ساڵی حەوتهم
روماڵكردنێكی بێالیەنانە
ژماره 306
شەممە 2016/1/9
خاوەن ئیمتیاز :ژیروان نوری
سەرنووسەر :مەریوان عومەر
بەڕێوەبەری هونەری :لوقمان رەشیدی
بەڕێوەبەری كارگێڕی :بەهرە حەمەڕەش
دەستەی نووسەران :بیالل سەعید
پێشەوا محەمەد
هەولێر ــ سەیداوە ــ شەقامی ئیسكان ــ كۆاڵنی 115
civilmagzaine
Tel: 0750 460 7290
نرخ ( )1500دینار
Email: mariwan_2014@yahoo.com
سەروەر خەلیل رزگار رەزا چوچانی
ژمارەی ریكالم07506515797 :
www.civilnews.net
چاپ :چاپخانەی رۆكسانا 07504675264
ژمار ه 306
2016/1/9
1
سياسەت
ئەمساڵیش بەر لەنەورۆز پرسی سەربەخۆیی هەرێم دەوروژێنرێتەوە
بەم بارودۆخەی ئێستاوە زەمینەی ریفراندۆم لەبارە؟ 2ژمار ه 2016/1/9 306
سياسەت
سەروەر خەلیل
چەن���د س���اڵێكە ل���ە س���ەروەختی بەه���ار و ن���ەورۆزدا باسوخواس���ی س���ەربەخۆیی كوردس���تان گەرم دەبێتت .ئەمساڵیش دوای ئ���ەوەی راگەیان���درا ،ك���ە س���ەرۆكی هەرێ���م الیەنەكانی راس���پاردووە كار ب���ۆ ریفراندۆم لەبارەی س���ەربەخۆیی كوردستانەوە بكەن، جارێك���ی دیك���ە ئ���ەم پرس���ە دەكەوێت���ەوە بەرب���اس ،ب���ەاڵم ئەمجارە بۆچ���وون و رای جیاواز و دژبەیەكی لەبارەوە هەیە. "فرس���ەت س���ۆفی" پەرلەمانت���اری پارت���ی لەپەرلەمان���ی كوردس���تان جەخ���ت ل���ەوە دەكات���ەوە ،كە یەكێ���ك لەئامانجە گەورەكانی مەس���عود بارزان���ی پرس���ی س���ەربەخۆیی و ماف���ی چ���ارەی خۆنوس���ینە ،ئ���ەو دەڵێ���ت "ئ���ەوە هی���وا و داخ���وازی هەم���وو خەڵك���ی كوردس���تانە ،بۆی���ە پڕۆژەیەك���ی وا گەورەی نیشتیمانی بەهیچ ش���ێوەیەك كەس ناتوانێت بەرامب���ەری بوەس���تێتەوە ،ئ���ەو پرس���ەش پێویس���تی بەئام���ادەكاری هەی���ە ،پێویس���تە الیەنە سیاسییەكان هاوكار و پشتیوان بن و بارودۆخی سیاسی هێمن بكرێتەوە". ئ���ەو پەرلەمانت���ارە كە پس���پۆڕی یاس���ای دەس���تورییە دەڵێت "ئەگەر 500ساڵی تریش چ���اوەڕوان بین ،ئەوە هەموو ش���تێك بەدڵی ئێم���ە نایەت���ەدی ب���ۆ س���ەربەخۆیی ،ب���ەاڵم وێڕای كێش���ە و تەحەددیات���ەكان ،دەبێت ئەو جورئەتەم���ان هەبێ���ت بڕی���ار بدەی���ن ،بەاڵم ئ���ەوەی ك���ە گرنگ���ە ئەوەی���ە ،ئێم���ە لەس���ەر ئاس���تی ناوخۆیی زیات���ر پێویس���تمان بەخۆ ڕێكخستنەوە هەیە ،ئەو پەرتەوازەییەی ئێستا لەناوخۆی هەرێم هەیە ،لەوانەیە یارمەتیدەر نەبێت بۆ هێنانەدی ئەو ئاواتە" .دووپاتیش���ی دەكات���ەوە كە زانیاری لەب���ارەی دیاریكردنی كاتی ئەنجامدانی راپرسی و ئامادەكارییەكانی راگەیاندنی س���ەربەخۆییەوە نییە ،بەاڵم وەك خۆی دەڵێت "سەرۆكی هەرێم جدییە بەوەی ئێم���ە دەس���ت بەئامادەكاریی���ەكان بكەین بۆ ئەنجامدانی ریفراندۆم". هەرچ���ی "هەرێ���م كەم���اڵ ئاغ���ا" ئەندامی س���ەركردایەتی یەكێت���ی ،جەخ���ت ل���ەوە دەكات���ەوە ،ك���ە ماف���ی چارەی خۆنوس���ین و پرسی سەربەخۆیی دروشمی حیزبەكەیەتی، دەش���ێت "یەكێتی لەدروش���می خۆی پاشگەز نابێت���ەوە ،ك���ە خوێنێك���ی زۆری لەپێناوی���دا رش���تووە ،خەبات���ی یەكێتیش ل���ەو پێناوەدا، بۆیە ئێمە پشتگیرییەكی %100ی ئەو هەنگاوە دەكەین".
ناوب���راو ئام���اژە ب���ەوەش دەدات ،ك���ە بارودۆخ���ی ناوخۆی���ی و هەرێمایەت���ی ب���ۆ ئەنجامدان���ی راپرس���ی گونج���اوە و دەڵێ���ت "كاتێك كە باش���ووری س���ودان سەربەخۆیی خ���ۆی راگەیان���د و پش���تگیری جیه���ان و نەتەوەیەكگرتووەكان���ی هەب���وو ،كێش���ەكانی لەئێمە كەمتر نەبوو ،رێگرییەكانی كۆس���ۆفۆ لەرێگرییەكان���ی ئێم���ە كەمت���ر نەب���وو ،بەاڵم تاك���ە ش���تێك ك���ە پێویس���ت دەكات بیكەین، رێكخستنەوەی ناو ماڵی خۆمانە". الی خۆی���ەوە "ئاری���ان رەئوف" ماس���تەر لەپەیوەندییە نێودەوڵەتیی���ەكان جەخت لەوە دەكات���ەوە ،كە هەر بڕیارێك ب���ۆ ئەنجامدانی راپرس���ی و راگەیاندن���ی س���ەربەخۆیی بەبێ یەكخس���تنی ن���او ماڵی كوردی و سیاس���ەتی ك���وردی هەڵەیەك���ی گەورەی���ە ،ئ���ەو دەڵێت "ئەوە تەنها بۆ پینەكردنی ئەو قەیرانانەیە ،كە لەهەرێمی كوردس���تان هەی���ە و هەروەها بۆ دروستكردنی شەرعییەتە بۆ خودی مەسعود بارزانی بەپرسێكی نەتەوەیی". ئەو پسپۆڕەی پەیوەندییە نێودەڵەتییەكان ئام���اژە ب���ەوە دەدات "مەس���عود بارزان���ی تاكڕەوانە مامەڵە لەگەڵ دۆس���ییەكانی هەرێم دەكات لەگ���ەڵ دەرەوە ،بەب���ێ گەڕان���ەوە بۆ یەكخس���تنی بڕی���اری سیاس���ی لەهەرێم���ی كوردستان ،پێموابێت ئەوە تەنها بۆ پینەكردنی ئەو هەاڵنەی خۆی و داپۆشینی ئەو دۆخەیە كە پارتی دروستیكردووە ،ئەگەرنا بڕیارێكی گونج���او نییە ،ئەگ���ەر هەوڵ ن���ەدات هەموو پارتە سیاسییەكانی هەرێم لەگەڵیدا بن". هەروەه���ا دەڵێ���ت "ئەگ���ەر زەمینەس���ازی ناوخۆی���ی لەئاراداب���وو ئ���ەو كات دەتوانرێ���ت زەمینەس���ازی هەرێمایەت���ی و نێودەوڵەتی���ش بكرێت بەاڵم دەبێت س���ەرەتا زەمینەس���ازی ناوخۆیی بكرێ���ت ،من پێموایە لەئێس���تادا نەتوان���راوە هەڵوێس���تی دەوڵەتە هەرێمایەتییەكان���ی نزی���ك خۆم���ان ب���ۆ ئەو مەبەستە رابكێشرێت". ئەم���ە لەكاتێكدایە س���اڵی پار بەیاس���ایەك ك���ە لەپەرلەمان���ی كوردس���تان دەرچ���ووە كۆمیس���یۆنی ب���ااڵی هەڵبژاردن و راپرس���ی لەهەرێ���م پێكه���ات ،ك���ە پێویس���تە ئەرك���ی ئەنجام���دان و بەڕێوەبردن���ی راپرس���ی و ریفڕان���دۆم ب���ۆ س���ەربەخۆیی كوردس���تان بگرێتە ئەستۆ ،لەماوەی رابردووشدا نزیكەی 532فەرمانبەری بۆ دامەزرێنرا. فرسەت بەدووری دەزانێت كۆتایی هاتنی ویالیەت���ی بارزان���ی كێش���ە ب���ۆ ئەنجامدانی راپرس���ی دروس���ت بكات ،چونك���ە وەك ئەو
دەڵێ���ت "ئێم���ە ئەوەم���ان بڕاندووەت���ەوە ك���ە سەرۆكی هەرێم بەپێی پرەنسیپی بەردەوامیی، بەردەوام دەبێت لەپۆس���تەكەی تا ئەو كاتەی كێشەی س���ەرۆكایەتی چارەس���ەر دەكرێت، بەاڵم لەهەم���وو حاڵەتێكدا دەبێ���ت پەرلەمان ئەوە بەیاس���ایەك رێكبخات ،ك���ە وردەكاری راپرس���ییەكە چۆنە ،دواتر راپرس���ی ئەنجام بدرێ���ت ،وات���ا پێویس���تی بەوەیە ك���ە هەموو دام���ەزراوەكان بەپەرلەمانیش���ەوە بكەونەوە سەرپێی خۆیان". ئەندامەكەی س���ەركردایەتی یەكێتی دەڵێت "پێویست دەكات ناو ماڵی خۆمان رێكبخەین و پێویستیش���ە كاك مەس���عود ئ���ەو رۆڵ���ە ببینێ���ت ،چونكە م���ام جەالل نەخۆش���ە ،كاك نەوش���یروان نەخۆش���ە ،الیەنە سیاسییەكانی تری���ش ئامادەن ،ب���ەاڵم وەكو پێویس���ت ئەو رۆڵەی نەبینیوە و هیوادارام لەداهاتوودا ئەو رۆڵە ببینێت كە دەشتوانێت بیكات". هەرێ���م ،دەش���ڵێت "نازانم كاك مەس���عود لەم ن���ەورۆزەدا ئ���ەو كارە دەكات یاخود نا، ب���ەاڵم گرنگە ئ���ەو دوو هەن���گاوە بنرێن ،كە یەكێكیان رێكخس���تنەوەی ن���او ماڵی خۆمانە، دووەمیش���یان ش���ەفافییەتە لەپرسی نەوت و ئاب���ووری هەرێم ،ك���ە ئەمڕۆ پرس���ی نەوت جێگەی دڵخۆش���ی خەڵك و حكومەتی هەرێم نییە". ه���ەر لەوبارەیەوە كادیری پێش���كەوتووی یەكێت���ی "س���لێمان عەبدوڵ�ڵ�ا یون���س" دەڵ���ێ "م���ن باوەڕم وایە بارزانی دەوڵەت دروس���ت دەکات ،ل���ەم پێن���اوەدا ب���ا دوو دڵ نەبێ���ت و ئ���ەو حزبۆکراتیەت���ە و بەرژەوەندیەکان���ی کە پارتەک���ەی س���ەرکردایەتی دەکات ،بکات بەقوربانی ،چونکە دەوڵەتی کوردی پێویستی بەقوربان���ی مەزن هەیە .بۆیە هەرس���ێ رێگە چ���ارەکان لەچاوەڕوان���ی هەن���گاوی مەیدانی بارزانی خۆیدان". لەئەگ���ەری رێكنەكەوت���ن و س���ازنەكردنی زەمین���ەی ناوخۆییش���دا ئ���ەو كادی���رە پێش���كەوتووەی یەكێتی دەڵێت "کوردس���تان لەحزبۆکراتیەتێک���ی ش���ێوە یەکگرت���وەوە و لەب���ەردەم دەروازە پیرۆزەکان���ی دەوڵەت���ی کوردی���ەوە ،خل���ۆر دەبینەوە بۆ میرنش���ینی هەولێ���ر و س���لێمانی و پەلکێش���ی ت���ورک و عەج���ەم و ع���ەرەب ،دەکەین���ەوە ب���ۆ ن���او مێژووی���ی نوێمان و تراژیدی���ا کۆنەکانی ناو مێژووم���ان لەس���ەدەی بیس���ت و یەکەمی���ن بەره���ەم دێنین���ەوە !،بەداخ���ەوە ئەوان���ە کەم نین کە بەرژەوەندی���ان لەجەنگی براکوژی و دووکەرت بوون و دوو ئیدارەیدا هەیە".
ژمار ه 306
2016/1/9
3
سياسەت
پارتی بەگومانە ،پەرلەمان پشتگیریان دەكات و حكومەتیش هەڵوێستی روون نییە
یەكێتی و گۆڕان هەوڵی بەدەستهێنانی المەركەزی بۆ سلێمانی دەدەن یەكێتی: دەبێ حكومەت پێشی خۆشبێت و هاوكاری ئەو پڕۆژەیەش بكات ،كە ئەركی سەر شانی سووك دەكات
4ژمار ه 2016/1/9 306
لیستی خزمەت: ئێمە لەگەڵ ئەو سیستەمەین و دەشبێتە هۆی كێبڕكێ لەسەر خزمەتگوزاری لەنێوان پارێزگاكاندا
پارتی: پارێزگار و ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی لەو پرسەدا پەلەیانە و هەندێك هەنگاوی سەربەخۆیانەشیان ناوە
سياسەت
پێشەوا محەمەد -راوێژ كامەران
دوای كەڵەكەبوون����ی كێش����ەكان لەهەرێ����م ،پارێزگاری س����لێمانی و یەكێتی نیش����تیمانی و بزووتن����ەوەی گ����ۆڕان، دەیانەوێت سیستەمی المەركەزی ئیداری لە پارێ����زگای س����لێمانی جێبەجێ بكەن و وەك رای����ان گەیان����دووە ،ئ����ەو سیس����تمە كێش����ەكانی س����لێمانی چارەس����ەر دەكات. لەو رووەش����ەوە ،پەرلەمانی كوردس����تان پش����تگیریی پارێزگای س����لێمانی دەكات و حكومەتی هەرێمیش هەڵوێستێكی روونی بۆ ئەو خواستەی سلێمانی نییە. "س����ەعدی ئەحم����ەد پی����رە" ئەندام����ی مەكتەب����ی سیاس����یی یەكێتی نیش����تیمانی، ئاماژەی بۆ ئەوە كرد ،بەرپرسانی ئیداری سلێمانی لەپارێزگار و ئەنجومەنی پارێزگا س����وورن لەس����ەر ئەوەی ئەگەر سلێمانی سیس����تەمی المەركەزییەت پەیڕەو بكات، جگەلە كێشەی مووچە ،هەموو كێشەكانی تری پارێزگا چارەسەر دەبن. گوتیش����ی "ل����ەم بارودۆخ����ەی هەرێمدا دەبێت حكومەت ن����ەك تەنها رێگر نەبێت، بەڵك����و هاوكاری و پێخۆش����بوون بۆ هەر
پارێزگای����ەك دەرببڕێ����ت ،ك����ە بتوانێ����ت كێش����ەكانی ئاو و كارەبا و س����وتەمەنی و خزمەتگوزاری لەس����ەر ش����انی حكومەت هەڵگرێت و خۆی جێبەجێی بكات". ئام����اژەی ب����ەوەش دا ،ن����ەك تەنه����ا بۆ س����لێمانی ،بەڵك����و پەیڕەوكردن����ی ئ����ەو سیس����تەمە لەم بارودۆخەدا هەم یاساییە، هەم كارێكی باشە. سیس����تەمی المەركەزی ،لە ناوەڕاستی س����اڵی راب����ردوودا لەالی����ەن پارێ����زگاری س����لێمانییەوە پێشكەشی حكومەتی هەرێم ك����را و تائێس����تا هیچ بڕیارێك����ی لەبارەوە نەدراوە ،هاوكات لەو نێوانەدا پارێزگاری س����لێمانی ،د .ئاسۆ فەرەیدون ،هەوڵەكانی چڕكردوونەت����ەوە و لەگ����ەڵ الیەن����ەكان و پەرلەمان����ی كوردس����تان كۆبۆت����ەوە، جگەلەوان����ەش ،پارێ����زگاری س����لێمانی بۆ چارەس����ەركردنی هەندێ����ك لەكێش����ەكانی پارێزگاكەی رووی لەبەغدا كردووە. یەكێتی نیش����تمانی كوردس����تان ئێس����تا زۆرترین پش����تگیری لەم پرۆژەیە دەكات و ب����ۆ ئ����ەو مەبەس����تەش پارێ����زگاری س����لێمانی لەگ����ەڵ بەرپرس����انی یەكێتی����دا
كۆبۆت����ەوە و پش����تگیری حزبەكەش����ی بۆ ئ����ەو داواكاریی����ە وەرگرت����ووە ،بەوت����ەی رێك����ەوت زەكی ،س����ەرۆكی فراكس����یۆنی یەكێتی لەئەنجومەنی پارێزگای س����لێمانی گەر المەركەزیەت جێبەجێ نەكرێت ،ئەوا دۆخ����ی ئیدارەی س����لێمانی تادێ����ت بەرەو خراپتر دەچێت .رێكەوت زەكی بەس����ڤیلی گوت "دۆخی خزمەتگ����وزاری لەپارێزگای س����لێمانی تادێ����ت خراپت����ر دەبێ����ت و هیچ نۆژەنكردنەوەیەكی����ش ب����ۆ پرژەكانی ئاو و كارەب����ا ئەنجام نادرێ����ت ،گەر وا بڕوات سەرجەم كاروبارەكان پەكیان دەكەوێت". هەربۆی����ە بە گوت����ەی رێك����ەوت زەكی "پێدان����ی دەس����ەاڵتی المەركەزی����ەت ب����ە پارێ����زگاكان چارەس����ەرێكی ب����اش و گونج����اوە ب����ۆ ئ����ەم دۆخ����ەی ئێس����تای هەرێ����م ،ب����ۆ ئ����ەوەی داهاتی خۆم����ان بۆ نۆژەنكردن����ەوەی پرۆژەكانی پارێزگاكەی خۆم����ان ب����ەكار بهێنن و پێویس����ت نەكات بگەڕێت����ەوە بۆ حكوم����ەت و دواتر لەوێوە دابەش بكرێتەوە". بەدەر لەیەكێتی نیش����تمانی كوردستان الیەنەكان����ی دیك����ەش پش����تگیری
ژمار ه 306
2016/1/9
5
سياسەت
لەپ����رۆژەی المەركەزی����ەت ب����ۆ پارێزگای س����لێمانی دەكەن ،پێش����تریش نەوشیروان موس����تەفا رێكخەری گش����تی بزوتنەوەی گۆڕان چەندجارێك باسی لەجێبەجێكردنی سیس����تەمی المەركەزی����ەت ك����ردووە و بەگرنگ����ی زانی����وە ،ه����ەروەك یەكگرت����وو و كۆمەڵی����ش پش����تیوانی لێدەك����ەن .ل����ەو بارەی����ەوە "فەیس����ەڵ ئیبراهیم" س����ەرۆكی فراكس����یۆنی خزم����ەت لەئەنجومەن����ی پارێزگای س����لێمانی بە سڤیلی گوت "ئێمە پێشتریش داوای جێبەجێكردنی سیستەمی المەركەزیەتم����ان لەهەرێمی كوردس����تاندا ك����ردووە ،المەركەزیەت����ی دارایی����ش لەئێستادا باشترین رێگا چارەیە بۆ ئەوەی ه����ەر پارێزگایەك بەپێ����ی داهاتی خۆی و بەپێی ئەولەویەتی گرنگی پێداویستیەكانی داهاتەكەی خەرجبكات ،ئەم سیس����تەمەش دەبێت����ە ه����ۆی ئ����ەوەی كێبڕك����ێ لەنێوان پارێزگاكان����دا دروس����ت ببێ����ت و داهات و خزمەتكردن زیاتر ببێت". الی خۆش����ییەوە "س����ەفین دزەی����ی" گوتەبێژی حكومەتی هەرێمی كوردستان، باس����ی لەوە كرد ،كە حكومەت سەبارەت ب����ە پڕۆژەكە لە لێكۆڵینەوەدایە .گوتیش����ی "ئ����ەو بڕی����ارە پێویس����تی بەدیراس����ەی جددیی����ە و س����ەرپێییانە نادرێ����ت ،دوای ئەوەش ئەگ����ەر رێگ����ە بدرێت،نابێت تەنها ب����ۆ پارێزگای����ەك بێ����ت ،ئەگەری����ش بڕیار لەوبارەیەوە دەرنەچێت ،پێویستە تەواوی پارێ����زگاكان پەیڕەوی لێبك����ەن ،بۆیە ئەو پرسە لێكۆڵینەوەی زیاتری دەوێت". حكوم����ەت ك����رد، ئاشكراش����ی لەبارودۆخێك����ی قورس دایە و دەبێت هەر بڕیارێ����ك بدرێ����ت بۆ س����وككردنی ئەركی حكومەت بێت نەك بە پێچەوانەوە. ه����ەر س����ەبارەت ب����ەو پرس����ە ،رۆژی چواری ئەم مانگە ،پەرلەمانی كوردس����تان لەس����لێمانی كۆبوونەوەیەك����ی لەگ����ەڵ چ����وار فراكس����یۆنەكە كرد ،جگ����ە لەپارتی دیموكراتی كوردستان ،سەبارەت بەپرسی المەركەزییەتی سلێمانی گفتوگۆ كرابوو. "بەهار مەحموود" بڕی����اردەری لیژنەی یاسایی لەپەرلەمانی كوردستان بەسڤیلی راگەیاند ،هەر چوار فراكس����یۆنی یەكێتی، گ����ۆڕان ،یەكگرتوو و كۆمەڵ پش����تگیریی المەركەزییەت����ی س����لێمانیان ك����ردووە. روونیش����ی كردەوە ،لەڕووی یاس����اییەوە ئ����ەو بڕی����ارە هی����چ كێش����ەیەكی نیی����ە و لەدەس����تووری عێراقیش����دا هەیە ،كە هەر
6ژمار ه 2016/1/9 306
پارێزگای����ە و دەتوانێ����ت وەك هەرێمێك����ی سەربەخۆ مامەڵە بكات. س����ەبارەت بەهەڵوێس����تی بزوتن����ەوەی گۆڕانی����ش ،بەه����ار گوت����ی "بزووتن����ەوەی گۆڕان پشتگیریی سیستەمی المەركەزییەت دەكات و بەسیس����تەمێكی س����ەركەوتووی دەزانێت بۆ چارەس����ەركردنی كێش����ەكان و پێشكەش����كردنی خزمەتگ����وزاری بەدانیشتوان". پارێ����زگای س����لێمانی ،ب����ە جی����ا لەپارێزگاكان����ی ت����ری هەرێ����م ،لەم����اوەی چەند مانگ����ی راب����ردوودا وەك پارێزگای س����لێمانی س����ەردانی بەغدای ك����ردووە و لە سەردانەكەش����دا بڕێك س����وتەمەنی بۆ پارێزگای سلێمانی هێندراوە ،لەئێستاشدا ئەو پرسە باڵوە ،كە لە ڕووی دابینكردنی كارەب����اوە ،بەغ����دا ه����اوكاری پارێ����زگای سلێمانی دەكات. بەپێ����ی هەندێ����ك زانی����اری نافەرم����ی، پارێ����زگای س����لێمانی س����ااڵنە 500ملی����ار
دین����ار داهاتییەت����ی ،ئەو پارەیەش بەش����ی خەرجی و پێداویستییەكانی ئەو پارێزگایە دەكات. سەرەڕای ئەو پرسانەش ،لەكۆنگرەیەكی رۆژنامەوانی����دا ك����ە هەفت����ەی راب����ردوو ئەنجامی دا ،ئاس����ۆ فەرەیدون ،پارێزگاری س����لێمانی ،رەخن����ەی لەحكومەت����ی هەرێم گرت ،كە هەتا ئێستا بڕیاری پەیڕەوكردنی سیس����تەمی المەركەزی نەداوە ،گوتیش����ی ئەگەر حكومەتی هەرێم وازیان لێ بهێنێت، ئەوا ئەوان كێشەكان چارەسەر دەكەن. هەرچی پارتی دیموكراتی كوردس����تانە، تێبینی لەس����ەر پرۆژەك����ە هەیە بەو پێیەی بەالیان����ەوە گرنگ����ە ك����ە لەس����ەربەخۆی ئابوورییەوە نەبێتە سەربەخۆی سیاسی. "دانا جەزا" ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی لەسەر لیسی پارتی لەمبارەیەوە بەس����ڤیلی گ����وت "ئ����ەم بابەت����ە رەهەندی فرەالیەن����ی هەیە ،بەاڵم بەگش����تی پرس����ی المەركەزی����ەت لەهەرێ����م پێویس����تە گ����ەر
سياسەت
ئ����ەو پرۆژەی����ە جێب����ەێ بكرێت ،ئ����ەوا بۆ هەم����وو پارێزگاكان بێ����ت ،چونكە ناكرێت پەیوەن����دی پارێ����زگای س����لێمانی لەگ����ەڵ حكومەتدا بەجۆرێ����ك بێت و پارێزگاكانی دیك����ە بەجۆرێك����ی دیك����ە ب����ێ ،بۆی����ە گەر هەرسێ پارێزگاكە بیانەوێت سەربەخۆیی دارایی����ان هەبێت و رۆتی����ن كەمبكرێتەوە، ئەوا دەتوانن لەسەری رێبكەون". دانا جەزا گوتیش����ی "ئەوەی گرنگیش����ە ئەم س����ەربەخۆییەی ئێس����تا باس����دەكرێت س����ەربەخۆی سیاس����ی نەبێ����ت و تەنه����ا ئابووری����ی بێت ،چونك����ە بەدڵنیایەوە ئێمە هیچكات لەگەڵ سەربەخۆی سیاسیدا نین، هەر بۆی����ە جێبەجێكردنی ئەو پرۆژەیەش پەیوەستە بەمەبەستی سەرەكی الیەنەكان لەپرۆژەكە ،كە ئای����ا دەیانەوێت پارێزگای س����لێمانی لەڕووی سیاسی و ئابووریەوە داببڕن ،یاخود تەنها مەبەستیانە دەسەاڵتی زیات����ر بدەن����ە پارێ����زگا و ئەنجومەن����ی پارێزگاكان".
