ساڵی حەوتهم
روماڵكردنێكی بێالیەنانە
ژماره 303
شەممە 2015/12/12
خاوەن ئیمتیاز :ژیروان نوری
سەرنووسەر :مەریوان عومەر
بەڕێوەبەری هونەری :لوقمان رەشیدی
بەڕێوەبەری كارگێڕی :بەهرە حەمەڕەش
دەستەی نووسەران :بیالل سەعید
پێشەوا محەمەد
هەولێر ــ سەیداوە ــ جووت سایدی بەرامبەر نیوستی
civilmagzaine
Tel: 0750 460 7290
نرخ ( )1500دینار
Email: mariwan_2014@yahoo.com
سەروەر خەلیل رزگار رەزا چوچانی
ژمارەی ریكالم07506515797 :
www.civilnews.net
چاپ :چاپخانەی رۆكسانا 07504675264
ژمار ه 303
2015/12/12
1
سياسەت
پێشتر گۆڕان دژی دروستكردنی هێزی چەكداری سەر بە حیزب بوو
دروستكردنی هێزی چەكدار گۆڕان دەكات بە دوو بەرەوە پێشەوا محەمەد ئەمجارەیان بزووتنەوەی گۆڕان بەجۆرێكی تر وێنای خۆی پیش����ان دا .پێش����تر و بەتایبەت لەم ماوەیەدا ،هەموو زوومەكان لەسەر گۆڕان ب����وون ،چونكە ه����ەم لەحكوم����ەت دەركرابوو، هەم رێگ����ری لەس����ەرۆكی پەرلەم����ان كرابوو،
2ژمار ه 2015/12/12 303
ك����ە لەپش����كی ئەوان����ە .جگەلەوان����ەش خ����ودی نەوش����یروان مس����تەفا بۆ س����ێ مان����گ دەچێت كوردس����تانی جێهێش����تووە .ب����ەاڵم زوومەكان لەس����ەر گ����ۆڕان زیاتر ب����وون ،كاتێ����ك عەدنان عوس����مان ،پەرلەمانت����اری خول����ی پێش����ووی پەرلەمانی كوردستان ،پێویستی دروستكردنی هێ����زی چەك����داری بۆ گ����ۆڕان راگەیان����د ،ئیدی
لەوكاتەش����ەوە ،هەندێ����ك ه����ەر لەن����او گ����ۆڕان لەگەڵین و هەندێكیش دژی دەوەستنەوە. "عەدن����ان عوس����مان" بەس����ڤیلی راگەیان����د، بیرۆك����ەی دروس����تكردنی هێ����زی چەك����دار بەرهەم����ی بیركردن����ەوەی چەندی����ن س����اڵە ،كە گۆڕان ئەزموونی سیاس����یی تێدا كردووە .ئەو گوتی "بۆمان دەركەوتووە ئەگەر هێزت نەبێت،
سياسەت
هەڵسوڕاوێكی گۆڕان: بۆمان دەركەوت گەر هێزت نەبێت الیەنەكان درێغیت لێ ناكەن و تا دواسنوور دەستدرێژیت دەكەنە سەر
الیەن����ەكان درێغیت لێ ناكەن و تا دواس����نوور دەستدرێژیت دەكەنە سەر". س����ەبارەت بەپرسەنس����یپەكانی گ����ۆڕان لەبانگەشە و دژایەتیكردنیان بۆ هێزی چەكداری حیزبی لەپێش����وودا ،عوس����مان گوتی "ئێستاش هەر لەسەر ئەو پرسەنسیپەین و المان نەداوە، ب����ەاڵم بارودۆخەك����ە وا لەگ����ۆڕان دەخوازێ����ت لەبەرامبەر ئەو هەموو س����ووكایەتییەی پارتی بەگۆڕانی دەكات ،بەرگری لەخۆی بكات". بەاڵم ئایا بەرگریكردن تەنها بەچەك دەبێت؟ الی عەدنان عوسمان وەاڵمەكە نەخێرە و دەڵێت "هێزی چەكدار وەك هێزێكی مەعنەوی لەپشتی گۆڕان����ەوە دەبێت و هەرگی����ز بەكارناهێندرێت، بەاڵم كە هێزت هەبوو جیاوازیت و كە هێزیشت نەب����وو بەو جۆرە مامەڵەت لەگەڵ دەكرێت ،كە ئێستا بەرامبەر گۆڕان دەكرێت". بزوتنەوەی گۆڕان ،لەساڵی 2009ـەوە كاتێك بەسەركردایەتی نەوشیروان مستەفا لەیەكێتی جیابوون����ەوە لەهەڵبژاردن����ە پەرلەمانییەك����ەی 2009دا 25كورس����یان هێن����ا .هەمیش����ە یەكێك
لەناڕەزایەتیی����ە بەرچاوەكانی����ان لەیەكێت����ی و پارتی و سیس����تەمی سیاس����یی هەرێم ،بوونی هێزی چەكداری بووە لەالیەن یەكێتی و پارتییە و یەكێ����ك لەبانگەش����ە بەردەوامەكانیش����یان یەكخس����تنی هێزی پێش����مەرگە و كردنی بووە بەهێزێكی نیش����تیمانی ،بەاڵم گۆڕان نەك تەنها ئ����ەو كارەی نەكرد ،بەڵك����و ئەوەتا خۆی داوای دروس����تكردنی هێ����زی س����ێیەم دەكات لەپ����اڵ هێزەكانی حەفتا و هەش����تای یەكێتی و پارتیدا، ئەم����ەش الی چاودێران����ی سیاس����یی جێگ����ەی تێڕامان و بیركردنەوەیە. بە بڕوای "ش����ۆڕش حەس����ەن" مامۆس����تای زانك����ۆ و چاودێ����ری سیاس����یی ،گ����ۆڕان هەڵەیەك����ی مێژووی����ی دەكات ،ئەگ����ەر بێتو بۆ یەكالیییكردنەوەی كێشەكانی لەگەڵ الیەنەكانی تردا دەست بۆ هێزی چەكدار ببات .هەرچەندە گۆڕان دەڵێت ئەوان لەخەباتی خۆیان بەردەوام دەبن و ئەو هێزە بۆ پاڵپش����تی مەعنەویە ،بەاڵم چاودێرەكە ئەو قس����ەیە رەتدەكاتەوە و دەڵێت "هەر هێز و رێكخراوێك كاتێك مەدەنیە و كاری مەدەنی پێدەكرێت ،كە هێزی چەكداری نەبێت، ئەگینا كە هێزی چەكدارت هەبوو ،ئەو قس����ەیە ناڕاس����تە بڵێی من هێزی چەكدارم هەیە ،بەاڵم هێزێكی مەدەنیم و خەباتی مەدەنی دەكەم". گوتیش����ی "دەبێ����ت گۆڕان ئ����ەوە بزانێت ،كە دروس����تكردنی هێ����زی چەكدار زەنگی ش����ەڕی ناوخۆی����ە ،چونك����ە قسەكانیش����یان ه����ەر ب����ەو جۆرەیە كاتێ����ك دەڵێن هێزی بەرامبەر دیالۆگ نازانێت و پێویس����تە ئێم����ەش خۆمان بپارێزین، نەمان����ی دیال����ۆگ و خۆپاراس����تن بەمان����ای بەكارهێنانی هێزی چەكدار دێت". ئەوەش����ی ئاش����كرا كرد ،ئەگەر گ����ۆڕان ئەو كارە ب����كات ،ئەوا ل����ەرووی جەماوەرییش����ەوە دووچاری كێشەی جددی دەبێت ،بەتایبەت كە جەماوەری گۆڕان ،جەماوەرێكی خۆڕس����كە و لەبوون����ی هەر هێز و چەك و ش����ەڕێك بێزارە و دوونیابینی و بیروباوەڕێكی سیاسیی دوور لەچەكیان پێویستە. بەپێ����ی زانیارییەكانی گۆڤاری س����ڤیل ،لەناو
بزووتنەوەی گۆڕاندا ئەم پرسە بزوتنەوەكەی كردووە ب����ەدوو بەش����ەوە ،هەندێكیان لەگەڵین و هەندێكیش����ان رەتیدەكەن����ەوە گ����ۆڕان هێزی چەك����داری هەبێ����ت ،ب����ۆ یەكالییكردنەوەش����ی، هەردووال چاوەڕوانی گەڕانەوەی نەوشیروان مستەفان .بەشێك لەوانەش كە سڤیل پەیوەندی پێوەكردن و لەوانەن ،كە ناڕازین ،تا گەڕانەوەی نەوش����یروان مس����تەفا هی����چ ج����ۆرە لێدوانێ����ك لەوبارەیەوە نادەن و دەڵێن "لەكۆتاییدا بڕیاری خۆمان دەدەین". ه����اوكات ئەندامێك����ی جڤات����ی نیش����تیمانی بزووتن����ەوەی گ����ۆڕان ،بیرۆك����ەی هەڵگرتن����ی چەك لەالیەن بزوتنەوەكەیەوە رەتدەكاتەوە و رایدەگەیەنێت ،ئەو هێزەی بەچەك گۆڕانكاری دەكات ،دونیایەك����ی ل����ەوەی ئێس����تا جوانت����ر دروست ناكات. "هۆش����یار عەبدوڵاڵ" س����ەرۆكی فراكسیۆنی گ����ۆڕان لەپەرلەمان����ی عێ����راق و ئەندام����ی جڤاتی گش����تی ،لەوتارێك����دا لەژێر ناوی "چەك هەڵگرت����ن" ،بیرۆك����ەی دروس����تكردنی هێ����زی چەكداری لەالی����ەن گۆڕان����ەوە رەتدەكاتەوە و رایدەگەیەنێت "ئەو هێزەی بەچەك گۆڕانكاری دەكات ،دونیایەك����ی ل����ەوەی ئێس����تا جوانت����ر دروس����ت ناكات ،ئ����ەوەی بەچەك و خوێن بێت بەچەك و خوێن دەڕوات". هەروەها دەش����ڵیت "دەبێ گ����ۆڕان ملمالنێ ب����كات ب����ۆ ئ����ەوەی وەك هێزێك����ی مومەیەز و جی����اواز لەبەرنام����ە و كاری����دا لەحیزبەكانی تر بمێنێت����ەوە و هەوڵ ن����ەدات لەهیچ حیزبێكی تر بچێت و هەڵوێس����تی جیاواز و ئازایانەی خۆی بۆ هێنانەدی دروشمە سەرەكیەكانی بپارێزێت، یەكێ����ك لەكێش����ە قوڵەكان����ی حیزب����ی ك����وردی كوش����تنی جیاوازی����ەكان و لەوانی ت����ر چوونە، گۆڕان دەبێ جیاواز بمێنێتەوە" .نوسیویشییەتی "ب����ەرای بەندە هێزی گ����ۆڕان لەباوەڕبوونیەتی بەخەبات����ی مەدەن����ی و ناتوندوتی����ژی و دەب����ێ گۆڕان بەردەوام بێت لەسەر خەباتی ئاشتیانە و مەدەنیانە و درێژە بدات بەخەباتی پێشووی". لەكۆتایی وتارەكەشیدا داوا لەبزووتنەوەكەی دەكات درێ����ژە بەخەبات����ی مەدەن����ی ب����دات و دەڵێ����ت "بەرای بەندە گ����ۆڕان وەك هێزێكی بێ چ����ەك ئەگەر تەزوی����ر و تەرغی����ب و تەرهیبی ل����ێ بكەیت����ەوە ،گەورەتری����ن هێ����زی سیاس����ی كوردس����تانیە .ئەمەش����ی بەخەبات����ی مەدەن����ی ناتوندوتیژ بەدەس����تهێناوە و دەبێ ئەو سیماتە وەك س����تراتیژی قوڵ و نەگۆڕ س����ەیر بكات و نەیگۆڕیت ،پێموایە گ����ۆڕان هیچ بۆ كۆمەڵگەی كورستانی نەكات ،تەنها چەك بێ الیەن بكات، شانازی گەورەی لەمێژوودا پێ دەبڕێت".
ژمار ه 303
2015/12/12
3
سياسەت
بارزانی لە قۆناغی پۆست داعشەوە بۆ سەربەخۆیی 4ژمار ه 2015/12/12 303
سياسەت
بارزانی دەیەوێ چیتر ئەكتەرێكی محەلی بەركار نەبێ و خۆی بۆ ئەكتەرێكی نیمچە هەرێمی كارا بگۆڕێت
بارزانی لەم سەردانە مەكوكیانەیدا لەسەر ئاستی بااڵ وەك سەرۆكی دەوڵەتێكی سەربەخۆ پێشوازی لێكراوە
پێدەچێت ئەنكەرە و هەرێمی كوردستان لەسەر ئەوە رێكەوتبن، موسڵ لەبارەی حەشدی شەعبییەوە بەهێڵی سووری خۆیان بزانن ژمار ه 303
2015/12/12
5
سياسەت
لەسەدەی رابردوودا الپەڕەیەك بێ كورد لەمێژوو هەڵدرایەوە، بەاڵم لەسەرەتای ئەم سەدە نوێیەدا خەریكە الپەڕەیەك بەدەستی خودی كورد هەڵدەدرێتەوە بەشی سیاسەت
مەس����عود بارزان����ی س����ەرۆكی هەرێمی كوردستان دوابەدوای سەردانە گرنگەكەی ب����ۆ واڵتان����ی خەلیج ،یەكس����ەر س����ەردانی ئەنك����ەرە پایتەختی كۆماری توركیای كرد. بارزانی لەم س����ەردانەیدا چەن����د دیدارێكی دەگمەن����ی ئەنجام����داوە ،ك����ە هەمووی����ان لەرەهەن����دی خۆیان����ەوە جێ����ی تێڕامان����ی پس����پۆڕانی س����تراتیژین .بەتایبەت دیداری بارزان����ی لەگ����ەڵ س����ێ جەمس����ەری حوكم لەتوركی����ا گەلێك بەرچ����اوە و هەركام لەم جەمسەرانە رەهەندێكی ستراتیژیی تایبەت بەخۆیانەوە دەگرن .ئەم س����ێ رەهەندەیش بریتین لە :یەكەم ،دی����داری بارزانی لەگەڵ "خاق����ان (ه����اكان) فی����دان" موستەش����اری می����ت كە رەهەن����دی ئەمن����ی لەخۆدەگرێت. دووەم ،دی����داری بارزان����ی لەگەڵ "رەجەب تەی����ب ئەردۆغان" س����ەركۆمار و "ئەحمەد داودئۆغڵو" س����ەرۆكوەزیران ،كە رەهەندی سیاسی–ستراتیژی لەخۆدەگرێت .سێیەم، دی����داری بارزانی لەگەڵ "عیس����مەت یڵماز" وەزیری بەرگری ،كە رەهەندی سەربازی لەخۆدەگرێ����ت .چوارەم ،دی����داری بارزانی لەگ����ەڵ گروپە كوردیی����ەكان ،كە رەهەندی نەتەوەیی ،واتە كوردایەتی ،لەخۆدەگرێت. ئێس����تا پس����پۆڕە س����تراتیژییەكان زیاتر لەرەهەن����دە تەش����ریفاتییەكانی ،دەیان����ەوێ بزانن بەراس����تی چ ئەجێندایەكی س����ەرەكی لەپشت ئەم ترافیكە جەنجاڵە پەیتاپەیتایەی بارزانیی����ەوە ب����ۆ واڵت����ە س����ەرەكییەكانی ناوچەك����ەوە هەی����ە؟ هەروەه����ا دەیانەوێ ل����ەرووی تانوپ����ۆی جیۆپۆلیتیكیی����ەوە ل����ەوە بكۆڵن����ەوە ،ئاخ����ۆ چ پەیوەندیی����ەك لەنێ����وان تەوقیتی ئ����ەم س����ەردانەدا لەگەڵ
6ژمار ه 2015/12/12 303
توركیا دوای قەیرانی پەیوەندییەكانی لەگەڵ روسیا و دواتریش ئێران، لەسەرچاوەی گازی سروشتیەكەی نیگەرانە و چاوی لەوەیە هەرێمی كوردستان بكاتە بەدیلێك
ئەنكەرە داوای لەبارزانی كردووە تواناكانی خۆی بخاتەگەڕ بۆ ئەوەی قەندیل بەكشانەوەی هێزەكانی قایل بكات، بۆ ئەو مەبەستەش فیدان نامەیەكی تایبەتی ئۆجەالنی داوەتە بارزانی
هاوس����ەنگكردنی مەددی ئێرانی – روسی، ئام����ادەكاری بۆ ئۆپەراس����یۆنی موس����ڵ و قۆناغی پۆست–داعش ،ناوبژیوانی دوپاڵوو لەنێ����وان ئەنكەرە–قەندی����ل و ئەنك����ەرە– بەغدادا هەیە؟ ئەوان دەپرسن ئایا ئامانجی سەرەكی سەردانەكەی بارزانی ئابوورییە، س����تراتیژییە یان سیاسی و ئەمنییە؟ لەگەڵ ئەمان����ەدا پس����پۆڕە س����تراتیژییەكان ب����اش لەگەڵ خو و رەفتاری بارزانی ئاشنان :ئەو پیاوەی ك����ەم دەدوێ و كاتێكیش دەدەوێ و بەڵێندەدا ،بەرێژەیەكی سەدی جێبەجێی دەكات؟ بەراست بارزانی بەتەمای چییە؟ رەهەن����دی جیۆسیاس����ی :جڵەوكردنی تەحەدا ئێرانی – شیعیی -روسییەكان س����ەردانەكەی بارزان����ی رێ����ك لەگ����ەڵ جێگیربوون����ی 400س����ەربازی توركی����دا هاوكات����ە ،ك����ە لە توغ����ای (تیپ) س����ێیەمی كۆمان����دۆی س����ێرتەوە لەگ����ەڵ 25تانك����ی ج����ۆری M 60 – A 3لەناوچ����ەی باش����یكی سەربە موس����ڵ جێگیركراون .جێگیركردنی ئ����ەم هێ����زە توركییە خەریك����ە دەبێتە هۆی گۆڕانێكی گەورەی هەرێمی و سەرلەبەری نەزمی هەرێمی تێكوپێك دەدات .بۆ ئەمەش هەم توركیا پێویستی بەهەرێمی كوردستان هەی����ە و ه����ەم هەرێم����ی كوردس����تانیش پێویس����تی بەتوركیا هەیە .ئەمە لەكاتێكدایە خەریك����ە س����ەدەیەك بەس����ەر پەیمان����ی سایكس–پیكۆدا دەگوزەرێ و ساڵی 2016 بەك����ردەوە ئەم پەیمانە لەن����اوەرۆك بەتاڵ دەبێتەوە .بۆی����ە چەندین ئەكتەری محەلی، هەرێمی و سەورهەرێمی لەهەوڵی ئەوەدان لەرەهەن����دی س����ەربازییەوە جێپێی خۆیان لەداڕش����تنی نەخش����ەی تازەی خۆرهەاڵتی ناوەڕاس����ت بكەن����ەوە .بۆی����ە توركی����ا رێك لەم كاتەدا هاتۆتەوە ناوچەكە و بەقس����ەی
"م.ك بادراكوم����ار" جیۆپۆلیتیكزانی هیندی، ئەنكەرە س����ەدەیەك پێش ئێس����تا لە 1916 بەراپەڕینێك����ی عەرەب����ی (بەپش����تیوانی ئینگلت����ەرە) لەخاك����ە عەرەبنش����ینەكانی دەرنرا و ئێس����تا دوای سەدەیەك دەیەوێ بەراپەڕینێك����ی عەرەب����ی دیك����ە لەناوچ����ە عەرەبییەكاندا جێی خۆی بكاتەوە. هەروەه����ا بارزانی����ش دەی����ەوێ چیت����ر ئەكتەرێكی محەلی بەركار نەبێ و خۆی بۆ ئەكتەرێك����ی نیمچە هەرێم����ی كارا بگۆڕێت. بارزان����ی ل����ەم س����ەردانە مەكوكیانەی����دا لەس����ەر ئاس����تی ب����ااڵ وەك س����ەرۆكی دەوڵەتێكی س����ەربەخۆ پێش����وازی لێكراوە. ئەمەش لەدیدی پس����پۆڕانی ستراتیژییەوە بەسەرەتای قۆناغێكی نوێ لەقەڵەم دەدرێت، چونكە لەس����ەدەی راب����ردوودا الپەڕەیەك ب����ێ ك����ورد لەمێ����ژوو هەڵدرای����ەوە ،ب����ەاڵم لەس����ەرەتای ئەم سەدە نوێیەدا الپەڕەیەك بەدەستی خودی كورد هەڵدەدرێتەوە .بۆیە رەهەندی سیاسی–ستراتیژی ئەم سەردانە لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان سەركۆمار و ئەحمەد داودئۆغڵوی س����ەرۆكوەزیراندا تاوتوێكراوە .پرسیاری ستراتیژیستەكانیش ئەوەیە دەپرسن :تاڕادەیەكی زۆر ئامانجی جیۆپۆلیتك����ی توركیا لەمەڕ ئۆپەراس����یۆنی موس����ڵ و جێگیركردنی هێزەكان����ی دیارە، بەاڵم پرسیارەكە ئەوەیە ،ئامانجی بارزانی چیی����ە؟ ئایا دەیەوێ خۆی لەگەڵ میحوەرە س����وننەكانی ناوچەك����ە (عەرەبس����تان و توركیا) یەكالیی بكاتەوە؟ پێدەچ����ێ وەاڵم����ی ئ����ەم پرس����یارە تاڕادەی����ەك پۆزەتیڤ بێ ،ب����ەاڵم كاتبەندی ئەم پالن����ەی بارزانی گەلێك گرنگە ،چونكە ئێ����ران .1 :بەغ����دای دنەداوە .2 ،حەش����دی ش����ەعبی هێناوەتە خورماتوو .3 ،حەشدی
سياسەت
ش����ەعبی بەتەم����ای كەركوكیش����ە .4 ،ل����ە ش����نگالیش بەتەمای نان����ەوەی ئاژاوەیەكی كوردی–كوردیی����ە .5 ،پرس����ی بودج����ەی كوردستانیشی كردۆتە مەحەی گەمەیەكی ترس����ناك .6 ،لەس����ەرووی هەمووشییەوە بونی س����ێبەری ئێران بەس����ەر ئاژاوەكانی پارێ����زگای س����لێمانییەوە بوو ،كە باس����كی "پ.د.ك"ی لەحكومەت ناچاركرد بڕیارێكی س����ەیر ب����دات .ئێس����تاش بارزان����ی نۆرەی هاتووە و یەكە یەكە كارتەكانی لەبەرامبەر تەحەدیی����ە هەرێم����ی و ناوخۆییەكان����ی دەقۆزێتەوە .پارس����ەنگی هێزێكی هەرێمی لەناو عێراق و لەپەنای سنورەكانی هەرێمی كوردس����تان بەجەمس����ەرە هەرێمییەكان����ی دیكە دەداتەوە .ئەمەش لەخۆیدا ریسكێكی گەورەی����ە ،ب����ەاڵم ئەگەر س����ەربگرێ ،ئەوە بەفاكتەرێك����ی س����تراتیژی یەكج����ار گەورە لەقەڵ����ەم دەدرێ����ت .پس����پۆڕانیش دەڵێ����ن لەدووڕییانە چارەنوس����ییەكاندا بێ بڕیاری
گەلێ����ك لەبڕی����اری خراپی����ش ترس����ناكترە، وات����ە خراپتری����ن بڕیار لەدۆخ����ی دوودڵێ و ب����ێ بڕیاری باش����ترە .ل����ەوە واوەتریش ئ����ەوە مێ����ژووە كە حوكم����ی كۆتایی لەمەڕ راس����تی یان ناڕاستی بڕیارە س����تراتیژییە یەكالكەرەوەكان دەدات. رەهەندی سیاسی – ئابووری :چەسپاندنی پەیمانە سیاسی و ئابوورییەكان سەردانەكەی بارزانی چەند رەهەندێكی سیاس����ی و ئابووریش����ی هەی����ە .لەپەن����ای رەهەن����دە جیۆسیاس����ییەكەوە ،ئ����ەوە رەهەندێك����ی سیاس����ی موجەڕەدیش خۆی نمای����ش دەكات .ناوچەك����ە توش����ی گەلێك قەیرانی سیاسی و ئابووری بووە .هەرێمی كوردس����تانیش ب����ەدەر نیی����ە ل����ەم تەنگژە سیاسی و ئابوورییانە .هاوشێوەی توركیا ك����ە دووچ����اری تەنگژەیەك����ی سیاس����ی– ئەمن����ی ناوخۆی����ی ب����ووە ،ئ����ەوە هەرێم����ی كوردستانیش بەهۆی یاسای سەرۆكایەتی
بارزانی خەریكە یەكە یەكە كارتەكانی لەبەرامبەر تەحەدییە هەرێمی و ناوخۆییەكانی دەقۆزێتەوە و پارسەنگی هێزێكی هەرێمیی لەناو عێراقدا بەجەمسەرە هەرێمییەكانی دیكە دەداتەوە
ژمار ه 303
2015/12/12
7
سياسەت
هەرێمەوە دووچاری تەنگژەیەكی قورسی سیاس����ی ناوخۆی����ی بۆت����ەوە .خەبی����رە سیاس����ییەكان دەڵێ����ن ،بارزان����ی دەی����ەوێ لەرێی چەس����پاندنی زنجیرەیەك س����ەردان و پەیمان����ی مەكیكی دیپلۆماس����ییەوە ئەمە بەسودی هاوكێشەی ناوخۆیی بقۆزێتەوە. وات����ە فاكتەری سیاس����ەتی دەرەوە لەپێناو سیاس����ەتی ن����اوەوە بەكاربهێنێ����ت .ئەگەر هاوكێشە س����ەروهەرێمیی و هەرێمییەكان بەباش����ی لەئاڕاس����تەی هاوكێش����ە محەلییە ناوەكییەكاندا بقۆزرێتەوە ،ئەوە تاڕادەیەك سەقامیگری لێ بەرهەمدێت. بارزان����ی ل����ەم دی����دارەی لەگ����ەڵ بەرپرس����یارانی بااڵی توركدا وەنەبێ تەنها لەس����ەر ئاس����تی ناوخۆی����ی بی����ەوێ ئەم����ە بقۆزێتەوە ،بەڵكو دەیەوێ لەس����ەر ئاستی هەرێمی����ش ئەم����ە ب����ۆ تەح����ەدا دەرەكیی����ە ئیقلمییەكان����ەوە بقۆزێت����ەوە .بەتایب����ەت دەس����تەبەركردنی جۆرێ����ك لەریزبەن����دی ئیقلیمی رەنگە ببێتەهۆی دەس����تەبەركردنی جۆرێك لەجێگیری سیاسی و ئەمنی .بەاڵم ئەم����ە لەهەمان كات����دا بەگەلێ����ك تەحەدای گەورەتریش ئاوسە ،چونكە دەبێ پێشبینی پەرچەك����رداری نەی����ارە جیۆسیاس����ییە ناوخۆی����ی ،عێراق����ی و هەرێمییەكانی����ش بك����رێ ،چونك����ە ركاب����ەرەكان ئاس����تەمە هەروەها بێدەنگ و دەس����تەپاچە دابنیشن. ئ����ا لەبەرئەمە دەش����ێ چاوەڕێ����ی چەندین تەح����ەدی و هەڕەش����ەی ناوخۆیی ،عێراقی و هەرێمی����ی بكرێ����ت .ئەم����ە تاڕادەیەك����ی زۆر لەس����ەردانی بارزان����ی لەگەڵ ئەحمەد داودئۆغڵ����و رەچاوكراوە ،چونك����ە ناوبراو بەنیس����بەت ئەم پرس����ەوە بەتایبەت لەگەڵ بارزانی قسەی كردوە. رەهەندی ئابووری ئەم پرسەش گەلێك گرنگە ،چونكە لەالیەك هەرێمی كوردستان قوڵتری����ن تەنگژەی ئابووریی دەگوزەرێنێ، لەالیەكی����ش توركی����ا ل����ەدوای قەیران����ی پەیوەندییەكانی لەگەڵ روس����یا و دواتریش ئێ����ران ل����ەوە نیگەرانە س����ەرچاوەی گازی سروش����تییەكەی بكەوێت����ە مەترس����ییەوە. دیارە روس����یا و بەپلەی یەكەم و ئێرانیش بەپلەی دووەم فرۆشیاری گازی سروشتی توركی����ان .بۆی����ە ئەنك����ەرە دەی����ەوێ چ����او بەس����تراتیژییەكانی دابینكردن����ی وزەی����دا بخش����ێنێتەوە .بۆ ئەم ستراتیژییەش چاوی لەوەیە دوو بەدیل بۆ ئەم س����ەرچاوەگەلە بدۆزێت����ەوە ،یەكەمی����ان ئازەربایجان����ە و دووەمیش����یان هەرێمی كوردس����تانە .بۆیە
8ژمار ه 2015/12/12 303
بارزان����ی باش ل����ەم پێویس����تییەی توركان گەیش����تووە و لەكاتبەندییەك����ی مێژووییدا دەیەوێ ئەمە بۆ فاكتەرێكی جیۆئابووریی بەنیس����بەت هەرێم����ی كوردس����تانەوە وەربگۆڕێ����ت .هەروەها بەپێی س����ەرچاوە نافەرمیی����ەكان قەب����ارەی بازرگان����ی نێوان ئەنكەرە–هەولێ����ر ك����ە پێش����تر لەنێوان 12 – 15ملیار دۆالری س����ااڵنە بووە ،ئێس����تا بەهۆی ئەم تەنگژە ئابوورییەوە تاڕادەیەكی بەرچاو كزبووە .ئەم دیدارە دەش����ێ تینێك بۆ ئەم پەیكەرە الوازبووە بگێڕێتەوە. رەهەن���دی ئەمن���ی – س���ەربازی: وەرگرتنی چەك و چۆڵ ،قۆناغی پۆس���ت - داعش و ناوبژیوانی یەكێ���ك لەئەجێن���دا بەرچاوەكان���ی ئ���ەم دی���دارە رەهەن���دی ئەمن���ی و رەهەن���دی سەربازییە ،چونكە بارزانی لەالیەك لەگەڵ هاكان فیدان موستەش���اری میت كۆبۆتەوە و لەالیەكش لەگەڵ عیس���ەت یڵماز وەزیری
ئەنكەرە سەدەیەك لەمەوبەر بەراپەڕینێكی عەرەبی لەخاكە عەرەبنشینەكانی دەركرا ،ئێستاش دەیەوێ بەراپەڕینێكی عەرەبی دیكە لەناوچە عەرەبییەكاندا جێی خۆی بكاتەوە بەرگری میللی .لەگەڵ ئەوەی هێشتا روون نەبۆت���ەوە داخ���ۆ بۆچ���ی بارزان���ی لەگ���ەڵ ه���اكان فی���دان كۆبۆتەوە ،بەاڵم پس���پۆڕان ش���یمانەی دوو باب���ەت دەك���ەن :یەك���ەم، چۆنیەت���ی كۆمەككردن���ی هێزە ع���ەرەب و توركمانە س���وننەكانە ،كە بۆ ئۆپەراسیۆنی موس���ڵ ئامادە دەكرێن .ئەنكەرە و هەرێمی كوردستان پێدەچێ لەسەر ئەوە رێكەوتبن، موس���ڵ بەنس���بەت حەش���دی ش���ەعبییەوە بەهێڵی سوری خۆیان بزانن .بۆیە دەیانەوێ قۆناغ���ی پۆس���ت–داعش بەهەماهەنگ���ی لەگ���ەڵ داع���ش بەهێزێكی عەرەبی س���وننە
بەناوی "حەشدی نیش���تمانی" پڕبكەنەوە و نەهێڵن حەشدی ش���ەعبی شیعە رەگی تێدا بكوتێـت. الیەنێكی دیك���ەی دیداری بارزانی لەگەڵ فی���دان ب���ۆ مەس���ەلەی ك���ورد لەباكووری كوردس���تانە .ئ���ەو دەی���ەوێ جارێك���ی ت���ر پرۆسەی چارەسەری دیموكراتی گوڕوتینێك بەخۆی���ەوە ببینێـ���ت .تەنان���ەت هەندێ���ك س���ەرچاوەش ئاماژەیان ب���ەوە كردوە ،كە ئەنكەرە بەتایبەت داوای لەبارزانی كردووە تواناكان���ی خ���ۆی بخاتەگ���ەڕ ب���ۆ ئ���ەوەی قەندیل بەكش���انەوەی هێزەكانی قایل بكات. بۆی���ە باس لەوەش دەكرێ فیدان نامەیەكی تایبت���ی ئۆجەالن رادەس���تی بارزانی بكات، ك���ە هەم���ان داوای فی���دان و داودئۆغڵ���وی لێكردووە .هێش���تا كەس نازانێ ئەم نامەیە چی لەخۆگرتوە ،بەاڵم داواكارییەكە بۆ رۆڵ گێ���ران و نابژیوانی بارزانیی���ە .لەالیەكیش ل���ەم دی���دارەدا مەس���ەلەكانی خۆرئ���اوای كوردس���تانیش باس���یان لێوەدەكرێـ���ت. ئەمەش پێدەچێ بەشێك لەئەجێنداكانی ئەو هاوپەیمانیی���ە س���ەربازی و ئەمنییە تازەیە ب���ێ ،ك���ە لەنێ���وان عەرەبس���تان ،توركیا و قەتەر هاتۆتەكایەوە. لەالیەكی���ش كۆبوون���ەوەی بارزان���ی لەگ���ەڵ وەزی���ری بەرگ���ری بێگوم���ان ب���ۆ وەرگرتن و بارهێنانی هێزی پێش���مەرگەی كوردستان و حەشدی نیشتمانی سوننەیە. ئەم���ەش س���ەرەتایەكی یەكالكەرەوەیە بۆ ئۆپەراس���یۆنی موس���ڵ ،ك���ە بەمەزەن���دەی پس���پۆڕان پێدەچێ لەدوای ش���وباتی ساڵی 2016وە بەك���ردەوە كاری بۆبكرێت .دیارە تورك���ەكان ب���ۆ ئ���ەم مەس���ەلەیە ئامادەیی خۆیان نیش���انداوە و نمونەی بەرجس���تەی ئەم���ەش كۆكردنەوەی ئ���ەو هێزەیە ،كە بۆ ئ���ەم مەبەس���تە لەناوچەی باش���یك مۆڵیان داون .هەروەه���ا ئەم���ە ئەگ���ەری ئ���ەوەی لێدەك���رێ ،تاڕادەیەكی زۆرلەس���ەر واقیعی زەمین هاوكێش���ەی سەربازی و ستراتیژی بگۆڕێ���ت .بەكورت���ی ئامانج���ی س���ەرەكی لەم ت���ەوەرە ئەوەیە ،ه���ەم ئەنكەرە و هەم هەولێ���ر خۆیان بۆ قۆناغی پۆس���ت–داعش ئامادەبك���ەن و نەهێڵ���ن دووەم ش���اری گەورەی عێراق لەالیەن حەش���دی ش���ەعبی و ئێران���ەوە داگیر بكرێ و رادەس���تی هێزە س���وننە میانەڕەوەكانی الیەنگ���ری هەولێر و ئەنك���ەرە بكرێ���ت .یارییەك���ە گەورەیە و ئەكتەرەكانیش شارەزا ،بەاڵم ئەمری واقیع سیناریۆكان یەكالیی دەكاتەوە.
