ساڵی شەشهم
روماڵكردنێكی بێالیەنانە
ژماره 282
شەممە 2015/6/20
خاوەن ئیمتیاز :ژیروان نوری
سەرنووسەر :مەریوان عومەر
بەڕێوەبەری هونەری :لوقمان رەشیدی
بەڕێوەبەری كارگێڕی :بەهرە حەمەڕەش
دەستەی نووسەران :بیالل سەعید
پێشەوا محەمەد
هەولێر ــ سەیداوە ــ جووت سایدی بەرامبەر نیوستی
civilmagzaine
Tel: 0750 460 7290
نرخ ( )1500دینار
Email: mariwan_2014@yahoo.com
سەروەر خەلیل رزگار رەزا چوچانی
ژمارەی ریكالم07506515797 :
www.civilnews.net
چاپ :چاپخانەی رۆكسانا 07504675264
ژمار ه 282
2015/6/20
1
سياسەت
داوا دەكرێت پەرلەمان رۆڵی خۆی لە كۆكردنەوەی الیەنەكاندا ببینێت
رێگەی تێكەاڵو بۆ سازان لەسەر دەستوور پێشنیار دەكرێت پێشەوا محەمەد
ئایا هەنگاوەكانی سازان چۆن و لەكوێوە دەس���تپێدەكەن؟ كامەی���ە ئ���ەو مەرجەع���ەی دەبێت���ە چەت���ری كۆك���ەرەوەی الیەنەكان بۆ سازانی نیش���تیمانی ،پرسی دەستوور چۆن لەب���ەرەی موزای���ەدە و بەرژەوەندیی���ەوە بهێنرێتە دەرەوە و وەك پرسێكی نیشتیمانی لێ���ی بڕوانرێت .س���ەرەڕای ئ���ەوەش ،دەبێت الیەن���ەكان ل���ەكام خاڵ���ەوە گفتوگ���ۆ لەگەڵ یەكتری بكەن؟ بۆچوون���ەكان ب���اس لەوەدەك���ەن ،ب���ۆ س���ازان ،س���ەرەتا پێویس���تە الیەنەكان خاڵە ناكۆكییەكانیان ئاشكرابكەن و دواتر دابنیشن و گفتوگ���ۆی لەس���ەر بك���ەن .چاودێرێك���ی سیاسییش تەئكید لەوە دەكاتەوە ،بۆ سازان، پێویستە الیەنەكان دەستوور وەك پەیمانێكی كۆمەاڵیەت���ی ببین���ن ،ن���ەوەك بەرژەوەن���دی حیزبی. "فەرید ئەسەسەرد" ئەندامی سەركردایەتی یەكێت���ی ئام���اژەی ب���ەوەدا ،س���ەرەتا دەبێت الیەن���ەكان بی���روڕای خۆی���ان س���ەبارەت بەدەستوور دەرببڕن .وەك ئەو دەڵێت "ئێستا دەقێكی نووس���راومان هەیە ،هەمووان باس لەهەمواركردنەوەی دەك���ەن ،بە بڕوای ئەو، هەنگاوی س���ەرەتا دەبێ���ت هەموو الیەنەكان ئەو خااڵنە رابگەیەنن ،كە ناكۆكن لەگەڵیدا". ه���اوكات "عەبد عارف" مامۆس���تای زانكۆ و چاودێ���ری سیاس���یی ،ئام���اژەی ب���ۆ ئەوە كرد ،پێویس���تە تەواوی الیەنەكانی دەرەوەی پەرلەمان و ناوەوە لەگەڵ خەڵكانی پس���پۆڕ
2ژمار ه 2015/6/20 282
و یاس���ایی كۆببنەوە .ئەو گوتی "باس���ی ئەو خااڵنە بكرێت ،كە جێگەی ناكۆكی الیەنەكانن. هەموویان بەڵێننامەیەكی شەرەف واژۆبكەن و مامەڵەی كوردس���تانیانە لەسەر دەستوور بكەن". الی خۆشییەوە "حاكم لەتیف شێخ مستەفا" پەرلەمانتاری پێش���ووی گۆڕان لەپەرلەمانی عێ���راق ،باس���ی ل���ەوە ك���رد ،لەبەرئ���ەوەی دەستوور وەك یاسا نییە ،بەڵكو بۆ چەندەها س���اڵ دەنووس���رێت ،بۆی���ە بەگرنگ���ی زانی هەموو الیەنە سیاس���ییەكان لەس���ەری كۆك بن .ئەو كە هاوكات دكتۆرای لەدەس���تووردا هەیە ،پێش���نیاری رێگەی "تێكەاڵو" دەكات بۆ س���ازان لەسەر دەستوور ،ئەویش بریتییە لە "الیەن���ەكان دابنیش���ن ،لەنێ���وان خاڵە ناكۆك و هاوبەش���ەكانیان لەس���ەر دەستوور ،خاڵی تێكەڵ و بەیەكگەیش���تن بدۆزنەوە و سازانی لەسەر بكەن". بە بڕوای چاودێرانی سیاس���یی ،پێویستە حیزب���ەكان ئەوە بزانن س���ازانی نیش���تیمانی لەس���ەر دەس���توور ب���ۆ رێككەوتن���ە نەوەك پەكخس���تن و دواخس���تنی ،ئ���ەوەش دەڵێ���ن، دەبێت الیەنە سیاس���ییەكان دەس���توور وەك پەیمانێكی كۆمەاڵیەتی س���ەیر بكەن ،نەوەك بۆ بەرژەوەندی حیزبی. "د.س���یروان كەری���م" مامۆس���تای زانكۆ و چاودێری سیاسیی ،پێیوایە ،یەكەم هەنگاوی س���ازانی نیش���تیمانی ب���ۆ دەس���توور و هەر پ���ڕۆژە و بەرنامەیەك���ی ت���ری نەتەوەی���ی ئەوەی���ە ،بە بڕیار و بەرژەوەن���دی حیزبیانە تەماشای دەستوور و یاساكان نەكرێت ،ئەم
بۆچوونەش���ی بۆ هەموو الیەنەكان بەراست دەزانێت و دەڵێت "سازانی نیشتیمانی بریتییە لەس���ەیركردنی دەس���توور وەك پەیمانێك���ی كۆمەاڵیەتی بۆ ئ���ەم واڵتە ،كە چەندین نەوە حوكمی بكات ،دەستوورێك بێت بۆ نەوەكانی داهات���ووش" .گوتیش���ی" :دەبێ���ت ئێمە بڕیار بدەی���ن ،كە س���ازانی نیش���تیمانی رێككەوتنە، نەوەك پەكخس���تن و دواخس���تن .بۆیە زۆر گرنگە لەس���ەر هەم���وو پرس���ێكی نەتەوەیی بەڕێكردنی خێرای كاروبارەكان بگرینە پێش چاو ،نەوەك سازانی نیشتیمانی بەرێگەیەك دابنێین بۆ پەكخستنی كاروبارەكان ،كە ئەمە ترس���ێكە بە بڕوای من لەم���اوەی داهاتوودا رووبەڕووی دەبینەوە". مامۆس���تاكەی زانكۆ ئەوەشی خستەڕوو، ك���ە زۆر گرنگە س���ازانەكە نیش���تیمانی بێت، ب���ەو مانایەی س���ازانێك نەبێ���ت حزبی فاڵن ی���ان ئ���ەوی تر بیر ل���ەوە بكات���ەوە ،چەند لە بەرژەوەندییەكانی لەدەس���توور و یاساكاندا جێی دەكرێتەوە. هەر یەكە لەیەكێتی و گۆڕان و یەكگرتوو و كۆم���ەڵ ،خاڵی ناكۆكی دەس���توورەكەیان
سياسەت
دی���اری كردووە و ئەوانی���ش خۆیان لەچەند خاڵێك���دا دەبیننەوە ،كە بریتین لەسیس���تەمی سیاس���یی هەرێم و دەسەاڵتەكانی سەرۆكی هەرێم. فەرید ئەسەس���ەرد ،ئاشكرای كرد ،ئەوان وەك یەكێت���ی ،تەنه���ا باس���ی ی���ەك دەقی���ان ك���ردووە ،ئەوی���ش ئەوەی���ە رووخس���اری سیستەمەكە ببێتە رووخساری سیستەمێكی پەرلەمان���ی ،بەك���ردەوەش ،ئ���ەم خاڵ���ە ئ���ەوە دەگەیەنێ���ت ،ك���ە س���ەرۆكی هەرێ���م لەپەرلەمان���ەوە هەڵبژێردرێ���ت ،ن���ەوەك راس���تەوخۆ لەالی���ەن خەڵك���ەوە .ئ���ەو گوتی "نازان���م الیەنەكانی ت���ر چ خاڵێكی���ان دیاری كردووە ،ب���ەاڵم دڵنیام هەمووان لەس���ەر بە پەرلەمانیبوونی سیس���تەمی سیاسیی هەرێم هاودەنگن". هەروەه���ا ،بەپێ���ی راگەیەن���دراو و لێدوانەكانی ناو بزووتنەوەی گۆڕان و الیەنە ئیس�ل�امییەكانیش بێ���ت ،داواكارییەكانی ئەو حیزبە لەسێ تەوەردا خۆی دەبینێتەوە: یەك���ەم :ب���ە پەرلەمانیكردنی سیس���تەمی سیاسیی لەهەرێمی كوردستاندا.
دووەم :س���نوورداركردنی دەسەاڵتەكانی سەرۆكی هەرێم و كەمكردنەوەیان. س���ێیەم :هەڵبژاردن���ی س���ەرۆكی هەرێ���م لەپەرلەم���ان ،ن���ەوەك راس���تەوخۆ لەالی���ەن خەڵكەوە. دوای ئ���ەو هەنگاوان���ەی باس���كران، كێی���ە دەبێت���ە چەت���ری كۆك���ەرەوەی الیەنە سیاس���ییەكان .ئایا ئ���ەوە پەرلەمان���ە دەبێتە مەرجەع و شوێنی سازان ،یان سەرۆكایەتی هەرێ���م ،یاخ���ود چ دەزگا و كەس���ایەتی و ناوەندێكی تر؟ بە بڕوای د.سیروان لەبەرئەوەی بڕیارمان داوە لەهەرێم���ی كوردس���تاندا سیس���تەمێكی پەرلەمانیم���ان هەبێ���ت ،بۆی���ە تەئكی���د لەوە دەكات���ەوە ،دەبێت مەرج���ەع و كۆكەرەوەی الیەنە سیاس���ییەكان پەرلەمانی كوردس���تان بێت. ئەسەس���ەرد-یش پێیوای���ە ،دەكرێ���ت س���ازان كۆبوون���ەوە ی���ان كۆنفرانس���ێكی فراوانی نیش���تیمانی لەخۆبگرێ���ت ،نوێنەری الیەن���ەكان هەمووی هەبێت ،یاخود "دەكرێت بەش���ێوازێكی مەبدەئی خاڵەكان دەستنیشان
بكەن و بینێرن بۆ ئەو لیژنەیەی لەپەرلەمان ب���ۆ ئ���ەو مەبەس���تە پێكهات���ووە ،ل���ەرووی یاس���اییەوە ئەوان نوێنەری گەلن و دەتوانن س���ازانەكە لەوێ بكرێت .دەتوانرێت لەنێوان ڕووخس���ارە یاس���اییەكەی پەرلەم���ان و حیزبەكان لەدەرەوە ئەو سازانە بكرێت". هەر لەوبارەیەش���ەوە حاك���م لەتیف گوتی "ئەگ���ەر رەزامەندی هەبێ���ت لەالیەن تەواوی الیەن���ەكان كۆبوونەوە لەهەرش���وێن و هەر دەزگایەك بێت ئاساییە ،خۆ ئەگەر سەرۆكی هەرێ���م ،وەك س���ەرۆكی هەرێ���م نەك وەك سەرۆكی پارتی هەڵسوكەوت بكات ،دەشێت ئەو ،ئەو چەترە كۆكەرەوە بێت". لە ئێستادا دەستووری هەرێمی كوردستان، لەنێوان كێشمەكێش���ی الیەنە سیاس���ییەكاندا گی���ری خ���واردووە .بەب���ڕوای چاودێران���ی سیاس���ییش ،پێویس���تە ت���ەواوی الیەن���ەكان دەس���توور وەك پەیمانێك���ی كۆمەاڵیەت���ی س���ەیر بكەن و پەلە بكەن لەپەسەندكردن و جێگیركردنی ،ئەمە سەرەڕای دروستكردنی لیژنەیەك���ی 21كەس���ی ك���ە لەپەرلەمان���ی كوردستانەوە شەرعییەتی پێدراوە.