ه����ەر لەوبارەی����ەوە "محەم����ەد عەل����ی" گوتەبێژی فراكس����یۆنی زەرد لەپەرلەمانی كوردستان ،باسی لەوە كرد ،بۆ بڕیاردان ل����ەو پرس����ە دەبێ����ت س����ەیری هەر س����ێ پارێزگاك����ەی تری هەرێمی����ش بكرێت ،لە بڕی توانا و پەیڕەوكردنی ئەو سیستەمە. جەخت����ی ل����ەوەش ك����ردەوە ،ئ����ەو بابەتە پێویس����تی بەپەرلەم����ان و گفتوگ����ۆ هەیە، لەئێستاش����دا ك����ە بارودۆخ����ی پەرلەم����ان بەوجۆرەیە ،پرسەكە هەروا ئاسان نییە. ئاماژەی بۆ ئەوەش كرد ،كە پارێزگاری س����لێمانی و ئەنجومەن����ی پارێ����زگای سلێمانی لەو پرس����ەدا پەلەیانە و هەندێك هەنگاویش����یان ن����اوە ،ك����ە س����ەربەخۆیانە بووە ،بۆیە پێی وایە رەچاوی سەروەری حكومەتی هەرێم و بڕیارەكانی بكرێت. ئەگەرچ����ی تائێس����تا حكومەت����ی هەرێم بڕی����اری یەكالییك����ەرەوەی لەوبارەی����ەوە نەداوە ،بەاڵم لەس����لێمانی كۆبوونەوەكان بەردەوام����ن و ل����ە نوێترینیش����یاندا،
وتەبێژی حكومەت: ئەو بڕیارە پێویستی بەدیراسەی جددییە و سەرپێییانە نادرێت ،گەر بشبێت دەبێت بۆ گشت پارێزگاكان بێت پارێ����زگاری س����لێمانی لەگ����ەڵ ژمارەیەك بەرپرس����ی حیزب����ی و ئەمن����ی س����لێمانی كۆبۆتەوە و لەپۆس����تێكی فەیسبووكیشدا نوس����یویەتی "هەوڵ����ەكان ب����ۆ بەرگرت����ن لەپێش����هاتە نەخوازراوەكان����ی داهات����وو". هەروەها رێكەوت زەكی ،سەرۆكی لیستی س����ەوز لەئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی، وێنەیەك����ی ئەو كۆبوونەوەی����ەی داناوە و نوسیویەتی "مژدە خۆشەكە بەڕێوەیە".
ژمار ه 306
2016/1/9
7
سياسەت
تاڵەبانی بچووك شوێنی تاڵەبانی گەورە دەگرێتەوە؟
باڵی دەستڕۆیشتووی یەكێتی دەیەوێت قوباد تاڵەبانی بكاتە سكرتێری گشتی یەكێتی
بەشی سیاسەت
قوب���اد تاڵەبانی ،كوڕی جەالل تاڵەبانی، كە ئێس���تا جێگ���ری س���ەرۆكی حكومەتە، لەن���او یەكێتیدا پێگەیەك���ی بەهێزی هەیە، ئ���ەو بەهێزیەش بۆ پێگ���ەی دایكی" ،هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد" دەگەڕێتەوە ،كە ئێس���تا باڵەكەی ئ���ەو بە باڵی دەستڕۆیش���تووی یەكێت���ی ناوزەن���د دەكرێت .ه���اوكات ئەو باڵە دەستڕۆیشتووە كار بۆ ئەوە دەكات كە قوباد تاڵەبانی ،بكەنە سكرتێری گشتی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان ،كە بەهۆی نەخۆش���كەوتنی باوكییەوە ،ئێستا یەكێتی نیشتیمانی بێ سكرتێر ماوەتەوە. ئەندامێكی س���ەركردایەتی ئ���ەو حیزبە ئاشكرای دەكات ،قوباد تاڵەبانی كادیرێكی دیاری یەكێتییە ،بەاڵم بە هیچ ش���ێوەیەك بەرنامەیەك نییە پۆستی سكرتێری گشتی بدرێتێ. ئەندام���ی گەرمیان���ی" "س���امان سەركردایەتی یەكێتی نیشتیمانی ،ئاشكرای
8ژمار ه 2016/1/9 306
ك���رد ،هەم���وو كادی���ر و كەس���ایەتییەك بەپێ���ی توانای خۆی لە یەكێتیدا شانس���ی چوون���ە پێش���ەوەی هەیە .س���ەبارەت بە بوونی قوباد تاڵەبانی بەسكرتێری گشتی یەكێتی ،سەركردایەتییەكەی یەكێتی گوتی "دانانی س���كرتێر لەدەسەاڵتی كۆنگرەدایە و پێش���م وا نیی���ە كاك قوباد بێتە ناو ئەو كێشمەكێشمەوە". قوب���اد تاڵەبان���ی ،س���اڵی 1977لەدایك ب���ووە .كوڕی دووەمی ج���ەالل تاڵەبانییە. ماوەی دوانزە س���اڵە لە چەند پۆس���تێكی جی���ادا نوێنەرایەت���ی حكومەت���ی هەرێمی ك���ردووە لەئەمری���كا ،ك���ە دواترینی���ان بەرپرسی نوێنەرایەتیكردنی حكومەت بوو لەئەمریكا .لە ئێستادا كاتێك گەڕاوەتەوە، جێگری س���ەرۆكی حكومەت���ە لەكابینەی هەشتی هەرێمدا. بەاڵم چاودێرانی سیاسیی بۆچوونێكی تری���ان هەی���ە ،ئ���ەوان پێی���ان وای���ە باڵی گش���تی ك���ە هێ���رۆ ئیبراهی���م ئەحم���ەد س���ەرۆكایەتی دەكات ،ب���ە هەموو هێزێك كار ب���ۆ قوباد تاڵەبانی دەكەن ،بۆ ئەوەی
سياسەت
ژمار ه 306
2016/1/9
9
سياسەت
بیكەنە س���كرتێری گش���تی و دڵنیاشن كە پالنەكەیان سەركەوتوو دەبێت. لەوبارەیەوە" ،كەمال رەئوف" چاودێری سیاس���ی ،گوت���ی "ه���ەر لەس���ەرەتاوە هێنانەوەی قوباد بۆ زیاتر كۆنتڕۆڵكردنی سەنتەری بڕیار و هەرەمی سەرۆكایەتی یەكێتییە ،ك���ە بنەماڵەی تاڵەبانی كاری بۆ دەكەن و دەیانەوێت خۆیان دوا سەركردە و دوا پێگەی بڕیار بن لەو حیزبەدا". ئاشكراش���ی ك���رد ،لەكاتێك���دا لەن���او سەركردایەتی یەكێتیدا سەركردەی گەنج بوونی نییە .بەش���ێك لەو س���ەركردانەی هەن یان پیرب���وون یاخود ماندوو بوون، هێنان���ەوەی قوباد بۆ ناو س���ەركردایەتی پێدان���ی وزەیەك���ی نوێی���ە ،ك���ە لەالی���ەن سیاس���ییەكی گەنج���ەوە خس���تیانەوە ناو هەناوی یەكێتییەوە. هەروەه���ا "یەحیا ئەحمەد" مامۆس���تای زانكۆی س���لێمانی و چاودێری سیاسیی، ئ���ەوەی ئاش���كرا ك���رد ،قوب���اد تاڵەبان���ی وەك سیاس���ییەكی بەهێز لەن���او یەكێتیدا دەركەوت���ووە و ئ���ەو باڵەش پش���تگیریی دەكات ،دڵنیای���ی ب���وون ب���ە س���كرتێری یەكێتی دەداتێ. ئەو گوتی "راس���تە قوباد تاڵەبانی وەك كەسێكی بێ الیەن لەناو كێشە و باڵەكانی یەكێتی دەركەوتووە ،بەاڵم قوباد پێویستی بەو ناكۆكی و ش���ەڕە نییە ،چونكە دایكی، كە باڵ���ی بەهێزی یەكێتی بەدەس���تەوەیە، ئەو ش���ەڕەی بۆ دەكات و لە دواجاریشدا ه���ەر ئ���ەو باڵ���ە قوب���اد تاڵەبانی بەس���ەر یەكێتیدا دەسەپێنێت". قوب���اد تاڵەبان���ی هەڵگ���ری بڕوانامەی باكالۆریۆس���ە ل���ە ئەندازی���اری میكانیكی بەش���ی ئۆتۆمبیل لە زانكۆی كینگس���تۆنی واڵت���ی بەریتانی���ا .ئەو لە س���اڵی 2005ـدا هاوس���ەرگیری لەگ���ەڵ "ش���یریی گراهام" ك���ردووە ،كە ب���ە ڕەچەڵ���ەك ئەمریكیە و خەڵك���ی ویالیەت���ی كالیفۆرنیایە .ش���یری گراه���ام پس���پۆڕی ملمالن���ێ ئایین���ی و نەتەوەییەكانە لە خۆرهەاڵتی ناوەڕاستدا. بەپێ���ی پەی���ڕوی ناوخ���ۆی یەكێت���ی نیش���تیمانی ،لە ماددەی ( )28و لە بڕگەی یەكی پەیڕەوی ناوخۆی یەكێتیدا هاتووە "لەكاتی لەكارنەمانی س���كرتێری گش���تی بەهەر هۆیەك بێ���ت ،لەماوەی ( )2مانگدا دەبێت كۆنگرەی نائاسایی ببەسترێت". ل���ە بڕگەی دووەمی هەمان ماددەش���دا هات���ووە "جێگ���ری س���كرتێری گش���تی تا
10ژمار ه 2016/1/9 306
بەس���تنی كۆنگرەی نائاس���ایی ئەركەكانی سكرتێری گشتی جێبەجێ دەكات". ب���ەاڵم ئ���ەوە ب���ۆ ماوەی س���ێ س���اڵە تاڵەبانی بەهۆی نەخۆشییەوە ئەركەكانی س���كرتێری بەجێناهێنێت و ن���ە كۆنگرەی نائاسایی بەستراوە ،نە جێگری سكترێریش دەس���ەاڵتەكانی تاڵەبان���ی بەدەس���تەوەیە. لەهەمان كاتدا ،كێشەی نەبەستنی كۆنگرە و پڕكردن���ەوەی پۆرس���تی س���كرتێرری گش���تی ،لە كێش���ە جەوهەرییەكانی نێوان باڵەكان���ی ن���او یەكێتی���ن ،بەتایب���ەت باڵی گش���تی كە هێ���رۆ خ���ان س���ەركردایەتی دەكات ،لەگ���ەڵ باڵی جێگرانی س���كرتێری گش���تی ،كە بەرهەم س���اڵح و كۆس���رەت رەسوڵ نوێنەرایەتی دەكەن. بە ب���ڕوای یەحی���ا ئەحم���ەد ،بنەماڵەی تاڵەبانی نایانەوێت حیزبەكە لەژێر دەستی خۆی���ان بترازێ���ت و بۆ ئەو مەبەس���تەش تائێس���تا كۆنگرەی���ان رەتكردۆت���ەوە و قسەكردن لەسەر س���كرتێری گشتیش بە هێڵی سوور دەزانن. هەر لە س���ەرەتای هاتن���ەوەی تاڵەبانی بچووكەوە ،باڵی گشتی یەكێتی رایانگەیاند، گەڕان���ەوە قوب���اد لەالی���ەن حكومەتەوەیە نەوەك حیزب ،چونكە قوباد تاڵەبانی هیچ پۆستێكی حیزبی لەناو یەكێتیدا نییە ،بەاڵم وەك دەبیندرێت ،قوباد تاڵەبانی لەهەموو كۆبوونەوەیەك���ی مەكتەب���ی سیاس���یی یەكێتی و هەموو كۆبوونەوەیەكی گرنگی یەكێتی لەگەڵ الیەنە سیاس���ییەكانی تردا ئامادەی���ە و تەنان���ەت ئەندامێك���ی چاالكی وەف���دە دانوس���تانكارەكانی كۆبوون���ەوە پێن���ج قۆڵییەكانی رابردوو ب���وو ،ئەمەش گومان���ی هەم الی چاودێرانی سیاس���ی و هەم س���ەركردایەتی حیزبەكەی دروست كردووە ،كە بێ هیچ پۆستێكی حیزبی ،ئەو هەموو ئامادەییەی قوباد لەناو سیاسەتی یەكێتیدا بەچی لێك دەدرێتەوە؟ وەك ئ���ەو چاودێ���رە سیاس���یانەش روون���ی دەكەن���ەوە ،ناكۆكی و كێش���ەی باڵەكانی یەكێتی بە پلەی یەكەم سەبارەت بە خاوەنداریكردنی یەكێتییە ،بەتایبەتیش كە باڵی هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد ،بەش���ێكی بەرچ���اوی هێزی یەكێت���ی و دژەتیرۆر و پارەی یەكێتی لەبەردەستدایە ،لە باڵەكانی تر بەهێزترە و پێدەچێت دواجار هەر لەو بنەماڵەی���ە س���كرتێر دی���اری بكرێ���ت ،كە جگەل���ە تاڵەبانی بچووك هیچ كەس���ی تر دیار نییە.
محەمەد مال قادر
لەمحەم���ەد مەال قادر ئەندام و كادیر و پێش���مەرگەی پارتی و ئەندامی پێشووی مەكتەبی سیاس���ی و كۆمیت���ەی ناوەندی پارتی���ەوە ،م���ن وەك كوردپەروەرێك���ی رۆش���نبیر ئ���ەو نامەی���ە كراوەیەت���ان لەرێ���گای گۆڤاری س���ڤیلەوە ب���ۆ دەنێرم. ب���ۆ ئاگاداریش���تان ،ئێس���تا م���ن تەنی���ا وەك ئەندامێك���ی پارت���ی م���اوم و هی���چ بەرپرس���یاریەتێكم نی���ە ،ب���ەاڵم وەك نوسەر لەو گۆڤار دەنوسم .ئامانجی ئەو پەیامەش���م بەرژەوەندی میللەتی كورد و هەرچوار پارچەی كوردستانە ،بەئومێدی سوود گەیاندن. بێگوم���ان م���ن و ئێ���وە بەالنیكەم���ی هەندێ���ك الیەن���ی مێژوو و بەس���ەرهاتی كوردستان و شۆڕش���ەكانی لەهەر چوار پارچ���ەی كوردس���تان دەزانین .ش���ۆرش و راپەرین���ەكان لەس���ەر دەس���تی ش���ێخ عوبەیدوڵاڵی نەهری و ش���ێخ س���ەعیدی پیران و ش���ێخ مەحمودی حەفید و ش���ێخ عەبدولس���ەالم بارزان���ی و ش���ێح ئەحمەد بارزان���ی و م���ەال مس���تەفای بارزان���ی بەرپابوونە ،كە ناویان لەمێژووی كورددا بەنەمری دەمێنێتەوە. ئێ���وەش وەك پارت���ی كرێكاران���ی كوردس���تان لەس���اڵی 1978هاتونەت���ە مەیدان و هەرچی بەسەرهات و ناخۆشییە دیوتان���ە لەجۆرەها ئازار و ئەش���كەنجە. لەم���اوەی خەباتیش���تاندا لەگ���ەڵ پارت���ی دۆس���تایەتی و تەبایی و هەندێك جاریش ناكۆكی و تەنانەت ش���ەڕ و كێشەش���تان هەبووە. هەموومان دەزانین كوردستانی گەورە لەالی���ەن ئیمپیریالیزمی جیهانی بەبڕیار و پێش���نیاری (سایكس پیكۆ) لەساڵی 1916
سياسەت
لە نامەیەكی كراوەدا
یاداشت و پێشنیار بۆ (پەكەكە) و (ئاكپارتی) دابەش���كرا و بوو بەچوار بەش .س���ەرەتا دوو پارچ���ە ب���وو ،پارچەكی���ان س���ەر بەئێ���ران و پارچەكەی تری س���ەر بەدەوڵەتی عوس���مانی بوو ،پاش شكس���تی عوس���مانیەكان لەجەنگی جیهان���ی یەك���ەم ،كوردس���تان بەس���ەر تورك و ع���ەرەب و فارس���دا دابەش���كرا ،ئینج���ا بەو ش���ێوەیە كورد یەك سەدەی تەواوە بێ مافی نەتەوایەتیە. من لێرەدا دەمەوێ ئەوە نیش���انی (پەكەكە) بدەم ،لەو كاتەی گۆڕانكارییەكان لەناوچەكەدا لەبەرژەوەن���دی بزووتن���ەوەی كوردس���تانی و ك���وردی ب���وو ،بەتایب���ەت لەباك���وور ،بەاڵم بەداخ���ەوە پەكەك���ە هەڵەیەكی گ���ەورەی كرد لەدەس���تپێكردنەوەی ش���ەڕ ل���ەو ناوچان���ەدا، هەرچەن���د توركی���اش هەندێ���ك دەس���تی تێداهەب���وو ،ب���ەاڵم دەبوای���ە پەكەك���ە خ���ۆی بگرتای���ە و ش���ەڕی دووب���ارە نەكردبای���ەوە. ئەم���ەش دوای ئ���ەوە ب���وو ،ك���ە لیس���تەكەی (ه���ەدەپ) لەهەڵبژاردنەكانی توركیا كورس���ی باش���ی وەدەس���تهێنا بەربەرستی %10ی بڕی. بەداخەوە دەس���تی دەرەكی هەمیشە دەستیان لەوجۆرە رووداوانە هەیە و لەدوایشدا خۆیان ناكەن بەخاوەنی .بۆیە من وەك كەسایەتیەی رۆش���نبیریی و سیاس���ی ،كە تەمەنێ���ك لەنێو رووداوە گرنگە سیاسیەكان بوومە ،ئەم چەند پێشنیارە دەكەم ،بە ئومێدی وەرگرتنی. كوردس���تانی گەورە لەالیەن سێ نەتەوەی تورك و فارس و عەرەبەوە ،لەس���ایەی چوار رژێم���دا فەرمانڕەوای���ی دەكرێ���ت .هەرچ���ی پێ���ی بگوت���رێ ح���ەق و عەدال���ەت ل���ەم چوار واڵتە بەرامبەر كوردس���تان نەك���راوە ،ئەگەر لەپارچەی���ەك كراب���ێ بەناوی ماف ،ش���ایەنی باسكردن نیە. دوای ئەو كورتە باسە دێمە سەر مەبەست. ئێ���وە وەكو پەكەك���ە كاری باش���تان كردووە،
بەتایب���ەت ل���ەرووی هۆش���یاری نەتەوەی���ی، بەراستی پێش دروس���تبوونی ئێوە هۆشیاری نەتەوەی���ی لەكوردس���تانی باك���وور زۆر ن���زم و الواز ب���وو ،بەخەب���ات و تێكۆش���ینی ئێوە و هەندێ���ك الیەنی تر گەلی كورد ل���ەو پارچەیە هۆشیاری باشی پەیداكرد .پێشتر تورك ناوی ك���وردی نەدەهێن���ا ،بە"تورك���ی چیای���ی" ناوی دەب���ردن .ب���ەاڵم ئێس���تا رۆژگار و زۆر ش���ت گ���ۆڕاوە ،دەوڵەت���ی توركیا ئامادەی���ە هەندێك گۆڕانكاری لەدەس���توور و سیاس���ەتیدا بكات، گەرچ���ی هەندێك بنەڕەتی نی���ە ،بەاڵم گۆڕانی گەورە لەناوچەكە بەگشتی روویداوە. ئ���ەو چەند س���اڵەی ئێوە وتوێ���ژ و دیالۆگ لەگ���ەڵ دەوڵەتی ئاكپارتی دەك���ەن ،هەرچەندە دەرەنجام���ی گ���ەورەی لێ دروس���ت نەبووە، بەاڵم هەندێك گۆڕینی بچوك و س���ادە كراوە، بەبەراود لەگەڵ سەردەمی پێشووتر ،كە لەالیەن راس���تڕەوەكان و شۆڤێنیس���تەكانەوە بەرێ���وە دەچ���وو .ئینجا كورد گۆتەنی قس���ە هەزارە و دوانی ب���ەكارە ،بۆیە ئەم چەند پێش���نیارێك و روونكردنەوەیە دەخەینە بەرچاوی ئێوە ،گەر مەبەس���تتان بێت بە میانگیریی دۆس���تەكانتان لەناوەوەو دەرەوە ئاگربەست بكەن: یەكەم ،پێویس���تە لەسەر پەكەكە ئەم خااڵنە ئەنجام بدات: .1كار ب���ۆ ئ���ەوە بكات جارێكی تر توش���ی ش���ەڕ نەبێت و كار بۆ ئاشتی و برایەتی نێوان ك���ورد و ت���ورك ب���كات و گ���رژی و ئاڵ���ۆزی نەمێنێت. .2هاوكاری و تەبایی لەگەڵ هەموو الیەكانی هەر چوار پارچەی كوردستاندا بكات. .3ه���ەوڵ ب���دەن داخوازیەكان���ی خۆت���ان لەب���ارەی ماف���ی نەتەوایەت���ی و دیموكراس���ی لەكوردستانی باكووردا رۆشنتر بكەن. .4هەوڵ بدەن لە رێگای (هـ.د.پ)ەوە لەگەڵ
الیەنەكان���ی ت���ورك و كورد پەیوەن���دی بەهێز بكەن و كەموكاسی لەش���ێوەی فەرمانڕەوایی لەتوركیا دەستنیشان بكەن. .5داوای گۆڕین���ی دەس���توری توركی���ا بكرێت ،بەش���ێوەیەك كە تێیدا بەگونجاوی دان بەپارچەیەكی گەورە لەخاكی ئێس���تای توركیا، واتە كوردستانی باكوور ،بندرێت. دووەم ،داخوازییەكان���م ل���ە پارت���ی داد و گەشەپێدان: .1بە تەواوەتی دان بەمافی نەتەوەیی كورد و دیموكراتی بۆ خەڵكی توركیادا بنێن. .2ئازادی و مافی مرۆڤ بۆ نەتەوەكانی تر مسۆگەر بكەن. .3جارێكی تر توركیا دەستپێشخەری شەڕ نەبێت و هەنگاو بۆ ئاشتی بهاوێژێ. .4لێب���وردن گش���تی دەرب���كات ب���ۆ ه���ەر چەكدارێك���ی (پەكەك���ە) و زیندانی���ەكان ئ���ازاد بكات. .5بەرێ���ز عەبدوڵ�ڵ�ا ئۆجەالن ئ���ازاد بكات لەزین���دان و لەجێگایەكی گونجاو لەماڵی خۆی دابنیشێ ،جێگایەك كە دەوڵەت پێی باش بێت، چونكە ناكرێ وتوێژ لەنێوان هەردووال هەبێ و بەرەو رێكەوتن بچن ،س���ەركردەی پارتەكەش لەزینداندا بێت .خوا لەقورئان دەفەرموێ "عفی الل���ه عما س���لف" .هەروەها دەفەرم���وێ "قل یا عبادی الذین اسرفوا علی انفسهم ال تقنطوا من رحم���ة الله إن الل���ه یغفر الذنوب جمیعا ،انه هو الغفور الرحیم" (الزمر.)53- داخوازیەكای من داخوازی زۆربەی زۆری خەڵك���ی هەر چوار پارچەی كوردس���تانە .ئیتر بەئومێدی رێكەوتن و لێبوردن و س���ەركەوتن. درود ب���ۆ گیان���ی پاكی ش���ەهیدانی هەر چوار پارچ���ەی كوردس���تان و ش���ەهیدانی دەس���تی زۆرداری 2016/1/1
ژمار ه 306
2016/1/9
11
سياسەت
یەكێتی و گۆڕان ،ڤیتۆیان لەسەر حزبە بچووكەكان هەیە
پێشنیارەكەی بارزانی بۆ كۆبوونەوەی حزبەكان كێشەكان سفر دەكاتەوە؟ 12ژمار ه 2016/1/9 306
سياسەت
یەكێتی: یەكێك لە كەموكوڕیەكانی پەیامەكەی بارزانی ئەوەیە ،داوا دەكات هەموو حزبە خاوەن مۆڵەتەكان بەشداری كۆبوونەوەكە بكەن