سياسەت
بایەخی ستراتیژی هەرێمی كوردستان بۆ كەنداو
عەبدوڵاڵ ئەلشەممەری پەیوەن���دی مێژووی���ی نێ���وان س���عودیە و هەرێم���ی كوردس���تان ب���ۆ س���ەردەمی پێ���ش دروس���تبوونی س���عودیە دەگەڕێت���ەوە، ژمارەی���ەك لەكوردەكانی عێراق بەش���داریان ل���ە راپەڕینی یەكەمی س���عودیەدا كرد ،دەیان لەو كوردانە بەشداربوون لەدەوڵەمەندكردنی ئەو واڵتە تازە لەدایكبووە بە ئەزموونەكانیان. ب���ۆ نمون���ە لەب���ارەی وەزارەت���ی دەرەوە" ،د. عەبدواڵ دەملوجی" كەسایەتی عێراقی-موسڵی بەشداربوو لەدانانی یەكەم بەردی بناغەی ئەو وەزارەتە .بەو پێیەش ناوبراو پێش دامەزراندنی شانشینی عەرەبی سعودی لە 23سێپتەمبەری 1932وەك یەكەم وەزیری دەرەوەی تایبەت بەش���ا عەبدولعەزی���ز ئال س���عود –رەحمەتی خوای لێبێت -ئەژمار دەكرا ،دوای گەڕانەوەی دەملوج���ی ب���ۆ عێ���راق ،ژمارەی���ەك توان���ای عێراقی لەك���وردەكان ،ئەوان���ەی رەگەزنامەی سعودیەیان بەدەس���تهێنابوو ،پەیوەندیان كرد بەوەزارەت���ی دەرەوەی س���عودیە ،باڵێكی���ان لەوێدا دروستكرد .بەشێكی تری كوردەكانیش لەدادوەری���ی و بارزگان���ی و فێركردن كاریان دەكرد .ئەو نمونەیە لەس���ەر بەش���ێك واڵتانی ئەنجومەن���ی هاری���كاری كەن���داوی جێبەج���ێ دەبێت ،كە لەنێوان س���اڵەكانی 1961تا 1971 س���ەربەخۆی خۆی���ان وەرگ���رت .پەیوەن���دی كەن���داو لەگ���ەڵ كوردەكان س���ەرباری بوونی هەندێ���ك ئ���ازار و هەڵ���ە ،بەتایبەت لەش���ەڕی نێوان عێراق-ئێران ،هەربەردەوام بوو.
دۆڕان و كش���انەوەی س���وپای عێراق���ی لە كوێت سەرەتای دروس���تبوونی پەیوەندیەكی ن���وێ بوو لەگ���ەڵ هەرێمی كوردس���تان ،لە 5 مانگی ئاداری 1991بڕیاری 688ئەنجومەنی ئاسایش���ی دەرچوو ،كەتایبەت ب���وو بەدانانی قەدەغەكردن���ی ئاس���مانی و دامەزراندن���ی ناوچەیەكی ئ���ارام لەباكووری عێراق .ئەمەش ب���ووە ه���ۆی لەدایكبوون���ی حوكم���ی زات���ی كوردی بەدەس���ەاڵتی فراوانەوە .ئ���ەم واقیعە ت���ا داگیركردنی عێراق لەالی���ەن ئەمریكاوە لە ئاداری 2003ب���ەردەوام بوو .لێرەدا هەرێمی كوردس���تان رۆڵێك���ی گ���ەورەی گێ���ڕا ،بووە خاوەن���ی چەن���د تایبەتمەندییەك���ی بەهێ���ز و وەك هەرێمێكی نیچمە س���ەربەخۆ دەركەوت، بەتایبەت لەو بوارانەی پەیوەندیان بە بازرگانی و پەیوەندی نێودەوڵەتییەكانەوە هەیە. پەیوەن���دی س���عودیە لەگ���ەڵ هەرێم���ی كوردس���تان لەرێگ���ەی هەماهەنگ���ی هەردوو حزب���ی پارت���ی دیموكرات���ی كوردس���تان بەس���ەرۆكایەتی مەس���عود بارزانی و یەكێتی نیش���تیمانی كوردستان بەسەرۆكایەتی جەالل تاڵەبان���ی بەردەوام بوو ،كە لەس���اڵی 1998و 2003س���ەردانی ریازیان كرد .پەیوەندییەكان فراوانت���ر و زیات���ر دەبوون ،لەئ���اداری 2010 لەیەك هەفتەدا شانش���ینی سعودیە پێشوازی ك���رد لەهەریەك���ە لەج���ەالل تاڵەبان���ی وەك س���ەرۆك كۆم���اری عێ���راق و پاش���ان بەڕێز مەس���عود بارزان���ی .ش���ا عەبدوڵ�ڵ�ای كوڕی عەبدولعەزیزی كۆچكردوو "خەاڵتی پلە یەكی ش���ا عەبدولعەزیز" بەرهەدووكیان بەخش���ی. بۆیە ئاس���ایی بوو كاتێك "هەولێر" س���ەرۆكی حكومەت���ی هەرێم���ی كوردس���تان "نێچیرڤ���ان بارزانی" بۆ سەرەخۆشیكردن و بەشداریكردن لەپرس���ەی مردنی ش���ا عەبدوڵ�ڵ�ا –رەحمەتی خوای لێبێت -رەوانەی ئەو واڵتە كرد. خزمەتكاری هەردوو حەڕەمی پیرۆز "ش���ا س���ەلمانی ك���وڕی عەبدولعەزیز" سێش���ەمەی راب���ردوو پێش���وازی لەس���ەرۆكی هەرێم���ی
كوردس���تان "مەسعود بارزانی" كرد ،لەكاتێكدا كە شانشیش���نی سعودیە س���ووربوونی خۆی پیش���اندا لەبەردەوامی پەیوەندیی���ەكان لەگەڵ واڵتان���ی ناوچەك���ە ،كە ئێس���تادا رووبەرووی هەڕەش���ەی زۆر بۆتەوە .هەر لەو سەردانەدا ب���اس لەئاس���ۆی پەیوەن���دی دووالیەن���ە و هۆكارەكان���ی پتەوتركردن���ی پەیوەندیی���ەكان و زیادكردن���ی هەماهەنگ بەتایبەت لەپرس���ی نەهێش���تنی تی���رۆر و ش���ەڕكردن دژی رێكخراوی "داعش" كراوە .هەروەها دۆسیەی ئابووریی گرنگییەك���ی تایبەتی لەو دیدارانەدا هەب���وو ب���ۆ كردن���ەوەی ب���واری هاری���كاری وەبەرهێنانی كۆمپانیا س���عودیەكان لەهەرێم. هەرێمی���ش رایگەیاند ،كە ئامادەیە پێش���وازی لەكۆمپانی���ا و دەزگا س���عودییەكان ب���كات بۆ ئەنجامدانی وەبەرهێنان لەهەرێم ،كە لەرووی گەشەس���ەندن و ئاس���ایش و س���ەالمەتییەوە باشترینی عێراقە. پەیوەن���دی س���عودیە و عێراق پێ���ی ناوەتە قۆناغی تازە ،ریاز پێش���وازی كرد لەباڵوێزی نوێی عێراق و لەهەمانكاتدا "سامر ئەلسبەهانی" وەك یەكەم باڵوێزی خۆی لەدوای ساڵی 1990 لەعێراق دیاری كرد .هەروەها "عەبدولمونعیم ئەلمەحمود" وەك كونس���وڵی گشتی لەهەولێر دی���اری ك���رد .چاوەڕوانیش دەك���رێ لەچەند هەفتەی داهاتوودا باڵوزێزی نوێ و كونسوڵی گش���تی ل���ە هەولێر دەس���ت ب���ەكاری خۆیان بكەن. دەس���تێوەردان و كاریگەری ئێران لەس���ەر هەرێم���ی كوردس���تان زیاتر دەبێ���ت ،ئەمەش بەه���ۆی بوون���ی توركیا لەرووی س���ەربازی و ئابووری���ی بە ش���ێویەكی رۆژان���ە لەهەرێم. ئەم���ەش وا لەواڵتان���ی كەن���داو دەكات بوونی خۆی���ان ل���ەرووی دیپلۆماس���ی و چاالكی���ی و رۆش���نبیرییەوە زیات���ر بك���ەن ،لەپێن���او دروس���تبوونی جۆرێك لەهاوس���ەنگی لەگەڵ هێزەكانی هەرێم. لەماڵپەڕی رۆژنامەی "الیوم" وەرگیراوە
ژمار ه 303
2015/12/12
9
سياسەت
هێزە توركیەكە مەترسیە یان فریادڕەس؟
الیەنە سیاسیەكانی هەرێم لەسەر هاتنی سوپای توركیا یەك دەنگ نین راوێژ كامەران
هەرچەندە بوونی بنكەی سەربازی و هێزی توركی لەنێو عێراقدا شتێكی نوێ نییە ،بەاڵم هاتنەن���اوەوەی ئەمج���ارەی هێزێكی تایبەتی ئەو واڵتە بۆ ناو عێ���راق و نزیكبوونەوەیان لە ش���اری موس���ڵ ،كاردانەوەی نێوخۆیی و نێودەوڵەت���ی زۆری ب���ەدوای خۆی���دا هێن���ا، ئەم���ەش لەكاتێكدای���ە الیەن���ە سیاس���یەكانی هەرێمی كوردس���تان لەس���ەر هاتنی هێزەكە یەك دەنگ نین. ئ���ەو هێزی���ی س���وپای توركیا ك���ە هاتۆتە عێراقەوە ،ژمارەیان زیاتر لەهەزار سەربازە، بەتان���ك و چەك���ی پێویس���تەوە ،ئامانج���ی هێزەكەش وەك حكومەت���ی توركیا ئاماژەی پێ���داوە ،پێشكەش���كردنی هاوكارییە لەمیانی هاوپەیمانیەتـ���ی نێودەوڵەتی ب���ۆ گرتنەوەی شاری موس���ڵ ،جگەلەوەی ئەم هێزە ئەركی مەش���قكردن دەبێ���ت بە 2500پێش���مەرگە و 1500چەكداری س���وننە ،ئەم هێزانەش ئێستا لەناوچەكان���ی بامەڕن���ێ و باش���یك جێگی���ر كراون. هاتن���ی هێ���زەكان ب���ۆ حكومەت���ی عێراقی جێ���گای نیگەران���ی تون���د بووە ،ب���ەو پێیەی ئ���ەوان هی���چ ئاگاداریی ئەو پرس���ە نەبوون، "حەی���دەر عەب���ادی" س���ەرۆك وەزیران���ی عێ���راق لەبەیاننامەیەك���دا رایگەیان���د "توركی���ا هێزێك���ی زەمین���ی رەوانەی س���ەربازگەی زەل���كان ك���ردووە
10ژمار ه 2015/12/12 303
لەنزیك ش���اری موس���ڵ ،ئەمەش بەبێ پرس و ئ���اگاداری حكومەتی عێ���راق بووە و ئێمە داوام���ان لەتوركی���ا نەكردوە هێ���ز رەوانەی عێراق بكات". لەبەیاننامەك���ەدا ئام���اژە بۆ ئ���ەوە كراوە "توركی���ا بەمەبەس���تی مەش���ق و راهێن���ان بەسوپای عێراق هاتۆتە نزیك شاری موسڵ، بەاڵم بەهیچ ش���ێوەیەك ئ���اگادار نین و ئەو رەفت���ارەی توركیا ئێمەی نیگ���ەران كردووە و داوا لەتوركیا دەكەین رێز لەس���ەرەوەری خاك���ی عێ���راق بگرێت و بەزوی���ی هێزەكەی لەعێراق بكێشێتەوە". تەنان���ەت حەی���دەر عەب���ادی ب���ۆ بەرپەرچدان���ەوەی ئ���ەو هێ���زە پەیوەن���دی بەدەس���ەاڵتدارانی نات���ۆوە ك���رد و داوای لێكردن دەسەاڵتەكانیان بۆ ناچاركردنی هێزە كشانەوەی هێزە توركیەكە بەكاربهێنن. لەهەرێم���ی كوردس���تان وەك زۆر لەپرس���ە سیاس���یەكانی دیك���ە، هەڵوێستە سیاس���یەكان لەسەر هاتن���ی هێزەك���ە ب���ۆ س���ەر دوو ب���ەرە دابەش بوون، بزووتن���ەوەی گ���ۆڕان و یەكێت���ی بەتون���دی رەخن���ە لەهاتنی ئ���ەو
هێزان���ە دەگرن ،لەكاتێك���دا پارتی دیموكراتی كوردس���تان بەش���تێكی ئاس���ایی دەبینێت بۆ ئەم دۆخەی ئێس���تای عێراق ،لەسەر ئاستی حكومی���ش وتەبێ���ژی وەزارەتی پێش���مەرگە بێئگایی خۆی دەردەبڕێت. "جەبار یاوەر" وتەبێژ و ئەمینداری گشتی وەزارەت���ی پێش���مەرگەی حكومەت���ی هەرێم لەب���ارەی هاتن���ی هێ���زە توركیەك���ەوە تەنها ئەوەندەی بەس���ڤیل گوت ،ك���ە ئەو ئاگاداری وردەكاریی ئەو هێزە و چۆنیەتی هاتنیان بۆ ن���او خاكی عێ���راق نییە ،هەر بۆی���ە ناتوانێت زانیاری بدات. ب���ەاڵم لەالیەك���ی دیك���ەوە بەرپرس���انی یەكێت���ی و گۆڕان ناڕەزای���ی بەرامبەر هاتنی هێزەك���ە دەردەب���ڕن .بەگوتەی "د.ش���ۆڕش حاج���ی" وتەبێ���ژی
سياسەت
بزووتن���ەوەی گۆڕان بوون���ی هێزی توركی لەس���ەر خاكی هەرێ���مو هاتنی هەر هێزێكی بێگان���ە ب���ۆ ناو خاك���ی كوردس���تانی عێراق، بەب���ێ رەزامەن���دی پەرلەمانی كوردس���تان، پێش���ێلكاریی س���ەروەریی خاكی كوردستان و عێراقیش���ە ،ئەو بۆ س���ڤیل گوت���ی "ئەوەی لەهاتنی ئەم هێزانەدا بۆ هەرێمی كوردستان مەترسیدارە ئەوەیە ،كە هەرێمی كوردستان دەبێت���ە ناوچەی���ەك ب���ۆ یەكالكردن���ەوەی ملمالنێ���ی هێزە دەرەكی���ەكان ،هەربۆیە ئێمە بەهەموو جۆرێك رەتی دەكەینەوە".
بەدەرل���ەوەش یەكێت���ی نیش���تیمانی كوردستانیش بەئاشكرا ناڕەزایەتی خۆی بۆ هاتن���ی هێزەكە دەربڕیوە و تەنانەت چەندین بەرپرسیشیان بەشداری لەخۆپیشاندانەكەی ش���اری سلێمانیدا كرد دژ بەهاتنی ئەو هێزە. "د .سۆران جەمال تاهیر" ئەندامی ئەنجومەنی ناوەندی یەكێت���ی ئاماژەی بەوەدا ،كە ئەوان وەك یەكێت���ی هیچ ئاگاداری هاتنی ئەو هێزە س���ەربازیە توركی���ە نین ،تەنها ی���ەك الیەنی سیاس���ی لەهەرێم���دا ئ���اگادارە .د .س���ۆران گوت���ی "هاتنی ئەو س���وپایە لەشكركێش���ییە بۆسەر خاكی عێراق و هەرێمی كوردستان، ئێمەش بەئاش���كرا ناڕەزای���ی خۆمان لەو كارە دەربڕی���وە ،بەتایبەتیش لەكاتێكدا كە هاتنی ئەو سوپایە بەبێ ئاگاداری هیچكام لەالیەن���ەكان ل���ە هەرێم���ی كوردس���تان ب���ووە ،تەنه���ا ی���ەك الی���ەن ئ���اگاداری وردەكاریەكانیەتی". د .س���ۆران گوتیش���ی "هاتنی ئەو هێزە لەم دۆخەی ئێس���تای عێراقدا مەترسیەكی گەورەی���ە و هەریەك���ە لەس���ەرۆك كۆمار و س���ەرۆك وەزیران���ی حكومەت���ی عێراق و س���ەرۆكی پەرلەمانی���ش بێئاگای خۆیان لەهاتنی���ان دەربڕیی���وە ،هەربۆی���ە ئەوەش مەترس���یەكی گەورەی���ە و پێویس���تە بەزووتری���ن كات داوایان لێبكرێت لەخاكی عێراق بكشێنەوە". ب���ەاڵم پارتی دیموكراتی كوردس���تان كە
ئێستا دەسەاڵتداری یەكەمە لەهەرێم ،هاتنی هێزەكە بەمەترس���ی نازانێت ،لەكاتێكیشدا كە ژمارەیەك���ی زۆر هێزی نێودەوڵەتی لەخاكی عێراق���دان" .ف���ارس نەورۆڵ���ی" وتەبێ���ژی ئەنجومەنی سەركردایەتی پارتی لەسلێمانی جگەل���ەوەی بوون���ی هێزەك���ە بەمەترس���ی نازانێت ،ناڕەزایی الیەنەكانیش بەلێكدانەوەی لۆكاڵیانەی حزبی بۆ كێش���ە نێودەوڵەتیەكان ناودەب���ات .نەورۆڵی گوتی "گەر كورد لەنێو خۆدا یەكگرتوو بن ،ئەوا هیچ هێزێك ناتوانێت زیان���ی لێبدات ،هاتنی س���وپای توركیاش بۆ عێراق لەكاتێكدایە كە ئێستا پەیوەندی هەرێم و توركی���ا لەوپ���ەڕی بەهێزیی دای���ە ،جاران توركی���ا وەك ش���ارەوانیەك مامەڵەی لەگەڵ هەرێ���م دەكرد ،ئێس���تاش ئامادەی���ە ئااڵكەی لەكۆش���كی س���ەرۆكایەتی دابنێ���ت ،ب���ەاڵم بەشێك لەالیەنە سیاس���یەكانی كورد رەخنە لەو پرس���ە دەگ���رن ،چونك���ە پێیانوایە پارتی رابەرایەت���ی بزووتن���ەوەی رزگاریخوازی���ی كوردی دەكات". نەورۆڵی گوتیشی "بوونی سوپای توركیا لەعێراق لەپاڵ ئەو هەموو سوپا نێودەوڵەتیەی دیكەدا شتێكی نوێ نییە ،سەربازی ئێرانیش چەندین ج���ار بەبێ هیچ مۆڵەتێك هاتوونەتە عێراق���ەوە و هی���چ الیەنێكی���ش ناڕەزای���ی دەرنەبڕیوە ،هەربۆیە ئەو ناڕەزایەتیانە تەنها لەروانگەیەك���ی حزبی تەس���كەوەیە، نەك لێكدانەوەی ستراتیژی و نەتەوەیی".
ژمار ه 303
2015/12/12
11
سياسەت
یەكگرتوو دەڵێت جواڵنەوەیەكی لەوجۆرە بوونی نییە
باڵی ئیساڵح یەكگرتوو بەرەو كوێ ئاڕاستە دەكات؟ پێشەوا محەمەد
هەفتەی راب����ردوو ،جواڵنەوەیەك بەناوی "باڵی ئیس��ڵ�اح" ،بێ ئەوەی ناسنامەی خۆیان ئاش����كرا بكەن ،لەناو یەكگرتووی ئیس��ل�امی كوردس����تانەوە خۆیان راگەیاند و تائێستاش جگەلە دەركردنی بەیاننامەی ژمارە یەكیان، ماڵەپەڕێك����ی ئەلیكترۆنیش����یان داناوە .بەاڵم بەرپرسانی یەكگرتوو ئەو باڵە رەتدەكەنەوە و ئاشكرای دەكەن ،ئەوە هەوڵی دەرەكیە بۆ درزخستنە ناو ریزەكانیان. لەبەیاننامەی ژمارەیەكی باڵی ئیس��ڵ�احدا، هات����ووە "باڵی ئیس��ل�اح نایەوێ رێكخس����تن لەنێو رێكخس����تندا دروس����ت بكات و هەوڵی پەرتەوازی����ی ماڵی یەكگرتوو ب����دات ،كە ئەو ماڵ����ە هەمووم����ان فرمێس����ك و خوێنمان بۆ رش����تووە و بەش����ەونخوونی ب����ەم رۆژگارە گەیشتووە". هەروەك ئاماژە بەوەش دەكەن ،دەستەی سیاسی باڵی ئیسالح وەكو بااڵترین ناوەندی وەرگرتنی بڕیاڕ و هەڵوێس����تە ،كە لەچەندین براو خوشكی دەڤەرە جیاجیاكانی كوردستان و هەندەران پێكهاتووە ،لەهەولێری پایتەخت جموجۆڵ����ی سیاس����ی و میدیای����ی ل����ەرۆژی ( )2015/12/6دەستی بەكارەكانی كردووە و خۆی راگەیاندووە. روونیش كراوەتەوە ،رەخنەكانیان دوورن لەزمان����ی تەخوی����ن و تەكفیر و س����ڕینەوە و رەتكردنەوە ،هەوڵەكانیان بۆ بەرزكردنەوەی ئاس����تی جەماوەری یەكگرتوو و بەرگرتن و وەاڵمدانەوەی هەموو هێرش و پەالماردانێكی سیاسی و حیزبییە بۆ سەر یەكگرتوو. ئ����ەو بەیاننامەی����ە ،دەرب����ارەی پرس����ی چاكس����ازی لەت����ەواوی س����ێكتەرەكانی
12ژمار ه 2015/12/12 303
تایب����ەت بەناوخۆی یەكگرت����وو و دەرەوەی یەكگرت����ووش ل����ەكاری حكوم����ی و ئیداریدا هەڵوەس����تەی ك����ردووە و روونكردن����ەوەی لەبارەیانەوە داوە. هەرچی یەكگرتووی ئیسالمی كوردستانە، ئ����ەو باڵ����ە ب����ە نەب����وو لەقەڵ����ەم دەدات و رایدەگەیەنێت ،یەكگرتووی ئیسالمی هەمیشە حیزبێكی ئیس��ڵ�احی بووە و لەو رووەشەوە پێش����ەنگی هەموو حیزبە كوردس����تانییەكانی گرتووە ،بۆیە پێیانوایە لەئیساڵحدا یەكگرتوو باڵی ناوێت. "محەم����ەد ئەحم����ەد" ئەندام����ی مەكتەب����ی سیاس����یی یەكگرتووی ئیس��ل�امی ،بەس����ڤیلی راگەیاند ،یەكگرتووی ئیسالمی تا ئێستا هیچ رێكارێكی خراپی دەرب����ارەی دەنگی ناڕازی نەگرتۆتەب����ەر ،تا هەركەس����ێك ن����اڕازی بوو خۆی بش����ارێتەوە و خۆی نەناس����ێنێت .ئەو گوتی "بیس����تومانە گروپێكی وا هەن و لەژێر لێوەوە قس����ە دەك����ەن ،لەكاتێك����دا داواكردنی چاكس����ازی و ئازایەت����ی بەئاش����كرایە ،ن����ەك نهێن����ی .لەن����او یەكگرت����وودا ناڕەزایەت����ی دەربڕین بەش����ێكە لەبەرنام����ە و ئامانجمان، ئەگ����ەر باڵێكی وا هەیە ،دی����ارە خۆیان كارە هەڵەكەی خۆیان باشتر لەهەركەس دەزانن، بۆیە خۆیان دەرناخەن". هەروەها گوتیش����ی "ب����ۆ ئێمەی یەكگرتوو س����ەرچاوەی ئەو قسە و بەیاننامانە دەزانین و پێ����ی نیگ����ەران نابین ،ئ����ەوە هەوڵێكە وەك هەم����وو هەوڵەكان����ی تر بۆ درزخس����تنە ناو ریزەكانمان����ەوە ،ب����ەاڵم ریزەكانی یەكگرتوو بە برای����ی و راس����تگۆیی دادپەروەیی پتەون و ئ����ەو جۆرە هەواڵنە لەدواج����اردا لەرزۆك دەمێننەوە". لەناو یەكگرتووی ئیس��ل�امی كوردستاندا،
ناوبەن����او ناڕەزایی و گلەی����ی لەهەناوی ئەو حیزب����ەدا بەرز دەبێت����ەوە و چەند جارێكیش س����ەركردایەتی و كادرەكان����ی دەس����تیان لەكاركێش����اوەتەوە ،بەتایبەت سەركردایەتی بادینانی ئەو حیزبە ،كە بە باڵی ناڕازیی ئەو حیزبە دەناس����رێن .لەم پرسەشدا ،ئەگەرچی ئەوان رەتیدەكەنەوە باڵی ئیساڵح ئەوان بن، بەاڵم ئەوە ناش����ارنەوە یەكگرتوو پێویس����تی بەئیساڵحەوە پش����تگیریی هەر هەوڵێكی لەو شێوەیە دەكەن. "سەعید عەلی" س����ەركردایەتی یەكگرتوو لەبادین����ان ،ئ����ەوەی بەس����ڤیل گوت ،پێش����تر دەرب����ارەی پرس����ی چاكس����ازی و ئیس��ڵ�اح لەیەكگرت����وودا زۆر گوتراوە .راش����ی وابوو یەكگرتوو پێویستی بەچاكسازییە وەك هەر حیزب و رێكخراوێكی تر ،بەاڵم رەتیكردەوە
سياسەت
ئەندامێكی سەركردایەتی یەكگرتوو لە بادینان :پێشتریش گوتومانە یەكگرتوو پێویستی بە چاكسازییە ،بەاڵم هیچ زانیارییەكمان لەبارەی ئەم باڵەوە نیە
زانیاریان دەربارەی ئەو باڵە هەبێت. لەالیەكی تریش����ەوە ،چاودێرانی سیاسیی ئاماژە بۆ ئەوە دەكەن ،یەكگرتووی ئیسالمی لەهەناوی����دا دووچ����اری ناڕەزای����ی ب����ووە و ئەوەش بەس����ەرەتایەك بۆ ش����ێواوی كاری رێكخستنی ئەو حیزبە دەبینن. "س����ەالم عەبدوڵ��ڵ�ا" ش����ارەزا لەب����واری ئیس��ل�امی سیاس����یی ،ئ����ەوەی روونكردەوە، دەنگ����ی ناڕەزای����ی لەن����او یەكگرت����وودا ب����ۆ چاكس����ازی تازە نییە و لەماوەی چەند ساڵی راب����ردوودا بەچەندان جۆری جیاواز جیاواز دەركەوتووە. عەبدوڵاڵ گوتیشی "بەرپرسانی یەكگرتوو هەمیش����ە ویس����تویانە باڵ����ی ن����اڕازی لەن����او حیزبەكەیاندا وەك باڵێكی بچووك وێنا بكەن، دەیانەوێ����ت بڵێن ئ����ەوان كاریگەری����ان نییە،
بەاڵم لەبنەڕەت����دا وا نییە و ناڕازییەكانی ناو یەكگرت����وو زۆرن و ئەو دەنگ بەرزكردنەوە پچڕ پچڕانەش سەلمێنەری ئەوەن". باس����ی ل����ەوەش ك����رد ،لەن����او حی����زب و كاری سیاس����ییدا ،بەتایبەت حیزبی ئیسالمی لێكت����رازان بەئاس����انی روون����ادات ،ب����ەاڵم ئ����ەو ناڕەزایەتیان����ە س����ەرەتای ش����ێواوی رێكخستنەكانی ئەو حیزبە دەردەخات. یەكگرتووی ئیس��ل�امی كوردستان ،ساڵی 1994بوونی خۆی راگەیاند و لەو ساڵەشەوە وەك حیزبێك����ی ئیس��ل�امی میان����ەڕەو خۆی وێن����ا دەكات و لەدامودەزگاكانی حكومەت و پەرلەمان و پڕۆسەی هەڵبژاردندا بەشداری دەكات و لەگ����ەڵ هەریەك����ە لەپارت����ی و یەكێت����ی و گ����ۆڕان و كۆم����ەڵ ،بەپێنج حیزبە سەرەكییەكەی كوردستان ناودەبرێن.