ژمار ه 282
2015/6/20
3
سياسەت
عەلی عەونی ،ئەندامی سەركردایەتی پارتی:
گۆڕان وەكو گای ئیسپانی لێهاتووە ،چۆن گای ئیسپانی بە پەڕۆی سوور تێكدەچێت، ئەوانیش بە بارزانی تێكدەچن 4ژمار ه 2015/6/20 282
سياسەت
عەل���ی عەون���ی ،ئەندام���ی ئەنجومەن���ی سەركردایەتی پارتی و بەرپرسی لقی 20ی ئەو حیزبە ،لەم دیمانەیەی س���ڤیل تیش���ك دەخاتە سەر چەند پرس���ێكی پەیوەندیدار بەبارودۆخ���ی سیاس���ی ئێس���تای هەرێمی كوردس���تان ،لەبارەی ناكۆكییەكانی نێوان حیزبەكەی و بزووتنەوەی گۆڕانیش���ەوە، پێیوایە گ���ۆڕان خەریكی ف���ەوزا نانەوە و تێكدانی سازانی گشتی و بزووتنەوەكەش ب���ە "گایەكی ئیس���پانی" دەچوێنێ���ت ،كە بە ناوی بارزانی تێكدەچێت! سەروەر خەلیل
ئێ���وە وەك پارت���ی چۆن لەدۆخی سیاسی ئێستای هەرێم دەڕوانن؟ عەل���ی عەون���ی :پێمانوایە س���ەرلەبەری ناوچەك���ە لەرووی جوگرافی و سیاس���ی و لەهەم���وو روویەك���ەوە لەگۆڕاندای���ە ،بۆیە پێمانوای���ە دەرفەتێك���ی گ���ەورە لەب���ەردەم كورددایە ،هەرگیز داگیركەرانی كوردستان وەك ئێس���تا كێشە و گیروگرفتیان نەبووە، ئەوەت���ا توركیا كۆمەڵێ���ك گرفتی ناوخۆیی خ���ۆی هەی���ە ،گرفت���ی ئاب���ووری هەی���ە، ئێرانی���ش گەم���ارۆی ئاب���ووری لەس���ەرە، دەتوانم بڵێم شتێك بەناوی سوریا نەماوە، حكومەتی جارانی س���وریا هاوشێوەی هەر رێكخراوێك���ی تیرۆریس���تی ن���او س���وریا، بەشێك لەخاكی واڵتەكەی لەبەردەستدایە، لەعێ���راق هەروا دەبینی���ن ،بۆیە دەرفەتێكی زۆر گ���ەورە لەب���ەردەم ك���ورد دای���ە .ئێمە لەهەرێمی كوردستاندا توانیومانە لەماوەی ئەو 24ساڵەدا ئەزموونێكی باش بەجیهان نیش���انبدەین ،ئەگەرچی خۆم���ان پێمانوایە وێنەم���ان ناش���رینە ،ب���ەاڵم دۆس���تانمان پێیانوای���ە ئێمە ئیش���ی باش���مان ك���ردووە، كەم نین ئەو كەس���انەی لەناوخۆ و دەرەوە بڕوایان وایە ئەم سەدەیە دەرفەتی كوردە، ئەگەر كورد بۆ خۆی بەكەڵك بێت. ك���ورد چی بكات بۆ ئ���ەوەی ئەو دەرفەتە لەدەست نەدات؟ عەلی عەون���ی :دەبێت لەناوخۆی خۆمان یەكگرت���وو و یەكدەن���گ و یەكدەس���ت بین، دەبێت ستراتیژییەتی گەلی كورد روون بێت، الی هەم���وو پارت و الیەنە سیاس���ییەكان، نەك تەنها لەباش���ووری كوردستان ،بەڵكو لەهەم���وو پارچ���ەكان ،ئ���ەوەی ك���ە گەل���ی كوردس���تان مافی خۆیەتی دەوڵەتی هەبێت
حەقیقەتێكی حاشاهەڵنەگرە. تۆ باس���ی یەكگرتووی���ی ناو ماڵی ك���وردت ك���رد ،مەفهوم���ی ئێ���وە ب���ۆ ئ���ەو یەكگرتووییە چییە؟ عەل���ی عەون���ی :پێمانوای���ە جی���اوازی بی���روڕا لەنێ���وان پارت���ی و الیەنەكان���ی ت���ر نابێ���ت سەربكێش���ێتە دوژمنایەت���ی و رەتكردن���ەوە و قبوڵنەكردن���ی یەكتر و كار بگاتە خۆس���ەپاندن ،بەڵك���و دەبێت یەكتری بخوێنین���ەوە لەناو كوردس���تاندا ،لەالیەكی ترەوە ئێمە نابێت لەخۆشنەویس���تنی یەكتر و ناكۆك���ی بۆچوونم���ان لەگ���ەڵ یەكت���ر، یەكتری بەحكومەتی عێراق و حكومەتەكانی دەوروبەر بفرۆشین. ئ���ەم قس���ەیەت مان���ای ئەوەیە كە الیەنێك هەبێت بیەوێت خۆی بسەپێنێت؟ عەلی عەونی :ئەو شێوازەی خستنەڕووی كێش���ەكان ،بەتایبەتی لەپرس���ی دانانەوەی دەستور ،كە ئەو دەستوورە هەموو پڕۆسە یاس���اییەكانی خ���ۆی تێپەڕاندب���وو ،ئەم���ە جۆرێك بوو لەخۆس���ەپاندن ،ب���ەاڵم پارتی بۆ بەرژەوەندی گشتی نەرمی نواند ،كەچی لەڕووی یاس���اییەوە ئەمە زیادەڕۆییكردنە بەس���ەر پەرلەم���ان و یاس���ادا ،دەبووای���ە دەس���توور دەرباز ببوایە و ریفراندۆمیشی لەس���ەر بكرایە ،ئەگەر لەس���ەر خاڵێك رێك نەب���ن ،ئ���ەوە دەكرێ���ت گفتوگ���ۆ لەب���ارەی ئ���ەو خاڵ���ەوە بكرێ���ت لەس���اڵی داهات���وو ی���ان لەس���ااڵنی دواتر ئەو خاڵ���ە بخرایەوە ریفران���دۆم ،ن���ەك هەم���وو دەس���توور، ئەوان���ەی ب���ەو عەقڵییەت���ە بیردەكەنەوە كە دەس���توورێك رێكبخەین ب���ۆ بەرژەوەندی خۆی���ان و زەرەی پارتی ،ئەوە ئێمە بەرەو هەڵدێ���ر دەب���ات ،چونك���ە ئ���ەو هەن���گاوە هێن���دەی كارێكە ب���ۆ مەحرومكردنی پارتی لەپڕۆسەی سیاس���ی ،هێندە كارێك نییە بۆ
ئەوەی گۆڕان دەیكات، كە هەرچی بەدڵی ئەو نەبێت هەڵەیە، تیرۆرێكی فیكرییە و زەڕبە لەو فەزا فیكرییە دەدات ،كە لە كوردستانداهەیە
ئێمە هیچ بیانویەك بەدەست حیزبێكەوە نادەین ،كە لەبنەڕەتدا بەنیازە فەرتەنەیەك بنێتەوە دانانی دەستوور و یاسایەك بۆ ئەم واڵتە، خۆمان بینیمان لەكاتێكدا كە لیژنەیەكی 21 كەس���ی پێكهێنراوە ،كە من تێبینیم لەس���ەر لیژنەك���ە هەب���وو ،لەگەڵ ئەوەش���دا كە ئەو لیژنەیە خەریكی نوسینەوەی دەستوورە بۆ هەرێم ،پرسی س���ەرۆكایەتی هەرێمیش بۆ خۆی ماددەیەكە لەناو ئەو دەس���توورە ،كە هێش���تا نەگەیش���توونەتە ئەو قۆناغە ،بەاڵم ئایا پێشكەشكردنی پڕۆژەیەكی كرچوكاڵی بێسەروبەر كە پڕە لەهەڵچوون و كەفوكوڵ لەدەرەوەی ئەو سازانەی بڕیار بوو پەیڕەو بكرێ���ت ،س���ازان نیش���ان دەدات؟ ئایا ئەوە نیشانەی ئەوەیە تۆ دەتەوێت دەستوورێكت بۆ هەرێم هەبێت؟ ئایا ئەوە پەرۆش���ییە بۆ ئەوەی ئێمە بەرەو سەربەخۆیی بڕۆین؟ من پێموایە ئەو پڕۆژەیە پێچەوانەی هەموو ئەو ش���تانەیە ،چونكە نە بەرەو سەربەخۆییمان دەب���ات ،ئەوان���ەی خاوەنی ئ���ەو پڕۆژەیەن لەگەڵ س���ەربەخۆیی و بوونی دەستوور و بوونی سازانیش نین. كەوای���ە ئێ���وە پێتانوای���ە دووبارە ئامادەكردن���ەوەی دەس���توور كارێك���ی هەڵەیە؟ عەل���ی عەونی :م���ن ب���ەش بەحاڵی خۆم وەك عەل���ی عەون���ی ،پێموای���ە ئ���ەوە نەك ه���ەر هەڵەیە ،بەڵكو پێش���ێلكردنی یاس���ا و بێڕێزیكردنە بەرامبەر پەرلەمان .ئەم كارەی پەرلەم���ان لەم خولەدا دەبێتە پێش���ینەیەكی زۆر خ���راپ ،س���بەی یاس���ایەك دەربچێت، ئەوە ئەگەر حیزبێك ناڕازی بێت ،دەتوانێت فەرتەنە و فەوزایەكی وەكو گۆڕان بنێتەوە و یاس���اكا بكێش���ێتەوە ،ئەمە پێش���ینەیەكی باش نییە. ب���ەاڵم پێتان وانیی���ە بەرژەوەندی گش���تی خەڵكی هەرێم ،لەس���ەرووی سیاقە یاساییەكانەوە بێت؟ عەلی عەونی :م���ن تێناگەم بەرژەوەندی گشتی لەكوێیە؟ بۆ تەنها گۆڕان نوێنەرایەتی بەرژەوەندی گشتی دەكات؟ ئەی من بەشێك نیم لەو گش���تە؟ ئەی یەكێتی بەشێك نەبوو
ژمار ه 282
2015/6/20
5
سياسەت
لەو گش���تە؟ ئەی ئیسالمییەكان كە دەنگیان دا بەش���ێك نەبوون لەو گش���تە؟ ئەوانەش گش���تن و گۆڕان بەتەنها گشت نییە ،ئەگەر بەبیری جەنابت و خوێنەرانی گۆڤارەكەتان بهێنمەوە ،ئەم سەرۆكی هەرێمە یەكەمجار لەپەرلەم���ان هەڵبژێ���ردرا ،ئ���ەوكات گۆڕان ك���ردی بەفەرتەن���ە و هۆس���ەیەكی نای���ەوە گوای���ە س���ەرۆكی هەرێ���م ك���ە پۆس���تێكی س���یادییە و هەرێ���م بەڕێ���وە دەب���ات چۆن دەبێ���ت بەڕێككەوتن���ی نێ���وان دوو حی���زب بەڕێ���وە بچێت؟ وتیان باش���ە ،بابە راس���ت دەكەن ،با جارێك���ی تر خەڵك هەڵیبژێرێت، ئێس���تاش كە خەڵ���ك هەڵیدەبژێرێت دەڵێن كاك���ە چۆن دەبێ���ت و ئەی ئێم���ە نوێنەری خەڵك نین؟ من پێموایە هەرێم بەمش���ێوەیە بەرەو تیرۆرێكی فیكری و دیكتاتۆرییەتێكی فیكری دەڕوات ،كە ئەوەی بەدڵی من نەبێت هەڵەی���ە ،ئەوەی م���ن دەیڵێم ئەوە راس���تە، ئەم���ە زەربەیەك دەدات لەو فەزا فیكرییەی لەكوردس���تاندا هەیە ،ك���ە بەداخەوە گۆڕان سەركێشی ئەو جۆرە فیكرەیە دەكات ،ئەمە جۆرێكە لەدیكتاتۆرییەت و تیرۆری فیكری، كە هەركەس���ێك وەك ئ���ەوان بیرنەكاتەوە، خیانەت���كارە ،خراپە ،هەڵەی���ە ،بەكرێگیراوە، دوژمنە ،دیكتاتۆرە ،كاكە ئەم خس���تنەڕووە فیكرییەی تۆ دیكتاتۆرییەتە. كەوایە دووبارە ئامادەكردنەوەی دەستوور بەپێی سازان نەبووە و سەپێنراوە بەسەر پارتیدا؟ عەلی عەونی :ئێمە لەپێیناو بەرژەوەندی گش���تی چووین���ە ژێ���ر ب���اری ئ���ەوەی كە لیژنەیەك پێكبێت و س���ەر لەنوێ دەستوور دابڕێژن���ەوە ،ئەمە ئەركێك���ی دووبارەیە كە دەكرێت ،بەاڵم لەگەڵ ئەوەش���دا ئێمە رازی بووین لەبەر ئەوەی رەچاوی بەرژەوەندی گش���تیمان ك���رد ،پێمانوای���ە ئێم���ە نەبین���ە ه���ۆكاری دروس���تنەبوونی گرژیی���ەك لەم واڵتە ،كە خوانەخواس���تە ئەو دەرفەتەی بۆ كورد هاتووەتە ئاراوە لەبار بچێت ،حیزبێك ك���ە لەبنەڕەتدا بەنیازە فەرتەنەیەك بنێتەوە
پارتی تا دواچركە بەرگری لە ماف و ئیستحقاقی خۆی دەكات و هیچ هێزێكیش ناتوانێت لەمە بێبەشی بكات 6ژمار ه 2015/6/20 282
ئێم���ە بیان���ووی پێنەدەی���ن ،لەداهاتووش���دا بیانووی���ان پێنادەین ،ب���ا ئاڵۆزی و فەوزا و كێش���ە دروس���تبكەن و مانبگرن و توڕەبن و هەرچیی���ەك دەكەن بابیك���ەن ،بەاڵم ئێمە بیانووی���ان پێنادەین ،ل���ەو روانگەیەوە ئێمە چووینە ناو پڕۆسەكەوە. هی���چ الیەنێ���ك هەی���ە هەوڵ���ی هەڵوەش���اندنەوەی سیس���تەم و ئەزموونی باش���ووری كوردس���تان بدات وەك خۆتان باسیدەكەن؟ عەل���ی عەون���ی :ئ���ەو هەواڵن���ەی گۆڕان دەیان���دات ،هەوڵی ئەنارش���ین ،م���ن پێموایە ئ���ەوان ل���ەڕووی فیكریی���ەوە گروپێك���ی ئەنارشیس���تن و دەیانەوێت فەوزایەك لەم واڵت���ە دروس���ت بك���ەن ،نەك سیس���تەمێك هەڵبوەش���ێننەوە ،چونك���ە سیس���تەمیان پێنیی���ە ،ئەگەر پارت���ی تەرحی ئ���ەوە بكات كە دەبێت س���ەرۆكی هەرێم لەپەرلەمانەوە هەڵبژێردێت ،ئەوان دەڵێ���ن نەخێر ،ببوورە كە ئ���ەم دەس���تەواژەیە بەكاردەهێنم ،بەاڵم گۆڕان وەكو گای ئیس���پانی لێهاتووە ،چۆن گای ئیس���پانی بەپەڕۆی سوور تێكدەچێت، ئ���ەوان بەبارزان���ی تێكدەچن ،ئ���ەم هەموو ئاڵۆزی و دەمارگرژییە بەرامبەر بارزانییە، باش���ە چی رێی لەئێوە گرت���ووە ،فەرموون ب���ا نەوش���یروان خ���ۆی كاندی���د ب���كات و لەهەڵبژاردن دەربچێت و پیرۆزی بێت ،كێ خ���ۆی كاندید دەكات و دەردەچێت پیرۆزی بێت ،ئەرێ سیس���تەم لەو سیستەمە باشتر هەیە ،ئەو سیس���تەمەی ئێوە پێتانوایە زۆر باش���ە وەك عێ���راق ،ئایا بەڕاس���تی عێراق زۆر ب���اش بەڕێوەچووە؟ من تێناگەم كوێی سیس���تەمی نەمس���ا خراپ���ە ،كە س���ەرۆك كۆمارەكەی لەالیەن خەڵكەوە هەڵدەبژێردێت و سیستەمەكەش���ی پەرلەمانیی���ە ،كاك���ە مەسەلەكە ئەو دەس���ەاڵتانەن كە سەرۆكی هەرێ���م هەیەت���ی ،ئەم���ە خۆڵكردن���ە چاوی خەڵكە. ب���ەاڵم گۆڕان و بەش���ێك لەالیەنە سیاس���ییەكانی ت���ر پێیانوای���ە ئێ���وە خۆتان دەس���ەپێنن و هەڵبژاردن���ی س���ەرۆكیش لەالیەن خەڵكەوە دەرچوونە لەسیس���تەمی پەرلەمانی؟ عەلی عەونی :راس���ت نییە ،كە دەستوور دەڵێت سیستەمی ئێمە پەرلەمانییە ،سیستەم پەرلەمانییە ،بەاڵم دەس���ەاڵتەكانی سەرۆك دی���اری دەكرێ���ن ،گفتوگ���ۆ لەب���ارەی ئ���ەو دەسەاڵتانەوە دەكرێت ،ئەسڵەن سەرۆكێك كە خەڵ���ك هەڵیبژێرێ���ت س���ەمامی ئەمانە،
ك���ێ دەڵێت س���بەی حكوم���ەت و پەرلەمان پێكەوە گەلەكۆمە لەو خەڵكە ناكەن؟ دەبێت فلتەرێ���ك هەبێت لەوێ���وە كۆنتڕۆڵی بكات، كاك���ە ئەم���ڕۆ مەس���عود بارزانیی���ە ،خۆی سبەینێش ئەو نابێت؟ كەوایە كام الیەن بەفیعلی پێشێلی سازانی كردووە؟ عەلی عەونی :ه���ەر الیەنێك لەدەرەوەی لیژنە 21كەس���ییەكە پڕۆژە پێشكەش بكات ئ���ەوە س���ازانەكەی پێش���ێلكردووە ،چونكە پێش���تر ئێم���ە رێككەوتبووی���ن كە س���ازان بكرێ���ت و لیژنەك���ە پێكبهێنرێ���ت ،ئەس���ڵەن ئەوان تووش���ی موفاجەئە بوون ،كە پارتی قبوڵ���ی ك���رد دەس���توور دووب���ارە ئام���ادە بكرێتەوە ،چونكە پێش���بینییان دەكرد پارتی ئەوە قبوڵ ن���اكات ،بەاڵم پارت���ی تۆپەكەی فڕێدایە یاریگای ئەوان. باش���ە بۆچ���ی پارت���ی پرس���ی دەس���توور بەپۆستی س���ەرۆكی هەرێمەوە
پارتی الیەنەكانی تری توشی موفاجەئە كرد ،كە رازی بوو دەستوور دووبارە ائمادە بكرێتەوە ،چونكە ئەوان پێشبینیان دەكرد پارتی ئەوە قبوڵ نەكات دەبەستێتەوە؟ عەلی عەونی :چونكە پرس���ی س���ەرۆكی هەرێ���م ماددەیەك���ی دەس���توورییە ،پارتی خ���ۆی پێ بەرپرس���یاری چارەنوس���ی ئەم میللەتەی���ە ،پارت���ی بەنی���ازی بەرژەوەندی تەس���ك و كاتی���ی حیزبی نییە ،كە دروش���م هەڵبدات بۆ فریودانی خەڵكی ،گۆڕان چەند دروش���می ن���اوەڕۆك بەت���اڵ و بریقەداری هەڵدا ،كەچی ئێس���تا هاتووتە ناو حكومەت و دروش���مەكانی جێبەج���ێ ن���اكات ،ئ���ەم فەرتەن���ەو فەوزای���ە ب���ەو هۆیەوەی���ە ،ك���ە ش���ەرمەزاری دەنگدەرەكانی خۆیەتی ،بۆیە هەر رۆژەوە فەوزایەك دروس���ت دەكات و بابەتێك دەوروژێنێت. ب���ەاڵم پێتوای���ە تەنه���ا گ���ۆڕان بەرپرس بێ���ت لەئەنجامنەدانی چاكس���ازی لەهەرێم���دا ،لەكاتێكدا پارتی دەس���ەاڵتداری یەكەمە و سەرۆكایەتی هەرێم و حكومەتی
