ ‫بیرم���ان لەكاریگەرییە خراپەكانی زۆری‬ ‫ژمارەی ئۆتۆمبێل نەكرۆدتەوە"‪ .‬دەشڵێت‬ ‫"پێویستە كار لەسەر ئەوە بكرێت پاسكیل‬ ‫لێخوڕین بكرێت بەكلتوور‪ ،‬لەبری ئەوەی‬ ‫فەرمانبەر و دوكاندار بەئۆتۆمبێل برۆنە‬ ‫س���ەركار و ئ���ەو هەم���وو جەنجاڵیی���ە‬ ‫دروس���ت بكەن‪ ،‬با بەپاسكیلێك بچن‪ ،‬كە‬ ‫ه���ەم بۆ جەس���تەی خۆیان و هەمیش بۆ‬ ‫ژینگە كاریگەری باش���ی هەیە"‪ .‬لەبارەی‬ ‫كچانیش���ەوە دەڵێ���ت "لەكۆمەڵگەی ئێمە‬ ‫س���ەختە كچ بتوانێت پاسكیل لێبخوڕێت‪،‬‬ ‫ت���ا نەبێت���ە كلتوور و ش���تێكی ئاس���ایی‪،‬‬ ‫چونك���ە رەنگە هەم لەناو خێزانەكانیان و‬ ‫هەمی���ش لەناو كۆمەڵگە تووش���ی تانە و‬ ‫تەشەر ببنەوە"‪.‬‬

‫لەسەر ژنهێنان باوكی دەكوژێت‬ ‫دهۆك‬ ‫گەنجێكی نیش����تەجێی پارێزگای دهۆك‪ ،‬كە‬ ‫هاوكات ئەفسەری یەكێك لەدەزگا ئەمنییەكانی‬ ‫ئەو ش����ارەیە‪ ،‬باوك����ی دەكوژێ����ت و دواتر بۆ‬ ‫ماوەی ‪ 10‬ساڵ زیندانی سزادەدرێت‪.‬‬ ‫بەپێی لێكۆڵینەوەكان هۆكاری كوش����تنەكە‬ ‫ئەوە بووە‪ ،‬باوكەكە ویس����تویەتی ژنی دووەم‬ ‫بهێنێ����ت‪ ،‬بەاڵم كوڕەك����ەی رێگر بووە و دواتر‬ ‫بۆتە دەمەقاڵێیان‪ ،‬بەو هۆیەوەش تۆمەتبارەكە‬ ‫بەفیش����ەكی دەمانچەك����ەی‪ ،‬باوك����ی خ����ۆی‬ ‫دەكوژێت‪.‬‬ ‫تۆمەتب����ار‪ ،‬تەمەن����ی ‪ 30‬س����اڵە و ك����وڕی‬ ‫گ����ەورەی ب����اوك و دایكییەت����ی‪ ،‬كاتێك باوكی‬ ‫باسی هێنانی ژنی دووەمی كردووە‪ ،‬لەكاتێكدا‬ ‫دایكی نەخۆش����ەو لەس����ەر جێكەوتووە‪ ،‬توڕە‬ ‫دەبێ����ت و لەگ����ەڵ باوك����ی ناكۆك����ی دەكەوێتە‬ ‫نێوانی����ان‪ ،‬دواجار ئ����ەو ناكۆكییە بەكوش����تنی‬ ‫باوكی كوڕەكە كۆتایی دێت‪.‬‬ ‫باوكەك����ە ب����ەر لەگی����ان لەدەس����تدانی‬ ‫لەنەخۆشخانەی فریاكەوتنی دهۆك بەپۆلیسی‬ ‫راگەیاندبوو‪ ،‬كە ئ����ەو لەالیەن كوڕی خۆیەوە‬ ‫پێك����راوە‪ ،‬هەرلەوێ س����كااڵی دژی كوڕەكەی‬ ‫تۆماركرد و داوایك����رد مافی نەخورێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دوای چەند كاتژمێرێكی كەم گیانی لەدەستدا‪.‬‬ ‫لەدەس����تپێكی دانیش����تنی دادگادا برایەك����ی‬ ‫تۆمەتبارەك����ە رایگەیان����د "ك����ە باوك����م باس����ی‬ ‫ژنهێنانی كرد‪ ،‬ب����را گەورەكەم قبوڵی نەكرد و‬ ‫داوای لێكرد ژن بۆ من بهێنێت‪ ،‬چونكە بەقسەی‬ ‫براكەم تەمەنی ژنهێنانی من بەس����ەرچوو بوو‬ ‫و پێویست بوو كە خێزان پێكەوە بنێم"‪.‬‬ ‫ئەگەرچ����ی ئ����ەو ش����ایەتحاڵە ك����ە ب����رای‬ ‫بكوژەكەی����ە‪ ،‬لەس����ەرەتای دەمەقاڵێی نێوانیان‬ ‫لەماڵەوە نەبووە‪ ،‬بەاڵم وەك خۆی باسی دەكات‬ ‫خوش����كەكەی پەیوەندی پێوەكردووە و كاتێك‬ ‫گەڕاوەتەوە ماڵ بینویەتی باوكی كالشینكۆفی‬

‫بەدەس����تەوەیە و براكەشی دەمانچە‪ ،‬دەڵێ "زۆر‬ ‫هەوڵمدا ش����ەڕ نەكەن و كەس نەكوژرێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بینی����م باوكم بەبرینداری كەوتە س����ەر زەوی و‬ ‫لەو نێوانەدا منیش برینداربووم"‪.‬‬ ‫ئەو كوڕە نایش����ارێتەوە‪ ،‬كە باوكی بەردەوام‬ ‫ت����وڕە ب����ووە و زۆر جاری����ش ئەم����ە بۆتە هۆی‬ ‫پەیدابوونی ش����ەڕ و ئاژاوە لەنێو خێزانەكەیاندا‪،‬‬ ‫هەروەها بەرگری لەبراكەی كرد‪ ،‬كە لەقەفەسی‬ ‫تۆمەتباری����دا ب����وو و پێیوایە‪ ،‬كە باوكی لەس����ەر‬ ‫حەق نەبووە‪.‬‬ ‫هەرچی خوشكی تۆمەتبارەكەیە‪ ،‬كە بەچاوی‬ ‫خ����ۆی رووداوەك����ەی بینی����وە‪ ،‬پاڵپش����تی باوكی‬ ‫دەكرد‪ ،‬ئەو ب����ەدادوەری لێكۆڵین����ەوەی گوتبوو‬ ‫"رۆژی رووداوەكە من لەگەڵ باوكم بووم‪ ،‬چەند‬ ‫جارێك ب����را گەورەكەم پەیوەن����دی بەباوكمەوە‬ ‫ك����رد‪ ،‬ب����ەاڵم ئەو وەاڵم����ی نەدای����ەوە‪ ،‬دواتر من‬ ‫وەاڵم����م دایەوە‪ ،‬براك����ەم زۆر توڕەب����وو‪ ،‬دوای‬ ‫كەمێ����ك باوكم مۆبایلەكەی لەدەس����تم وەرگرت‬ ‫و قس����ەی لەگەڵ كرد‪ ،‬ئیتر ب����وو بەدەمەقاڵێیان‪،‬‬ ‫دوات����ر باوكم كاڵش����نكۆفەكەی دەركرد و گوتی‬ ‫كوڕەكەی دەیەوێت بیكوژێت و ئەویش بەرگری‬ ‫لەخۆی دەكات"‪.‬‬ ‫لەگەڵ ئەوەش����دا تۆمەتبارەك����ە دوای ئەوەی‬ ‫دان����ی بەتاوانەكەیدا نا‪ ،‬لەب����ەردەم دادوەر گوتی‬ ‫"باوك����م زۆر ت����وڕە و دیكتات����ۆر ب����وو‪ ،‬ژیان����ی‬ ‫خێزانەكەمان����ی ناخ����ۆش كردبوو و دەیویس����ت‬ ‫ژنێكی ت����ر بهێنێت‪ ،‬س����ەرەڕای ئ����ەوەی براكەم‬ ‫پێویس����تی بەپێكهێنان����ی خێ����زان ب����وو‪ ،‬ب����ەاڵم‬ ‫فەرامۆش����ی كردبوو"‪ .‬گوتیشی "من بۆ كوشتنی‬ ‫ئ����ەو نەچووم����ە ماڵ����ی باوك����م‪ ،‬بەڵك����و تەنها بۆ‬ ‫سەردان چووم و ئەو هەوڵی كوشتنیدام‪ ،‬منیش‬ ‫تەنها بەرگریم لەخۆم كرد"‪.‬‬ ‫لەدوا دانیشتنیدا‪ ،‬دادوەری دادگای تاوانەكانی‬ ‫دهۆك‪ ،‬بەپێی ماددەی ‪405‬ی یاس����ای سزادانی‬ ‫عێراقی‪ ،‬بڕیاری س����زادانی تۆمەتبارەكەی دا بۆ‬ ‫ماوەی ‪ 10‬ساڵ‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪255‬‬

‫‪37 2014/11/22‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫ئەو ژنانەی زێدەڕۆیی پیاوە مەشروبخۆرەكانیان‬ ‫ژیانی لێ تاڵ كردوون‬ ‫ژنێك‪ :‬كە ئێوارە هات‪ ،‬پیاوەكەم من و منداڵەكان بە قوربانی یەك پێك دەكات!‬

‫كۆمەاڵیەتی‬

‫زۆرینەی ئ���ەو ژنانەی هاوس���ەرەكانیان‬ ‫ئاڵ���وودەی خواردنەوە كحولیەكانن‪ ،‬بێزاری‬ ‫خۆی���ان لەدەس���ت ژیان���ی خۆی���ان و ئ���ەم‬ ‫خووەی هاوس���ەرەكانیان دەردەبڕن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫تاكوتەراش هەن بە ئاسایی دەبینن‪ ،‬لەوەش‬ ‫زیاتر یەكێك لەو ژنانەی سڤیل دواندویەتی‬ ‫دەڵێ "رۆمانسیترین كاتی هاوسەرەكەم ئەو‬ ‫كاتەیە كە دەخواتەوە"‪.‬‬ ‫"س���ەلوە قادر" تەمەن ‪ 50‬س���اڵ لەیەكێك‬ ‫لەفەرمانگەكانی شاری هەولێر فەرمانبەرە و‬ ‫نزیكەی ‪ 28‬ساڵە ژیانی هاوسەری پێكناوە‪،‬‬ ‫دوو ك���وڕ و كچێكی هەیە‪ ،‬كە چوونەتە رێی‬ ‫خۆی���ان‪ .‬ئ���ەو ئام���اژە ب���ەوە دەدات كە لەو‬ ‫رۆژەوەی ش���ووی بەو پیاوە كردووە‪ ،‬تەنیا‬ ‫‪ 3‬رۆژ مەش���روبی نەخواردۆتەوە‪ .‬س���ەلوە‬ ‫دەڵ���ێ "هەم���وو ش���ەوێك دەب���ێ بخواتەوە‪،‬‬ ‫ئەگەرن���ا توڕە دەب���ێ و هەنجەتم پێدەگرێ"‪.‬‬ ‫ئ���ەو ژن���ە زۆر لەم خووەی هاوس���ەرەكەی‬ ‫دڵگران���ە‪ ،‬چونك���ە "لەرادە دەرچ���ووە و هیچ‬ ‫س���نورێك بۆ خۆی دانانێت"‪ ،‬وەك س���ەلوە‬ ‫باس���ی دەكات‪ ،‬ب���ەر ل���ە ش���وكردنی ب���ەم‬

‫‪ 38‬ژمار ‌ه ‪2014/11/22 255‬‬

‫خ���ووەی پیاوەك���ەی زانی���وە‪ ،‬چونكە كوڕی‬ ‫پوری ب���ووە و خانەوادەكەش���یان هەمووی‬ ‫خواردویانەت���ەوە‪ .‬ب���ەاڵم دەڵ���ێ "نەمدەزانی‬ ‫تەنی���ا هاوس���ەرەكەی من ژم���ارە پێوانەیی‬ ‫ش���كاندووە و قوڕەك���ە ب���ۆ من���ە"‪ .‬لەبارەی‬ ‫كاریگەرییەكان���ی ئ���ەو خواردنەوەی���ەی‬ ‫هاوسەرەكەش���ی دەڵێ���ت "بەرامب���ەر ماڵەوە‬ ‫زۆر ئیهمالە‪ ،‬بۆ نموونە ‪ 28‬ساڵە پێكەوەین‪،‬‬ ‫تائێستا خانوومان نییە‪ ،‬تەنانەت ئەو زەییەی‬ ‫حكوم���ەت پێیداین فرۆش���تی‪ ،‬ك���ەس نازانێ‬ ‫پارەك���ە چیلێه���ات‪ .‬كاتێكی���ش ل���ە نادیەكان‬ ‫بخوات���ەوە‪ ،‬ئەوەن���دە دەخوات���ەوە تا هەموو‬ ‫هاوڕێكان���ی پێیپێدەكەن���ن و پارەكەیان���ی‬ ‫پێدەدەن‪ ،‬لە هەمووی ناخۆشتر ئەوەیە هیچ‬ ‫س���ۆزێكی بۆ من نیی���ە‪ ،‬هەر ئێوارە هات من‬ ‫و منداڵ���ەكان الی ئ���ەو قوربانی یەك پێكین‪.‬‬ ‫بۆی���ەش منداڵ���ەكان ئەوەندەی پش���ت بەمن‬ ‫دەبەس���تن‪ ،‬نی���و ئەوەن���دە پش���ت بەباوكیان‬ ‫نابەستن و قسەی لێوەرناگرن"‪.‬‬ ‫"خەندە" ژنێكی تری تەمەن ‪ 35‬ساڵەی بااڵ‬ ‫مامناوەندی گەنمڕەنگی رووشیرینە‪ ،‬ماوەی‬ ‫‪ 2‬ساڵ لەگەڵ كوڕێكی دانیشتووی سلێمانی‬ ‫هاوس���ەرگیری كرد و دوای بوونی منداڵێك‬