مەكتەب سیاسیەكی یەكگرتوو:
ئەگەر باڵێكی وا هەیە دیارە خۆیان كارە هەڵەكەی خۆیان باشتر لەهەركەس دەزانن بۆیە خۆیان دەرناخەن
ژمار ه 303
2015/12/12
13
سياسەت
جۆزە دادەنرێتەوە
كارەبای هەرێم 3ساڵ دەگەڕێتەوە دواوە! راوێژ كامەران
هەرچەندە كێش���ەی كارەبا ل���ە هەرێمی كوردس���تان وەك یەكێك لەس���ەرەتایترین پێداویس���تیەكانی هاواڵتی���ان ش���تێكی نوێ نیی���ە ،ب���ەاڵم لەمس���اڵدا ك���ە حكومەت���ی هەرێ���م ل���ە قەیرانێك���ی دارایی س���ەختدایە، چارەس���ەركردنی كێش���ەكە هێن���دەی دیكە ق���ورس ب���ووە و یەكگرت���ووی ئیس�ل�امی كوردس���تانیش ،ك���ە وەزارەتەك���ە بەڕێ���وە دەبات ،خۆیان لە ئاس���ت كێش���ەكەدا بە بێ دەسەاڵت دەزانن.
14ژمار ه 2015/12/12 303
كەم���ی كارەبا لە نێ���و ماڵەكانی هەرێمی كوردس���تاندا ل���ە كاتێكدایە كە بۆ ئەمس���اڵ تائێس���تا تەنها یەك بەرمیل نەوت بەس���ەر ماڵەكاندا دابەشكراوە ،كە بەشی پێداویستیان ناكات ،هەر بۆیە كارەب���ا بۆ گەرمكردنەوە لەماڵەكانیاندا بەكار دەهێنن ،بەاڵم لەئاست چارەس���ەری ئ���ەم دۆخەش���دا وەزارەت���ی كارەبا بێتوانای خۆیان راگەیاندووە. وەزارەت���ی كارەب���ای حكومەت���ی هەرێم قەیرانی دارایی بەهۆكارێكی س���ەرەكی بۆ دروستبونی كێش���ەی كارەبا دەگەڕێنێتەوە و بەپێی وت���ەی وتەبێ���ژی وەزارەتەكەش،
ئێس���تا هەرێم���ی كوردس���تان گەڕاوەتەوە ب���ۆ 3س���اڵ لەمەوپێش ،یاس���ین حەس���ەن و تەبێ���ژی وەزارەتی كارەب���ای حكومەتی هەرێم بەسڤیلی گوت "سەرەكیترین هۆكار لەب���ەردەم چارەس���ەری كێش���ەی كارەبادا زۆر بەڕوون���ی قەیران���ی دارایی���ە ،چونك���ە بەهۆی ئەم قەیرانەوە سەرجەم پرۆژەكانی وەزارەت���ی كارەب���ا راگی���راون و ماوەی 2 س���اڵە هی���چ بودجەیەك���ی وەبەربهێنان بۆ وەزارەتەكە دابین نەكراوە ،جگەلەوەی هەر بەهۆی ئەم قەیرانەوە نەتوانراوە گازوایل و گازی پێویست بۆ وێستگەكان دابینبكرێت،
سياسەت
هەر بۆیە سەرجەم پالنەكانی وەزارەتەكەش پەكیان كەوتووە و وەستێندراون". لەئێستاش����دا پرۆژەی����ەك لەالی����ەن وەزارەت����ی كارەب����اوە پێش����نیار ك����راوە ب����ۆ دانان����ی جۆزەیەك����ی 20ئەمپێ����ری بۆ س����ەرجەم ماڵ����ەكان ،كە ئ����ەم پرۆژەیەش بەوت����ەی وتەبێ����ژی وەزارەتەك����ە كارێكی ناچاریی����ە ،چونكە بەگوت����ەی ئەو خەڵك لە نەبوون����ی نەوتدا كارەبا ب����ۆ گەرمكردنەوە بەكاردەهێنێت و بەهۆی ئەم قەیرانەشەوە حكومەت ناتوانێت رێژەی پێویس����ت دابین بكات .یاس����ین حەس����ەن گوتیش����ی "دانانی ئەو جۆزەی����ە هەوڵێكە ب����ۆ كەمكردنەوەی ئ����ەو ل����ۆدە زۆرەی لەس����ەر وێس����تگەكان هەی����ە ،هەرچەن����دە لەبەرامب����ەر ئەوەش����دا پێویستە حكومەت نەوتی سپی بۆ ماڵەكان دابی����ن بكات ،بۆ ئ����ەوەی كارەب����ا تەنها بۆ رووناككردن����ەوە ب����ەكار بهێندرێ����ت ،ئ����ەم پرۆژەی����ەش ب����ۆ ه����ەر س����ێ پارێزگاكەی هەرێم����ە ،چونكە گ����ەر ئ����ەم كارە نەكەین، ئ����ەو ل����ۆدە زۆرە دەبێتە هۆی س����وتاندنی محاویل����ەكان و لەكات����ی سوتانیش����یدا ئێمە بەه����ۆی قەیران����ی دارایی����ەوە ناتوانی����ن محاویلەی دیكە دابین بكەینەوە". هاوكات "شێركۆ جەودەت" پەرلەمانتاری یەكگرت����وی ئیس��ل�امی لەپەرلەمان����ی كوردس����تان ،بێتوان����ای وەزارەت����ی كارەبا ك����ە س����ەر بەپارتەكەیەت����ی دەردەبرێ����ت لەچارەس����ەری قەیرانەكەدا ،ئەو بەس����ڤیلی گ����وت "وەزارەتی س����امانە سورش����تیەكان بەه����ۆی قەیران����ی دارایی����ەوە س����وتەمەنی پێویس����ت بۆ وێس����تگەكانی بەرهەمهێنانی كارەب����ا دابین ناكات ،ه����ەر بۆیە وەزارەتی كارەب����اش توان����ای ئ����ەوەی نەب����وو ب����ڕی پێویس����تی كارەبا بەهاواڵتی����ان بدات ،ئەمە جگەل����ە زی����اد لەپێویس����ت بەكارهێنان����ی كارەب����ا ،ك����ە ئێس����تا پێش����نیارێك هەیە بۆ س����نورداركردنی بڕی بەكارهێنانی كارەبا بۆ 20ئەمپێر". ش����ێركۆ ج����ەودەت لەب����ارەی ئ����ەو سنورداركردنەشەوە گوتی"لەهیچ واڵتێكدا كارەب����ا بەرەهایی نادرێت����ە بەكارهێنەران، چونكە هەرچەند كارەبا بەرهەم بێت ،ئەگەر بەرەهای����ی ب����ەكاری بهێنێرێت و س����نوری نەبێ����ت كێش����ەكە ه����ەر ب����ەردەوام دەبێت، تاوەكو پلەكانی گەرما زیاتر دابەزن ،پێدانی كارەب����ای نیش����تیمانی بەهاواڵتی����ان كەمتر دەبێتەوە ،ئەگەر ئەو كێش����ەیە چارەس����ەر نەكرێت ،هەر بۆیە ئەو سنورداركردنە لەم
قۆناغەدا كارێكی گرنگە". ب�����ەاڵم ئ����ەوەی ل�����ەئ�����ێ�����س�����ت�����ادا لە جێبە جێكر د نی س���ن���وردارك���ردن���ی ب��ڕی بەكارهێنانی ك�������ارەب�������ادا بۆتە جێگەی باس ئەوەیە، ك���ە ئ����ەم پ���رۆژەی���ە ت��ەن��ه��ا لەپارێزگای بەگەرمی سلێمانیدا ب��اس لەجێبەجێكردنی دەك����رێ����ت ،لەكاتێكدا ئەنجومەنی پارێزگاكە تێبینی لەسەر ئەو پرسە هەیە .بەگوتەی "رێكەوت زەكی" ئەندامی لیژنەی لەئەنجومەنی وزە پارێزگای سلێمانی، ئ�������ەوان تائێستا رەزامەندیان لەسەر جێبە جێكر د نی پ������������رۆژەك������������ە دەرن�����ەب�����ڕی�����ووە، رێ��������������ك��������������ەوت زەك������ی بەسڤیلی گ�������وت "ل������ەالی������ەن ب���ەڕێ���وب���ەرای���ەت���ی گ���ش���ت���ی ك����ارەب����ای سلێمانیەوە داوامان لێكراوە كە رەزامەندی لەسەر دانانی جۆزەی 20ئ��ەم��پ��ێ��ری ب��ۆ مااڵن دەربببڕن ،بەاڵم ئێمە لەسەر ئەو پرسە نەگەیشتونەتە هیچ ئەنجامێك ،چونكە پرۆژەكە تائێستا تەنها لەپارێزگای سلێمانیە". رێك���ەوت زەك���ی گوت���ی "گەر پرۆژەیەك���ی لەو ج���ۆرە جێبەجێ بكرێ���ت ،ئ���ەوا دەبێ���ت لەهەم���وو هەرێمی كوردس���تاندا بێ���ت ،هەر بۆیە زۆر لەئەندامان���ی ئەنجومەن���ی پارێزگا پێی���ان واب���ووە نابێت س���لێمانی بكرێتە تاقیگەی���ەك ،چونك���ە ئ���ەم بڕی���ارە تەنها لەپارێزگای س���لێمانی باسی لێوەكراوە و هیچ هەنگاوێك لەهەولێر و دهۆك بۆ ئەو مەبەس���تە نەنراوە ،هەربۆی���ە تا ئەو كاتە پرسەكە بەهەڵپەسێردراوی ماوەتەوە".
ژمار ه 303
2015/12/12
15
سياسەت
تەنیا پەیوەندییەكی یاسایی موجەڕەد مابوو ،بەغدا خەریكە ئەویش ناهێڵێت
كەركوك لە بەغدا دووردەكەوێتەوە سەروەر خەلیل
یوس���ف ،گەنجێكی دانیش���تووی كەركوكە و پیش���ەی پۆلیس���ە ،ئەو بەنیگەرانییەوە دەیگوت "بڕین���ی مووچەكەمان كاریگ���ەری زۆر خراپی بەسەر ژیانمانەوە دەبێت ،بەم بێكارییە زۆرەی هەیە ئەگەر مووچەكەش���مان نەدەنێ شیرازەی ژیانمان هەڵدەوەشێتەوە". دوای چەند س���اڵێك لەناكۆكی و بێنەوبەردە لەس���ەر كۆمەڵێ���ك پرس���ی ئی���داری تایب���ەت بەپارێزگاكە ،دواجار چەند رۆژێك بەر لەئێستا حكومەت���ی بەغ���دا لەڕێی وەزارەت���ی ناوخۆوە مووچەی كارمەندانی پۆلیسی كەركوكی بڕی، ئەمەش دوای ئەوە هات ،كە پێش���تر بڕیارێكی ب���ۆ البردن���ی بەڕێوەب���ەری گش���تی پۆلیس���ی ش���ارەكە دەركردبوو ،بەاڵم ئیدارەی كەركوك
16ژمار ه 2015/12/12 303
رەتیكردەوە پابەند بێت بەو بڕیارەوە. ئ���ەو ناكۆكییانەی نێوان بەغ���دا و كەركوك شتێكی نوێ نییە ،بەڵكو لەدوای ساڵی 2005وە چەندین حاڵەتی لەو شێوەیە دووبارە بوونەتەوە و زۆربەی جارەكانیش لەس���ەر پرسی گۆڕینی بەرپرسە ئەمنییەكانی شار هەبووە. بەب���ڕوای "بوره���ان حاج���ی س���لێمان" ك���ە رۆژنامەنوس���ێكی ش���ارەكەیە ،ئەو ناكۆكییانە ب���ۆ ش���ارێكی وەك كەرك���وك حەتم���ی و چاوەڕوانكراوە ،چونكە بەوتەی ئەو "كەركوك ئ���ەو پارێ���زگا عێراقیی���ە نییە ،ك���ە بەتەواوەتی بكەوێت���ە ژێ���ر دەس���تی حكومەت���ی بەغ���دا، ناوچەیەك���ی پەیوەس���تە بەم���اددەی 140و ناوچەیەكی كوردستانی دابڕێنراوە و حكومەتی عێراق���ی ب���ۆی نیی���ە بەش���ێوەیەكی تاكالیەنانە مامەڵ���ە لەگەڵ ش���ارەكە بكات و بەئاڕاس���تەی
تەعریبكردنەوەی كاربكات ،بێگومان لەحاڵەتی وادا تووشی بەرەنگاربوونەوەی كەركوكییەكان دەبێتەوە". ئەو رۆژنامەنوسە جەخت لەوەش دەكاتەوە ك���ە "ئەگەر حكومەت���ی ناوەندی ئ���ەم كارانەی ب���ۆ بچێتە س���ەر ،بێگومان هەنگاوی دیكەش���ی ب���ەدوادا دێ���ت و كەرك���وك زیاتر وابەس���تەی ناوەند دەكاتەوە". الی خۆی���ەوە "ئ���اوات محەم���ەد" ئەندام���ی ئەنجومەنی پارێ���زگای كەركوك ،جەخت لەوە دەكات���ەوە ،كە هۆكاری سیاس���ی لەپش���ت ئەو ناكۆكییان���ەوە هەن و دەڵێت "حكومەتی عێراقی نەیتوانی���وە م���اددەی 140جێبەج���ێ بكات ،كە كەركوكی���ش جەوه���ەری ماددەكەی���ە ،ئ���ەوە وایكردووە لەناوچەیەكی جێی ناكۆكی یاسایی و دەس���توورییەوە ببێتە جێی ناكۆكی سیاسی،
سياسەت
"ماوەیەكی زۆرە كەركوك لەپێشینەی ئەجێندای سەردانی شاندەكانی هەرێم بۆ بەغدا نیە"
بەتایبەت���ی كە حكومەتی عێراق هەوڵیداوە هەر ج���ارە و پێكهاتەیەك بەالی خۆیدا رابكێش���ێت، هەم���وو ئەوان���ە روونن ،كە ئ���ەوان دەیانەوێت پرس���ی كەرك���وك بەئاڵ���ۆزی بمێنێت���ەوە ،ئیتر جارێ���ك بەئی���دارە و جارێك پرس���ی ئەمنی و جارێكی تر بەبڕینی مووچە". ئ���اوات ئ���ەوە ناش���ارێتەوە ،ك���ە كەرك���وك لەبەغ���دا دوور كەوتۆتەوە و ئەوەی ش���ارەكە بەبەغداوە دەبەس���تێتەوە تەنه���ا پەیوەندییەكی یاس���اییە ،جگە لەمووچ���ەی فەرمانبەران ،هیچ خزمەتگوزاریی���ەك و پڕۆژەی���ەك لەكەرك���وك نیی���ە ،تەنانەت لەرووی ئەمنیش���ەوە هاوكاری شارەكەی نەكردووە. بورهان بەپێویس���تی دەزانێت سەركردایەتی سیاس���ی و حكومەت���ی هەرێ���م و حیزب���ەكان پش���تگیری ئی���دارەی ش���ارەكە بك���ەن ب���ۆ بەردەوامب���وون لەو هەڵوێس���تەیان لەبەرامبەر پاوانخوازییەكان���ی بەغدا ،ئەوش ناش���ارێتەوە "رەنگ���ە ئ���ەو ناكۆكییان���ە كاریگەری س���لبییان بەس���ەر بژێ���وی كەركوكییەكان���ەوە هەبێت ،تا ئەڵتەرناتیڤێ���ك دەدۆزرێت���ەوە ،ب���ەاڵم دەكرێت لەداهاتوویەك���ی نزیك���دا خۆش���گوزەرانی ب���ۆ خەڵك���ی ش���ارەكە دەس���تەبەر بكرێ���ت ،ب���ەو مەرجەی بەشێوەیەكی شەفافانە مامەڵە لەگەڵ داهاتی شارەكەدا بكرێت". زۆر لەچاودێ���ران پێیانوای���ە هەرێم���ی كوردستان نەیتوانیوە لەبەرامبەر دژایەتییەكانی
بەغدا بۆ ش���ارەكە ،هەنگاوی چڕ و خێرا بنێت، ب���ۆ ئەوەی كەرك���وك و كەركوكییەكان بگرێتە خۆی. ئەندامەكەی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك، جەخ���ت لەو بۆچوونە دەكاتەوە و ئاماژە بەوە دەدات كە "هەرێمی كوردس���تان پابەندییەكانی خۆی بەرامبەر بەكەركوك جێبەجێ نەكردووە، تۆ ش���ارێكت هەیە دەبێت هەوڵ���ی بۆ بدەیت و خۆت بەخاوەنی بزانی���ت ،ئێمە گلەیی ئەوەمان هەیە ،كە حكوم���ەت و پەرلەمانی هەرێم وەكو پێویست بایەخیان بەكەركوك نەداوە". ئەگەرچ���ی بەش���ێك لەهاواڵتیان مەترس���ی ئەوەی���ان هەی���ە لەنێ���وان هەولێ���ر و بەغ���دا كەركوك كوردس���تانییەتی خۆی لەدەس���تبدات و بكرێت���ە هەرێمێكی س���ەربەخۆ ،بەاڵم ئاوات ئ���ەوە بەدوور دەزانێ���ت ،چونكە بەوتەی خۆی "تائێس���تا ئیرادەیەكی سیاس���ی بەو ئاڕاستەیە نییە و كردنە هەرێمیش پرۆس���ەیەكی ئاس���ان نیی���ە و م���اددەی 140ی رێگرە لەب���ەردەم ئەو بابەت���ە ،جگەلەوەش س���ەركردایەتی سیاس���ی ك���ورد كۆدەنگ نییە لەس���ەر ئ���ەوە و بەغداش دژایەتی خۆی بۆ هەنگاوێكی وا دەربڕیوە". وەك هەن���گاوی یەكەم ،بورهان بەگونجاوی دەزانێ���ت س���وود لەیاس���ای پارێ���زگاكان وەربگیرێ���ت و پەیوەندییەكان���ی كەرك���وك لەگ���ەڵ چەن���د وەزارەتێكی بەغ���دا نەمێنن ،كە پێویست ناكات بەڕێوەبەرایەتییان لەشارەكەدا هەبێت .هەن���گاوی دووەمیش بەهێزكردنی ئەو دیفاكتۆیەی���ە ،ك���ە لەكەرك���وك و دەوروبەری خوڵق���اوە ،ئ���ەو دوو هەن���گاوەش گەڕان���ەوەی كەرك���وك بۆ س���ەر هەرێم و دابڕین���ی لەبەغدا مسۆگەر دەكەن. ئ���ەو رۆژنامەنوس���ە نیگەران���ە لەچۆنێت���ی مامەڵ���ەی حكومەت���ی هەرێ���م لەگ���ەڵ پرس���ی كەرك���وك و دەڵێت "ئەوەن���دەی ئێمە ئاگادارین دانیش���تنەكانی لەگەڵ بەغ���دا تەنها بۆ بودجە و نەوتە و ماوەیەكی زۆرە كەركوك لەپێش���ینەی ئەجێندای وەفدەكانی حكومەتی هەرێم نییە كە دەچ���ن بۆ بەغدا" .دەش���ڵێت "بەغدا كەمووچەی فەرمانبەران���ی ش���ارەكە دەبڕێ���ت ،ئۆفەرێ���ك دەخات���ە ب���ەردەم كەركوكیی���ەكان و دەیانخاتە
ب���ەردەم ئەگ���ەری ئ���ەوەی زیات���ر لێ���ی دوور بكەونەوە و پەیوەندی نێوان كەركوك و ناوەند لەپچڕان نزیك دەكاتەوە". ئاوات جەخت لەوە دەكاتەوە "عێراق ئێس���تا بەشێك لەمەنزومەی ش���یعە و ئێران و ئاسان نیی���ە ئ���ەو س���ەرچاوە نەوتیی���ە و ئ���ەو ناوچە فراوانە كە نزیك���ەی 9700كیلۆمەترە ،بیخەیتە سەر هەرێم ،ئەوە پڕۆسەیەكی ئاسان نییە". ئ���ەم قس���انە لەكاتێكدان ،ك���ە لەچەند رۆژی راب���ردوودا جۆرێ���ك لەیەكدەنگ���ی لەنێ���وان پێكهاتەكان���ی كەركوك دروس���ت ب���وو بوو دژ بەهەوڵەكان���ی بەغ���دا بەرامب���ەر بەش���ارەكە، دوو رۆژی���ش بەر لەكوش���تنی لەالی���ەن چەند چەكدارێكەوە ،محەمەد خەلیل جبوری ،سەرۆكی پێش���ووی كوتل���ەی عەرەب���ی لەئەنجومەن���ی پارێ���زگا لەكۆنگرەیەكی رۆژنامەوانی هاوبەش لەگ���ەڵ هەر یەكە لەرێبوار تاڵەبانی س���ەرۆكی ئەنجومەن و محەمەد كەمال س���ەرۆكی لیستی برایەت���ی لەئەنجومەنك���ە ،جەختی���ان لەس���ەر رەتكردن���ەوەی هەوڵەكان���ی بەغ���دا ب���ۆ بڕینی مووچەی پۆلیسی شارەكە كردەوە ،بەاڵم دوو رۆژ دواتر لەگەڕەكی تس���عینی ش���ارەكە تەقە لەجبوری و هاوس���ەرەكەی كراو هەردووكیان گیانیان لەدەستدا. ئ���اوات دەڵێ���ت "ه���ەر كاتێ���ك كۆدەنگ���ی و هاوس���ۆزی سیاس���ی لەنێ���وان پێكهات���ەكان هەبووبێ���ت ئاژاوەیەك دروس���تكراوە ،محەمەد جبوری و پێش���تریش عەبدوڵاڵ س���امی لەگەڵ ئێمە كاریان كردووە ،راستە خاوەنی هەڵوێستی خۆیان ب���وون ،ب���ەاڵم بڕوای���ان بەپێكەوەژیان هەبووە ،بۆیە لەالی���ەن ناحەزانێكەوە كراونەتە ئامان���ج ،ك���ە دەیانەوێت ئاس���ایش و پەیوەندی نێوان پێكهاتەكان بشێوێنن". بوره���ان ،ئام���اژە ب���ەوەش دەكات ،ئ���ەو قسانەی لەبارەی كردنی كەركوك بەهەرێمێكی س���ەربەخۆ كاردانەوەی���ە بەرامب���ەر مامەڵ���ەی هەرێم لەگەڵ ش���ارەكە" ،ئەگەرن���ا تاك بەتاكی ك���وردی كەرك���وك ،چ بەئی���دارەی ش���ار بێ���ت یاخود بەخەڵكەكەی ،بڕوایان بەكوردستانییەتی شارەكە هەیە و لەسەر ئەو بنەمایەش مامەڵەی لەگەڵ دەكرێت ،ئەوەی هەیە ئەوەیە كە ئیدارەی كەرك���وك هەن���گاوی نا بۆ دوور خس���تنەوەی كەرك���وك لەناوەن���د ،ت���ۆ لەقۆناغ���ی یەك���ەم لەدەس���تی ئ���ەوان دەریبهێنە و دەس���ەاڵتەكانی خ���ۆت بەكاربهێن���ە ،دواتر ئی���دارەی كەركوك دەتوانێ���ت بەتایبەتمەندێت���ی خ���ۆی بگەڕێتەوە س���ەر كوردس���تان .گەڕان���ەوەی كەركوكی���ش بەدروش���م و قس���ە زل ناكرێت ،بەڵكو بەكردار دەكرێت".