سياسەت
بارزانی دەتوانێت جارێكی تریش خۆی بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم كاندید بكاتەوە بەدەستەوەیە؟ عەل���ی عەون���ی :بەداخ���ەوە حی���زب و الیەنەكان���ی ت���ر زووزوو دەكەون���ە ژێ���ر كاریگ���ەری گۆڕانەوە ،ئەگەرن���ا ئەوان كوا پڕۆژەیان؟ هەرچی گۆڕان دەیڵێت ئەوانیش لەگەڵی���دا دەیڵێن���ەوە ،جگەل���ەوەش ه���ەر وەزارەت���ە و وەزی���ری تایبەتمەن���دی خۆی هەی���ە ،ئەو وەزی���رە راس���پێردراوە بەوەی چاكس���ازی لەوەزارەتەكەی خۆی���دا بكات، ئەگەر پێویس���ت بێت لەجێگەیەك سەرۆكی حكومەت تەدەخول بكات ،دەبێت ئەو كارە ب���كات ،بەمن بڵێ كام وەزیر ویس���توویەتی چاكس���ازی ب���كات و س���ەرۆكی حكومەت رێگر بووبێت؟ ئێمە بەرپرسیارێتی خۆمان لەئەستۆ دەگرین و لێی راناكەین ،پێمانوایە بەش���ێك ل���ەو بارودخ���ە بەرپرس���یاریەتی ئێمەش���ە ،ب���ەاڵم لەگ���ەڵ ئەوەش���دا ه���ەر حیزبە بەپێی بەش���داریكردن و ئیستیحقاقی لەحكومەتدا بەرپرسە. ئێ���وە بۆچ���ی پێداگ���رن لەس���ەر مانەوەی مەسعود بارزانی لەسەرۆكایەتی هەرێمدا؟ عەل���ی عەون���ی :پارت���ی پێداگرە لەس���ەر م���اف و ئیس���تیحقاقاتی خۆی و بەئاس���انی و بەگاڵت���ە واز لەو ئیس���تیحقاقە ناهێنێت و هیچ هێزێكیش نییە پارتی لەو ئیس���تیحقاقە
بێب���ەش ب���كات و تاكو دواچرك���ە بەرگری لەماف و ئیستیحقاقاتی خۆی دەكات. ج���ۆری ئ���ەو بەرگریی���ە چییە كە دەیكەن؟ عەل���ی عەون���ی :ه���ەر الیەنێ���ك بیەوێت موئام���ەرەو گەلەكۆم���ە لەپارت���ی ب���كات و فەرتەن���ە بنێت���ەوە بۆ بێبەش���كردنی پارتی، پارتی���ش ماف���ی خۆیەتی بەرگ���ری لەخۆی بكات. جی���ا ل���ەم قس���انەی ت���ۆ، پێش���تریش س���ەرۆكی فراكس���یۆنی پارتی لەپەرلەمان���ی كوردس���تان باس���ی ئەگەری هەڵوەش���اندنەوەی تەواوی رێككەوتنەكانی نێ���وان الیەن���ە سیاس���ییەكانی كردب���وو، پێتوانییە ئەم هەڵوێس���تە بمانگەڕێنێتەوە بۆ خاڵی سەرەتا؟ عەل���ی عەون���ی :ئەم���ە گوناه���ی ئێمەیە؟ گوناه���ی ئەو الیەنەیە ك���ە دەیەوێت هەموو رۆژێك فەرتەنەی���ەك بنێتەوە ،ئەمە خەتای پارتیی���ە یاخ���ود خەتای ئەو كەس���انەیە كە دەیانەوێ���ت بۆ قەرەبووكردن���ەوەی بەڵێنی قەب���ەی ناوەڕۆك بەتاڵ���ی خۆیان ،كە پێیان جێبەج���ێ نەك���راوە ،ئێس���تا فەرتەن���ەی تر بنێنەوە و دەنگ���دەری خۆیان بۆ بابەتی تر هەڵبخەڵەتێنن؟ ئێوە وەك پارتی ،لەناو حیزبەكەی خۆتان و خەڵكی هەرێمدا بەدیلێك بەدیناكەن بۆ مەس���عود بارزانی كە پۆستی سەرۆكی هەرێم پڕ بكاتەوە؟ عەلی عەونی :خودی كاك مەسعود وتی، هەم���وو تاكێك���ی كورد بەدیل���ی منە ،ئەگەر كاك مەس���عود پێچەوان���ەی ئەم قس���ەیەی بكردای���ە و بیگوتای���ە كە بەدیلی م���ن نییە، ئێس���تا گۆڕان فەرتەنەیەك���ی تری دەنایەوە و لەبەردەرك���ی س���ەرا 17ی ش���وباتێكی تری دەكرد ،پێویس���ت ب���وو میللەتی كورد حیسابێكی زۆر گەورەیان بۆ ئەم قسەیەی كاك مەسعود بكردایە ،ئێمە بەنیازی یاساین بۆ هەرێمی كوردس���تان ،نەك بۆ مەس���عود بارزان���ی ،ئێمە وەكو گ���ۆڕان بیرناكەینەوە،
گۆڕان شەرمەزاری دەنگدەرانی خۆی بووە بۆیە هەر رۆژە و فەوزایەك دروست دەكات
ئێم���ە وا بیردەكەین���ەوە كە ئەم یاس���ایەی دایدەنێین بۆ سەد ساڵی تر و بۆ نەوەكانی تریشە ،ئێمە پێمانوایە سەرۆكێك كە خەڵك هەڵیدەبژێرێ���ت دوای چ���وار س���اڵ میللەت لێپێچینەوەی لەگەڵدا دەكات ،نەك پەرلەمان، چۆن ئێس���تا ئاكپارت���ی لێپێچینەوەی لەگەڵ كرا ،ئەوكات���ە لەهەڵبژاردن���دا میللەت مافی خۆیەت���ی بڵێ���ت ئێ���وە س���ەرۆكایەتییەكی باشتان نەكرد و مافی ئەوەتان نییە دەنگتان پێبدەینەوە ،لەبارەی بوونی كاندیدی تریش ب���ۆ س���ەرۆكایەتی هەرێم لەالی���ەن ئێمەوە، ئێم���ە دەڵێی���ن هەم���وو رووداوێك قس���ەی خۆی هەیە ،كە لەس���ەری بكرێت و ئێمەش ئەوە بۆ ئەوكاتە لێدەگەڕێین. ل���ەڕووی یاس���اییەوە بارزان���ی دەتوانێ���ت خۆی ب���ۆ س���ەرۆكایەتی هەرێم كاندید بكاتەوە؟
ئەو عەقڵیەتەی دەیەوێت دەستورێك بۆ بەرژەوەندی خۆی و زەرەری پارتی رێكبخات، خەریكە ئێمە بەرەو هەڵدێر دەبات عەلی عەونی :بەپێی ئەو یاسایەی ئێستا هەی���ە بەڵ���ێ ،دەتوانێ���ت ئ���ەو كارە ب���كات، بەاڵم ئەگ���ەر لێبگەڕانایە و جاری پێش���وو نەیانكردبای���ە دەنگدان���ی گش���تی خەڵ���ك، مەس���عود بارزانی مافی دوو خولی هەبوو، تەواو ،ئێس���تا نەیانهێشت هیچ كام لەو دوو خولە تەواو بكات. هەندێ���ك لەچاودێ���ران دەڵێ���ن داواكەی س���ەرۆكی هەرێم ب���ۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنی س���ەرۆكایەتی پەرچەكردارێك بووە بۆ پڕۆژە پێشكەشكراوەكەی گۆڕان، رات لەمبارەیەوە چییە؟ عەل���ی عەون���ی :هی���چ پەیوەندییەك���ی بەوەوە نییە ،بەپێی یاس���ا ئەركی سەرۆكی هەرێم���ە شەس���ت رۆژ پێ���ش تەواوبوونی م���اوەی س���ەرۆكایەتی داوای هەڵب���ژاردن ب���كات ،ئەوە یاس���ایە و مەس���عود بارزانی هی���چ پەرچەكرداری نەنوان���دووە ،ئەوانەی هەڵدەچ���ن گ���ۆڕان و ئەوان���ەن كە لەس���ەر لیژنە 21كەسییەكە ،دۆخەكە دەتەقێننەوە.
ژمار ه 282
2015/6/20
7
سياسەت
كۆمسیۆنی بااڵی هەڵبژاردنەكانی هەرێم نە بودجە و نە فەرمانبەرێكی هەیە ،داوای رێكخستنی هەڵبژاردنیشی لە ماوەی دوو مانگدا لێدەكرێت!
دوای حەوت مانگ لە دامەزراندنی
كۆمسیۆنی بااڵی هەڵبژاردنی هەرێم هێشتا هەر لەسەر كاغەز بوونی هەیە پێشەوا محەمەد
8ژمار ه 2015/6/20 282
سياسەت
حەوت مانگ پێش ئێستا و بەدیاریكراوی لەمانگی 12ـی 2014دا ،پەرلەمانی كوردستان دەنگ����ی بەكۆمس����یۆنی ب����ااڵی هەڵبژاردن����ی هەرێ����م دا ،بەاڵم تائێس����تا ئەو كۆمس����یۆنە تەنها لەس����ەر كاغ����ەز بوونی هەی����ە و هیچ پێداویس����تییەكی ب����ۆ دابین نەك����راوە .دوای ئ����ەوەی س����ەرۆكی هەرێمی كوردس����تانیش فەرمانی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی لەمانگی هەش����تی ئەمس����اڵدا دەرك����رد ،كۆمس����یۆنی ب����ااڵی هەڵبژاردنی هەرێم ئەو هەڵبژاردنەی رەتكردەوە رایگەیاند ،ناتوانن ئەو هەڵبژاردنە ئەنجام بدەن. "گ����ۆران ئ����ازاد" پەرلەمانت����اری یەكێت����ی نیش����تیمانی كوردس����تان لەپەرلەمان����ی كوردس����تان ،ئام����اژەی بەوەدا ،پرس����یاری ال دروس����ت ب����ووە ك����ە كۆمس����یۆنی بااڵی س����ەربەخۆی هەڵبژاردن����ەكان و راپرس����ی هەرێم����ی كوردس����تان ،لەمانگی 8ی س����اڵی 2014یاس����اكەی پەس����ەندكراو ل����ە 23ی 12ی 2014متمان����ەی پێ����دراوە بۆ دەس����ت بەكارنەبوون؟ دەش����ڵێت "بەپێ����ی بەدواداچوونەكان����م تائێس����تا ئ����ەو كۆمس����یۆنە ن����ە پارەی����ان پیێ����دراوە ك����ە ب����ارەگا بگ����رن ،ن����ە پارەیان پێداوە فەرمانبەر دابمەزرێنن ،تەنیا 1ملیار دیناریان بۆ تەرخانك����راوە و ئەو پارەیەش لەبانك����ە و بۆی����ان نییە رایبكێش����ن" .باس����ی لەوەش ك����رد "ل����ەو دانیش����تنەی پەرلەماندا ك����ە كۆمس����یۆن بانگهێش����ت كراب����وو ،ئ����ەو قسانەی منیان س����ەلماند و روونیانكردەوە هی����چ بودجەیەكی����ان وەرنەگرت����ووە و هیچ فەرمانبەرێكیش����یان نییە ،بۆیە ناتوانن هیچ هەنگاوێك بنێن و ئیشەكانیان رێكبخەن". كۆمس����یارانی كۆمس����یۆنی هەڵبژاردن و راپرسی لەهەرێمی كوردستاندا لە 9ئەندام پێكهات����وون و بریتین لە :هەندرێن محەمەد، عەبدولس����ەمەد خ����در عەبدوڵ��ڵ�ا ،س����لێمان مس����تەفا حەس����ەن ،ئیس����ماعیل حەمە عەلی عەبدولق����ادر ،ش����یروان زرار نەبی ،جوتیار ع����ادل ،رێزان حەمە رەش����ید كەریم ،نەهرۆ سەلیم حەنا ،سەباح كورەچی. كۆمس����یۆنەكە خۆش����یانەوە، الی رایدەگەیەنێ����ت ،ئ����ەوان تائێس����تا هی����چ ش����تێكیان بۆ دابین نەكراوە ،بۆیە بەوجۆرە هەڵبژاردنیان پێ ئەنجام نادرێت .جەختیش لەوە دەكەنەوە ،پێویس����ت بوو پێش ئەوەی سەرۆكی هەرێم ئەو فەرمانەی دەربكردایە، پرس بەوان بكرایە. "شیروان زرار نەبی" وتەبێژی كۆمسیۆنی
بااڵی هەڵبژاردنی هەرێم ،باس����ی لەوەكرد، تائێس����تا هیچ بودجەیەكی����ان وەرنەگرتووە و بۆیەش هی����چ ج����ۆرە هەڵبژاردنێكیان پێ ئەنج����ام نادرێت .ئ����ەو گوتی "م����اوەی دوو مانگە دەمانەوێ����ت بەڕێز نێچیرڤان بارزانی ببینی����ن و پێی بڵێین ئەم كۆمس����یۆنە بۆچی دروس����تكراوە؟ ئەگ����ەر ب����ۆ كارتۆن����ی بوو ئ����ەوا دەبێ����ت بزانی����ن و ئەگ����ەر واش نیی����ە ئەوا بودج����ە و فەرمانبەرمان پێبدەن ،بەاڵم تائێستا نەمانتوانیوە بیبینین". گوتیش����ی "ئێمە ئامادەین ئەو هەڵبژاردنە ئەنج����ام بدەین ،بەاڵم دەبێ����ت مەرجەكانمان ب����ۆ جێبەجێ بك����ەن .لەوان����ەش :دابینكردنی بودج����ەی پێویس����ت ب����ۆ ئ����ەو هەڵبژاردن����ە و ه����اوكاری الیەن����ە پەیوەندی����دارەكان و دەس����تكراوە بین بۆ دامەزرانی ژمارەیەكی زۆر لەكارمەن����د و ژمارەی����ەك كەس����ی ش����ارەزا لەبوارەكەدا" .روونیش����ی كردەوە، ك����ە بەهیچ جۆرێك لەو وادەیەی س����ەرۆكی هەرێ����م دی����اری ك����ردووە هەڵبژاردنیان بۆ ئەنج����ام نادرێت و تەئكیدی ل����ەوە كردەوە، ئەوان پێویس����تیان بەش����ەش مانگ هەیە بۆ ئەنجامدانی هەر هەڵبژاردنێك. ه����اوكات "حاكم س����ەردار عەبدولكەریم" ئەندامی پێش����ووی ئەنجومەنی كۆمس����یۆنی ب����ااڵی هەڵبژاردنەكان����ی عێ����راق ،ئام����اژەی بەوەدا ،لەرووی پێویستییەوە ئەمڕۆ هەرێم پێویس����تی بەدەزگایەك����ی لەو ج����ۆرە هەیە، چونك����ە كۆمس����یۆنەكە ئەرك����ی تەنی����ا ئ����ەو پڕۆسانە دەبێت ،كە تایبەتن بە پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان. پێش����یوابوو ،گرنگتری����ن خ����اڵ پێویس����تە لەبەرچاو بگیرێت ،دروس����تكردنی متمانەیە لەنێوان كۆمسیۆنەكە و الیەنە سیاسییەكان و دەنگ����دەران ،لەگ����ەڵ داڕش����تنی تۆم����اری دەنگ����دەران لەس����ەر بنەمایەك����ی راس����ت و دروس����ت و س����ەردەمیانە ،تاك����و ئ����ەو كەموكوڕیانە دووبارە نەبێتەوە ،كە پێش����تر لەهەڵبژاردنەكاندا ب����ەدی دەكرا ،بۆ ئەمەش پێویس����تە باشترین میكانیزم پەیڕەو بكرێت. گوتیشی "جگە لەو هەنگاوانە ،كۆمسیۆنەكەی هەرێ����م پێویس����تی بەبنكەیەك����ی تایب����ەت بەداخڵكردن����ی دات����اكان هەی����ە ،بەجۆرێ����ك دات����اكان بەئەلیكترۆنی بكرێ����ن ،بۆ ئەمەش دەتوانێ����ت پش����ت بەژێرخان����ی كۆمس����یۆنی ئێستای هەڵبژاردنەكانی عێراق ببەسترێت". بەاڵم ئەو كۆمس����یارەی پێش����وو ،هەموو ئەو قسانەی خۆی بەس����تەوە بەدابینكردنی بودج����ەی پێیوس����ت لەالی����ەن حكومەت����ی
وتەبێژی كۆمسیۆن: دوو مانگە هەوڵ دەدەین نەمانتوانیوە سەرۆكی حكومەت ببینین و پێی بڵێین ئەو كۆمسیۆنە بێ فەرمانبەر و بودجە بۆچی دروستكراوە؟ هەرێمی كوردس����تانەوە بۆ كۆمسیۆنەكە و گوتی "كۆمس����یۆن ئەگەر بودجەی نەبێت و دەس����ت بەكارنەبێت هیچی بۆ ناكرێت ،بۆیە نابێت ب����ێ دابینكردنی بودجە و پێدانی كات ب����ۆ ئامادەكارییەكان����ی هی����چ داواكارییەكی لێبكرێت". ی س����ەبارەت بەه����اوكاری كۆمس����یۆن ی ن و راپرس���� بااڵی س����ەربەخۆی هەڵبژارد ی ی بااڵی س����ەربەخۆ هەرێ����م و كۆمس����یۆن ی عێراق" ،ئیسماعیل خورماڵی" هەڵبژاردنەكان ئەندامی كۆمس����یۆنەكە ئاشكرای كرد ،پێش ی ی سەرۆكایەت ی پرسی هەڵبژاردن هاتنەئارا ی ی ب����ااڵی س����ەربەخۆ هەرێ����م ،كۆمس����یۆن هەڵبژاردنو راپرس����ی هەرێم ،بەنیاز بووە لەرێگەی پەرلەمانی كوردس����تانەوە ،لەگەڵ ی ی بااڵی سەربەخۆی هەڵبژاردن كۆمس����یۆن ی لێكتێگەیشتن عێراق كۆببێتەوە و یاداشتێك واژۆ ب����كات .زیات����ر گوتیش����ی "پێ����ش دوو ی دابینكردن����ی بودجەم����ان ب����ۆ مان����گ داوا ی فەرمانبەر كۆمسیۆنەكە كردووە ،بۆ ئەوە دابمەزرێنی����نو كۆمس����یۆنەكە كارا ببێ����ت، ی تاوەكو ئێس����تا ی دارای ی قەیران بەاڵم بەهۆ وەاڵمیان نەداوینەتەوە". كۆمس����یۆنی ب����ااڵی هەڵبژاردن����ی هەرێم تائێس����تا بینایەك����ی دیاریكراویش����یان نییە، س����ەبارەت بەش����وێنی كۆبوونەوەش����یان خورماڵی گوتی "لەئێستادا كۆمسیۆنەكەیان ی ی ش����ار ی گون����دی ئیتاڵ���� لەخانوویەك���� هەولێ����ر كۆبوونەوەكان����ی ئەنج����ام دەدات، ی كوردس����تانە و هیچ ك����ە موڵك����ی پەرلەمان فەرمانبەرێكیش����مان نیی����ە ،تەنها ژمارەیەك فەرمانبەری پەرلەمانی كوردس����تان نەبێت، كە بەتەنسیب كار بۆ كۆمسیۆنەكە دەكەن".