‫بەه���ۆی ئاڵوودەبوون���ی هاوس���ەرەكەی‬ ‫بەخواردنەوە كحوولیەكان‪ ،‬لێیجیادەبێتەوە‪.‬‬ ‫ئەگەرچی لەكۆمەڵگ���ەی كوردیدا بەچاوێكی‬ ‫نائاس���ایی تەماش���ای ئەو ژنانە دەكرێت‪ ،‬كە‬ ‫هاوسەرەكانیان جیابوونەتەوە‪ ،‬بەاڵم خەندە‬ ‫هەرگیز لەو كارەی پەش���یمان نییە و دەڵێت‬ ‫"تا قیامەت سوپاسی خوا دەكەم لەكۆڵ ئەو‬ ‫بەاڵیە بوومەوە"‪.‬‬ ‫ئ���ەو ژن���ە ب���اس لەژیان���ی خ���ۆی لەگەڵ‬ ‫هاوس���ەرەكەی دەكات و دەڵ���ێ "ئەگ���ەر‬ ‫مەش���روبی نەخواردبایەوە‪ ،‬كەس وەك ئەو‬ ‫باش نەبوو‪ ،‬بەاڵم كە دەیخواردەوە هەنجەتی‬ ‫بەمن دەگرت و هەموو شەو كە بەسەرخۆشی‬ ‫دەهات���ەوە لێ���دەدام و جنێ���وی س���ووكی‬ ‫پێ���دەدام و الچاوێك���ی مۆردەكردم���ەوە‪ ،‬كە‬ ‫بەیانی هەڵدەس���تام دەیگوت بۆ واتلێهاتووە‪،‬‬ ‫پێمدەگوت تۆ واتكردووە‪ ،‬پەشیمان دەبۆوە‬ ‫و داوای لێبوردنی دەكرد و داوەتی دەكردم‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم ش���ەو كە دەچووە ن���ادی وەك خۆی‬ ‫لێدەهات���ەوە و هەم���ان س���یناریۆ دووب���ارە‬ ‫دەبویەوە"‪.‬‬ ‫خەن���دە ب���اس لەبراكانی هاوس���ەرەكەی‬ ‫دەكات‪ ،‬ك���ە خواردوویانەت���ەوە و زۆری���ش‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫لەگ���ەڵ خێزانەكانی���ان نەرمونی���ان بوون���ە‪،‬‬ ‫بەش���ێوەیەكی زۆر رۆمانس���ی رەفتاری���ان‬ ‫لەگ���ەڵ ك���ردوون‪ ،‬ب���ەاڵم ه���ی ئ���ەو ب���ەم‬ ‫ش���ێوەیە نەب���ووە‪ ،‬بۆیە ئەم دوو س���اڵە بەم‬ ‫ش���ێوەیە ژیاوە‪ .‬لەبەرئ���ەوە دواجار بڕیاری‬ ‫جیابوون���ەوە دەدات‪ ،‬چونكە خۆش���ی داوای‬ ‫جیابوونەوەك���ەی كردب���وو‪ ،‬هیچ مارەییەكی‬ ‫بۆ نەبڕای���ەوە‪ ،‬لەگەڵ ئەوەش���دا دەڵێ "هیچ‬ ‫باك���م بەمارەی���ی نەبوو‪ ،‬خواخ���وام بوو لێی‬ ‫جیا ببمەوە و لەكۆڵم بێتەوە"‪ .‬ئێس���تا خەندە‬ ‫ماوەی ساڵێكە ش���ووی كردۆتەوە و دەڵێت‬ ‫"تاك���ە مەرج بۆ هاوس���ەری نوێم ئەوە بوو‪،‬‬ ‫كە نەخواتەوە"‪.‬‬ ‫"گوڵ���ێ تۆفیق���ی"‪ ،‬دەرچ���ووی كۆلی���ژی‬ ‫ئەدەبیاتە و تەمەنی ‪ 25‬ساڵە‪ ،‬دەڵێ كە بەهیچ‬ ‫ش���ێوەیەك ئام���ادە نییە ژیانی هاوس���ەری‬ ‫لەگەڵ كەسێكی مەشروبخۆر پێكبێنی‪ ،‬چونكە‬ ‫وەك خۆی دەڵێ "ئەو كەسەی لەكۆمەڵگەی‬ ‫ئێمە مەشروب بخواتەوە بەچاوێكی سووك‬ ‫س���ەیر دەكرێت‪ ،‬هەروەها لەنێو خەڵكیش بە‬ ‫خاوەن كەسایەتییەكی الواز سەیر دەكرێت‪،‬‬ ‫بۆی���ە ئامادەنیم ش���وو بەمەش���روبخۆرێك‬ ‫بكەم"‪.‬‬

‫بەپێچەوانەی ئەم بۆچونانەی س���ەرەوە‪،‬‬ ‫بۆچوونی "ن���ەورۆز" كە ن���اوی خوازراوی‬ ‫ژنێك���ی تەم���ەن ‪ 30‬س���اڵەیە و دەرچ���ووی‬ ‫كۆلێ���ژە‪ ،‬لەو بۆچونە دەگمەنانەیە‪ ،‬كە لەناو‬ ‫ئافرەتاندا بەرامبەر بەپیاوی مەش���روبخۆر‬ ‫هەیە‪ .‬ئ���ەو پێیوایە پیاو بەخواردنەوە جوان‬ ‫و گوفتشیرین دەبێت و دەڵێ "ئەو پیاوانەی‬ ‫دەخۆن���ەوە هەردەم قس���ەیان خۆش���ترە و‬ ‫گف���ت و لوتفی���ان ش���یرینترە‪ ،‬بۆی���ە پیاوی‬ ‫تێگەیش���توو و هەستناس���ك دەخۆن���ەوە"‪.‬‬ ‫لەبارەی پیاوەكەش���ی دەلێ "پیاوەكەم زۆر‬ ‫رۆمانس���یە‪ ،‬بەاڵم ئەوكاتەی دەخواتەوە ‪10‬‬ ‫ئەوەندەی جاران رۆمانس���یتر دەبێت‪ ،‬بۆیە‬ ‫حەزدەك���ەم زوو زوو بخوات���ەوە"‪ .‬لەبارەی‬ ‫ئەو كەسانەشی كە زێدەڕۆیی لەخواردنەوە‬ ‫دەك���ەن و كێش���ە لەنێ���و خێزانەكانیان���دا‬ ‫دروس���ت دەكەن‪ ،‬دەڵێ "ئەمانە رۆشنبیریی‬ ‫خواردنەوەیان نییە‪ ،‬بۆیە پێویس���تە كەسێك‬ ‫س���ەرەتا خ���ۆی بناس���ێ‪ ،‬ئینج���ا بڕی���اری‬ ‫خواردنەوە بدات"‪.‬‬ ‫بەهەمان شێوە "زارا ئازاد" كچێكی شاری‬ ‫كۆیەیە‪ ،‬دانیپێدا دەنێت‪ ،‬كە لەخانەوادەكەیان‬ ‫هەموو مەشروب دەخۆنەوە‪ ،‬بۆیە دەیەوێت‬

‫ش���وو بەكەس���ێكی مەش���روبخۆر ب���كات و‬ ‫دەش���ڵێت "بێگومان���م كە ش���وو بەكەس���ێك‬ ‫دەك���ەم‪ ،‬بتوان���ێ لەكۆڕی باوك���م بێ منەت‬ ‫دانیشێ"‪ .‬لەگەڵ ئەوەی زارا بەقسەی خۆی‬ ‫هیچ كاتێك لەگەڵ زیادەڕۆیی نییە و دەڵێت‬ ‫"هەموو شتێك بە خوێ و خوێش بەمانا"‪.‬‬ ‫"زەردەش���ت عوس���مان"ی توێ���ژەری‬ ‫كۆمەاڵیەتی باس لەوە دەكات‪ ،‬كە بەحوكمی‬ ‫ئەوەی كۆمەڵگەی ئێمە موسڵمانە و لەئایینی‬ ‫ئیسالمیش خوادنەوە كحولییەكان حەڕامە‪،‬‬ ‫بۆی���ە لەنەس���تی تاك���ی ئێمە ئەو كەس���ەی‬ ‫مەش���روب دەخ���وات نەخ���وازراوە‪ ،‬لەگ���ەڵ‬ ‫ئەوەش���دا دەڵێت "ناكرێ ئەوەی بگشتێنین‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم زۆربەی تاكەكان الیان نەخوازراوە"‪.‬‬ ‫پێش���یوایە جگەل���ە ئای���ن‪ ،‬ه���ۆكاری ئ���ەو‬ ‫نەخوازراوەیی���ە ب���ۆ نەزان���ی لەبڕ و جۆری‬ ‫خواردنەوەش دەگەڕێت���ەوە "هەندێك كەس‬ ‫زیادەڕۆیی لەخواردنەوەدا دەكەن‪ ،‬ئەمەش‬ ‫وادەكات كۆمەڵگ���ە بەچاوێك���ی جی���اواز‬ ‫س���ەیری ئەوانی دیكەش بكات"‪ .‬زەردەشت‬ ‫پێیوایە خواردنەوە ئەگ���ەر زیادەڕۆیی تێدا‬ ‫بكرێت‪ ،‬كاریگەری لەس���ەر خێزان دەبێت و‬ ‫"شیرازەی خێزان تێكدەشكێنێ"‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪255‬‬

‫‪39 2014/11/22‬‬


‫كـۆمـەاڵیەتی ــ تەندروستی‪ /‬ئا‪ :‬ساڵحی مام عەلی‬

‫ئەو خواردنانەی‬ ‫بۆ ئافرەتی دووگیان تەندروستن‬ ‫خواردن بەشێكی گرنگ لەپرۆسەی دووگیانی پێكدەهێنێت‪،‬‬ ‫بۆیە ئەو ئافرەتانەی دووگیانن پێویستە گرنگی بەخواردنەكانیان‬ ‫بدەن‪ ،‬تاوەكو تەندروس���تی خۆیان و كۆرپەلەكەیان باش بێت‪.‬‬ ‫پێویس���تە بش���زانن‪ ،‬هەر ش���تێك ك���ە دەیخ���ۆن‪ ،‬كۆرپەكانیان‬ ‫لەگەڵیان هاوبەش���ن و هەمان كاریگەری لەس���ەر هەریەكەیان‬ ‫دەبێت‪ .‬بۆیە پێویستە خواردنەكیان بریتی بێت لە‪:‬‬ ‫‪ .1‬خواردنی جۆراوجۆر وەك گۆش���ت و برنج و باقلەمەنی‬ ‫و میوەكان و ‪...‬هتد‪ ،‬واتە خواردنیان هەمەچەشن بێت‪.‬‬ ‫‪ .2‬ئ���ەو دایكانەی گۆش���ت ناخۆن‪ ،‬لەوانەی���ە كۆرپەلەكەیان‬ ‫ناتەواو دەربچێت‪.‬‬ ‫‪ .3‬ماس���ی و خواردن���ە دەریایەكان باش‬ ‫نی���ن و كاریگەری خراپ دەكەنە س���ەر‬ ‫كۆرپەلەكە‪.‬‬ ‫‪ .4‬خواردنی پەنیر باش نیە و‬ ‫دەبێتە هۆی لەبارچوون‪.‬‬ ‫كەمكردن���ەوەی‬ ‫‪.5‬‬ ‫خواردن���ەوەی چ���ای و قاوە‬ ‫و كح���ول‪ ،‬چونك���ە منداڵەك���ە‬ ‫هاوش���ێوەی دایكەك���ە توش���ی‬ ‫راهاتن دەكات‪.‬‬

‫نزیكەی نیوەی خەڵكی سەر زەوی‬ ‫توشی ڤایرۆسی گەمژەیی بوونە!‬ ‫لەدواین توێژینەوەی پزیش����كیدا توان����راوە جۆرێك لەڤایرۆس‬ ‫بدۆزرێت����ەوە‪ ،‬ك����ە ن����اوی(‪ )ATCV-1‬توش����ی م����رۆڤ دەبێ����ت و‬ ‫لەمێش����ك جێگیر دەبێت‪ .‬ئەوەی زانراوە ئەو ڤایرۆسە كاردەكاتە‬ ‫س����ەر توانای بیركردنەوە و الوازی دەكات‪ ،‬لەگەڵ سس����تكردنی‬ ‫جێبەجێكردنی فرمانەكانی مێشك‪ ،‬هەستی فێربوون و خوێندنیش‬ ‫كەمدەكات����ەوە‪ ،‬توێژینەوەك����ە لەزانكۆی (جونز هۆبكنز) لەس����ەر‬ ‫‪ 99‬ك����ەس ئەنجام����دراوە و دەركەوت����ووە ‪%44‬ی����ان توش����ی ئەو‬ ‫ڤایرۆس����ە هات����وون‪ .‬دەریش����كەوتووە ئەو ڤایرۆس����ە كاردەكاتە‬ ‫سەر بوهێڵەكانی مرۆڤ و تێكیان دەدات‪ ،‬بەمەش بیركردنەوە و‬ ‫فێربوون الواز دەكات و مرۆڤەكە بەرەو گەمژەیی دەبات‪.‬‬

‫‪ 40‬ژمار ‌ه ‪2014/11/22 255‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی‬

‫چەند ئامۆژگارییەك بۆ كاتی‬ ‫شوشتنی منداڵەكەت‬ ‫پێویس���تە دای���كان لەكاتی شوش���تنی منداڵەكانی���ان ئاگاداری‬ ‫هەندێ���ك خاڵ ب���ن‪ ،‬ئەگەرنا منداڵەكانیان توش���ی كێش���ە دەبن‪.‬‬ ‫لەوانە‪ :‬پێویستە ش���وێنی شوشتنی مندااڵن تایبەت بێت و لوس‬ ‫نەبێ���ت‪ ،‬ن���ەوەك بەربێتەوە و زیانی پێب���گات‪ .‬هەروەها حەوزی‬ ‫تایبەتی مندااڵن بەكاربهێنن‪ .‬پێس���تی مندااڵن ناس���كە‪ ،‬نابێت ئەو‬ ‫ئ���اوەی پێی دەش���ۆرێ پل���ەی گەرمیەكەی لە ‪ 38‬پلەی س���ەدی‬ ‫زیاتر بێت‪ ،‬باشتر وایە گەرمیپێو بەكاربهێنرێت بۆپێوانی رێژەی‬ ‫گەرمیەكەی‪ ،‬ئەگەرنا پێستەكەی دەسوتێنێت‪.‬‬ ‫هەروەها ئەو مندااڵنەی تەمەنیان لەخوار ‪ 3‬ساڵیەوەیە‪ ،‬نابێت‬ ‫بەهیچ جۆرێ���ك بەتەنی���ا جێبهێڵدرێن‪ ،‬هەرچەن���دە بۆماوەیەكی‬ ‫كەمی���ش بێ���ت‪ ،‬چونك���ە لەكەمتری���ن ئ���اودا بەزووتری���ن كات‬ ‫دەخنكێن‪ .‬نابێت بۆ شوشتنی مندااڵن سابون و شامپۆی ئاسایی‬ ‫بەكاربهێنرێ���ت‪ ،‬بەڵكو دەبێ تایبەت بۆ مندااڵن دروس���تكرابێت‪،‬‬ ‫چونكە شامپۆ و س���ابونەكانی تر كاریگەرییان لەسەر پێست و‬ ‫چاو و لوت و تەواوی تەندروستی مناڵەكە دەبێت‪.‬‬