ژمار ه 303
2015/12/12
17
سياسەت
سیاسەتی کوردی تراژیدیا و حەماسەت
ناسر مورادى
داعش لە ئێستادا ئەژنۆکانی عێراقی بەسااڵچووی شکاندووە و هەیمەنە و شکۆی خستۆتە ژێر پرسيارەوە 18ژمار ه 2015/12/12 303
گۆڕانکاریەکانی دەیەی کۆتایی سەدەی بیستەم تان و پۆی سیاسەتی نیودەوڵەتی و پێکهات����ەی سیاس����ەتی نێوەدەوڵەت����ی لەبەری����ەک هەڵوەش����اندەوە ،سیس����تەمی نێوەدەوڵەتی دوو جەمسەری لەئەدەبیاتی سیاس����ی نێودەوڵەت����ی هەڵگی����را و چەمک و رەوایەت����ە گ����ەورەکان وەک می����رات چوون����ە ناو دەقە تی����ۆری و ئەکادیمیەکان. ت����ا پێ����ش ئ����ەو قۆناغ����ە ،بەپێ����ی گوت����اری دەوڵەتس����االری ،ئەکت����ەرە خۆجێێی����ەکان، لەوانە بزووتنەوە ئازادیبەخشەکان خۆیان و پرس����ەکانیان کەوتبوون����ە پەراوی����زی دەق����ە گ����ەورەکان و ملمالنێ����ی س����ەربازی و ئایدیۆل����ۆژی زلهێزەکانەوە ،کە لەس����ەر هێڵ����ی دوو جەمس����ەری س����ۆڤییەت و ئەمریکا س����اغ بووبۆوە .هاوکات لە ەڵ ئەم گٶڕانگاریان����ە ،سیاس����ەتی پاوانخوازانەی عێراق����ی ژێر دەس����ەاڵتی بەع����س و دواتر گۆڕانکاریەکانی سااڵنی سەرەتای سەدەی ،٢١بەتایب����ەت هێرش����ی ئەمریکا بۆ س����ەر ئەفغانس����تان و عێ����راق ،چڕبوون����ەوەی ملمالن����ێ و رکەبەرایەت����ی ناوچەی����ی و گ����ەڕان ب����ەدوای هەژموون����ی ناوچەی����ی لەپانتايی تازە ئەزموونکراوی نێودەوڵەتی، قووڵتربوونەوەی کێشە و ناکۆکی فیرقەیی، مەزهەب����ی و شوناس����خوازی لەناوچەک����ە بەتایبەت����ی لەهاوکێش����ەی شیعە-س����وننە، سەرهەڵدانی بەهاری عەرەبی ،بەدواداهاتنی
ناسەقامگیری سیاس����ی لەژینگەی سیاسی واڵت����ان و لەهەموو گرنگتر س����ەرهەڵدانی نوسخەیەکی نوێ لەرادیکاڵیزمی ئیسالمی بەناوی داعش ،کە هەڵوەدا و سەوداسەری دامەرزاندن����ەوەی خەالفەت����ە ،رۆژهەاڵت����ی ناوەڕاستیان خستە ژێر کاریگەرییەوە. ب����ە پێ����ی تی����ۆری ش����ەڕ و گ����ۆڕان، توندوتیژی و ش����ەڕی ناوخۆی����ی لەواڵتان قۆناغ����ی نوێ����ی قەی����ران و ئاڵۆزیەکان����ی رۆژهەاڵت����ی ناوەڕاس����ت ،ه����اوکات لەگەڵ ئەوەی کۆمەڵێک مەترس����ی و هەڕەش����ەی بەدواوەی����ە ،هەڵگ����ری کۆمەڵێ����ک دەرفەت و جۆرێ����ک لەکرانەویە ب����ەرووی ئەکتەرە سیاسیەکاندا .لەدەوڵەتانەوە بگرە تا دەگاتە ئەکتەرە خۆجێی و ناوچەییەکان .لێرەوەیە کە فاکتەری کوردی بەتایبەتی کە هەرێمی کوردس����تان لەهەیمەنەی ئەکت����ەرە نیمچە فەرمییەکەی هات����ە کایەوە .لێرەوە بوو کە هەرێمی کوردستان هاوکات لەگەڵ ئەوەى دەست و پەنجەی لەگەڵ هەڕەشەکان نەرم دەک����رد ،لەالیەکی دیکەوە ب����ووە ئەکتەر و رۆڵگێڕێکی س����ەرەکی گۆڕەپانى سیاس����ی عێراق ،ناوچەکە و تەنانەت لەس����ەر ئاستی جیهان����دا ل����ەو رووەوە ک����ە بەنوێنەرایەتی جیهانی ئازاد ش����ەڕی داعش����ی بەڕێوەبرد. لەم گۆڕانکاریانەدا تراژیدیا و حەماس����ەت هاوکات و هاوشان بوون. عێراق����ی دوێن����ی ،عێراق����ی ئەم����ڕۆ ،کێ
سياسەت
تانوپۆکەی هەڵدەوەشێنێتەوە؟ ه����ەر ل����ەو س����ەردەمانەوە کە ش����ەریف حوس����ێن مەکی (والی مەکە بەنوێنەرایەتی لەنامەگۆڕین����ەوە عوس����مانیەکان) ژێربەژیرەکانی لەگ����ەڵ هێنری ماکماهۆن، حاکمی بەریتانی میسر و سودان ،خولیای دامەزراندنى خەالفەتی ئیسالمی سوننەیان لەقەڵەم����ڕەوی "عەرەبس����تانی گ����ەورە و یەکپارچە" لەسەردا بوو ،دیار بوو تێکڕای گەالن����ی غەی����رە ع����ەرەب ل����ەم ناوچەيەدا خاوەنی هیچ پێگەیەکی ياس����ايى و سیاسی نەب����وون .لەوەت����اى عێراق����ی ن����وێ بنی����ات ن����راوە ،رووی ئارام����ی بەخ����ۆوە نەبینیوە، لەروانگەیەک����ەوە ریش����ەی ک����ۆی قەیران����ە ناوخۆییەکان����ی ئەم واڵت����ە دەگەڕێتەوە بۆ پرس����ی ک����ورد و پێکهات����ەی فرەیی قەومی و مەزهەب����ی ئ����ەم واڵت����ە ،ک����ە تائێس����تاش نەیتوانی����وە رێرەوی سروش����تی دەوڵەت- نەتەوە بپێوێ. ه����ەر ئ����ەو بیرۆکەی����ە ک����ە هەیمەن����ە و ش����کۆی عێراقی گەنجی لەس����ەر هەڵچنرا، لەئێستادا ئەژنۆکانی عێراقی بەسااڵچووی ش����کاندووە :خەالفەت����ی ئیس��ل�امی داعش. هاتنی داعش س����ەروەری و هەیمەنەی ئەم واڵت����ەی بردە ژێر پرس����یار .فاکتی کوردی لەعێ����راق ک����ە مێ����ژوو و رابردوویەکی پڕ لەس����ەروەری و خەبات ل����ە پێناو رزگاری هەی����ە ،ه����ەر ئ����ەو بزووتن����ەوەی ک����ە دوو س����اڵ دوای باڵوبوون����ەوەی نافەرمیان����ەی رێکەوتننامەی س����ایکس-پیکۆ و دوو ساڵ پی����ش لەدامەزران����ی عێراقی نوێ دەس����تی پێک����رد ،ئێس����تا میراتەک����ەی ب����ۆ حکومەتی هەرێمی کوردس����تان ماوەتەوە .لەدڵی ئەم ئاڵ����ۆزی و قەیرانە ناوخۆیی و ناوچەییەدا، س����ەرکردایەتی حکومەت����ی هەرێم����ی کوردس����تان ه����اوکات بی����ری لەقۆناغ����ی رزگاری و ئ����ازادی کردۆت����ەوە .ملن����ەدان بەكێشە ناوخۆیی و دەرەکیەکان ،کە دەکرێ بوت����رێ ت����ا رادەیەک����ی زۆر رەهەندیێک����ی "دەس����تکرد"یان هەی����ە و بەدەس����تی دی����ار و نادی����اری دوژم����ن و دۆس����تەکانی نەخش����ێندراوە ،دەرەنجام����ی خوێندنەوەی س����تراتيژیى ب����ۆ رەوت����ی گۆڕانکاری����ەکان و رەچاوکردن����ی دوو فاکت����ەری گرنگ����ى گەمەی سیاس����ى ب����ووە :دووربینی و واقع بینی .ئەمش وايکردووە کە س����ەرکردایەتی حکومەت����ی هەرێم����ی کوردس����تان الیەن و رەهەندێک����ی س����تراتیژیى بدات����ە قۆن����اغ و دوارۆژی "دەوڵەتمەداری" .قەیران و رەوتی
گۆڕانکاریەکان لەرابردوودا هاوکات لەگەڵ ئ����ەوەی بۆ ک����ورد "تراژیدى" ب����ووە ،بەاڵم دوورە دیمەنی"حەماسەت و دەستکەوت"ى وێناکردووە .ئەنفال ،هەڵەبجە ،کۆمەڵکوژی، شنگاڵ و...هتد ،ئەو تراژیدیانەن کە دەکرێ لەژێر مەفهوومی جينۆس����ايد کۆبکرێنەوە، ب����ەاڵم نێونەتەوەییبوون����ی پرس����ی ک����ورد، گرتن����ەوەی ناوچە ناکۆکەکان ،پش����تیوانی دیپلۆماس����ی نێودەوڵەتی ،دەستراگەیش����تن بەچەکوچۆڵ ،بوونی پێشمەرگە بە هێزێکی ئازادیبەخ����ش ،پێکهێنان����ی هاوپەیوەندی و یەکگرتووی نەتەوەیی ،دەس����تەبەرکردنی ش����ەقامی کوردی لەئاس����تی کوردس����تانی دابەش����کراو ،بوون بەئەکتەرێکی ناوچەیی، کران����ەوەی ش����ەقامی دیپلۆماس����ی جیهانی بەرووی سیاسەتی کوردی ،خستنەڕووى ئەزموونێک����ی ديموکراتیک و رەچاوکردنی
گرتنەوەی ناوچە ناکۆکەکان و پشتیوانی دیپلۆماسی نێودەوڵەتی و دەستراگەیشتن بەچەکوچۆڵ و بوونی پێشمەرگە بەهێزێکی ئازادیبەخش کۆمەڵێک دەستکەوتی سیاسی و مەعنەوین بۆ بنیاتنانی قۆناغێکی گەشتر بەهاکان����ی دیموکراس����ی و ئ����ازادی و... کۆمەڵێ����ک حەماس����ەت و دەس����تکەوتی سیاسی و مەعنەوین ،کە دەکرێ لەرێرەوی سیاس����ەتی کوردی ،بۆ بنیاتنانی قۆناغێکی گەشتر کەڵکی لێوەربگیرێ. سیاسەتی کوردی و ئيدارەدانى قەیران دەرک و تێگەیشتنی واقعبینانە لەقەیران، لێکدان����ەوە و هەڵس����ەنگاندن ،دەرەج����ەی هەڕەش����ە و دەرفەتەکان ،داڕش����تنی پالن، داهێن����ان ،رێگاچ����ارەکان ،هەڵس����ەنگاندنی واقع����ی سیاس����ی بەش����ێوەی مەیدان����ی، پەروەردەی سیاسی و بایەخدان بەمۆڕاڵی سیاس����ی و کاراکت����ەری نەتەوەیی و...هتد،
یارمەتیدەرن بۆ واڵمدانەوە بە قەیرانەکان. لەئێس����تادا حکومەتی هەرێمی کوردس����تان س����ەرباری ئ����ەوەى قەوارەیەکی سیاس����ی بەت����ەواو س����ەربەخۆی نیی����ە ،توانیویەت����ی دەوری خۆی بگێڕێ و لەپانتايی دیپلۆماسی ناوچەی����ی و جیهان����ی ،بەه����ۆی دوو فاکتی ئاوەزمەن����دی و پراگماتیس����تی ،رێ����رەوی سیاس����ی و نیش����تمانی خ����ۆی لەهەیمەنەی "دەوڵەت-نەتەوە" بدۆزێتەوە. لەئێستادا کە زیاتر لە ١٠٠ساڵ لەتەمەنی سیس����تەمی هەڵێنج����راوی رێکەوتننام����ەی س����ایکس-پیکۆ تێدەپ����ەرێ و بۆچوونێک����ی گشتیی ش����ارەزایان و سیاسیەکانی جیهان ب����اس لەگۆڕین����ی س����نوورە سیاس����یەکانی دەک����ەن ،عێراقی بەس����ااڵچوو گەیش����تۆتە گۆڕانێکی مێژوویی و هەروەک مەس����عود بارزان����ی ،س����ەرۆکی هەرێمی کوردس����تان رایگەیاندووە ،دەبێ لەمەوداوە باس لەدوو قۆن����اغ بکرێ ،قۆناغی پێش و پاش کەوتنی موس����ڵ .لەئێس����تادا کە گرتنەوەی موس����ڵ کەوتۆت����ە رۆژەڤ����ەوە ،ئەگ����ەر وێن����ای ئەم قۆناغە بکەین ،خوێندنەوەی سەرکردایەتی کورد و تێگەیشتنی لەواقعەکانی سیاسەتی ئەم����ڕۆی عێ����راق و ناوچەکە خ����ۆی نزیک دەکاتەوە .لەپێشوازی و خۆئامادەکردن بۆ ئ����ەم قۆناغە دایە ،كە ترافیکی دیپلۆماس����ی هەولیر لەگەڵ رۆژئاوا بەمانا گش����تیەکەی قەتیس نەما و دیپلۆماسی کوردی ،دەرگای دیپلۆماس����ی دنیای عەرەبی ،لەس����ەرووی هەموویانەوە س����عودیەی ب����ەرووی خۆیدا ک����ردەوە .لێرەوەیە کە کورد ،ش����ەرعیەتی پێگ����ەی سیاس����ی و رۆڵ����ى ئەکتی����ڤ و یەکالک����ەرەوەی خ����ۆی س����ەلماندوە .ل����ەم هەلومەرجەدا کە پێیدا تێدەپەڕین ،س����ەنگی ک����ورد لەس����ەر ئاس����تی عێ����راق و ناوچ����ە قورسایی دەکات. هەم����وو ئام����اژەکان و جموجۆڵ����ە کان پێمان دەڵێ����ن گٶڕانی بنەرەت����ی بەڕێوەیە. هاوکێش����ەکان ،س����یمای هاوپەیمان����ی و پۆلێنبەن����دى هێ����زەکان رووی لەگۆڕان����ە. گریمان����ە دەک����رێ عێراقی بەس����ااڵچو توێ ت����وێ بکرێتەوە و س����ەرلەنوێ نەخش����ەی سیاسی عێراق دابرێژرێتەوە .مەفهوومیکی دیکەی ئەم گۆڕانکاریە زۆر ش����اراوە نییە، لەئەگ����ەری ه����ەر گۆڕانێکی سیاس����ی ،تان و پ����ۆی ئەم واڵتە لەس����ەر دەس����تی کورد و بەدەس����تی ک����ورد تاڵکێش دەک����رێ .بەم پێیەوە ئومید دەکرێ کورد لەباش����وورەوە بەرەو "کوردستان "هەنگاو بنێ.
ژمار ه 303
2015/12/12
19
سياسەت
كێشەی نێوان كۆمپانیای داناغاز و حكومەتی هەرێم گەورەتر دەبێت بەپێی راگەیەنراوی كۆمپانیای داناغاز ،ماوەی قەرەبووكردنەوەیان تەنیا 15رۆژی ماوە بیالل سەعید كۆمپانیای دانا غازی ئیماراتی لەماوەی دوو هەفتەی رابردوودا لەرێگەی دوو راگەیەنراوە كە لەسەر پێگەی بازاڕی ئەبوزەبی باڵویكردۆتەوە، ئام����اژەی بەوە كردووە ،كە دادگایەك لە لەندەن لەبەرژەوەن����دی ئ����ەوان بڕیاری����داوە .هەرچ����ی وەزارەتی س����امانە سرووش����تییەكانە لەرێگەی راگەیێندراوەكانی وەاڵم����ی دانا غازی دەداتەوە و ئەو هەوااڵنە رەتدەكاتەوە كە داناغاز كەیسی لە دادگای بەریتانیا بردووەتەوە. كۆمپانی����ای داناغاز لە بەیاننامەیەكدا كە -29 2015-11ب����ۆ بۆرس����ەی ئەبوزەبی ن����اردووە، رایگەیان����دووە "دادگای����ەك ل����ە لەن����دەن بڕیاری كۆتایی لەسەر كێشەی نێوان كۆمپانیاكە لەگەڵ حكومەت����ی هەرێم����ی كوردس����تان داوە ،ك����ە بۆ ماوەی شەش ساڵە بەردەوامە .دادگاكە بڕیاری داوە حكومەت����ی هەرێم����ی كوردس����تان دەبێ����ت لەماوەی 28رۆژدا بڕی 1.98ملیار دۆالر بداتە كۆنسێرتیۆمی داناغاز". كۆمپانی����ای دانەغ����ازی ئیمارات����ی ك����ە لەگەڵ ه����ەردوو كۆمپانی����ای كریس����ێنت پترۆلی����ۆم و پیەڕل پترۆلیۆ م هاوبەش����ە لە (كنسۆرشم)ێكدا، لەئۆكتۆبەری س����اڵی 2013داوایەكی یاس����اییان لەب����ەردەم دادگای لەن����دەن ب����ۆ ناوبژیوانی����ی نێودەوڵەت����ی ل����ەدژی حكومەت����ی هەرێم����ی
20ژمار ه 2015/12/12 303
كوردس����تان بەرزكردەوە ،،ئ����ەوەش لەبەرامبەر پابەندنەبوونی حكومەت بەگرێبەستێك كە كاتی خ����ۆی لەس����اڵی 2007لەگەڵ ئەم كنسۆرش����مە ل����ە كێڵگەكانی كۆرم����ۆر و چەمچەم����اڵ واژۆی كردووە. لەبەیاننامەك����ەی داناغ����ازدا هات����ووە بڕیاری دادگای ناوبژیوان����ی بڕی����اری كۆتاییە و دەبێت حكومەت����ی هەرێم����ی كوردس����تان پابەندبێ����ت بەبریارەك����ە" .مەجی����د جەعف����ەر" بەڕێوەب����ەری جێبەجێكاری كۆمپانیای كریس����ێنت پێترۆلیۆم و بەڕێوەبەری گش����تی ب����ۆردی داناغاز رایگەیاند، ماف����ی ئاش����كرای كۆنس����ێرتیۆم لەس����ەر ئ����ەو دوو كێڵگەی����ە ب����ۆ پەرەپێدانی����ان لەدرێژخایەندا و هەروەه����ا ماف����ی بەرهەمهێن����ان و هەروەه����ا دەس����حەقەكانی ئێس����تا بەب����ێ هی����چ گۆمانێ����ك پشتراست بۆتەوە. ب����ۆ جارێك����ی دیك����ە كۆمپانی����ای دانەغ����از لەب����ەرواری 2015-12-8لەماڵپ����ەری تایبەت����ی خ����ۆی باڵویكردۆت����ەوە ،پێش����تر دادگای لەندەن ب����ۆ ناوبژیوان����ی نێودەوڵەتی لەب����ەرواری -27 2015-11بڕیارێكی پەس����ەندكرد ،كە حكومەتی هەرێ����م پابەن����د دەكات بەپێدانی بڕی یەك ملیار و 981ملی����ۆن و 951ه����ەزار و 322دۆالر ،بە هاوپەیمانێتی كۆمپانیاكان لەماوەی 28رۆژدا. هەروەه����ا ئام����اژەی ب����ەوە ك����ردووە ،ك����ە كۆمپانی����ای داناغ����از لەگ����ەڵ دوو كۆمپانیاكەی ی دیك����ەی بواری وزەدا چەند دۆس����یەیەك لەدژ حكو مە ت����ی
هەرێم����ی كوردس����تان ل����ەدادگا دەجوڵێنن����ەوە، ك����ە بەبردن����ەوەی ئ����ەو دۆس����یەیانە لەالی����ەن كۆمپانیاكانەوە ،دەبێت هەرێمی كوردستان ()11 ملی����ار دۆالر وەك قەرەب����وو ب����دات ،وەك مافی كۆمپانیاكانی����ان لەهەردوو كێڵگ����ەی كۆرمۆر و چەمچەماڵ كە بڕیاری یەكەمی دادگای لە 30ی حوزەیرانی 2015ی لەسەر دەرچووە. كۆمپانیاك����ە ئاماژەش ب����ەوە دەدات ،بڕیاری دادگای ناوبژیوان����ی نێودەوڵەت����ی لەن����دەن، بڕیارێك����ی س����ەپێنراوە و پێویس����تە حكومەت����ی هەرێ����م پابەندی جێبەجێكردنی بێت .بڕیاریش����ە دادگای ناوبژیوان����ی لەن����دەن لەدانیش����تنەكانی س����اڵی 2016یدا چ����او بەداواكارییەكانی دیكەی هاوپەیمانی كۆمپانیاكاندا بخشێنێتەوە ،هەروەك بڕیاری����ش لەس����ەر داواكەی هەرێ����م دەدات ،كە داوای 3ملیار دۆالر قەرەبوو دەكاتەوە. لەس����اڵی 2007دا حكومەت����ی هەرێم����ی كوردس����تان لەرێگ����ەی گرێبەس����تێكی ()25 س����اڵییەوە ماف����ی پەرەپێدانی ه����ەردوو كێڵگەی (كۆرمۆر و چەمچەماڵ)ی بەهەردوو كۆمپانیای ئیماراتی دانەغاز و كرێسنت پێترۆلیۆم بەخشی، دواتریش دوو كۆمپانیای دیكە پش����كی ()%10ی ئەو پڕۆژەیەیان پێدرا. كورت����ەی كێش����ەكەی كۆمپانی����ای دانە غاز و حكومەتی هەرێم بریتییە لەنەدانی بڕە پارەیەكی دیاریك����راو بەدانە غ����از ،ئەم����ەش دوای ئەوەی كۆمپانی����ای ناوبراو كاری وەبەرهێنانی كردووە و پرۆس����ەی بەرهەمهێنان����ی تەواو ك����ردووە و بەرهەمەك����ە (نەوتی خاو و
سياسەت
غازی سروشتی) فرۆش����راوە .لەگرێبەستەكەی نێوانیان����دا هاتووە ئەگەر بەرهەمەكە فرۆش����را، ئ����ەوا دەبێت كۆمپانیاكە پش����كی خ����ۆی لەالیەن حكومەت����ەوە پێب����درێ ،ئەم����ەش پێیدەگوت����رێ "قازانجی نەوت". ب����ەاڵم حكومەت����ی هەرێم پابەن����د نەبووە بەم بڕگەی����ەی رێككەوتنەك����ە .هەروەه����ا ئ����ەوەش هاتووە ،كە ئەگەر كێشەیەك دروستبوو لەنێوان الیەنەكان ،ئەوا هەر الیەنێك دەتوانێ كێش����ەكە ببات����ە ب����ەردەم دادگای لەندەن ب����ۆ ناوبژیوانی نێودەوڵەتی. وەزارەتی سامەنە سروشتییەكان لەماڵپەڕی فەرمی خۆی راگەیێندراوێكی بەزمانی ئینگلیزی باڵوكردۆت����ەوە و رایگەیان����دووە "حكومەت����ی هەرێم����ی كوردس����تان دەیەوێت ئ����ەو زانیارییە ناڕاس����ت و چەواش����ەكارانەی دانا غاز راس����ت بكاتەوە". 2015-12-8 ك����ە راگەیێندراوەك����ە باڵوكراوەت����ەوە ،ل����ە 4خاڵ پێكهات����ووە و تێیدا جەختكراوەتەوە ،كەیس����ی 11ملیار دۆالرەكەی كۆمپانی����ای دان����ا غ����از بنەم����ای یاس����ایی نیی����ە. "دوایی����ن راگەیەندراوەك����ەی كۆمپانیای دانا غاز بەتەواوەتی بێ بنەمایە ئەو ژمارەیە بەتەواوەتی خەیاڵیی����ە و هی����چ ش����تێكی وا ب����ۆ دادگا ب����ەرز نەكراوەتەوە". راگەیێندراوەك����ە جەخت����ی لەس����ەر ئ����ەوەش كردۆت����ەوە ،ك����ە ئ����ەوان هەم����وو داوای����ەك و ژمارەیەك رەتدەكەنەوە كە "پشتیوانی لێنەكراو و دانپێدا نەنراون". س����ەرەڕای رەتكردن����ەوەی راگەیێندراوەك����ە، وەزارەتی سامانە سروشتییەكان كۆمپانیای دانا غ����ازی بەشكس����تخواردوو تۆمەتباركردووە ،لە راگەیەندراوەكەدا هاتووە "بەهۆی شكس����تەكانی كۆمپانیای دانا غاز لەرابردوودا لەكوردس����تان، حكومەت����ی هەرێم����ی كوردس����تان دووچ����اری زیان����ی زۆر بۆت����ەوە ،بۆیە حكوم����ەت بەردەوام دەبێ����ت لەس����ەر هەوڵەكانی بۆ گەڕاندن����ەوەی مافەكان����ی و بردنەوەی كەیسەكە". ب����ەپ����ێ����داگ����ری����ی����ەوە ل���ەراگ���ەی���ێ���ن���دراوەك���ەدا ئ�����ەوەش ه���ات���ووە "دان���ا
غاز هەڵەیە لەوەی دەڵێت حكومەت پرۆسەی بەرەوپێشبرنی كێڵگەكانی دواخستووە ،چونكە هەرێمی كوردستان هەمیشە هەوڵیداوە یەكانگیر بێت لەگەڵ پێشكەوتنەكان بۆ گونجان لەگەڵ كۆمپانییا نێودەوڵەتییەكانی نەوت ،بەڵكو ئەوە دانا غازە رێگر بووە لەو پێشڤەچوونە و بۆتە هۆی ئ��ەوەی ئەو زیانە زۆرە بەر حكومەتی هەرێمی كوردستان بكەوێت". "عەل����ی حەم����ە س����اڵح" ئەندام����ی پەرلەمان����ی كوردستان لەفراكسیۆنی گۆڕان رایگەیاند ،هیچ بژاردەی����ەك لەبەردەم حكومەت����ی هەرێمدا نییە بۆ رزگاربوون لەو كێشەیەی لەگەڵ كۆمپانیای داناغاز تێیكەوتووە ،چونكە بڕیارەكەی دادگای لەن����دەن یەكالكەرەوەی����ە و بەس����ەر حكومەت����ی ێ دەكرێت. هەرێمدا جێبەج ئەندامەك����ەی لیژن����ەی پیشەس����ازی و وزە و س����ەرچاوە سروش����تیەكان ئاشكراش����ی كرد، باش����ترین بژاردە لەب����ەردەم حكومەتی هەرێمدا رێككەوتنیەت����ی لەگ����ەڵ كۆمپانی����ای داناغ����از ل����ەدەرەوەی دادگا ،خۆ ئەگەر ئەوە نەكات ،ئەوا سومعەی هەرێمی كوردستان ناشیرن دەبێت. روونیش����ی ك����ردەوە ،كۆمپانی����ای داناغ����از ئەزمونێك����ی گ����ەورەی هەی����ە لەبردن����ەوەی ئەو جۆرە دۆس����ێیانە لەدادگادا ،بۆ ئەمەش چەندین دۆس����ێی لەمیسر و ئێران و چەند واڵتێكی دیكە بردۆتەوە. "هیمداد فەیسەڵ" ماموستای زانكۆ و پسپۆری یاس����ای ن����ەوت و غ����از بە(س����ڤیل)ی راگەیان����د "حكومەت����ی هەرێ����م ناتوانێ����ت خ����ۆی لەبڕیاری دادگای لەندەن بدزێتەوە ،لەحاڵەتی خۆدزینەوەدا ئەوا دەست بەسەر پارەكانی هەرێمدا دەگیرێت، كە لەدەرەوەی واڵتدا هەیەتی". "كۆڤ����ان ش����یروانی" ماموس����تای زانك����ۆ و خاوەن بڕوانامەی ماستەر لەپاراستنی كۆمپانیا نەوتیی����ەكان ئاماژەی ب����ەوە كرد ،لەس����ەرەتادا حكومەتی هەرێمی كوردستان هیچ بایەخێكی بەم سكااڵیە نەدا ،قسەكانی داناغازیان بەنادروست وەس����فكرد ،ب����ەاڵم بەس����ەیركردنی ناوەرۆك����ی روونكردنەوە و بەیاننامەكانی حكومەت هەست بەپاشەكشێ دەكرێت". س����ەبارەت بەمەترس����ییەكانی پابەندنەبوونی حكومەت����ی هەرێ����م بەدان����ەوەی
قەرزەكان����ی كۆمپانی����ای دان����ە غ����از لەالی����ەن حكومەت����ی هەرێمەوە ،كۆڤان ش����یروانی دەڵێت "فاكتەرێكی س����ەرەكی لەپش����ت هاتن����ی كۆمپانیا زەبەالحەكانی وەك ئیكس����ۆن مۆبی����ل ،تۆتاڵ و غازپڕۆم و چەندین كۆمپانیای دیكەی نەوت ،ئەو بارودۆخە گونجاوە بووە ،كە حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ كۆمپانیاكانی سازكردووە ،بەاڵم ئەگەر ریكۆردی ئەم واڵتانە وەك هی پاكستان، ئەرجەنتی����ن و ڤەنزوێال و ئ����ەو واڵتانە بێت ،كە وا ناس����راون ئاس����انكاری بۆ وەبەرهێن ناكەن، یاخ����ود پابەند نابن ب����ەو گرێبەس����تانەی لەگەڵ ت كۆمپانی����ا وەبەرهێنەكان هەیانە ،ئ����ەوا دەكرێ ببێتە ه����ۆی ئ����ەوەی وەبەرهێن خ����ۆی لەكاری وەبەرهێنان لەو واڵتەدا بەدوور بگرێت. "محم����ود رەزا" پەرلەمانت����اری فراكس����یۆنی گ����ۆڕان لەپەرلەمان����ی كوردس����تان ل����ە پ����ەڕەی تایبەتی خۆی لەتۆڕی كۆمەاڵیەتی فەیس����بووك نوسیویەتی "بەڕێزینە ئەمەی ئاشتی! تەنیا لەدوو شكاتا لەسامانی نیشتمانی بە كۆنسۆرتیۆمی دانا غاز و س����ێ هاوبەشەكەی دانا غازی دۆڕاندوە، ن����ە دوا كەی����س و دوا دۆڕان ئەبن و نە كۆتایی زیانەكان". مەحمود رەزا ئەوەشی نوسیووە "ئەوەی دانا غاز بەدوو ش����كات لە "ئاشتی!" برۆتەوە بریتییە لەزیات����ر ل����ە 2ملی����ار و 81ملی����ۆن دۆالر ،ئەمە بەتەنیا زیان����ە بینراوەكانی گرێبەس����تەكەی دانا غاز و هاوبەش����ەكانی ،بەاڵم كارەس����ات لەزیانە نادیارەكانی ئەم گرێبەستە دایە ،كە لە 40ملیار دۆالر تێدەپەڕێ! "س����ۆران عوم����ەر" ئەندام����ی لیژن����ەی دارایی لەپەرلەمانی كوردستان لەپەڕەی خۆی لەتۆڕی كۆمەاڵیەتی فەس����بووك نوس����یویەتی "پێویستە ئەنجومەن����ی ن����ەوت و غ����ازی هەرێ����م لەس����ەر دۆڕان����ی حكوم����ەت بەكۆمپانی����ای دانەغ����از و كۆمپانیا هاوبەشەكانی دی بدرێنە دادگا". س����ۆران عومەر ئاماژەی بەوەشداوە "ئەگەر حكومەت����ی هەرێ����م لەم����اوەی یاس����اییدا كە ٢٨ رۆژە ئەو پارەیە نەدات ،فرۆش����ی نەوتی هەرێم و پارەكانی نەوت دەس����تی بەس����ەردا دەگیرێ، تاكو دوو ملیار دۆالرەكە تەواو دەكات .ئەوكاتە هەرێ����م توش����ی قەیرانێك����ی زۆر مەترس����یدار دەبێ".
ژمار ه 303
2015/12/12
21
سياسەت
یەدەگی غازی سروشتی كوردستان %3ی تێكڕای یەدەگی جیهانە "لە داهاتوودا كوردستان دەبێتە هەناردەكەرێكی سەرەكی غازی سروشتی" بیالل سەعید دوو هەفتە لەمەوبەر لەمیانی بەشداریكردنی لەحەوتەمی����ن پانێلی كۆڕبەن����دی ئابووری وزە لەش����اری ئیس����تەنبوڵی توركیا ،وەزیری سامانە سروش����تییەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان رایگەیاند ،تاچوار س����اڵی تر دەتوانین هەناردەی غ����ازی سروش����تی بگەیەنین����ە 20ملی����ار مەت����ر س����ێجای رۆژانە ،پس����پۆڕێكی ن����ەوت و غازیش ئاماژە بەوەدەكات غازی سروش����تی كوردستان كاریگ����ەری گ����ەورەی ئاب����ووری و سیاس����ی دادەنێت.