ژمار ه 282
2015/6/20
9
سياسەت
بۆ لەمەودوا هاوكاریەكانی ئەمریكا بۆ پێشمەرگە لە رێگەی بەغداوە دەبێت
ئەمریكا جارێكی تر هەرێمی ناچاری بەغدا كردەوە راوێژ كامەران
پێشكەش���كردنی پرۆژە یاسایەك لەالیەن ئەندامێك���ی ئەنجومەن���ی پیران���ی ئەمریكاوە ب���ۆ پێدان���ی چ���ەك بەهێزەكانی پێش���مەرگە بەش���ێوازێكی راس���تەوخۆ ،ل���ە هەرێم���ی كوردس���تان دەنگدان���ەوەی زۆری هەب���وو، لەس���ەر ئاستی سیاسیش بەرپرسانی هەرێم بەگەش���بینیەوە لێی���ان دەڕوان���ی و تەنانەت پەرلەمانی كوردستان سوپاسی ئەنجومەنی پیرانی ئەمریكای كرد بۆ ئەو پرۆژە یاسایە، بەاڵم دواجار پرۆژە یاساكە لەنێو ئەنجومەنی پیراندا دەنگی پێویستی نەهێنا. بەپێ���ی ئ���ەو پ���رۆژە یاس���ایەی ك���ە ل���ە ئەنجومەنی پیراندا ب���وو ،حكومەتی ئەمریكا دەیتوانی بەبێ گەڕانەوە بۆ حكومەتی ناوەند لە عێراق ،چەك و تانك و فرۆكەی سەربازی بدات���ە پێش���مەرگە .پش���تیوانانی پرۆژەكە لە ئەمری���كا دەیانگ���وت كە پێش���مەرگە هێزێكی كاریگەرە دژ بە داعش ،ئەمریكاش بە ناردنی چ���ەك بۆ پێش���مەرگە كەمترین خزمەتی ئەو هێ���زە دەكات ،ئەوان���ەی دژی پەس���ەنكدرنی ئەو پرۆژەیە بوون ،بەتایبەتیش س���یناتۆری دیموكرات���ەكان پێی���ان وابوو ،ك���ە پرۆژەكە هاندان���ە ب���ۆ دابەش���كردنی
10ژمار ه 2015/6/20 282
عێ���راق ،ه���ەر بۆی���ە ل���ە رەتكردنەوەی���دا سەركەوتوو بوون. پرۆژە یاساكە بۆ ئەوەی پەسەندبكرێت و دواتر بچێتە كۆشكی سپی تا باراك ئۆبامای س���ەرۆكی ئەمری���كا ئیم���زای لەس���ەر بكات، پێویس���تی بەدەنگ���ی 60ئەندامی ئەنجومەنی پی���ران هەب���وو لەك���ۆی 100ئەندام���ی ئ���ەو ئەنجومەن���ە ،ب���ەاڵم دواتر تەنه���ا 54دەنگی بەدەستهێنا و 45ئەندامی دیكە رەتیانكردەوە، دیارتری���ن هۆكارەكان���ی رەتكردن���ەوەی پرۆژەك���ەش وەك ل���ە میدیاكان���ی ئەمریكادا ش���یكرانەوە ،بەپل���ەی یەك���ەم دەرخس���تنی الیەنگی���ری ئەمریكا بوو لەنێ���وان حكومەتی ناوەن���دی عێ���راق و حكومەت���ی هەرێم���دا لەئەگ���ەری پەس���ەندكردنیدا ،ب���ەو پێی���ەی وەك پاڵپش���تیەك ب���ۆ دابەش���بوونی عێ���راق تەماش���ا دەكرا .حكومەتی ناوەندی عێراقیش هەوڵی ئ���ەوەی دەدا پش���ت لەئەمریكا بكات و زیات���ر لەئێران نزیك بێت���ەوە .جگەلەوەی ئاماژە بەوەش دەدرا ،كە ئێس���تا پێش���مەرگە بەش���ێوازێكی ب���اش ه���اوكاری پێ���دەگات و حكومەت���ی ناوەن���دی عێ���راق لەگەیاندن���ی هاوكاری���ە نێودەوڵەتی���ەكان ب���ە پێش���مەرگە كەمتەرخەم نییە. ب���ەاڵم پ���اش رەتكردن���ەوەی پ���رۆژە
یاس���اكەش "ج���ۆن كێرب���ی" وتەبێ���ژی وەزارەت���ی دەرەوەی ئەمەریكا رایگەیاند كە رەتكردن���ەوەی ئەو پرۆژە یاس���ایە لەكاتێكدا بووە ،كە هاوكاریكردنی پێش���مەرگە لەالیەن ئەمری���كاوە ب���ەردەوام ب���ووە و درێژەش���ی دەبێ���ت ،جگەلەوەیپرۆس���ەی پرچەككردنی پێشمەرگە لەرێگەی حكومەتی عێراقەوە هیچ گرفتێكی تێدا نیە و چەكەكان لەماوەی كەمتر لە 24كاتژمێر دا لەبەغداوەدەگەنەهەولێر. وەزارەت���ی پێش���مەرگەی حكومەت���ی هەرێمی���ش هەرچەندە ئاماژە ب���ەوە دەدەن، ك���ە پەس���ەندكردنی ئ���ەو پرۆژە یاس���ایە بۆ ك���ورد گرنگ بوو ،بەاڵم رەتیش���ی دەكەنەوە ك���ە پەس���ەندنەكردنەكەی زیان���ی گ���ەورەی هەبوبێ���ت" .جەبار یاوەر" ئەمینداری گش���تی وەزارەت���ی پێش���مەرگە بەس���ڤیلی گ���وت "حكومەتی ئەمریكا بڕی 715ملیۆن دۆالری ب���ۆ پڕچەككردن���ی هێ���زی پێش���مەرگە و سوننەكان تەرخانكردووە و ئەو بڕە پارە و هاوكاری���ەكان وەك خ���ۆی ماوەتەوە و گۆڕان���كاری بەس���ەردا نەهات���ووە، ب���ەاڵم تەنه���ا لەجیات���ی ئ���ەوەی راستەوخۆ بدرێتە پێشمەرگە و خۆبەخشەكانی سوننە،
سياسەت
بەئ���اگاداری حكومەت���ی عێ���راق پڕۆس���ەكە ئەنج���ام دەدرێت ،واتە تەنه���ا میكانیزمەكەی جیاوازە و ئێس���تا ئێمە لەرێگ���ەی حكومەتی عێراق���ەوە هاوكاریەكانم���ان پێ���دەگات، لەئێستاشدا لەرێگەی لیژنەیەكی هاوبەشەوە، ئام���ادەكاری ب���ۆ وەرگرتن���ی ئ���ەو چەكان���ە دەكەی���ن ،ك���ە بڕیارە ب���ەم نزیكان���ە ئەمریكا رەوان���ەی هێزەكانی عێراق و پێش���مەرگە و خۆبەخشە سوننەكانی بكات". جەب���ار ی���اوەر رەتیش���ی ك���ردەوە ك���ە فشارەكانی حكومەتی عێراق لەسەر ئەمریكا بووبێت���ە ه���ۆی پەس���ەندنەكردنی پ���رۆژە یاس���اكە ،ئەو گوتی "ئەمریكا واڵتێكی گەورە و زلهێ���زە ،ب���ۆ دەركردن���ی ه���ەر بڕیارێ���ك بەچەندی���ن فلت���ەردا بڕیارەكە تێپ���ەڕ دەكات و توێژینەوەی لەس���ەر دەكرێ���ت ،واتە ئەو بڕی���ارە پەیوەن���دی بەحكومەت���ی عێراقەوە نی���ە و ئەمریكا ب���ۆ بڕیارەكانی خۆی هیچ لۆبیەكی واڵتان بەهەند وەرناگرێت". پڕچەككردنی كورد و سوننە لەالیەن ئەمریكا بەشێوەیەكی راستەوخۆ و بێ گەڕانەوە بۆ بەغدا ،لەسەرەتای شەڕی داعشەوە ،داواكاری كورد و سونە بوو ،بەاڵم حكومەتی عێراق بە تو ن���د ی
دژی هەن���گاوی ل���ەو ش���ێوەیە وەس���تایەوە، لەپ���اش بڕیارەك���ەی ئەنجومەن���ی پیران���ی ئەمری���كاش ،وەزارەت���ی دەرەوەی عێ���راق لەبەیاننامەیەكدا پێشوازی لەپەسەند نەكردنی بڕی���اری ناردنی چ���ەك بۆ پێش���مەرگە كرد و رایگەیان���د ،ك���ە دەبێت چ���ەك و تەقەمەنی لەرێگەی حكومەتی ناوەندی بەس���ەر هەموو هێزەكانی عێراقدا دابەش بكرێت .پێش���تریش مەش���عان جب���وری پەرلەمانت���اری عی���راق پڕۆژەكەی كۆنگرێسی ئەمریكا بەمەترسیدار وەس���فكرد و رایگەیان���د "ه���ەر هاواڵتیەك���ی عێراقی پش���تیوانی لەو پرۆژەیە بكات خائینە و شایەنی رەجمكردنە". ب���ەاڵم بەوت���ەی "بەه���ار عەبدولڕەحمان" بڕیاردەری لیژنەی پێش���مەرگە لەپەرلەمانی كوردستان پەس���ەندنەكردنی پرۆژە یاساكە لەكۆنگرێسی ئەمریكا زیانی بۆ كورد هەبوو، ب���ەو پێی���ەی جارێك���ی دیك���ە هاوكاری���ەكان دەچێت���ەوە ژێ���ر دەس���ەاڵتی بەغ���دا و وەك كارت���ی فش���اریش ب���ەكاری دەهێن���ن .بەهار عەبدولڕەحمان گوتی "لەپاڵ حكومەتی عێراق چەندین واڵتی دیكەی ناوچەكەش فش���اریان بۆس���ەر حكومەتی ئەمریكا دروس���تكردووە ب���ۆ ئەوەی رێگری بكات لەتێپەڕاندنی پرۆژە یاس���اكە ،چونكە پڕچەككردنی ڕاستەوخۆی
پەرلەمانتارێك: جارێكی دیكە هاوكارییە سەربازییەكانی پێشمەرگە دەچنەوە ژێر دەسەاڵتی بەغدا و وەك كارتی فشاریش بەكاریدەهێنێت پێشمەرگە بەمەترسی بۆسەر خۆیان دەزانن، لەكاتێك���دا ئەو چەكانە بۆ بەرەنگاری گروپی تیرۆریستی داعشە". ئەم پەرلەمانتارە گوتیشی"عێراق بەردەوام هەوڵی الوازكردنی هەرێم دەدات و دژایەتی دەكات ،بەدڵنیاییش���ەوە ئ���ەو هاوكاریان���ەش وەك پێویست ناگەیەنێتە دەستی پێشمەرگە، ئەمریكاش بەو پێیەی پش���تگیری لەعێراقێكی یەكگرتوو دەكات ،بەپێ���ی بەرژەوەندیەكانی خ���ۆی مامەڵە دەكات ،ه���ەر بۆیە رێگە نەدرا ئەو پرۆژە یاسایە تێبپەڕێت".
ژمار ه 282
2015/6/20
11
سياسەت
سێبەری جەنگی ناوخۆیی لە لێدوانەكانی دوران كاڵكانەوە تاوەكو نامەكەی سەاڵحەدین بەهائەددین
12ژمار ه 2015/6/20 282
سياسەت
ژمار ه 282
2015/6/20
13
سياسەت
بەشی سیاسەت
لەهەفتەی رابردوودا چەند پێش���هاتێكی گرنگ لەهەرێمی كوردس���تان هاتنەكایەوە، كە سەرنجی پسپۆڕانی سیاسیان راكێشاوە. ئەم پێش���هاتانە لەكاتێك���دا روودەدەن ،كە كۆمەڵێك گرفت و تەنگژە بەرۆكی هەرێمی كوردس���تانیان گرت���وە و ئەگ���ەر بێ���ت و چارەس���ەرنەكرێن ،ئەوە دەبنە هەڕەشەی جی���ددی ب���ۆ س���ەر ئاسایش���ی نەتەوەیی كوردس���تان .مەس���عود بارزان���ی وادەی هەڵبژاردنەكان���ی س���ەرۆكایەتی هەرێم���ی واژۆك���رد .ئەم���ە لەكاتێكدای���ە ه���ەر چوار حیزبەكەی تر جەخت لەوە دەكەنەوە ،ئەو پرۆژەیاسایە بگۆڕدرێ و سەرۆكی هەرێم لەناو پەرلەمانەوە هەڵببژێردرێت .هاوكات "دوران كاڵكان" لەدیمانەیەكی تەلەفزیۆنیدا رایگەیاند :پەیوەندییەكانیان لەگەڵ پ.د.ك كۆتای���ی پێهات���ووە .لەپەنای ئ���ەم دۆخەدا س���ەاڵحەددین بەهائەددی���ن لەنامەیەك���دا هەمووالیەك لەمەترسی جەنگی ناوخۆیی هوشیاردەكاتەوە. ئەم كۆمەڵە پێش���هاتە لەكاتێكدا بەرۆكی هەرێمی كوردستان دەگرن ،كە لەچەندین الوە رووب���ەڕووی كێش���ە و تەنگ���ژەی ش���ێلگیر بۆت���ەوە :لەالی���ەك لەبەرەیەك���ی فراواندا جەنگێگی ناوبەناوی لەگەڵ داعش هەیە كە جاروبار رووخس���اری جەنگێگی هەمەالیەنە بەخۆیەوە دەگرێت ،لەالیەكیش تەنگژەیەكی ئابووری بەرۆكی كوردستانی گرت���ووە ،ك���ە تادێ���ت ش���وێنەواری زیاتر لەس���ەر ژیانی خەڵك دادەنێت ،لەالیەكیش كۆمەڵێك كێش���ەی نەتەقی���وی پارچەكانی ت���ر بەرۆكی���ان گرت���ووە ،ك���ە زوو ی���ان درەنگ لەس���ەر ئاستی هەموو كوردستان رەنگدەدەنەوە.