‫ئاگاداری بەكتریا سودبەخشەكانی‬ ‫سەر پێستتان بن‬ ‫لەس���ەر پێس���تی مرۆڤ جۆرێك لەبەكتریا دەژی‪ ،‬كەسەكە‬ ‫توشی نەخۆشی ناكات‪ ،‬بەڵكو لە بەكتریا و كەڕووی زیانبەخش‬ ‫دەیپارێزێت‪ ،‬ئەوانەی توشی نەخۆشی دەكەن‪.‬‬ ‫س���ەربارەی ئ���ەوە لەش���ی م���رۆڤ بەئارەق���ە و چ���ەوری‬ ‫داپۆش���راوە‪ ،‬ك���ە وەك قەڵغانێك���ە بۆ لەش و ناهێڵیت پێس���ت‬ ‫توش���ی نەخۆش���یە جۆراوجۆرەكان بێت و لەرێگەی پێستەوە‬ ‫میكرۆبەكان بچنە ناو لەش‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم لەكاتی خۆشوش���تن ئ���ەو قەڵغانە نامێنێ���ت‪ ،‬بەئاو و‬ ‫س���ابون دەڕوات‪ .‬هەروەه���ا ئەگ���ەر بەپاك���ەرەوەی بەهێ���ز و‬ ‫ئاوی زۆر گەرم خۆت بش���ۆیت‪ ،‬بەكتریا سودبەخش���ەكانیش‬ ‫دەكوژیت‪ ،‬بەمەش ئەگەری توش���بوونت بەنەخۆش���ی پێس���ت‬ ‫دوو ئەوەندەی كاتی ئاسایی زیاتر دەبێت‪.‬‬ ‫بۆیە پزیش���كە ئەڵمانیەكان دەڵێن‪ ،‬نابێت بۆ ماوەیەكی زۆر‬ ‫لەحەم���ام بمێنیت���ەوە و خۆت بش���ۆیت‪ ،‬یان ئ���اوی زۆر گەرم‬ ‫بەكاربهێنیت‪ ،‬زوو خۆت وش���ك بكەیتەوە و پاش خۆشوشتن‬ ‫ت���ا ‪ 2‬كاتژمێ���ر ئاگاداری خۆت ب���ە‪ ،‬چونكە ئ���ەو قەڵغانە دوو‬ ‫كاتژمێ���ر دەخایەنێ���ت‬ ‫تاوەك���و جارێكی تر‬ ‫دروستبێتەوە‪.‬‬

‫ئەوان حەز بەتێكەڵبوون دەكەن ‪8‬‬ ‫ساڵ زیاتر دەژین‬ ‫بەپێی دواین لێكۆڵینەوەی پزیشكی دەروونی‪ ،‬كە لە گۆڤاری (تایمز)‬ ‫باڵوكراوەت���ەوە‪ ،‬ئ���ەو كەس���انەی تێك���ەاڵون و مەیلی قس���ەی خۆش و‬ ‫هاوڕێیەتی دەكەن‪ ،‬تەمەنیان هەشت ساڵ درێژتر دەبێت لەو كەسانەی‬ ‫حەز بە تەنیایی دەكەن و خۆیان دوورە پەرێز لەكۆمەڵگا دەگرن‪.‬‬ ‫هەروەه���ا ل���ەو توێژینەوەیەدا هات���ووە‪ ،‬خێزان و ژیان���ی خێزانی و‬ ‫پەیوەن���دی نێوان ئەندامانی خێ���زان و هاوكاریكردنی یەكتری لەرووی‬ ‫دەرونی���ەوە زۆر گرنگ���ە‪ .‬تێش���یدا هات���ووە‪ ،‬ك���ە ئەمان���ە كاریگ���ەری‬ ‫راستەوخۆیان لەسەر باشتركردنی تەندروستی مرۆڤ دەبێت‪ ،‬تەنانەت‬ ‫لەكاتی پیریش���دا باشتر وایە كۆمەڵێك پێكەوە بژین‪ ،‬نەوەك بەتەنیا‪ .‬لە‬ ‫كوردەواری خۆشماندا دەگوترێت تەنیایی تەنها بۆ خودا باشە‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪255‬‬

‫‪41 2014/11/22‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی‬

‫هۆشیاریی تەندروستیی‬

‫هەفتانە د‪.‬ع لەپزێڕین دەینوسێت‬

‫دەرمان و‬ ‫هاواڵتیانی كورد‬ ‫"بەهۆی دەرمانی خراپ و بێسوودەوەیە‪ ،‬كە خەڵكی ئێمە‬ ‫لەمڕۆدا بەزۆری توشی نەخۆشی گورچیلە دەبێت"‬ ‫"نەخۆشێك هاتە الم‪ ،‬شێرپەنجەی میزڵدانی هەبوو‪،‬‬ ‫پزیشكەكەی بەنیاز بووە قەستەرە و باڵۆنی بۆ بكات"!!!‬ ‫لەش���ی م���رۆڤ (پی���او) پێكهاتەك���ەی‬ ‫ئێس���قان و گۆش���تی ماس���ولكە و‬ ‫چەورایەت���ی و ‪ 5‬لت���ر خوێن���ە‪ ،‬ك���ە ئاوی‬ ‫لەشە‪ ،‬هەروەها لەئافرەتان ‪ 4،5‬لتر خوێن‬ ‫هەیە‪ .‬ئ���ەو خوێنە هەموو كانزاكانی تێیدا‬ ‫بەس���ەر هەم���وو ئەندامەكان���ی لەش���ی و‬ ‫مێش���كیدا دەسوڕێتەوە‪ ،‬هەروەها خرۆكە‬ ‫س���ورەكان كە ئۆكسجین دەگوزاننەوە و‬ ‫خرۆك���ە س���پییەكان ك���ە دژە میكرۆباتن‪،‬‬ ‫ش���ەڕیان لەگەڵ دەكەن‪ ،‬چونكە هەردەم‬ ‫میكرۆباتی���ش لەناو لەش���دا هەی���ە‪ ،‬ئەمە‬ ‫ش���ەڕی سروش���تی ن���او لەش���ە لەگ���ەڵ‬ ‫دوژمنەكانیان‪ ،‬كە میكرۆب و ڤایرۆس���ن‪،‬‬ ‫(كۆئەندامی هەرس لەدەم���ەوە تا دەگاتە‬ ‫خ���وارووی كۆڵ���ۆن‪ ،‬كە پیس���ایی رۆژانە‬ ‫لێدەردەچێ) ب���ە ترلیۆن میكرۆبی تێدایە‪،‬‬ ‫گ���ەر هاوس���ەنگییەكە تێكچ���وو بەه���ۆی‬ ‫دەرمانی دژە میكرۆبەوە‪ ،‬ئەوكات توشی‬ ‫تێكچوونی بەرگری نەخۆشییەكان دەبێ‪.‬‬ ‫ه���ەر لەبەرئەوەی���ە دەرم���ان دەب���ێ‬

‫‪ 42‬ژمار ‌ه ‪2014/11/22 255‬‬

‫ی���ەك ج���ۆرە دژە میكرۆب بێ���ت‪ ،‬بۆ ئەو‬ ‫نەخۆشییەی دەستنیشان كراوە‪ ،‬بۆنمونە‬ ‫(گرانەتا) لە ‪ 2‬هەفتە زیاتر نییە‪ .‬هەركاتێك‬ ‫مرۆڤ بۆ ماوەیەك���ی زۆر دەرمانی دژە‬ ‫میكرۆب���ی بەكارهێنا‪ ،‬زی���ان بە جەرگ و‬ ‫گورچیلە و مێشكی دەگەیەنێت‪.‬‬ ‫دەب���ێ بزانی���ن جەرگ���ی بنی���ادەم و‬ ‫ئاژەڵ���ەكان‪ ،‬خوێن���ی پێدادەچ���ێ‪ ،‬تاك���و‬ ‫ل���ە ژەه���رەكان پاك���ی دەكات���ەوە‪ ،‬بەواتا‬ ‫خانەكان���ی خوێن ئەگ���ەر دەرمانیان پێدا‬ ‫رۆیشت زەرەمەند دەبن‪.‬‬ ‫لەسۆنار پشكنینی جگەری نەخۆشەكان‬ ‫دەكەم‪ ،‬بە زۆری ئەو كەسانەی دەرمانی‬ ‫زۆریان ل���ە تەمەنی خۆیان خ���واردووە‪،‬‬ ‫جەرگیان توش���ی كۆبوون���ەوەی چەوری‬ ‫بووە لەجێگای خانەكانی‪.‬‬ ‫هەروەها گورچیل���ەكان رۆژانە لەیەك‬ ‫خولەك���دا نزیكەی ‪ 1.5‬لت���ر خوێنیان پێدا‬ ‫تێپ���ەڕ دەب���ێ‪ ،‬ئەوی���ش پاكیدەكات���ەوە‪،‬‬ ‫كانزاكانی���ش دەگەڕێنێت���ەوە ن���او خوێن‬

‫و ئ���اوە زیادەك���ەی بەش���ێوەی میز فڕێ‬ ‫دەداتە دەرەوە‪.‬‬ ‫ه���ەر بۆی���ە رۆژان���ە چەن���د ئ���اوت‬ ‫خواردبێت���ەوە‪ ،‬گورچیل���ە ب���ەو رێژەی���ە‬ ‫ئ���او فڕێدەدا‪ ،‬گەر لەكارك���ەوت‪ ،‬ئەو ئاوە‬ ‫ل���ە ل���ەش كۆدەبێتەوە‪ ،‬ئەس���تور دەبێ و‬ ‫پاڵەپەس���تۆ لەس���ەر دڵ دروس���ت دەكا‪.‬‬ ‫ئەگەر گورچیلە توشی نەخۆشییەك بوو‪،‬‬ ‫خوێنی سست دەبێ‪ ،‬بۆیە دەبینین ئەوەی‬ ‫نەخۆش���ی گورچیلەی هەیە خوێنی كەمە‬ ‫(ئەنیمیا)‪.‬‬ ‫بێ ه���ۆ نیی���ە ل���ەو زەمان���ەدا میللەتی‬ ‫ئێم���ە ب���ەزۆری گورچیل���ەی نەخۆش���ە‪،‬‬ ‫ك���ە بەه���ۆكاری دەرمانی خ���راپ و زۆر‬ ‫بێسوودە‪ ،‬ئینجا مۆدیڵی گۆڕینی گورچیلە‬ ‫زۆر بووە‪ ،‬وەك قەستەڕە و باڵۆن‪.‬‬ ‫لەم رۆژانە نەخۆش���ێك هاتەالم گوتی‬ ‫"بەدكتۆرەكەم گوتووە من نەخۆشییەكەم‬ ‫لەخوارەوەی���ە (قەس���تەڕە و باڵۆن���م) بۆ‬ ‫چییە"؟ ئافەرین بۆ ئەو ش���اژنە كە خۆی‬ ‫پاراست‪ .‬بەستەزمانە نەخۆشی میزڵدانی‬ ‫هەب���وو‪ ،‬كاتێ���ك بەنازوڕ تەماش���ام كرد‪،‬‬ ‫ش���ێرپەنجەی میزڵدانی هەبوو‪ ،‬ئێس���تاش‬ ‫لەس���ەر چارەس���ەكردن بەردەوامە‪ ،‬خوا‬ ‫شیفای بدا‪.‬‬ ‫خوێن���ەی بەڕێ���ز‪ ..‬پزیش���كانی بەڕێز‪،‬‬ ‫تكای���ە ب���ا دووبارە بیربكەین���ەوە و چەند‬ ‫رێنمایەكی (ابوقرات)ی باوكی پزیش���كان‬ ‫جێبەجێ بكەین‪.‬‬ ‫‪ .1‬بەبێ دەستنیشانكردنی نەخۆشییەكە‬ ‫دەرمان نەدەین‪.‬‬ ‫‪ .2‬ئەگەر لە نەخۆشییەكەی نەگەیشتین‪،‬‬ ‫پەن���ا بەرین���ە ب���ەر یەكێ���ك لەب���رادەرە‬ ‫پزیش���كەكانمان‪ ،‬ك���ە پەیوەن���دی ب���ە‬ ‫نەخۆشییەكەوە هەبێ‪ .‬لەهەموو دونیاش‬ ‫واباوە پزیشك ناتوانێ هەموو دەردرێك‬ ‫چارەسەر بكا‪.‬‬ ‫‪ .3‬تەم���اح بەالوە بنێی���ن‪ ،‬چونكە مردن‬ ‫هەیە‪ ،‬ئێوەش نەخۆش دەبن‪.‬‬ ‫‪ .4‬لەگەڵ نەخۆش راستگۆ بن‪.‬‬ ‫‪ .5‬هەرگیز لەبەر خاتری نەخۆشخانەكە‪،‬‬ ‫كە ئیش���ی تێ���دا دەك���ەن‪ ،‬نەش���تەرگەری‬ ‫مەك���ەن‪ ،‬تەنها ئەگەر نەخۆش پێویس���تی‬ ‫پێبوو‪.‬‬ ‫‪ .6‬دەرمان���ەكان هەم���وو ژەه���رن‪،‬‬ ‫بەهاوس���ەنگی بینوس���ن‪ ،‬ش���یفا و‬ ‫چاكبوونەوە الی خوای پەروەردگارە‪.‬‬ ‫بەشی دووەم‬


‫هـــونـــەری‬ ‫سەرپەرشتیار‪ :‬زانا دڵشاد دزەیی‬

‫ئومێد باڵەبان‪:‬‬

‫من میوزیكژەنم‬ ‫ئەگەر دەنگیشم‬ ‫خۆش نەبێت‪ ،‬نەشاز‬ ‫ناكەم و بەزانستی‬ ‫گۆرانی دەڵێم‬ ‫ژمار ‌ه ‪255‬‬

‫‪43 2014/11/22‬‬


‫هونەری‬

‫سۆنیا بێتوشی‪ ،‬دیزاینەر و نمایشكاری جلوبەرگ‪:‬‬

‫حەزی دیزاین الی من‬ ‫لە جلی بووكە شووشەكانمەوە‬ ‫دەستیپێكرد‬ ‫كچانی كورد لە‬ ‫وێبسایتەكەم جلەكانم‬ ‫دەكڕن‬ ‫هونەری من لەكوردستان‬ ‫گرنگی پێنادرێت‬ ‫من لە دیزاینەرە‬ ‫دەوڵەمەندەكانم‬

‫جلێكی زستانییم لەپێستی‬ ‫رێوی دورستكردووە و‬ ‫نرخەكەی ‪ 1000‬دۆالرە‬ ‫بەرهەم و دیزاینەكانم‬ ‫بە ماركەی واڵتە‬ ‫ئەوروپاییەكان دەفرۆشم‬ ‫‪ 44‬ژمار ‌ه ‪2014/11/22 255‬‬