22ژمار ه 2015/12/12 303
غ����ازی سروش����تی ،س����ووتەمەنییەكی بەردینەیییە ،لەبنچینەدا لەو هایدرۆكاربۆنانەوە پێكهات����ووە ،ك����ە لەپێكهاتنیان����دا گەردیلەیەك بۆ چوار گەردیلە كاربۆنیان تێدایە. لەماڵپەری وەزارەتی سامانە سروشتییەكان باڵوكراوەت����ەوە ،ك����ە هەرێمی كوردس����تان بڕی 200تریلی����ۆن پ����ێ س����ێجا ( 5.7ترلی����ۆن مەت����ر سێجا) یەدەگی غازی سروشتی هەیە ،كە بریتیە لە %3ی تێكڕای یەدەگی جیهان .ئەمەش رۆڵێكی گرن����گ دەدات بەپێگ����ەی كوردس����تان لەب����ازاڕە هەرێمیەكانی غازدا. ئاش����تی هەورام����ی وەزی����ری س����امانە
سروشتییەكانی حكومەتی هەرێم ،لەئیستەنبوڵەوە رایگەیان����د "بۆ 9مانگ دەچێت ئێمە س����امانێكی سروش����تی غازم����ان پەرەپێداوە ،بیرم����ان لەوە كردۆت����ەوە ئەو غازە بەمەبەس����تی پێداویس����تی ناوخ����ۆی بەكاربهێنین ،هەروەها لەدوو تا س����ێ س����اڵی داهاتوودا ئێمە س����ەرچاوەكانی غازمان پەرەپێ دەدەین" .وتیش����ی "ل����ەورووەوە لەگەڵ كۆمپانیای گەنەل ئینێرجی و چەند كۆمپانیایەكی دیكە هاوكاری دەكەین و سەرقاڵی دامەزراندنی ژێرخان����ی هەناردەكردن����ی غ����ازی سروش����تین، چونك����ە دەمانەوێ����ت س����ااڵنە 10ملی����ار مەت����ر س����ێجا هەن����اردە بكەی����ن و ئەم����ەش كۆمەڵی����ك
سياسەت
شارەزایەكی نەوت و غازی سروشتی :ئەو ژێرخانەمان نیە غاز رەوانەی ئەوروپا بكەین كاری ژێرخان����ی پێویس����تە" .وەزی����ری س����امانە سروشتییەكان راشیگەیاند ":لەگەڵ كۆمپانیاكانی توركیا دەست بەپرۆسەی هەناردەكردنی غازی سروشتی دەكەین بۆ توركیا ". "نەوزادی موهەندیس" پس����پۆڕ لەبوای نەوت و پتڕۆكیمیاویی����ەكان بە(س����ڤیل)ی راگەیان����د "بەدڵنیایی����ەوە غ����ازی سروش����تی كوردس����تان كاریگەری گەورەی ئابووری و سیاسی دەبێت، چونك����ە غازی سروش����تی یەكێكە لەس����ەرچاوە گرنگەكان����ی وزە لەئێس����تادا لەپاڵ نەوتی خاودا، هەرزانت����ر و خاوێنت����ر و دۆس����تی ژینگەی����ە و تێچوون����ی كەمترە لەدەرهێناندا و كااڵیەكی زۆر گرنگیش����ە بەتایب����ەت بۆ ئەو واڵتان����ەی وەرزی زس����تان و س����ەرمایان دوور و درێ����ژە ،وەك����و توركیا و ئەوروپا". ئاماژەش����ی ب����ەوەدا ك����ە توركی����ا بەه����ۆی هەڵكەوتەی پێگە جیۆسیاسیەكەی و دراوسێیەتی لەگ����ەڵ هەرێم����دا بۆت����ە رێڕەوی گواس����تنەوەی نەوت و غازی سروش����تی هەرێم بۆ ئەوروپا و گرنگیەكی ئێجگار گەورەی هەیە بۆ هەرێم وەك دەروازەیەكی بەبازاڕكردن و فرۆش����تنی نەوت و غ����ازی سروش����تیەكەی هەرێم .بۆی����ە دەڵێت "توركی����ا نەك بۆ كوردس����تان ،بەڵكو بۆ واڵتانی ئێران و میس����ر واڵتانی قەفقاس بەهەمان شێوە س����ەرەڕێگای گواس����تنەوەی غازی سروش����تیە ب����ۆ ئەوروپا ،بەم����ەش توركیا گەلێ����ك قازانجی ئابووری دەكات". لەب����ارەی ش����ێوازی هەناردەكردن����ی غ����ازی سروشتی هەرێمی كوردستان ،ئاشتی هەورامی ئام����اژەی بەوەك����رد ،ك����ە لەگ����ەڵ كۆمپانیاكانی توركیا دەست بەپرۆسەی هەناردەكردنی غازی سروشتی بۆ توركیا دەكەن .گوتیشی "لەقۆناخی دووەمدا ئاستی هەناردەكردنی غازی سروشتی كوردس����تان دەتوانی����ن بەرزبكەینەوە بۆ رۆژانە 20ملیار مەتر س����ێجا لەساڵی ،2019كۆمەڵیك پ����رۆژە لەو بوارە جیبەج����ێ دەكرێت و هەندیك كێڵگ����ەی نوێم����ان دەس����تی ب����ە بەرهەمهێن����ان ك����ردووە ،وەك كێڵگەكان����ی نزی����ك مەخموور و نزی����ك هەری����ر و كێڵگەی میران و ل����ەو كێڵگانە
كۆمپانیای ریپسۆل كاردەكات". "تۆن����ی های����وارد" س����ەرۆكی جێبەجی����كاری كۆمپانیای گەنەل ئێنێرجی راگەیاند "لەداهاتوودا كوردس����تان دەبێت����ە هەناردەكارێكی س����ەرەكی غازی سروش����تی و نزیكەی 200تریلیۆن مەتر سێجا یەدەگی غازی سروستی هەیە". س����ەرۆكی جێبەجی����كاری كۆمپانی����ای گەنەل ئێنێرج����ی لەپانێلەكەی ئیس����تەنبوڵ راش����یگەیاند "ئامانجم����ان ئەوەی����ە ت����ا س����اڵی 2019دەس����ت بەهەناردەكردن����ی غ����ازی سروس����تی بكەی����ن لەهەرێم����ی كوردس����تانەوە ب����ۆ توركی����ا ،ب����ەاڵم چ����اوەڕوان دەكەی����ن ت����ا كۆتای����ی 2016یەكەم وەجبەی غازی سروس����تی هەرێمی كوردستان هەناردەی دەرەوە بكەین". هایوارد كە س����ەرۆكی جێبەجێ����كاری یەكێك لەگەورەتری����ن كۆمپانیاكان����ی ن����ەوت و غ����ازە جەختیكردەوە "تا س����اڵی 2022دەتوانین بڕێكی زۆر باش لەپێداویس����تی ناوخۆیی توركیا دابین بكەی����ن و غ����ازی سروس����تی بۆ چەن����د واڵتێكی دیكەش هەناردە دەكەین" .هایوارد ئاشكرایكرد، دوای دەس����تپێكردن ب����ەو پرۆس����ەیە ،دەتوان����ن بڕێكی زۆر لەپێداویستییەكانی ناوخۆی توركیا دابین بكەن. لەدرێژەی قسەكانیدا سەرۆكی جێبەجێكاری گەن����ەل ئێنێرج����ی داوای لەكۆمپانیاكانی دیكەی بواری وزە كرد ،بێنە ناو پرۆس����ەكە و گوتیشی "ئێمە بەه����اوكاری كۆمپانیایەكی دیكە بەم كارە هەڵدەس����تین" .لەبواری دارایی ئ����ەو پرۆژەیەدا، تۆنی های����وارد ئام����اژەی بەوەك����رد ،حكومەتی هەریم����ی كوردس����تان گەرەنت����ی ئ����ەو پرۆژەیە دەكات ،جگەل����ەوەش چەندی����ن الیەن����ی دیك����ەی نێودەوڵەتی ه����اوكاری كۆمپانیاكە و حكومەتی هەرێمی كوردستان دەكەن. ئەو پس����پۆڕەی بوای ن����ەوت و پتڕۆكیمیاوی دەڵێ����ت ،بەدڵنیایی فرۆش����تنی غازی سروش����تی لەپ����اڵ نەوت����ی خ����اودا دەبێتە س����ەرچاوەیەكی گ����ەورەی داهات بۆ هەرێم و یارمەتیدەر دەبێت ب����ۆ كەمكردن����ەوە و نەهێش����تنی قەیرانی دارایی هەرێ����م و تەنان����ەت گەش����ەكردنی ئاب����ووری هەرێم. "فەره���اد حەم���زە" پس���پۆری ن���ەوت و غاز لەب���ارەی رێ���ژەی بوون���ی غ���ازی سروش���تی لەهەرێ���م بە(س���ڤیل)ی راگەیان���د "هەرێ���م خاوەنی رێژەیەكی باش���ی غازی سروش���تییە، ب���ەاڵم ناتوانرێ���ت بخەمڵێندرێت لەب���ەر ئەوەی خەماڵندن پێویستی بەگەڕانێكی باشی تەواوی ناوچ���ەكان هەی���ە و تائێس���تاش بڕواناكەم ئەو گەڕانە كرابێت ،بەاڵم بەشێوەیەكی گشتی وەك ئەوەی س���ەلمێندراوە غاز لەناوچەكانی كێڵگەی
چەمچەم���اڵ ،ك���ە ناوچەیەكە غازی سروش���تی زۆرە ،هەروەها كێڵگەی كۆرمۆ بەهەمان شێوە رێژەیەكی باش غازی سروشتی هەیە .جگەلەم ناوچانەش ،لەگەڵ دەرهێنانی نەوتیش���دا برێك غاز بەتێكەاڵوی لەگەأل نەوتەكە دەردێت ،بەاڵم خەماڵندن���ی ئەویش ب���ەالی من���ەوە ورد نیە و بڕوام پێی نییە ،چونكە ئاسان نییە". لەب���ارەی چۆنیەت���ی س���ودبینین لەغ���ازی سروش���تی جگەلە هەناردەكردن���ی بۆ دەرەوە، فەره���اد حەم���زە دەڵێ���ت "غ���ازی سروش���تی جگەل���ە هەناردەكردن���ی ئەگ���ەر كۆمپانیایەك���ی غاز هەبێ���ت دەتوانرێت لەرێگەی���ەوە ئەو غازە بەچەند ش���ێوەیەكی تر س���ودی ل���ێ بهێندرێت، وەك غ���ازی وش���ك ك���ە رۆڵی بەگەرخس���تنی وێس���تگەكانی كارەب���ا و كارگ���ەكان ،هەورەها دەكرێت بەغازی ش���ل (ئێل پ���ی جی) پێ دەڵێن ك���ە دەكرێ���ت بەغ���ازی م���ااڵن ،هەروەه���ا لەم غازە دەتوانرێت بەنزینی سروش���تی دروس���ت بكرێـت .جگە لەم س���ێ بەرهەمەش ،دەتوانرێت گۆگردیش���ی ل���ێ دەربهێندرێ���ت ،وات���ە جگەلە هەناردەكردنی ئەو غ���ازە ،لەم چوار رێگەیەوە سودی لێ ببیندرێت. ئەو ئاشكراش���ی ك���رد ،كە بەش���ێكی زۆری ئ���ەو غ���ازە سروش���تیەی لەهەرێ���م بەره���ەم دەهێندرێ���ت بەهەدەر دەچێ���ت ،ئەمەش بەهۆی ئ���ەوەی لەكوردس���تاندا كۆمپانیایەك���ی غ���ازی وا نیە بتوانێت س���ودی ل���ێ وەربگرێت ،چونكە ئەگەر س���ودی لێنەبینرێت ،ئەو غازە سروشتیە هەڵناگیرێت و دەسوتێت. فەره���اد حەم���زە ئەوەش���ی خس���تەڕوو ،كە پێویستە كوردستان بەوردی رووپێو بكرێت و بزانرێ���ت چەندی غاز هەیە و دەتوانێت چەندی بەره���ەم بهێنێ���ت .هەروەه���ا دەش���ڵێت "ب���ەاڵم بەگش���تی لەكوردس���تاندا غازی سروشتی بەو بڕە نی���ە ،كە بتوانرێت جێگەی واڵتە زلهێزەكان بگرێـت���ەوە ،چونكە ن���ە ژێرخانێكی لەش���ێوەی ئەوانم���ان هەی���ە و نەتوان���ای بەرهەمهێنان���ی لەو ش���ێوەیە ،بڕواش ناك���ەم بتوانرێت غاز بۆ ئەوروپ���ا بنێردرێت ،بەڵكو تەنه���ا دەتوانێت بۆ توركیا و ب���ەو قەبارەیە هەناردە بكات ،ئەویش دوای ئەوەی كۆمپانیایەكی غاز هەبێت ،چونكە لەكاتێك���دا كۆمپانیایەكی غاز نیە ،چۆن باس���ی هەناردەكردنی بكەین"؟! لەب���ارەی ئ���ەو خەماڵندنان���ەی ب���ۆ غ���ازی سروش���تی هەرێ���م دەكرێ���ت ،ئ���ەو پس���پۆرە وت���ی "ب���ۆ هەموو عێ���راق خەماڵندنەكان س���ێ ترلیۆن مەترس س���ێجایە ،ب���ەاڵم لێرە دەوترێت كوردستان 10ترلیۆنە .بەبڕوای من ئەم قسانە ورد نین و تەنها بەقسەی راگەیاندنی دەزانم".
ژمار ه 303
2015/12/12
23
سياسەت
باهۆزی رووداوەكان و كورسییەكەی سەرۆك ()5
زۆرجار لەكات و شوێنی جیاوازدا كار و كردەوە و سیاسەتی پارتی لەبواری جێبەجێ كردندا كاریگەری خراپی لەسەر كەسایەتی بارزانی جێهێشتووە
سیروان ناشاد 24ژمار ه 2015/12/12 303
بارزان����ی ب����ەردەوام دوور لەپڕوپاگەن����دە بۆ كەس����ێتی خ����ۆی و حزبەك����ەی وت����اری داوە و سیاسەتی بێ پەردە و بێ پەناوپێچ خستۆتەڕوو، دوور لەپەتپەتێنی سیاسی و هەڵەشەیی لە بەرنامە و پەیامەكانیدا كەس����ایەتیەكی تایبەتەمەندی بۆ ئەو دروس����ت كردووە ،ك����ە لەهەموو پەیمانێكی سیاس����ی و كردارێكی سیاسیدا جێی باوەڕ بێ. خاوەن مەبدەئێكی زۆر ڕوونی دوور لە راڕایی بووە .بارزانی ئەو جۆرە كەس����ایەتییەی نەبووە لەش����وێنێك و لەكەش����ێك و لەب����ەردەم چەن����د كەس����انێك قسەیەك بكات و سیاسەتێك پەیڕەو بكات ،لەشوێن و كەشوهەوایەكی تردا لێكدژانە سیاسەتێكی پێچەوانە پەیڕەو بكات .ئەو پیاوێك بووە ل����ەدوای بڕیاردان خاوەنی قس����ەی خۆی ب����ووە ،لەكاتی هەڵەك����ردن و كەوتندا ،دانی پیادا ناوە و لە لێپرس����راویەتی راینەكردووە ،بەهۆی لەس����ەرخۆیی و خۆدەرنەخس����تن و ئ����اكاری ب����ەرزی لەسیاس����ەتدا ،بە وش����یاری و ئاگایی و رۆش����نبیریی سیاس����ی ،بارزانی بەئاس����انی الی كەسی بەرامبەر و چواردەور دەرنەكەوتووە. ئەو پێویستی بەوە نەبووە خەڵك بە بلیمەتی سیاس����ی لێ����ی تێبگ����ەن ،چونك����ە ئ����ەو خەبات و شۆڕش����ی واقعیان����ە و خاكیانە س����ەیر كردووە، بەش����ێوەیەك پراگماتیكیانە سیاسەتی كردووە، ن����ەك تێكەڵكردن����ی چەمك����ی فیك����ری سیاس����ی بەقس����ەی س����ەوز و س����وری كوردان����ەوە و فرۆش����تنەوەی بەگەل ،بەڵكو پیاوێكی خۆماڵی و پراكتیكی و بەدەستوبرد بووە لەجێبەجێ كردنی كارێكدا ،كە لەبەرژەوەندی گشتیدا بووبێ.
مەس����عود بارزان����ی بەمان����ای وش����ە پیاوێكی سیاس����یە ،رەهەندێكی ژیران����ەی لەخوێندنەوەی واقیع����ی كوردی بەقۆناغی شۆڕش����ی كوردی و ب����اری كۆمەاڵیەت����ی كوردستانیش����ەوە هەبووە، لەهەمان كاتدا لەسیاسەتی حزبایەتی و پەیمانی سەربازی و سیاس����ی ،لەگەڵ ئەوی بەرامبەردا ورد و بەئ����اگا بووە ،هەربۆیە ئەم سیاس����ەتەی بارزان����ی توان����ی پارتی دیموكراتی كوردس����تان لەقۆناغی حزبێكی مت و هێواش گەشەكردووەوە بگوازێتەوە بۆ حزبێكی چاالك و دەوڵەتداری و ببێتە حزبی سەرەكی لەهەرێمی كوردستاندا. بلیمەت����ی بارزان����ی لەسیاس����ەت و كاری حزبایەتیدا لەماوەی ئەم ( )20ساڵەدا لەئاسمانی سیاس����ەتدا ل����ە ش����ەقەی باڵ����ی دا و دەركەوت، بەتایبەتیش الی ئەوانەی دوودڵ بوون لەناسین و تێگەیش����تن لێ����ی ،ت����ا رادەی����ەك م����ام ج����ەالل تاڵەبانی كە ركابەری س����ەرەكی ئ����ەو بوو ،ئەم راس����تیەی س����ەبارەت بە بارزانی بۆ دەركەوت، بۆیە بەئاش����كرا لە چاوپێكەوتنێكدا دەڵێ "یەكێك لەس����ەروەرییەكانی ژیانی خۆم بەوە دەزانم ،كە لەگ����ەڵ مەس����عود بارزانیدا تەبام ،ب����اوەڕ بكەن ئەم چەند قس����ەیەم لەس����ەر مەس����عود بارزانی ك����رد قس����ەی دڵم بوو ،چونكە قس����ەی ئاش����كرا موجامەل����ەی تێ����دا نیی����ە ،دەكرێ����ت لەژوورێكی داخ����راودا پی����او دەتوانێ����ت ئەنواعی ماس����تاو و قسەی هەمەجۆر بكات ،بەاڵم كاتێك لەناو خەڵك خوتب����ە دەدات و تەلەفزی����ۆن و رادی����ۆ تۆماری دەكات ،ئ����ەوە قس����ەی دڵە .م����ن هەرچیم وتووە لەو سەردەمە قس����ەی دڵم بووە ،هیچ پەشیمان
سياسەت
لەبارەی (بارزانی)ەوە سیاسەت و حیكمەتی بارزانی توانی پارتی لەقۆناغی حزبێكی مت و هێواش گەشەكردووەوە بگوازێتەوە بۆ حزبی چاالك و دەوڵەتداریی و ببێتە حزبی سەرەكی لەهەرێمی كوردستاندا نیم لەس����ەر یەك حەرفی ئەو قسانەی كردوومە دەربارەی كاك مەسعود و هەڵبژاردنی). ئ����ەوەی ب����ە وردی ل����ەم قس����ەیە بكۆڵێتەوە، تێ����دەگات كە م����ام جەالل تاكتیكانە قس����ە ناكات و ت����ەواو لەناخ����ی دڵییەوە بێ سیاس����ەتی رۆژ و بەرژەوەن����دی یەكێت����ی لەبارزان����ی دەدوێ. هەروەه����ا ئۆجەالن و نەوش����یروان مس����تەفا و چەند كەس����ایەتییەكی تری دیار ئەم راستییەیان ب����ۆ دەرك����ەوت ،ك����ە بارزان����ی پیاوی س����ەردەم و ئاخاوت����ن و گف����ت و رۆژگارە س����ەختەكانە و ل����ەكاری سیاس����ی هاوبەش����دا جێ����ی باوەڕ و متمانەیە. ب����ەاڵم ئەمە ب����ەو مانایە نی����ە (پ.د.ك) بكرێتە فریش����تە لەسیاس����ەت و كوردایەتی����دا ،بەه����ۆی ئەوەی مەس����عود بارزانی سەرۆكی بووە ،بۆیە زۆرج����ار ل����ەكات و ش����وێنی جی����اوازدا كار و كردەوە و سیاس����ەتی پارت����ی لەبواری جێبەجێ كردن����دا كاریگەری خراپی لەس����ەر كەس����ایەتی ئەو جێهێش����تووە ،ب����ەاڵم بارزانی لەكێش����ەكان راینەكردووە و بەردەوام خۆی كردۆتە خاوەنی رووداوەكان و هەرگیز خۆی لە لێپرس����راویەتی بەرامبەر بەگەل و مێژوو النەداوە. مەس����عود بارزانی لەم چەند سااڵنەی دواییدا لەكێبڕكێ لەگەڵ مالیكی وەك سەرۆك وەزیران و لێپرسراوی یەكەمی عێراق ،تا شكستی داعش لە پەالمارەكەی بۆ سەر كوردستان و بانگهێشتی رەسمی بۆ كۆشكی سپی و بینینی باراك ئۆباما، توان����ی بەكەس����ێتی خ����ودی خۆی سیاس����ەتێكی تایبەتمەندی ژیر و سەركەوتوو بەتوانا نیشانی
گەلی ك����ورد و جیهان بدات ،ك����ە تەواو مۆركی كەس����ێتی پێوە دیارب����وو ،تەنانەت خەریكە وەك فیكرێكی سیاسی تایبەت بەكەسێتی كورد لەناو كایەی سیاس����یدا خ����ۆی دەردەخ����ات .پێداگری بارزان����ی لەس����ەر كوردس����تان و بەڕێوەبردن����ی كورد لەالیەن خودی خۆیەوە وەك دەسەاڵتێكی س����ەربەخۆ لەم قۆناغەدا بەو ش����ێوە راشكاوانە لەبەرامبەر توركی����ا و ئێران و عێراق و جیهاندا لەس����ەرچاوەیەكی قووڵی لۆجیكی سیاسی یەوە هەڵقواڵوە ،نەك یارییەكی تاكتیكی س����ەردەمیانە بۆ راكێشانی هەس����تی جەماوەر ،وەكو هەندێك كەسانی ناو الیەنی سیاسی ،یان نوسەرانی كورد لەكوردس����تان وای بۆی دەچن .ئێستا بیرۆكەی مافی خۆ بەڕێوەبردن و س����ەربەخۆیی خەریكە لەنێوەندی بڕیاری سیاسی سەركردایەتی كورد و كەس����ایەتیە حزبییەكان����دا گەش����ەیەكی زۆر دەكات ،لەهەم����ان كات بەناڕاس����تەوخۆ لەن����او هەس����ت و نەستی گەلدا بۆتە ماف و ئامانجێكی هەنووكەیی دوور لەخ����ەون و خەیاڵ ،ئیتر ئەو دیوارە ش����كا ك����ە بوترێ س����ەربەخۆیی خەیاڵی شاعیرانەیە ،چیتر ئەم مافە رستەیەكی شەرمن و ت����رس لێنیش����توو نیی����ە ،تەنه����ا لەن����او هۆڵ����ی داخراو و فیس����تیڤاڵ و س����روود و گۆرانییەكان باسبكرێ و بووترێتەوە ،ئەمڕۆ ئەم مافە لەسەر دەس����تی بارزانی بووە بەئامانجی س����ەرەكی و گواسترایەوە سەر مێزی گفتوگۆ و دیپلۆماسیەت و لەژوورە بریقەدارەكانی سیاسەت و حكومەت لەواش����نتۆن و ئەنق����ەرەو تەهراندا بەناوچەوانی ئەمڕۆو بەیانییدا هەڵواسرا.
ئیت���ر ئەم���ڕۆ كورد چ بەدەس���ت دەهێنێت، چۆن دەسەاڵتێك هەڵدەبژێرێ ،ئەوە جیاوازە، سیاس���ەتی رۆژ ب���ۆ بەرژەوەن���دی خەڵك���ی كوردس���تان چ���ی دەس���ت دەكەوێ���ت ،واقعی سیاس���ەتی نێ���و دەوڵەت���ی چی دەبەخش���ێت، جودای���ە لەو هێڵە س���تراتیژییەی تۆ بۆ ئایندە دی���اری دەكەی���ت ،ب���ێ گەڕان���ەوە ب���ۆ دواوە، ت���ۆ كاردەك���ەی لەس���ەری ،بێ ش���اردنەوە و رەنگكردن���ی ،ئیت���ر ئ���ەم ئایندەی���ە نزی���ك بێ ی���ان دوور ،ئەوا جیهان و دۆس���ت و دوژمن تێگەیش���توون ،ك���ە ئامانج���ی س���تراتیژی ك���ورد و بزووتنەوەی رزگاریخ���وازی كورد س���ەربەخۆیی كوردس���تانە .ئەم���ڕۆ كاری بۆ دەكرێ و دۆستی بۆ پەیدا دەكرێ نەك بەیانی، ئەمە مانیفێس���ت و فەلسەفەی سەرۆكێكە ،كە دەیەوێ و دەخوازێ بەش���ێوەیەكی ئاشتی و لە چوارچێوەی یاساو بەپشتیوانی دنیا ،كورد بتوانێ���ت خ���ۆی حوكم���ی خۆی ب���كات ،چیتر لەژێر س���ێبەری ئەو واڵت و ئەوی تردا شەڕ لەس���ەر ئەم م���اف و ئەو خاك و دەس���توور نەكات ،ئەمە داخوازی سەرۆكی هەرێمە ،نەك رایەكی ئازادی نووس���ەرێك یان سیاسییەك، یان س���ەركردایەتییەكی حزبێك ،ئەم سەرۆكە ب���ە بەرچ���اوی هەم���وو دنی���اوە وا دەڵ���ێ ،نە لەپەرلەم���ان و ك���ۆڕ و كۆبوونەوەی حزبی و ناوخۆی كوردستاندا ،ئەو خۆی گیڤ ناكاتەوە و ناقیژێنێ و هەڕەش���ە ناكات و نایشارێتەوە، ب���ەاڵم س���وورە لەس���ەری و بۆت���ە ئەجندا و بەرنامەی كەسێتی خۆی وەك سەرۆكێك.
ژمار ه 303
2015/12/12
25
سياسەت
یاداشتهكانی روژانی ئاوارهیی له ئیران 7
7
كارەساتی بۆردومانكردنی زێوە
()21
محەمەد مەال قادر دوای ئ����ەوەی ئێم����ە وەك ش����اندێك ب����ە راس����پاردەی كاك ئیدری����س چوین����ە پرس����ەی ئایەتوڵ��ڵ�ا تاڵقان����ی ،چەند رۆژێ����ك دواتر كاك ئیدریس و كاك مەسعود بارزانی توانیان بچنە الی ئیم����ام خومەینی ،لەق����وم چاویان پێكەوت و ئەویش هەندێك بەڵێنی پێدابوون ،س����وودی زۆری لەو كاتەدا هەبوو. زۆری نەخایان����د خەڵكێكی زۆرمان بەهۆی ئەو رێكخستنەی خۆمانەوە لەشارەكانی ئێران ناونوس كرد ،ژمارەیەكی زۆریان ناوی خۆیان بۆ پێش����مەرگایەتی نوس����ی ،چەند هەزار كەس بەخێزان����ەوە گەڕانەوە بۆ ئ����ۆردوگای زێوە و شارەكانی ورێ و نەغەدە. بەمج����ۆرە شۆڕش����ی گ����واڵن بەه����ۆی ئەو خۆبەخش����انەوە زۆر بە هێزتر دەستی پێكرد، هێزی پێش����مەرگە بەهێزتر و بە ورەتربوون و رۆڵی پێشمەرگەی پارتی زۆر چاالكتر بوو. چەندی����ن ج����ار لەس����ەر داخ����وازی پارت����ی دیموكراتی كوردستان لەناو كوردە ئاوارەكانی ئێ����ران پیت����اك و پ����ارە كۆكرای����ەوە ،جارێكیان چەن����د لۆری داودەرمان و ش����تی من����دااڵن بۆ ئاوارەكانی ئ����ۆردوگای زێوە كۆكرایەوە ،پاش ئەوەی لەالیەن فڕۆكەكان����ی عێراقەوە بەچەند فڕۆكەیەك بۆردومان كرا 313 ،كەس شەهید و 373برینداربوون ،واتە بە گشتی 686شەهید و برین����دار بوون .بەراس����تی كۆماری ئێرانیش ه����اوكاری زۆرباش����ی ك����رد و كوردەكان����ی
26ژمار ه 2015/12/12 303
كوردس����تانی ئێرانی����ش ،ه����ی دەوروەی زێوە، هاوكاری باشیان كرد. لەكات����ی بۆردومانی زێ����وەدا لەدەوروبەری كاتژمێ����ر ،10دوو میوان����ی بەڕێزم����ان هەبوو، "عەزی����ز محەمەد" س����كرتێری حزبی ش����یوعی عێراق����ی و كاك كەری����م ئەحم����ەد ئەندام����ی مەكتەب����ی سیاس����ی ئەو حیزبە بوون .ش����ەهید فەرەنس����ۆش لەوێ بوو ،كاك فەڕەنسۆ گۆتی من دەچم بۆ زێوە ،كارەساتەكە زۆر گەورەیە، منیش ئیجازەم لەمیوان����ەكان وەرگرت ،بەپەلە خ����ۆم گەیان����دە ئ����ەوێ و هەڤااڵن����ی لیژن����ەی ناوچ����ەی زێوە زۆر ژیرانە و ئازایانە خەریكی دەرهێنان����ی م����ردووەكان و بریندارەكان بوون لەژێر كەالوەكانی خانووەكان. زۆرك����ەس هەب����وو س����ەری لەالی����ەك و الش����ەكەی ت����ری لەالیەكی تر ب����وو ،ئافرەتێكم دی����ت منداڵێكی پارچە پارچ����ە بووبوو ،زۆری نەخایان����د كاك مەس����عود بارزان����ی گەیش����تە ئوردوگاك����ە ،بەهەمووان و خەڵكی تر توانیمان بریندارەكان رەوان����ەی ورمێ (رەزایە) بكەین. نەخۆش����خانەكانی ورمێ پڕبووبوون ،تەنانەت لەبەر بریندارەكانی ورمێ ،هەندێك نەخۆش����ی خۆیان لەنەخۆشخانەكان وەدەرنان. ب����ۆ ناش����تنی ش����ەهیدەكان لیژنەیەكم����ان لە لیژن����ەی ناوچ����ەی زێ����وە و هەندێ����ك خەڵك����ی ت����ر پێكهێن����ا .ش����ەهیدەكانمان لەنزی����ك زێ����وە لەگۆڕستانی شەهیدان ناشت.
بەراس����تی كارەس����اتێكی زۆر گ����ەورە بوو، كۆم����اری لیب����ی بەس����ەركردایەتی "موعەممەر قەزافی" سەرۆكی لیبیا ملیۆنێك دۆالری وەك پیتاك بۆ كەسوكاری شەهیدەكان نارد. هەرچەندە كارەس����اتەكە زۆر گ����ەورە بوو، بەاڵم پێش����مەرگە قارەمانەكان رش����تتر بوو و گیانی تۆڵەسەندنەوەیان لە رژێمی گۆڕبەگۆڕی سەدام زیاتر بوو. رووداوێكی مەزن و ناخۆش روویدا ئەویش كۆچی دوایی رێبەری مەزنی ئێران ئایەتوڵاڵ خومەینی بوو ،ئەو رووداوەش لە 1989/6/4 ب����وو .لەكات����ی ناش����تنی ئ����ەو رێب����ەرە مەزنە، رێورەس����مەكەش م����ەزن ب����وو ،ئێم����ەش وەك پارتی دیموكراتی كوردس����تان بەئامادەبوونی كاك عەلی عەبدوڵاڵ وەك س����كرتێری پارتی و نەم����ر ئیدریس بارزانی وەك ئەندامی مەكتەبی سیاس����ی ،من و رەش����ید عارف ئەتروش����ی و عوس����مان قازی و دكتۆر شەكەوت و بەدەیان كادیری پارتی و نزیكەی 1000كەسی تریش، كە زۆربەیان جەمەدانی سووریان لەسەربوو، لەو رێورەسمەدا بەشداربووین. بەش����داربووانی رێورەس����مەكە ،كە لەالیەن ئاژانس����ی ئێ����ران و دەرەوەش باس����كرا ،ب����ە 10ملی����ۆن ك����ەس خەمڵێن����درا .ب����ەم ش����ێوەیە رێورەسمەكە ئەنجامدرا ،بەاڵم زۆر رووداوی ئۆتۆمبێل روویدا .دروود لە گیانی ئەو گەورە رێبەرە و بارزانی نەمر.
كۆمەاڵیەتی
داعش و شەڕی ئاخرزەمان لە سوریا
ژمار ه 303
2015/12/12
27
كـۆمـەاڵیـەتی
دابق ..لە هیجرەتەوە تا ئیمامەت
داعش و شەڕی ئاخرزەمان لە سوریا 28ژمار ه 2015/12/12 303
كـۆمـەاڵیـەتی
داعش پێیوایە سكۆالریزم و جیاكردنەوەی دین و دەوڵەت قورئانی کردووە بەتەنیا کتێبی چیرۆک
بەشی كۆمەاڵیەتی
داع���ش ه���ەر لەس���ەرەتاوە بەپێ���ی س���تراتیژیێکی بانگەش���ەكاری (تەبلیغ���ی) تایب���ەت چۆتەپێ���ش .ئ���ەم گرووپ���ە ب���ە باڵوکردن���ەوەی بابەتەکان���ی خ���ۆی بەچەندین زمان ،لەئاستی جیهانیدا پەیامی خ���ۆی بەرباڵوترکردۆت���ەوە .ه���ەروەک چ���ۆن رۆژنام���ەی "لۆمۆند"ی فەرەنس���ی لەراپۆرتێکدا باس لەڤیدیۆیەک دەکات ،کە
لەالیەن داعشەوە باڵوکراوەتەوە و تیایدا وەك س���وپای ئیس�ل�ام فەتحی باكووری ئەوروپا دەكات!! ب���ەاڵم یەکێ���ك لەرێگاکان���ی پەیوەندی داعش لەگەڵ خەڵک���ی ئەوروپا گۆڤارێکە بە ناوی "دابق" .گۆڤارێک کە بەدوو زمانی فەرەنس���ی و ئینگلی���زی باڵودەبێت���ەوە و پڕوپاگەندا بۆ هەڵوێست و رێوشوێنەکانی داعش دەکات ،چ لەرووی ئایدۆلۆژییەوە، چ لەروانگ���ەی س���تراتیژییەوە .ت���ەوەرە س���ەرەكیەكانی گۆڤارەك���ەش تەوحی���د و جیهاد و هیجرەت و مینهاجن. دابق :ش���ەڕی ئاخر زەم���ان لەنێوان موسوڵمانان ومەسیحیەکاندا داب���ق لەخۆی���دا هەڵگری ناونیش���انێکی ئاخرزەمانی���ە و بەروون���ی بەش���ێک لەئامانجەکانی داعش لەس���وریا و عێراق دەخات���ەڕوو .دابق ن���اوی ناوچەیەکە ،کە دەکەوێتە باکووری حەلەبەوە .ناوچەیەک کە بەوتەی داعشیەکان لەفەرموودەیەكدا ب���ە "مالحم-گۆڕەپان���ی جەن���گ" وەس���ف کراوە! بە پێی ئەم ریوایەتە ،لەم ناوچەیەدا ش���ەڕێکی خوێناوی لەنێوان موسوڵمانان و مەسیحیەکان روودەدات .فەرموودەكە ل���ە پێغەمب���ەری ئیس�ل�امەوە دەگێڕنەوە، ك���ە فەرموویەت���ی :س���ەردەمانێک دادێ رۆمیەکان لەشکەرکێشی بۆ سەر ئەم دابقە دەکەن و س���وپای ئیسالم ،کە لەباشترین ش���وێنکەوتوانی س���ەر زەوی پێکهاتوون، ب���ۆ بەرەنگاربوونەوەی���ان روودەکەن���ە ئ���ەم ناوچەیە .رۆمی���ەکان داوای گۆڕینی ئایی���ن دەک���ەن ،ب���ەاڵم موس���وڵمانەکان رەتیدەکەنەوە .دواتر ش���ەڕێکی س���ەخت و خوێن���اوی لەنێوانیان���دا روو دەدات. سەرئەنجام موسوڵمانەکان سەردەکەون. ئەمەش هەمان چەمكی شەڕی ئاخرزەمان وێن���ا دەکات .لەژمارەیەک���ی دابق���دا ل���ە "ابومصعب الزرقاوی" دامەزرێنەری داعش دەگێڕێتەوە ،ك���ە گوتویەتی :ئاگری خودا بڵێس���ە دەکات و بەرادەیەک بەرباڵوە ،کە سوپای خاچپەرستەكان دەسووتێنێ. خەالف���ەت ل���ە روانگ���ەی داعش���ەوە دەستپێکی سەردەمێکی نوێیە سەبارەت بەمەسەلەی خەالفەت لەدابقدا هاتووە :رۆژی یەکەمی رەمەزانی١٤٣٥ی کۆچ���ی ،مانگ���ی گەڕان���ەوەی خەالف���ەت لەالیەن "ش���ێخ ئەبو محەم���ەد ئەلعەدنانی ئەلش���امی" راگەیێن���درا" .خەالفەتێ���ک کە بەناوی ئەبوبەکر بەغدادیەوە نوس���راوە.