بەهرە حەمەرەش
مەس����عود بارزان����ی ،س����ەرۆكی هەرێمی كوردستان ،لەسەرەتای ساڵی نوێدا دەرگای ب����ەرووی باس����ێكی نوێدا ك����ردەوە ،ئەویش كۆبوون����ەوەی حیزب����ە مۆڵەتپێدراوەكان����ی هەرێمی كوردس����تان بوو ،بۆ چارەس����ەری كێش����ە سیاس����ییەكانی هەرێمی كوردستان. ب����ەاڵم یەكێتی و گۆڕان دژی ئەوەن هەموو حیزب����ەكان لەكۆبوونەوەك����ەدا بەش����دار بن و پێیانوای����ە پێویس����تە تەنیا پێن����ج حیزبەكە بەشداری بكەن. ئەگەرچی هەموو الیەكان دەڵێن گەڕانەوە بۆ سەر مێزی گفتوگۆ باشترین رێگاچارەیە،
ب����ەاڵم لەس����ەر ئ����ەو كۆبوونەوەی����ەی باس دەك����رێ ،جی����اوازی بیروڕا هەی����ە ،لەبارەی بەش����داریكردنی هەم����وو الیەن����ەكان ی����ان تەنی����ا پێن����ج الیەنەكە .پێش����تریش یەكێتی و بزووتن����ەوەی گ����ۆڕان دژی ئەوەبوون ،كە هەموو حیزبەكان بەش����دارییان پێ بكرێت، بە پاس����اوی ئ����ەوەی ئەو حیزبان����ە لەپارتی نزیكن و خزمەت بەئەجێندای پارتی دەكەن. بەاڵم پارتی كە زۆرتر پێدادەگرێت لەس����ەر بەش����داری ئ����ەو حیزبانە ،پێ����ی وایە هەموو حیزب����ەكان ماف����ی ئەوەی����ان هەیە لەپرس����ە چارەنووسسازەكان بەشدار بن. "ف����ارس ق����ادر" ئەندام����ی ئەنجومەن����ی س����ەركردایەتی پارتی لەپارێ����زگای هەولێر، س����ەبارەت بەپەیامەكەی سەرۆكی هەرێمی كوردس����تان دەڵێ����ت "پێموای����ە لەبارودۆخی سیاس����ی ئەم����ڕۆی هەرێم����ی كوردس����تان، كۆبوونەوەی حزب����ەكان و كۆتاییهێنان بەو بابەت����ە ،عەمەلیت����ر و گونجاوت����رە ،چونك����ە گەڕانەوە بۆ س����ەر مێزی گفتوگۆ باشترین رێگاچارەسەری كێشەكانە". ه����ۆكاری هەڵبژاردن����ی ئەو خاڵ����ە بەالی پارتیی����ەوە بۆ ئ����ەوە دەگەڕێنێتەوە ،كە كات و س����اتی ئێس����تا و گۆڕانكاری و پێش����هاتە نوێیەكانی ناوچەكە پێویس����تیان بەیەكڕیزی و یەكدەنگیی����ە .دەش����ڵێت كە پارت����ی پێیوایە دەبێت بواری بەشداری سیاسی فراوانتربێت و هەم����وو حزب����ەكان بەش����داری بڕی����اری سیاسی بكەن. یەكێتی ئاماژەدان بەكۆبوونەوەی هەموو حیزب����ە مۆڵەتپێ����دراوەكان لەپەیامەك����ەی بارزان����ی ،بەخاڵێكی كەموك����وڕی پەیامەكە دەزانێ����ت" .فەری����د ئەسەس����ەرد" ئەندام����ی س����ەركردایەتی یەكێت����ی دەڵێ����ت "یەكێ����ك
گۆڕان: بۆ ئەنجامدانی هەر گۆڕانكارییەكی سیاسی پێویستە تەنیا حزبە سیاسییەكانی ناو پەرلەمان بەشداریان پێبكرێت لەكەموكوڕییەكانی ئەو پەیامە ئەوە بوو ،كە وەك����و پەیامەكانی پێش����وو داوا لەحزبەكان دەكات كۆببن����ەوە ب����ۆ كۆتاییهێن����ان ب����ەم كێش����ەیە ،بەاڵم داوا لەهەموو ئ����ەو حزبانە دەكات كە مۆڵەتیان هەیە ،واتە ئەو حزبانەی توانیویان����ە س����ەدان هەزار دەن����گ بێنن ،بۆ ن����او پەرلەم����ان و بەش����داربن لەپێكهێنان����ی حكومەت ،هەروەها ئەو حزبانەش كە رەنگە پەنجا دەنگیان هێنابێت"! ئەسەس����ەرد پێش����یوایە "قەیران����ەكان تەنی����ا بەحزبە س����ەرەكییەكانی كوردس����تان چارەس����ەر دەكرێن ،باس����كردنی س����ەرجەم ئ����ەو حزبانەی مۆڵەتیان هەی����ە ،ئەوە خۆی لەخۆی����دا گوم����ان لەس����ەر جددی����ەت ب����ۆ چارەس����ەركردنی قەیران����ەكان دروس����ت دەكات .ئێم����ە بۆچوونم����ان وای����ە كە حزبە س����ەرەكییەكانی پرۆسەی سیاسی هەرێمی كوردس����تان دەتوانن چارەس����ەری كێشەكە بك����ەن .ئەو ج����ۆرە دانیش����تنانە پێش����تریش هی����چ ئەنجامێكی نەب����ووە" .زیاتریش دەڵێت "گەیش����تن بەه����ەر بڕیارێ����ك لەمبارەی����ەوە، دەبێ����ت بەس����ازان و كۆدەنگ����ی بدرێ����ت. یەكێ����ك ل����ەو كێش����انە ئەوەی����ە ،ك����ە پارتی خ����ۆی دید و ئەجێندایەك����ی تایبەتی هەیە و هەوڵدەدات بەپێی ئ����ەو ئەجێندایە كاربكات، نەك ئ����ەو ئەجێندایەی حزبەكان لەس����ەری رێكدەك����ەون .ئەوەش دەبێت����ە هۆی ئەوەی نەگەین بەس����ازان ،وەك چ����ۆن كۆبوونەوە پێنج قۆڵییەكان لەسەر سەرۆكایەتی هەرێم نەگەیشتن بەس����ازان ،ئەمجارەش هەر بەو جۆرەی لێدێ .بارزانی كە باس لەحزبەكان دەكات ،وەك ئەوە باسدەكات كە پارتی تێدا نەبێت". "بابەكر دڕەیی" هەڵسوڕاوی بزوتنەوەی
ژمار ه 306
2016/1/9
13
سياسەت
گ����ۆڕان ئەگەرچ����ی پێیوای����ە ،ل����ەم كات����ەدا قەیرانەكان گەیشتوونەتە لوتكە ،تا ئەندازەیەك دەش����ێ پەیامەك����ە وەك هەنگاوێكی ئیجابی باس بكرێت ،بەاڵم سەبارەت بە بانگەوازی بارزانی بۆ هەموو حزبە مۆڵەتپێدراوەكان، هاوش���ێوەی فەری���د ئەسەس���ەرد ،رایوایە، ب���ۆ ئەنجامدان���ی ه���ەر گۆڕانكارییەك���ی سیاس���ی لەهەرێمی كوردس���تان ،پێویستە تەنی���ا حزبە سیاس���ییەكانی ن���او پەرلەمان بەش���داریان پێبكرێ���ت ،نەك هەم���وو حزبە مۆڵەتپێ���دراوەكان ،دەش���ڵێت "چونك���ە ئەو حزبانە ش���ەرعیەتی سیاسی و جەماوەری و قانونیان نییە ،بۆ بەش���داری لەپرۆس���ەی سیاس���ی .ب���ەو پێی���ەی دەنگ���ی یاس���اییان نەهێن���اوە ب���ۆ بەش���داری لەپرۆس���ەی سیاسی". س���ەرۆكی هەرێم���ی كوردس���تان لەپەیامەكەی���دا س���ێ بژاردەی خس���تە بەر دەس���تی الی���ەن سیاس���ییەكان "ی���ان بڕیار لەس���ەر س���ازدانی هەڵبژاردن���ی س���ەرۆك ب���دەن ،ی���ان لەس���ەر دەستنیش���انكردنی بەڕێزێك ڕێكبك���ەون كە تا هەڵبژاردنەكانی س���اڵی 2017ئەرك���ی س���ەرۆكایەتیكردنی
حزبی شیوعی: گەر وایە پارتی و یەكێتی و گۆڕان %80ی كورسیەكانیان هەیە ،با هەر خۆیان بن و كەسی تر لەخۆیان كۆنەكەنەوە!! هەرێ���م بگرێتە ئەس���تۆ و منی���ش بەهەموو توانای���ەك پاڵپش���تیی دەك���ەم ،یانیش بڕیار لەسەر ئەوە بدەن تا هەڵبژاردنەكانی 2017 بارودۆخەكە بەوشێوەیەی ئێستا بمێنێتەوە، ئەوەش لەبەر ش���ەڕ و ئەو دۆخە تایبەتەی كە كوردستان پێیدا تێدەپەڕێت". "عەلی عەون���ی" ئەندامی س���ەركردایەتی پارت���ی س���ەبارەت بەپێداگی���ری پارت���ی لەس���ەر بەش���داریكردنی هەم���وو حزب���ە مۆڵەتپێ���دراوەكان دەڵێ���ت "هەم���وو حزب���ە مۆڵەتپێ���دراوەكان ،كاراكت���ەری سیاس���ین و دەنگ���ن .قۆخكردن���ی ئ���ەم گۆڕەپان���ە، بەدروس���تكردنی گەلەكۆمەكی و سەپاندنی
14ژمار ه 2016/1/9 306
رای دیكتاتۆران���ە و بەش���داریكردنی تەنی���ا پێنج حزب ،دیموكراتیەت نییە .پارتی رایوایە هەم���وو حزب���ەكان تێدابن ،چونك���ە هەموو حزبەكان یاریكەری سیاس���ین لەگۆڕەپانی سیاسی هەرێم". لەوەاڵم���ی یەكێت���ی و گۆڕانیش���دا دەڵێ���ت "ئ���ەوان پێیانوای���ە ت���ا گۆڕەپانەكە یاریك���ەری كەمتری تێدا بێت ،ئەوان بواری خۆس���ەپاندنیان زیاتردەبێ���ت .ئەگەرن���ا لە زۆر واڵت خەڵكێ���ك هەی���ە هەر بەش���داری لەهەڵب���ژاردن ن���اكات ،لەكوردس���تانیش خەڵكێك بەشداری لەهەڵبژاردن نەكردووە. بەاڵم ئەوەی پارتی پێوەری دیموكراسی و ئەوانی تر پێوەری قۆرخكردنە". حزب���ی ش���یوعی كوردس���تان ،خ���اوەن خەبات���ی ش���ار و ش���اخە .لەهەم���وو قۆناغەكان���دا بوونی هەبووە ،بەاڵم هەندێك لەحزبەكان بەشداری ئەوان لەچارەسەری كێش���ە سیاس���ییەكان بەگونج���او نازان���ن. "ئەب���و كاروان" پەرلەمانت���اری ئ���ەو حزب���ە س���ەبارەت بەتەحەف���وزی یەكێت���ی گۆڕأن لەس���ەر بەش���داریكردنی هەم���وو حزب���ە مۆڵەتپێ���دراوەكان لەكوردس���تان ،دەڵێ���ت "قەیرانەكانی هەرێمی كوردستان فرەالیەن و گش���تگیرن ،كاریگ���ەری لەس���ەر ژیان���ی هەم���ووان هەی���ە .رەنگدان���ەوەی لەس���ەر بارودۆخ���ی سیاس���ی و ئابووری���ی و كۆمەاڵیەتی هەیە". بەرای ئەبو كاروان ،وا پێویس���ت دەكات ن���ەك ه���ەر حزب���ە مۆڵ���ەت پێ���دراوەكان، بەڵكو كەس���ایەتی و ش���ارەزا و پس���پۆڕ و رۆشنبیریش لەگفتوگۆكردن و خستنەڕووی پێش���نیارەكانیان بەش���دارن بن ،دەش���ڵێت " نازانم بۆچی دەیانەوێ ئاستەنگ لەبەردەم حزبەكانی ب���ەدەر لەو پێنج حزبە و نەتەوە و پێكهاتەكاندا دروس���ت بكرێت؟! لەكاتێكدا ئەم پرسە پەیوەندی بەهەموومانەوە هەیە. خۆ ئەوە دابەش���كردنی پلەوپۆست نییە ،تا لەنێوان چەند حزبێك دابەش بكرێت ،بەاڵم الی ئێم���ە پرس���یارە ،كە بۆچ���ی تەنیا پێنج حزب بڕی���ار لەسەرچارەنوس���ی هەمووان بدەن"؟! ئەب���و كاروان رەخن���ەش ل���ە ئ���ەدای حوكمڕان���ی و پەرلەمان���ی ئ���ەو پێنج الیەنە دەگرێ���ت و بە "ناس���ەركەوتوو" لەقەڵەمیان دەدات و دەڵێت "ئەو حوكمڕانیەشمان بینی كە حوكمڕانی پێنج حزبەكە بوو ،چ لەبواری پەرلەمان���ی و چ لەب���واری حكومەتداری���دا فاش���ل ب���وون .هەوڵ���دان ب���ۆ رێگریك���ردن
پارتی: ئەوان پێیانوایە تا گۆڕەپانەكە یاریكەری كەمتری تێدا بێت، بواری خۆسەپاندنیان زیاتردەبێت لەبەشداری هەموو حزبەكان لەچارەسەری قەیرانەكان لەهەرێمی كوردس���تان ،كارێكە دژی ناوەندی بڕیاردانە ،كە پێویستە فراوان بێ���ت .ت���ا دژی فرەحزبی و دیموكراتیش���ە. ئەگەرنا یەكێت���ی و پارتی و گۆڕان%80 ،ی كوردس���ییەكانی پەرلەمانیان هەیە ،كەواتە با ئەوان هەرس���ێكیان كۆببن���ەوە ،لەكاتێكدا یەكێتی لەهەردووال نزیكە و رەنگە بتوانێت رۆڵ���ی جی���اواز ببینێ���ت .بۆچ���ی خەڵكی تر لەخۆیان كۆدەكەنەوە"؟! بەپێچەوان���ەی رای ب���اوی ن���او گۆڕان و بەشێك لە یەكێتی" ،سلێمان عەبدوڵاڵ یونس" كادیری پێشكەوتووی یەكێتی رایوایە ،ئەو رێگەچاران���ەی بارزانی خس���توونیەتەڕوو، لەڕووی تیۆریەوە رێگەچارەی زیندوون و پێویستیان بەلێبوردەیی حزبی و وازهێنانی الیەن���ە سیاس���یەکان هەی���ە ،لەهەندێ���ک لەبەرژەوەندیە حزبیەکانیان هەیە .دەشڵێت "پێش���نیار دەکەم بەڕێز بارزان���ی یەکەمین هەنگاوی دابەزین لەبەرژەوەندیە حزبیەکان، بەپارت���ی بکات و خۆیش���ی وەکو رێبەرێک بەمەیدانی لەسەرئاستی کوردستان ،لەگەڵ ئەم کەیس���ەدا مامەڵە ب���کات و رێگە بگرێت لەهەوڵ���ی پارتەک���ەی خ���ۆی و الیەنەکانی تریش ،کە هەوڵ دەدەن وەکو سەرکردەی زۆنی زەرد و سەرۆکی حزبێک لەهەولێردا گۆشەگیری بکەن". ئ���ەو كادی���رە پێش���كەوتووەی یەكێت���ی متمانەی خۆی بە س���ەرۆكی هەرێم نیشان دەدات و زیات���ر دەڵێ "باوەڕم وایە بارزانی دەوڵ���ەت دروس���ت دەکات ،ل���ەم پێن���اوەدا ب���ا دوو دڵ نەبێ���ت و ئ���ەو حزبۆکراتیەت���ە و بەرژەوەندیەکان���ی ،ک���ە پارتەک���ەی س���ەرکردایەتی دەکات ،ب���کات بەقوربان���ی، چونک���ە دەوڵەت���ی ک���وردی پێویس���تی بەقوربانی مەزن هەیە .بۆیە هەرس���ێ ڕێگە چارەکان لەچاوەڕوان���ی هەنگاوی مەیدانی بارزانی خۆیدان".
سياسەت
زەبەدانی ..لینینگرادی دووەم
شازاد ئەنوەر * چەن���د جارێك ئەو قس���ەیەی میش���یل ئەفلەقی دامەزرێنەری حزبی بەعسم دوپات كردۆت���ەوە ،كاتێك گوتویەتی ئەو دەمە واز لەموڵكداری عێراق و س���وریا دەهێنین ،كە ه���ەردو واڵت بكەینە قەرەب���روت و لەگەڵ زەوی تەخت���ی بكەی���ن! قس���ەكەی ناوبراو نەك راس���ت دەرچوو ،بگ���رە لەوەش زیاتر رۆی���ی .ئەوەت���ا دوای رژێم���ی بەع���س و س���ەدام لە عێراق ،دەس���تەبژێری ش���یعەی سیاسی كارێكیان بەس���وننەی عێراق (گەر بۆی���ان بكراب���ا كوردی���ش) ك���رد ،ئ���ەوەی مابوش���یان نەماو ناوچەكانیان بۆتە شاری ت���رس و كاول���كاری ،تەنان���ەت لەموس���ڵ داعشیان لەشیعەی دەسەاڵتدار و حاكم پێ چاكتربوو. * س���وریا هێش���تا لەچنگاڵ���ی بەع���س و ئەسەد دەربازی نەبووە ،كەچی لەئێستاوە بەچەش���نێك وێرانی���ان كردوو ،ئەس���تەمە لەداهاتووشدا بەو بارە ئابوورییە الوازەی واڵتەك���ە بتوان���ن ن���ەك بەچاك���ی بونیادی بنێنەوە ،بگرە وەكو خۆشی لێبكەنەوە! لەوە زیاتر وایان كردووە ،هاوچەشنی لینینگراد خەڵكی بەهۆی ئابڵوقەی دەسەاڵت ناچار بن لەسەر گوفكەكان پشیلە و سەگی مردوو و زیندوو بخ���ۆن! ق���ەزای "زەبەدانی" یەكێكە
لەش���ارە هەرە بەناوبانگە گەش���تیاریەكانی س���وریا ،كەمت���ر ل���ە 30كم لەدیمەش���قەوە دوورە ،نزیك���ەی پەنج���ا ه���ەزار ك���ەس تێی���دا دەژی ،بەش���ێكی زۆریان مەس���یحی ئەرمەنی���ن ،خەڵكێكی هێمن و ئارام و دوور لەتوندوتیژی و رەگەزپەرستین ،ماوەیەكی كورت لەو ش���ارە ژی���اوم ،رۆژێك نەمبینی لەس���ەر بابەت���ی ئیتنی و ئای���ن و رەگەزیی ناكۆك���ی رووب���دات .دوای دەس���تپێكردنی ناڕەزایی���ەكان دژی رژێم���ی ئەس���ەد ،ئ���ەو ش���ارە ب���وو ب���ە مەك���ۆی شۆڕش���گێران و زۆرترین بەرەنگاربوونەوەی پێش���اندا ،بەو هۆی���ەوە ماوەیەك���ی ئێج���گار زۆرە وێڕای قەیران���ی هەمەالی���ەن و ب���ەردەوام بۆم���ب بارانك���ردن و بەرمیل���ە باروت پێدكێش���ان، وایانك���ردووە بەهی���چ كڵۆجێ���ك و لەهی���چ الیەك���ەوە ،تەنان���ەت رێ ن���ادرێ كیس���ە خوێیەكی���ش بچێت���ە ئەو ش���ارەوە و تەواو لەجیه���ان دایانبڕی���ون ،بەجۆری���ك چەندین مانگ���ە رووناكیش���یان بەچ���اوی خۆی���ان نەبینیوە .دواج���ار لەرێكەوتنی كاتیی نێوان رژێ���م و شۆڕش���گێڕەكان كۆتای���ی س���اڵی رابردوو مانگی سوری نێودەوڵەتی بریندار و پەككەوتەكانی گواستەوە خاكی توركیا و لەوێو لەسەر زار و بەهۆی وێنەی مۆبایلی هەندێك كەس دەركەوت ،كە چ كارەس���اتی مرۆی���ی ترس���ناك و تۆقێن���ەر ل���ەو ش���ارە رووی���داوە ،بەجۆرێك رێك رۆژانی جەنگی دووەم���ی جیهان���ی و ش���اری لینینگ���رادی دەهێنای���ەوە بەرچ���او ،كاتێ���ك مرۆڤ���ەكان هەرچ���ی ئاژەڵی مردوو ب���و دەیانخوارد و لێی نەدەسڵەمینەوە! * دیمەنەكان���ی زەبەدان���ی ك���ە پیش���انی دەدات من���داڵ لەس���ەر گوفك���ەكان بەدوای هەموش���تێكدا دەگەڕێ تا بیخوات ،ئاماژەیە ب���ۆ دڕندایەتی ئەو رژێمەی هەرچی بەهای ئەخالق���ی و مرۆی���ی ب���ێ نیەت���ی و لەپێناو
مان���ەوەی خ���ۆی ئامادەیە هەم���وو كارێك ئەنجام بدات .سەیرەكە لەوە دایە ،بەشێكی واڵتان���ی وەك روس���یا و هاوپەیمانەكان���ی دیمەش���ق پش���تیوانی دەك���ەن و پێیانوای���ە نە ب���ای دێ و نە بۆران! مۆس���كۆ پێدەچێ سانستراس���بۆرگی بیرچوبێت���ەوە ،رۆژانی كۆتۆزۆفی لەی���اد نەمابێ ،كاتێك مۆس���كۆ س���وتا و واڵتەكەی���ان چ���ی بەس���ەرهات! لەیادیان نەماوە نازیەكان پتر لەپێنج هەزار دیلی س���ۆڤیەتیان كە گ���رت ،رۆژ تا ئێوارە پیساییان دەرخوارد دەدان! بەراستی كاتێك مرۆڤ لەسەدەی بیست و یەك ئەو ئەتوار و دیمەنانەی هەندێك واڵتی پشتیوانی ئەسەد دەبینێ ،بیر دەكاتەوە و دەڵێ خۆڕایی نییە گۆرباتچۆف بریسترۆیكای كرد و سوڤیەت داری بەسەر بەردیەوە نەما. * ئەمڕۆ لەس���ەر كۆمەڵگای نێودەوڵەتی و هێزی هاوپەیمان دژی داعش پێویستە و زەرورەتە لەتەك داعش بەجدی ئەجەندای تێروتەس���ەلیان بۆ ئەس���ەدیش هەبێ ،چیتر بەمان���ۆر كات بەفی���ڕۆ ن���ەدەن .روس���یا دوای ش���ەڕی س���ارد ب���ەوە بەناوبانگ���ە، لەپێناو بەرژەوەندی زۆر تەس���ك ئامادەیە دەس���بەرداری نزیكترین شەریكەكانی ببێ، نمون���ەش س���ەدام و قەزافیی���ە ،بۆی���ە گەر واش���نتۆن و یەكێت���ی ئەوروپا مەبەس���تیان بێ ،رێكەوتن لەگەڵ هێزی لەمجۆرە مەحاڵ نیی���ە .گەالن���ی س���وریاش پێویس���تیان ب���ە وچان و پش���وو هەیە ،ئەگەرنا كار وابڕوا، بەدڵنییای���ەوە زۆر لەوە زیاتر خراپتر دەبن و جینۆسایدی تر دەبینین. تێبین���ی :ل���ە زۆر ش���ار و ش���ارۆچكەی دیك���ەی س���وریادا ،برس���یەتی و قاتوق���ڕی بەجۆرێكە ،كار گەیش���تۆتە ئ���ەوەی خەڵك لەبرس���مان بم���رن! ب���ەاڵم دەرف���ەت نیە لە وتارێك���ی كورت���دا ب���اس لەنەهامەتیەكانی هەموویان بكرێت.