‫هونەری‬

‫ئ����ەم جلوبەرگان����ە ت����ۆ نمایش����یان‬ ‫دەكەی����ت‪ ،‬هەم����ووی لەدەس����تكرد و دیزان����ی‬ ‫خۆتە؟‬ ‫سۆنیا بێتوشی‪ :‬بەڵی هەموو ئەم جلوبەرگەی‬ ‫لەوێبس����ایت و پەیج����ی خ����ۆم لەفەیس����بووك‬ ‫وێنەكەی����ان باڵودەكەم����ەوە بۆخ����ۆم دیزاینم‬ ‫ك����ردوون‪ .‬ج����اری واهەب����ووە چەندەه����ا رۆژ‬ ‫بەیەك دیزاینەوە س����ەرقاڵبوومە و بەردەوام‬ ‫گۆڕانكاری����م تێ����دا ك����ردووە‪ ،‬ت����ا س����ەرنجام‬ ‫بەدڵ����ی خۆم ب����ووە‪ .‬بەاڵم تائێس����تا مەجبوور‬ ‫بوومە بۆخۆم ببم بەمودێلی كۆلێكش����نەكانم‪،‬‬ ‫لەبەرئ����ەوەی بۆ ئەو كارانە بەربەس����ت هەیە‬ ‫و ئەس����تەمە ئافرەتێ����ك بتوانێ����ت و بوێرێ����ت‬ ‫ببێتە مودێلی دیزاینەكانم بۆ نمایش����كردنیان‪.‬‬ ‫داواش����ملێكراوە كاری نمای����ش بك����ەم‪ ،‬ب����ەاڵم‬ ‫ئامانج����ی م����ن ئەوەی����ە وەك دیزاینیەریەك����ی‬ ‫بەناوبانگ����ی ك����ورد لەس����ەر ئاس����تی جیه����ان‬ ‫خۆم بناس����ێنم نەوەك نمایشكاری جلوبەرگ‪.‬‬ ‫كارەكانیش����م ل����ەزۆر گۆڤ����اری بەناوبانگ����ی‬ ‫جیهان����ی باڵوكراونەت����ەوە‪ .‬ب����ەاڵم بەداخ����ەوە‬ ‫لەبەرئەوەی بەشێوەی پرۆفیشناڵ كۆمپانیای‬ ‫بەرهەمهێنان����ی جلوبەرگم����ان لەكوردس����تان‬ ‫نیی����ە و تەنیا جلوبەرگ هاوردە دەكرێت‪ ،‬هەر‬ ‫بۆی����ەش هەس����ت دەك����ەم هون����ەری من وەك‬ ‫واڵتانی دیكەی جیهان گرنگی پێنادرێت‪.‬‬ ‫چۆن فێ����ری كاری دیزاین بووی و‬ ‫كێ‌ مامۆستات بووە؟‬ ‫س����ۆنیا بێتوش����ی‪ :‬م����ن بەمنداڵ����ی زۆرم‬ ‫لەبووك����ی بارب����ی هەب����وو‪ ،‬هەم����وو خولی����ای‬ ‫دیزانی جلوب����ەرگ لەبووكەكانمەوە دەس����تی‬ ‫پێك����رد‪ ،‬كاتێ����ك منداڵ بووم جل����ی بووكەكانم‬ ‫دەگ����ۆڕی و جل����ی یەكێكیان����م لەب����ەر ئ����ەوی‬ ‫تری����ان دەك����رد‪ ،‬وای لێه����ات خ����ۆم بەپەڕۆ و‬ ‫قوماش����ی زی����ادەی ناوم����اڵ جلوبەرگم بەدڵی‬ ‫خۆم ب����ۆ بووكەكانم دروس����ت دەك����رد‪ ،‬هەر‬ ‫ئ����ەم خۆشەویس����تیەی بووكەكانم بووە هۆی‬ ‫دروستبوونی خۆشەویستی بۆ ئەم هونەر و‬ ‫پیشەیەی الی من‪ ،‬ئێستا وێبسایتێكی تایبەتی‬ ‫خۆم هەیە‪ ،‬كارەكانمی تێدا باڵودەكەمەوە‪.‬‬ ‫لەنمایش����ەكارە بەناوبانگەكان بەكێ‬ ‫سەرسامی؟‬ ‫س����ۆنیا بێتوش����ی‪ :‬لەن����او نمایش����كارە‬ ‫بەناوبانگەكان����دا (بارب����ارا پەلڤی����ن) و (میراندا‬ ‫كێر) زۆر س����تایلیان بەدڵمە و زیاتر "ستریت‬ ‫ستیال" واتا نمایشی شەقامیانم زۆر پێجوانە‪.‬‬ ‫ئ����ەم جلوبەرگان����ەی ت����ۆ دیزاینیان‬ ‫دەك����ەی و نمایش����یان دەكەی����ت زۆربەی����ان‬ ‫نیمچەرووتن‪ ،‬لەكاتێكدا تۆ لەكۆماری ئیسالمی‬ ‫ئێران نیشتەجێی‪ ،‬لەسزادان ناترسی؟‬ ‫س����ۆنیا بێتوش����ی‪ :‬كاری م����ن پەیوەندی بە‬

‫بەرهەمهێن����ان و هون����ەرەوە هەیە و پێموانییە‬ ‫وەك مەترس����ی ب����ۆ س����ەر هی����چ حكومەتێك‬ ‫ئەژم����ار بكرێت‪ ،‬بەره����ەم و دیزانەكانم زیاتر‬ ‫ب����ۆ دەرەوەی واڵت����ی ئێران����ە و ئامانجیش����م‬ ‫واڵتی ئێران نییە‪ ،‬تائێس����تا لەالیەن حكومەتی‬ ‫ئێرانەوە كێش����ەیان بۆ دروست نەكردووم و‬ ‫هی����وادارم ئیزن بدەن ب����ەردەوام بم و بتوانم‬ ‫رۆژێك ل����ەرۆژان خۆم بب����م بەكۆمپانیایەكی‬ ‫بەرهەمهێنانی جلوبەرگ و هەناردەی واڵتانی‬ ‫ئەوروپای����ی بك����ەم‪ ،‬جگ����ە لەداهات ب����ۆ خۆم‪،‬‬ ‫بتوانم س����ەدان گەنج دامەزرێنم و سوودمەند‬ ‫ب����ن لەبزن����س و هونەرەك����ەم‪ ،‬ئەمە بەگش����تی‬

‫س����ۆنیا بێتوش����ی‪ ،‬كچ����ە دیزاین����ەر و‬ ‫نمایش����كارێكی كوردە و دانیشتووی تارانە‪،‬‬ ‫ئەو تەمەنی تەنیا ‪ 23‬ساڵە‪ ،‬بەاڵم بەرهەم و‬ ‫دیزاینەكانی لەسەر ئاستی واڵتانی ئەوروپا‬ ‫نمای����ش دەكرێ����ن و دەفرۆش����رێت‪ ،‬س����ۆنیا‬ ‫لەم چاوپێكەوتنەی لەگەڵ (س����ڤیل) باس لە‬ ‫تایبەتمەندیەكانی كارەكەی خۆی دەكات‪.‬‬ ‫زانا دڵشاد دزەیی‬

‫ئامانج����ی من����ە و پێموانییە حكومەت����ی ئێران‬ ‫كێشەی لەگەڵ ئەو ئامانجەی مندا هەبێت‪.‬‬ ‫كارە دیزاینەكانی خۆت دەفرۆش����ی‬ ‫یان تەنیا بۆ خۆت دروستیان دەكەیت؟‬ ‫س����ۆنیا بێتوش����ی‪ :‬كارەكان����ی م����ن وەك‬ ‫تابلۆیەك����ی نەقاش����ی وان‪ ،‬ئەگ����ەر تابلۆی����ەك‬ ‫كۆپ����ی بك����ەی نرخێك����ی بەرچ����اوی نابێ����ت‪،‬‬ ‫جلوبەرگیش بەمش����ێوەیە دەبێ����ت‪ ،‬ماوەیەكی‬ ‫زۆر بیردەكەم����ەوە و پاش����ان بیرۆكە و پالن‬

‫لەسەر كاغەز دادەنێم و هەوڵ دەدەم كارێكی‬ ‫جیاواز لەكارەكانی پێشووی خۆم و كەسانی‬ ‫تر بكەم‪ ،‬بۆیە ئەم دیزاینانە وەك جلی ئاسایی‬ ‫نابینم‪ ،‬كە بیانفرۆشم‪ .‬من دیزاینەكانم بە ماركە‬ ‫ئەوروپیەكان دەفرۆش����م‪ ،‬بەاڵم فرۆشتنی ئەم‬ ‫دیزاینان����ەم بۆ كاتێك دان����اوە‪ ،‬كە پیر بووم و‬ ‫خانەنش����ینی خۆم بەفەرمی رابگەیەنم و چیتر‬ ‫دیزای����ن نەك����ەم‪ ،‬بەداهاتەكەش����ی هەوڵدەدەم‬ ‫كاری خێرخ����وازی بكەم و كەس����انی خاوەن‬ ‫پێداویس����تی لەبەرهەم����ی ژیان����م بەهرەمەن����د‬ ‫بكەم‪.‬‬ ‫ئێس����تا تۆ لەگ����ەڵ كام كۆمپانیا كار‬ ‫دەكەیت؟‬ ‫سۆنیا بێتوشی‪ :‬ئێستا من لەگەڵ گەورەترین‬ ‫كۆمپانی����ا بەرهەمهێنەرەكان����ی جلوب����ەرگ‬ ‫كاردەكەم‪ ،‬وەك‪ :‬بێهپوش ڤیۆلێت و كۆمپانیای‬ ‫خان����ەی مۆد‪ ،‬كە لەگەورەتری����ن كۆمپانیاكانی‬ ‫بەهەمهێن����ەری جلوبەرگ����ن لەئێ����ران‪ ،‬لەگ����ەڵ‬ ‫برەن����د و كۆمپانیای نێودەوڵەتی بەناوبانگیش‬ ‫كاردەكەم‪ ،‬بەاڵم لەبەر نهێنی تایبەت بەكاری‬ ‫خۆم ناتوانم و حەزناكەم ئێستا ناویان بێنم‪.‬‬ ‫گرانتری����ن ج����ل ك����ە ت����ۆ دروس����تت‬ ‫كردبێت كامەیە و نرخەكەی چەندە؟‬ ‫س����ۆنیا بێتوشی‪ :‬گرانترین جلم بۆ زستانی‬ ‫ئەمس����اڵ دیزاین كردووە‪ ،‬كە لەپێستی رێوی‬ ‫سازمكردووە و نرخەكەی ‪ 1000‬دۆالرە‪.‬‬ ‫كەوات����ە ت����ۆ لەدیزاین����ەرە‬ ‫دەوڵەمەندەكانی یان هەژارەكان؟‬ ‫س����ۆنیا بێتوش����ی‪ :‬م����ن ل����ەو دیزاینەرانەم‬ ‫ك����ە پ����ارە لەدیزاینەكانی خ����ۆم وەردەگرم و‬ ‫خۆشحاڵم‪ ،‬كە منیش دەوڵەمەندم‪.‬‬ ‫لەكوردس����تان پارەی باش����تر هەیە‬ ‫و ب����ازاڕ گەورەت����رە‪ ،‬ئافرەتان����ی كوردس����تان‬ ‫ئارەزوویان زۆر زیاترە بۆ جلوبەرگی ماركە‪،‬‬ ‫بۆچی كارەكەت ناهێنی بۆ كوردستان؟‬ ‫سۆنیا بێتوشی‪ :‬لەكوردستان كۆمپانیایەكی‬ ‫گ����ەورەی وەبەرهێنان����ی جلوب����ەرگ نییە‪ ،‬كە‬ ‫بتوانێ دیزانیەكانی من بكڕێت‪ ،‬خۆش����بەختانە‬ ‫س����ەرمایە زۆرە‪ ،‬بەاڵم بەداخەوە وەبەرهێنان‬ ‫نیی����ە و وەبەرهێنان����ی كەرت����ی تایب����ەت تەنیا‬ ‫لەكڕینی زەوی و خانوو و هاوردەكردنی كااڵ‬ ‫كۆبۆتەوە‪.‬‬ ‫زیات����ر كچان����ی كام واڵت‬ ‫جلوبەرگەكانی تۆ دەكڕن؟‬ ‫س����ۆنیا بێتوش����ی‪ :‬زۆر لەكچان����ی كورد لە‬ ‫وێبس����ایتەكەی من جلەكانم دەك����ڕن‪ ،‬ئێمەش‬ ‫بۆی����ان دەنێرین����ەوە كوردس����تان‪ ،‬هەروەه����ا‬ ‫كچانی كورد لەئەوروپا زۆر لەجلوبەرگەكانی‬ ‫م����ن دەك����ڕن‪ ،‬جگەلەوانەش كچان����ی ئێران و‬ ‫واڵتە ئەوروپییەكان جلەكانم دەكڕن‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪255‬‬

‫‪45 2014/11/22‬‬


‫هونەری‬

‫ئومێد باڵەبان‪:‬‬

‫من میوزیكژەنم ئەگەر دەنگیشم‬ ‫خۆش نەبێت‪ ،‬نەشاز ناكەم و‬ ‫بەزانستی گۆرانی دەڵێم‬ ‫لەبەر هونەرمەندە تورك و عەرەبەكان‬ ‫هونەرمەندی كورد بۆتە پلە سێ‬ ‫موزیكژەن هەمیشە الیتێكی لەدەستە و دەزانێ‬ ‫چۆن دەڕوات و پێشی رووناكە‬ ‫دوو ساڵ چاوەڕێی چوار پێنج تێكستی زیاد‬ ‫ئەسعەدم كرد‪ ،‬دواتر نەیكرد و داوای‬ ‫لێبووردنی كرد‬ ‫ئومێد باڵەبان موزیكژەن و گۆرانیبێژ بۆ یەكەمجار لەم چاوپێكەوتنەی لەگەڵ (سڤیل)‬ ‫باس لەبارودۆخی هونەری گۆرانی و میوزیكی كوردی دەكات و دەشڵێت‪ ،‬كە ئەو ئێستا‬ ‫وازی لە میوزیكژەنی هێناوە و بەهونەریش ناژی‪ ،‬بەڵكو كاری تر دەكات و فەرمانبەرە‪.‬‬ ‫گلەیشی لە زۆربەی ئەو كارە هونەرییانە هەیە‪ ،‬كە بۆ پێشمەرگە دەكرێن و پێی وایە‬ ‫"دەنگ و شیعر و موزیكیان زۆر خراپە"‪.‬‬ ‫ئەحمەد تاریق‬