14ژمار ه 2015/6/20 282
كێش���ە ناوخۆییەكان���ی هەرێم���ی كوردستان لەناوخ���ۆی هەرێم���ی كوردس���تان گرنگترین كێشەی سیاسی كە ئەم ماوەیە سەریهەڵداوە ،كێشەی قانونی هەڵبژاردنی س���ەرۆكایەتی هەرێمی كوردس���تانە .پێش چەند س���اڵێك كاتێ���ك "پ.د.ك" و "ی.ن.ك" هاوپەیم���ان ب���ون ،بەرامب���ەر بەپۆس���تی س���ەركۆماری ئێراق (بۆ ی.ن.ك) لەس���ەر ئ���ەوە رێكەوتن كە س���ەرۆكی هەرێم نەك لەن���او پەرلەمان ،بەڵكو راس���تەوخۆ لەناو خەڵك���ەوە (ب���ۆ پارت���ی) هەڵببژێردرێ���ت. لەكوردس���تان ماوەی���ەك ئەم���ەش دەنگدان���ەوەی هەبوە ،ب���ەاڵم لەبەرئەوەی ئەوس���ا هاوپەیمانی كوردس���تانی (پ.د.ك و ی.ن.ك) زۆرین���ەی پەرلەمانیان هەبوو، ئەوەندە كاریگەری لەسەر هاوسەنگییەكانی هێ���ز دانەن���ا .هەروەه���ا دوات���ر لەس���اڵی 2013دیس���ان پ.د.ك و ی.ن.ك لەس���ەر هەمواركردنەوەیەك���ی كتوپ���ڕ رێكەوت���ن. ئەویش رێكەوتن لەس���ەر درێژكردنەوەی م���اوەی حوكمڕەوایی س���ەرۆكی هەرێمی كوردس���تان بو .ئەمە دەس���بەجێ لەالیەن هەر سێ الیەنی س���ەرەكی ئۆپۆزیسیۆنی
هەڕەشەی سەرەكی ئەوەیە هێزە كوردستانییەكان لەباشوور لەسەر یاسای هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێم رێكنەكەون و ئەم پرسە بتەقێتەوە
پەلەرمانیی���ەوە پرۆتێس���ت ك���را و بووب���ە مایەی كێشە و گرفتێكی یەكجار زۆر. ئەم���ڕۆ مخابن ئەم پرس���ە س���ەرلەنوێ سەریهەڵداوەتەوە و بەش���ێوەیەكی سەیر هەر چ���وار الیەنەكەی ت���ر رایانگەیاند ،كە لەگەڵ ئەوەن سیس���تەمی سیاس���ی واڵت پەرلەمان���ی ب���ێ و س���ەرۆكی هەرێم���ی كوردس���تانیش لەن���او پەرلەمان���ەوە هەڵببژێ���ردرێ نەوەك لەالی���ەن خەڵكەوە. بەمج���ۆرە ریزبەندییەك هاتۆتەكایەوە ،كە فشارێكی سەخت دەخاتەسەر هاوسەنگییە ناوخۆییەكانی هێز و پێدەچێ دواجار ئەمە بە پارسەنگدانەوەی هێزی پارچەكانی تر و تەنانەت فاكتەرە هەرێمییەكان كامڵبكرێت. لێ���رەوە نامەك���ەی بەڕێ���ز س���ەالحەددین بەهائەددی���ن وات���ا راس���تەقینەكانی خۆی دەردەخ���ات ،ك���ە هەم���ووان لەئەگ���ەر و هەڕەش���ەی جەنگ���ی ناوخۆی���ی ناوەخ���ت هوشیار دەكاتەوە. لێ���رەدا بەئەنقەس���ت ی���ان نائەنقەس���ت هەوای���ەك دەخوڵقێن���درێ ،گوایە پێداگرتن لەس���ەر سیس���تەمی س���ەرۆكایەتی نادیموكراتیی���ە .هەروەه���ا هەوای���ەك دەهێنرێتەكای���ەوە ك���ە هەم���وو الیەنەكانی ت���ر دیموكراس���یان دەوێ و تەنها الیەنێك لەدژی ئەم دیموكراس���یەیە .راس���تییەكانی ناو كوردس���تان گوزارش���ت لەوە دەكەن، تائێس���تاش هی���چ هێزێك���ی كوردس���تانی نەیتوانی���وە بەك���ردەوە دیموكراس���ی ناوخۆی���ی ،وات���ە دیموكراس���ی ناوحیزبی پیادەب���كات .ج���ا ه���ەر لەبزووتن���ەوەی گۆڕانەوە بگرە هەتاوەكو ی.ن.ك ،كۆمەڵ و پ.د.ك .تەنه���ا یەكگرت���وی ئیس�ل�امی كوردس���تان توانیویەتی تاقیكردنەوەیەكی رێژەیی سەبارەت بەدیموكراسی ناوحیزبی بنوێنێت .بێگومان وەكو پسپۆڕانیش دەڵێن
سياسەت
تاكو دیموكراسی ناوحیزبی نەیەتەكایەوە، دیموكراس���ی ناوواڵتی گەلێك ئاس���تەنگی لەبەردەمدا دەبێت. هاوس���ەنگییە كێش���ەی كوردستانییەكان ه���اوكات لەس���ەروبەندی رزگاری���ی كۆبانیی���ەوە دەبوای���ە لەخۆرئ���اوای كوردس���تاندا مەرجەعیەت���ی سیاس���ی پێكبهێنرای���ە و ناوماڵ���ی ك���وردی رێكبخرایەتەوە .ب���ەاڵم دوابەدوای ئەوەی كۆبان���ی رزگارك���را و هاوس���ەنگییەكانی هێ���ز گۆڕانی���ان بەس���ەرداهات ،الیەنەكان لەبەندەكان���ی رێكەوتنام���ەی ده���ۆك پاش���گەزبونەوە .بەمجۆرە كێشەكانی ئەو بەش���ەی كوردس���تان بەهەڵپەس���اردراوی مان���ەوە .ئێس���تا بەش���ێك لەحكومەت���ی هەرێمی كوردس���تان (پ.د.ك) پش���تیوانی لەئەنجومەنی نیشتمانی كوردستان دەكات و بەشێكی دیكەیشی پش���تیوانی لەتەڤدەم و ئیدارەی خۆس���ەری دیموكراتی دەكەن. هەروەها بەرپرسیارانی ئیدارەی خۆسەری دیموكرات���ی بەهی���چ ش���ێوەیەك نایانەوێ هێزی پێشمەرگەی خۆرئاوای كوردستان وەك قەوارەیەكی س���ەربازی لەو بەشەی كوردس���تاندا هەب���ێ و داوادەكەن لەریزی "ی.پ.گ"دا رێكبخرێ���ن ،ئەم���ەش تەنه���ا دەچێتە خزمەت بەرژەوەندییە گروپییەكانی "پ.ی.د"ەوە. ئەم���ە لەكاتێكدای���ە هەر ئێس���تا نزیكەی 6ه���ەزار هاواڵتی خۆرئاوای كوردس���تان خۆی���ان لەری���زی هێ���زی پێش���مەرگەی خۆرئ���اوای كوردس���تاندا رێكخس���تووە. جگەلەوەش ب���اس لەوە دەك���رێ ئەگەری ئەوە هەیە بەخۆبەخشەكانەوە ئەم ژمارەیە ب���گات بە 10هەزار پێش���مەرگە .بۆیە ئەم ژمارەی���ە لەگ���ەڵ دەیان هەزار ش���ەڕڤانی
رووداوەكانی كێلەشین و جموجۆڵی "حدكا" هەناسەیەكی ستراتیژی بۆ پارتی دەستەبەر دەكات "ی.پ.گ" ئەگ���ەر لەتوێ���ی پرۆژەیەك���ی نیشتمانی بۆ یەكخستنی هێزە چەكدارەكان ل���ەو بەش���ەدا یەكنەخرێن ،ئەوە هەمیش���ە وەك پشكۆی ژێر خۆڵەمیش دەمێنێـتەوە. لەباش���وریش ی.ن.ك بەیەكج���اری كەوتۆت���ە ژێ���ر س���ێبەری "پ.ك.ك"وە و بەمدواییان���ە گۆڕان���ی هێ���ز لەباك���وور و لەخۆرئ���اوای كوردس���تانیش گۆڕانیش���ی بەرەو ئەو ئاڕاس���تەیە پاڵپێوەناوە .لێرەش پ.ك.ك لەش���ەنگال كۆمەڵێ���ك پ���رۆژەی جیاوازی خۆی پیادەدەكات و "ی.ن.ك"یش تاڕادەیەك پشتیوانی لەم پرۆژەیە دەكات. ئ���ەم پرۆژەی���ە لەالی���ەن "پ.د.ك"ەوە ب���ە تەواوكەری پرۆژەی حەش���دی شەعبی و ئێران���ی لەقەڵەمدەدرێت .ئەم���ە لەكاتێكدایە "ی.ن.ك و پ.ك.ك"ی���ش پ���رۆژەی پ.د.ك بەتەواوك���ەری پرۆژەی توركی–س���وننی لەقەڵەمدەدەن .بەمجۆرەی هاوسەنگییەكانی ن���او هەرێم���ی كوردس���تانیش هەمیش���ە ئەگەری هەڕەشەیان لەسەرە. لەباكووری���ش دوای ئ���ەوەی ه.د.پ توان���ی ش���ەش ملی���ۆن دەن���گ بەدەس���ت بهێنێ و بەرێژەی 80كورس���یەوە بڕواتە پەلەمانەوە ،هاوس���ەنگییەكان بەشێوەیەك گۆڕانی���ان بەس���ەردا هات���ووە .بۆی���ە ئەو هێ���زە كوردیان���ەی الیەنگ���ری "پ.د.ك"ن،
نەیانتوانی���وە هیچ كورس���ییەك بەدەس���ت بهێن���ن .ئەم���ەش كاریگ���ەری لەس���ەر سیاس���ەتی پارتی بۆ باكووری كوردستان هەیە .پارتی لەباكووری كوردستان ئێستا دیمانگەیەكی رۆش���نی نییە و هێش���تا دیار نییە پرس���ی كورد لەو بەشەی كوردستان بە چ ئاقارێكدا دەكشێت. لەخۆرهەاڵتیش رووداوەكانی كێلەشین جارێك���ی ت���ر "ح���دكا"ی هێناوەت���ەوە ناو هاوكێش���ەكان .ئ���ەم جواڵن���ەی ح���دكا هەناس���ەیەكی س���تراتیژی ب���ۆ پارت���ی دەس���تەبەردەكات ،لەكاتێك���دا لەباش���وور لەالی���ەن ی.ن.ك و گۆڕانەوە بەپش���تیوانی پ.ك.ك و ئێ���ران فش���اری لەس���ەرە. هەروەه���ا لەخۆرئ���اوا و باكووری���ش لەالی���ەن "پ.ك.ك"ەوە هەڕەش���ەی لێدەكرێ���ت .پارتی و هێزەكانی خۆرهەاڵت ل���ەڕووی بەرژەوەندی���ی جیۆپۆلیتیكییەوە هاوئاڕاس���تەن .هەروەه���ا "ك.ج.ك" و "ی.ن.ك"ی���ش ل���ەڕووی بەرژەوەن���دی جیۆسیاس���ییەوە لەی���ەك ریزبەندی���دا پۆلێندەكرێ���ن .ئەم���ەش بەرەبەرە جۆرێك لەریزبەندی و جەمسەربەندی لەكوردستان دەهێنێـتەكای���ەوە ،ك���ە كاریگەری لەس���ەر گشت هاوكێشەكانی كوردستان هەیە. هەڕەش���ەی س���ەرەكیش ئەوەی���ە هێزە كوردستانییەكان لەباشوور لەسەر یاسای هەڵبژاردنی س���ەرۆكی هەرێم رێكنەكەون و ئەم پرس���ە بتەقێتەوە .ئەوسا ئەم پرسە دەرگا لەب���ەردەم تەقین���ەوەی كێش���ەكانی خۆرئاوا-خۆرهەاڵت و باكوور–باشووردا دەكات���ەوە .ئەم���ەش ئەگ���ەر فاكت���ەری هەرێمیش بەمە زیادبكەین ،ئەوە تابلۆیەكی رەش خ���ۆی لەبەردەممان���دا قوتدەكاتەوە. كاتەك���ە هەس���تیارە و كوردی���ش هی���چ ئامادەگییەكی ستراتیژی نییە.
ژمار ه 282
2015/6/20
15
سياسەت
گۆڕان لە گۆمی لێڵدا مەلە دەکات!
نوری بێخاڵی
گ���ۆڕان بەخس���تنەڕووی پڕۆژەیەک���ی دەس���ەاڵتخوازنە ب���ۆ پەرلەم���ان ،رووی راس���تەقینەی گەمەکان���ی لەهاوکێش���ەی سیاس���یی کوردس���تان و ئ���ەو ش���ەڕی موزایەداتەی سیس���تەمی س���ەرۆکایەتی و پەرلەمانیەدا ئاش���کرا کرد .سیستەمێک کە لەبنەڕەتدا و بەگوێرەی خودی رەشنووسی دەستوور ،پەرلەمانییە. بەهەرح���اڵ ،گۆڕان پێیوای���ە بەم جۆرە هەن���گاو و پڕۆژان���ە ،ئیدی وەک س���ااڵنی رابردووە ،شەقام لەگەڵ ئەودا لەگۆمی لێڵدا مەل���ە دەکات ،ئەمجارەش بەم مڕاوەغاتانە دەتوانێ دڵی تۆراوی ش���ەقام ئاشتبکاتەوە و قەرەبووی رەنجانی هەموو ئەو خەڵکانە بکاتەوە ،کە لەبەدیهێنانی ئامانج و خەونی ناو دروش���مەکانی بزووتنەوەکەیدا و ئەو بەڵێنانەی پێیدابوون ،بێئومێدی کردن. بەحیسابی خۆی ،گۆڕان ویستی لەرێگای ئەو پڕۆژەیەوە پێمانبڵی ،کە دەیەوێ بەها و سەروەری بۆ دامەزراوەکانی حوکمڕانی
16ژمار ه 2015/6/20 282
بگەڕێنێتەوە و دەسەاڵتەکان ،وەک ئەوەی لەسیس���تەمی سیاس���یی واڵتان���دا دابەش ب���وون ،ببات���ەوە ش���وێنی خۆی���ان ،بەاڵم لەبیریچوو ،یان راس���تتر بڵێین لەبیر خۆی دەباتەوە ،ک���ە ئەوەی ش���کۆی پەرلەمانی لەکەدار ک���رد ،بزووتنەوەی گ���ۆڕان بوو، کاتێك ساڵی ٢٠٠٥رێکخەرە گشتییەکەی وەک س���ەرۆکی لیس���ت ،بەالیەوە ش���ەرم ب���وو کورس���یێکی پەرلەم���ان پڕبکات���ەوە. ئەوەی لەبەها و سەنگ و قورسایی کاری سیاس���ی و دەوڵەت���داری و حوکمڕانی���ی کوردستانی کەمکردەوە ،هەر ئەو بوو ،کە بەن���اوی هێنانەپێش���ەوەی گەنج و خوێنی ن���وێ ،کایەی سیاس���ی و حوکمڕانی کردە شوێنی رمبازێنی هەرزە سیاسی ،ئەوانەی لەشاشەی تەلەفزیۆنەکانەوە تەنیا خەریکی چەلەحانێ و دروشمبازی بوون .کاتێکیش 17ی ش���وبات هات���ە پێش ،ه���ەر ئەو بوو، سواری شەپۆلەکە بوو و کردییە کااڵیەکی باش���ی بازاڕی هەڵب���ژاردن و بەئاگاییەوە هەم بازرگانی بەخوێن���ی قوربانییەکانەوە کرد ،هەمیش بەسەر پشتی ئیسالمییەکاندا پەڕیی���ەوە ب���ۆ قۆناغێکی نوێ���ی رکابەری گرتنەدەستی دەسەاڵت. گۆڕان و تیۆریسێنەکانی بەهەڵەداچوون ئەگ���ەر پێیانوابێ���ت ت���ازە دەتوان���ن باری الری سیاس���ی خۆیان ،لەس���ەر حیس���ابی جووینەوەی کۆمەڵێك دروش���می س���واو راس���تبکەنەوە .ئەوان لەگ���ەڵ بەڵێنەکانیان ک���ە بەخەڵکیان دابوو ،نەک هەر راس���تگۆ نەبوون ،بگرە کە هاتنە ناو دەس���ەاڵتەوە، رووی هەندێ رەفتاری (پارتی و یەکێتی) ش���یان لەحوکمڕانی سپیکردەوە .لەکاتێکدا بڕیاری���ان داب���وو نموون���ە و ئەزموونێکی
جوانت���ر ل���ەوان پێش���کەش بک���ەن ،کەچی هەر لەدامەزراندنی لەشکری بەڕێوەبەری گش���تی و راوێژکار و شارەزا لەپەرلەمان و ئ���ەو وەزارەتانەی خۆیان تێیدا کوێخان، ئەو سیحرەیان بەتاڵ بووەوە. ئەوان کە لەپرۆسەی پێکهێنانی حکومەتدا تیریان لەچەمکی سازانی سیاسی دەگرت و گاڵتەیان بەعەقڵی حزبەکانی دیکە دەهات و بەخەڵکی���ان دەگوت س���ازانی سیاس���ی، گەمەیەکی دیکەی قۆرخکارییە ،کەچی هەر خۆیان بەسازشی سیاسی (نەک سازان!)، گۆش���ەیەکیان لەحکومەت���ە خۆجێیەک���ەی پارێ���زگای س���لێمانی ک���ردەوە ،ئ���ەوە لەکاتێکدایە کە دەیانتوانی بەس���ووربوون لەس���ەر مافەکانی���ان ،ب���ەری ئیس���تحقاقی خۆیان بخۆن! منداڵێکی���ش دەزان���ێ خەم���ی گ���ۆڕان، گۆڕین���ی سیس���تەم نیی���ە ل���ەو واڵت���ەدا، بەڵکو گرێی س���ەرۆکی هەرێم���ە ،گرێیەک ن���ەک لەناوەوەیدا پۆرگی ک���ردووە ،بەڵکو خەریکە دەبێتە تانە و بە رووخس���ارییەوە دەردەک���ەوێ و چیت���ر ب���ۆی ناک���رێ، بیشارێتەوە. ئێس���تا و دوای ئەوەی سەرۆکی هەرێم بڕی���اری دا هەڵبژاردنی س���ەرۆکی هەرێم ل���ەوادەی خۆیدا بکرێت ،لەدوو رێگا زیاتر لەب���ەردەم گ���ۆڕان و ئەوانەش���دا نییە ،کە پێیانوابوو سەرۆکی هەرێم ئاشقە کورسییە و دەس���تبەرداری پۆس���تەکەی نابێ���ت. رێگایەک ئەوەیە کاندیدی خۆیان پێشکەش بک���ەن و بێنە مەیدانی کێبەرکێیەکە ،رێگای دووەمیش هەر ئەوەیە ،کە ئەوەی لەدڵیان دای���ە و نەیانتوانی ش���ەقامی پێ لەخش���تە ببەن ،بچن "بۆ حەالوی باس بکەن"!