ژمار ه 306
2016/1/9
15
سياسەت
16ژمار ه 2016/1/9 306
سياسەت
عەرەبستان بە ئەنقەست ئەم وادەیەی بۆ لەداردانی نەمر هەڵبژارد
سعودیە بە شێوەیەكی رەمزی سەری شیعەگەریی لە دار دا مەترسی گەشەکردن و پەرەسەندنی هەژمونی شیعەگەرایی ئێران لە ناوچەكەدا تەزووی بە لەشی سعودیەدا هێناوە خامنەیی جیاوازیەک لە نێوان کافرەکانی قوڕەیش و ئالی سعوددا نابینێ نیگەرانیەکانی سعودیە لە شیعگەری بەشێکیشی دەگەڕێتەوە بۆ بەهێزبوونی شیعە حوسییەکانی یەمەن ناسر مورادی
ژمار ه 306
2016/1/9
17
سياسەت
ئەم رۆژانە تۆفانی خەلیجی-عەرەبی لەدژی ئێ����ران هەڵیک����ردووە .دەموچ����اوی ش����یعەکانی ئێ����ران ،عێ����راق ،لوبنان و باق����ی واڵتان گرژ و تووڕەیە .ئێران و سعودیە تا پێش ئەم قۆناغە، لەواڵتان����ی س����وریا ،عێ����راق ،یەم����ەن ،بەحرێن و لوبن����ان ل����ەدژی یەکت����ر س����ەرقاڵی ش����ەڕی بەوەکال����ەت بوون .ئێس����تا رەوتی ناکۆکیەکانی نێوان س����عودیە و ئێ����ران کەوتۆت����ە قۆناغێکی تازەوە .ئەگەر و ئام����اژەی بەهێز هەیە ،چیدی ئەم دوو واڵتە شەڕەکانیان بە وەکالەت نەبێ. ئێ����ران و عێ����راق لەماوەی ش����ەڕی هەش����ت س����اڵەدا هیچ کات دەرگایان لەس����ەر پەیوەندی دیپلۆماس����ی دانەخس����ت .ب����ۆ س����عودیە وەه����ا بڕیارێک����ی دەرک����رد؟ دوو هەفت����ە پێ����ش ئ����ەم بڕی����ارەی ،باڵویزێک����ی خیب����رە و ش����ارەزای رەوانەی تاران کردبوو ،بۆ لە ئێس����تادا ئاستی دیپلۆماسی خۆی لەگەڵ تاران گەیاندە سفر؟ هێ����رش کردن����ە س����ەر باڵوێزخان����ە و کونس����وڵخانەی س����عودیە لەتاران و مەش����هەد و دواتر زمانی هەڕەش����ە و زبری بەرپرسانی ئێران ،ناكرێت هۆکاری دەستبەجێی داخستنی پەیوەن����دی دوو واڵت بێ����ت .لەنەبوون����ی ئ����ەم پەیوەندیانەش مەترس����ی هەڕەش����ەکانی تاران بۆ س����ەر س����عودیە لەجێی خۆیەتی .س����عودیە بەم کارەی خۆی بەش����ێوەی سیمبولی سەری بیرۆک����ەی ش����یعەگەری ئێران����ی پەڕان����د .ئەمە گریمانەیەک����ی بەهێ����زە ،دەکرێ ئ����ەم ئاماژەیە لەقس����ەکانی عەل����ی خامنەی����ی بخوێندرێت����ەوە. خامنەی����ی بێ ئ����ەوەی ئام����اژە بەهێرش����کردنە س����ەر ناوەندە دبلۆماس����یەکانی سعودیە بدات، رایگەیاند کە س����عودیە دڵنیا بێ دەستی تۆڵەی ئیالهی بەرۆکی دەگرێ! س����ەرۆکی حیزبوڵاڵی لوبنانیش ئەم گفتەی دووبارە کردەوە. نیگەرانیەکان����ی س����عودیە لەجی����ی خۆیەتی، مەترسی گەشەکردن و پەرەسەندنی هەژمونی شیعەگەرایی ئێران تەزووی بە لەشی سعودیەدا هێناوە .لەهەڵس����ەنگاندنی س����عودیەدا ،کۆماری ئیسالمی ئێران تائیستا لە عێراق ،یەمەن ،سوریا و لوبنان تاڕادەیەک سەرکەوتنی بەدەستهێناوە. س����عودیە پێ����ش ئ����ەوەی س����ەری ش����ێخ نەمر لەجەس����تەی جیابکاتەوە ،پێش����بینی دژکردەوە و دەرهاویش����تەکانی ک����ردووە .دژایەت����ی ب����ێ پەردەی لەگەڵ هەژمۆنی ش����یعەگەرایی یەکەم ئام����اژە بوو ،کە رەوانەی تاران����ی کرد .بێ هۆ نییە ،کە لەکوێت (ش����یخ حس����ین المعتوق) و لە بەحرەین (ش����یخ علی س����لمان) لەشێوەی شێخ نەمر رەوانەی ب����ەردەم دادگا کراون! هەر لەم راس����تایەدا ،هێرش����ی س����وپای نیجریا بۆ سەر ش����ێخ ئیبراهی����م زکزاکی جێ����ی تیڕامان����ە .لەم
18ژمار ه 2016/1/9 306
هێرەش����ەدا نزیکەی هەزار ک����ەس لەپەیرەوانی زکزاکی کوشتوبڕ کران .زکزاکی لەو کەسایەتیە ئایینیان����ە بوو ،کە مەزهەبی خۆی لەس����وننەوە گۆڕیبوو بۆ شیعە و دەستێکی بااڵی هەبوو لە بانگەشە و برەوپێدانی شیعیگەرایی .سودان کە لەئێستادا چۆتە ریزی هاوپەیمانیەتی سەربازی س����عودیەوە ،وەک یەک����ەم هەنگاو نوس����ینگەی نوێنەرایەتی کولتوری ئێرانی بەهۆی کاروباری ش����یعەگەرییەوە داخس����تبوو .نیگەرانیەکان����ی سعودیە لەشیعیگەری بەشێکیشی دەگەڕێتەوە بۆ بەهێزبوونی شیعە حوسییەکانی یەمەن. لەهەڵسەنگاندن و خوێندنەوەی سعودیەکاندا، دەستوەردانی ئێران لەهەرێمی واڵتانی سوننە قابیلی قبوڵكردن نیە .لەعێراقی ژێر دەس����ەاڵتی ش����یعەکان ،لەسوریا کە س����وننەکان سەرکوت دەکات ،ل����ە لوبنان کە حیزبوڵ��ڵ�ا تەراتێنی تێدا دەکات ،لەیەم����ەن حوس����ییەکان مانۆڕ دەدەن، ل����ە نیجریا کە ش����یعەگەری بۆتە هەڕەش����ە ،لە بەحرەی����ن ش����یعەکان دروش����می رووخاندن����ی دەس����ەاڵتی ئالی س����عودیان بەدەمەوە گرتووە. خامنەی����ی جیاوازی����ەک لەنێ����وان کافرەکان����ی قوڕەیش و ئالی سعوددا نابینێ ،هەڵسوکەوتی س����عودیە لەیەم����ەن و كۆمەڵكوژیەكان����ی ئالی س����عود ب����ە چەش����نی تاوانەكان����ی كافرەكان����ی قوڕەی����ش لەمانگی ح����ەرام (رەجەب)دا لەقەڵەم دەدات ،دەش����ڵێت ك����ە ب����ە دڵنیی����ەوە تۆڵ����ە لە سعودیەکان دەکرێتەوە. س����تراتیژی توندتر کردنەوەی گوشار بۆ سەر ئێران لەعورفی سیاس����ی و دیپلۆماسیدا داخستنی پەیوەندی سیاس����ی بەمانای داخس����تنی هەموو دەرگاکان����ی گفتوگۆ و وتووێژە .ریاز لەکاتێکدا دەرگاکانی گفتوگۆی لەسەر ئێران داخستووە، ک����ە دڵنیای����ە ئام����رازی پێویس����تی بۆ گوش����ار خس����تنە س����ەر ئێ����ران بەدەس����تەوەیە ،لەوانە: دەس����ەاڵتی نەوتی����ی ئ����ەم واڵت����ە ،ئەندامیەت����ی لەئەنجومەن����ی ه����اوکاری کەن����داودا ،کۆمکاری عەرەب����ی ،رێکخ����راوی ه����اوکاری ئیس��ل�امی، ئەندامیەتی لەواڵتانی جی ،٢٠هێزی لۆبیگەری الی رۆژئاوای����ەکان ،هەروەها هێزی لۆبیگەری لەنەتەوەیەکگرتووەکان. سعودیە دەستی ئێرانی خوێندۆتەوە .کۆماری ئیس��ل�امی بێ ئەوەی دەست لەئەسەد بشوات، لەبەرنامەیدای����ە پەیوەندیەکانی لەگەڵ ئەوروپا و ئەمریکا بەرەو ئاساییبوونەوە و باشتربوون ببات .تەنانەت ئامادەیە لەمەسەلە ئەتۆمیەکەی داشکان بکات تا لەژێر گەمارۆ رووخێنەرەکانی رۆژئاوا و نەتەوەیەکگرتووەکاندا پشتی راست بکاتەوە .ئەمە هەمان ئەو خاڵەیە ،کە س����عودیە
کردوویەتیە ئامانج. هێرش����کردنە س����ەر ناوندە دیپلۆماسیەكانی س����عودیە ،لەهەم����ان کات����دا ک����ە ب����ووە ه����ۆی بەالرێداچوونی س����ەرنجی جیهانیان بۆ س����ەر لەسێدارەدانی ش����ێخ نەمر ،هاوکات دەرفەت و بیانوویەکی باشی خس����تە بەردەم سعودیە ،تا وێڕای داخستنی دەرگای پەیوەندیەکانی لەگەڵ ئێراندا ،لەمەوبەدوا هەم����وو کارتەکانی لەدژێ ئێ����ران و ب����ۆ لێدان����ی بەکاربێن����ێ ،بەتایبەت کە لەئێس����تادا ئێران لەسوریا لەژێر باری قورسی ش����ەڕ دای����ە و رۆژان����ە لەهەم����وو روویەکەوە تێچووی هەیە. تائێستا ئێران و سعودیە لە سێ میحوەرەوە ش����ەڕی یەکتری����ان ک����ردووە ،ش����ەڕی نەوت، ش����ەڕی بە وەکالەت و شەڕی شیعە و سوننە. داخس����تنی پەیوەندیە سیاسیەکان دەبێتە هۆی گوش����اری نەوت����ی ،دیپلۆماس����ی و راگەیان����دن لەدژی ئێ����ران ،لەکاتێک����دا هێش����تا لەژێر باری قورس����ی گەم����ارۆکان هەناس����ەیەکی گەرم����ی وەبەرنەهاتۆتەوە. س����ەرباری هەموو ئەمانە ،ریاز بەرامبەر بە مامەڵە و هەندێك رەفت����اری رۆژئاوا بەرامبەر ب����ە ئێ����ران ناڕازی����ە .بەتایب����ەت تاقیکردنەوەی موشەکی بالیس����تی ئێران و هەندێگ هەنگاوی هاوش����ێوە ل����ەدوای رێکەوتن����ە ئەتۆمیەک����ەی. س����ەرچاوەیەکی نزی����ک لەس����عودیە لەمبارەوە ب����ە رۆیت����ەرزی راگەیاندووە ،كە "هەڵوێس����تی س����عودیە دەربارەی ئێ����ران ب����ەم مانایەیە ،کە کاس����ەی س����ەبرمان س����ەررێژ ب����ووە .ئێ����ران س����ەلماندی گ����ە گرنگ����ی و بای����ەخ بەرۆژئ����اوا نادات .لەپشتیوانیکردنی لەتیرۆریزم بەردوامە و موشەکی بالیس����تی تاقیدەکاتەوە ،بەاڵم هیچ الیەنێک وەدەنگ نەهات .ئێستاش سعودیە هیچ بایەخیک بەتووڕەیی کۆشکی سپی نادات". س����عودیە ل����ەرووی دیپلۆماس����یەوە ،هەموو گوشارەکانی خستۆتە سەر ئێران .لەئەنجومەنی ئاسایش سکااڵی تۆمار کردووە ،ئەنجومەنیش ئێران����ی مەحک����وم ک����ردووە ،لەئەنجومەن����ی ه����اوکاری كەن����داو و کۆم����کاری عەرەبی ئەم رەوتەی درێژە پێداوە. ج����ارێ دیار نییە س����عودیە تا ک����وێ و تا چ رادەی����ەک بتوانێ ئێران ئیزۆلە بکات .روس����یا، ئەمریکا ،تورکیا و پاکس����تان هاتوونەتە س����ەر خەت ،تا نێوانگیری بکەن .ئەگەر ئەم قەیران و تەنگژەیەی نێوان ریاز و تاران درێژە بکێش����ێ، کاردەکات����ە س����ەر قەیرانەکان����ی پێ����ش خ����ۆی لەعێراق ،سوریا و یەمەن .هەرچەندە نوێنەری سعودیە لەنەتەوەیەکگرتووەکان رایگەیاندووە، ك����ە ناکۆک����ی و ملمالنێم����ان لەگ����ەڵ ئێ����ران
سياسەت
سعودیە كە دەبینێ رۆژئاوا لە زۆر رەفتاری ناڕەوای ئێران بێدەنگە ،ئەمیش لە هەڵسوكەوتەكانی ئەم دواییەدا گوێ بە نیگەرانیەكانی كۆشكی سپی نادات كاریگەری لەس����ەر نەخش����ەرێگاکانی ئاشتی و دانوستانەکان لەسوریا و یەمەن دەبێت. رەوتی رووداوەکان لەدوو رۆژی رابردوودا هەموو ئەم بانگەش����انە رەتدەکەنەوە .لەعێراق شیعەکان سێ رۆژ دەبێ خۆپۆیشاندان لەدژی س����عودیە بەڕێوەدەبەن و خوازیاری داخستنی پەیوەندیەکانی عێراقن لەگەڵ سعودیە ،هەروەها هێرش کراوەتە س����ەر دوو مزگەوتی سوننە لە "حل����ە" ،بەاڵم عێ����راق بە ح����ەزەرەوە رەفتاری ک����ردووە .لەس����وریا ئەنجومەن����ی نیش����تمانی هێزەکانی ئۆپۆزس����یۆن خوازیاری داخس����تنی هەموو پەیوەندیەکانن لەگەڵ سعودیە .لەیەمەن حوس����ییەکان هەڕەش����ەی تۆڵەکردنەوەی����ان ک����ردووە ،لە لوبن����ان س����ەرکردەی حیزبوڵاڵی لوبنانیش بەهەمان ش����ێوە باس لەخوێنی شێخ نەمر دەکات .حەریری و جعجع دەس����توەردان لەکاروب����اری ناوخ����ۆی س����عودیە مەحک����وم دەکەن ،رەنگە ئەم جەمسەربەندیانە داهاتووی س����ەرۆککۆماری ئ����ەم واڵتە ب����ەرەو ئاقارێکی نادیار ببات. ل����ەم دۆخ����ە ک����ە س����عودیە و ئێران����ی پێیدا تێپ����ەڕ دەب����ن ،داخس����تنی پەیوەن����دی ئابووری واڵتان����ی عەرەبی لەگەڵ ئێران ،یەکێكە لەبابەتە هەس����تیارەکانی ناوچەیە ،هۆیەکەش����ێ روونە، بەگشتیی دۆخی ئابووری رۆژهەاڵتی ناوەڕاست دەخات����ە ژێر کاریگەری خۆی����ەوە .ئەمەش بەو مانای����ەی ،ک����ە قەیرانێکی ئابووری����ی ناوچەیی بەڕێوەی����ە .ب����ۆ وێنە تەنها قەب����ارەی پەیوەندی بازرگان����ی ئێ����ران لەگەڵ ئیمارات ب����ە ٢٠ملیار دۆالر مەزندە دەکرێ .بێگومان بازاڕی جیهانی نەوتیش بێبەری نابێ لەم ملمالنێیە .چاوەڕوان دەکرێ ش����ەڕی ئایدیالۆژی و س����تراتیژی ئەم دوو واڵتە بە شێوەیەکی بەرفراوان رووبەری ناوچەکە بتەنێت����ەوە و زیاتر لەهەموو کاتێک، پەردە لەسەر جەمسەربەندیەکان هەڵبداتەوە.
ژمار ه 306
2016/1/9
19
سياسەت
كوردستان لەناو جەرگەی تەنوری گەمەی شیعە -سوننەدا هەرێمی كوردستان و پێویستی سیاسەتی بێالیەنی بەسودی هەڵشكانی ناوچەیی 20ژمار ه 2016/1/9 306
سياسەت
نابێت سەردانەكانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان لەماوەی یەك هەفتەدا بۆ عەرەبستان و توركیا بە هیچ شێوەیەك وەبەرهێنانی مەزهەبی لێبخوێندرێتەوە
كوردستان بەگشتی و هەرێمی كوردستان بەتایبەتی لەناو جەرگەی دوو هێڵی جیۆمەزهەبیی شیعە و سوننەدا هەڵكەوتووە
پێدەچێت ریاز لە بەغدا نائومێد بووبێت و بیەوێ قەرەبووی بۆشایی سیاسەتی عێراقی خۆی بە هەرێمی كوردستان بكاتەوە
ژمار ه 306
2016/1/9
21
سياسەت
بەشی سیاسەت
عەرەبس���تان لەرۆژەكان���ی س���ەرەتای ئەم س���اڵە تازەی���ەدا بڕیاری س���ەربڕینی 47نەیاری سیاس���ی خ���ۆی جێبەجێ كرد. تەوقیتی ئ���ەم فەرمانە بەگوێرەی زۆربەی زۆری پس���پۆڕانی س���تراتیژی ،سیاس���ی ب���ووە .ئەم���ە لەگ���ەڵ خ���ۆی خێراییەك���ی س���ەیری بە كێشمەكێش���ە مەزهەبییەكانی ناوچەك���ە بەخش���یوە .بەش���ێوەیەك بۆتە مایەی نیگەرانی ئەمەریكا و روسەكانیش. لەمانگی رابردوەوە هەوڵە دیپلۆماتییەكانی ناوچەك���ە هەت���ا هات���ووە ب���ەرەو جۆرێك لەجەمس���ەربەندی تایف���ی كش���اوە .لەن���او جەرگ���ەی ئ���ەم كیشمەكێش���ەدا هەرێم���ی كوردستان هەڵكەوتووە .ئەمە لەكاتێكدایە، ك���ە لەهەفتەكان���ی كۆتای���ی س���اڵی پ���اردا مەس���عود بارزان���ی س���ەرۆكی هەرێم���ی كوردس���تان ب���ە دوو س���ەردانی فەرم���ی ری���از و ئەنك���ەرەی بەس���ەركردەوە .ئەم س���ەردانە بەگوزارشتی گەلێك لەپسپۆڕان هەڵگ���ری چەند پەیامێكە ب���ۆ ركابەرەكان، كەوا هەرێمی كوردس���تانیش مەیلی لەالی جەمسەری سوننەیە! ئێس���تا ئ���ەو نیگەرانیی���ە الی هەندێك لە بڕیارس���ازانی كورد دروست بووە ،ئەگەر بێت و ئەم ئاماژەیە لەالیەن س���ەرۆكایەتی هەرێمی كوردس���تان پیش���اندرابێ ،ئەگەر بێت و س���ەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان مەبەس���تی لەوە بووبێ ،كە بەم س���ەردانە مەكوكیان���ەی ئ���ەو پەیام���ە ب���ە ت���اران و س���ەركردە ش���یعەگەراكانی ن���او بەغ���دا بگەیەنێ ،كە هەولێر هێشتا توانای شاراوەی هەیە بۆ ئەوەی كارتە ئیقلیمییەكانیان لەدژ
گەر سەردانەكانی سەرۆكی هەرێم بۆ سعودیە و توركیا پەیامێك بێت دژ بە تاران و شیعەكانی عێراق، دەبێ كورد چاوەڕێی وەاڵمی قورستری نەیارە جیۆسیاسییەكانیشی بكات 22ژمار ه 2016/1/9 306
بقۆزێتەوە ،ئەوە دەب���ێ چاوەڕێی وەاڵمی قورس���تری نەیارە جیۆسیاسییەكانیش���ی ب���كات .پرس���یارێكیش لەمێ���ژە بەرۆك���ی هەندێ���ك لەپس���پۆڕانی س���تراتیژی گرت���ووە ،ئاخۆ ئەگەر س���ەرۆكی هەرێمی كوردس���تان ریزبەن���دی خۆی بەس���ودی یەكێك لەجەمسەرە هەرێمییەكان یەكالیی بكاتەوە ،ئەوسا هەولێر دەبێ چاوەڕێی چ هەڕەشە و تەحەدایەك بكات؟ عەرەبس���تان :قبوڵكردن���ی دەوڵەت���ی كوردستان لەدوای سەردانەكەی مەسعود بارزانی س���ەرۆكی هەرێم���ی كوردس���تان بۆ ریاز، پس���پۆڕان ب���ەو قەناعەت���ە گەیش���تون ،كە ری���از لە بەغ���دا نائومێد ب���ووە و دەیەوێ قەرەب���ووی بۆش���ایی سیاس���ەتی عێراقی خۆی بەهەرێمی كوردستان بكاتەوە .بۆیە ریاز لەپێناو ستراتیژیەتی بەرپەرچدانەوە، ئیحتیواكردن و پێش���گرتنی مەدی شیعەی ئێرانی لەناو عێراق ،بەمدواییانە باوەڕی بەو مۆدێلە هێناوە ،كە هەولێر بكاتە پەناگەیەكی ئ���ارام بۆ ئەوەی س���ەركردە س���وننەكانی الیەنگری خ���ۆی تێدا كۆبكاتەوە .هەروەها ریاز بەتەمای ئەوەیە بەهەماهەنگی لەگەڵ ئەنكەرە دەس���ت بەسەر پرۆسەی سیاسی و س���ەربازی ناوچ���ە سوننەنش���ینەكانی عێراق���دا بگرن ،بەتایب���ەت ئەمە لەپرۆژەی پڕ لەگێچەڵێ ئۆپەراس���یۆنی موسڵدا خۆی دەنوێنێ���ت ،كە ئەگەری ئ���ەوەی هەیە لەم بەهارەدا سەربگرێت! هەرێم���ی كوردس���تانیش دەی���ەوێ ئەم���ە بقۆزێت���ەوە .بەاڵم ئەمە ب���ۆ هەولێر هەڵگ���ری گەلێ���ك هەڕەش���ە و تەح���ەدای ئەمنییە .عەرەبس���تان چەندس���اڵێكە "شێخ نم���ر"ی دەس���گیركردووە ،ب���ەاڵم تەوقیتی ئیعدامكردن���ی لەم كات���ەدا بەپێی بۆچونی پسپۆڕانی ستراتیژی سیاسییە .لەبەرئەوە س���ێبەری جەنگێك���ی بەوەكالەت���ی ت���ر و رەنگب���ێ جەنگێك���ی راس���تەوخۆ لەنێ���وان عەرەبستان و ئێرانیش لەئارادابێت .ئێستا ئیتر لەدوای كوش���تنی ش���ێخ نمر ،لەدوای س���وتاندنی باڵوێزخان���ەی عەرەبس���تان لەت���اران و ل���ەدوای ئ���ەوەی پەیوەندیی���ە دیپلۆماس���ییەكانی نێ���وان گەلێ���ك واڵت���ی عەرەب���ی و ئێ���ران روو ل���ە تێكچون���ە، س���ێبەری دۆخێك���ی تاری���ك باڵی بەس���ەر فەزای جیۆسیاسی ئەم ناوچەیەدا كێشاوە. لەدۆخێك���ی وادا س���ەردانە مێژوییەك���ەی س���ەرۆكی هەرێم بۆ عەرەبس���تان گەلێك
دوای ئەم بارگرژیانە، ئێستا زیاتر سێبەری قورسی جەنگێگی بەوەكالەتی تر و یا تەنانەت جەنگێكی راستەوخۆی نێوان عەرەبستان و ئێرانیش باڵی بەسەر ناوچەكەدا كێشاوە تەرجەمەی كردەكی لێكراوە .یەكێك لەوانە ئەوەی���ە دەڵێ���ن ،عەرەبس���تان ئیتر ئەوەی قبوڵ كردووە "دەوڵەتێكی كوردی سوننە" ببێت���ە پاڵپش���تێك ب���ۆ س���وننەكانی عێراق. ئەمە س���ەرەتا دەش���ێ لەدیدێكی كوردیدا بەش���تێكی پەس���ەند لەقەڵەم بدرێت ،بەاڵم لەدیدێكی جیۆسیاسیەوە رەنگبێ ئیتر ئەم دۆخەی ئێس���تا وەكو یەك مانگی پێشوتر نەبێت .بۆچی؟ ئێران مڵۆزمە سەرەكییەكەیە كە ئەمڕۆ پێش���ەنگێتی زۆربەی زۆری ش���یعەكانی ناوچەك���ە دەكات .ئێ���ران هاوس���ێیەكی س���ەرەكی هەرێمی كوردس���تانە و گەلێك لە ئەولەویەتەكانی ئاسایش���ی نیش���تمانی ئ���ەم واڵت���ە لەن���او هەرێمی كوردس���تان دەپارێزرێن .ئێران نزیك بە 500كیلۆمەتر س���نوری لەگ���ەڵ هەرێم���ی كوردس���تان هەی���ە .ل���ەوە واوەتریش دۆخ���ی هەرێمی كوردستان راستەوخۆ بەپایەكانی ئەمنی قەوم���ی ئێران���ەوە بەن���دە .س���اڵی 2014 كاتێ���ك ئێ���ران لەمەخم���ورەوە بەهان���ای هەرێمی كوردس���تانەوە هات ،ئەم راستیە بەزەقی بۆ هەموو الی���ەك دەركەوت ،كە ئێران بایەخێكی یەكجار زۆر بەپاراستنی ئاسایشی نیشتمانی لەهەرێمی كوردستان دەدات .هۆی ئەمەش بۆ ئەوە ناگەڕێتەوە ك���ە ئێران خۆی بەپش���تیوانی سروش���تی ك���وردی هەرێم���ی كوردس���تان بزانێ���ت، نەخێ���ر ئەم���ە بۆ ئ���ەوە دەگەڕێت���ەوە كە ئێ���ران بەش���ێكی زۆر لەئالیەتەكان���ی پاراس���تنی ئەمنی قەومی خۆی پەیوەست بەهەرێم���ی كوردس���تان ك���ردوە .وات���ە هەرێم���ی كوردس���تان یەكێ���ك لەئاڵق���ە گرنگەكانی پاراستنی ئەمنی قەومی ئێرانە. لەبەرئەمە ئێران ئاستەمە بهیڵێ لەهەرێمی
سياسەت
كوردس���تاندا هێ���زی وا دەربك���ەون ،ك���ە بیان���ەوێ بەرژەوەندییەكان���ی ئاسایش���ی نیشتیمانیەكەی لەبەرچاو نەگرن. كوردس���تان :ه���ەل و هەڕەش���ەكانی جەنگی مەزهەبی هەلومەرج���ی "پێ���ش كوش���تنی نم���ر" و "پ���اش كوش���تن نمر " وەك���و یەك نین. لەیەك رۆژدا چەندی���ن دەوڵەتی عەرەبی لەس���ودانەوە بگ���رە تا بەحرەی���ن ،كوێت، ئیمارات و ..هت���د ،پەیوەندییەكانی خۆیان لەگ���ەڵ ئێران ب���ڕی .تەنان���ەت توركیاش هەڵوێستێكی جیاوازی پێشاندا .ئەردۆغان بەئاش���كرا دەڵێ���ت" :ئەوانەی پێنج س���اڵە دەستیان لەكوشتاری 400هەزار هاواڵتی مەدەنی س���وریادا هەیە ،ئێس���تا دێن و بۆ كوشتنی یەك كەس هەڵاڵ دەنێنەوە"! واتە ت���ا دێ���ت جەمس���ەربەندی و ریزبەندیی���ە جیۆمەزهەبی���ی و جیۆسیاس���ییەكان تۆخ
ئێران یەكێك لەئالیەتەكانی پاراستنی ئەمنی قەومی خۆی بەهەرێمی كوردستانەوە پەیوەست كردوە ،بەمەش هەرێمی كوردستان یەكێك دەبێت لەئاڵقە گرنگەكانی پاراستنی ئەمنی قەومی ئێران دەبن���ەوە .تێك���ڕای ناوچەك���ە خەریك���ە بەپێی هێڵەكان���ی جیاكردنەوەی مەزهەبی بەریەك دەكەون و لێك جیادەبنەوە .دوو بەرەبەندی مەزهەبی ئارایش���ی سیاس���ی و س���تراتیژی ت���ۆخ تێك���ڕای هێزەكان���ی ناوچەكەی رێكخستۆتەوە. كوردس���تان بەگش���تی و هەرێم���ی كوردستان بەتایبەتی لەناو جەرگەی ئەم دوو هێڵ���ە جیۆمەزهەبیی���ە دایە .هۆكاری هەڕەش���ەبوونی هەڵوێس���تی مەزهەب���ی بەزیان���ی هەرێم���ی كوردس���تان گەلێكن، بەاڵم گرنگەكانی ئەمانەی خوارەوەن: یەكەم ،هەرێمی كوردستان لەناوخۆیدا
بەتایب���ەت ل���ەرووی جیۆكولت���وری ناوخۆییدا لەدوو پێكهاتی كوردی سوننە و ك���وردی ش���یعە پێكهات���ووە .بۆیە هەر خۆس���اغكردنەوەیەك بەس���ودی ب���ەرەی س���وننە یاخ���ود ب���ەرەی ش���یعە ،بەپلەی یەك���ەم زی���ان بەئاش���تەوایی كۆمەاڵیەتی و یەكپارچەی���ی نەتەوەیی لەكوردس���تان دەگەیەنێت. دوەم ،هەرێم���ی كوردس���تان لەعێراقدا ل���ەرووی جیۆسیاس���ییەوە ل���ەدوو الوە ب���ەر پاڵەپەس���تۆی س���وننە و ش���یعەش دەكەوێ���ت .لەالیەكەوە س���نورێكی دوور و درێ���ژی لەگەڵ س���وننەی عێراقدا هەیە، لەالیەكی تریش سنورێكی كەمتری لەگەڵ ش���یعەی عێراق هەیە ،ب���ەاڵم مێژوویەكی پ���ڕ لەه���اودەردی و هاوپەیمان���ی لەگەڵ هێزە شیعەكانی عێراقدا هەیە .ئەگەر بێت و هەرێمی كوردس���تان بەسودی یەكیان هەڵوێس���ت وەربگرێ ،ئ���ەوە دەبێتە هۆی نیگەرانی و دڵەراوكەی ئەوەكەی تریان. س���ێیەم ،لە دوو هۆكارەكەی سەرەوە گرنگتر ئەمەیانە ،كە هەرێمی كوردس���تان ل���ەرووی جیۆسیاس���ییەوە لەناوچەك���ە لەنێ���وان ه���ەردوو ریزبەندییەك���ەدا هەڵكەوتووە .لەالیەكەوە هاوسێی ئێرانە و لەمالشەوە هاوسێی توركیایە .ئەگەر بێت و هەرێمی كوردستان بەسودی یەك لەم جەمس���ەرانە هەڵوێس���ت وەربگرێ ،ئەوە جەمسەرەكەی تر هەرێمی كوردستان بە تەختەی نیش���انەی خ���ۆی لەقەڵەم دەدا و دەستی تێوەردەدات. ئەنج���ام :دروس���تبوونی گرژیی���ە مەزهەبییەكان لەرووی جیۆسیاس���ییەوە هەلێكی گەورەی رەخس���اندوە .بەتایبەت دوای ئەوەی داعش وەكو هێزێكی سەلەفی جیهادی س���وننەی دڕندە لەگۆڕەپانەكەدا دەركەوتووە ،ئەوە لەرووی ستراتیژییەوە گەلێك هەلی مێژوی���ی بۆ كورد بەتایبەت لەخۆرئ���اوا و باش���ووری كوردس���تان رەخس���اندووە ،ك���ە توانیویان���ە بەه���ۆی بوون���ی ئەم هێ���زەوە پێناس���ەیەكی باش بۆ دراوس���ێیەتی خۆی���ان لەگەڵی بكەن و لەرووی پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكانیشەوە تاڕادەیەك ئەمەیان قۆستۆتەوە .هەروەها ل���ەرووی س���تراتیژییەوە وەبەرهێنانی���ان لەس���ەر ئ���ەم هاوس���ێیەتیەیان ك���ردووە و پش���تیوانی كۆمەڵگ���ەی نێودەوڵەت���ی، بەتایبەت خۆرئاوایان بۆ خۆیان مسۆگەر ك���ردووە .ب���ەاڵم مەس���ەلەی كەرتبون���ی
كۆمەڵگای كوردی لەشیعە و سوننەی كورد پێكهاتووە، بۆیە خۆساغكردنەوە بەسودی بەرەی سوننە یا شیعە ،بەپلەی یەكەم زیان بەئاشتەوایی كۆمەاڵیەتی و یەكپارچەییە نەتەوەییەكەی دەگەیەنێت شیعە و سوننەی ناوچەكەش بۆ هەرێمی كوردستان زیانیشی دەبێت .هەر جەنگێگ ئەم ناوچەیە بگرێـتەوە ،ئەوە پریشكەكەی ب���ەر هەرێم���ی كوردس���تانیش دەكەوێت. بەتایبەت ئەگەر هەرێمی كوردس���تان لەم ناوچەیەدا بەس���ودی یەكێ���ك لەبەرەكانی سوننە یان شیعە خۆی یەكالیی بكاتەوە، ئ���ەوە دەب���ێ چاوەڕێ���ی ئەم هەڕەش���ە و تەحەدایانە بكات: یەكەم ،س���وننەگەری یان ش���یعەگەری زی���ان بەئاش���تەوایی كۆمەاڵیەت���ی و یەكپارچەی���ی نەتەوەی���ی كوردس���تان دەگەیەنێ ،بەو پێیەی بەشێكیان سوننە و بەشێكیشیان شیعەن. دووەم ،لەن���او عێراق دوژمنایەتیكردنی یەكێك لەهێزە س���وننەكان یان شیعەكان بۆ خۆی دروست دەكات ،كە هەردووكیان هاوس���ێی هەرێمی كوردس���تانن و دەشێ ئ���ەم دوژمنایەتی���ە زیان���ی گەورەیش���ی لێبكەوێتەوە. سێیەم ،خۆساغكردنەوە بەسودی توركیا و عەرەبستان دەبێـتەهۆی توڕەیی ئێران و شیعەكانی ناوچەكە و پەرچەكرداریان مس���ۆگەرە .خۆس���اغكردنەوە بەس���ودی ئێ���ران و عێراقی ش���یعەیش دەبێتە هۆی توڕەبوونی توركیا و عەرەبستان ،ئەمەش لەزیان بەمالوە شتێكی تری لێناكەوێتەوە. بۆیە واباش���ترە دەسكەوتی سەردانەكانی س���ەرۆكی هەرێمی كوردس���تان لەماوەی ی���ەك هەفت���ەدا بۆ عەرەبس���تان و توركیا بەهیچ ش���ێوەیەك وەبەرهێنانی مەزهەبی لێنەخوێندرێتەوە .ئەمەش بەسەربەخۆیی بڕیاری سیاسی یەكالیی دەكرێتەوە.