‫‪ 46‬ژمار ‌ه ‪2014/11/22 255‬‬


‫هونەری‬

‫بەداخەوە سپۆنسەر‬ ‫و هاوكاری تەنیا بۆ‬ ‫گۆرانیبێژە كچەكانە‬

‫ژمار ‌ه ‪255‬‬

‫‪47 2014/11/22‬‬


‫هونەری‬

‫داوا لە كەناڵەكان‬ ‫دەكەم لیژنە‬ ‫دروست بكەن و‬ ‫هەموو گۆرانیەك‬ ‫باڵونەكەنەوە‬ ‫ماوەیەك���ی زۆرە بێدەنگ���ی و كاری‬ ‫تازەت نییە بۆچی؟‬ ‫ئومێد باڵەبان‪ :‬بەمش���ێوەیەش نییە‪ ،‬كلیپێكم‬ ‫ئام���ادە ك���ردووە‪ ،‬ب���ەاڵم لەب���ەر بارودۆخ���ی‬ ‫ئەم���ڕۆی كوردس���تان نەمتوانی���ووە كلیپەكەم‬ ‫باڵوبكەم���ەوە‪ ،‬چونكە ئێس���تا كەناڵەكان بەس‬ ‫گۆرانیی���ە نیش���تیمانییەكان دادەبەزێن���ن‪ ،‬تەنیا‬ ‫ڤی���ن نەبێ���ت‪ ،‬بۆیە هەم���وو كارە هونەرییەكان‬ ‫وەس���تاون و ئەو كلیپە تازەیەشم كە لەسێدیە‬ ‫تازەكەم دابوو بەناوی (عیش���قی جاران)‪ ،‬ئەوم‬ ‫راگرتووە‪ ،‬لەبەرئەم بارودۆخەی ئێستا تاوەكو‬ ‫بارودۆخەكە هێمن دەبێتەوە‪.‬‬ ‫ئ���ەی بۆچ���ی گۆرانییەك���ت لەس���ەر‬ ‫بارودۆخی ئێستا ئامادە نەكردووە؟‬ ‫ئومێ���د باڵەب���ان‪ :‬دەمێك���ە بەنی���ازم لەگ���ەڵ‬ ‫مامۆس���تا فەرەنگ غەفوور شتێك بكەم‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەب���ەر زۆری و ب���ۆری خەڵكانێك ك���ە دەبینم‬ ‫گۆرانی نیش���تیمانی دەڵێن‪ ،‬بۆیە هەس���تم كرد‬ ‫ئەو كارەی منیش دەیكەم ون دەبێت لەناویان‪،‬‬ ‫بۆیە بە باش���مزانی ئیس���راحەت بك���ەم جارێ‪،‬‬ ‫بەاڵم من بەردەوام لەسەنگەرەكان سەردانیانی‬ ‫پێش���مەرگەم كردووە‪ ،‬رەنگە پێمخۆش نەبووە‬ ‫ل���ە راگەیان���دن باس بك���رێ و لەفەیس���بووك‬ ‫وێن���ەكان باڵوبكەمەوە‪ ،‬ب���ەاڵم من لێرەوە داوا‬ ‫لەكەناڵ���ەكان دەك���ەم‪ ،‬لێژنە دروس���ت بكەن و‬ ‫هەموو گۆرانیی و س���ردووێك باڵونەكەنەوە‪،‬‬ ‫س���روود كارێكی ئاس���انییە‪ ،‬ئێس���تا كۆمەڵێك‬ ‫كەس ئەوەیان بە بۆش���ایی زانیووە و گۆرانی‬ ‫بەس���ەر پێش���مەرگەدا دەڵێن‪ ،‬ك���ە زۆریان هی‬ ‫ئ���ەوە نین‪ ،‬دەن���گ و ش���یعر و موزیكیان زۆر‬ ‫خراپ���ە‪ ،‬تكای���ە ناوی پێش���مەرگەش ناش���رین‬ ‫مەكەن‪ ،‬هیوادارم كەناڵ���ەكان ئەم داواكارییەم‬ ‫بەهەند وەربگرن‪.‬‬ ‫هونەرمەندە ك���وڕەكان دەڵێن كاری‬ ‫هون���ەری ب���ۆ ئێمە قورس بووە و سپۆنس���ەر‬ ‫تەنیا بۆ كچەكانە‪ ،‬ئەوە راستە؟‬ ‫ئومێ���د باڵەب���ان‪ :‬بەڵ���ێ زۆر راس���تە‪ ،‬ن���ەك‬ ‫لەالیەن���ی هون���ەری‪ ،‬بەڵكو لەهەم���وو الیەنێك‬ ‫گرنگ���ی زیاتر بەكچ���ەكان دەدرێت‪ ،‬هەرچەندە‬ ‫پێ���م ناخۆش نییە‪ ،‬بەاڵم با لەس���ەر زیرەكی و‬

‫‪ 48‬ژمار ‌ه ‪2014/11/22 255‬‬

‫لە ئەلبوومەكەم‬ ‫دەفتەر و نیوێكم زەرەر‬ ‫كرد‪ ،‬زەكەریا عەبدوڵاڵ‬ ‫نەبایە زەرەری زیاترم‬ ‫دەكرد‬

‫لەكوردستان تەنیا‬ ‫ئەو گۆرانیبێژانەی‬ ‫دەچنە ئاهەنگی‬ ‫بوكگواستنەوە قازانج‬ ‫لەكارەكەیان دەكەن‬

‫لێهاتووی���ی ه���اوكاری كچ���ەكان بكرێت‪ ،‬نەك‬ ‫لەسەر الیەنی شەخس���ی‪ .‬كەسانێك هاوكاری‬ ‫دەكرێ���ن‪ ،‬ك���ە نازان���ن گۆران���ی بڵێ���ن‪ ،‬كەچی‬ ‫هاوكاری زۆر زۆرییان دەكرێت‪ ،‬س���ەیر بكەن‬ ‫كچێك تازە دەردەكەوێت و یەكەمجارە گۆرانی‬ ‫بڵێ���ت‪ ،‬چەندین ش���تی ب���ۆ دەكەن‪ ،‬ك���ە قابیلی‬ ‫ئ���ەوە نییە‪ ،‬ب���ەس لەبەرئەوەی كچ���ە‪ ،‬نموونە‬ ‫زۆرە و ح���ەز ناكەم ناوی هیچ كەس���ێك بێنم‪،‬‬ ‫هونەرمەندی كوڕی زۆر باش���یش هەبووە‪ ،‬كە‬ ‫جەماوەرێك���ی زۆری هەیە و ل���ە لووتكەدایە‪،‬‬ ‫كاتێ���ك چۆت���ە الی زۆرب���ەی كۆمپانی���اكان و‬ ‫الیەن���ەكان داوای ئەوەی كردووە تەنیا پارەی‬ ‫مەس���روفاتی بدەن���ەوە‪ ،‬هیچی���ان نەداوەت���ێ‪،‬‬ ‫بەداخ���ەوە ئەوە زۆر خراپ بەس���ەر هونەری‬ ‫كوردیدا دەشكێتەوە‪.‬‬ ‫تاچەند نێوانت لەگەڵ ژەنینی باڵەبان‬ ‫ماوە؟‬ ‫ئومێد باڵەبان‪ :‬خ���ۆم دەمێكە لەموزیكژەنی‬ ‫دووركەوتوومەت���ەوە‪ ،‬ئەوان���ەی كاریش���یان‬ ‫لەگ���ەڵ دەك���ەم موزیكی���ان بۆ دەژەن���م‪ ،‬زیاتر‬ ‫بەحوكمی هاوڕێتییە‪.‬‬ ‫ئ���ەوە پەیوەن���دی بەگۆرانیگووتنەوە‬ ‫هەیە‪ ،‬كە دووركەوتیتەوە لەموزیكژەنی؟‬ ‫ئومێ���د باڵەب���ان‪ :‬نەخێر‪ ،‬خ���ۆم دەمێك بوو‬ ‫حەزم دەك���رد دووركەوم���ەوە لەموزیكژەنی‪،‬‬ ‫چونكە موزیكژەنی بۆ خۆش���ی خۆت خۆش���ە‪،‬‬ ‫هی���چ كەس���ێك ناتوانێ���ت بەموزیكژەن���ی و‬ ‫بەگۆران���ی ژیانی دابین بكات‪ .‬من چەند لەمێژە‬ ‫كاری هون���ەری دەك���ەم‪ ،‬ه���ەر ئەو كەس���ەی‬ ‫جاران���م‪ ،‬بۆی���ە ئێس���تا تەنها بۆ خۆش���ی خۆم‬ ‫موزی���ك دەژەنم‪ ،‬تەنه���ا ئەگ���ەر بەهاوڕێیەتی‬ ‫كاری موزیكژەن���ی ب���ۆ هونەرمەندێ���ك بكەم‪،‬‬ ‫ئەوان���ەی كاریش���یانم لەگەڵیان ك���ردووە‪ ،‬بێ‬ ‫دوو دڵی كاریانم لەگەڵ كردووە‪ ،‬بۆیە موزیك‬ ‫لەگەڵ خۆم هەر بەردەوامە‪ ،‬بەاڵم وەكو پیشە‪،‬‬ ‫نەخێر‪.‬‬ ‫ئەگ���ەر بەموزی���ك نەتوان���ی ژیان���ت‬ ‫دابین بكەی‪ ،‬ئەی پێت وانییە بەگۆرانیگوتنیش‬ ‫ناتوانیت؟‬ ‫ئومێ���د باڵەب���ان‪ :‬من ب���ەدەر لەهونەر كاری‬

‫تر دەكەم‪ ،‬هەروەها فەرمانبەرم و مووچەش���م‬ ‫هەیە لەوەزارەتی رۆش���نبیری‪ ،‬لەكوردس���تان‬ ‫هی���چ هونەرمەندێ���ك‪ ،‬جگەلەوان���ەی كە دەچنە‬ ‫ئاهەنگی بووكگواستنەوە‪ ،‬چاوەڕێی ئەوە ناكات‬ ‫بەهون���ەر قازانج بكات‪ ،‬ئەو هونەرمەندانەی لە‬ ‫لووتكەش دان‪ ،‬ئەوانیش بەزەرەر سیدیەكانیان‬ ‫باڵودەكەن���ەوە‪ ،‬چونك���ە زەرەری كۆپی لەگەڵ‬ ‫هی���چ نیی���ە‪ ،‬ئەلبوومێك ئام���ادە دەكەیت كەس‬ ‫نییە بۆت باڵوبكاتەوە و دەبێت لەسەر گیرفانی‬ ‫خ���ۆت باڵویبكەیت���ەوە‪ ،‬ئ���اوا ب���ڕوات هونەری‬ ‫كوردی تووش���ی قەیرانێكی زۆر دەبێت‪ ،‬ئێستا‬ ‫من ناوێرم خۆم لە سێدی بدەم‪ ،‬تاوەكو ئێستا‬ ‫بۆ ح���ەزی خۆم���ان كاری هون���ەری دەكەین‪،‬‬ ‫نەبۆتە كاری بازرگان���ی‪ ،‬هونەر دەبێت پارەی‬ ‫بێتەوە ش���وێنی و قازانجیش بكەی‪ ،‬پێویس���تە‬ ‫خەڵك فێر بكەیت بە بلیت بێت گوێت لێبگرێت‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم خەڵكی ئێمە ئام���ادەن بچن بۆ یانەكانی‬ ‫ش���ەوانە بخۆنەوە بەدیار گۆرانیبێژێكی تورك‬ ‫و عەرەب پ���ارەی پێبدەن‪ ،‬ب���ەاڵم گۆرانیبێژی‬ ‫كوردیان قبووڵ نییە‪ ،‬من كە باسی ئەوە دەكەم‬ ‫زۆر ئاس���اییە هونەرمەن���دی ئێم���ەش لەنادی‬ ‫شەوانە گۆرانی بڵێت‪ ،‬هیچ عەیب نییە‪ ،‬لەدنیادا‬ ‫هونەرمەن���دە بەناوبانگ���ەكان لەنادی ش���ەوانە‬ ‫گۆران���ی دەڵێن‪ ،‬ب���ەاڵم هونەرمەندی ئێمە بۆتە‬ ‫پلە سێ‪ ،‬لەبەر هونەرمەندانی عەرەب و تورك!‬ ‫خەڵك���ی كورد وافێركراوە گوێ لەش���تی بیانی‬ ‫بگرن‪ ،‬ئێس���تا ئێمە هونەرمەندی زۆرمان هەیە‬ ‫بێئیش���ە‪ ،‬پێویستە دەرفەتیان پێبدەن كار بكەن‬ ‫و پارەیان بێتەدەست‪.‬‬ ‫ئەلبوومی نوێ دەكەیت؟‬ ‫ئومێ���د باڵەب���ان‪ :‬ئەگ���ەر لەدروس���تكردنی‬ ‫ئەلب���ووم زەرەر نەك���ەم‪ ،‬پێمخۆش���ە بیك���ەم‪،‬‬ ‫نزیكەی ح���ەوت گۆرانیم ئامادەیە بۆ ئەلبووم‪،‬‬ ‫بەاڵم بڕی���ارم نەداوە دەس���تپێبكەم لەبەر ئەو‬ ‫بارودۆخە‪ ،‬چونكە لەئەلبوومی پێشووم زۆرم‬ ‫زەرەر ك���رد‪ ،‬ك���ە تێچووی ئەلبوومەكەم س���ێ‬ ‫دەفت���ەر دۆالر بوو‪ ،‬دەفتەرێ���ك و نیو دۆالرم‬ ‫زەرەر ك���رد‪ ،‬ئەگ���ەر هونەرمەن���د زەكەری���ا‬ ‫عەبدوڵاڵ نەبا لەوانەیە زۆر زیاتریش زەرەرم‬ ‫بكردبای���ە‪ ،‬بەاڵم ئەوە حەز و ئارەزووە و پارە‬