ل ه كێبڕكێیهكدا ..بۆ پێنجهم جار ئەربیل رۆتانا نازناوی باشترین هۆتێلەکانی عیراقی وەرگرت هەولێر :تایبهت ..بۆ پێنجهم جار لهس����هر یهك ،هۆتێلی-ئەربیل رۆتانا له پێش����هنگی براندی هۆتێلەکانی عیراقدا هات كه لە الیەن یەکێ����ك لە بەناوبانگترین پرۆگرامە پیش����ەییەکانەوە ،خەاڵتەکانی گەش����توگوزاری جیهانی لە رۆژهەاڵتی ناوەڕاست چاپی ٢٢ەمین خهاڵتەکان����ی گەش����توگوزاری جیهان����ی كاری لهس����هر دهك����رێ. س����ەلماندنی پلەی جێگیرە لە لوتکەی لیستی باشترین جیه����ان هۆتێلەکان����ی وجارێكی دیك����ه نازناوی 'ئۆسکاری گەشتوگوزاری پیشەیی' پێ بەخشرایهوه. دهالل غهس����ان بهڕێوهب����هری گش����تیی هۆتێ����ل ئهربیل رۆتانا رای گهیاند: "جارێکی تر ئەم خەاڵتە بۆ کار کردنمان بووە بە یەکگرتوویی و بەش����ێوەی گ����رووپ لە ٢٠١٥و ٤س����اڵی لەمەوب����ەر .ئێمە بە بەردەوامی هەوڵدەدەین بۆ بڕینی میلێك زیاتر تاکو میوانەکانمان بتوانن رووبەڕووی ئەزمونێکی باشتر ببنەوە بە درێژایی هەموو
ساڵێك .پێداگیری گەشتیاران لەسەر کواڵیتییەکی بەرزی مانەوەیان و خزمەتگوزاریی����ەکان هەمیش����ە ل����ە س����ەروی هەمو ش����تێکەوە دەمێنێت����ەوە ب����ۆ ئێمە؛ بۆیە بە بەردەوامی خواس����تەکان لەس����ەر بەرزترین س����تانداردی کواڵیتین بەم جۆرەی����ە بەرهنگاربوونەوە نهێنییەکانمان بۆ مانەوەی خۆمان لەسەر پێ و دابینکردنی کاتی زێڕینی����ش ب����ۆ میوانانم����ان" دهالل له درێژهی قسهكانیدا گوتی: ئەربیل رۆتانا ٢٠١ژوور و س����ویت لەخ����ۆ دەگرێ����ت، بۆش����ایی یان����ای رۆتان����ا دابینک����راوە بۆ بزنس����مان و بەڕێوهبەرە گەش����تیارەکان، گەیش����تن ب����ە خ����واردن و خواردن����ەوەی ٥ئەس����تێرە، س����پا و یانەی لەش����جوانی ،هەموو ئەمانە و ش����وێنی کۆبوونەوە و رووداوی س����ازکراو .لەگ����ەڵ بەڵێنمان ب����و دابینکردنی کاتێکی کانزای����ی ،میوانخان����ەی هۆتێلی ئەربیل رۆتانا ش����وێنی فراوان و خواردن بۆ هەمو جۆرە گەشتییارێك پێشکەش دەکات.
ژمار ه 282
2015/6/20
17
سياسەت
قەیرانەكانی سلێمانی وەك نەخۆشی درێژخایەنیان لێهاتووە
داوای كڕینی ۆئتۆمبێلمان نەكردووە
ئەن���وەر تاهیر ،س���ەرۆكی فراكس���یۆنی گۆڕان لەئەنجومەنی پارێزگای س���لێمانی، لەم دیدارەیدا لەگەڵ س���ڤیل ،سەبارەت بە قەیران���ە یەك لەدوای یەكەكانی س���لێمانی و چارەس���ەرییەكان دەدوێت ،ئەو پێیوایە، س���لێمانی قەیران���ی بەنزین���ی نیی���ە ،بەاڵم بەنزینەك���ە دەبرێت ب���ۆ هەولێر و قەیرانی ئەوێی پێ چارەسەر دەكرێت .جگەلەوەش س���ەبارەت بەوردەكاری ن���او ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی هەڵوێستە دەكات. پێشەوا محەمەد
ئەنوەر تاهیر ،سەرۆكی فراكسیۆنی گۆڕان لە ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی:
قەیرانی بەنزینی هەولێر و دهۆك لەسەر حسابی بەشە بەنزینی سلێمانی چارەسەر دەكرێت 18ژمار ه 2015/6/20 282
سياسەت
ب����ەم قەیران����ە ی����ەك ل����ەدوای یەكانەوە كە دووچاری س����لێمانی دەبێت، ل����ە تازەترینیش����یاندا قەیرانی بەنزین ،چی بەخەڵكی سلێمانی دەڵێن؟ ئەن����وەر تاهیر :بەدڵنیاییەوە ئێمە دەنگی ناڕەزاییم����ان بەرزكردۆت����ەوە ،بەهی����چ ش����ێوەیەك رازی نابی����ن غ����ەدر لەخەڵكی س����لێمانی بكرێت و بەشە بودجە و بەشە ن����ەوت و بەنزینی بدرێت بەش����ارێكی تر، لەگەڵ ئەوەی هەموو ش����ارەكانمان وەك ی����ەك خۆش دەوێت ،بەاڵم ناكرێت بەش����ە بەنزینی سلێمانی بدرێت بەشارەكانی تر، لەوبارەیەشەوە دەنگی خۆمان گەیاندۆتە الیەنە پەیوەندیدارەكان و بەو كارە رازی نابین. بۆ نموونە بەشە نەوت و بەنزینی سلێمانی دەدرێت بە چ شارێك؟ ئەن����وەر تاهی����ر :قس����ەیەك هەی����ە ك����ە قەیرانی بەنزینی هەولێر و دهۆك لەس����ەر حسابی بەشە بەنزینی سلێمانی چارەسەر دەكرێت. ئەم����ە ه����ەر قس����ەیە ی����ان بەدواداچوونت����ان ب����ۆ ك����ردووە و ب����ەو شێوەیەیە كە ئێوە دەیڵێن؟ ئەن����وەر تاهی����ر :ئێمە لیژن����ەی نەوت و س����وتەمەنیمان هەی����ە و رامانس����پاردوون لەوبارەی����ەوە راپ����ۆرت ب����ۆ الیەن����ە پەوەندیدارەكان و ئەنجومەنی پارێزگاش بنێرنەوە. پێش����بینی دەكەن ئەم بارودۆخە كەی چارەسەر ببێت؟ ئەنوەر تاهیر :بەداخەوە چارەسەرەكان وەك پێویست نین ،ئەو قەیرانانەی سلێمانی وەك نەخۆش����ی درێژخایەنی����ان لێهاتووە، دوو مانگ چارەس����ەر دەبن و دواتر وەك خۆیان لێدێت����ەوە .رۆژان����ە قەیرانی البەال و جۆراوج����ۆر س����ەرهەڵدەدەن ،ئەم����ەش جێگەی داخ و نیگەرانی هەموو الیەكە. ئێ����وە لەبانگەش����ەی هەڵب����ژاردن دەتانگ����وت ئەگ����ەر دەزگای����ەك ی����ان بەرپرسێك كاری بۆ نەكرا ،دەبێت دەست ل����ەكار بكێش����ێتەوە ،لەوبارەی����ەوە چ����ی بەخۆتان دەڵێن؟ ئەن����وەر تاهیر :نابێت ش����تەكان تێكەاڵو بكرێن ،دیارە قەیران����ی بەنزین قەیرانێكی گش����تییە ،بەاڵم لەسەر ئاس����تی پارێزگای س����لێمانیدا دەنگ����ی داوەت����ەوە ،ئەم����ەش زیاتر كاری پەرلەمانی كوردس����تانە وەك لەئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی .هەندێك
پرس هەیە پەیوەندی بەوازهێنانی كەسێك و داخس����تنی دەزگایەك����ەوە نیی����ە ،بەڵك����و پەیوندی بەوەزارەتەكان و لیژنە بااڵكانی وەك سوتەمەنییەوە هەیە. بەقسەكانتدا دیارە كە مەبەستێكی سیاسیی لەپشت دروستكردنی قەیرانەوە بێت بۆ پارێزگای سلێمانی؟ ئەن����وەر تاهی����ر :تەمەنن����ا دەك����ەم ئەوە نەبێ����ت ،بەاڵم س����لێمانی ل����ەوە گەورەترە هیچ كەسێك بتوانێت قەیران و كێشەی بۆ دروست بكات. پەیوەن����دی الیەن����ەكان لەن����او ئەنجومەنی پارێزگادا لەگەڵ یەك چۆنە؟ ئەن����وەر تاهی����ر :لەن����او ئەنجومەن����ی پارێزگای سلێمانیدا هەموومان یەك تیمین و برایەتی لەنێوانمان����دا هەیە ،بەجددیەوە ئی����ش دەكەی����ن و هەماهەنگییەك����ی پت����ەو لەنێوانمان����دا هەی����ە ،ك����ە بی����ر لەجیاوازی بیروڕا سیاسییەكانمان ناكەینەوە. زۆرجار لەپەرلەمانی كوردستان ناكۆكی دروست دەبێت و دەیبینین ،بەاڵم لەبەرئەوەی میدیا الی ئێوە نییە نایبینین، ناكۆك����ی لەنێ����وان ئێوەش����دا بەوج����ۆرە دروست دەبێت؟ ئەن����وەر تاهی����ر :وەك ناكۆك����ی نەخێر، بەاڵم جی����اوازی لەش����ێوازی داكۆكیكردن لەبۆچوون و فیكر و خزمەتگوزاری هەیە، بۆ نموونە پڕۆژەیەك هەیە من بەجۆرێك پێمباش����ە و هاوڕێیەكم لەفراكسیۆنێكی تر جۆرێكی تری پێباشە ،ئەگەر جیاوازییەكیش هەبێ����ت ،لەئالییەتی ئیش����كردندایە نەوەك مزایەدە و حیزبایەتی. پارێزگار و سەرۆكی ئەنجومەن لەپەیوەندییەكی ئاساییدان؟ ئەنوەر تاهی����ر :تائێس����تا پەیوەندییەكی ب����اش و ئاس����اییان هەی����ە و هیچ ش����تێك رووینەداوە. یەكێت����ی و گ����ۆڕان پابەن����دن بەئاڵوگۆڕكردن����ی پۆس����تەكان دوای ئ����ەو دوو ساڵەی لەسەری رێككەوتوون؟ ئەنوەر تاهیر :بێگومان دوای دوو ساڵ پۆس����تی پارێزگاری سلێمانی ئیستیحقاقی بزووتن����ەوەی گۆڕان����ە و رێككەوتنەكەش لەالیەن ه����ەردووالوە واژۆ كراوە ،لەگەڵ وەرگرتنی پۆس����تەكانی ئێستای پارێزگای س����لێمانیدا ،بێگومان پۆس����تی پارێزگاری سلێمانیش وەردەگرێت. پۆستەكانی پارێزگای سلێمانیتان هەمووی یەكالیی بۆتەوە؟
ئەن����وەر تاهی����ر :چەن����د پۆس����تێك ماوە یەكالی����ی ببن����ەوە ،ئەوانی����ش لەالیەن����ی بەرامب����ەرەوە یەكالی����ی بوونەتەوە ،بەاڵم ه����ەر ئەوەندە ماوە گ����ۆڕان كاندیدیان بۆ دیاری بكات و بەم زووانەش كاندیدەكان یەكالیی دەكرێنەوە. دواكەوتن����ی یەكالییكردن����ەوەی ئ����ەو كاندیدان����ە پەیوەن����دی بەكێش����ەی ناوخۆتانەوە هەیە؟ ئەنوەر تاهی����ر :نەخێر ،بە باش����مانزانی ئ����ەو كاندیدانەی گۆڕان ك����ە لەئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی متمانەیان پیبەخشراوە دەس����تبەكاربن ،دوات����ر كاندیدەكان����ی ت����ر یەكالی����ی بكەین����ەوە و س����یڤیان بنێرین����ە ئەنجومەن����ی پارێ����زگای س����لێمانی ب����ۆ متمانەپێدان.
لەناو ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانیدا ناكۆكی لەنێوان الیەنەكاندا نییە ئەوەی تائێس����تا یەكالیی بۆتەوە و ئێ����وە بەڕێ����وەی دەب����ەن لەپارێ����زگای سلێمانیدا كام پۆستانەن؟ ئەنوەر تاهیر :تا ئێستا 10بەڕێوەبەری گشتی كە پشكی گۆڕانە دەستبەكاربوون، 18قایمق����ام و بەڕێوەب����ەری ناحیی����ەش بەهەمان شێوە دەستبەكاربوون. ئێ����وە پێ����ش ئ����ەوەی بێن����ە ن����او حكومەتەوە بەردەوام رەخنەتان لەزۆری ئیمتیازات����ەكان كردۆت����ەوە ،بەاڵم ئێس����تا داوای ئۆتۆمبێل دەكەن بۆ خۆتان؟ ئەن����وەر تاهی����ر :نەخێ����ر ئێم����ە داوای كڕین����ی ئۆتۆمبێلم����ان نەك����ردووە ،بەڵك����و گوتومانە ئەو ئۆتۆمبێالنەی هی پارێزگا و ئەنجومەنی پارێزگان و الی كەسانی تر و ئەندامانی خولەكانی پێش����ووی ئەنجومەن م����اون ،بۆ ئێم����ە بگەڕێندرێن����ەوە ،ئێمەش ب����ۆ ئەندامان����ی خولەكان����ی دوای خۆمانی جێدەهێڵینەوە.