ژمار ه 306
2016/1/9
23
سياسەت
باهۆزی رووداوەكان و كورسییەكەی سەرۆك ()8
سیروان ناشاد بارزانی س����نووری دەس����ەاڵتدارێتی خۆی و بنەماڵەك����ەی لەناو پارت����ی و حكومەتی هەرێمدا بەئاش����كرا و بەڕوونی نیشانداوە ،هیچ كەسێكی وەك بڕی����ار بەس����ەر هەرێم����دا نەس����ەپاندووە، هەمیش����ەش بەپرس و ڕای ئەوانی تر هەنگاوی ن����اوە ،خودی بارزانی كەس����ێتی خ����ۆی رۆڵێكی زۆر س����ەرەكی هەب����ووە و هەیەت����ی لەس����ەر هەیك����ەل و بوونیەتی پارتی ،بۆیەش هەم پارتی و ه����ەم جەماورێكی بەرچ����او لەگەلی كورد ئەم فەلسەفە سیاسییەی پارتییان بەدڵ هەڵگرتووە، كە تیایدا بارزانیزم رێبازی بزوێنەری مێژووی هەستان و راوەستان بووە بۆ كورد ،وەك چۆن لەزۆربەی واڵتانی دنیا كەس����ێك و بنەماڵەیەك بەڕێنیش����اندەری سیاس����ی و دەس����ەاڵتگێڕی دانراوە. بارزان����ی زۆر زوو بی����ری ل����ەوە كردۆت����ەوە دەبێت جێگری هەبێ ،چونكە دەسەاڵتی تا سەر
24ژمار ه 2016/1/9 306
نابێ����ت ،ب����ەاڵم جێگرێكی پڕ مان����ا و كردەكی كە بتوانێ����ت س����ەرۆكایەتی دەس����ەاڵتدارێتی بب����ات بەڕێ����وە ،جێگ����ری س����ەرۆك یان س����كرتێر زۆر گرنگە لەحزبدا ،چونكە لەماوەی س����ااڵنی كاری جێگ����ردا دەردەك����ەوێ ،كە ئەو كەس����ە تا چەند توان����ای لێپرس����راویەتی و فەرمانڕەوایی مەزنی هەی����ە ،ب����ەكار و ك����ردەوە هەڵس����وكەوتەكانی لەس����ەردەمی جێگری����دا ئایندەی س����ەرۆكایەتی بۆخ����ۆی دیاری دەكات .جەالل تاڵەبانی هەرگیز لەژیان����ی سیاس����یدا ح����ەزی لەجێگ����ر نەب����ووە، تەنان����ەت نەوش����یروانیش كات����ی خ����ۆی بەجێگر نەدەزان����ی ،وات����ە كاریزما و هێزی نەوش����یروان خودی خۆی كردبوویە جێگر نەك شتی تر ،ئەو هەمیشە حەزی لەدوو یان سێ بەڵكو زیاتریش لەجێگ����ری هەب����ووە ،بۆ ئەوەی جێگ����ر الی ئەو ببێتە كارتۆنی و شانسی كەسێك بۆ گرتنەوەی دەس����ەاڵتی ئەو نەبێ ،هەر بۆی����ەش تا نەخۆش نەك����ەوت ،تەنان����ەت ئام����ادە نەبوو كەس����ێكیش لەجێی خۆی دابنێ .تاڵەبانی لەخوار دەس����ەاڵتی خۆی����ەوە جۆرە دیموكراتییەك����ی پەیڕەو دەكرد و رای ئازادیش����ی زۆر بەس����نگی فراوان����ەوە قبوڵ دەك����رد ،بەاڵم لەراس����تیدا تەنها تاكتیك و قس����ە و كەش����ی ژوورەكەی پێ رەنگ دەكرد و نەدەگەیشتە ئاس����تی خۆی ،هەڵبەتەش هۆكاری س����ەرەكی لێكترازان����دن لەحزب����دا تاكڕەویی����ە لەدەسەاڵتداریەتی و پاوانكردنی جومگەكانی. لە بەراورد و پەیوەن����دی بارزانی و تاڵەبانی لەگ����ەڵ حكومەت����ی ناوەن����دی عێ����راق ،ت����ەواو پێچەوان����ەی یەكت����ری بوون ،ن����ەك لەبەرئەوەی
تاڵەبان����ی س����ەرۆك كۆم����ار ب����وو ،بەڵك����و پێش ئ����ەوەش تاڵەبان����ی ب����ەردەوام پەیوەندییەك����ی تووندوتۆڵی ستراتیژی لەگەڵ شیعەكاندا هەبوو، لەبەرامبەردا بارزانی هەوڵی خۆدوورخستنەوەی لەعێراق دەدا .لەئاكامدا بارزانی مەش����خەڵەكەی گرتەدەست ،ئەو هەموو ماندووبوون و زەحمەت و خەبات����ەی تاڵەبان����ی ك����ردی ب����ۆ یەكگرت����ن و سەركەوتنی عێراق بوو بەپووشی بەر ڕەشەبا، ب����ەاڵم بارزان����ی توانی پێگە و دەس����ەاڵتی خۆی وەك هەرێ����م تووندوتۆڵتر بكات و بەرنامەكانی خ����ۆی تارادەی����ەك دەس����تەبەر بكات .ل����ەدوای تاڵەبان����ی هیچ كەس لەك����ورددا بەدوای ئەو جێ پێیەی ئ����ەو نەكەوت ،ب����ە پێچەوان����ەوە كەوتنی عێ����راق و لێكترازاندن����ی ب����ووە خەون����ی هەموو كوردێك. سیاس����ەتی بارزان����ی و تاڵەبان����ی بەرامب����ەر بەمافەكان����ی ك����ورد لەحكومەت����ی عێراق����دا، ه����ەر لەس����ەرەتای هەڵبژاردن����ی پەرلەمان����ی كوردس����تانەوە س����اڵی ،1992هەندێ����ك لێكدژی تێدابوو ،لەسەرەتاوە بارزانی روونتر داخوازیە ئۆتۆنۆمییەك����ەی دەخس����تەڕوو و بەئاش����كرا بەیان����ی دەك����رد ،ب����ەاڵم تاڵەبان����ی داوای ماف����ی چارەی خۆ نووس����ینی دەكرد بە گرێوگۆڵەوە و ب����ێ دیاریكردن و هەڵبژاردن����ی چ جۆرە مافێك. ئەمەش جۆرێك لەدیماگۆجییەتی تێدابوو. ل����ەدوای رووخاندن����ی رژێم����ی س����ەدام و س����ەردانی تاڵەبانی و بارزانی بۆ بەغدا ()2003 لەدروس����تكردنی حكومەتێك����ی هاوب����ەش لەگەڵ عێ����راق ،بارزان����ی زۆر زوو لەوە تێگەیش����ت كە
سياسەت
عێراقێكی سەقامگیر یان ناسەقامگیر لەبەرژەوەندی كورد دایە؟ عێراقێكی ناسەقامگیر كاتێك لەبەرژەوەندی كورد نییە ،كە دەوڵەتی (تیۆكراسی) ئێران بڕوخێ و رێكخراوە توندڕەوە شیعەكان هەڵبوەشێنەوە و سەلەفیەتی ئیسالمی و شۆفێنیەتی عەرەبیش نەمێنێت تاوانە سیاسەتكاری گەورە بەهۆی گۆڕانكارییەكی نوێوە كە چەندیش گرنگ بێ ،سیاسەتی رۆژ و تاكتیكی سیاسی جێگۆڕكێ ،یان تێكەاڵوی ئامانجە گەورەكان و ستراتیژیەتی كاری سیاسی بكات عێراق����ی ن����وێ گەمەیەك����ی زۆر هیالككەری بێ ئامانج����ە ،ب����ەاڵم تاڵەبان����ی ه����ەر زوو خەریكی قۆڵهەڵك����ردن بوو ب����ۆی ،بۆیە بارزان����ی هاتەوە هەولێ����ر و هەوڵ����ی پراكتیككردنی سیاس����ەتێكی نوێی����دا ،تاڵەبانی����ش هەوڵ����ی توندكردنی جێگەی خۆی دەدا ،بارزانی سیاس����ەتێكی سەركەوتوی بۆ پارتی دەستەبەر كرد ،كە تاجی سەرۆكایەتی حكومەت����ی عێراقی بەخش����ییە تاڵەبانی ،بەمەش تاڵەبانی شاگەش����كە بوو .لەدوای رەوانەكردنی تاڵەبان����ی بۆ بەغ����دا ،بارزانی وەك لێپرس����راوی یەكەمی هەرێمی كوردستان لەمەیدانێكی چۆڵدا كەوت����ە دروێنەی سیاس����ی و ئاوەدانكردنەوەی كوردستان و بەرەوپێشبردنی ئابووری هەرێم، تەنانەت بەرزكردنەوە و بەناوبانگبوونی هەیبەتی خۆی و حكومەت����ی هەرێمیش .بارزانی هەرچی كاری بەغ����دا بەتاڵەبانی س����پاردبوو ،تاڵەبانیش بارزان����ی سەرپش����ك كردب����وو لەهەرێ����م ،بۆیە بارزان����ی لەناو واقیعی هەرێمدا نزیك لەكۆمەڵگا و خ����ودی پارتی سیاس����ەتی دەك����رد ،تاڵەبانیش دوور لەكێشەكانی هەرێم و تەنگژەكانی یەكێتی هەوڵ����ی بەهێزكردن����ی حكومەتێك����ی بەهێ����زی نیش����تمانی دەدا بۆ عێراق ،جارجاریش نوكتەی خۆش����ی بۆ ئەو عەشایەرە عەرەبانە دەكرد ،كە دوایی زۆریان بوون بەداعش. لەدوای تاڵەبانی و نەخۆش كەوتنی ،هەندێك كەسایەتی لەناو یەكێتی بەشەرمەوە دەیانویست ئ����ەم سیاس����ەتەی (عێ����راق ماڵ����ی هەمووان����ە) پەرەپێب����دەن ،ب����ەاڵم بڕی نەدەك����رد ،تەنها وەك پەیوەندییەك����ی كاڵ����ی ژێربەژێر لەنێ����وان چەند
لێپرسراوێكی یەكێتی و مالیكییەكان دەمایەوە. لەدوای هێرشی داعش بۆ كوردستان و گرتنی شەنگال ،جێگری دووەمی یەكێتی لەگفتوگۆیەكی تەلەفزیۆنی����دا وت����ی (ئەوان����ە هەڵ����ە ب����وون ك����ە عێراقێكی ناس����ەقامگیریان لەبەرژەوەندی كورد دەزانی) ئەم گوزارش����تە هەر هەمان سیاسەتی تاڵەبان����ی ب����وو ،ك����ە ب����اوەڕی پ����ێ ب����وو و زۆر بەج����دی كاری ب����ۆ لێكنەترازاندن����ی دەكرد ،ئەم ج����ۆرە تێگەیش����تنە بیركردن����ەوەی كرچوكاڵ و تاكتیك����ی رۆژانەی����ە ،دوور لەرەهەندێكی قووڵی سیاسییەوە سەرچاوەی گرتووە. ئێم���ە ل���ە واڵتێك���دا دەژین و دراوس���ێیەكمان هەیە ئ���ەوەی بۆی كراوە و ئەوەی بۆی دەكرێ لەخراپە بەرامبەرمان دەیكات ،هەر لەدەسەاڵتی پاشایەتی لەعێراقدا بەچەپ و راست و دیكتاتۆر و دیموكراس���ی و دەسەاڵتی ش���یعە و سوننە و ه���ەر سیس���تەمێكی ترەوە دێت ئۆكس���جینەكەت دەبات هەتا بەهەناس���ەی ئەو بژیت و موحتاجی ئ���ەو بێت ،كانیاوەكەت لێدەس���تێنێ و چۆڕ چۆڕ ئ���اوت دەداتێ ،بۆ ئەوەی تا مابیت نۆكەری بیت، بۆی���ە هەركاتێك ئەم عێراقە ،ئەم دەس���تەاڵتە كە كێش���ە و قەیرانی گەورەی خۆی هەبوو ،ناتوانێ و دەسەاڵتی نابێ تۆ پەت بكات و قوڕگت بگرێ و وەكو س���واڵكەرت لێبكات ،كە هەمیشە دەستی لێپان بكەیتەوە. عێراقێكی ناس���ەقامگیر كاتێك لەبەرژەوەندی ك���ورد نیی���ە ،ك���ە دەوڵەت���ی (تیۆكراس���ی) ئێران بڕوخێ ،یان هەیمەنەتی بەس���ەر عێراقدا نەمێنی، ه���اوكات ح���زب و رێكخراوەكان���ی وەك دەعوە
و مەجلیس ئەعالو بزووتن���ەوە تووندڕەوەكانی ش���یعەگەری هەڵبوەش���ێنەوە ،لەهەم���ان كات س���ەلەفییەتی ئیس�ل�امی س���وننی تیرۆریزمی و ش���ۆڤینیەتی عەرەب���ی و ش���ێوازی هەیكەلیەت���ی سۆسیۆلۆژی كۆمەڵگای عێراقی تینوو بەخوێنی یەكتری بگۆڕدرێ. مێژوو س���ەلماندویەتی ه���ەر كاتێك دەوڵەتی عێراق و رژێمە دەسەاڵتدارەكانی عێراق بەهێز و یەكگرتوو و دوور لەكێشە بووبن ،باری سیاسی ك���ورد زۆر خ���راپ بووە و ه���ەوڵ دراوە كورد لەهەموو مافەكانی بێبەش بكرێ. لەم س���ەردەمەدا بەختی كورد ل���ەوەدا بووە، ك���ە دەوڵەتی ئێ���ران پەیوەندی لەگ���ەڵ ئەمەریكا و رۆژئاوا و زۆرب���ەی واڵتانی ناوچەكە خراپە، ئەگین���ا ئەگ���ەر بەپێچەوان���ەوە بووای���ە ،ك���ورد نەیدەتوانی هی���چ مافێكی س���ەرەتایی لە عێراقی عەرەب���ی ش���یعەدا بەدەس���ت بهێنێت ،ئ���ەو مافە فیدراڵییە و دەس���ەاڵتە نیمچە سەربەخۆییەی كە ئەم���ڕۆش هەیەت���ی ،بەخەب���ات و قوربانی خۆی بەدەس���تی هێناوە ،نەك بەهۆی دیموكراس���یەت و پیاوچاك���ی ئایەتوڵاڵ مالیك���ی و ئەوانی ترەوە بووب���ێ ،ئەوان ئەم���ڕۆ باری سیاس���ییان الرەو لەژێر هەڕەش���ەی كەوتن و لێكترازاندان ،ئەگینا وا بەئاس���انی لەكوردیان قبوڵ نەدەكرد ،كەس���ی سیاس���ی لەپلەی دەس���ەاڵتدارێتی مەزندا تاوانە بەهۆی رووداوێكەوە یان گۆڕانكارییەكی نوێوە كە چەندیش گرنگ بێ ،سیاسەتی رۆژ و تاكتیكی سیاس���ی جێگۆڕك���ێ ،ی���ان تێك���ەاڵوی ئامانج���ە گەورەكان و ستراتیژیەتی كاری سیاسی بكات.
ژمار ه 306
2016/1/9
25
سياسەت
یاداشتهكانی روژانی ئاوارهیی له ئیران 7
7
()24
تەواوكەری ناوی هاوسەنگەر و دراوسێكانی عەزیمیەی كەرج
محەمەد مەال قادر ژم���ارەی راب���ردوو ن���اوی 50كەس���ایەتیم نوسی ،لەوانەی لە دوای نسكۆی ساڵی 1974 لە گەڕەكی عەزیمیەی ش���اری كەرەجی ئێران نیش���تەجێ بووین .لەم ژمارەیەش���دا ناوی 37 كەس���ی تر دەنوس���م ،كە دەكات���ە 87كەس ،لە كۆی زیاتر لە 100كەس���ایەتی نیشتەجێی ئەو خانوان���ەی لەالیەن رژێمی ئەوكات���ی ئێرانەوە بۆم���ان دروس���تكرابوو ،تەنیا ئەو 87كەس���ە ناوەكانیانم بیرماوە. .51مەحم���ود كاك���ە زی���اد -كۆچ���ی دوای���ی كردووە .52جەمال نامیق-كۆچی دوایی كردووە .53فازڵ سۆرانی-كۆچی دوایی كردووە .54كەم���ال ش���ێخ غەریب-كۆچ���ی دوای���ی كردووە .55شێخ رەزا باسەرە-كۆچی دوایی كردووە .56ئەحمەد هەردی-كۆچی دوایی كردووە .57فازڵ میرانی-ماوە .58تەحسین ئەتروشی-ماوە .59عەبدولرەحم���ان بناوی-كۆچ���ی دوای���ی كردووە .60شێخ مەس���عود عەبدولقادر-كۆچی دوایی كردووە .61ئەنوەر جاف .62عەل���ی ش���ەعبان بارزانی-كۆچ���ی دوای���ی كردووە .63ئیسماعیل عارف-كۆچی دوایی كردووە .64حاكم حەسەن-ماوە
26ژمار ه 2016/1/9 306
.65سابیر بارزانی-كۆچی دوایی كردووە .66لوقمان بارزانی-كۆچی دوایی كردووە .67ربیع محمد خالد بارزانی-ماوە .68نیهاد بارزانی-ماوە .69عەبدولسەالم بارزانی (سەیدا) –ماوە .70ئەسعەد خۆشەوی سیركی-كۆچی دوایی كردووە .71سەعید خەلیل خۆش���ەوی -كۆچی دوایی كردووە .72مەال عیسا بارزانی-كۆچی دوایی كردووە .73عوسمان سندی-ماوە .74محەمەد س���ەلیم رۆژبەیانی-كۆچی دوایی كردووە .75عەبدولرەحیم سەلیم یوسف-ماوە .76شێخ مەزهەر بارزانی-ماوە .77عەریف س���لێمان دوس���كی (عریف سلۆ)- كۆچی دوایی كردووە .78ئەیوب شێخ بابۆ-ماوە .79ش���ێخ عەبدوڵ�ڵ�ا بارزانی-كۆچ���ی دوای���ی كردووە .80هەمزە سندی-كۆچی دوایی كردووە .81سەلیم ئەسعەد خۆشەوی-ماوە .82جەرجی���س فەتحوڵاڵ-كۆچ���ی دوای���ی كردووە .83ش���ێخ حس���ێن خانەقا-كۆچ���ی دوای���ی كردووە .84حەی���درە عەب���د عەلی-كۆچ���ی دوای���ی كردووە
.85دیاری بەگ جاف-كۆچی دوایی كردووە .86مستەفا بەگ جاف-كۆچی دوایی كردووە .87دێوالی ئەتروشی-كۆچی دوایی كردووە پ���اش ئەوەی لە لقی 2ب���ووم و گەڕامەوە مەكتەبی سیاسی ،وەك ئەندامێكی مەكتەبی سیاس���ی ئیش���وكاری پارتی���م ئەنج���ام دەدا .پ���اش كۆتای���ی ئەنفال���ەكان و ش���ەڕی خواكورك ،دەتوانم بڵێم شۆڕشی چەكداریی بەش���ێوەیەكی كاتیی لەكوردس���تان ،كۆتایی پێه���ات ،تەنی���ا هەندێ���ك مەف���رەزەی بچوك نەبێ ،ئەویش جاروبار. ژمارەی داهاتوو درێژە دەدەمە چیرۆكی كاری رێكخس���تن و پارتایەتی لە شارەكانی ئێران و پاشانیش كۆنگرەی 10ی پارتی. تێبینی: ل���ە ژم���ارەی راب���ردوو ،ل���ەو 50ن���اوی كەس���ایەتیەی ئاماژەم پێداب���وون ،لەبارەی م���ان یاخ���ود كۆچ���ی دواییكردن���ی هەندێك هەڤاڵ���ەوە چەن���د هەڵەیەك���ی چاپ ك���راوە، لێرەدا راس���تیان دەكەمەوە .لە زنجیرەی 10 (س���ەلیم یوس���ف بارزانی) نەماوە و كۆچی دوایی كردووە .لە زنجیرەی ( 13خورش���ید شێرە) لە ژیاندا ماوە .لە زنجیرەی 34ناوی (ئەكبەر حەیدەر سورەمەری) هەڵەی تێدایە و ناوب���راو لە ژیاندا ماوە .لە زنجیرەری 36 (خالید هێدی)یش ل���ە ژیاندا ماوە .هەروەها لە زنجیرەی ( 42ش���ێخ تەیب) كۆچی دوایی كردووە.