‫هونەری‬

‫زۆربەی ئەو گۆرانیانەی‬ ‫بەسەر پێشمەرگەدا‬ ‫دەگوترێن هی ئەوە‬ ‫نین و دەنگ و شیعر و‬ ‫موزیكیان زۆر خراپە‬ ‫بەقوربان���ی هونەری ك���وردی دەكەی���ن‪ ،‬تەنیا‬ ‫بۆئەوەی هونەری كوردی پێشبكەوێت‪.‬‬ ‫ت���ۆ بەگۆرانییەك���ی زی���اد ئەس���عەد‬ ‫بەناوبان���گ بووی���ت‪ ،‬بۆچی ل���ە ئەلبوومەكەت‬ ‫كاری ئ���ەوی تێ���دا نیی���ە و گۆران���ی نوێ���ت‬ ‫لێوەرنەگرتووە؟‬ ‫ئومێ���د باڵەب���ان‪ :‬ب���ڕوا بك���ەن دوو س���اڵ‬ ‫چاوەڕێی هونەرمەند زیاد ئەس���عەدم كرد‪ ،‬كە‬ ‫چوار‪ ،‬پێنج ئاوازم دابوویێ تێكس���تی لەس���ەر‬ ‫دابنێ‪ ،‬لەهەمانكاتدا خۆش���ی ئاوازی خۆی بۆ‬ ‫ئامادە كردب���ووم‪ ،‬بەاڵم نازان���م بۆچی كتوپڕ‬ ‫پەیوەندیم���ان پچ���ڕا و ئەو ژم���ارە تەلەفۆنەی‬ ‫لەالی من ب���وو داخرا‪ ،‬ئیتر دواتر بەكەس���ێك‬ ‫وەاڵم���ی ب���ۆ ن���اردم و داوای لێبوردن���ی لێ���م‬ ‫كردب���وو‪ ،‬ك���ە باردۆخەكەی واب���وو نەیتوانی‬ ‫كارەكان���م ت���ەواو ب���كات و هاوكاری���م بكات‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم من چیت���ر نەمتوان���ی چاوەڕێ���ی بكەم‬ ‫و ئەلبوومەك���ەم تەواوك���رد‪ ،‬لەوكات���ەوە‬ ‫پەیوەندییمان نەماوە‪.‬‬ ‫بۆچوونێك لەسەر تۆ هەیە‪ ،‬دەگوترێ‬ ‫تۆ موزیكژەنێكی باش���ی‪ ،‬بەاڵم گۆرانیبێژێكی‬ ‫باش نیت‪ ،‬وەاڵمت بۆ ئەو قسەیە چییە؟‬ ‫ئومێد باڵەبان‪ :‬ئەوە جەماوەر بڕیار دەدات‪،‬‬ ‫بزانن چەن���د هەزار كەس س���ەیری كارەكانی‬ ‫من���ی ك���ردووە و چەن���د ك���ەس س���ەیری ئەو‬ ‫كەس���ەی ك���ردووە‪ ،‬ك���ە رەخن���ەم لێدەگرێت‪،‬‬ ‫ئەگ���ەر خۆم پێ باش نەبێ���ت دووردەكەمەوە‬ ‫لەگۆران���ی‪ ،‬كۆمەڵێك ك���ەس گۆرانی دەڵێن و‬ ‫بەناوبانگ���ن و نان���ی هونەرەكەی���ان دەخ���ۆن‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەگەر من لەش���وێنی ئ���ەوان بام دەمێك‬ ‫بوو دووردەكەوتم���ەوە لەگۆرانیگوتن‪ ،‬ئەگەر‬ ‫من دەنگیش���م خ���ۆش نەبێ���ت‪ ،‬بەاڵم نەش���از‬ ‫ناك���ەم و بەزانس���تی گۆران���ی دەڵێ���م‪ ،‬چونكە‬ ‫من كەس���ێكی مۆس���یقیم‪ ،‬موزیكژەن هەمیشە‬ ‫الیتێك���ی لەدەس���تە دەزانێ چ���ۆن دەڕوات و‬ ‫پێشی رووناكە‪ ،‬بەاڵم كۆمەڵێك كەسمان هەیە‬ ‫گۆران���ی دەڵێ���ن الیتیان پێنیی���ە و لەخۆیانەوە‬ ‫گۆرانی دەڵێن‪ ،‬لەوانەیە لەگۆرانییەك شانسی‬ ‫هەب���ێ جەماوەری ب���ۆ كۆبێت���ەوە‪ ،‬لەوانی تر‬ ‫دەكەوێت‪ .‬ئێستا زۆربەی ئاوا دەیانبینم‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪255‬‬

‫‪49 2014/11/22‬‬


‫هونەری‬

‫"تارا جاف"یش ئامادەیە‬ ‫چەك هەڵگرێت‬ ‫سڤیل‪ :‬زانا دزەیی‬ ‫خانم���ە هونەرمەن���د تارا ج���اف رایگەیاند‪ ،‬ئامادەیە چ���ەك هەڵبگرێت‬ ‫لەپێناو بەرگریكردن لەكوردستان‪.‬‬ ‫ت���ارا جاف لەالپ���ەرەی تایبەتی خۆی لەفەیس���بووك وێنەیەكی خۆی‬ ‫لەگ���ەڵ ئامێری چەن���گ باڵوكردۆت���ەوە و نوس���یوویەتی "بەهەموو‬ ‫ش���ێوەیەك بەرگ���ری لەكوردس���تانەكەمان دەكەی���ن‪ ،‬بەهون���ەر و‬ ‫بەچ���ەك‪ ،‬هیچكات لەدوژمن نەترس���اوین و مێژوو ش���ایەدی‬ ‫ئەمە دەدات"‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم تارا ج���اف ئاماژەی ب���ۆ ئەوە نەك���ردووە‪،‬‬ ‫بۆچی ئەلبوومەكەی باڵونەكردۆتەوە‪ ،‬كە س���اڵی‬ ‫پار رایگەیاندبوو ئەلبوومەكەی تەواو بووە‬ ‫و بەنیازی باڵوكردنەوەیەتی‪.‬‬

‫‪ 50‬ژمار ‌ه ‪2014/11/22 255‬‬


‫هونەری‬

‫درامایەك لەبەر بێ پارەیی دەوەستێت‬ ‫فیلمێكی كوردی لەفیستیڤاڵی‬ ‫"گۆڵدن گرو" وەرگیراوە‬ ‫سڤیل‪ :‬زانا دزەیی‬ ‫بەڕێوەب���ەری بەرهەم���ی فیلم���ی (ی���ەك مۆم���ك و دوو مۆمك) كە‬ ‫فیلمێك���ی كوردیی���ە بە(س���ڤیل)ـی راگەیان���د‪ ،‬فیلمەكەیان لەفیس���تیڤاڵی‬ ‫گۆڵدن گرو وەرگیراوە‪.‬‬ ‫ئەن���وەر ش���ێخانی كە بەڕێوەب���ەری بەرهەم و ه���اوكات ئەكتەری‬ ‫فیلمەكەش���ە‪ ،‬بە(س���ڤیل)ـی راگەیاند "بەش���ێوەیەكی فەرمی دادوەرانی‬ ‫فیس���تیڤاڵی گۆڵدن گ���رو وەاڵمیان داینەوە‪ ،‬ك���ە فیلمی (یەك مۆمك و‬ ‫دوو مۆمك)ـی���ان قبووڵ كردووە بۆ بەش���داریكردن لەفیس���تیڤاڵەكە‪،‬‬ ‫بەن���اوی فیلمێكی ئەمەریكی‪-‬كوردی ك���ە لەمانگی دوو‬ ‫دەس���ت پێ���دەكات"‪ .‬فیلمی یەك مۆم���ك و دوو‬ ‫مۆمك لەدەرهێنان���ی جانۆ رۆژبەیانییە‬ ‫و باس لەكێش���ە كۆمەاڵتییەكانی‬ ‫ئافرەت���ی ك���ورد دەكات و‬ ‫چەندی���ن ئەكت���ەری‬ ‫هەولێر بەشدارن‬ ‫تێیدا‪.‬‬

‫سڤیل‪ :‬زانا دزەیی‬ ‫درام����ای "پەناگەی هیوا" لەوێنەگرتن دەوەس����تێت و بەڕێوەبەری‬ ‫بەرهەمی دراماكەش هۆكارەكەی بۆ نەبوونی پارە گێڕایەوە‪.‬‬ ‫درامای پەناگەی هیوا كە لەسیناریۆ و دەرهێنانی جانۆ رۆژبەیانییە‪،‬‬ ‫لەماوەی رابردوودا لەش����اری هەولێر دەس����ت بەوێنەگرتنی كرا‪ ،‬كە‬ ‫چەندی����ن ئەكتەر بەش����داریان تێدا ك����ردووە‪ ،‬بەاڵم ئێس����تا دراماكە‬ ‫لەوێنەگرتن وەستاوە‪.‬‬ ‫ئەنوەر ش����ێخانی بەڕێوەبەری بەرهەمی درام����ای پەناگەی هیوا‬ ‫بە(سڤیل)ـی راگەیاند "ئەم درامایە لەبەرهەمهێنانی كۆمپانیای (ئەڤینی‬ ‫فیلم)ـە‪ ،‬ویس����تمان دوو ئەڵقە وێنە بگرین‪ ،‬كە ‪ 50‬دەقیقەیە و پاشان‬ ‫بەكۆمپانیاكان و حكومەت بڵێین ئەوە بەرهەمی ئێمەیە هاوكاریمان‬ ‫بكەن لەبەردەوامبوونمان بۆئەوەی ئەڵقەكانی دیكەش تۆمار بكەین‪،‬‬ ‫داوا لەكۆمپانیاكان دەكەین سپۆنس����ەرمان بكەن‪ ،‬پێمان خۆشە‬ ‫سپۆنس����ەرمان هەبێ‪ ،‬نەك پارە لەحكومەت وەربگرین‪ ،‬ئەگەر‬ ‫سپۆنس����ەر پەی����دا بوو‪ ،‬دەس����ت بەوێنەگرت����ن دەكەینەوە‪ ،‬لەم‬ ‫رۆژانەشدا ئەم دوو ئەڵقەیە پێشكەش دەكەین"‪.‬‬

‫پەرواز بە جلێكی كوردی تایبەتەوە‬ ‫یەكەم كلیپ تۆمار دەكات‬ ‫سڤیل‪ :‬زانا دزەیی‬ ‫پەرواز حوس����ێن یەكەم گۆرانی خۆی لەرەواندوز كلیپ كرد‪ ،‬كە‬ ‫گۆرانییەكی نیشتیمانییە‪.‬‬ ‫پەرواز حوسێن دوای ساڵێك لەبێدەنگی و بێ بەرهەمی‪ ،‬هەفتەی‬ ‫رابردوو یەكەم گۆرانی خۆی لەرەواندوز كلیپ كرد‪ ،‬كە گۆرانییەكی‬ ‫نیش����انیمانییە بۆ كوردس����تان و داوای پێكەوەژی����ان دەكات و دەڵێ‬ ‫وەرن بۆ ئاوەدانی كوردستان و لێرە سەقامگیریی هەیە‪.‬‬ ‫ئەندامێكی س����تافی كلیپس����ازەكە بە(س����ڤیل)ـی راگەیان����د "پەرواز‬ ‫جلێكی كوردی بەكارهێناوە‪ ،‬كە رەنگی جلی پێش����مەرگەیە‪ ،‬ئەمەش‬ ‫بۆ یەكەمجار جلی پێشمەرگە لەسەر جلی كوردی ئافرەتان دیزاین‬ ‫بكرێ����ت‪ ،‬كە لەالیەن دیزاینەری بەناوبانگی كورد (ئەس����عەد) ئامادە‬ ‫كراوە"‪ .‬بڕیارە بەمنزیكانە كلیپەكە باڵوبكرێتەوە‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪255‬‬

‫‪51 2014/11/22‬‬


‫رەنــگاوڕەنــــگ‬

‫خۆشەویستەكەی ئەمجارەی‬ ‫تۆم كروز ‪ 30‬ساڵ لەخۆی‬ ‫بچووكترە‬

‫گۆڤ���اری "ی���و ئێ���س ویكل���ی" ئەمریك���ی‬ ‫ئاشكرای كردووە‪ ،‬كە ئەكتەری سینەمایی‬ ‫ئەمریكی "تۆم كروز" بەتەواوەتی الپەڕەی‬ ‫"كایتی هۆڵمز"ی لە ژیانی خۆی داخستووە‬ ‫و الپەڕەیەك���ی ت���ری لەگ���ەڵ خانمە گەنجە‬ ‫یاریدەدەرەكەی كردۆتەوە‪.‬‬ ‫ت���ۆم كروزی تەمەن ‪ 52‬س���اڵە‪ ،‬لە ئێس���تادا‬ ‫لەپەیوەندیەك���ی خۆشەویس���تی دای���ە لەگەڵ‬ ‫خانمێكی ق���ژزەردی ‪ 22‬س���اڵە "ئیمیلی"‪ ،‬كە‬ ‫ل���ە فیلم���ی "‪ "5 mission impossible‬وەك‬ ‫یاری���دەدەر لەگەڵیدای���ە‪ ،‬بەجۆرێك زۆربەی‬ ‫كاتەكانی پشوودانیان بەیەكەوە دەبیندرێن‪.‬‬ ‫هەرچەن���دە دوای جیابوونەوەی كروز لە كایتی‬ ‫هۆڵمز‪ ،‬زۆر قس���ە لەبارەی ئەوەوە كرا‪ ،‬كە كروز‬ ‫پەیوەندی لەگەڵ "لیندسی لۆهان"‪ ،‬یان "میراندا كیر"دا‬ ‫هەیە‪ ،‬بەاڵم ئەم دەنگۆیانەی رەتكردەوە‪ .‬پێدەچێت‬ ‫ئەمجارە كروز لەگەڵ ئیمیلیدا تێهەڵچووبێتەوە‪ ،‬كە‬ ‫نزیكەی ‪ 30‬ساڵ لەخۆی بچووكترە‪.‬‬

‫‪ 52‬ژمار ‌ه ‪2014/11/22 255‬‬


‫رەنــگاوڕەنــــگ‬

‫شێرپەنجە گیانی خانمە‬ ‫هونەرمەندانی میسر‬ ‫دروێنە دەكات‬ ‫لەناو عەمبارێك كادا بەدوای دەرزییەكدا دەگەڕێت!!‬ ‫هونەرمەندێك����ی ئیتاڵی بەناوی "س����فین‬ ‫ساخس����البر" ل����ە ئەزموونێك����ی ت����ری‬ ‫سەیروس����ەمەرەی خۆی����دا‪ ،‬ئەمج����ارە‬ ‫بڕیاری����داوە لە مۆزەخانەیەكی ش����اری‬ ‫پاریس����دا‪ ،‬لەنێو عەمبارێك كادا بەدوای‬ ‫دەرزیەكدا بگەڕێت‪.‬‬ ‫بەڕێوەب����ەری مۆزەخانەك����ە لەوبارەوە‬ ‫دەڵ����ێ "بڕی����ارە ئ����ەو پرۆس����ەی گەڕانە‬ ‫ب����ەدوای دەرزیەكەدا لەنێو كایەكەدا ‪48‬‬ ‫كاتژمێ����ر بخایەنێت‪ ،‬ب����ەاڵم رەنگە لەوە‬ ‫زیارتیش����ی پێبچێت"‪ .‬ئ����ەم بەڕێوەبەرە‬ ‫خ����ۆی دەرزیەك����ەی خس����تۆتە نێو ئەم‬