ژمار ه 282
2015/6/20
19
سياسەت
داهاتووی بەهای دینار بەرامبەر دۆالر دیار نییە بیالل سەعید
لەدوای چەند رۆژێك لەپەسەندكردنی بودجەی 2015ی عێراقەوە ،بەهۆی بوونی مادەیەكی یاسایی كە تایبەتە بەدیاریكردنی بڕی خستنەڕووی دراوی دۆالر لەالیەن بانكی مەركەزییەوە ،بەهای دۆالر لەبازاڕەكانی عێراق و هەرێمی كوردستان تائێستا جێگیر نەبووە و لەهەڵبەزین و دابەزین بەردەوامە. هەفت���ەی رابردوو بەه���ای دیناری عێراق���ی رۆژانێكی س���ەختی لەبەرامبەر دۆالری ئەمریك���ی تێپەران���د ،بەڕادەی���ەك لەماوەیەك���ی چەن���د رۆژێك���دا زی���اد لە%7ی بەهاكەی لەدەس���تدا ،بەاڵم بەش���ێوەیەكی گش���تی ئەگەر سەیری نرخی ب���ۆ ماوەیەك���ی زۆر 100دۆالر ب���ە 122هەزار دۆالر بكەی���ن ،ك���ە پیدەك���را ،لەگەڵ نرخی دۆالر لەس���ەرەتاكانی دین���ار مامەڵەی هەفت���ە ب���ەراورد بكەی���ن ،ك���ە 100دۆالر گەیش���تە 143هەزار دین���ار ،دەبینین كە بەهای دیناری عێراقی لەچاو ش���ەش مانگی رابردووی ئەمساڵ %17ی بەهاكەی لەدەستداوە. بەاڵم لەكۆتایی رۆژەكانی هەفت���ەی رابردوو بەهای 100دۆالری ئەمریكی لەنزیك 135هەزار دین���اری عێراقی جێگی���ر ب���وو. د و ا ی
20ژمار ه 2015/6/20 282
سياسەت
پەس���ەندكردنی بودجە ،ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق تانەی ل���ە 19ماددەی پڕۆژە بودجەی 2015دا ،یەكێك لەو ماددانە ماددەی 50بوو، ك���ە تایبەتە بەفرۆش���تنی دۆالر لەالیەن بانكی ناوەندیی���ەوە ،بەاڵم تائێس���تا دادگای فیدراڵی عێراق هیچ بڕیارێكی لەس���ەر ئەو 19ماددەیە نەداوە. هەرچەن���د ئێس���تا بانكی ناوەن���دی پابەندی م���اددەی 50ی یاس���ای بودج���ە نابێ���ت و رۆژان���ە نزیك���ەی 100ملی���ۆن دۆالر دەخاتە بازاڕەكانەوە ،لەپێناو پاراس���تنی بەهای دینار لەب���ازاڕەكان ،بەاڵم ئەم���ە كاریگەری ئەوتۆی دروس���تنەكردووە و دۆالر رۆژ لەدوای رۆژ بەردەوامە لەبەرزبوونەوە. بەپێ���ی بالوكراوەیەك���ی بانك���ی ناوەن���دی عێراق ل���ە 2015/1/4تاك���و 2015/6/18بڕی 15ملی���ار و 612ملیۆن و 879هەزار و 946 دۆالری خس���تۆتە بازاڕەوە و فرۆش���تویەتی. كەچی لەهەمان شەش مانگی سەرەتای ساڵی رابردوودا بڕی 23ملیار و 662ملیۆن و 234 هەزار دۆالری خستۆتە بازاڕەوە .بۆیە بەپێی باڵوكراوەك���ە ل���ە هەم���ان ماوەی س���ەرەتای س���اڵی 2014ب���ڕی م���ەزادی دۆالر نزیك���ەی 8ملی���ار دۆالر كەم���ی ك���ردووە ،ئەم���ەش بۆ كەمبوونەوەی داهاتی عێراق و سنورداركردنی خستنەڕووی دۆالر دەگەرێتەوە. "مەزه���ەر محەم���ەد س���اڵح" راوێ���ژكاری ئابووریی سەرۆك وەزیرانی عێراق ئاشكرای كرد "بڕیاردراوە لە رۆژانی داهاتوودا لەالیەن بانك���ی ناوەندی���ی عێراق���ەوە ،دۆالری زیات���ر بخرێت���ە بازاڕەوە ،وەك هەوڵێ���ك بۆ رێگرتن لەبەرزبوون���ەوەی زیات���ری نرخ���ی دۆالر لەبەرامبەر دیناری عێراقیدا" .ئاماژەی بەوەش كردووە ،كە تائێستا هیچ جۆرە هەڵئاوسانێك لەبازاڕەكان���ی عێراق���دا رووین���ەداوە ،ئ���ەو بەرزبوونەوەیەش كە لەكااڵ و ش���تومەكەكاندا هاتۆتە ئاراوە ،رووداوێكی وەرزییە. "ماج���دە تەمیم���ی" ئەندامی لیژن���ەی دارایی لەپەرلەمان���ی عیراق ،رایگەیاند "هیچ ترس���ێك
بەبەراورد بە ساڵی پار، ئەمساڵ بانكی ناوەندی لە شەش مانگدا نزیكەی 8ملیار دۆالری كەمتر خستۆتە بازاڕەوە
لەبەرزبوونەوەی بەهای دۆالر بەرامبەر دینار لەئارادا نیی���ە ،چونكە لەچەند رۆژی داهاتووە ئەو نرخە دادەبەزێنرێت ،ئەوەش دوای ئەوەی بانكی ناوەندی چەند رێكارێكی گرتۆتەبەر". ئابووریناس���ان و بەرپرس���انی عێراق���ی ه���ۆكاری جیاواز جیاواز ب���ۆ بەرزبوونەوەی بەه���ای دۆالری ئەمریك���ی بەرامب���ەر دیناری عێراقی دەخەنەڕوو" .حەمید عەبدوڵاڵ" ئەندامی ئەنجومەنی ژووری بازرگانی و پیشەس���ازی س���لێمانی و ش���ارەزا لەبازاڕی دراودا پێیوایە نرخ���ی دراو بەرزدەبێت���ەوە لەبەرئ���ەوەی حكومەتی عێراقی تائێستا هێچ هەڵوێستەیەكی نەك���ردووە لەیەكێ���ك ل���ەو رۆژان���ەی دۆالر بەرزدەبێت���ەوە رایگرێ���ت ،یان بیش���كێنێتەوە، ی���ان بڕی���اری ئەوەبدات ل���ە چ كاتێكدا رێژەی دۆالر ب���ۆ بازاڕ زیاتر دەكات" .وتیش���ی "ئێمە و خەڵكی���ش گومانی ئەوەم���ان هەیە كە ئەمە دەس���تی حكومەتی عێراقە تاچەن���د بەرزتری دەكاتەوە ،ئەوە نازانین". حەمی���د عەبدوڵ�ڵ�ا ئاماژە ب���ەوەش دەكات "بەرزبوون���ەوەی نرخ���ی دۆالر كاریگ���ەری س���لبی دەبێ���ت و ئ���ەم ماوەیە هەموو ش���تێك گران دەبێت" .ئەندامەكەی ئەنجومەنی ژووری بازرگان���ی دەش���ڵێت "عێ���راق ئەگ���ەر دۆالر لەس���ندوقی ی���ەدەك دەرنەكات ،ئ���ەوا چارەی هەرزانبوونی دیناری عێراقی ناكات و لەدوای ش���كاندنی نرخ���ی دراو لەچەن���د س���اڵێك بەر لەئێستاوە تائێستا دۆالر ئەم ئاستەی ئێستای بەخۆی���ەوە نەدی���وە ،ك���ە ه���ەر 100دۆالرێك بەزیاتر لە 130هەزار دینار دەفرۆشرێت". "ئەحمەد حاجی رەشید" بڕیاردەری لیژنەی دارایی لەئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق پێیوایە شێوازی خس���تنەبازاڕی دۆالر لەالیەن بانكی ناوەن���دی عێراق���ەوە ناش���ەفافی زۆری تیایە، ئ���ەو ب���ڕەی دەخرێت���ە ب���ازاڕەوە روون نییە چۆن���ە .دەڵێت "ئەوەندەی هەی���ە لەرێگەی 16 بان���ك و چ���وار كۆمپانی���ای بانكی���ەوە ئەنجام دەدرێ���ت ،بەاڵم كاتێ���ك دەچیت���ە بانكەكانیش پێ���ت دەڵێ���ن دۆالری���ان نیی���ە ،ئیت���ر نازانرێت دەدرێ���ت بەناس���یاوەكانی خۆی���ان ،یان چۆن دەفرۆش���رێت"؟! راش���یگەیاند "دۆالر ب���ەدوو ج���ۆر دەخرێتە ب���ازاڕەوە ،یەكەم بەش���ێوەی حەواڵ���ە و دووەم بەش���ێوەی نەقد ،ش���ێوەی حەواڵ���ە ب���ازرگان دەڕوات دەڵێ���ت دەمەوێت بای���ی ئەوەن���دە كااڵو كەلوپەل ل���ە فاڵن واڵت بهێن���م ،دوای ئ���ەوەی مامەڵەكان���ی ب���ۆ تەواو دەك���ەن ،لەم���اوەی 15رۆژدا پارەك���ەی ب���ۆ رەوانە دەكەن و %80ی لێدەبڕن بۆ زەریبە و گومرگ ،بەاڵم شێوەی نەقدی كەمترە".
ئەمساڵ خستنەڕووی دۆالر لەالیەن بانكی ناوەند��یی عێراقەوە بەرێژەی %35 كەمیكردووە كۆمەڵ���ەی بانك���ە ئەهلیەكان���ی عێ���راق، دووپاتیدەكات���ەوە "بڕیارەكان���ی ئەمدوایی���ەی بانك���ی ناوەن���دی عێ���راق ب���ۆ كەمكردنەوەی پش���ووەكان و هەڵوەش���انەوەی پش���ووی ش���ەممە ،ب���ۆ جێبەجێكردن���ی داواكارییەكانی بان���ك لەبەدەس���تهێنانی دراوی بیان���ی، هۆكارێكن بۆ دابەزینی نرخی دۆالر بەرامبەر دیناری عێراقی" .ئەو بانكە بڕیاریش���دا ماوەی پاش���كەوتكردنی پارە تایبەتیەكان بەهەژماری بیانی ل���ە 10رۆژ بۆ پێن���ج رۆژ كەمبكاتەوە، بەمەرجێك ئەو بڕیارە لەسەرەتای تەمووزەوە دەچێتە بواری جێبەجێكردنەوە". لەالی���ەن خۆیش���یەوە "وەدی���ع حەن���زەڵ" س���ەرۆكی ئ���ەو كۆمەڵەی���ە رایگەیان���د "بانكی ناوەندی دەیەوێت رێكار و ئالیەتی كاركردنی بۆ پاڵپش���تی دیناری عێراقیو دروس���تكردنی كەش���وهەوایەكی پێویس���ت ب���ۆ كاركردن���ی بانك���ەكان وەك تیمێك���ی یەكخ���راو دروس���ت بكات". بەگشتی چەند هۆكارێك هەن بۆ ناجێگیری نرخی دۆالر .1م���ادەی 50لەیاس���ای بودج���ە ،بانك���ی ناوەن���دی ناچ���ار بەخس���تنەڕووی 75ملی���ۆن دەكات. .2دانانی %8باج و رسومات لەالیەن بانكی ناوەندی لەسەر فرۆشی دۆالر. .3لەدەس���تدانی نزیك���ەی %50ی بەه���ای نرخی نەوت و كەمبوونەوەی داهاتی عێراق. .4زیادبوون���ی خواس���ت لەس���ەر دۆالر، لەئەنجام���ی نەبوون���ی ج���ۆری دراوی بەهای بەرز لەعێراقدا. .5س���پیكردنەوەی ب���ڕە پارەییەك���ی زۆر لەالی���ەن بەرپرس���انی عێ���راق لەبانكەكان���ی دەرەوە. .6زیادبوون���ی بەقاچاخبردن���ی رێژەیەك���ی زۆر دۆالری عێراقی بۆ سوریا و ئێران. .7حەواڵەكردن���ی بڕیك���ی زۆری دۆالر لەعێراق���ەوە ب���ۆ بانكەكان���ی دەرەوە لەرێگەی بازرگانەكانەوە. .8بەه���ۆی ب���اری ئەمنی عێراق ،بەش���ێكی زۆر هاواڵتی���ان مامەڵ���ە ب���ە دین���ار دەكەن و دۆالر پاشەكەوت دەكەن.