ناوب���راو لەمب���ارەوە دەڵ���ێ "پیرۆزبای���ی خەالفەتتان لێدەکەم ،هیواداربن و سەرتان بەرز راگرن ،چونکە ئێوە بەیارمەتی خودا دەوڵەت و خەالفەتێکتان هەیە ،کە شکۆ و دەسەاڵتی بۆ بەدیاری هێناون"! لەروانگەی بەغدادیەوە ئەم خەالفەتە تایبەت بەرەنگ و رەگەزێکی دیاریکراو نییە .دەوڵەتێک کە لەنێوان عەرەب و غەیرە عەرەب ،سپی و رەشپێس���ت ،رۆژئاوای���ی و رۆژهەاڵتی���دا برایەتی و یەکس���انی پێکدینێ .خەالفەتێک ک���ە قەفقازی،هین���دی ،چین���ی ،ش���امی، عێراق���ی ،میس���ری ،مەغریب���ی ،ئەمریکی، فەرەنسی ،ئەڵمانی و ئوسترالی لەدەوری ی���ەک کۆدەکات���ەوە .لەدرێ���ژەدا هات���ووە "س���ەردەمێکی نوێ دەستی پێکردووە ،با جیهان ئاگادار بێ ،وش���یاریتان بەدەست بێننەوە .موس���وڵمانان بەتەواوی هێزەوە جیهان لەمانای تیرۆریزم تێدەگەیێنن". دوو جەمسەری داعش :ئیمان لەدژی کوفر روانگەی داعش بۆ جیهان ،روانگەیەکی دوو جەمس���ەرییە ،بەپێ���ی دابەش���کردنی جیه���ان بەس���ەر دوو ب���ەرەی خێ���ر و شەڕدا .بەغدادی لەمبارەوە دەڵێ "بەرەی س���ێیەم بوونی نییە ،جیهان بەس���ەر دوو ب���ەرەدا داب���ەش بووە ،کەمپی ئیس�ل�ام و ئیم���ان ،لەبەرامبەر کوفر و نیفاق ،بەرەی موجاهیدی���ن و موس���وڵمانان لەبەرامبەر ب���ەرەی یەه���وودی و خاچپەرس���ت و هاوپەیمانەکانی���ان ،ئاس���ۆی س���ەرکەوتن روون���ە و هێماکانی س���ەرکەوتنمان لێوە دیارە". هیجرەت ئیجبارییە ،ئیختیاری نییە بەپشتبەستن بە ئایەی ١٢٨ی سورەتی "االع���راف" بەغ���دادی موس���وڵمانان ب���ۆ هیج���رەت بانگێش���ت دەكات ،ت���ا خۆی���ان بگەیەنن���ە عێ���راق و س���وریا .ئ���ەم دوو واڵت���ە تایب���ەت نی���ن ب���ە خەڵکی س���وری و عێراق���ی ،بەڵک���و تایبەت���ن ب���ە ئوممەی ئیس�ل�امی .لەروانگەی داعشەوە هیجرەت واجبێک���ی ش���ەرعییە ،ئەرکی سەرش���انی ه���ەر موس���وڵمانێکە .بەغ���دادی دەڵ���ێ "دەب���ێ خوێن���دکاران ،زانایان���ی فیقهـ���ـ، وتاربێ���ژان ،قازی���ەکان ،کەس���انێک ک���ە شارەزای کاروباری س���ەربازی ،ئیداری و پرۆفیش���ناڵین ،پزیشکان و ئەندازیاران بانگهێش���ت بکەین .ئەم���ە واجبێكی ئاینی هەریەكەیان���ە ،چونک���ە موس���وڵمانان پێویستیان بەم کەسانەیە".
ژمار ه 303
2015/12/12
29
كـۆمـەاڵیـەتی
ستراتیژی یەکخس����تن و هاوپەیمانی قەبیلە و عەشیرەتەکان داعش پێداگیریی لەسەر بەیەکخستن و هاوپەیمانی قەبائیل و بانگهێشتکردنیان بۆ ناو ریزەکان����ی خۆی دەکات .لەراپۆرتێکدا ئاماژە بەکۆبوونەوەی داعشیەکان لەگەڵ قەبیلەکان����ی حەل����ەب ک����راوە ،یەکگرتن و یەکخستنی ئەندامانی قەبیلەکان لەدەوری ئەمیرێک ،وەک ستراتیژییەتێكی جێی بایەخ بۆ یەکگرتووی موسوڵمانان جەختی لەسەر کراوەت����ەوە .داع����ش بۆ بەرەوپێش����بردنی ئ����ەم ئامانج����ەی خ����ۆی ،بەرپرس����ی ب����ۆ کاروباری قەبیلەکان دەستنیشان کردووە. لەروانگەی داعشەوە ،یەکگرتنی قەبیلەکان دەبێ رەهەندێک����ی جیهانیی هەبێ ،هەموو کاروبارەکان لەروانگەی داعش����ەوە دەبێ بخرێنە خزمەت جێبەجێکردنی شەریعەت و جێگیرکردن����ی مەزهەبەکەیان����ەوە .ئ����ەو کاروبارانەی وەک ئەرک بۆ س����ەرکردە و بەرپرسانی قەبیلەکان دیاریکراون بریتین ل����ە :کۆکردن����ەوەی زەکات و ناردنیان بۆ ناوندەکانی زەکات����ی ناوچە ،ئامادەکردنی
داعش ناسیۆنالیزم وەک هۆکاری تەفرەقە و دووبەرەکی لەنێوان موسوڵمانان لێكدەداتەوە لیس����تی هەتیوەکان ،بێوەژنەکان و خەڵکی هەژار و دەس����تكورت ب����ۆ پێدانی زەکات، هاندان����ی گەنج����ەکان ب����ۆ پەیوەس����تبوون بەریزەکان����ی داعش����ەوە ،رادەس����تکردنی چەکی حکومەت ،راكێشانی ئەو کەسانەی ل����ەدژی دەوڵەت����ی ئیس��ل�امی چەکی����ان هەڵگرت����ووە و تۆب����ە بكەن پێ����ش ئەوەی بەدی����ل بگیرێن .داعش هێزەکانی س����وپای عێ����راق بەس����ەفەویەکان ناودەب����ات و شیعەکانیش بەکەمینەیەکی رافزی. ئیمامەت ،میحوەری تیۆرییی داعش داعش لەگۆڤاری دابق بە تێروتەس����ەلی بابەتی ئیمامەتی خس����تۆتە ب����ەر باس .بۆ نموون����ە بەهێنان����ەوەی فەرموودەیەك لە "عەبدوڵ��ڵ�ای ك����وڕی عومەر"ەوە لەس����ەر گرنگی ئەم باس����ە رۆیشتووە .لەروانگەی
30ژمار ه 2015/12/12 303
داعش����ەوە مەفهوم����ی ئیمام����ەت بریتیی����ە لەوەی ئۆم����ەت بەهەموو هێ����ز و تواناوە لەژێ����ر فەرمانڕەوایی ئیمامێک����دا و لەژێر ئااڵی����ەک بۆ جێگیرکردنی یاس����ای ئیالهی بجەنگێ����ت .پاش����ان هێرش کراوەتە س����ەر چەمك����ی جیاكردن����ەوەی دی����ن و دەوڵەت و وەک ه����ۆکاری لەبیرکردن����ی مان����ای رەس����ەنی ئیمام����ەت ئام����اژەی پێک����راوە. پێیانوای����ە ئ����ەم چەمكە قورئان����ی کردووە بەکتێبێکی چیرۆک ،قورئان لەژێر گوشار و کاریگەری سكۆالریزم و جیاكردنەوەی دین و دەوڵەتدا چیدی کتێبێکی یاسادانەر نیی����ە و خەڵکی����ش لەبیریان ک����ردووە ،کە قورئ����ان خوازی����اری یەک دەوڵ����ەت ،یەک ئیمام و یەک ئیسالمە. س����نووربەندی ل����ە نێ����وان ئیمامەت����ی مەزهەبی و ئیمامەتی سیاسیدا لەروانگ����ەی داعش����ەوە ،تەنان����ەت خەلیف����ەش ناتوان����ێ حکومەتی ئیس��ل�امی هەڵوەش����ێنێتەوە .داع����ش ب����ۆ ئەم����ە پش����ت حوکم����ی ئایەت����ی ٣٠س����ورەتی "البقرە"دەبەس����تێت .لەروانگەی داعش����ەوە دەس����ەاڵتی ش����ەرعی خودا دایڕشتووە و لەالیەن ئیمامی راستەقینەش����ەوە جێبەجێ دەكرێت .هەرکەسێکیش بازنەی دەسەاڵتی خەلیف����ە ببەزین����ێ ،وەک دەس����تدرێژیكار لەقەڵ����ەم دەدرێت .بۆ ئەم مەبەستەش����یان فەرموودەیەك����ی پێغەمب����ەر دەگێڕن����ەوە، ك����ە فەرمویەت����ی :خوداوەند پێن����ج بابەتی پ����ێ راگەیان����دووم ،جەماع����ەت ،گوێگرتن، ملكەچی ،هیجرەت و جیهاد لەرێی خودا. ئەزموون����ی داع����ش ل����ە جیهادیەکانی ئەفغانستان بەپێچەوانەی جیهادیەكانی س����ەردەمی ش����ەڕی دژ بەسۆڤییەت لەئەفغانستان ،کە پێکهاتبوون لەکۆمەڵێک گرووپی جیاواز و ش����ێوازی کاری جیاواز لەدژی دوژمنێکی هاوبەش ،داعش رێکخس����تن و ش����ێوازی کاری تایب����ەت بەخۆی هەی����ە و خەالفەتی جێگی����ر ک����ردووە .لێ����رەدا ناس����یۆنالیزم وەک ه����ۆکاری تەفرەق����ە و دووبەرەک����ی لەنێ����وان موس����وڵمانان لێکدەدرێت����ەوە. لەروانگ����ەی داعش����یەکانەوە ،لەئەزموونی ئەفغانس����تاندا ئەم����ە ناس����یۆنالیزم ب����وو، ک����ە ب����وو بەدەس����تمایەی رکابەرایەت����ی حیزب����ی و گروپگەل����ی ل����ەم واڵت����ەدا .لەم گۆشەنیگاوە ،ئێس����تا دۆخەکە لەرابردوو، جیاوازە ،رێکخراوێک پێی گرتووە و زۆر لەگرووپ����ەکان ب����ۆ جێگیرکردنی خەالفەت
روانگەی داعش بۆ جیهان روانگەیەکی دوو جەمسەرییە ،ئیمان لەبەرامبەر كوفر ،بەرەی سێیەم بوونی نیە هاوڕا و هاوپەیمانین. زەرقاوی الیەنگرانی فێری کردەوەی خۆکوژی کردووە لەروانگ����ەی داعش����یەکانەوە ،زەرقاوی پێداچوونەوەی بەئەزموونی ئەفغانستاندا کردووە و شەڕی کردووە بۆ جێگیرکردنی خەالف����ەت لەرێ����ی جەماعەتێکی یەکگرتوو لەسەر ئەساس و تەوەری کتێب و سوننەتی س����ەلەفیگەری .ل����ەم پێداچوونەوەی����ەدا، جیه����اد لەخۆیدا ئیجباریی����ە .بە بۆچوونی زەرق����اوی ئ����ەم جیه����ادە لەس����ەر بنەمای هیجرەت ،گوێرایەڵی ،ئیتاعەت و ئامادەیی بۆ کوشتوکوشتار بنیات نراوە و بژاردەی کۆتای����ی لەدوو حاڵ����ەت ب����ەدەر نییە ،یان شەهادەت ،یان خەالفەت. داعش بە پشتبەستن بە فەرموودەیەكی پێغەمب����ەر ،پێیوایە جیهاد و هیجرەت دوو بابەت����ی تێکچڕژاو و جیانەبووە لەیەکترن: "هیج����رەت کۆتایی نایەت مەگ����ەر ئەوەی کاف����رەکان تێکبش����کێندرێن" .لەروانگ����ەی زەرقاویەوە ،هیجرەت کاتێک روودەدات کە دەوڵەتێکی مەرکەزی بەهێز بوونی نەبێ. لە "دابق"دا ئاماژە بەوە دراوە ،کە زەرقاوی س����ەرەتا ئەفغانستان و دواتر کوردستانی هەڵبژارد ،لەناوبردنی"گاغوت"ەکانی وەک ئامانج راگەیاند ،پێیوابوو دۆخی سەقامگیر ئەو شانس����ە دەداتە دامودەزگا هەوڵگری و ئەمنیەکان ،کە ش����وێن پێی جیهادیەکان و بزاوت����ە ئیس��ل�امیەکان هەڵگ����رن و س����ەرکوتیان بک����ەن .لەئەنجام����دا تەرکیز دەکات����ە س����ەر تەقاندن����ەوەی ئۆتۆمۆبیلی بۆمبڕێژک����راو و ك����ردەوەی خۆکوژی .لە دابق����دا هاتووە ،کە زەرق����اوی توانیویەتی سوننەکان لەدژی دەوڵەتی مەرکەزی هان بدات .لەم گۆڤارەدا هێزە (مورتەدەکان)ی س����وپا ،پۆلیس ،دامودەزگا هەواڵگریەکان، رافزیەکان (شیعەکان) و الیەنگری تاڵەبانی و بارزانی ،وەک ئامانجی سەرەکی داعش پێناسە کراون.
كـۆمـەاڵیـەتی
سەالم لە ئیسالمدا
محەمەد مال قادر دەمێك���ە بی���ر لە بابەتی س���ەالم "ئاش���تی" لە ئیس�ل�امدا دەكەمەوە .ئەمە مەس���ەلەیەكی زۆر گەورە و بنەڕەتی ئیس�ل�امە ،واتە ئاینی پیرۆزی ئیس�ل�ام لەس���ەر چەند كۆڵەگەیەك پێكهات���ووە ،ئەویش ئاش���تی و س���ازانە .واتە ئیس�ڵ�اح .بۆیە ئەو بابەتە زۆر قس���ەی جدی لەس���ەر هەیە ،بەاڵم ه���ەوڵ دەدەم بەكورتی لەسەری بدوێم. پێشەكی سەالم واتە ئاشتی ،یەكێكە لەناوە گەورەكان���ی خ���ودای میهرەبان���ە ،ه���ەروەك مؤمن لەقورئان���ی پی���رۆزدا دەفەرموێ "س�لا ٌم ٌ مهيم��ن عزي ٌز جبارٌ متكب ٌر" ،خوای مەزن 99ناوی ٌ مەزنی هەیە ،كە پێیان دەگوترین "اس��ماء اهلل العظمى". هەروەه���ا لەكاروب���اری كۆمەاڵیەت���ی و هاتوچ���ۆدا س���ەالم ك���ردن س���وننەتێكی پێغەمبەرە ،وەاڵمدانەوەی ئەرك و واجبە ،بۆ وێنە ئەگەر یەكێك س���ەالم یان چەند كەسی تر س���ەالم بكەن ،س���ەالمكردنەكە س���وننەتە، بەاڵم وەاڵمدانەوەی واجبە. ل���ەزۆر ئایەت���ی قورئاندا وش���ەی س���ەالم هات���ووە ،س���ەالم وەك واج���ب وای���ە و هیچ ئاینێ���ك دژی س���ەالم نیە .خ���وای گەورەش دەفەرم���وێ "يا ايها الذي��ن امنوا ادخلوا في الس��لم كافة" (البقرە – .)208
وات���ە ئ���ەی ب���ڕواداران بچنە ناو ئاش���تی، ئاشتی لەبەر بكەن و كاری پێبكەن و لەشەڕ خۆتان بپارێزن. كەواتە ئ���ەو گروپان���ەی بەناوی ئیس�ل�ام دروس���ت ك���راون ،ل���ەدژی ئاش���تین وخەڵك بەكۆم���ەڵ دەكوژن و ناوی���ان لەخۆیان ناوە "داع���ش" ،واتەی دەوڵەتی بەناوی ئیس�ل�امی لەعێ���ڕاق و ش���ام ،دژن لەگ���ەڵ ئ���ەو بنەم���ا گرنگ���ەی قورئان كە س���ەالمە .ئ���ەو دەوڵەتە نائیس�ل�امیەی بەناوی ئیس�ل�ام رەش���ەكوژی و جینۆس���اید دەكات و تی���رۆر و تۆقاندن���ی كردۆتە س���تراتیژ ،دژە لەگەڵ ئەو پرەنس���یپە گرنگ���ەی ئیس�ل�ام .وەك بینیم���ان چ���ۆن لەش���نگال كوش���تارگەری دروس���ت ك���رد و بەه���ەزاران خەڵك���ی كوش���ت و چەندی���ن گۆڕی بەكۆمەڵی دروس���ت ك���رد و هەزاران ئافرەتی رووس���ووری ئێزیدیان بەدیل گرت و بردیان و ئێس���تاش چارەنوس���یان نادیارە. ئەم رووداوانە هاوشێوەی ئەنفالەكانی ساڵی 1988لەگەرمی���ان و چەن���د ناوچەیەكی تری كوردس���تانە ،كە تێیاندا 182هەزار كەس ،بە 8ه���ەزار بارزانی���ەوە لەناوبران ،س���ەرەڕای هەزاران قوربانی كوردی فەیلی. داع���ش ل���ەدژی خەڵكانی س���ەر ب���ە ئاینی مەس���یحیش كاری دیك���ەی لەمجۆرەی���ان ئەنجامداوە. من پێموایە چەن���د هۆكارێكی گرنگ هەن، وایانك���ردووە ئەو گروپە مرۆڤكوژە ،تۆقاندن و رەشەكوژی بكەنە ستراتیژی خۆیان: .1ناش���رینكردنی ئاینی پیرۆزی ئیس�ل�ام، بەجۆرێك لەجیهان���دا وەك ئاینێكی مرۆڤكوژ نیشانی بدەن ،ئەمەش لەرێی دەستێكی نهێنی لەناویاندا. .2بێگوم���ان هەندێ���ك رژێ���م لەهەرێمەكە هاوكاری���ان دەكەن و بۆ مەبەس���تی تایبەتی خۆی���ان بەكاری���ان دەهێن���ن و لەخ���وداش ناترسن.
.3هەندێ���ك رژێم���ی ناوچەكە وەك حزبی بەعسی عەرەبی ئیشتراكی لەعێڕاق و سوریا هاوكاری���ان ك���ردوون و بەئاش���كرا دەدیترا و دەزان���را ئ���ەوە رژێمی بەعس���ی لەس���وریا چ كارەس���اتێكی بەس���ەر واڵتەك���ەی هێناوە، ئێس���تاش دەس���تهەڵناگرێ لەو دەس���ەاڵتە و روس���یاش هاتووە گوای���ە لە "داع���ش" دەدا، بەاڵم لەهەمانكات بەرگری لەرژێمی بەش���ار ئەس���ەد دەكات و دەی���ەوێ بیپارێ���زێ .ئیتر بزان���ە زلهێ���زەكان چ���ۆن لەئیش���ەكانیاندا یەكتری���ان گرت���ووە و میللەت���ی س���وریاش بۆتە قوربانی .بەڕاس���تی هەر ئەو زلهێزانەن لەگ���ەڵ گ���ورگ گۆش���ت دەخ���ۆن و لەگ���ەڵ خاوەن مەڕیش شینێ دەكەن .ئەوان لەپشت ئاڕاستەكردنی داعشن وەك ئامرازێكی پیس بە دەستیانەوە. تائێس���تا هی���چ كام ل���ەو الیەنان���ە ،ب���ە رۆژئاواش���ەوە ب���ە ج���دی دژ ب���ەو گروپ���ە تیرۆیس���تیە نائیسالمیە نەبوونە ،بەاڵم رەنگە ئەو جارە كە شەڕ كەوتە واڵتی خۆیان ،ئینجا بەراس���تی بكەون���ە دژی داعش و ش���ەڕێكی یەكالكەرەوەی لەگەڵدا بكەن. ئ���ەو گروپ���ە تیرۆریس���تیە ،ك���ە هەرگی���ز باوەڕی بە س���ەالم و ئاش���تی نی���ە ،زیرەكانە س���ودی لەو ناكۆكیە مەزن���ە وەرگرت ،كە لە عێراقدا لەنێوان پێكهاتەكاندا هەبوو .جا ئەگەر دەسەاڵتدارانی كوردستان و عێراق دەیانەوێ داع���ش و هاوتاكانی ریش���ەكێش بكەن ،ئەبێ لەناوخ���ۆدا كێش���ەكانیان چارەس���ەر بك���ەن، ئەگەرنا لەجیاتی داعش گروپی تیرۆریس���تی خراپتریش پەیدا دەبن و خودا دەزانێ بەرەو كێندەر دەچێ و كارەسات گەورەتر دەبێ. لەكۆتایی���دا دەڵێم پەندێكی پێش���ینان هەیە دەڵێ "ئەو كەس���ە كەسە ئەلفێكی بەسە" ،واتە پیاوی ئاقڵ و سیاسەتمەداری ژیر و دڵسۆز تێ���دەگات و دەزانێ چارەس���ەری ئ���ەو بارە ناجۆرە چۆن بكات.
ژمار ه 303
2015/12/12
31
كـۆمـەاڵیـەتی
بەشی كۆمەاڵیەتی
"هاوسەرەکەم ناچاری دەکرم سەیری فیلم���ی پۆرن���ۆ (رووت) بک���ەم .ئای���ا ئەم کردەوەیە بەتوندوتیژی سێکسی هەژمار دەکرێ"؟ زوهرە ئافرەتێكي تەمەن ٣٥س���ااڵنە و کارمەندی فەرمانگەيەكى حكوميە .لەرێى فەيسبووكەوە ئەم پەیامەی بۆ پسپۆرێكى ب���وارى توندوتي���ژی خێزان���ی ناردب���وو. زوه���رە نووس���یبووی "هاوس���ەرەکەم هەم���وو ش���ەوێک ل���ەدوای نوس���تنی منداڵ���ەکان ،داوای لێدەک���ردم س���ەیری پۆرنۆ بک���ەم .منیش نە تەنها نەفرەتم لەم کارە هەبوو ،بەڵکو بەردەوام دڵەڕاوکێ و نیگەرانی دایدەگرتم ،کە نەوەک منداڵەکان خەبەریان بێتەوە ،یان هەس���ت بەش���تێک بکەن .لەهەمووی نەفرەتئامێزتر ئەوەبوو، کە ناچ���ار دەکرام الس���ایی هەم���وو ئەو رەفتاران���ە بکەمەوە ،ک���ە ئەکتەرە ژنەکان لەفیلمەکەدا ئەنجامیان دەدا". ناچارکردنی مرۆڤ بۆ تەماش���ا کردنی پۆرنۆگراف���ی لەالیەن هاوبەش���ى ژیانەوە بەشێکە لەتوندوتیژی و ئازاری سێکسی، پۆرنۆگراف���ی لەزمان���ی یونان���ی بەواتای "نوسینەوەی لەشفرۆشی"یە و شارەزایان پێیانوایە ک���ە خووگرتن بەتەماش���اكردن
32ژمار ه 2015/12/12 303
پۆرن���ۆ و ناچارکردنی بەرامبەر بۆ بینین و الس���اييكردنەوەى ئ���ەو رەفتاران���ەی لەفیلمەکەدا بەرچاو دەکەون ،راستەوخۆ کاردەکاتە سەر پەیوەندی هاوسەرەکان. پۆرنۆگراف���ی بەمەبەس���تی وروژاندنی سێکس���ی ئەنج���ام دەدرێ ،ناچارکردن���ی شەریکی سێکسی بۆ ئەنجامدانی کۆمەڵیک رەفتار و کردار ،کە بەپێچەوانەی ویس���ت و ئیرادەی کەس���ەکەیە ،سەرئەنجامەکەی دەبێت���ە ئ���ازاری سێکس���ی و کۆمەڵێ���ک دەرهاویش���تەی خراپ���ى ب���ەدوادا دێت و كاريگەرى لەسەر تەندروستی و تەنانەت حەزی سێکسی بەرامبەر دەبێت. زوه���رە لەدرێ���ژەدا دەڵ���ێ "رەفت���اری زۆرەملێيان���ەى هاوس���ەرەکەم بۆتە هۆی ئ���ەوەی لێ���ی بترس���م ،کاتێ���ک دەگاتەوە دەرگای ماڵەک���ە دەکاتەوە لێی دەترس���م، تەنانەت کە دەنگی پێی دەبیس���تم .لەکاتی تەنهایي���دا ،ئ���ەو کاتان���ەی دووبەدووی���ن، تەنان���ەت ئ���ەو کاتان���ەی ش���ەو دادێ دەترسم .ئیدی حەزم لێی نەماوە سێکسی لەگ���ەڵ بک���ەم ،وەک ئەوە بڵێی جەس���تەم وش���ک بووە و زۆر رەشبینانە دەڕوانمە رەگ���ەزی پیاو .ئ���ەو کاتان���ەی مندالەکان لەماڵ نین ،ناچارم دەکات سەیری پۆرنۆ بکەم .دواتر چاوەڕوان���ی ئەوەم لێدەکات کە لەتوانای مندا نییە .هاوسەرەکەم ئیدی
هی���چ رێ���ز و حورمەتێک���ی الم نەم���اوە، لەراستیدا الى من كەسايەتى نەماوە. کاتێک ئەو كۆمەڵناس���ە پرسیاری ئەوە لە زوه���رە دەكات ،کە هاوس���ەرەکەی چ چاوەروانییەک���ی ناپەس���ەندی لێی هەیە ، لە واڵمدا دەڵێ "ش���ەالقێکی بچووکی پێیە، لەپش���تم دەدات ،قەپ لەسەرینەکە دەگرم ن���ەوەک منداڵ���ەکان ئاگایان لێ بێ .س���ێ کچی بچووکم هەیە ،بەردەوام هەڕەشەی تەاڵقم لێک���ردووە ،بەاڵم دەزان���ێ تاقەتی دووری مندڵەکانم نیی���ە ،درێژە بەرەفتار و هەڵسوکەوتی خۆی دەدات". کۆمەڵێ���ک س���ەرچاوەی جۆربەج���ۆر، ئاماژەی���ان ب���ەوە داوە ک���ە ناچارکردن و رەفت���اری زۆرەمل���ێ ب���ۆ تەماش���اكردن، یان الس���اییکردنەوەی پۆرنۆ بۆ کەس���ی قوربانی بێ رێ���زی و ئازاری بەدواوەیە، قوربانیەکانی ئەم شێوە رەفتارانە پێیانوایە ئ���ەم رەفت���ارە ئ���ازارى لەتوندوتي���ژى جەس���تەيى زۆرترە .ئەم رەفتارانە ژیانی هاوب���ەش و بنەماڵەی���ی ب���ەرەو قەی���ران و لەبەری���ەک هەڵوەش���انەوە دەب���ەن. لەم حاڵەتان���ەدا قوربانی���ەکان دووچاری کەمتەرخمی ،بێ مەیلی و ساردبوونەوەی ح���ەزی سێکس���ی و ب���ێ متمانەی���ی و رەفتاری وەسوەس���ەئامێز دەبن .تەنانەت خۆی���ان لەگەڵ ئەکت���ەر و کاراکتەرەکانی
كـۆمـەاڵیـەتی
پۆرنۆگرافی و توندوتیژی سێکسی زۆرينەى حاڵەتەكانى توندوتيژى سێكسى دژ بە ژنان ،ناچاركردنيانە بە الساييكردنەوەى رەفتارى ئەستێرەكانى نێو فيلمە پۆرنۆكان
ئەم فیلمانە هەڵدەسەنگێنن. ناچارک���ردن ب���ۆ تەماش���اكردن و الس���اييكردنەوى رەفت���اری پۆرنۆگرافی وەک خويەك���ى پەیوەن���دی سێکس���ی، راس���تەوخۆ کاردەکات���ە س���ەر پەيوەندى س���ۆزداريى نێ���وان هاوس���ەرەکان ،ل���ەم رووەوە گوم���ان دەخەن���ە س���ەر کرداری سێکس���ی خۆی���ان و سەرنجراکێش���ی پەیوەن���دی سێکس���ی الی قوربان���ی لەناو دەبات. "د .ن���دا بەرزگ���ەر" پارێ���زەر پێیوای���ە تەماش���اکردنی پۆرنۆگراف���ی ن���ە تەنه���ا هەڕەشەیەکە بۆ پەیوەندی خۆشەویستی هاوس���ەرەکان ،بەڵک���و دەبیت���ە ه���ۆی دەس���ترێژی سێكس���ی بۆ س���ەر كەسانى مەحرەميش .ئەو پارێزەرە دەڵێ "لەیەکێك لەکەسیەکان کوڕێک بە الساییکردنەوەی رەفت���ار و هەڵس���وکەتی ن���او فیلمەک���ە، دەس���تدرێژی کردۆت���ە سەرخوش���کێکی خۆی" .دەشڵێ "لە کەیسێکی دیکەدا لەژێر کاریگ���ەری فیلم���ی پۆرنۆگرافی ،کوڕێکی تەم���ەن ١٧س���اڵ دەس���تدرێژی کردۆتە سەر براژنەکەی". "مریەم" ژنێکی تەمەن ٥٠ساڵە و دەڵێ "ه���ەر لەس���ەرەتای ژیانی هاوبەش���مەوە هەس���تم ب���ە ب���ێ مەیل���ی هاوس���ەرەکەم لەپەیوەندی سێکس���يدا کرد .سەرەتا وام
بیردەک���ردەوە کە منی خۆش ناوێ ،بەاڵم دوای ٥س���اڵ تێگەیش���تم ئ���ەو کاتان���ەی ل���ە ماڵەوە نی���م ،بە تەماش���اکردنی فیلمی پۆرنۆگراف���ی خ���ۆی خاڵ���ى دەكات���ەوە. دواتر دەروونناس���ێک پێیوتم کە رواڵەتی وا نیش���ان دەدات خ���ووى بەم رەفتارەوە گرتبێت .بێ مەیلی سێکسی هاوسەرەکەم بەجۆرێ���ک توندوتیژی بوو ل���ەدژی من. م���ن کچێکی گەنج ب���ووم و وەک هەموو مرۆڤ���ەکان ،کۆمەڵێک پێویس���تی و نیازی سروشتی و وەاڵمنەدراوەم هەبوو ،بەاڵم دوای ئ���ەو هەم���وو س���اڵە ،ئێم���ە زۆرتر هاوژوورین وەك لەوەى ژن و مێرد بين. لەمێژە هەستم بەتەاڵقی عاتيفی کردووە، ئ���ەوەی ک���ە لەوت���ار و کتێبەکان باس���ی لێ���وە دەکرێ ،ل���ەرووی عاتيفییەوە تەاڵق دراوم". نەبوون���ی پ���ەروەردەی سێکس���ی تەندروس���ت دەبێت���ە ه���ۆی ئاڵ���ۆزی و تێكچوون���ى فيک���ری و ئەخالق���ی و زیادەڕەوی .مرۆڤ���ەکان لەنەبوونی وەها پەروەردەی���ەک دووچ���اری بیروباوەڕی جياكاري���ى سێکس���ی و رەگ���ەزی دەب���ن و روانینی���ان ب���ۆ س���ێکس و رەگ���ەزی بەرامبەریان دەگۆڕێ. ش���ارەزایان پێیانوایە خیان���ەت یەکێكە لەدەرهاویش���تەکانی ئاڵوودەب���وون ب���ە
تەماش���اکردنی پۆرنۆگرافیی���ە .بۆ نموونە ئام���اژە بەوە دەدەن ،ک���ە ژن و مێردێک ب���ە رێکەوتن ب���ەدوای تەاڵق���ەوەن ،دوای چەند جار دانیش���تن و گفتوگۆ بەخێرايي دەک���رێ لەکێش���ەکانیان تێبگ���ەی .پي���او داواکاری سێکس���ی لەژنەكەى هەیە ،يان بەپێچەوان���ەوە ،لەبەرامب���ەر ب���ێ وەاڵم مانەوەی داواکەی ،خیانەت هەڵدەبژێرێ. پیاوەک���ە وابی���ر دەکات���ەوە ،چونک���ە ئەکتەرەکان���ی ناو فیلم���ە پۆرنۆگرافیەکان دەتوان���ن هەندێ���ك رەفت���ار بنوێنن ،دەبێ هاوسەرەکەش���ی هەمان رەفتار دووبارە بکاتەوە .وای لێدێ ژنەکە لەئەنجامی وەها رەفتارێکدا خۆی دەبویرێ ،س���ەرئەنجام کێشەکانیان قووڵتر دەبنەوە. هەندێك لە پۆرنۆگرافەکان بەئاشکرا پەرە بەتوندوتی���ژی لەپەیوەندیە سێکس���یەکان دەدەن ،بەجۆرێ���ک چێژێك���ى يەكاليەنەى تەنيا بۆ پياوەكە تێدابێت .هەرچەندە ژنان زۆرترین قوربانیانی توندوتیژی سێکسی پێکدێن���ن و هاوس���ەرەکانیان لەرێگ���ەی پۆرنۆگرافییەوە فێری دەبن ،بەاڵم رێژەی ئەو پیاوانەش کەم نین ،کە دەبنە قوربانی گۆڕینی سەلیقەی سێکسی و چاوەڕوانی هاوسەرەکانیان لەپەیوەندی سێکسیدا ،تا ئەو رادەیە ژنەكە بانگەش���ەى بێ توانایی پياوەكەى لەسێكسدا بكات!!