‫عەمب����ارە كایەوە و لە یەكێك لە هۆڵەكانی‬ ‫مۆزەخانەكەی دایناوە‪.‬‬ ‫"گ����ەڕان ب����ەدوای دەرزی لەنێو عەمبارێك‬ ‫كادا" لەنێ����و زۆر ل����ە میللەتان����دا‪ ،‬ب����ە‬ ‫كوردیشەوە‪ ،‬وەك جۆرە پەندێكی لێهاتووە‪،‬‬ ‫ب����ۆ كاری نەكردە‪ ،‬كە كاری زەحمەتە یان‬ ‫رێیتێناچێ����ت‪ .‬بەاڵم ئەم هونەرمەندە ئیتاڵیا‬ ‫شانی داوەتە بەر و خەریكە دەیدۆزێتەوە‪.‬‬ ‫بەڕێوەب����ەری مۆزەخانەك����ەش دەڵێ "ئەم‬ ‫كارە هەندێك جار پێكەنیناوی دێتەبەرچاو‪،‬‬ ‫هەندێ����ك جاری����ش وەك كارێكی جدی‪ ،‬یا‬ ‫پێكەنیناوی و جدی لە یەك كاتدا"!‬

‫خانمە ئەكتەری میسری "نەعیمە عاكف"‪ ،‬لە‬ ‫‪ 37‬ساڵیدا و لە ساڵی ‪ 1966‬بە شێرپەنجەی‬ ‫ریخۆڵ���ە گیان���ی لەدەس���تدا‪ .‬دوات���ر س���ێ‬ ‫هونەرمەن���دی ئافرەتی تر بە ش���ێرپەنجەی‬ ‫مەم���ك كۆتای���ی بەژیانی���ان هات‪" :‬س���امیە‬ ‫جەم���ال" كە بە پەپولەی هونەری میس���ری‬ ‫ناس���رابوو‪ ،‬س���اڵی ‪ 1974‬و "ناهد شەریف"‬ ‫لەتەمەنی ‪ 39‬ساڵیدا و لەساڵی ‪ ،1981‬ئینجا‬ ‫خانمە هونەرمەند "هالە فوئاد" لەساڵی ‪1993‬‬ ‫بەهەمان نەخۆشی گیانیان لەدەستدا‪.‬‬ ‫س���اڵی ‪ 2007‬خانم���ە ئەكت���ەر "ن���ەوال‬ ‫ئەبولفەت���وح" دوای ملمالنێیەكی زۆر لەگەڵ‬ ‫ش���ێرپەنجەی ئێس���كدا‪ ،‬گیان���ی لەدەس���تدا‪.‬‬ ‫ئینجا دوای ئەویش لە س���اڵی ‪" 2014‬فایزە‬ ‫كەم���ال" بەه���ۆی ش���ێرپەنجەی جگ���ەرەوە‬ ‫گیان���ی س���پارد‪ .‬ل���ە ‪10‬ی ئ���ەم مانگەش���دا‬ ‫خانم���ە هونەرمەند "مەعال���ی زاید" بە هۆی‬ ‫شێرپەنجەی سیەكانەوە گیانی لەدەستدا‪.‬‬

‫"گەردنی زەرافەئاسا" نهێنی جوانی كچە بۆرمیەكانە‬ ‫كردن����ە گەردن����ی چەند دانەی����ەك ئاڵقەی‬ ‫م����س‪ ،‬یەكێك����ە ل����ە نەریت����ە كۆنەكان����ی‬ ‫ئافرەتان����ی واڵت����ی بۆرم����ا‪ .‬كچ����ەكان لە‬ ‫تەمەن����ی هەرزەكاریی����ەوە ئ����ەم ئەڵقان����ە‬ ‫دەخەنە ملیان‪ ،‬سەرەتا هەر هێندەی جێگا‬ ‫ببێتەوە‪ ،‬پاشان بە درێژتربوونی زیاتری‬ ‫ملیان‪ ،‬ئاڵقەی زیاتری دەخەنەسەر‪.‬‬ ‫رەنگ����ە بەالی ئێم����ەوە گەردنی باریك و‬

‫درێژی لەمش����ێوەیە ناش����رین بێ����ت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ب����ەالی بۆرمی����ەكان و ئ����ەو نەتەوان����ەی‬ ‫تریش����ەوە‪ ،‬كە ئافرەتانیان ئەم ئاڵقە مس����یە‬ ‫دەخەن����ە گەردنی����ان‪ ،‬چەن����دەی گەردەنیان‬ ‫بەهۆی����ەوە درێژت����ر دەربكەوێ����ت‪ ،‬ئەوەندە‬ ‫بەالیەن����ەوە جوانتر دەبێ����ت‪ .‬هەر ئەم ئەڵقە‬ ‫مسیە و ملی درێژی زەرەفائاسایان‪ ،‬بەالی‬ ‫ئەوانەوە نهێنی جوانی ئافرەتەكانیانە‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪255‬‬

‫‪53 2014/11/22‬‬


‫هاوێنە‬

‫بە قوتابیە تەمبەڵەكە ناوی دەركردبوو‬

‫ستیڤن هۆكینگ ‪..‬‬

‫زیرەكترین مرۆڤ لەدوای نیوتن و ئەنشتاینەوە‬

‫ئاالن عومەر‬

‫س����ەدەیەك تێناپەڕێ����ت گوێم����ان لەناوی‬ ‫كەس����انی زانا و بیلمەت لەجیهاندا نەبێ‪ ،‬تا‬ ‫دەگاتە س����ەدەی بیس����تەم‪ ،‬كە تێیدا "ستیڤن‬ ‫هۆكینگ" لەئۆكس����فۆردی بەریتانیا لەساڵی‬ ‫‪ 1942‬لەسێس����ەدەمین س����اڵیادی كۆچ����ی‬ ‫دوایی گالیلۆ لەدایك بوو‪.‬‬ ‫"شتەكان چۆن كاردەكەن"‬ ‫س����تیڤن لەقوتابخان����ەی س����ەرەتاییدا‬ ‫كەس����ێكی بێ كۆشش بووە‪ ،‬هەڵسەنگاندنی‬ ‫زانس����تی وانەكان����ی لەنێ����وان (ناوەن����د و‬ ‫خراپ)دا ب����ووە‪ .‬بەاڵم ئەم����ە جێی بایەخی‬ ‫س����تیڤن نەب����وو‪ ،‬بەڵكو ئ����ەوەی تەنیا بیری‬ ‫لێدەك����ردەوە ئەو پرس����یارە بوو "ش����تەكان‬ ‫چ����ۆن كاردەك����ەن؟" زۆر خەریك����ی‬ ‫دەستكاریكردنی ئامێر و كاتژمێرەكان بوو‪،‬‬ ‫تەنان����ەت هاوڕێكان����ی لەقوتابخانە بۆ گاڵتە‬ ‫ناویان نابوو "ئەنشتیان"‪ .‬لەوكاتەی ئەو بە‬ ‫"قوتابییە تەمبەڵەكە" ناوی دەكردبوو‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لە خوێندن ب����ەردەوام بوو‪ .‬گەرچی باوكی‬ ‫پێیخۆش����بوو بچێت����ە خوێندن����ی پزیش����كی‬ ‫لەزانك����ۆی ئۆكس����فۆرد‪ ،‬ب����ەاڵم قوتابی����ە‬ ‫تەمبەڵەكە زانس����تە قورس����ەكەی هەڵبژارد‪،‬‬ ‫"فیزی����ا"‪ ،‬ئەو زانس����تەی دواتر تێی����دا بووە‬ ‫یەكێ����ك لەو س����ێ بلیمەتەی فیزی����ا بوو بە‬ ‫پس����پۆرییان "نیوتن و ئەنش����تیان و ستیڤن‬

‫‪ 54‬ژمار ‌ه ‪2014/11/22 255‬‬

‫هۆكینگ خۆی"‪.‬‬ ‫هۆكینگ دەڵێ ئامانجەكەی زۆر سادەیە‬ ‫و خ����ۆی ل����ەو پرس����یارەدا دەبینێت����ەوە‪:‬‬ ‫"تێگەیشتنی تەواو بۆ گەردوون چیە‪ ،‬بۆچی‬ ‫بەو ش����ێوەیە؟ بۆچ����ی لەبنەڕەت����دا هەیە؟"‬ ‫لەرێگەی ئەو ئامانجە س����ادەیەوە رۆچووە‬ ‫ناو بیردۆزەكانی گەردوون‪ ،‬بیری لەقەبارە‬ ‫و كش����انی گەردوون دەكردەوە‪ ،‬بیردۆزی‬ ‫تایبەت����ی دەرب����ارەی "كون����ە رەش����ەكانی‬ ‫گ����ەردوون" و "كات" هەبوو‪ .‬هەموو ئەمانە‬ ‫لەمیان����ەی س����اڵەكانی خوێندن����ی زانكۆی����دا‬ ‫بوون‪ .‬بەاڵم لەتەمەنی ‪ 21‬س����اڵیدا هەستی‬ ‫دەك����رد ناوەن����اوە توش����ی سەرس����وڕانێك‬ ‫دەبێ����ت‪ ،‬زۆری پێنەچ����وو نەخۆش����یەكەی‬ ‫بووە درێژخایەن‪ ،‬نەخۆش����یەكە لەدەماری‬ ‫جوڵەكردن����ی ب����وو‪ ،‬پزیش����كەكان لە ‪1963‬‬ ‫پێیانگ����وت ئ����ەم نەخۆش����یە دەتكوژێ����ت‪،‬‬ ‫چونكە ئەوانەی دوای ئەم نەخۆش����یە تەنیا‬ ‫‪ 10‬س����اڵیش دەژین‪ ،‬رێژەكەی����ان ‪ %5‬تێپەڕ‬ ‫ناكات‪ ،‬بەاڵم هۆكینگ تا پەنجا س����اڵ دواتر‬ ‫و ئێس����تاش ه����ەر دەژی‪ .‬هۆكینگ لەبارەی‬ ‫نەخۆش����ییەكەی دەڵێت "من بەبەخت بووم‪،‬‬ ‫چونكە حاڵەتی تەندروس����تیم ب����ە بەراورد‬ ‫بەسروش����تی نەخۆشییەكە زۆر بەهێواشی‬ ‫خراپ دەبوو‪ .‬ئەمەش دەریدەخات‪ ،‬كە نابێ‬ ‫م����رۆڤ هیوا لەدەس����تبدا‪ .‬م����ن هەوڵم دەدا‬ ‫بەپێی توانا بەش����ێوەیەكی سروشتی بژیم‪،‬‬

‫هەرگی����ز بی����ر لەحاڵەت����ی نەخۆش����یییەكەم‬ ‫نەكەمەوە‪ ،‬هەروەها هەس����ت بەپەش����یمانی‬ ‫ناكەم لەبەرامبەر ئەو شتانەی نەمتوانییوە‬ ‫ئەنجامیان بدەم‪ ،‬كە زۆریش نین"‪.‬‬ ‫خۆشەویستی و سەركێشی‬ ‫گەورەترین پاڵنەری ژیانی ستیڤن‪ ،‬زانینی‬ ‫نەخۆش����ییەكەی بوو لەگەنجێتیدا‪ ،‬ناڕۆشنی‬ ‫داهاتوویی و حاڵەتی تەندروس����تی جۆرێك‬ ‫لەهیوای����ان پێبەخش����ی‪ ،‬ك����ە گرن����گ بوو بۆ‬ ‫ژیانی‪ .‬بەتایبەت لەكاتی ناسینی خاتوو (جین‬ ‫والید)‪ .‬ل����ەو بارەیەوە دەڵێ����ت "(جین) خاڵی‬ ‫گۆڕان����كاری ژیانم ب����وو‪ ،‬هۆكارێكی تری بۆ‬ ‫ژیان پێبەخشیم"‪ .‬تاساڵی ‪ 1974‬سێ منداڵیان‬ ‫بوو‪ .‬پێشتر ستیڤن توانای هەبوو خۆی نان‬ ‫بخوات‪ ،‬بەاڵم ماسولكەكانی توانایان الوازتر‬ ‫بوو‪ ،‬بۆیە هەردوو هاوس����ەرەكە بڕیاریاندا‬ ‫توێژەرێك بۆ حاڵەتی تەندروس����تی هۆكینگ‬ ‫لەگەڵیان بژی‪.‬‬ ‫ساڵی ‪ 1985‬توشی هەاڵوسانی سییەكان‬ ‫بوو‪ ،‬جارێك����ی تر پزیش����كەكان لێی بێهیوا‬ ‫بوون‪ ،‬بەاڵم خێزان����ی نەچۆوە ژێر باریان‪،‬‬ ‫گواس����تیەوە بۆ نەخۆشخانەیەكی بەریتانیا‬ ‫و دوای ئەنجامدان����ی نەش����تەرگەرییەك‬ ‫ژیان����ی رزگار ب����وو‪ .‬ب����ەاڵم لەمیان����ەی‬ ‫نەش����تەرگەرییەكەدا دەن����گ و توان����ای‬ ‫قسەكردنی لەدەست دا‪ ،‬ماوەیەك نەیتوانی‬ ‫پەیوەندی بەكەسەوە بكات‪ ،‬تەنیا لەرێگەی‬


‫هاوێنە‬

‫هاوڕێكانی‬ ‫بەگاڵتەپێكردنەوە‬ ‫پێیاندەگوت "ئەنشتاین"‬ ‫لە قوتابخانەدا تێكڕای‬ ‫نمرەكانی لەنێوان‬ ‫"ناوەند و خراپ"دا بووە‬ ‫دووجار لە ساڵەكانی‬ ‫‪ 1963‬و ‪ 1985‬پزیشكان‬ ‫لە ژیانی ستیڤن نائومێد‬ ‫بوون و دەستیان لێشوشت‬ ‫ئاماژەی برۆیەكانی نەبێت‪( .‬ولت ولتوسز)‬ ‫ش����ارەزا لەبواری كۆمپیوتەر لەكالیفۆرینا‪،‬‬ ‫گوێبس����تی نەهامەتی س����تیڤن بوو‪ ،‬بڕیاردا‬ ‫بەرنامەیەك����ی تایبەت����ی كۆمپیوت����ەری ب����ۆ‬ ‫بنرێت بەن����اوی (ئیكوالی����زەر)‪ ،‬كە یارمەتی‬ ‫دەدا لەدەستنیش����انكردنی ئ����ەو وش����انەی‬ ‫لەلیستێك لەس����ەر شاشەی كۆمپیوتەرەكە‬ ‫دەردەكەون و لەرێگەی پەنجەیەوە دەتوانێ‬ ‫كاری پێبكات‪.‬‬ ‫مێژووی زەمەن‬ ‫سیڤن دوای ئەوەی زانی زۆری لەژیاندا‬ ‫نەماوە‪ ،‬لەس����اڵی ‪ 1988‬كتێبێكی دەربارەی‬ ‫كات (زەمەن) باڵوكردەوە‪ ،‬باسی لەتەقینەوە‬ ‫گەورەكە كرد بەناوی "كورتەیەك لەبارەی‬ ‫مێژووی كات"‪ .‬رەواجێكی زۆری پەیداكرد‬ ‫و ناوبانگێگی گەورەی بۆ ستیڤن تۆماركرد‪.‬‬ ‫س����تیڤن لەو كتێبەیدا وەسفی پەرەسەندنی‬ ‫گ����ەردوون دەكا‪ ،‬لەتەقین����ەوە گەورەك����ە‬ ‫دەس����تیپێكردووە‪ ،‬ت����ا دەگات����ە مردنی كات‬ ‫لەداهاتوویەك����ی دووردا‪ .‬كتێبەك����ە باس����ی‬ ‫سروش����تی شوێن و كات دەكات‪ ،‬هەروەها‬ ‫رۆڵ����ی خ����وا لەدروس����تكردنیدا و مێژووی‬ ‫و داهات����ووی جیهان‪ ،‬دوای ئ����ەم بەرهەمە‬ ‫ستیڤن بووە ناوێك كە بەردەوام خوێنەران‬ ‫و هەوادارنی بەدوای هەواڵ و وێنەكانی دا‬ ‫دەگەڕان‪ ،‬وەك ئەس����تێرەكانی سینەما‪ .‬ئەم‬ ‫كتێبە بۆ زیاتر لە ‪ 50‬زمان وەرگێڕدرا‪.‬‬