كۆمەاڵیەتی
(رابەری روحی) و (پیر) یەكدی رەتدەكەنەوە
زەردەشتیەكان بەر لە گەورەبوونیان ئینشیقاقیان تێكەوت
ژمار ه 306
2016/1/9
27
كـۆمـەاڵیـەتی
بۆ كورد ناوێكی شومە و یادەوەری تاڵمان بیردەخاتەوە
دەریای ئیجە ..گۆڕستانی كۆچبەران سەروەر خەلیل
س����اڵی پ����ار ،جارێكی تر ن����اوی ئیجە خۆی كەوت����ەوە س����ەر زاری زۆرب����ەی خەڵك����ی كوردس����تان ،ئەوەش پاش ئ����ەوەی بووە هۆی گیان لەدەس����تدانی س����ەدان كۆچب����ەری كورد لەنێ����وان ه����ەزاران كۆچبەری ت����ردا ،كە لەرێی رۆیشتن بەرەو ئەوروپا گیانیان لەدەستدا. دەری����ای ئیجە كە یەكێكە لەلقەكانی دەریای ناوەڕاست ،رۆژئاوای واڵتی توركیا و باكوور و رۆژهەاڵتی واڵتی یۆنان پێكەوە دەبەستێتەوە، درێژییەك����ەی نزیك����ەی 610كیلۆمەت����ر (380 می����ل) و پانتاییەك����ەی لەپانترین ش����وێندا 300 كیلۆمەترە ،كە دەكاتە ( 190میل) .كۆی گشتی رووبەڕەكەشی زیاتر لە 214هەزار كیلۆمەتر دووجای����ە ،قولترین خاڵی دەریاك����ەش دەگاتە 3543مەترە ،كە دەكاتە 11624پێ. لەرابردوودا ئەو دەریایە بەدەریای
28ژمار ه 2016/1/9 306
ئەرخەبی����ل ناس����رابوو ،دوات����ر بەتێپەڕبوون����ی كات ناوەك����ەی گ����ۆڕاوە .ئیجە لەڕێی گەرووی درەدەنیل����ەوە دەگات����ەوە دەری����ای مەڕم����ەڕە، گەرووی بس����فۆریش ئەو دەریای����ە بەدەریای رەشەوە دەبەستێتەوە. لەمێ����ژووی كۆن����دا ش����یكردنەوەی جی����اواز بۆ ن����اوی ئیج����ە هەب����ووە ،بەش����ێك وتوویانە ك����ە بەناوی ش����ارێ ( )Aegaeواڵتی یۆنانەوە وەرگیراوە ،بەش����ێكی ت����ر وای دەبینن لەناوی خان����ەوادەی ( )Aegeaش����اهانەوە وەرگیراوە، ك����ە لەناوچ����ەی ئەم����ازۆن دەس����ەاڵتدار بوون و ل����ەو دەریایەدا خن����كاون ،یاخ����ود وتوویانە لەوش����ەی ( )Aigaionوەرگیراوە ،كە بەمانای بزنی دەریا دێت ،بەاڵم نزیكترین ش����یكردنەوە لەڕاستییەوە ئەوەیە ،كە پێیوایە ناوی دەریاكە بە مانای (كەناری دەریا) دێت. ئەم����ە لەكاتێكدایە كە لەس����ااڵنی نەوەدەكان لەدوای راپەڕینە جەماوەرییەكانی ساڵی 1991 و لەگەرم����ەی
ش����ەڕی براكوژی باش����ووری كوردستانیشدا، بەه����ەزاران هاواڵت����ی ك����ورد ل����ەو دەریایەوە بەقاچ����اغ ب����ەرەو ئەوروپ����ا كۆچی����ان ك����رد و بەشێكیش����یان لەئ����اوی دەریاك����ەدا خن����كان و بوون����ە خۆراك����ی ماس����یەكانی ئ����ەو دەریای����ە. هەمان ئەو حاڵەتانەش لەدوو ساڵی رابردوودا بەهۆی ش����ەڕی داع����ش و قەیران����ی داراییەوە س����ەریهەڵدایەوە و س����ەدان هاواڵت����ی كوردی باش����وور و رۆژئاوای كوردستان لەدەریاكەدا خن����كان ،بەش����ێكیش ل����ەڕووداوەكان هێن����دە كاریگ����ەر و جەرگب����ڕ ب����وون ،دەنگدان����ەوەی جیهانی بەرچاویان لێكەوتەوە. لەگرنگتری����ن رووداوەكان����ی خنكان����ی كۆچپەرانیشدا ،خنكانی "ئاالن"ی تەمەن سێ ساڵ و براكەی و دایكی و هەروەها خنكانی تەواوی ئەندامانی دوو خانەوادەی ش����اری كەركوك و 21هاواڵت����ی ئێزی����دی لەپێش����ەوەی ریزبەندی كاریگەرتری����ن رووداوەكاندا دێ����ن ،كە هەموو ئ����ەو رووداوانە بەهۆی بەهێزی ش����ەپۆلەكانی و دەریاك����ە
كـۆمـەاڵیـەتی
نقومبوونی بەلەمەكانیانەوە روویانداوە. "هاوكار" هاواڵتییەكی باشووری كوردستانە و لەناوەڕاستی س����اڵی پارەوە بەرەو ئەوروپا كۆچی ك����ردووە و دەریاكەی بڕیوە ،ئەو باس لەس����ەختی رێ����گای كۆچكردنەك����ەی دەكات و دەڵێ����ت "ت����ا بڵێی����ت رێگاكەم����ان س����ەخت بوو، ه����ەر ل����ەو كاتەدا ك����ە من چ����اوەڕوان بووم تا قاچاخچییەكەم����ان كات����ی رۆیش����تنمان دیاری ب����كات ،چەن����د كەس����ێك بەه����ۆی نقومبوون����ی بەلەماكانیانەوە گیانیان لەدەستدا". ئ����ەو وەك خۆی باس����ی دەكات لەدرەنگانی ش����ەودا بەیەختێك����ەوە دەریاكەی����ان بڕی����وە، دەشڵێت "بەهۆی شەپۆلە بەهێزەكانی دەریاوە مەترس����ییەكی زۆرم����ان لەس����ەر ب����وو ،بەاڵم سوپاس بۆ خوا بەسەالمەتی گەیشتینە یۆنان، ئێستاش وا لەئەڵمانیاین". ئ����ەوەی تایبەتمەن����دی ب����ە ئیجە بەخش����یوە شەپۆلە بەهێزەكانی و بوونی ژمارەیەكی زۆری دوورگەیە ،كە بە ئەرخەبیل ناس����راون و دەبن بە دوو بەشی سەرەكییەوە ،ئەوانیش دوورگە س����یكالدییەكان و دوورگ����ە س����بۆرادییەكانن، لەناو ئەو دوورگانەش����دا ،دوورگەكانی دلوس، ئەبۆبۆی ،سامۆس ،لسبۆس ،لمنۆس ،باتمۆس و رودس گرنگترین دوورگەن. دوورگەكان����ی دەری����ای ئیج����ە لەمێ����ژووی كۆن����ی ئەغریقییەكاندا بەهۆی جوانییەكەیانەوە ناوبانگێك����ی زۆری����ان هەب����ووە، هەندێك لەو
دوورگانەش كوانووی بوركانی كۆنن ،بەشێكی تری����ان لەب����ەردی روخامی س����پی پێكهاتوون، لەهەندێك دوورگەشدا ئاسن بەرهەم دەهێنرێت، كۆی گشتی ئەو دوورگانەش رووبەڕی 6470 كیلۆمەتر دووجا پێكدەهێنن ،لەراستیشدا زۆر لەو دوورگانە درێژكراوەی ئەو ش����اخانەن ،كە لەسەر وش����كانییەكانی دەوروبەری دەریاكەدا هەن. لەس����ااڵنی 1991و 1992لەتوێژینەوەیەكی زانس����تیدا ،س����ێ ئاس����ت ب����ۆ ئ����اوی دەریاك����ە دیاریكرا ،كە ئەو ئاس����تانەش بریتین لەبەش����ی س����ەرەوەی ئاوەك����ە ،بەقواڵی����ی 50-40مەتر، لەهاوین����دا پل����ەی گەرمییەك����ەی لەنێ����وان -21 26پلەی س����ەد دای����ە ،لەوەرزی زستانیش����دا، پل����ەی گەرمی باك����ووری دەریاك����ە دادەبەزێت ب����ۆ 10پلەی س����ەدی و لەباش����ووریش بۆ 16 پلە .بەش����ی ناوەندی دەریاكەش ،كە تا قواڵیی 300-200مەت����ر دەبێ����ت ،پل����ەی گەرمییەكەی ل نێ����وان 18-11پلەی س����ەدی دای����ە .هەرچی بەش����ی خوارەوەی ئاوەكەیە ،كە دەگاتە 1000 مەتر ،پلەی گەرمییەكەی لەنێوان 14 -13پلەی سەدی و رێژەی خوێش تێیدا بەرزە. بەدرێژای����ی مێژووش ئ����ەو دەریایە رۆڵێكی زۆری هەبووە لەگەیشتنی كۆچبەران لەواڵتی توركیاوە بۆ واڵتانی ئەوروپا ،لەو نێوەندەشدا قاچاخچیی����ەكان كاری خۆیان لەگواس����تنەوەی كۆچب����ەران بەرامب����ەر بەبڕێ����ك پ����ارە ئەنجام دەدەن. ب����ەاڵم تائێس����تا ل����ەڕووی
سیاسییەوە ناكۆكی لەنێوان هەر یەكە لەیۆنان و توركی����ا هەی����ە لەب����ارەی ئ����ەو رووب����ەڕەی دەكەوێت����ە ژێ����ر دەس����ەاڵتی ه����ەر یەكێك لەو دوواڵتە ،بەاڵم بەگش����تی لەڕووی ئابوورییەوە كاریگ����ەری بەرچ����اوی هەی����ە لەگەش����ەكردنی ئاب����ووری جیهان����دا .لەڕووی گەشتیاریش����ەوە س����ااڵنە داهاتێك����ی زۆر بەهەریەك����ە لەو دوو واڵتە دەبەخشێت. بەاڵم ئەزموونی گەلی كورد لەگەڵ دەریاكە ئەزموونێك����ی دڵخۆش����كەر نیی����ە ،ب����ەو پێیەی تائێس����تا زۆرێك لەخانەوادە ك����وردەكان هەر كە ن����اوی ئیجە دێت ،ئ����ەو ئازیزانەیان دێتەوە ی����اد ،ك����ە دەریاكە لێ����ی س����ەندوون و گیانیان لەدەستداوە. فەره����اد گەنجێك����ی كوردە و م����اوەی چەند س����اڵێكە لەنێ����وان توركی����ا و یۆن����ان وەك قاچاخچ����ی كار دەكات و كۆچبەران لەدەریاكە دەپەڕێنێت����ەوە ،ئەو وەك خۆی باس����ی دەكات تائێس����تا بەدەی����ان كەس����ی پەڕاندۆت����ەوە، تائێس����تاش دوو ج����ار یەختەك����ەی نوقم بووە، بەاڵم وەك خۆی باس����ی دەكات تائێس����تا هیچ كەس����ێك لەوانەی گواس����تونییەتییەوە گیانیان لەدەستنەداوە". ئ����ەو قاچاخچیی����ە ،ناخۆش����ی پەڕاندنەوەی كۆچب����ەران ناش����ارێتەوە ،وەك خ����ۆی دەڵێت "زۆرج����ار ش����ەپۆلە بەهێزەكان����ی دەریاك����ە كێشەمان بۆ دروست دەكەن ،جاری وا هەبووە بۆ پاراستنی گیانی كۆچبەرەكان چەند رۆژێك دەرچوونی بەلەمەكەم دواخستووە".
ژمار ه 306
2016/1/9
29
كـۆمـەاڵیـەتی
(رابەری روحی) و (پیر) یەكدی رەتدەكەنەوە
زەردەشتیەكان بەر لە گەورەبوونیان ئینشیقاقیان تێكەوت 30ژمار ه 2016/1/9 306
كـۆمـەاڵیـەتی
راوێژ كامەران
ئاینی زەردەش���تی كە یەكێكە لە كۆنترین ئاینەكانی لە س���ەر زەوی و لە س���ەدەكانی شەش���ەمی پێش زاینەوە تاكو سەرهەڵدانی ئاینی ئیس�ل�ام یەكێك بووە لە بەرباڵوترین ئایین���ەكان ل���ە ناوچەكان���ی كوردس���تان و ئێران���دا ،بەاڵم دواتر ئ���ەم ئاینە جگەلەوەی پەیڕەوان���ی ئێج���گار كەمیكرد ،ل���ە هەندێك ناوچ���ەدا و بە تایبەتیش لە كوردس���تان بە تەواوەت���ی نەمان ،لەگەڵ ئەوەش���دا ئێس���تا پاش ه���ەزاران س���اڵ ئاینەك���ە دووبارە لە كوردستان س���ەرهەڵدەداتەوە و رۆژانەش خەڵكانێك ئاینی خۆیان دەگۆڕن و پشتێنی
ئاینی زەردەشتی دەبەستن. هەرچەندە پاش دەستپێكردنی پەیڕەوانی ئاینەكە لە كوردستان ،كە زۆرێكیان لە واڵتی ئەوروپاوە گەڕابوونەوە ،پێشوازیەكی زۆر ل���ە پرۆژەكەیان كرا ،ب���ەاڵم هێندەی نەبرد ئەوانی���ش لە نێوان خۆیاندا بۆ س���ەر چەند بەرە و گروپێك دابەش���بوون ،زۆرجاریش تانە و تەشەر لە یەكدی دەدەن. ئێس���تا ل���ە كوردس���تان ئەوان���ەی بانگەش���ە ب���ۆ ئاین���ی زەردەش���تی دەك���ەن بوونەت���ە دوو ب���ەرەوە ،بەرەیەكی���ان "پی���ر لوقم���ان حاج���ی كەری���م" سەرپەرش���تیان دەكات ،ك���ە ناوەندێك���ی بەن���اوی "ناوەندی زەردەشتیانی كوردستان" دامەزراندووە و
پەرستگایەكیش���ی هەیە ،جگەلەوەی لە نێو میدیا و ت���ۆڕە كۆمەاڵیەتیەكان���دا چاالكە و بانگەشە بۆ ئاینی زەردەشتی دەكات. ب���ەرەی دووەمیش���یان ش���وێنكەوتوانی "ئەن���داز حەوێ���زی" راب���ەری روح���ی زەردەشتیەكانە ،كە ئەوانیش رێكخراوێكیان بەناوی (یەسنا) هەیە و كاروبارەكانی خۆیان بەڕێوەدەبەن و نوێنەری زەردەشتیەكانیش ل���ە وەزارەتی ئەوق���اف و كاروباری ئاینی سەر بەم بەرەیەیە. بەوت���ەی "پی���ر لوقم���ان حاج���ی كەریم" بەرپرس���ی پەرس���تگای زەردەش���تیانی كوردس���تان كە ئێس���تا ئەو وەك دیارترین كەس���ایەتی ئاینەك���ە ل���ە كوردس���تان
ژمار ه 306
2016/1/9
31
كـۆمـەاڵیـەتی
پیر لوقمان حاجی كەریم: لە ئاینی زەردەشتیدا رێبەری روحی نییە كە مەرجەع بێت و ئەحكامی هەبێت ،رێبەری ئاینی هەیە كە تەنیا رێبەرایەتی عیرفانی زەردەشتی دەكات دەردەكەوێت ،ئەوان كێشەیان لە نێواندا نییە و یەك پەرستگا و یەك ناوەندی زەردەشتیان هەیە ،ئەو بە س���ڤیلی گوت "ئێمە یەك (پیر) م���ان هەیە ،كە رێبەرایەت���ی ئاینەكە دەكات و لە یەك ش���وێن و هەمووم���ان بەیەكەوە مەراس���یمی ئاین���ی ئەنجام دەدەی���ن ،بەاڵم بەدەر لەوە چەند رێكخراوێكی مەدەنی دیكە هەن ،كە ئەوانەش پەیوەندیان بە پرۆسەی ئایینیەوە نییە و بۆخۆیان خزمەت بە ئاینی
32ژمار ه 2016/1/9 306
زەردەشتی دەكەن ،وەك رێكخراوی مەدەنی و رۆش���نبیری زەردەشتی و كرداری چاك و رەوشتی بەرز و هۆشیاری ژینگەپارێزی و پەروەردەی باڵودەكەن���ەوە" .پیر لوقمان وتیش���ی "م���ن دەستخۆش���یان لێدەك���ەم و باش���ترە چەندان���ی دیك���ەش هەب���ن و هیچ كێشەیەكیش���مان ل���ە نێوان���دا نیی���ە ،چونكە ئێس���تا هەم���ووان دێنە ئێ���رە ل���ە ناوەندی زەردەش���تی و گفتوگۆدەكەین و میوانداری یەكتر دەكەین". بەالم پی���ر لوقمان بوونی ڕابەری روحی لە ئاینەكەیان���دا رەتدەكاتەوە ،وەك ئەوەی زەردەش���تیەكانی دیك���ە ل���ە كوردس���تان ئام���اژەی پێدەدەن ،چونكە ب���ە گوتەی ئەو "لە ئاینی زەردەش���تیدا رێبەری روحی نییە ك���ە مەرجەعێ���ك بێت و ئەحكام���ی هەبێت، ب���ەاڵم لەس���ەردەمی داریوش���ی یەكەمدا لە الیەن فارس���ەكانەوە دەس���تكاری ئاڤێس���تا كراوە و كۆمەڵێ���ك ئەحكامی بۆ زیادكراوە ب���ە ناوی ئاهورامەزدا و زەردەش���تەوە ،كە ئ���ەوەش راس���ت نیی���ە ،هەر بۆی���ە رێبەری ئاین���ی زەردەش���تی كە (رەد ی���ان رەتۆ یان پیات���را)ی پێدەوترێ���ت ،تەنه���ا رێبەرایەت���ی
عیرفان���ی زەردەش���تی دەكات ،نەك ئەوەی كە مەرجەع بێت". هەر بۆیە ئێستا پیر لوقمان حاجی كەریم خۆی ب���ە خاوەنی زیندوكردن���ەوەی ئاینی زەردەشتی دەزانێت لە هەرێمی كوردستاندا، ل���ە كاتێكدا بەرەكەی دیك���ە پێیانوایە ئەوان فەرمی���ن و ل���ە الی���ەن حكومەت���ەوە دانیان پێدانراوە. بەوت���ەی "ئ���اوات حیس���امەدین" بەڕێوبەری رێكخراوی (یەسنا) و نوێنەری زەردەش���تییەكان ل���ە وەزارەت���ی ئەوقاف���ی حكومەت���ی هەرێ���م ،ئ���ەوان س���ەرەتا ل���ە گ���ەڵ ناوەن���دی زەردەش���تیەكاندا پێك���ەوە كاریانك���ردووە و رێكخراوێكی���ان بەن���اوی (زەند) دامەزراندووە .ب���ەاڵم دواتر لوقمان حاجی كەری���م كۆمەڵێك هەڵ���ەی كردووە، دوات���ر ل���ە الی���ەن ئاش���تەگای س���ویدەوە دوورخراوەت���ەوە ،ه���ەر بۆی���ە ئەوی���ش جیابۆتەوە. ئ���اوات حس���امەدین گوتیش���ی "ئەن���داز حەوێ���زی راب���ەری روح���ی زەردەش���تانی كوردە لە هەر چوار پارچەی كوردس���تان، كە ئێس���تا لە ئاتەش���گای كوردان لە سوید
كـۆمـەاڵیـەتی
نوێنەری زەردەشتییەكان لە وەزارەتی ئەوقاف:
لە ئێران هەزاران زەردەشتی هەن و دوو كورسیشیان لە پەرلەماندا هەیە ،بەاڵم پیریان نییە ،ئیدی چۆن لە كوردستان (پیر) بۆ ئێمە دادەنێن؟! دادەنیشتێت و پشتگیری تەواوی ئێمە دەكات. ئێس���تاش لەس���ەردانێكدا ل���ە كوردس���تانە. ئاسایش���ە ك���ە رێكخراوی دیك���ە هەبن كار بۆ باڵوكردنەوەی ئاینی زەردەش���تی بكەن، منیش لێرەوە دەستخۆش���یم بۆیان هەیە و پەیوندیش لە نێوانماندا هەیە .ئێمە بەشداری مەراس���یمەكانیان دەكەی���ن و ئەوانی���ش بەشداری مەراسیمەكانی ئێمە دەكەن". ب���ەاڵم ه���ەر وەك چ���ۆن ناوەن���دی روح���ی راب���ەری زەردەش���تیان زەردەش���تیەكان رەتدەكەن���ەوە ،بەهەم���ان شێوەش بەڕێوبەرەكەی رێكخراوی یەسنا بوونی (پیر)ێك كە هەموو زەردەشتیەكانی كوردستان پەیڕەوی لە رێنماییەكانی بكەن، رەتدەكات���ەوە .ئ���اوات حس���امەدین گوت���ی "سەرەتا كاك لوقمان رێكخراوێكی رووناكی و رۆشنبیری دامەزراند ،دواتر نازانم چۆن بووە ناوەندی پەرستگای زەردەشتی ،بەاڵم كێش���ەكە لەوەدا بوو ،كە ئ���ەوان الیەنگری زەردەشتیەكانی فارس بوون ،لە ئێرانیشدا بە هەزاران كەس لەسەر ئاینی زەردەشتین و دوو كورسیش���یان ل���ە پەرلەمان���دا هەیە، ب���ەاڵم پیریان نیی���ە ،ئیدی نازان���م چۆن لە كوردستان (پیر) بۆ ئێمە دادەنێن"؟! ئاوات حس���امەدین روونیشی دەكاتەوە، ك���ە چەن���د رۆژێك���ە ئەن���داز حەوێ���زی رابەری روحی زەردەش���تیەكان س���ەردانی كوردس���تانی ك���ردووە ،ه���ەر ئەویش الی بەش���ێك لەزەردەش���تییەكان و وەزارەت���ی ئەوقاف بە س���ەرۆكی هۆزی زەردەشتیانی كوردس���تان و گ���ەورە مەرجەع���ی ئایین���ی كوردان���ی زەردەش���تی لەجیهان���دا لێ���ی دەڕواندرێت.
کەلتووری ناتوندوتیژیی
گەشتێك بۆ زەمەنی خۆت
شەنگە هاوار كاكەیی* كاتێك بۆ گەش���توگوزار روو لە واڵتانی دەوروبەر دەكەی ،مەبەس���تی س���ەرەكی گۆڕین���ی رۆتین���ی رۆژانە و ئاش���نابوونە بەكەلتوور و فەرهەنگ و س���یمای ش���ار و واڵتانی جیاواز .بەاڵم ئەگەر لە مەغزای دروستی بكۆڵیتەوە ،عەوداڵی زانینی ئامانجە س���ەرەكییەكە بیت ،دەبێت دەستنیش���انی رەهەندی راس���تەقینەی گەشتەكەت بزانی. لەئامادەسازیدا بی بۆ ناسین و ئاشنابوونی مەملەكەتە تازەكەت. سەفەری راستەقینە گۆڕینی ناخە .دەستپێكی هەنگاوەكانی بەندنەبووە بە گۆڕینی جێگا و مەكانەت .بگرە لەوكاتەوە دەس���تپێدەكات ،كە لەزەمەنی خۆت ئامادەس���ازی بۆ بكەی. ئەوەش بەناسینی كەسانی تر و فراوانبوونی بازنە كۆمەاڵیەتییەكانە. كتێبێ���ك بخوێن���ەوە ،رازێك بنوس���ە ،ئەركێك ب���ە ئەنجام دەگەیەنی���ت .چیرۆكێكی راس���تەقینە بوروژێن���ە ت���ا ت���ا خۆشەویس���تی ل���ەدڵ و دەرونت���دا بڕوێن���ی .ئ���ەوە دەستنیشانكردنی ئامانجە بۆ دوارۆژت. ئەوە نزیككردنەوەی ماڵە دوورەكانە .پڕكردنەوەی كەلێنەكانی ژیانە .بەشداربوون لە كارێكی خێرخواز ،بۆ ئامانجێكی گەورە تێكۆشانە. ئەمان���ە س���ەرجەمیان ،گرێدراوی راس���تییەكی ناخ���ن .كاتێك ئاش���كرایان دەكەی بەراستی گەشتەكەت دەستپێدەكات. كاریگ���ەری ئ���ەم خوێندنەوان���ە بەدروس���تی لەبەرچاوان���ە و درك���ی پێدەكەی ،كە دەستكەوتی راستەقینەیە لەژیاندا. سەبارەت بەتۆ ،وێستگەیەكی تازەیە .مێژوویەكی تازەیە لەسەفەرێكی تازە .خودی مرۆڤیش وێس���تگەیە بۆ گەیشتن بەراستی ،بڕیاردەر بە ،گەشتێك بسازێنە لەدەوری زەمەنی خۆت .لەنێو دەهالیز و تاریكایی چیابەرزەكانی رۆحی خۆت. ئاشنابە بەدونیایەكی سەرمەدیی و هەمیشەیی ،لەبونیادنانی تازەگەری لەمەملەكەت و نیشتمانی خۆت.
* بەڕێوەبەری پالندانان و ئامار لەبەڕێوەبەرایەتی گشتی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژ بە ئافرەتان
2015/12/12 306303 2016/1/9 ژمار ه ژمار ه
33
كـۆمـەاڵیەتی ــ تەندروستی /ئا :ساڵحی مام عەلی
هەڵسوكەتی رۆژانە مرۆڤ توشی شێرپەنجە دەكات ل����ە توێژینەوەیەك����ی ت����ازەدا ك����ە ل����ە بەریتانیا ئەنجام����دراوە، دەركەوتووە %90ی حاڵەتەكانی توشبوون بەنەخۆشی شێرپەنجە بەه����ۆی هەڵس����وكەوتی رۆژان����ە و خواردنی ناتەندروس����تەوەن لەوان����ە :جگەرەكێش����ان و وەرزش نەك����ردن و خواردنی ش����ەكر بەرێژەیەك����ی زۆر و نەخەوت����ن وەك پێویس����ت و فش����اری زۆر لەسەر جەستە وادەكەن توشی شێرپەنجە ببیت. توێ����ژەرەوەكان بڕوای����ان وای����ە ،ئەگ����ەر بەش����ێكی ه����ۆكاری توشبوون بە شێرپەنجە لەدەرەوەی ویستی مرۆڤ بێت ،بێگومان بەشەكەی تری مرۆڤ خۆی یارمەتیدەریەتی تاكو توش ببێت.
چۆن تای منداڵەكەت دادەبەزێنی؟ تا نەخۆشی نیە ،بەڵكو مرۆڤ لەئەنجامی توشبوون بەنەخۆشی و هەوكردن توش����ی دەبێ����ت ،ئەویش بریتیە ل����ە بەرزبوونەوەی پل����ەی گەرمی لەش لە 37پلەی س����ەدی زیاتر .هەر نەخۆش����ێك پلەی گەرمیەكەی بەرێژەی 0.1پلە بەرزبێتەوە توشی تا دەبێت، بەتایب����ەت مندااڵن زۆر پێی تێكدەچن .خۆ ئەگەر زۆر بەرز بێت، لەوانەیە توشی گەشكەی بكات. بۆ دابەزاندنی تا لەمندااڵندا ،جگە لە ش����روبی پاراس����یتامۆڵ، كە تا دادەبەزێنێ ،پێویستە لەسەرەتادا هەردوو دەستی منداڵەكە ت����ا ئانیش����ك و ه����ەردوو پێی تاچۆك بەئاوی س����ارد بش����ۆیت و بەتەڕی جێی بهێڵیت تاكو وش����ك دەبێت����ەوە ،ئینجا دووبارە تەڕ بكرێت����ەوە ،تاكو تایەكەی دادەبەزێت .نابێت پەڕۆی تەڕ لەس����ەر س����ەری دابنرێت ،چونكە تایەكە بەرزتر دەكاتەوە .ئەگەر تایەكە هەر دانەب����ەزی ،دەتوانی تەواوی جەس����تەی مندڵەكە بە ئاوێكی مەیلەو س����ارد بش����ۆیت ،یان بیخەیتە ناو تەش����تێك ئاوی نیمچە ساردەوە ،بەمجۆرە تایەكەی نامێنێت و ئاسایی دەبێتەوە.