ژمار ه 303
2015/12/12
33
كـۆمـەاڵیـەتی
بەشی كۆمەاڵیەتی
لەهەڵس���وكەوت چاالك���ە و ه���ەردەم رووخۆش���ە ،ب���ەاڵم زۆرج���ار هەس���ت دەكەیت لەناكاو دەكەوێتە ناو دەریایەك خەی���اڵ ،بەتایب���ەت ك���ە هاوتەمەنەكانی خ���ۆی دەبینێ���ت خێزانی���ان پێكن���اوە و منداڵی���ان هەی���ە و ب���ە "دای���ە" بانگیان دەكەن ،خەمێكی قوڵ دایدەگرێت ،بۆیە دەڵ���ێ "هەرگیز گەردەن���ی ئەوانە ئازاد ناك���ەم ،كە بوونە ه���ۆكاری ئەوەی من شوو نەكەم". میدی���ا كچێك���ی تەم���ەن 50س���اڵەیە و م���اوەی دوو س���اڵە ماس���تەری لەیەكێ���ك لەكۆلێژەكان���ی زانك���ۆی س���ەاڵحەدین
34ژمار ه 2015/12/12 303
كـۆمـەاڵیـەتی
كاتێك قەیرەیی وەك تاوان و نەنگیەكی گەورە تەماشا دەكرێت
چیرۆكی نەهامەتیەكانی قەیرە كچێك میدیا: ئەوانەی دەیانگوت شوو مەكە ئێستا توانجم لێدەدەن
بەدەست هێناوە و لەهەمان كۆلێژ مامۆستای یاری���دەدەرە .ئ���ەو لەب���ارەی ه���ۆكاری ش���وونەكردنی ئافرەت���ان بە گش���تی زۆر راش���كاوانە ئام���اژە بەوە دەدات ،كە بەش���ێكی س���ەرەكی هۆكارەكە ئافرەت���ە ،چونكە لەبەه���اری تەمەنیدا زۆر "لە خۆباییە" ،ئینجا دەوروبەری. وەك باسی دەكات ئەوانە لەبنەماڵەیەكی دیار و خانەدانی شار بوون ،زۆر دەوڵەمەند بوون و باوكی كەس���ایەتییەكی دیار بووە، ئەو خوش���كی گەورە ب���ووە و باوكی زۆر گرنگی پێداوە ،لەگەڵ ئەوەی باوكی زۆری پێخۆش دەبێت تا لەژیاندا ماوە میدیا شوو ب���كات ،ب���ەاڵم هەرچ���ی داواكاری هاتووە، ئ���ەو رەت���ی كردۆتەوە ،وەك خ���ۆی دەڵێ "بیان���ووی جیاجیام پ���ێ دەگرتن ،هەریەكە ب���ە بیانووی���ەك دەرمدەك���ردن ،خۆم زۆر جوان بووم ،باوكیشم لە رادەبەدەر گرنگی پێ���دەدام ،واملێهاتبوو ،كەس���م لە ئاس���تی خ���ۆم نەدەبین���ی ،جگەل���ەوەش زۆرب���ەی هاوڕێ و خزمەكانیش���م هەمان رای منیان هەبوو ،بەاڵم داخە گەورەكە ئێستاش هەر ئەوانن"!! میدیا ئاماژە بۆ ئەوە دەكات ،هەركاتێك خوازبینیەك���ی هات���ووە ،ه���ەر خ���زم و
ناس���یاوەكانیان پێیان گوتوە "چۆن بەو كەسە رازی دەبێت ،ئەوە هاوش���انی تۆ نی���ە" .بۆیە میدی���ا دەڵێ "كچ لە س���ەرەتای تەمەنیدا زۆرترین داخوازی دێت ،هەموو كچێك وایە ،بەاڵم مەغروری و خ���ۆ بەگەورەزانییەك���ەی ،وای لێدەكات كوێ���ر بێت ،ه���ی م���ن س���ەرباری ئەمانە، دەوروبەریش���م هەم���وودەم دەیانگ���وت ه���ەر كاتێك لەكۆلێژ كوڕێ���ك هاتە داوات، سەیری بكە بزانە لەگەڵ مەجلیسی باوكت دەگونج���ێ ی���ان ن���ا ،منی���ش وام لێهاتبوو هەرچی دەهات رەفزم دەكردەوە ،ئەوانەی بەمنی���ان دەگوت ش���وو ب���ەم و بەو مەكە، خۆیان هەموویان چوونە رێگەی خۆیان". میدیا بە هەناس���ە هەڵكێشانەوە بەردەوام دەبێ���ت و دەڵێ "یەك لەوان���ەی كە بەمنی دەگوت شوو بەكەسێك بكە هاوتای خۆت بێ���ت ،رۆژێك ب���ووە دەمەقاڵیم���ان ،گوتی ئەگ���ەر كەس���ێكی باش بوویتایە تا ئێس���تا شووت كردبوو ،ئەو قسەیەی منی كوشت، چونك���ە ئەوانەی بوونە هۆكاری قەیرەییم، هەر ئەوانن ئێس���تا قس���ەم پ���ێ دەڵێنەوە، لەو رۆژەوە ئەو ناس���یاوەم نەبینیوەتەوە، ناشمەوێ بیبینم ،چونكە تەواو دڵی بریندار كردم". میدی����ا گلەی����ی لەكۆمەڵگە هەی����ە ،كە تا ئێستاش و س����ەرباری پێشكەوتن ،هێشتا قەیرەی����ی كچی����ان ال س����ەیرە ،ب����ە چاوێك
س����ەیری دەكـــ����ەن، ك����ە كچەك����ە هەس����ت ب����كات عەیبێك����ی هەی����ە و هەم����وو كات برین����داری دەكەن .بۆیە دەڵێ "لەماس����تەر وەرگیرابووم ،شیرینیم بردە فەرمانگەكەم، بەڕێوەبەرەكەم كە مامۆستای زانكۆ بوو، دكت����ۆرای هەب����وو ،زۆر ب����ە ش����ێوەیەكی ناش����یرین بەمن����ی گ����وت ،ئەرێ ش����ووت كردبا لەماس����تەر باش����تر نەبوو؟ خەریك بوو شێت بم ،باشە من ئێستا بەو ژیانەی خۆم رازی����م ،ئەگەر ش����ووم نەكردووە و نەبوومەت����ە دای����ك ،دەتوان����م لەرێگەیەكی دیكە خۆم ببینمەوە و خزمەت بكەم ،ئەرێ كۆمەڵگە ئەوەش����م پ����ێ ب����ە رەوا نابینێ؟ ه����ەر ئەوەندەم پێكرا كە بڵێ����م جەنابت وا بیردەكەی����ەوە دەبی خەڵكی دیكە چی بڵێن جەنابی پڕۆفیسۆر"!! بۆی����ە ئەو گلەی����ی لەكۆمەڵگە دەكات كە هەموو دەم توانجیان لەسەر كچان هەیە، دەش����ڵێ "نەخاس����مە تۆزێكی����ش بەتەمەندا بچییت ،ئەوا دەبیتە بنێشتەخۆش����ەی سەر زاری����ان ،بۆی����ە دەب����ێ هەردەم ئ����اگاداری خۆی بێت ،ئەوەت����ا لە ناوەندی زانكۆ بەو ش����ێوەیە بیر بكرێتەوە ،دەبێ لەناو خەڵكە عەوامەكە چۆن س����ەیری كچێك بكەن ،كە قسمەتی هەڵنەستاوە"؟!!
ژمار ه 303
2015/12/12
35
كـۆمـەاڵیەتی ــ تەندروستی /ئا :ساڵحی مام عەلی
منداڵەكانتان لە نەخۆشی "دڵەڕاوكێی بیركاری" بپارێزن
بەر لە نەشتەرگەریی گوێ لە موزیك بگرن
توێ���ژەرەوەكان پاش توێژینەوەیان لەس���ەر 438منداڵ گەیش���تنە ئەو ئەنجام���ەی هەڵەیە دای���كان و ب���اوكان ئەركی ماڵ���ەوەی منداڵەكانیان لەوانەی بیركاری ،لەجیاتی ئەوان بینوس���نەوە و بۆیان ش���تەڵ بكەن، هەرچەندە منداڵەكانیان لەم وانەیە الواز بن. توێژەران باس لە نەخۆشی "دڵەڕاوكێی بیركاریی" دەكەن ،كە شتیكی باوە و بەو كەسانە دەوترێت كە لە بیركاری و شیكردنەوەی ژمارەكاندا باش نی���ن .هەندێك كەس پێیوایە ئەمە خەس���ڵەتێكی بۆماوەییە ،بەاڵم ل���ە راس���تیدا ئەمە پەیوەن���دی نی���ە بەبۆماوەییەوە نی���ە ،تەنها ترس و دڵەراوكێیە. بۆیە پێویس���تە باوان لێگەرێن منداڵەكانیان خۆیان چارەس���ەری بكەن و بۆیان نەنوس���نەوە ،چونكە ئەوە دەبیتە هۆی لەدەس���تدانی متمانەی منداڵەكانیان بەخۆیان ،هەروەها توش���ی دڵەراوكێی بیركاریی دەبن و تاخوێندن تەواو دەكەن لەم ترسە رزگاریان نابێت.
بەپێ����ی چەند توێژینەوەیەك كە لە سویس����را ئەنجامدراون ،دەركەوتووە ئەو كەسانەی نەشتەرگەریان بۆ دەكرێت باشتر وایە پێش ئەوەی بچنە هۆڵ����ی نەش����تەرگەریی ،گوێ لە موزی����ك یان هەر گۆرانی����ەك بگرن ،كە پێی����ان خۆش بێ����ت .توێژەران دەڵێن دەركەوت����ووە گوێگرتن لە میوزیك لەو كاتەدا دەبێتە هۆی كەمكردنەوەی فشاری دەروونی بەرێژەی ،%46 هەروەها دەبێتە هۆی دابەزینی پەس����تانی خوێن و كەمكردنەوەی ئازار بەرێ����ژەی .%36تەنانەت هەندێك لە توێژەران دەڵێن تا پاش ئەنجامدانی نەشتەرگەریی پێویس����تە نەخۆش گوێ لەموزی����ك بگرێت ،چونك����ە دەبێتە ه����ۆی كەمكردن����ەوەی ئ����ازار و ئارام����ی دەروون����ی و جەس����تەیی و رێكخس����تنی لێدانەكانی.
بەم ڤیتامینانە لە زستاندا خۆت بپارێزە
36ژمار ه 2015/12/12 303
كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی
لەبەر ئەم هۆكارە ئەنتی بایۆتیك بێ راوێژی پزیشك مەخۆن
شیرپێدان دایكان لە شەكرەش دەپارێزێت
حەبی دژە هەوكردن ،ئەوەی بە "ئەنتی بایۆتیك" ناس���راوە ،زیانی گەورە بە بەكتریا سودبەخش���ەكانی ل���ەش دەگەیەنێت ،جگەلەوەش ،ئەو بەكتریا زیانبەخشانەش كە هۆكاری هەوكردنن ،بەرگری دژی ئەو ئەنتی بایۆتیكە پەیدا دەكەن و كاریان لێناكات ،بۆیە نابێت بێ پرس���ی پزیش���كی پس���پۆر بخورێت. بەپێ���ی توێژینەوەی���ەك ك���ە لەواڵت���ی چی���ن ئەنجام���دراوە ،دەركەوتووە خواردن���ی ئەنتی بایۆتیكەكان "دژەتەن" بێ راوێژی پزیش���ك دەبنە هۆی ئ���ەوەی میكرۆب���ەكان بەرگ���ری لەدژیدا پەی���دا بكەن و كاری���ان لێناكات. جگەل���ەوەش جۆرێكی نوێ لەبەكتریا دروس���ت دەبێ���ت كە پێی دەوترێت بەكتریای بەرگریكار و بە ئاسانی لەناوناچێت. توێژین���ەوەكان دەڵێن س���ااڵنە لە جیهاندا یەك ملیۆن ك���ەس بەهۆی ئەم حاڵەتانەوە گیان لەدەست دەدەن و خەرجی سااڵنەی چارەسەرییەكانیشیان زیاتر لە 100ملیار دۆالرە!!
بەپێ���ی توێژینەوەیەك ك���ە لە ویالیەتی كالیفۆنی���ای ئەمریكی و لەزانكۆی "كیزەر بیرمانینت" لەسەر 1035ئافرەت ئەنجامدراوە، دەركەوتووە ئەو دایكانەی ش���یری خۆیان دەدەنە مندااڵكانیان، ب���ە بەراورد ب���ە دایكانی دیكە ،بەرێژەی %50لە ش���ەكرە زیاتر پارێزراو دەبن. توێژینەوەكە ئاماژەی بەوە داوە ،ش���یردان ب���ە منداڵ بەتایبەت س���وودی بۆ ئەو دایكانە هەیە ،كە لەكاتی دووگیانیدا شەكرەیان بەرزدەبێتەوە و ئەگەری ئەوەیان هەیە لەداهاتووش���دا توش���ی نەخۆش���ی شەكرە ببن .بەاڵم شیردانی سروشتی بەمنداڵەكانیان ل���ەو ئەگەرە دووری���ان دەخاتەوە ،س���ەربارەی ئ���ەوەی پێدانی ش���یری دای���ك كۆمەڵێك س���وودی گەورەی تری ب���ۆ منداڵەكان ب���ۆ دایكانیش هەیە ،بەتایبەت كە دایكان لە ش���ێرپەنجەی مەمك دەپارێزێت.
بەهۆی گۆڕانی پلەی گەرمی و بەرز و نزمبوونی لە مانگی زستاندا ،مرۆڤ ئەگەری توشبوونی بە كۆمەڵێك نەخۆشی زیاترە .چوار ڤیتامین هەن لە زستاندا مرۆڤ لەم نەخۆشیانە دەپارێزن. .1ڤیتامین س���ی :بەرگری لەش بەهێز دەكات و مرۆڤ لەهەوكردن و بەكتریا و ڤایرۆس���ەكان دەپارێزێت. ئەو ڤیتامینە زیاتر لە میوەكانی وەك پرتەقاڵ ،لیمۆدا هەیە ،هەروەها بەشێوەی حەبیش هەیە. .2ڤیتامین دی :لە ئەنجامی بەركەوتنی جەس���تە بە تیش���كی خۆی دروس���ت دەبێت ،بۆیە بەپێی توێژینەوەكان رۆژانە پێویستە نیو كاتژمێر مرۆڤ خۆی بداتە بەر خۆر. .3ڤیتامین ئی :پێس���ت بەهێز دەكات و لەخواردەمەنیەكانی وەك ماسی و گۆشت و سپێناخ و قەرنابیت و تەمەرهندیدا هەیە. .4كۆمەڵەی ڤیتامینەكانی بی :دوازدە دانەن ،دژی هەوكردنن و پێس���تیكی روون و جوان بە مرۆڤ دەبەخشن .ئەوانیش لە خواردەمەنیەكانی وەك بیبەری سەوز و هێلكە و ماسیدا هەن.
ژمار ه 303
2015/12/12
37
كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی
هۆشیاریی تەندروستیی
هەفتانە د.ع لەپزێڕین دەینوسێت
پەروەردەی مندااڵن بە تەندروستی
تەندروس���ت د ا یـــــــــك���ی تەنــــــدروستی منــــــــــــــــــد ا ڵ���ی باش���ی دەبێ ،بێگومان دەس���توەردان لەكاتی دووگیان���دا بەپێدان���ی دەرمان���ی جۆراوجۆر كاردەكاتە سەر كۆرپەلە .باسی ئەمجارەمان لەسەر ئەو مندااڵنەیە ،كە بەسروشتی لەدایك دەبن ،یان بەهاوكاری پزیشكان. دوای ئ���ەوەی كۆرپەك���ە لەدای���ك جیادەبێتەوە ،زۆر پێويس���تە یەكسەر بدرێتە دایكەك���ە ،ئەویش لەباوەش���ی ب���كات ،چونكە زانایان س���ەلماندوویانە ئ���ەو كۆرپەیە بۆنی دایك���ی خۆی دەزانێ و هەس���تی پێ دەكات، لەباوەش���ی دایكەك���ە ئارام���ە .زۆر هەڵەی���ە منداڵەكە پێش گریان���ی بەگورجی رایپەڕێنن بۆ شوێنێكی تر. ئەگ���ەر منداڵەك���ە پێ���ش ی���ەك خول���ەك هەناس���ەی نەدا ،پزیش���كی منداڵ بۆی هەیە بیبات���ە ژێ���ر بووژاندن���ەوە ،دوای ئ���ەوەی هەناس���ەی ت���ەواوی دا ،بدرێت���ە دایكەك���ە و لەباوەشی بكات. هیچ هەست و گەرمایی و باوەشێك ناگاتە هی دایكان ،لێرەدا كارەس���اتی واڵتی خۆمان باس دەكەم. كچێكی تەمەن 17س���اڵی بەمێرد دەدرێ، دوای س���اڵێك منداڵێكی دەبێ لەماڵی باوكی، چونك���ە كێش���ەی لەگ���ەڵ مێردەك���ەی هەیە، یاخ���ود ژن ب���ەژن ب���ووە ،براژنەك���ەی الی برای نەماوە ،یەكس���ەر ئ���ەو منداڵە لەدایكی دەس���ێننەوە و دەینرێن���ەوە ب���ۆ ماڵی باوكی. ئ���ەوە ك���ەی رەوای���ە؟ لێ���رەدا دوو م���رۆڤ برین���دار دەب���ن ،یەكی���ان دایكەك���ە ،ئ���ەوی تری���ان كۆرپەكە .بێگومان ئ���ەو كچە بەمێرد دەدرێت���ەوە بەپیاوێ���ك ك���ە ژن و منداڵ���ی هەبێ ،ئەویش كارەس���اتێكی تر ،منداڵەكەش پیرەژنێك بەخێ���وی دەكات ،یاخود زڕدایك. ه���ەر دوێنێ ئافرەتێكی گەن���ج هاتبوو داوای منداڵ���ی دەك���رد ،پیاوەك���ەی 6منداڵی هەیە،
38ژمار ه 2015/12/12 303
ئ���ەو ژنە گەنجە كوڕێكی بەس���یزیریان ببوو و لەتەمەن���ی 3س���اڵی ئۆتۆمبێ���ل لێیدابوو و مردب���وو ،ك���ەی رەوای���ە منداڵێكی 3س���ااڵن لەكۆاڵن بسوڕێتەوە؟! پەروەردگار لەقورئانی پیرۆزدا دەفەرموێ "واألمهات يرضغن اوالده���ن حولين كاميلن، لم���ن أراد ان يت���م الرضاعة" ،وات���ا هەتاكو 2 س���ااڵن منداڵ هی باوەش���ی دایكی خۆیەتی، چەندین جار بیستوومانە یاخود لەتەلەفزیۆن باس���كراوە ،ك���ە زڕدایكێك منداڵ���ی ئەزیەت داوە ،كچ���ی بچوك���ی چوارس���ااڵن كاری قورسی پێكراوە ،سۆزی دایك ،منداڵی ئارام و تەندروست پەروەردە دەكات. پێویس���تە من���داڵ ت���ا تەمەن���ی 12س���اڵی لەژێ���ر چاودێری دایكی خۆی بێت ،ئاگاداری خواردن و شوشتن و رەوشتی بێت ،خۆتان دەزان���ن منداڵ���ی ب���ێ دایك ك���وڕ و كچ زۆر كاری نام���ۆی لەگ���ەڵ دەكرێ ،ل���ەو رۆژانە هەموومان بیس���تمان كچێكی 5س���ااڵن هاتە مردن ،بەهۆی ئەوی كاری سێكس���ی لەگەڵ كرابوو ،ئەوە گەوەرترین هەڵەیە. من���داڵ ئەگ���ەر بەتەندروس���تی بەخ���اوەن بكرێ ،خواردنی باش و خەوی باش���ی بێت، پێویستە كێشەكەی بەگوێرەی ئەم هاوكێشەیە بێت ،بێگومان بۆ منداڵی بچووكتر لەس���اڵێك: ژمارەی مانگەكان 9+كغم \.2 وات���ە منداڵی 6مانگی ،پێوس���تە 7.5كیلۆ بێت بێت .تاكو یەك ساڵی بەو پێوەرە حساب دەكرێ. لە 2ساڵ تاكو 7ساڵ .ژمارەی ساڵەكانی جاران���ی 2دەكرێ���ت ،پاش���ان 8 +كغم .واتە 5س���اڵی دەب���ێ كێش���ی 18كغ���م زیاتر بێت، چونكە ،10=2 x 5پاش���ان 18 =8+10كیلۆ. ه���ەر دوێنێ منداڵێكی 5س���اڵی لەگەڵ دایكی هاتب���وو ،ه���ەر ئ���ەو كچەی هەیە كێش���ەكەی 45كغ���م بوو .ئەوە زۆر هەڵەی���ە ،ئەو منداڵە لەتەمەنی بچوكیدا توش���ی نەخۆشی شەكرە دەبێ ،چونكە پەنكریاس ئەوەندە ئینس���ۆلینی پێ دروس���ت ناكرێ س���ەرفی بكات ،شەكرە زیادەكە لەخوێنیدا كۆدەبێتەوە. لە تەمەنی 7ساڵی تا 12ساڵی هاوكێشەكەی
بەم جۆرەیە :ژمارەی س���اڵەكانی \ 5 – 7 x ،2 واتە منداڵێكی 10ساڵی نابێ كێشی لە 32 كیلۆ زیاتر و كەمتر بێت. پ���ەروەردەی من���داڵ كۆمەڵی تەندروس���ت پەی���دا دەكات .زۆر هەڵەی���ە منداڵێكی ناتەواو نەخۆش���تان هەبێ ،هێش���تا یەكالنەبووبێتەوە بۆ چ���ی زیاد ناكات ،یاخ���ود لەخوێندن باش نیە ،داوای منداڵی تر بكەن. زۆر ژن ه���ەن دێن داوای من���داڵ دەكەن، كاتێك لێیان دەپرس���ی چەندت هەیە؟ دەڵی 6 منداڵم هەیە ،بەاڵم دوانیان نەخۆشن!!! یاخود مێش���كیان تەواو نیە .ناچن���ە خوێندن!! توخوا ئەوە كارەس���ات نیە نە دای���ك و باوك خۆی بە بەرپرس���یار بزان���ێ بەرامبەر ئ���ەو منداڵە بەستەزمانانە ،كە هاتۆتە دونیا ،نە دەوڵەتیش ئاگاداریان بێت!!.. هەس���تی تەندروس���تی ب���ۆ كۆم���ەڵ زۆر گرنگ���ە .زۆرجار هەیە دەبینین دایك و باوك دانیش���توونە ،منداڵەكەی���ان 2س���اڵە دەچێتە الی پالك���ی كارەبا دەس���تكاری دەكات ،هەر خۆش���یان تێكنادەن ،دوێنی لەنەخۆش���خانەی خۆمان (هەوار) ئەو دیمەنەم دیت ،هەرش���ێت ب���ووم ،ئینجا لەناو ماڵ���ی میللەتی دواكەوتوو پێویستە حیس���ابی ئەو شتانە بكرێ و پالكی كارەبا زۆر بەرز دابندرێت. ژنێ���ك ه���ات ه���ەردووك دەس���تی زۆر بەخراپی س���ووتابوو ،چەندەها نەشتەرگەری بۆ كرابوو ،تاكو پێستی لێ بدەنەوە ،دایكی 8 منداڵ بوو ،گوتی منداڵەكە پالكەكەی كردبووە نەمزان���ی تەباخم پێكرد! ئەویش هەڵەی دایك و باوكەكەیە ،یان ئەو كەس���ەی منداڵ بەخێو دەكات ،پێویستە فێرە ترس بن لەو ئامێرانە. تكای���ە ئەگ���ەر ب���اری ئابووریت���ان خراپە، تەندروس���تیتان خراپ���ە ،ی���ان ئ���اوارەن، گوناه���ە من���داڵ پەیدا بكەن ،بەراس���تی منداڵ پەروەردەكردن ئەركێكی نیشتیمانی گەوەریە، ه���اوكاری حكومەتی دەوێ ،ئ���ەو خێزانانەی منداڵی���ان زۆرە ،پێویس���تە تیم���ی وەزارەت���ی تەندروس���تی بەرێكوپێك���ی هاوكاریان بێت و سەردانیان بكات و ئامۆژگاریان بكات.