‫ستیڤن لە هەموو شوێنێك‬ ‫س���تیڤن لەهەم���وو ش���وێنێك هەی���ە‪،‬‬ ‫لەهەموو گفتوگۆیەك‪ ،‬لەهەموو پرس���ێك‬ ‫كە بیری مرۆڤ سەرقاڵ دەكات‪ ،‬دەتوانێ‬ ‫توان���ا زیرەكیی���ە دەگمەنەك���ەی لەه���ەر‬ ‫پرسێك یان بابەتێك بەكاربخات و وەاڵمی‬ ‫ب���ۆی هەبێ���ت‪ ،‬لەبوونی پ���ەروەردگاری‬ ‫گەردوون‪ ،‬كونەڕەشەكانی گەردوون‪ ،‬تا‬ ‫دەگات���ە دراما و ئەفالم كارتۆن‪ .‬لەبارەی‬ ‫كون���ە رەش���ەكانی گەردوون���ەوە دەڵ���ێ‬ ‫"برس���ییەتی كونە رەش���ەكانی گەردوون‬ ‫بەئەندازەیەك���ە ك���ە توێ���ژەران پێیانوایە‬ ‫هەم���وو ئ���ەو ماددان���ەی لەگ���ەردوون‬ ‫ه���ەن لەكۆتایی���دا دەچن���ە ناویان���ەوە"‪.‬‬ ‫تاس���اڵی ‪ 1970‬زانایان پێیانوابوو ماددە‬ ‫(بەتیشك)یش���ەوە‪ ،‬كە دەچێت���ە ناو كونە‬ ‫رەش���ەكەوە بۆ تا هەتای���ە كۆتایی دێت‪،‬‬ ‫بەاڵم س���تیڤن هۆكینگ دەڵێت "ئەو كونە‬ ‫رەشانەش لەرووی كردارییەوە جۆرێك‬ ‫لەتیش���كدانەوەیان هەی���ە‪ ،‬ب���ۆ ئ���ەوەی‬ ‫بتوان���درێ ببیندرێت‪ ،‬یان بەواتایەكی تر‪،‬‬ ‫بۆ ئ���ەوەی لەرێگەی ئەو تیش���كدانەوەیە‬ ‫بیانناسین"‪.‬‬ ‫گەشتكردن بەناو زەمەندا‬ ‫س���تیڤن هۆكینگ دەڵێ "دەكرێ مرۆڤ‬ ‫گەش���ت بەن���او كاتدا ب���كات"‪ ،‬پێش���یوایە‬ ‫مرۆڤایەتی دەتوانێت لەداهاتوودا جۆرێك‬

‫كەش���تی ئاس���مانی دروس���ت ب���كات‪ ،‬كە‬ ‫توانای گەش���تكردنی هەبێت بەخێراییەك‬ ‫نزی���ك لەخێرای���ی رووناكی‪ ،‬ب���ەاڵم ئەم‬ ‫كەش���تییە پێویستی بە ‪ 6‬س���اڵ هەیە بۆ‬ ‫ئ���ەوەی ئەوپ���ەڕی خێراییەك���ەی بگات���ە‬ ‫‪%98‬ی خێرایی رووناكی‪.‬‬ ‫كات الی سەرنش���ینانی ئەو كەشتیەی‬ ‫بەخێرایی ‪%98‬ی خێرای رووناكی دەفڕێت‪،‬‬ ‫كە دەگاتە ‪ 650‬ملیۆن میل لەكاتژمێرێك‪،‬‬ ‫زۆر بەهێواش���ی دەڕوات‪ .‬ئەمەش بەپێی‬ ‫بی���رۆدۆزی ئەنش���تاین ك���ە دەڵێ���ت "ت���ا‬ ‫خێرایی ش���تەكان زیات���ر بێت‪ ،‬كات الیان‬ ‫خاوتر دەبێتەوە"‪ ،‬بەو پێیە سەرنش���ینانی‬ ‫كەش���تیەكە بە ‪ 80‬ساڵ دەگەنە ئەوپەڕی‬ ‫گەلەس���تێرەكە‪ ،‬بەو ئەندازەیە یەك رۆژ‬ ‫لەسەر كەش���تییەكە یەكس���انە بەساڵێك‬ ‫لەسەر زەوی‪ ،‬بەپێی بۆچوونی هۆكینگ‬ ‫"گ���ەر ه���ەر كارەس���اتێكی رووب���دات و‬ ‫م���رۆڤ لەناوبچێت‪ ،‬تاخمی سەرنش���ینی‬ ‫كەش���تییەكە دەتوانن دووب���ارە رەگەزی‬ ‫مرۆڤ لەسەر زەوی بژییەننەوە"‪.‬‬ ‫ئەم س���ەردەمە بەهۆی بوونی ستیڤن‬ ‫هۆكینگ���ەوە س���ەردەمێكی كاریگ���ەر و‬ ‫پ���ڕ زانیاری ب���ووە‪ .‬ئ���ەو موعجیزەیەكی‬ ‫زانس���تی زین���دووە ل���ە جەس���تەیەكی‬ ‫مردوودا و لەسەر كورسیەكی جواڵ‪ ،‬كە‬ ‫بەرەو مێژوو هەنگاوی گەورەی نا‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪255‬‬

‫‪55 2014/11/22‬‬


‫شەموان‬

‫سەگ و وەزیر‬

‫پشتیوان عەبدوڵاڵ‬

‫‪ 56‬ژمار ‌ه ‪2014/11/22 255‬‬

‫دەگێڕێن���ەوە دەڵێ���ن پاش���ایەك هەب���وو‬ ‫‪ 10‬س���ەگی هەب���وو‪ ،‬ه���ەر كاتێ���ك وەزیرێك‬ ‫هەڵەیەك���ی بكردب���ا‪ ،‬ئ���ەوا بۆ چەن���د رۆژێك‬ ‫سەگەكانی برسی دەكرد‪ ،‬دواتر وەزیرەكەی‬ ‫دەرخواردی سەگە برسییەكەی دەدا‪.‬‬ ‫رۆژێكی���ان لەس���ەر مەس���ەلە و رای���ەك‪،‬‬ ‫وەزیرێ���ك رایەك���ی پێچەوان���ەی رای پاش���ا‬ ‫دەدات‪ ،‬ئەویش زۆر توڕە دەبێ‪ ،‬بڕیار دەدات‬ ‫وەزیرەك���ە س���زا ب���دات و بیكات���ە خواردنی‬ ‫سەگەكانی‪.‬‬ ‫وەزیرەكەش بەرامبەر بە بۆچوونی خۆی‬ ‫ئامادە دەبێ س���زا بدرێ و لە را و قس���ەكانی‬ ‫پاش���گەز نابێت���ەوە‪ ،‬ب���ەاڵم داوایەك لەپاش���ا‬ ‫دەكات و دەڵ���ێ "گەورەم بەس���زا و فەرمانی‬ ‫بەڕێزت���ان رازیم‪ ،‬بەاڵم من ماوەی ‪ 10‬س���اڵە‬ ‫خزمەت���ی بەڕێزتان و واڵت دەكەم‪ ،‬داواكارم‬ ‫تەنیا ‪ 10‬رۆژ مۆڵەتم بدەن‪ ،‬ئەوكات سزاكەم‬ ‫بەسەردا بسەپێنن"‪ .‬پاشا لەبەرامبەر داواكاری‬ ‫وەزیرەكە رازی دەبێ و رەزامەندی لەس���ەر‬ ‫ئەوەش دەردەبڕێ‪ ،‬كە لەو ‪ 10‬رۆژەدا كاكی‬ ‫وەزیر هەرچی پێویس���تی بێت و داوای بكات‬ ‫بۆ دابین بكەن‪.‬‬ ‫كاك���ی وەزی���ر دەچێت���ە الی پاس���ەوانی‬ ‫س���ەگەكان و داوا دەكات ئ���ەو چەن���د رۆژە‬ ‫لەگەڵ سەگەكان بێت‪ ،‬لەو ماوەیەدا وەزیرەكە‬ ‫بەهەموو شێوەیەك گرنگی بەژیانی سەگەكان‬ ‫دەدات و تێرخواردنی���ان دەكات و س���ۆز و‬ ‫میهرەبانیان پێدەبەخشێ‪.‬‬ ‫كاتێ���ك ‪ 10‬رۆژەك���ە تەواو دەبێت‪ ،‬پاش���ا‬ ‫فەرم���ان دەدات س���زاكە جێبەج���ێ بكرێت و‬ ‫وەزیرەكەش بخەنە ژێر چەپۆكی س���ەگەكان‪.‬‬ ‫لەو بەینەدا ماوەیەك پاشا چاوەڕوان دەكات‪،‬‬ ‫دەبینێ سەگەكان هیچ تخونی وەزیر ناكەون‬ ‫و تەنی���ا لەژێ���ر قاچی���دا دەحەپن‪ .‬پاش���ا ئەو‬ ‫دیمەن���ەی پێ س���ەیر دەبێ و ه���اوار دەكات‬ ‫"پاس���ەوان"‪ ،‬پاس���ەوان دێ���ت و دەڵ���ێ "بەڵێ‬ ‫گەوەرم فەرموو قوربان"؟‬ ‫پاش���ا دەڵێ "پاسەوان ئەو س���ەگانە چیان‬ ‫بەسەر هاتووە‪ ،‬بۆ وا گۆڕاون و وەك جاران‬

‫نەماون"؟‬ ‫پاس���ەوان لەوەاڵمدا دەڵێ "نازانم گەورەم‪،‬‬ ‫تەنیا ئەو چەن���د رۆژە كاكی وەزیر لەگەڵیان‬ ‫بووە‪ ،‬ئەو رەنگە باشتر بزانێ"‪.‬‬ ‫پاش���ا فەرم���ان دەدات وەزیرەك���ە لەنێ���و‬ ‫قەفەس���ی س���ەگەكان دەربێن���ن و بیهێنن���ە‬ ‫بەرامبەری‪ ،‬كاتێك پاشا لەوەزیرەكە دەپرسێ‪:‬‬ ‫"چیت لەو س���ەگانە ك���ردووە‪ ،‬بۆ وا عەوداڵی‬ ‫ت���ۆن"؟ وەزیرەكەش لەوەاڵم���دا دەڵێ‪" :‬هیچم‬ ‫نەك���ردووە گ���ەورەم‪ ،‬من ‪ 10‬س���اڵ خزمەتی‬ ‫تۆم كرد‪ ،‬تۆش لەس���ەر هەڵەیەكی بچوك كە‬ ‫لەبنەڕەتدا هەڵە نییە‪ ،‬سزام دەدەی‪ ،‬بەاڵم من‬ ‫تەنی���ا ‪ 10‬رۆژ خزمەتی س���ەگەكانم كرد بەو‬ ‫شێوەیە وەفام بۆ دەنوێنن"‪.‬‬ ‫جا قوربان لەو واڵتەی ئێمەش خەڵك هەیە‬ ‫‪ 20‬رۆژ خزمەت���ی گەل و واڵت���ی نەكردووە‪،‬‬ ‫كەچ���ی حكومەت و حزبەكان بە لێش���او بۆی‬ ‫دەبارێنن و باوەش���یان بۆ كردۆتەوە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫جارێكی���ش هەڵەیەكی ك���رد‪ ،‬ئەوا بەس���ەفەر‬ ‫و گەش���تكردنێكی پڕ كەیف و س���ەفا س���زای‬ ‫دەدەن‪.‬‬ ‫میللەتی قوڕبەس���ەریش ‪ 20‬ساڵە خزمەت‬ ‫ب���ەو حكومەت و حزبان���ە دەكات‪ ،‬بێ ئەوەی‬ ‫كەس حس���ێب بۆ ئ���ەرك و مافەكانیان بكات‪،‬‬ ‫رۆژان���ە خەڵكی كوردس���تان ب���ۆ مافەكانیان‬ ‫خۆپیش���اندان س���ازدەكەن‪ ،‬لەخۆی���ان بێ���زار‬ ‫ب���وون‪ ،‬كەچی حكومەت هەر تەقەی س���ەری‬ ‫دێت‪ ،‬ل���ەو وەزعە بێزار نابێ���ت‪ .‬مەزووعەكە‬ ‫رێك وەك مەس���ەلەی ئەو پیرەمێ���ردە وایە‪،‬‬ ‫ك���ە دوو هەفتەیە ‪ 12‬ه���ەزار دیناری بەپاس‬ ‫سەرفكردووە‪ ،‬بۆ ئەوەی ئەو بڕە پارەیەی الی‬ ‫بایەع هەیەتی وەریبگ���رێ‪ ،‬كە هەموو خەون‬ ‫و ئاوات���ی چەند رۆژەی لەس���ەری بینادناوە‪،‬‬ ‫س���ەد وەعدی بە رۆڵە و منداڵەكانی داوە‪ ،‬كە‬ ‫ش���تی خۆش���یان بۆ بكڕێ‪ ،‬بەاڵم كاكی بایەع‬ ‫وەك بەرپرسەكانی خۆمان بۆ كەیف و سەفا‬ ‫س���ەفەری دوبەی كردووە و حكومەت ئاس���ا‬ ‫ئاگای لەو بڕە پارەیەی خەڵكی س���ادەخەون‬ ‫نیە و فشەشی پێ دێت‪.‬‬


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.