34ژمار ه 2016/1/9 306
بە گوێز خۆتان لە شەكرە و جەڵتەی دڵ بپارێزن
كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی
لە زستاندا پێستی رووت بە گەشاوەیی بهێڵەوە ئ���ەو ئافرەتان���ەی زۆر ل���ەدەرەوە كاردەك���ەن و فەرمانبەرن، پێس���تی دەموچاوی���ان بەه���ۆی س���اردی و گەرمی���ەوە توش���ی وش���كبوونەوە و قڵشان دەبێت و گەش���اوەییەكەی نامێنێت .بەم رێگایانەی خوارەوە دەتوانیت خۆت لەم حاڵەتە بپارێزیت. .1بە زەیتی سروش���تی زەیتون ،یان گوێزی هیندی پێستی روووخسارت چەور بكە و مەساجی پێ بكە. .2هەندێك لۆكە بەشیری سروشتی تەڕ بكە و پێستی دەموچاوتی پێ چەور بكە و تا ماوەیەك مەساجی بكە، دواتر بەئاوێكی شلەتێن بیشۆ. .3ئاو زۆر بخۆرەوە ،هەرچەندەی بتوانی ،رۆژانەش بۆ چەند جارێك دەموچاوت بشۆ.
رۆژانە سێ كوپ چا بخۆوە ل���ە توێژینەوەیەكدا كە لە ئەمری���كا ئەنجامدراوە، دەركەوت���ووە رۆژان���ە خواردن���ی 14كاكڵە گوێ���ز دەبێتە هۆی دابەزین���ی رێژەی ش���ەكر و كۆلیس���ترۆل و بەهی���چ جۆرێكیش قەڵەوی دروست ناكات .لەو توێژینەوەدا ئاماژە بەوە كراوە ،كە خواردنی گوێز بۆماوەی شەش مانگ ئەو كاریگەریانە دروست دەكات .هەروەه���ا مرۆڤ لە نەخۆش���ی ش���ەكرە و جەڵتەی دڵ دەپارێزێ���ت و دەمارەكان���ی خوێ���ن دەكات���ەوە و چەوری���ەكان دەتوێنێت���ەوە .جگەلەوەش هەریەكە ل���ە ڤیتامینی Eو Aتێدایە، كە مێش���ك بەهێ���ز دەكەن .پێویس���تە رۆژانە لەگ���ەڵ ژەمەكانی خواردن گوێزیش بخورێت ،تاكو مرۆڤ خواردنێكی تەندروست و لەشێكی ساغت هەبێ.
بەپێ���ی توێژینەوەیەك���ی هۆڵەن���دی رۆژان���ە خواردن���ەوەی 3 ب���ۆ 5كوپ چا ،م���رۆڤ لە نەخۆش���یەكانی دڵ و جەڵتەی دڵ و دەپارێزێت. ئ���ەم توێژینەوەیە ئام���اژەی بەوە داوە ،ك���ە خواردنەوەی چا تەندروس���تی گش���ی مرۆڤ باش دەكات و لەنەخۆش���ی شەكرە دەیپارێزێت (گەر شەكرێكی زۆری لەگەڵ نەخورێت) و پەستانی خوێنیش دادەبەزێنێت. س���ااڵنە 17ملیۆن كەس بەهۆی نەخۆش���ی دڵەوە دەمرن ،كە دەكاتە %30ی رێژەی مردن لەجیهاندا .بەردەوامیش ئەو رێژەیە لەبەرزبوون���ەوە دایە ،بۆیە خواردنەوەی چا پێویس���تە تاكو لەو نەخۆشیە بەدوور بی.
ژمار ه 306
2016/1/9
35
كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی
هۆشیاریی تەندروستیی
هەفتانە د.ع لەپزێڕین دەینوسێت
لە دایكبوونی پێغەمبەران (درودی خوایان لێبێت)
هەفتە پێش ئێستا ئەم وتارە دوو و ب���ە بۆن���ەی لەدایكبوون���ی حەزرەتی مەس���یح و بۆن���ەی مانگی مەول���ود و لەدایكبوونی پێغەمبەری ئیس�ل�ام (درودی خوایان لێبێت) نوس���راوە ،بەاڵم هەفتەی رابردوو س���ڤیل دەرنەچ���وو ،بۆیە كەوتە ئەم ژمارەیەوە. (الطبرس���ی) ب���اس دەكات ،ك���ە حەزرەت���ی نوح كوڕی ئیدریس پێغەمبەر ب���ووە ،ئەویش بەحەوت پش���ت دەگەڕێتەوە س���ەر ئ���ادەم( .درودی خوایان لێبێ���ت) .لەو س���اڵەی كە ئ���ادەم وەفات���ی كردووە، ئ���ەو لەدای���ك ب���ووە .لەتەمەن���ی 50س���اڵیدا بووە بەپێغەمب���ەر .لێكۆلەرەوان دەڵێن دوو هەزار س���اڵ زیات���ر ژیاوە 950 .س���اڵ بانگەوازی كردووە250 ، ساڵ كەشتی دروست كردووە 500 ،ساڵیش دوای لەنگەرگرتنەوەی كەشتیەكەی ژیاوە. دوای پێغەمب���ەر نوح چەندانی تر هاتوون ،بەاڵم ئەوەی شایانی باس���كردن بێت ،ئەو پێغەمبەرانەن كە لەگەڵ لەدایكبوونیان موعجیزە هەیە! موس���ا پێغەمب���ەر 520س���اڵ دوای مردن���ی یوس���ف پێغەمبەر و 1526س���اڵیش بەر لەمەسیح لەدایكبووە .كەمتر لە 100س���اڵ ژیاوە .لەدەڤەری (حل���وان) بووە .ئاش���كرایە ئەو خاك���ە پیرۆزە لەو مەن���ع كراب���وو ،دەزانی���ن ك���ە فیرعەون 66س���اڵ حوكم���داری ك���رد ،لەزەمان���ی پێ���ش لەدایكبوونی موس���ا میللەتەك���ە زۆر لەناخۆش���ی ژێردەس���تی داب���وو ،هەژار و كۆیلە ب���وون ،فیرعەون فەرمانی دەركردب���وو هەر نێرەیەك لەبەنی ئیس���رائیل بێتە ژیانەوە دەبێت بكوژرێ .دایكی موس���اش 3مانگ مەمكی دا بەكۆرپەكەی ،ئینجا لەترس���ی كوش���تن لەناو سەبەتەیكی بچوكی دانا و بەئاوی نیلی دادا. فەرمانی خواوەند وەهابووە ،كە س���ندوقەكە بگاتە الی ت���ەالری فیرعەون .ژنەكەی بیگرێتەوە .زانیان ك���ە ئ���ەو منداڵە عیمرانیە لەترس���ی كوش���تن فرێ دراوە .ئاس���یا خێزانی فیرع���ەون داوای لەمێردی ك���رد ئ���ەو كۆرپەیە بكەن���ە كوڕی خۆی���ان ،بەڵكو خێ���ری لێ ببینن ،ژنانی ن���او تەالرەكە زۆر گەڕان
36ژمار ه 2016/1/9 306
دایەنێك���ی بۆ پەیدا بك���ەن ،ئیدی خوا وایكرد كەس وەرینەگرت ،تا نۆبەی هاتە س���ەر دایكی ،تا دوایی چیرۆكەك���ە و گەڕانەوەیان ب���ۆ واڵت و ناو بەنی ئیسرائیل. پێغەمبەر عیس���ا لەكاتێك لەدایكبوو ،كە بواری ژی���ان لەناو ئەو واڵتە لە ئ���ال عیمران زۆر خراپ ب���وو ،كوش���تار و چاوچنۆكی و تەم���اح زۆر بوو. خواوەند ئەو موعجیزەی نیش���انی میللەتەكەدا ،كە بەخۆیاندا بچنەوە ،ئەویش بەدروستبوونی كەسێك لەش���ێوەی ئادەمیزاد ،بەاڵم جیاواز لەخەڵكی دیكە لەدایكبوو! پاڵەوانان���ی ئەو ریوایەتە 3كەس���ن .جوبرائیلی فریشتە ،مەریەم كە دووگیانیەكەی وەك ئافرەتانی ت���ر 9مانگ نەبوو ،هەروەها حەزرەتی عیس���ا كە بەفەرمانی خودا مردووی زیندوو دەكردەوە. مریەم���ی كچ���ی عیمران زۆر خواپەرس���ت بوو لەمیللەتەك���ەی دووركەوتبووە .كاتێ���ك جوبرائیل بەش���ێوەی ئادەمیزاد لێ���ی هاتە ژوورە ،مریەمیش وەك لەقورئاندا لەس���ورەتی مری���ەم هاتووە ،پێی گ���وت "قالت إنی أعوذ بالرحمن منك ان كنت تقیا"، وەاڵم���ی دای���ەوە "إنما أنا رس���ول رب���ك ألهب لك غالما زكیا" .سەرس���وڕمانی مریەم ئەوەبوو "أنی یكون لی غالم ولم یمسس���نی بشر ولم اك بغیان. ق���ال كذلك ق���ال ربك ه���و علی هی���ن ولنجعله أیة للناس ورحمة منا وكان امرا مقضیا". كاتێكی���ش عیس���ا لەدای���ك بوو ،قس���ەی كرد و فەرمووی "إنی عبدالله آتاني الكتاب وجعلنی نبیا"، چەن���د وردەكاری دیكەی موعجی���زە هەیە لەكاتی لەدایكبوونی ،لێرەدا ماوە نیە. پی���رۆز بێت لەدایكبوونی عیس���ا (د.خ) لەهەموو ئادەمیزادی سەر زەوی ،كە باوەڕیان بەزانست و حەقیقەت و روحیانیەت هەیە. لەبارەی لەدایكبوون���ی پێغەمبەر محمد ¬(د.خ)، بەفەرمان���ی خوای گەورە (ئامین���ەی كچی وەهب) لەو ش���ەوەی دووگیان ب���وو بەپێغەمبەر ،لەغەیبدا پێیگوت���را دووگی���ان بووی���ت بەس���ەروەری ئ���ەو میللەتە .كاتێك لەدایكبوو ،چرایەكی زۆر گەورەی لەئاسمان دیت ،پێی گوترا كە هاتە دوونیاوە ناوی
لێ بنێ "محم���د" .لەتەوارت و ئینجیلدا ناوی محمد هاتووە .لەساڵی (عام الفیل) لەدایكبووە. جولەكەیەك لەمەكە دەژیان ناوی (یوسف) بوو، ئەو شەوە ئاسمان پڕ بوو لەنەیزەك و دادەبەزین (ئەستێرە داڕژان) .بۆ سبەینەكەی پرسی :ئەمشەو چ كوڕێك لەدایكبووە؟ گوتیان بەڵی ئامینە كوڕێكی بووە .هاتە الی عەبدولمتەلیب داوای كرد كوڕەكە ببین���ێ ،كاتێ���ك نیش���انیان دا ،كۆرپەكەی پش���كنی تەماش���ای سەرش���انی كرد ،خاڵێكی رەش هەبوو، گوتی ئەوە دەبێتە پێغەمبەر. بێگومان 2مانگ پێشتر باوكی وەفاتی كردبوو، ب���ە یەتیم���ی لەدایكب���وو .باپی���ری عەبدولمتەلی���ب سەرپەرش���تی دەك���رد .ئینج���ا لە 6س���اڵی كەوتە الی مامی "ئەبی تالی���ب" .ئەو پێغەمبەرە لەتەمەنی ( )40ساڵی وەحی بۆهات .لەشاری مەككەش زۆر رێزی لێدەگیرا ،چونكە: .1ن���ەوەی عەبدولموتەلیب���ی س���ەرۆكی قورەیشییەكان و سەرداری كەعبە بوو. .2ئازایەتی و راستگۆیی و دڵگەورەیی هەبوو، جیاوازی نەدەك���رد لەنێوان گەوەرەكانی قورەیش لەگەڵ ش���وان و حوش���ترەوانان .ن���اوی (الصادق االمی���ن) ب���وو ،بەه���ۆی پاكیەك���ەی ك���ە بازرگانی ب���ۆ ش���ام دەكرد ،یەك ل���ەو بازرگان���ە گەورانەیی ئیش���ی بۆ دەكرد (خەدیجەی كچ���ی خوەیلد) بوو، كە پاش���ان ب���ووە خێزان���ی .یەكەم كەس���یش بوو ب���اوەڕی پێكرد ،دوای ئ���ەو وەحی بۆهات لە (غار حرا) لەغەیب���ەوە جوبرائیل هات و پێیگوت (إقرأ).. ئەوی���ش فەرمووی (ما أنا بقارئ) .فەرمووی (إقرأ بأس���م ربك الذی خلق ،خلق االنسان من علق ،إقرا ورب���ك االكرم ،الذی علم بالقلم ،علم االنس���ان مالم یعلم) سورە (العلق) پی���رۆز بێ���ت جەژن���ی لەدایكبوون���ی ئ���ەو زاتە گەورەی���ە لەهەموو دونیاوە ب���ۆ میللەتی كوردیش هاندەرێكی باش بێت ،كە دەست بەخوێندن بكەن، تاكو بزانن دونیا و قیامەت چیە .فایەق بێكەس 95 ساڵ لەمەوبەر فەرموویەتی: بخوێنن چونكە خوێندن بۆ دیفاعی تیغی دوژمنانتان هەمو ئان و زەمانی قەلغا و سوپەرتانە
هـــونـــەری سەرپەرشتیار :ئەحمەد تاریق
فەتحی عەبدوڵاڵ:
حەز بە دەنگی ئیبراهیم تاتڵیساز و زەكەریا عەبدوڵاڵ دەكەم
ژمار ه 306
2016/1/9
37
هونەری
لە بیری مندا نەبوو رۆژێك لە رۆژان ببم بە راگەیاندنكار
فتبۆڵ خۆشترین وەرزشە
لەبەر كاری راگەیاندن بیرم لە شوكردن نەكردۆتەوە
38ژمار ه 2016/1/9 306
هونەری
رۆژین حەیدەر:
حەزم دەكرد ببم بە دادوەر ه��ەرچ��ەن��دە "رۆژی����ن حەیدەر"ی ت��ەم��ەن 23س��ااڵن قوتابی قۆناغی دووەم�����ی ب��ەش��ی (دارای������ی ب��ان��ك) ی كۆلیژی كارگێڕیی و ئابووریی زانكۆی دهۆكە ،ب��ەاڵم م��اوەی دوو ساڵ و نیوە چۆتە بواری راگەیاندن. ل��ەب��واری راگ��ەی��ان��دن��ی��ش��دا بێژەری هەواڵی وەزرشی كەناڵی "وار تیڤی"یە. لەم دیمانەیەی سڤیلدا باس لە كاری راگەیاندن و حەزە تایبەتیەكانی خۆی دەكات. ئەحمەد تاریق
چۆن ح��ەزی راگەیاندنت ال دروست بوو؟ رۆژی���ن ح��ەی��دەر :ژی���ان هەمووی سوپرایزە ،راگەیاندنیش سوپرایزێكی گ��ەورەی ژیانی من ب��وو ،كە توانیم خۆم لەم ب��وارە جوانەدا بدۆزمەوە، هەرچەندە لە بیری مندا نەبوو رۆژێك لە رۆژان ببم راگەیاندنكار و لەسەر شاشەی تیڤییەكان خۆم ببینمەوە و خزمەتی ئ��ەو خەڵكە خۆشەویستە بكەم ئ���ەی چ���ۆن ب���وو ب���ووی بە ب��ێ��ژەری ه��ەواڵ��ی وەرزش�����ی ،ئەمە هەڵبژاردنی خۆت بوو یان كەناڵەكە ئەمەیان بۆ دانای؟ رۆژین حەیدەر :ئەمە بە رێكەوتن ب��وو ،ل��ەس��ەر قسەی كەناڵەكە بوو، داوایان لێكردم و منیش لەسەر قسەی ئەوان رازی بووم. خ����ۆت ح����ەز ب���ە وەرزش دەك����ەی؟ زی��ات��ر ك��ام وەرزش حەز پێدەكەی؟ رۆژین حەیدەر :هەموو وەرزشێك خۆش و پێویستە ،بەاڵم لە وەرزشی
فتبۆڵ خۆشترین یارییە. ئەی خۆت لەگەڵ وەرزشكردن چۆنی؟ رۆژین حەیدەر :وەرزشكردن بۆ لەش و تەندروستی مرۆڤ پێویستە ،ئەگەر لەبەر كاروباری رۆژان��ە كاتم هەبێت ،وەرزش دەكەم و گرنگی پێدەدەم. ه����ان����دەری ك����ام ی���ان���ە و كام هەڵبژاردەیت؟ رۆژین حەیدەر :من هاندەری ئەو یانە و هەڵبژاردەیەم كە یارییەكی ج��وان و سەرنجڕاكێش دەكەن. ب��ۆ كچی راگەیاندنكار جوانی گرنگترە یان رۆشنبیریی؟ رۆژین حەیدەر :هەردوو گرنگن ،بەاڵم رۆشنبیریی ناخی مرۆڤ جوان دەكات. تۆ جوانیەكەت لەكاری راگەیاندن كارئاسانی بۆ كردوویت؟ رۆژی���ن ح��ەی��دەر :نەخێر جوانییەكەم ب��ۆ ك����اری راگ���ەی���ان���دن ه���اوك���اری منی نەكردووە. جگە لە كاری راگەیاندن حەز بە چ بوارێكی دیكە دەكەی؟ رۆژین حەیدەر :زۆر حەز بە سیاسەت دەكەم. ت��اچ��ەن��د ل��ە ب���واری راگەیاندن ئاسودەیت؟ رۆژین حەیدەر :من لە كاری راگەیاندن كێشە و گرفتم بۆ دروست بووە ،بەهۆی گ��رن��گ��ی��ن��ەدان��ی��ش ب��ە ت��وان��ای ئافرەتانی راگەیاندنكار ،لەم بوارە خۆم بە ئاسوودە نابینم. ئەگەر راگەیاندنكار نەبایت حەزت دەكرد ببیت بە چی؟ رۆژین حەیدەر :جگە لە كاری راگەیاندن زۆر حەزم دەكرد ببم بە دادوەر. لەكاتی كاركردن چ شتێك زۆر تورەت دەكات ؟
رۆژین حەیدەر :ئیهمالی لە كاركردندا من زۆر توڕە دەكات. ئ��ەڵ��ێ��ن ئ���ەو ك��چ��ان��ەی لەشاشە دەردەكەون داوای خۆشەویستی زیاتریان لێدەكرێت لە كچانی ئاسایی ،هیچ جار داوای لەم شێوەت لێكراوە؟ رۆژین حەیدەر :شتێكی ئاساییە ،داوای خۆشەویستی ب��ۆ ه��ەم��وو ك��چ��ان دێت، بەتایبەت بۆ كچانی بەر چاو. بڕیارت ن��ەداوە هاوسەرگیریی بكەیت؟ رۆژین حەیدەر :نەخێر ئێستا بە كاری راگەیاندنەوە سەرقاڵم ،بۆیە جارێ بیرم لە هاوسەرگیریی نەكردۆتەوە. ئ��ەی چ مەرجێكت لەخەیاڵە بۆ ئەو كەسەی لە ئایندەدا دێتە داوات؟ رۆژی���ن ح��ەی��دەر :ه��ەردووك��م��ان رێز لەیەكتر بگرین و ه��ەردووك��م��ان لەسەر سروشتی خۆمان بین ،نە ئەو و نە من نەگۆڕێین. رۆژین كەسێكی چۆنە؟ رۆژین حەیدەر :كەسێكی سادەم و خۆم بە گ��ەورە نازانم ،گەلێك حەز بە ژیانی سادە و هەڵوێستی مرۆڤدۆستانە دەكەم. ح��ەز بە دەنگی ك��ام گۆرانیبێژ دەكەیت؟ كام گۆرانی لە خۆتەوە نزیكە؟ رۆژی���ن ح��ەی��دەر :زۆر ح��ەز بەدەنگی فەیروز دەكەم. ئ��ەی خ��ۆت دەن��گ��ت خ��ۆش��ە بۆ گۆرانی؟ رۆژی��ن ح��ەی��دەر :ئەگەر گۆرانی بڵێم، رەنگە ك��اری راگەیاندن و بێژەرییەكەم لەدەست بدەم. ئامادەیت بۆ كۆمپانیاكان رێكالم بكەیت؟ رۆژی��ن حەیدەر :ئاساییە هەركەسێك راگەیاندنكار بێت بۆ هەر كۆمپانیایەك رێكالم بكات.
ژمار ه 306
2016/1/9
39
هونەری
كاری هونەری بۆ تە پاڵپشتێكی سەرەكی بژێوی ژیانم كافتریایەكم هەیە و خۆم و زانای برام گۆرانی تێدا دەڵێین دەوروبەرم هانیاندام و منیان كردە گۆرانیبێژ
گۆرانیبێ���ژی الو "فەتح���ی عەبدوڵ�ڵ�ا" چەند س���اڵێكە دەس���تی ب���ە گۆرانیگوتن كردووە ،تا ئێس���تا چ���وار گۆرانی هەیە ،ك���ە كلیپی بۆ دووانیان ك���ردووە .ئەو دان بەوەدا دەنێ���ت ،كە كاری هون���ەری نەوەك نەبۆت���ە بارگران���ی لەژیانی���دا ،بەڵكو بۆتە پاڵپش���تێكیش بۆ بژێوی ژیانی، چونك���ە بەه���ۆی كاری هونەریی���ەوە كافتریاكەی ئاوەدانە .ل���ەم دیمانەیەدا فەتح���ی باس لە ژیانی تایبەتی و كارە هونەریەكانی دەكات. ئەحمەد تاریق
40ژمار ه 2016/1/9 306
هونەری
فەتحی عەبدوڵاڵ:
حەز بە دەنگی ئیبراهیم تاتڵیساز و زەكەریا عەبدوڵاڵ دەكەم چەن���د س���اڵە دەس���تت ب���ە كاری هونەری كردووە و چەند بەرهەمت هەیە؟ فەتح���ی :لەس���اڵی 2009دەس���تم بەكاری هونەری كرد .تا ئێس���تا چوار گۆرانیم هەیە، كە كلیپ���م بۆ دوویان كردووە .جگەلەوانەش، پێش���تر لەس���اڵی 2009چەن���د گۆرانیەك���م باڵوك���ردەوە ،ك���ە ل���ە س���تۆدیۆی ئیبراهی���م تاتڵیس كارم تێدا كردبوو. ح���ەزت ب���ە دەنگ���ی ئیبراهی���م تاتڵیسازە؟ فەتح���ی :زۆر حەز بە دەنگ���ی هونەرمەند ئیبراهی���م تاتڵیس���از دەك���ەم ،هەروەه���ا ل���ە كوردیەكانی���ش ح���ەز بەدەنگ���ی زەكەری���ا عەبدوڵاڵ دەكەم. چ���ۆن ب���وو رووت ك���ردە ب���واری هون���ەری گۆرانی ،هەس���ت ناكەیت بارگرانی دەخاتە سەر شانی هونەرمەندان؟ فەتحی :سەرەتا من ئەو حەز و ئارەزووەم ب���ۆ گۆران���ی نەب���وو ،هەرچەن���دە دەمزان���ی بەهرەیەك���ی ئ���اوام هەی���ە و دەنگم خۆش���ە، خەڵك و دەوروبەر زۆر پێیان دەگوتم گۆرانی بڵێم ،واتە س���ەرەتا داوای ئەوان بوو ،كە من ب���ووم ب���ە گۆرانیبێژ ،ب���ەاڵم ئێس���تا دەتوانم بڵێ���م لەبواری هونەری گۆران���ی حەزێكم بۆ دروست بووە ،دەشمەوێ لە داهاتوودا كاری باشتر بكەم. كەواتە بە ویس���تی خۆت نەبوو كە بوویت بە گۆرانیبێژ؟ فەتح����ی :م����ن لەقوتابخان����ە و زۆرب����ەی شوێنەكان ئاهەنگم كردووە و گۆرانیم گوتووە. لە 2008لە س����تۆدیۆی ئەس����تێران بەشداریم ك����رد ،ئەوكاتی����ش م����ن زۆر ح����ەزم نەدەكرد، دەوروبەر هانیاندام بەشداری بكەم ،ئەوە بوو بەش����داریم كرد و پەنجا لەس����ەر پەنجام هێنا، بەاڵم لەگەڵ هەڵكەوت زاهیر رێكنەكەوتم ،ئەو
ستایلەی هەڵكەوت زاهیر دەیویست من حەزم لێنەب����وو .لەپاش����ان 2009گروپێ����ك بە ناوی "س����از گروپ" گوتیان حەزدەكەی����ن لەگەڵمان بیت ،بەرنامەیەك دەكەین .بەرنامەكە لەكەناڵی ن����ەورۆز باڵوبوی����ەوە .دوات����ر لەگ����ەڵ ئەوان گۆرانیەكمان باڵو كردەوە بەناوی خەم. كارە هونەریەكانت هیچ بارگرانیەكی بۆ دروست كردوویت ؟ توانیوتە بەهونەرەكەت بژیت؟ فەتحی :نەخێر بارگرانی دروست نەكردووە، بەپێچەوان����ەوە بەهۆی ئەو هونەرەوە بوو ،كە توانیم لەس����ەر سەد مەتری ،نزیك فاملی مۆڵ كافتریای����ەك بە ناوی (موزیك كاف����ێ) دابنێم، لەب����ری ئ����ەوەی هونەرمەند بێن����م ،خۆم لەوێ گۆرانی دەڵێ����م ،بەهۆی ئەمەوە خەڵكێكی زۆر دێنە كافتریاكەم .لەوێدا من زانای برام رۆژانی دوو شەممە و پێنج شەممە و هەینی لەسەعات 8ی ئێوارە تا 12ی ش����ەو ئاهەنگ دەگێڕین و گۆرانی دەڵێی����ن .زۆرجار هونەرمەندی تریش دێن بەش����داری دەكەن و گۆرانی دەڵێن .بەاڵم وەك بژێوی ژیان ئەگەر ئەم كافتریایە نەبێت ناتوانم بەهونەرەكەم بژیم ،بەاڵم دەتوانم بڵێم هونەرەكەم پاڵپش����تێكی گەورەی كافتریاكەمە، كە ئەویش سەرچاوەی بژێوی ژیانمە. هونەرمەن����دە میلیی����ەكان زۆرج����ار دەڵێ����ن ئێمە بە هونەرەكەم����ان دەژین ،چونكە بەش����داری ئاهەنگ����ە تایبەتیی����ەكان دەكەن .تۆ تاچەن����د ئامادەی����ت بەش����داری ئاهەنگ����ەكان بكەیت؟ فەتح����ی :نەخێر م����ن حەزناكەم بەش����داری ئاهەنگە تایبەتییەكان بكەم ،مەگەر هاوڕێیەكی زۆر نزیكم بێت. بۆچی ئێس����تا وەك سەرەتای كاری هونەریت گەرموگوڕیت پێوە دیار نییە؟ فەتح����ی :ئ����ەو س����اردبوونەوەیە لەب����واری
هونەری����دا تەنها من����ی نەگرتۆت����ەوە ،زۆربەی هونەرمەندانی دیكە بەهەمان ش����ێوەن ،چونكە بارودۆخەكە خۆش و لەبار نیە. دەگوت����رێ تۆ زیاتر گرینگی بە كلیپ دەدەیت نەوەك تێكس����ت و ئاواز ،ئەمە تاچەند راستە؟ فەتحی :نەخێر بە پێچەوانەوە ئێس����تا ئەگەر س����ەیر بكەیت دوو كلیپم هەیە هەر دوو كلیپم زۆر س����ادەیە ،ب����ەاڵم ئەوەی ح����ەزی پێ بكەم بەپل����ەی یەك����ەم ئ����اوازە ،ئینجا ش����یعر ،دوای ئەوانە كلیپ .راس����تە كلی����پ هەرچەندی جوان بێت ،كە تێكست و ئاوازەكە باش نەبوو ،دەڵێن ئەو كلیپە باشە و ئەو گۆرانییە خراپە. بۆچی ئەلبوومت نییە؟ فەتح����ی :لەبەرنام����ەم دای����ە ،چەند ئ����اواز و ش����یعرێكی خۆش����م هەی����ە ،لەوانەی����ە 8تراك بێت ،ئینش����اڵاڵ دەرفەتم بۆ بڕەخس����ێت باڵوی دەكەم����ەوە ،چونك����ە ب����ە كافتریاكەم����ەوە زۆر ماندووم. بۆچ����ی لەگەل زانای ب����رات دوێتتان نییە؟ فەتح����ی :ئ����ەوەی راس����تی بێت ئەویش����مان لەبەرنامەدایە ،كە بەیەكەوە دوێت بكەین. بۆچی تائێستا بڕیاری هاوسەرگیریت نەداوە؟ فەتحی :لەخزم و كەس و ماڵەوەمان زۆر پێم دەڵێن ژیانی هاوس����ەری پێكبێنم ،راستە كاتی خۆیەتی ژیانی هاوسەری پێكبێنم ،بەاڵم جارێ هەس����ت دەك����ەم بۆ من وا خۆش����ترە ،زۆرجار خۆم دەبەستمەوە بە چارەنوس ،چارەنوسیش خ����ودا دایناوە ،ك����ەی بووە قس����مەت ،ئەوكات ئینشاڵاڵ ،بەاڵم جارێ هەوڵم بۆی نەداوە. گۆرانییەكان����ت تاچەن����د لەخۆت����ەوە نزیكن؟ فەتحی :گۆرانییەكانم لەخۆمەوە دوورن.