هـــونـــەری سەرپەرشتیار :ئەحمەد تاریق
دلێر عەبدولقادر:
لەم بارودۆخە ناخۆشەی ئێستاشدا مانگی 12-10ئاهەنگ دەگێڕم ژمار ه 303
2015/12/12
39
هونەری
بۆ هەر ئاهەنگێك هەزار تا هەزار و پێنج سەد دۆالر وەردەگرم حەوت گۆرانیم ئامادەیە لەبەر ئەم بارودۆخە رامگرتووە بەر لە رەمەزانی رابردوو لەمانگێكدا 55 ئاهەنگم كرد ئێمە چارەسەری كێشەی كۆپیكردن نابینین، رەنگە نەوەكانمان بیبینن لە ناوەڕاستی نەوەدەكانەوە دەستی ب��ە گۆرانیگوتن ك���ردووە و ت��ا ئێستا بەردەوامە .ئەو نكوڵی لەوە ناكات ،كە ئێستا بەهۆی ئاهەنگە تایبەتیەكانەوە ب���ژێ���وی خ����ۆی و خ���ەرج���ی ك���ارە هونەریەكانیشی دابین دەكات و پێشی ئاساییە پێی بڵێن گۆرانیبێژی میللی. گ��ۆران��ی��ب��ێ��ژ "دل��ێ��ر عەبدولقادر" دەرچ������������������ووی پ����ەی����م����ان����گ����ای ه���ون���ەرەج���وان���ەك���ان و كۆلێژی ه���ون���ەرەج���وان���ەك���ان���ە ،ئێستاش مامۆستای ئامادەییە لەپەروەردەی خەبات .لەم دیمانەیەی سڤیلدا باس لە زەحمەتیەكانی كاری هونەری لە ئێستادا دەكات. ئەحمەد تاریق
40ژمار ه 2015/12/12 303
هونەری
دلێر عەبدولقادر:
لەم بارودۆخە ناخۆشەی ئێستاشدا مانگی 12-10ئاهەنگ دەگێڕم وەك گۆرانیبێژێ���ك چ گلەی���ی و رەخنەیەكت هەیە؟ دلێر :من گلەی���م زۆرە ،بەاڵم گلەییەكانم ناگات���ە ئ���ەو جێگای���ەی گوێ���ی لێبگ���رن. گلییەكانمان لەس���ەركردە سیاس���ییەكانە ،با بتوانن ژیانی خەڵك باش بكەن ،حەزدەكەم گلییەكانمان بۆ بەرژەوەندی خەڵك بە گشتی بێت ،نەوەك باسی مافی تاكەكەسی خۆمان بكەی���ن .چونك���ە رەنگ���ە لەهەندێك ش���وێن داواكاری تاكەكەس���یت بۆ جێبەجێ بكرێت، ب���ەاڵم مافی گش���تی كەمێك كات���ی دەوێت. هەرچەندە ئێستا لەناو كۆمەڵێك ناخۆشین و شەڕ و شەهید و ئەو ناخۆشیانەی كەوتۆتە هەرێمی كوردس���تان ،بەاڵم دەمەوێت ئەوە بڵێ���م بەراس���تی خەڵك���ی كوردس���تان زۆر خۆڕاگ���رن بەرامب���ەر حكومەت���ی هەرێم���ی كوردس���تان ،ئ���ەو تەحەمول���ەی خەڵك���ی كوردس���تان هەیەت���ی ،باوەڕ ناك���ەم لەهیچ واڵتێكدا ئەو تەحەمولە بكرێت ماوەیەك���ی زۆرە بێدەنگ���ی ،ئەمە بەه���ۆی س���ەرقاڵیەوەیە ،یاخ���ود بەه���ۆی نەبوونی توانای مادییەوە؟ دلێر :بێدەنگی من تەنیا بۆ ئەم بارودۆخەی ئێس���تای كوردس���تان دەگەڕێت���ەوە ،ناتوانم كاری هون���ەری باڵوبكەم���ەوە ،ئەگ���ەر ن���ا كاری هونەری���م هەی���ە ،ب���ەاڵم حەزدەك���ەم ئ���ەم بارودۆخە باش���تر بێ���ت و دڵی خەڵك خۆش بێ���ت ،ئەوكات ب�ڵ�اوی دەكەمەوە7 . گۆرانیم ئامادەیە ،بەاڵم هەمووی بەس���ینگل ب�ڵ�او دەكەمەوە ،چونكە پێویس���تە كلیپ بۆ هەموویان بكەم. لەكۆتایی نەوەدەكان و سەرەتای دووهەزارەكان لەهەولێر چەند گۆرانیبێژێكی ك���ەم هەبوون ،یەكێ���ك لەوانە تۆ بووی ،كە ئەوكات نازناوت دلێر گەرمیانی بوو .هەست ناكەیت ئەوكات سەردەمی زێرینی تۆ بوو؟ یاخ���ود ت���ۆ چ كاتێ���ك لەژیان���ی هونەریتدا بەسەردەمی زێرینی خۆت دەزانی؟
دلێ���ر :م���ن هەم���ووكات خۆم بەو س���ەردەمە دەزان���م ،لەبەرئ���ەوەی هەم���ووكات خ���ۆم بەوە زانیوە كە لەو س���ەردەمە و لەناو ساحەكەم ،من ب���ەردەوام ئاهەنگ دەگێڕم ،لەم كاتە ناخۆش���ەدا مانگ���ی 10تا 12ئاهەنگ دەگێڕم .پێش رەمەزان لەمانگێكدا 55ئاهەنگم كرد ،شەوی واهەبوو دوو ئاهەنگ كەمتر نەبوو ،بەاڵم ئێس���تا خەڵك پارەی نییە ،گەنج بەچی زەواج بكات؟ زۆركەس هەبووە هاتۆت���ە الم گووتومە گەر زەواجیش دەكەی ،بۆ ئاهەنگ دەكەی و خەرجی خۆت زۆرتر دەكەی؟ هەرچەندە لەمەدا خۆم زەرەرمەند بوومە ،بەاڵم ویژدانم وا مورتاح ب���ووە ،چونكە دەزانم خەڵك دۆخی���ان خراپە ،خاوەن ماڵ هەبووە خوش���كی ل���ە خانووەكەی دەركردووە و بە كرێ داویەتیە كابرایەك���ی ع���ەرەب ،یان هەبووە پێش���مەرگەی دەرك���ردووە لەب���ەر ئ���ەوەی دوو مان���گ پارەی ن���ەداوە .خۆ ئەگ���ەر پێش���مەرگەش نەبێت ،ئەوا ناتوان���ن بەئ���ارەزووی خۆی���ان لەماڵەكانی���ان دانیشن. ئاهەنگی بەچەند دەكەیت ؟ دلێ���ر :ه���ەزار تا ه���ەزار و پێنج س���ەد دۆالر، خەڵكی واش هەبووە بەالش بۆم كردوون. بۆ هەموو كەس ئاهەنگ دەكەیت؟ دلێر :بەڵ���ێ لەبەرئەوەی كارەك���ەی من وایە، چونكە م���ن تەنه���ا مووچەیەكی مامۆس���تایەتیم هەیە و تەواو. بۆچی پێش���تر بەتوانایەكی زۆركەمی مادی كاری هونەری زیاتر بوو ،چونكە ئەوكات تێچوو خەرجی كاری هونەری كەم بوو و ئێستا خەرجییەكەی زۆرە ،یاخود هۆكاری تر هەیە؟ دلێ���ر :كات���ی خ���ۆی ئێم���ە كارم���ان دەكرد و گۆرانیم���ان لەماڵ���ەوە تۆم���ار دەك���رد ،ش���ەوی واهەب���وو دوو گۆرانیم���ان تۆم���ار دەكرد ،بەاڵم ئێس���تا بەحوكمی تەنكنەلۆجیا و تەكنیك ،و فاڵن سەعات موزیك ژەن دێت ،بۆیە كارەكان ئاڵۆزتر بووە و زەحمەتیش بووە. خ���ۆت خەرج���ی كارە هونەریەكان���ت دەكێش���ی؟ كاری هونەری باری ژیانتی قورستر
نەكردوە؟ دلێر :بەڵ���ێ خۆم خەرجی كارە هونەرییەكانم دەكەم و ب���ەكاری هونەری دەژیم ،ئەگەر كاری هونەری نەبوایە لەوانەیە ئێس���تا ژیانم ناخۆشتر بایە. ئەگەر هونەرمەندێكی میللی نەبویتایە دەتوانی بەكاری هونەری بژیت؟ دلێر :ئێمە رۆژان���ە ئاهەنگ دەكەین ،ئەوەمان نەكردبایە نەخێر نەمدەتوانی .ئێستا خاوەنی دوو هۆڵم ،بەكارە هونەریەكانم ژیانم دابین دەكەم. هەندێ���ك كەس ئ���ەو كارە هونەریەی ئێ���وە ب���ەكاری هون���ەری میللی ناودەب���ەن ،پێت ناخۆش نییە پێت بگوترێت گۆرانیبێژی میللی؟ دلێر :نەخێر زۆر ئاساییە بەالمەوە. ئەگەر كێش���ەی كۆپیكردنتان نەمینێت، دەتوانن بە فرۆش���ی س���یدیەكانت بەش���ی كارە هونەریەكانت داهات پەیدا بكەی؟ دلێر :لەم واڵتە كێش���ەی كۆپیكردن چارەسەر نابێت ،ئێمە نایبینین ،لەوانەیە نەوەكانمان بیبینن، هی���چ رەقابەی���ەك لەم واڵت���ەدا نیی���ە ،چاودێری لەسەر پاكەت و چەرخێك نییە ،جا لەسەر كاری هونەری هەبێت؟!! وەزارەت���ی رۆش���نبیریی تاچەن���د هاوكاری هونەرمەندانی میللی كردوە؟ دلێ���ر :زۆربەكەم���ی ،ج���اران ب���اش ب���وو بۆ هونەرمەن���دان ،ب���ەاڵم ئ���ەو پ���ارەی دەی���دا ب���ە هونەرمەندان بەشی ئەوەی نەدەكرد گۆرانییەك تۆمار بكەن و كلیپی بۆ بكەن. فیلمێك���ت هەی���ە بەن���اوی "س���وتانی عیش���ق" بۆچی دوات���ر بەش���داریت لەفیلمی تردا نەكردووە؟ دلێر :لەبەرئەوەی كارێك بكەیت ئەگەر زانیت س���ەركەوتنی لەدوا نییە ،دووب���ارەی ناكەیتەوە، چونكە كاری من نییە. ئەگەر فیلمێك بێتە پێش���ەوە بەشداری دەكەیت؟ دلێ���ر :بەڵێ بەش���داری دەكەم ،ب���ەاڵم ئەگەر بزانم سەركەوتوو دەبم.
ژمار ه 303
2015/12/12
41
هونەری
خوانی ئێمە كۆتای پێهات ،یاخود هێشتاكە ماوە؟ كەی�ل�ان :بەڵێ كۆتایی پێه���ات ،دوای 3 س���اڵ بەس���ەركردنەوەی م���ااڵن و خەڵك میوان���داری دەكردی���ن ،بۆی���ە ئێم���ەش بریارماندا پرۆگرامێكی تر دەست پێبكەین، كە خەڵك میوان���ی ئێمە بێت بەناوی "ماڵی ئێم���ە" .هی���وادارم بتوانم ل���ەو پڕۆگرامەدا خزمەتی هەموو میوانە بەرێزەكان بكەم. لەداهاتوو بەنیازی چیت؟ كەیالن :بەنیازی زۆر شتم ،سەركەوتن لەبەرنامەكەم و ش���تی جوانتر و س���تایلی تازەتر و جوانتر بێنمە ناو بەرنامەكەم. بی���رت لەچ���وون ب���ۆ ئەوروپ���ا نەكردۆتەوە؟ كەی�ل�ان :نەخێر بەنی���ازی ئەوروپا نیم. پێش���تریش دەمتوان���ی بڕۆم ب���ۆ ئەوروپا، ب���ەاڵم بڕیارم���دا لەكوردس���تان بمێنمەوە، چونك���ە ل���ە كوردس���تان زۆر مورت���اح و دڵخۆشم. بۆچ���ی بەرنامەكانت ه���ەر لەناو مااڵن���ە ،یان میوانی مااڵن���ی ،یاخود میوان دێتە ماڵەكەت؟ كەی�ل�ان :ئەگ���ەر بی���ر لەوەبكەینەوە من یەكەم پێشكەش���كار بووم وەك ئافرەتێك ئ���ەو س���تایلەم هێناوەتە ناو كوردس���تان، یەك���ەم ئاف���رەت بووم س���ەردانی ش���ار و شارم كرد ،دواتر سەردانی ماڵەكانم كرد، دواتر ژنی ئەو ماڵەم هێناوەتە سەرشاشە، هیچ كەس ئەوەی لەكوردستان نەكردبوو، سەركەوتنێكی باشی بەدەست هێنا. لەگەڵ كام بەرنامەیان مورتاحتر بووی���ت و هەس���ت دەك���ەی ل���ە كامی���ان سەركەوتووتر بووی؟ كەی�ل�ان :بێگوم���ان خوان���ی ئێم���ە تەرجوبەیەك���ی زۆر ب���اش ب���وو ب���ۆ من، خوان���ی ئێمە من���ی كردە كەیالن���ی ئەمڕۆ، ب���ەاڵم ه���ەوڵ دەدەم ماڵ���ی ئێم���ەش وەك خوانی ئێمە بەجوانی پێشكەش بكەم. لەم پڕۆگرامە تازەیەش���دا بڕگەی خواردنت هەیە ،پێدەچێت كچێكی نەوس���ن بیت و زۆر حەزت بە خواردن بێت؟ كەیالن :بێگومان زۆرم حەز لەخواردنە، ب���ەردەوام حەزدەك���ەم خواردن���ی خۆش بخ���ۆم ،كەس���ێكی نەوسنیش���م ب���ۆ خواردن.
42ژمار ه 2015/12/12 303
هەرچەن���دە میوانی چەندین خوان بووی���ت و جۆرەها خواردن���ت خواردووە، بەاڵم هەر قەڵەو نەبوویت؟ كەی�ل�ان :ئەگ���ەر خواردنی تەندروس���ت بخۆی���ت قەڵ���ەوت ن���اكات ،م���ن یەكێك���م لەوان���ەی خواردنی چەور ناخ���ۆم ،ئەگەر خواردنێكیش زۆرم ح���ەزم لێبێت و بزانم قەڵ���ەوم دەكات ،ك���ەم دەیخ���ۆم ،ب���ەس تام���ی دەكەم بۆ ئەوەی قەڵ���ەو نەبم ،بۆیە زۆر ئ���اگاداری خۆم���م تاكو قەڵ���ەو نەبم، وەرزشیش دەكەم ،بەاڵم ئێستا لەبەر ماڵی ئێم���ە كاتی وەرزش كردنم نەماوە ،چونكە كات���م زیات���ر ل���ێ دەگرێ���ت ،لەهەفتەیەكدا دوو بەرنامە دەكەم ،بەاڵم خۆم كەس���ێكی عەجولم و هاتوچۆ زۆر دەكەم. چ خواردنێ���ك بەباش���ی دەزان���ی ئامادەی بكەیت؟ كەیالن :هەموو خواردنێك دەزانم ،بەس خواردنە قورس���ەكان نازانم ،وەك كفتە و س���ەروپێ .هەر خواردنێ���ك بیبینم دەزانم چۆن دروست دەكرێت ،قەت ناپرسم ئەوە چۆن دروست دەكرێت ،خۆم یەكجار سەیر بكەم دواتر دەزانم دروستی بكەمەوە. خواردن���ی كام ش���ارت ب���ەالوە خۆش بو؟ كەی�ل�ان :هەم���وو ش���ارێك خواردن���ی خۆشی خۆی هەیە ،من جگە لە شارەكانی باش���وور ،سەردانی باكوری كوردستان و دیاربەكر و ماردینیشم كردووە ،خواردنی ئەوێشم خواردووە ،زۆر خۆش بوو. چ خواردنێك���ی باش���وورت ال خۆشە؟ كەیالن :بێگومان عاشقی دۆڵمەی ئێرەم، كفتەش خواردنێكی زۆر خۆش هەیە. لەمیانی تۆماركردن���ی ئەڵقەكانی بەرنامەكەت ،چ ش���تێكی سەرنجڕاكێش���ت لەبیرماوە ،كە باست نەكردبێت؟ كەی�ل�ان :م���ن وەك پێشكەش���كار ئ���ەو ئازادییەم نەبووە زۆر شت بڵێم ،هەرچەندە ویستبێتیش���م بیڵێ���م ،بۆ ئ���ەوەی بینەرانم دڵگ���ران نەب���م و لێم نەڕەنجێ���ن .بۆ نمونە خواردن ب���ە كەوچكی یەكترم زۆر بینیوە، وەك دەش���زانین زۆربەی نەخۆشیەكان لە دەمەوە دەگوزارێنەوە. زیات���ر بەجل���ی كوردیی���ەوە حەز دەكەی دەركەویت ،یاخود جلی سادە؟ كەیالن :عاش���قی جل���ی كوردیم ،ئەگەر بكرێ���ت هەموو
بەرنامەكان���م بەجلی ك���وردی دەرەكەوم، ئێستاش 16جلی كوردیم هەیە. ح���ەز ب���ە دەنگ���ی كام گۆرانیبێژ دەكەیت؟ كەی�ل�ان :ه���ەر گۆرانیی���ەك لەگ���ەڵ دڵم پەیوەن���دی هەبێ���ت و مورتاح ب���م لەگەڵی، گوێی لێ دەگرم .مەرزییە فەریقی و ناسر رەزازی و عەدن���ان كەری���م و زۆری ت���ر، ناتوانم ناوی هەموویان بێنم چ گۆرانیی����ەك زۆرت����ر لەب����ەر خۆتەوە دەڵێیتەوە؟ كەی��ل�ان :زۆر لەبەرخۆم����ەوە گۆران����ی ناڵێم����ەوە ،چونك����ە ناتوان����م زۆر گۆران����ی لەمێشكم سەیڤ بكەم ،تەنیا گوێ دەگرم. خ����ۆت س����تایلی جلوبەرگ����ت هەڵدەبژێری����ت یاخ����ود ك����ورد ماكس بۆت دیاردەكەن؟ كەی��ل�ان :نەخێ����ر ك����ورد ماك����س بڕی����ار نادات چ س����تایلێك لەبەربكەم ،خۆم هەموو جلەكان����م هەڵدەبژێ����رم ،ب����ەاڵم لەكاتی جل كرین دەرهێنەرەكەم هاوكاریم دەكات. حەز دەكەی لە ماڵەكەت میوانداری كێ بكەی كە تا ئێستا نەتتوانیبێت بیكەی؟ كەیالن :ناس����ر رەزازی ،ح����ەز دەكەم و بەڵێنیش����ی داوە بێت����ە ماڵەك����ەم .هەروەها عەدن����ان كەریم و زۆری تریش كە ئێس����تا ناویانم لەخەیاڵ نیە. پێتوای����ە ئێس����تا كەس����انێك هەبن السایی جلوبەرگ و ستایلی تۆ بكەنەوە؟ كەی��ل�ان :بەڵ����ێ بێگومان ئێس����تا دەتوانم ب����ە بەڵگ����ە بڵێ����م س����تایلی جلوبەرگ����م و پرسیارەكانم و ش����ێوازی پرۆگرامەكەشم تەقلیدی كراوەتەوە ،دێن بەو ستایلەی من كاردەكەن ،من بەوە خۆش����حاڵم ،دیارە من كەسێكی سەركەوتووم و كارێكم كردووە و دەیانەوێ����ت بگەن����ە ئاس����تی م����ن ،بۆی����ە الساییم دەكەنەوە. جگە لەكاری راگەیاندن حەز بە چ كارێكی تر دەكەی؟ كەی��ل�ان :پێش����تر ح����ەزم دەك����رد بب����م بەمامۆستا ،بەاڵم ئێس����تا بەس راگەیاندن، چونك����ە عاش����قی كارەكەم����م و بەحەزەوە كاردەكەم و خۆمی پێ����وە ماندو دەكەم، بۆ ئ����ەوەی كارێك بكەم و دڵی خەڵك و میوانان خۆش بكەم.
هونەری
كەسێكی نەوسنم و زۆریش حەزم لە خواردنە دڵخۆشم بەوەی الساییم دەكەنەوە
لە "خوانی ئێمە" خواردن بە كەوچكی یەكتریم زۆر دەبینی
كەیالن:
حەزدەكەم هەموو هونەرمەندان بێنە ماڵەكەم خانمە راگەیاندنكار "كەیالن عەبدوڵاڵ" پێشكەشكاری بەرنامەی "ماڵی ئێمە" لە كەناڵی كورد ماكس ،كە پێشتر زیاتر لە رێگای بەرنامەی "خوانی ئێمە" ناسراوە ،لەم دیمانەیەی سڤیلدا باس لە پڕۆگرامە تازەكەی و ئەزموونی كاری راگەیاندنی خۆی دەكات. ئەحمەد تاریق
ژمار ه 303
2015/12/12
43
هونەری
حەسنا "بەدەوی" تەواو كرد سڤیل :ئەحمەد تاریق خانم����ە گۆرانیبێ����ژی لوبنان����ی "حەس����نا مەتەر" ب����ە س����ڤیلی راگەیاند ،كە كارەكان����ی نوێترین گۆرانی خۆی بەناوی "بەدەوی" تەواوكردووە و لەم زووانە لە كەناڵەكانەوە پەخش دەكرێت. مەتەر لە باس����ی گۆرانیەكەیدا دەڵێ "ئەم گۆرانیە فۆلكلۆری لوبنانیە و رواد س����ەعبە كاری ئاواز و موسیقاكەی بۆ ئامادە كردووە". حەسنا گوتیشی ،كە ئێستا بۆ مەبەستی چەند كارێكی هونەری لە كوردستانە.
44ژمار ه 2015/12/12 303
هونەری
"حەز ناكەم منداڵەكانم كاری هونەری بكەن"
سڤیل: خانمە گۆرانیبێژ "نیان عەبدوڵاڵ" ئاش���كرای كرد ،كە ئەو حەزناكات منداڵەكان���ی لە بواری هونەریدا كار بكەن ،هۆكاری ئەمەش���ی روون كردەوە. نیان كە كۆمەڵێك گۆرانی بە ستایلێكی تایبەت بەخۆیەوە هەیە ،بۆ س���ڤیل باس لە زەحمەتیەكانی خ���ۆی لەبواری كاری هونەریدا كرد و گوتی "من بەكاری هونەریەوە زەحمەتی زۆرم كێشاوە تا گەیشتومەتە ئەو قۆناغەی ئێستا ،كاری هونەری زەحمەت و ماندوبوونێكی زۆری دەوێ���ت ت���ا دەتوانی���ت كارێكی جوان و تازە پێشكەش���ی ه���ەواداران بكەی���ت" .ه���ەر لەبەرئەمە نیان دەڵێ "من ئەوەن���دە زەحمەتیم لەكاری هونەریدا بینی���وە ،حەزناكەم مندالەكانم وەك خۆم ببن بەهونەرمەند، بەاڵم ئەوەش دەكەوێتە سەر حەز و ئارەزووی خۆیان ،ئەگەر حەزی هونەریان هەبوو ،ناتوانم رێگری لە حەزەكانیان بكەم".
رێژوان بۆكانی:
نزار رەواندزی لە ئەڵمانیا پێشوازی لە 2016دەكات
سڤیل: گۆرانیبێژ "نزار رەواندزی" بە س���ڤیلی راگەیاند ،كە بە بانگێش���تێكی فەرم���ی بۆ مەبەس���تی ئەنجامدانی چەند ئاهەنگێ���ك روودەكاتە واڵتی ئەڵمانیا. نزار بۆ سڤیل باسی لەوە كرد ،كە بەنیازە جەژنی سەری ساڵی نوێ لە ئەوروپا بەسەر ببات و بە بانگێشتێكی فەرمیش بۆ ئەنجامدانی چەند كۆنس���ێرتێك بچێتە ئەڵمانیا .نزار بۆ س���ڤیل گوتی "دەمەوێت پێشوازی لەس���اڵی نوێ ( )2016بكەم .یەكێك لە ئاهەنگەكانیشم هاوبەش دەبێت لەگەڵ هونەرمەند (جوان خەلیل) لە رۆژی 26ئەم مانگە بەئامادەبوونی كوردانی تاراوگە لە ئەڵمانیادێتە سازكردن .جگەلەوەش هەر بە بۆنەی س���اڵی تازەوە ئاهەنگێكی تایبەت لەرۆژی 24ی ئەم مانگە لەكاتژمێر 6 ئێوارە لەشاری (كیل)ی ئەڵمانیا بە كۆمەلێك بەرهەمی جوان و تازەی خۆمەوە ئەنجام دەدەم".
گەشبینم ئاواتە گەورەكەم بێتەدی سڤیل: خانم����ە ئەكت����ەر و راگەیاندنكار "رێ����ژوان بۆكانی" باس لە خەون و ئاواتی خۆی بۆ س����ڤیل دەكات و گەشبینیش����ە بەوەی ئەو ئاواتەی بێتەدی. رێ����ژوان ك����ە ه����ەم لە ب����واری میدی����ا و هەم ل����ە بورای هونەریش����دا كاردەكات ،ل����ە لێدوانێك����دا بۆ س����ڤیل باس����ی ئومێ����دی خۆی كرد بەوەی بتوانێت وەك كچێك لەهەردوو بواری هونەری و راگەیاندندا خزمەت بە كوردستان بكات. هەروەها باس����ی لە خەون و ئاواتی گەورەی خۆش����ی كرد و گوت����ی "ئاواتی گەورەم ئەوەیە رۆژێ����ك دابێت دەوڵەتی ك����وردی ببینم ،كە زۆریش دڵنیام دەوڵەتی كوردی دەبینم، هی����وای س����ەركەوتن ب����ۆ پێش����مەرگە قارەمانەكانی رێگای ئازادی دەخوازم".
ژمار ه 303
2015/12/12
45
رەنــگاوڕەنــــگ
"شارۆچكەی خێوەكان" بە 250هەزار دۆالر دەفرۆشرێت ویالیەتی "س���اوت داكۆتا" شارۆچكەیەكی خاڵی لە دانیشتوان بە 250هەزار دۆالر دەفرۆشێت. ش���ارۆچكەكە ن���اوی "س���ویت"ە و رووبەرەك���ەی نزیك���ەی 36ه���ەزار مەت���ر چوارگۆش���ەیە و نزیك���ەی 160كیلۆمەت���ر لە باش���ووری رۆژهەاڵتی شارۆچكەی "رابید س���یتی"ی سەر بەم ویالیەتەوەیە .بەهۆی ئەوەی شارۆچكەكە ماوەیەكی زۆرە چۆڵ كراوە ،بە "شارۆچكەی خێوەكان" ناسراوە .ئێستا كۆمپانیایەكی بەرهەمهێنانی فیلمی س���ینەمایی روس���ی بەنیازە ش���ارۆچكەكە بكڕێت و فیلمێك لەوێدا وێنە بگرێت.
46ژمار ه 2015/12/12 303
نرخی ناردنی پۆستێك بۆ هەسارەی مەریخ چەندە؟ منداڵێكی عاش���قی زانس���تی فەلەكناس���ی ،دەس���تەی پۆستەی شاهانەی بەریتانی بەپرسیارێكەوە سەرقاڵ دەكات. منداڵەكە پرسیاری كردووە :نرخی ناردنی پۆستێك بۆ مەریخ چەندە؟ دەس���تەی پۆستەی ش���اهانەی بەریتانی بۆ وەاڵمی ئەو پرسیارە ،بۆچوونی خەڵكانی پسپۆر و تەنانەت ئاژانسی بۆشایی ئاس���مانی ئەمریكی "ناسا"شی وەرگرتووە ،تا وەاڵمی پرسیاری منداڵەكە بداتەوە. ناسا وەاڵمی پۆستەی بەریتانی داوەتەوە ،كە لەدواین گەشتدا تێچ���ووی ناردنی رۆبۆتی "كوریوس���یتی" بۆ س���ەر مەریخ 700 ملیۆن دۆالر بووە ،بە لەبەرچاوگرتنی كێشی پۆستەیەكی سادە و بەراوردكردنی بە كێشی رۆبۆتەكە ،تێچووی ناردنی پۆستەكە بۆ سەر مەریخ 18هەزار دۆالرە.
رەنــگاوڕەنــــگ
برات بیت مولحیدە تازەترین ئۆتۆمبێلی دۆستی ژینگە بەكارەبا كاردەكات گ���ەورە كۆمپانیاكان���ی بەرهەمهێنان���ی ئۆتۆمبێ���ل لەهەوڵ���ی بەردەوام���دان بۆ داهێنانی تەكنیكی تازە كە پێویس���تی بە بڕێكی كەمت���ر س���وتەمەنی هەبێت ،یاخ���ود هەر پێویس���تی نەبێت و بە كارەبا و هایدرۆجین كار بكەن! كۆمپانیایەكی ئەمریكی بە ناوی "سی "1-ئۆتۆمبێلێكی بچووكی داهێناوە ،هاوشێوەی ماتۆڕسكیلە ،بەكارەبا كاردەكات و ماوەی 200-150می���ل دەبڕێ���ت ،بێ ئەوەی لەو ماوەیەدا پێویس���ت بە شەحنكردنەوە بكات .نرخی ئەو ئۆتۆمبێلە 24هەزار دۆالرە ،كە جۆرێكی تازەی ئۆتۆمبێلی دۆستی ژینگەیە.
ئەكت���ەری ناوداری ئەمریك���ی "برات بیت" ل���ە لێدوانێكیدا ب���ۆ رۆژنام���ەی "دەیل���ی می���ل" ئاش���كرای دەكات ،ك���ە ئەو شوێنكەوتەی هیچ ئاینێك نیە و خۆشی بە "مولحید" وەسف كرد. ب���رات بی���ت ه���ۆكاری ئ���ەم بیروب���اوەڕەی ئێستای بۆ مامەڵە و پەروەردەی توندی مەس���یحیانەی باوك���ی گێڕای���ەوە، ك���ە زۆر ب���ە تون���دی مامەڵ���ەی لەگەڵ���دا ك���ردووە .دەش���ڵێت كە ئ���ەو بەم ج���ۆرە مامەڵە لەگەڵ منداڵەكانیدا ناكات.
ژمار ه 303
2015/12/12
47
شەموان
حوشتر و گێزەر
پشتیوان عەبدوڵاڵ
48ژمار ه 2015/12/12 303
برادەرێك����ی كۆن����م هەب����وو ،دەرچووی س����ەرەتایی بوو ،ناوی دانابوو ،سودفەش غازی دەفرۆشت پێمان دەگوت (دانای غاز). ئەو دانایە ساختەچی و كالوچی وەك خۆی نەبوو ،كەس لەحەق����ی نەدەهات ،درۆكانی عەینەن راس����تی ب����وون ،لەژیانیش����یدا هیچ جۆرێ����ك بۆنی بۆن نەكردبوو ،خۆش����ترین ب����ۆن الی ئ����ەو بۆنی غ����از ب����وو .تەنانەت جێژنانیش ه����ەر بۆنی غازی لێرەهات .ئەو پێپ����ی واب����وو بۆنی غاز بۆن����ە حەیاتەكەیە، چونكە پارەی لێ دەست دەكەوت. كاتی گران����ی كە بوتڵ����ی غازێك بە 200 دین����اری چاپ����ی سویس����ری ب����وو ،هەموو خەڵك پێویسیتان بەدانای غاز بوو ،چونكە بەس ئەو غ����ازی هەبوو ،پێی پەیدا دەبوو، جارج����ارەش داناغ����از لەگ����ەڵ كۆمەڵێ����ك بەنزی����ن ف����رۆش و نەوت فرۆش ش����ەریك بوو و نەوت و بەنزینی بەدەبە دەفرۆشت، ئ����ەوە نازانم چۆن ب����وو ،بەقاچاغ دەچووە ن����او حكومەت����ی رژێم����ی پێش����وو غ����ازی بەقاچاغ دەهێنا!! س����ااڵنێكی زۆر (دان����ا غ����از) خەریك����ی رووتاندن����ەوەی ئ����ەو خەڵك����ە ه����ەژارەی كوردس����تان ب����وو ،كە لەناچاری����ان غازیان بەپارەی زیاتر دەكڕی و گیرفانی كەسانی وەك دانا غازیان پڕ دەكرد .س����اڵ رۆیشت و س����اڵ ه����ات ،ئەو دان����ا غازەی ب����رادەرم ك����ە ب����ەردەوام بۆن����ی غ����ازی لێدەه����ات، قەمسەڵەیەكی چڵكنی عەسكەری لەبەربوو، ب����وو بەكابرایەكی دیكە ،بە قات و ریبات و س����ەیارەیەكی لەگزس و حیمایەكی زۆری لەگ����ەڵ بوو ،كەس هەر نەدیەزانی دانا غاز فرۆشەكەی جارانە .تەنانەت چەند جارێك كاندی����دی وەزیر بوو ،ب����ەاڵم نەیكرد ،نەك لەبەر ئەوەی شەهادەی نەبوو ،دەرچووی س����ەرەتایی ب����وو ،بەڵكو لەبەرئ����ەوەی ئەو ب����وار و مەجالەی نەبوو ئیلتی����زام بەكاری
ئیدارییەوە بكات و خەریكی وەزیری بێت. ئ����ەو چەندی����ن كۆمپانی����ای جیاجی����ای س����وتەمەنی و ن����ەوت و غ����از و بەنزین����ی هەبوو ،لەت����ەواوی كوردس����تان بەنزیخانە باش����ەكان هی ئەو ب����وون .كارگەی غازی گەورەی هەبوو ،رۆژانە بە تڕێڵە و تانكەر نەوت����ی ئاودی����وی س����نور دەك����رد ،رەنگە بۆڕی نەوتیش����ی هەبێت ،من نەزانم .بەاڵم ئەوەن����دە دەزانم دەوڵەمەند بوو .جارێكیان بینی����م ،بەاڵم دانا س����ادەكی ج����اران نەبوو، دەیگوت زۆر س����ەفەری خەلیج و دووبەی دەك����ەم و رەنگە ژنێكی خەلیجی چاوڕەش بێنم!! ئەوكاتەی كە بینیم (دانا غاز) بۆنێكی لەخۆی داب����وو لەژیانمدا بۆنی وا خۆش و سەرنجڕاكێش����م بۆن نەكردبوو ،لێم پرسی ئ����ەو بۆنە چیە لەخ����ۆت داوە؟ زۆر لەبۆنی غاز خۆشترە! ئەویش بە ئینگلیزی وەاڵمی دامەوە ،كە بۆنێكی هەرە نایابی فەڕەنسیە لەخەلیج كڕیوویەتی و نرخەكەی 3هەزار دۆالر ( 30وەرەقە)یە. پێ����م س����ەیر بوو دان����ا غاز چ����ۆن فێری ئینگلیزی����ی ب����ووە ،چونكە دانا پێش����تر هیچ س����ەقافەتی نەب����وو ،زمان����ی حوش����تر و گێزەریش����ی لێك نەدەكردەوە ،بەاڵم ئێستا گۆڕاوە. كاتێ����ك ل����ەو رۆژان����ە س����ەیری هەواڵی تیڤییەكان����م كرد ،كێش����ەی نێوان دانا غازی كۆمپانی����ای خەلیج����ی و حكومەت����ی هەرێم هەبوو ،یەكسەر فكرم بۆ دانا غاز رۆیشت و لەخۆم����م پرس����ی :دەبێ ئ����ەو كۆمپانیایە دان����ا غ����ازە هی دان����ا غازفرۆش����ەكەی الی خۆم����ان نەبێ؟ ی����ان هەر نەبێت پش����كێكی ئ����ەوی تێدابێ����ت ،چونكە ئ����ەو (دانایە) هەر لەس����ەرەتاوە خەریك����ی رووتاندن����ەوەی خەڵك����ی كوردس����تان ب����وو ،گیرفانی گەرم و گ����وڕ بوو ،یاخ����وا واڵتەكەم����ان لەو دانا غازفرۆشانە قوتار بێت.