ژمار ه 306
2016/1/9
41
هونەری
سرود عومەر "بێ دڵ"ی كلیپ كرد سڤیل: گۆرانیبێ���ژی الو "س���رود عوم���ەر" رایگەیان���د ،ك���ە كۆتای���ی بە كلیپكردن���ی گۆرانیەك���ی هێن���اوە و ئێس���تا بەدوای سپۆنس���ەردا دەگەڕێت. س���رود بە سڤیلی گوت "لەئێس���تادا كۆتایم هێنا بە كلیپكردنی گۆران���ی (ب���ێ دڵ) ،كاری كلیپی ل���ە دەرەوە بۆ كراوە ،هەروەها ئاواز و تێكستی هی هونەرمەند زیاد ئەسعەدە ،كاری دەرهێنانی لەالیەن رێگە بەرزنجی بۆ كراوە .هیوادارم بتوانم لە زووترین كاتدا سپۆنسەرێك بدۆزمەوە و باڵوی بكەمەوە".
هەرێم سەاڵح و جان سیڤەر دوێتێك دەڵێن سڤیل :شیڤان شێرزاد موزیكژەن و گۆرانیبێژ "هەرێم سەاڵح" ئاشكرای كرد ،كە خانمە گۆرانیبێژێكی تورك "جان سیڤەر" داوای لێكردووە گۆرانیەك بەهاوبەشی بڵێن. هەرێم بە س���ڤیلی راگەیاند "خانمە هونەرمەندی ناوداری تورك "جان سیڤەر" داوای لێكردووم گۆرانیەك بە زمانی كوردی بەهاوبەش���ی بچڕین و پاش���انیش ڤیدیۆ كلیپی بۆ بكەین" .هەرێم زیاتر گوتیش���ی "خۆم زۆر بەخۆش���حاڵ دەزانم كە هونەرمەندێكی گەورەی وەك جان س���یڤەر پێش���نیارێكی وای بۆ كردووم، ك���ە گۆرانیەك���ی لەگەڵدا بڵێم ،ئەوەش بۆ من چەن���د مانایەك هەڵدەگرێت .ئەم گۆرانیەش لەداهاتوویەكی نزیكدا بەرهەم دەهێنین و لەرێگەی كەناڵە كوردی و توركییەكانیشەوە دەكەوێتە پەخشەوە".
42ژمار ه 2016/1/9 306
هونەری
لۆكە:
زۆر حەز دەكەم ببم بە دایك سڤیل :ئەحمەد تاریق خانم���ە گۆرانیبێ���ژ "لۆك���ە زاهی���ر" بە س���ڤیلی راگەیاند ،كە ح���ەزدەكات ببێت بە دایك. هەرچەندە لۆكە تائێس���تا شووی نەكردووە، ب���ەاڵم ل���ە س���اڵی 2012گۆرانیەكی ب���ە ناوی "الیالی���ە" باڵوكرەوە ،كە لە ئ���اوازی هەڵكەوت زاهیر و تێكستی ئاراس عەبدولكەریم بوو. لۆك���ە لەمب���ارەوە ل���ە لێدوانێك���دا بۆ س���ڤیل گوتی "زۆر حەزدەكەم ببم بەدایك و هەس���تی دایكایەتی بەرامبەر منداڵەكەم دەربڕم ،چونكە ئەركی دایك ئەركێكی پیرۆزە ،منداڵیشم زۆر خۆش دەوێت".
ژمار ه 306
2016/1/9
43
رەنــگاوڕەنــــگ
"زە فریك" ئەو خەونەی چاپلن كە نەهاتەدی دوای ئ���ەوەی ئەكت���ەری كۆمیدی ن���اوداری بەریتانی "چارلی چاپلین" لەدوای���ن فیلمی خۆیدا بەناوی "ئەكاونتیش فرۆم هۆنگ كۆنگ" لەس���اڵی 1967س���ەركەوتنی ئەوتۆی بەدەستت نەهێنا، دەس���تی كرد بەنوس���ینی س���یناریۆی فیلمێكی تازە بەناوی "زە فریك". چاپل���ن لەس���اڵی 1969 و لەتەمەن���ی 80س���اڵیدا س���یناریۆی ئ���ەم فیلم���ەی نوس���ی ،ك���ە بڕی���ار ب���وو "ڤیكتۆری���ا"ی كچ���ی رۆڵ���ی پاڵەوان���ی س���ەرەكی بگێڕێت، ك���ە چیرۆكی كچێك بەدوو باڵەوە دەگێڕایەوە. ب���ەاڵم بەه���ۆی پیری���ی و بێتاقەتی و بەس���ااڵچوونیەوە، چاپلن ئەم ئاواتەی نەهات���ەدی و ئ���ەم فیلم���ەی ب���ۆ تەواو نەكرا .چاپلن ساڵی 1889ل���ە لەن���دەن لەدای���ك ب���ووە و س���اڵی 1977كۆچی دوایی كردووە.
ئافرەتێك پەیامێكی لەبۆشایی ئاسمانەوە بەدەست دەگات! "س�ڵ�او .ئایا ئەمە هەس���ارەی گ���ۆی زەویی���ە"؟!! ئەمە دەقی ئەو مس���جە تەلەفۆنیە بوو ،كە بۆ مۆبایلی ئافرەتێكی ئەمریكی هاتبوو و دووچاری سەرسوڕمانی كردبوو. دوای لێكۆڵین���ەوە لەس���ەرچاوەی پەیامەك���ە ،دەرك���ەوت كە لەالیەن كەش���تیوانێكی بۆش���ایی ئاس���مانی بەریتانی "تیم بیك" لەیەكێك لەوێس���تگە نێودەوڵەتیەكانی بۆش���ایی ئاس���مانەوە بۆ ئەم ژنە نێردراوە. "تی���م بیك" لەئەكاونتی خۆی لەماڵپەڕی تویتەر نوس���یویەتی "دەمەوێ���ت داوای لێب���ووردن لەم خانمە بك���ەم ،كە بەهەڵە ئەم پەیامەم بۆ ناردووە ،مەبەس���تم لەمەدا گاڵتەپێكردن نەبووە، تەنیا بەهەڵە ناردوومە"!
هاككەران زانیارییە تایبەتیەكانی 108ملیۆن كەسی ئەمریكی دەدزن تۆڕێك����ی نەناس����راوی هاكك����ەران ،هێرش����یان كردۆتە س����ەر تۆمار و داتاكانی یەكێك لەگەورەترین كۆمپانیاكانی دڵنیایی تەندروستی لەئەمریكا و زانیارییە تایبەتیەكانی زیاتر لە 78ملیۆن نەخۆشیان دزیوە. وەزارەت����ی تەندروس����تی و خزمەتگ����وزاری مرۆی����ی ئەمریكیش دانی بەوەدانا ،كە لەكۆی پێنج هێرش����ی لەمجۆرە ،زانیاریەكانی زیاتر لە 108 ملی����ۆن ك����ەس دزراون .ئەمری����كا رایگەیان����د ،كە س����ەرچاوەی پەالماری هاكك����ەرەكان واڵتی چین بووە ،بەاڵم چین بەفەرمی ئەمەی رەتكردەوە. ش����ارەزایانیش دەڵێ����ن هاككەران ب����ەم زانیاریان����ەی دزیویان����ە دەتوانن بەشێوەی س����اختە س����وود لەخزمەتگوزاریی تەندروس����تی ئەو ملیۆنان كەس����ە وەربگ����رن ،بەڵك����و دەتوانن زۆر تاوان����ی تری دارایی����ش ئەنجام بدەن.
44ژمار ه 2016/1/9 306
رەنــگاوڕەنــــگ
كاتی پێری یەكەمی تویتەرە ماڵپەڕی كۆمەاڵیەتی "تویتەر" ئاشكرای كرد ،كە بۆ ساڵی 2015خانم���ە گۆرانیبێژی ئەمریكی "كاتی پێری" بە 78.4ملیۆن هەوادار لەسەرووی لیستی هونەرمەندانی جیهانەوە دێت. تویتەر لەو لیستی هونەرمەندانەی بۆ سەرنجڕاكێشترین و خاوەن زۆرترین هەوادار رایگەیاندووە ،ئاماژەی بەوە داوە ،كە كاتی پێری لەس���ەرووی لیس���تەكەدا دێ���ت .دوای ئەویش "جاستن بیبەر" بە 70.6ملیۆن هەوادار و "تایلۆر سویفت" بە 66.8ملیۆن هەوادار و ریهانا بە 53ملیۆن و لیدی گاگا بە 52ملیۆن هەوادار دێن.
ژمار ه 306
2016/1/9
45
هــــاوێنە
ئەو نهێنیانەی لەبارەی "ناوچەی "51ەوە نەتبیستوون چیرۆكە سەرنجڕاكێشەكانی "ناوچەی "51 ئەفسانەن یان راستەقینە؟
"ن��اوچ��ەی ،"51ناوچەیەكی داب���ڕاو لە ئ��اوەدان��ی و ق��ەدەغ��ەدەك��راوە ل��ە خەڵكی ئەمریكا .لە دەروازە و تخوبەكانی ئەم ناوچەیە چەندین تابلۆی ئاگاداركردنەوە دان��راون ،كە لێیان نوسراوە "وێنەگرتن و چوونە ژوورەوە بۆ ئەم ناوچەیە قەدەغەیە"! هەروەها نوسراویشە "لەكاتی پێشێلكردنی ئەم ناوچەیە بەپێی یاسای ساڵی 1950ی ئاسایشی ناوخۆ ،رێگە بەبەكارهێنانی چەك و كوشتن دراوە"! "ناوچەی "51ناوی خوازراوی بنكەیەكی گ���ەورەی س���ەربازیی س���وپای ئەمریكایە، دەكەوێتە باش���ووری ویالیەت���ی "نیڤادا" ،لە خۆرئاوای والیەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا.
46ژمار ه 2016/1/9 306
لەباك���ووری رۆژئ���اواوە 83كیلۆمەت���ر ل���ە شاری "الس فیگاس"ەوە دوورە. لە ناوەڕاس���تی ناوچەك���ەدا دەریاچەیەك ب���ە ن���اوی "گ���رووم" هەی���ە .ه���ەروەك فڕۆكەخانەیەك���ی زۆر زەب���ەالح و نهێن���ی سەربازیش���ی لێی���ە .ئ���ەوەی ت���ا ئێس���تا بە دڵنیاییەوە زانراوە ،راگەیەندراوە كە ئامانجی ئ���ەم بنكە س���ەربازییە نهێنی���ە ،تاقیكردنەوە و پەرەپێدان���ی هێزی ئاس���مانی و فڕۆكە و سیستەمی چەكی سەربازییە. ه���ەر ئەم ناوچەیە بەچەند ناوێكی تریش ناسراوە ،وەك "دریم الند-خاكی خەونەكان" و "كێڵگ���ەی بەهەش���ت" و ..هت���د .بەه���ۆی نهێنیبوون���ی ئەم ناوچەی���ە و قەدەغەكرانی لەخەڵك و راگەیاندنەكان ،تائێس���تا چەندین تی���ۆر و چیرۆك���ی س���ەیر و س���ەمەرە
لەبارەی���ەوە باڵوكراونەت���ەوە ،ت���ا رادەی دروس���تكردنی چیرۆكی ئەفسانەیی، ب���ەاڵم زۆر ل���ەم تیۆران���ەش بەڵگەی���ان لەگ���ەڵ بانگەش���ەكانیاندا خس���تۆتەڕوو، لەگ���ەڵ ئەوەش���دا نەتوانراوە راس���تیی یان ناڕاس���تبوونی ئ���ەم چیرۆكان���ە پشتڕاس���ت بكرێتەوە. هەرچەن���دە هەم���وو جیه���ان دەزانێ���ت ك���ە ناوچ���ەی 51ل���ە ئەمری���كادا هەیە ،كە ناوچەیەك���ی نهێن���ی و پ���ڕ لوغ���زە و زۆر چیرۆك���ی سەیروس���ەرمەرەی لەب���ارەوە دەگێڕنەوە ،كەچی ئەمریكا تا س���اڵی 2013 ه���ەر نكوڵ���ی دەك���رد و دان���ی ب���ە بوون���ی ناوچەیەكی لەم شێوەیەدا نەدەنا. س���اڵی 1974هەندێ���ك كەش���تیوانی بۆش���ایی ئاس���مانی ئەمریكی كەمئەزموون،
هــــاوێنە
لە ئا س���ما نە و ە وێنەیەك���ی چەن���د "ناوچ���ەی "51ی���ان گ���رت ،ك���ە بووە ه���ۆی توڕەبوون���ی حكومەت���ی ئەمری���كا و باڵوبوون���ەوەی وێنەكەش���ی قەدەغەك���رد، كە ئەمەش بەڵگەیە لەس���ەر هەس���تیاریی و نهێنیبوونی ئەم ناوچەیە! شوێنێك بۆ تاقیكردنەوە و بەرەپێدانی چەك و فڕۆكە زۆر لەشارەزایان پێیانوایە ئەو فڕۆكەیەی لەهێرش���كردنە س���ەر "ئوس���امە بن�ل�ادن"ی سەركردەی پێشووی رێكخراوی ئەلقاعیدە بەكاره���ات ،لە ناوچە ی51دا ئامادەكراوە و پێشكەوتووترین فڕۆكەش بووە لەجیهاندا. ه����ەر ل����ەم ناوچەی����ەدا جگەل����ە فڕۆك����ە س����ەربازییە داهێنراوەكان����ی ئەمری����كا ،فڕۆكە ئیس����رائیلیەكانیش تاقیدەكرێن����ەوە! ب����ۆ یەكەمجاری����ش هەر لەم ناوچەی����ەدا فڕۆكەی بێ فڕۆك����ەوان لەالی����ەن س����وپای ئەمریكاوە بەكارهێن����را .هەروەها ل����ەم ناوچەیەدا بۆمبی هایدرۆجین����ی هەیە ،ك����ە بۆمبێكی كاولكارە و زۆر لەبۆمبی ئەتۆمی بەهێزتر و كاولكارترە!
بنك����ە ی و لێكۆڵین����ەوە لەگ����ەڵ هەماهەنگ����ی بوونەوەرانی بۆشایی ئاسمان س����اڵی 2011كتێبێ����ك چاپك����را ،ك����ە مش����تومڕێكی زۆری لێكەوت����ەوە .كتێبەك����ە كۆمەڵێ����ك نهێن����ی سەیروس����ەمەرەی ئاش����كرا ك����ردووە ،لەوان����ە ،گوایە هەندێ����ك بوونەوەری بۆشایی ئاسمان بەدیل گیراون و لەم ناوچەیەدا دانراون و لێكۆڵینەوەیان لەبارەوە دەكرێت! یەكێكیش تر لەو تیۆرییە سەرسوڕهێنەرانەی لەبارەی ئەم ناوچەیەوە باس دەكرێت ،ئەوەیە ك����ە مۆبایل����ی زی����رەك ل����ە تەكنەلۆژی����ای ئ����ەم بوونەوەران����ە وەرگی����راوە ،ك����ە لەناوچەی 51 دان. زۆر لە خەڵكی نیش����تەجێبووی دەوروبەری ناوچ����ەی 51ب����اس ل����ەوە دەك����ەن ،ك����ە تەن����ی نام����ۆ و فڕۆكە و یوفۆیان بینی����وە ،كە خێرایی سەرس����وڕهێنەر و جوڵەی س����ەیریان هەبووە و ل����ەو ناوچەی����ە هەڵس����اون و نیش����تونەتەوە، بەجۆرێ����ك كە هیچ تەكنی����ك و تەكنەلۆژیایەكی هاوش����ێوە لەبواری فڕین و فڕۆكەوانی لەسەر زەویدا نیە! ساڵی 1995كەناڵێكی بەریتانی ڤیدیۆیەكی س����ەیری باڵوك����ردەوە و رایگەیان����د ،كە ئەمە لەدۆس����یەكانی هێ����زی ئاس����مانی ئەمریكیەوە دزەی پێك����راوە .م����اوەی ڤیدیۆكە 17خولەك بوو ،تێیدا دەردەكەوت ،كە پزیشكانی سوپای
ئە مر یك����ی خەریك����ی توێ����كاری جەس����تەی بوونەوەرێك����ی بۆشایی ئاسمانن ،كە جەستەیەكی بچ����ووك و پێس����تێكی س����اف و ل����وس و دوو چ����او و دەمێك����ی گ����ەورەی هەب����وو، ئاماژەی ئازار و ناڕەحەتی بە رووخساریەوە دیار بوو .قاچی راستەش����ی بەقورسی زامدار ببوو! هەرچەندە ئەمریكا نكوڵی لەراستی ئەم ڤیدیۆی����ە كرد ،بەاڵم ش����ارەزایان ب����ە فیلمێكی راس����تەقینەی دەزان����ن ،ك����ە لەس����اڵی 1947دا تۆماركراوە! هەروەها هەندێك كەس باس لەوە دەكەن، كە ل����ەم بنكەی����ەوە س����وپای ئەمری����كا لەگەڵ بوونەوەرانی بۆش����ایی ئاس����مان لەپەیوەندی دایە و هەماهەنگی و پڕۆژەی هاوبەشیش����یان هەیە. جگە لەوانەی باس����كرا ،ب����اوەڕ وایە هەموو ئەو ئ����اژەڵ و بوون����ەوەر و تەن����ە نامۆیانەی ل����ە كامێراكان����ەوە وێنەی����ان دەگیرێ����ت ،ل����ەم ناوچەی����ەدا دەپارێزرێ����ن و لێكۆڵینەوەی����ان لەبارەوە دەكرێت. لەبەرامبەر هەموو ئەو بۆچوونە س����ەیر و سەمەرانەش����دا ،هەن پێیانوایە ئەم چیرۆكانە، بەتایب����ەت لەب����ارەی بوون����ەوەری بۆش����ایی ئاس����مان و هەماهەنگ����ی س����وپای ئەمری����كا لەگەڵی����ان و ...هت����د ،هەمووی����ان لەالی����ەن ئەمریكاوە هەڵبەستراون و برەویان پێدراوە، ئەم����ەش وەك جۆرێ����ك لەجەنگ����ی دەروونی لەگ����ەڵ نەیاران����ی ئەمری����كا و پێش����اندانی گەورەیی و توانای لەبن نەهاتووی ئەم واڵتە، هاوش����ان لەگ����ەڵ ئەم هەڵمەت����ەی هۆلیود ،كە لەرێگای س����ینەماوە وێن����ای مەزنی ئەم واڵتە و س����وپاكەی و تواناكانی لەبواری بۆش����ایی ئاسماندا دەكات ،ئەمەش بە تایبەت لە زنجیرە فیلمی "جەنگی ئەستێرەكان"دا بەدیدەكرێت!
ژمار ه 306
2016/1/9
47
شەموان
هێلكە و كارەبا و پارە
پشتیوان عەبدوڵاڵ
48ژمار ه 2016/1/9 306
ماوەیەك جەوەكە س���اردە و سبەینان پیاو حەزی دەچێتە هێلكە و رۆن ،چونكە لەو س���اردی و قاتوقوڕییە لەزەتی خۆی هەیە. دوو س���ێ رۆژ ب���ەر لە ئێس���تا لە خەو هەس���تام ب���اران و س���ەرمایەكی عەجیب ب���وو ،گوتم ئێس���تا بەو س���ەرمایە هێلكە و رۆن خۆش���ە ،كێشەش���م نەب���وو ،بچمە دەرەو هێلك���ە بك���ڕم ،چونك���ە ب���ەردەوام ب���ە تەبەقە لە س���ەالجە هەمانە و هەرزان بوو .هەرزانترین ش���ت ب���وو لە مۆڵەكان، تەبەقەی 3هەزار دینار بوو. كاتێ���ك چووم���ە مەتب���ەخ و رووم ل���ە خێزانكەك���ەم ك���رد و گوت���م هێك���ە و رۆنەكێكی خۆش���م لۆ دروست بكە ،بەس رۆنەك���ەی بقرچێن���ەوە .ئەویش لەوەاڵمدا گوتی :هێلكەی چ���ی ئاگات لێ نیە؟ هێلكە بە هیچ ش���ێوەیەك نەماوە .گوتم بۆ ئەدی تەبەقەیەكمان لەسەالجە نەبوو؟ گوتی با، بەاڵم منداڵ هەموویان خوارد .گوتم كێشە نیە دەچم لە سوپەرماركێت دەیكڕم .گوتی خۆت ماندی مەكە ،هەموو ش���ار بگەڕێی ی���ەك دانە هێلك���ەت بە دەس���ت ناكەوی، ت���ۆ چ ج���ۆرە نوس���ەر و راگەیاندكارێكی نازانی یەك هێلكە لە كوردستان نەماوە و ئەزمەی هێلكەیە؟!!!! قس���ەی خێزانەكەم راس���ت بوو ،كاتێك چووم���ە ب���ازاڕ گوتیان هایه���وو هێلكە چ دەكات مامۆس���تا ،ب���ە گوللەی بە دەس���ت ناك���ەوی .ئ���ەوی ل���ە ب���ازاردا هەب���وو هەمووی���ان كڕی و خورا .گوتم باش���ە بۆ هێلك���ە نیە؟ گوتی���ان حدود قەپات���ە ،بۆیە هێلكە گران بووە و ئەزمەیە .گوتم جارێ
تەنیا حدود قەپات بووە هێلكە نەما ،ئەدی ئەگ���ەر ئیعالن���ی س���ەربەخۆیی بكەین چ دەقەومێ؟؟!! لێیانم پرس���ی گوتم كێش���ە نی���ە خۆ لە گوندەكان خەڵك مریش���ك بەخێو دەكەن و هێلكە هەیە ،چونكە مریشكەكان رۆژانە هێلك���ە دەك���ەن؟ كابرای���ەك ك���ە دیاربوو خەڵك���ی گون���د ب���وو لەوەاڵم���دا گوت���ی: مامۆستا مریش���كەكانیش وەك حكومەت فێری تەقەشوف و سكهەڵگوشین بوونە و بە ئاس���انی هێلكە ناكەن .دەیانگوت ئێستا س���ێ رۆژ ،چ���وار رۆژ جارێك هێلكەیەك دەكات!! لە خەفەتی بێ هێلكەیی چوومە ماڵەوە، كارەب���ا نەب���وو خەریك بوو دڵ���م بتەقێ، گوت���م ئەوە زانینمان ب���ۆ هێلكە نیە ،ئەدی كارەبا بۆ نیە. گوتی���ان وەزی���ری كارەب���ا دەس���تی لە كارێكشاوەتەوە .بەو بۆنەیە وەك رێزێك بۆ بڕیارەكەی كارەبای���ان كوژاندۆتەوە!! گوت���م ئ���ەدی كارەب���ای مۆلیدە ب���ۆ نیە؟ ئەوی���ش گوتیان پارە نیی���ە ،كەس پارەی نادات و كابراش پارەی نیە گاز لە مۆلیدە ب���كات ،حكومەتیش گازی ناداتێ .هەیهوو لەو واڵتە!!! هێلكە نیە ،بەو س���ەرمایە كارەباش نیە ل���ەو قاتوقڕی و س���ەرمایە تا خۆمانی پێ گەرم بكەینەوە ،گوتم ئەدی چی هەیە؟ گوتی���ان ه���ەر هی���چ نی���ە ،ژی���ان نییە، زەوق نیی���ە ،ئەم���ەل نیی���ە ،خۆش���ی نییە، سەفەركردن نییە ،مەعاش هەر نییە. منیش گوتم قەیناكە ،ش���وكر حكومەت هەیە!!..