ژمار ه 282
2015/6/20
21
سياسەت
ئێران بۆ بەهێزكردنی نفوزی خۆی پشت بە ئەكتەرە ناحكومیەكانی وەك حەشدی شەعبی و میلیشیا و حزبە شیعیەكان دەبەستێت
عێراقی الواز و ترسی دووالیەنەی ئەمریكا و ئێران لە یەكتر ئێران پشتیوانی لە سوپای عێراق ناکات، مەگەر دڵنیابێت كە هاوپەیمانەکانی لەم سوپایەدا خاوەن بڕیاری ستراتیژین بەشی سیاسەت لەعێ���راق ،ئێ���ران و ئەمری���کا لەش���ەڕی دژ بەداع���ش کەوتوونەتە یەک س���ەنگەرەوە .بەاڵم هاوکات ه���ەردوو الیەن س���ەرقاڵی ملمالنێیەکی س���ەختن ب���ۆ بوون���ی نفوزێک���ی زۆرت���ر ل���ەم واڵت���ە قەیراناویی���ە .ئەمری���کا نەیش���اردۆتەوە کە لەپاڵپش���تیکردی حەش���دی ش���ەعبی لەالیەن ئێرانەوە نیگەرانە .ترس���ی ئەمریکیەکان لەوەوە
22ژمار ه 2015/6/20 282
س���ەرچاوە دەگرێ ،کە میلیش���یاکانی حەش���دی شەعبی لەبازنەی دەسەاڵتی دەوڵەتی مەرکەزی بترازێن و کۆڵەکەکانی دەسەاڵتی دەوڵەتی عێراق بخەنە لەرزە ،کە ئەمە دەبێتە هۆی بەربەس���تێک لەسەر رێگای شەڕی دژی داعش. لەمانگی مارس���ی ئەمس���اڵ ،جەنەڕاڵ "مارتین دێمپسی" فەرماندەی دەستەی هاوبەشی سوپای ئەمریکا س���ەبارەت بەمەترسی ش���یعەکانی ژێر نف���وز و حیمای���ەی ئێ���ران هۆش���داری دا و ئەو
پرس���یارەی هێن���ا ئ���اراوە :دوای ئ���ەوەی داعش شکس���تیهێنا و تەپڵ���ی ش���ەڕ بێدەنگ ب���وو ،چی روودەدات؟ پشتیوانی لەمیلیش���یاکانی شیعی کە دەوترێ رێژەی���ان 60بۆ 120هەزار کەس���ە ،س���ەرباری ئ���ەوەی مێتۆدی دڵخوازی ئێران بۆ ش���ەڕی دژ بەداعش���ە ،هاوکاتی���ش رێگایەک���ە بۆ ئ���ەم واڵتە تاک���و پ���ەرە بەنف���وزی خ���ۆی لەعێراق���دا بدات. بەوت���ەی "جیمز بێری" ش���رۆڤەکاری کاروباری
سياسەت
دوای لەناوچوونی داعش خەاڵتی گەورە بۆ ئێران ئەوەیە ،كە لەملمالنێی پێشخستنی نفوزی خۆی لەعێراق براوەی گۆڕەپانەکە دەبێت
ئێران لەزانکۆی "دیکێنی مێلبۆرنی ئۆس���تۆرالیا" زیات���ر لە 10س���اڵە ئێران سیاس���ەتی پەرەپێدان بەنف���وزی خ���ۆی لەم واڵت���ە لەرێ���گای ئەکتەرە نادەوڵەتیەکان���ەوە دەباتەپێش .ئ���ەو دەڵێ :ئێران ب���ەردەوام لەهەوڵدایە لەهەر واڵتێک پێی دەکرێ ئەکتەرێک���ی بەدەس���تەوە بێت .نموون���ەی هەرە بەرچاوی���ش حیزبوڵ�ڵ�ای لوبنانە .میلیش���یاکانی ش���یعەش داستانێکی هاوبەش���یان هەیە ،ئەمەش هەم���ان ئەو سیاس���ەتەیە ،ک���ە س���ااڵنێکە ئێران پێ���ڕەوی ک���ردووە .ب���ەم مانای���ەش ئێ���ران ب���ۆ بردنەس���ەری نفوزی خۆی لەواڵتانی دراوس���ێدا ئەولەوییەتی داوەتە ئەکتەرە ناحكومیەكان. دوای رووخانی دەسەاڵتی سەدام حوسێن لە ،2003ئێران بەمەبەستی س���ەپاندنی هەیمەنەی خۆی بەسەر عێراقدا لەگەڵ ئەمریکا لەرکابەری دایە .بەوت���ەی "میهرزاد بروجێ���ردی" لێکۆڵەری ئەنیستیتۆی رۆژهەاڵتی ناوەڕاست لەواشینتۆن، ل���ە 2003بەم�ل�اوە ئێرانیەکان لەگ���ەڵ واقعێکی ج���دی رووبەڕوو بوونەت���ەوە :هێزێك لەم واڵتە بەدەس���ەاڵت گەیش���تووە وێ���ڕای ئ���ەوەی ک���ە ش���یعەیە ،لەگەڵ ئەمریکیەکانی���ش پەیوەندییەکی نزیک���ی هەی���ە .هەر بۆی���ە ئێ���ران لەدرێژخایەندا
نیگەران���ی وەفاداریەیی هێزە سیاس���یەکانی ئەم واڵتەیە بەرامبەر بەخۆی. لەدرێژەدا دەڵێ :شیعەکانی عێراق گرووپیکی یەکپارچ���ە نی���ن لەب���ارەی ئ���ەوەی تەنه���ا لەبەر مەزهەب���ی هاوب���ەش لەژی���ر رکێف���ی کۆم���اری ئیسالمی ئێراندا بن .بەوتەی ناوبراو زێدەڕەوییە ئەگ���ەر بڵێی���ن ش���یعەکانی عێ���راق بووکەڵ���ەی سەرشانۆی ئێرانیەکانن .هەروەها پێیوایە ئێران لەهەوڵدای���ە ک���ە پەیوەن���دی دۆس���تانەی خ���ۆی لەگەڵ گرووپە شیعەکان بپارێزی ،بەاڵم لەوەش ئاگادارن کە هەوڵ���ی ملپێكەچكردنی عێراقیەکان ئەنجامێکی بە دواوە نابێ. پشتیوانیکردن لەمیلیشیاکانی عێراقی لەالیەن ئێران���ەوە ،بۆت���ە کارتێک���ی گوش���ار ب���ۆ س���ەر حكومەت و باقی ئەو گرووپانەی کە لەبەرامبەر نفوزی تاران بەرگری دەكەن .ئەم سیاس���ەتەش گەرەنتییەک���ە ب���ۆ ئ���ەوەی ئێ���ران لەپرۆس���ەی بڕیاردان���ی ئەم واڵت���ەدا نەکەوێت���ە پەراوێزەوە. بەم حاڵ���ەش پێداگری واش���نتۆن ب���ۆ پێکهێنانی دەوڵەتێکی گش���تگیر لەم واڵتە ،ک���ە رێبەرایەتی ش���ەڕ لەدژی داعش لەئەستۆ بگرێت ،بۆتە هۆی ئ���ەوەی ئێ���ران بەهێزێکی زۆرترەوە پش���تیوانی لەمیلیش���یا ش���یعەكان ب���کات .ئەم���ە روانگ���ەی حارس حس���ن الغراوی ،شرۆڤەکاری زانستگای هارڤ���اردە .بەوت���ەی ناوب���راو :ئێران پش���تیوانی لەنۆژنکردنەوەی پێکهاتەی سوپای عێراق ناکات، مەگ���ەر ئ���ەوەی ک���ە دڵنیابێ���ت هاوپەیمانەکانی لەس���وپای ئ���ەم واڵت���ە بڕی���اری س���تراتێژیکیان بەدەس���تەوەیە .لەغەیری ئەم حاڵەتە ،ئێرانیەکان درێژە بەسیاس���ەتی بەهێزکردنی میلیش���یاکانی نزیک لەخ���ۆی و الوازکردنی هێزی س���ەربازی فەرمی عێراق دەدات. پێش���تر ،ش���ارەزایان هۆش���داریان داب���وو ک���ە ل���ەدوای کۆتاییهاتنی ش���ەڕ لەگ���ەڵ داعش، کۆنتڕۆڵکردن���ی میلیش���یا ش���یعەکان گەلێ���ک ئەستەمە .هەر ئەم بابەتەش ،کۆمەڵیک پرسیاری دەربارەی ئامانجە درێژخایەنەکانی ئێران لەعێراق
وروژاندووە .میهرزاد پێیوایە ئامانجی سەرەکی ئێران لەعێراق ئەوەیە ،گەرەنتییەک بە دەستبێنێ کە هیچکات رووداوێکی هاوشێوەی وەک شەڕی ئێ���ران و عێ���راق دووب���ارە نەبێت���ەوە .هەروەها بوونی عێراق بەدەوڵەتێکی س���ەربەخۆ و بەهێز لەبەرژەوەن���دی ئێراندا نییە .بەوتەی جیمز بێری عێراق���ی بەهێز دەتوان���ێ ببێتە رکابەرێکی جیدی بۆ ئێران ،بەتایبەتی لەمەس���ەلەی هەناردەکردنی نەوت .هەروەها پێیوایە کە ئەولەوییەتێکی دیکە، جێگیرکردنی دەوڵەتێکی شیعەتەوەرە ،کە پشتی بەئێران گەرم بێت. ئەلغەراویش لەگەڵ ئ���ەم بۆچوونە هاودەنگە و پێیوای���ە عێ���راق پێگ���ەی س���ەرەکی ئێران���ە ب���ۆ پێشخس���تی ئامانج���ی ناوچەی���ی .ل���ەرووی جوگرافی���ەوە نزیکترین واڵتە لەئێران و لەرووی دانیشتوانیش���ەوە توانایەك���ی زۆری تێدای���ە ،کە لە الیەن ش���یعەکانەوە ئیدارە بدرێت .سەرباری ئەمان���ەش ش���ارەزایان پێیانوای���ە ئێ���ران حەزی لەعێراقێک���ی هەڵوەش���اوە و داڕم���او نییە ،کە بە تیرۆری���زم و ش���ەڕی تائیف���ی و مەزهەبیی���ەوە تێوەگالب���ێ .لێدوانەکان���ی چەن���د حەفت���ەی راب���ردووی فەرمان���دەی هێزی زەمینی س���وپای ئێران لەکۆبوون���ەوی داخراوی پەرلەمانی ئێران س���ەبارەت بەزیادبوون���ی مەترس���یەکانی داعش بۆ س���ەر ئێ���ران ،ئ���ەم ب���ێ مەیلییە پشتڕاس���ت دەکاتەوە. س���ەرەرای ئەمان���ەش ،دۆخ���ی ئێس���تاکەی عێ���راق م���ەرج نیی���ە بەرژەوەندیەکان���ی ئێ���ران بخات���ە مەترس���یەوە .ش���ارە گ���ەورە ش���یعەکان تاڕادەیەکی زۆر بەرقەرارن .دەوڵەتی مەرکەزی الوازە و ئەمەش میلیش���یا شیعەكانی بەئێرانەوە بەستۆتەوە .نفوزی ئێران لەهەرێمی کوردستان بەرچ���اوە .بەوت���ەی "بێری" ئێران ئ���ەم دۆخەی ب���ەالوە پەس���ەندە .لە بەغدا دوڵەتێکی ش���یعی و لەهەولێ���ر دەوڵەتێک���ی ک���وردی حوک���م دەکەن. ئ���ەوان لەبوون���ی داع���ش ناڕازی���ن ،ب���ەاڵم ل���ەو باوەڕەن کە دەکرێ داعش جڵەو بکرێت. چاودێران پێیانوای���ە تا ئەوکاتەی داعش هێڵە س���وورەکانی ئێران���ی نەبەزان���دووە ،ئ���ەم واڵتە رەنگ���ە درێ���ژە بەسیاس���ەتی جڵەوكردنی داعش ب���دات .لەكۆتاییش���دا خەاڵت���ی گەورە ب���ۆ ئێران ئەوەی���ە ،ک���ە لەملمالنێ���ی پێشخس���تنی نف���وزی خ���ۆی لەعێراق براوەی گۆڕەپانەکە بێ .بەوتەی "بێ���ری" مەبەس���تی كۆتای���ی ئێ���ران ئەوەیە ،کە زۆرتری���ن نف���وزی لەعێراقدا هەب���ێ .ئێرانیەكان پێیانخۆش���ە ئەگ���ەر س���ەرۆک کۆم���اری عێراق دەس���تی بۆ تەلەفونەکەی ب���رد ،یەکەم کەس کە لیس���تی تەلەفۆنەکەی هەڵیدەبژێرێ ،پێش ئەوەی ئەمریکیەکان بن ،ئەوان بن.
ژمار ه 282
2015/6/20
23
سياسەت
ئێران لە مانۆڕی هەردوو باڵی حیزبی دیموكرات نیگەرانە بەشی سیاسەت پێ���ش چەن���د هەفتەی���ەك كاتێك بەڕێ���ز فواد مەعسوم س���ەركۆماری عێراق سەردانی ئێرانی ك���رد ،بەرپرس���یارانی ئێرانی داوایەكیان خس���تە بەردەستی بۆ ئەوەی بیگەیەنێ بەكاربەدەستانی عێراق ،بەتایبەتی هەرێمی كوردستان .ئەم داوایە بەش���ێوەیەكی گەلێ���ك نهێن���ی راگی���را ،تەنانەت میدیاكانی���ش لەن���او جەنجاڵ���ی رووداوەكان���ی باك���وور و خۆرئ���اوای كوردس���تاندا بایەخێك���ی ئەوتۆی���ان پێن���ەداوە .لەوە س���ەیرتریش ئەوەیە، كە "قەش���قاوی" یاریدەدەری وەزیری دەرەوەی ئێرانی���ش كاتێ���ك بەپەل���ە هاتە هەولێ���ر ،هەمان داوای ئاڕاستەی بەرپرسیارانی هەرێم كردووە. لەدوهەمی���ن پێشهاتیش���دا كاتێ���ك حەی���دەر عەب���ادی س���ەرۆكوەزیرانی عێ���راق س���ەردانی تارانی كردووە ،بەگوێرەی پس���پۆڕانی سیاس���ی یەكێ���ك لەداواكان���ی بەرپرس���یارانی ئێران���ی، دووبارەكردنەوەی هەمان داوای پێش���وو بووە. ئێرانیی���ەكان ئ���ەم خواس���تەی
24ژمار ه 2015/6/20 282
لەكاتێك���دا دێتەكایەوە ،كە س���وپای پاس���دارانی ئینقالب���ی ئیس�ل�امی ئێ���ران نزیك���ەی 20هەزار س���ەرباز و پاس���داری لەس���ەر س���نورەكانی سەردەش���ت ،پیرانش���ار تاكو ش���نۆ و كێلەشین كۆكردۆت���ەوە .ئەمە لەكاتێكدایە ك���ە یەكەمجارە ئێرانیی���ەكان ب���ۆ كەش���ف كەڵ���ك لەفڕۆك���ەی بێفڕۆكەوان وەردەگ���رن .هەروەها هەلیكۆپتەرە ئێرانییەكای���ش ب���ەردەوام لەس���ەر س���نورەكان گەشتی كەشف ئەنجامدەدەن ،كە پێشتر نمونەی نەبووە .ئەم خواستەی ئێرانییەكان چییە؟ د.فواد مەعسوم :ئێرانییەكان نیگەرانن بەڕێ���ز فواد مەعس���وم س���ەركۆماری عێراق بەبانگهێشتێكی بەپەلە گەیش���تە تاران پایتەختی ئێ���ران .ل���ەو س���ەردانەدا ئێرانیی���ەكان كۆمەڵێك مەلەفیان خستە بەردەست سەركۆماری عێراق. هەروەه���ا كۆمەڵێ���ك دۆس���ێی هەڵواس���راوی هاوبەش���یش تاوتوێكراون .ب���ەاڵم راوێژكارێكی نزی���ك لەس���ەرچاوەكەی س���ڤیل ك���ە ن���اوێ باڵوناكرێت���ەوە ،زانیویەت���ی كاتێ���ك بەڕێز فواد مەعس���وم گەڕاوەت���ەوە هەرێم���ی كوردس���تان، لەگ���ەڵ س���ەرۆكی هەرێم���ی
كوردستان و بەرپرسیارانی پارتی داواكارییەكی ئێرانییەكانی گەیاندۆتە ئەوان. ئ���ەو داواكاریی���ە چییە؟ بەپێی س���ەرچاوەكە ئێرانیی���ەكان گەلێ���ك بەجموجۆڵ���ی هێزەكان���ی خۆرهەاڵت���ی كوردس���تان قەڵس ب���ون .هەروەها داوای���ان لەس���ەركۆمار ك���ردووە ئ���ەم داوای���ە بەحكومەت���ی هەرێم���ی كوردس���تان بەتایب���ەت پارتی دیموكراتی كوردس���تان رابگەیەنێ ،ئەوان بەجواڵن���ی هێزەكانی "زیدی ئینق�ل�اب" نیگەرانن و حەزدەك���ەن بزان���ن روونكردن���ەوەی "برایانی ك���ورد" بۆ ئ���ەم بابەت���ە چییە؟ هەروەه���ا داوای ئەوەش���یان ك���ردووە "ئێران دۆس���تایەتی خۆی بەرامب���ەر كوردی عێراق س���ەلماندوە و نایەوێ هەندێك جوڵەی نامەس���ئوالنە ئ���ەم پەیوەندیانە بڕوشێنێت". حەس���ەن قەش���قاوی هەم���ان داوا دووبارەدەكاتەوە! دواتر كاتێك قەش���قاوی یاری���دەری وەزیری دەرەوەی ئێران سەردانی هەولێری كرد ،هەمان داواكاری ئێرانییەكان���ی دووبارەكردۆت���ەوە. ناوب���راو ئام���اژەی ب���ەوە ك���ردووە ،ك���ە ئێ���ران گەلێ���ك مەس���ەلەیە ب���ەم
سياسەت
فۆتۆ :سەالح نادری
هەس���تیارە و نای���ەوێ ئەمە زی���ان بەپەیوەندییە دووالیەنەكان بگەیەنێـت .ئەو س���ەرچاوەیە باس ل���ەوەش دەكات ،كە ئێران دەس���بەجێ كۆمەڵێك پێش���نیاری كردەك���ی خس���تۆتەڕوو ب���ۆ ئەوەی پێش بەتەشەنەس���ەندنی ئەم پرسە (واتە جوڵەی هێزەكانی پێش���مەرگەی خۆرهەاڵتی كوردستان) بگیرێ���ت .هێش���تا دی���ار نیی���ە پێش���نیاری الیەنە بەرپرس���یارە ئێرانیی���ەكان چییە ،ب���ەاڵم ئەوەی تائێستا ش���یمانەی بۆ دەكرێ و دەخوێندرێتەوە بریتیی���ە ل���ەوەی ك���ە ئێرانی���ەكان دەیان���ەوێ لەڕێ���ی حكومەت���ی هەرێم���ی كوردس���تانەوە فش���ار بخەنەس���ەر "حدكا" و "ح���دك" بۆ ئەوەی هێزەكانیان بۆ ناو كەمپەكانیان بكشێننەوە. پێ���ش ئەمەش "پ.ك.ك" هەوڵ���ی ئەوەی داوە لەڕێی ناوبژیكارانەوە ئەو دوو الیەنە رازی بكات بۆ ئەوەی لەكێلەش���ین ،چیای سەقەر و گۆشینە و بەربزن���ان بكش���ێنەوە .بەاڵم ئ���ەو دوو الیەنە لەچەندین بۆنەدا رایانگەیاندووە بەهیچ شێوەیەك لەو ش���وێنانە ناگەڕێنەوە .ئەم پرس���ە گرژییەكی لەپەیوەندییە كوردستانییەكاندا هێناوەتەكایەوە. ئ���ەم گرژیی���ەش لەنێ���وان "پ.ك.ك" و هێزەكانی خۆرهەاڵتی كوردس���تان تەش���ەنەی س���ەندووە. پ.ك.ك هەتا ئێستا گوێی لەناوبژیوانی هەرێمی كوردس���تان خەواندووە و بەهیچ شێوەیەك ملی بەو پرس���ە نەداوە ئ���ەو ناوبژیوانییە بپەژرێنێت. ئەمەش ب���ەو مانایە دێت ك���ەوا پ.ك.ك نایەوێ هەرێمی كوردستان بەفەرمی قبوڵبكات .هەروەها مانایەك���ی دیكەیش���ی ئەوەیە كە دەی���ەوێ ئەوە بنوێنێ هێزە رۆژهەاڵتیی���ەكان بەهیچ نازانێت و پێگەیەكی ئەوتۆیان بۆ دانانێت! لەكاتێك���دا ئ���ەو بارگرژیی���ە
لەنێوان پ.ك.ك و حدكا–حدك چارەسەرنەكراوە، حەسەن قەشقاوی وەك یەكەم بەرپرسی ئێرانی بەفەرمی دۆسێیەكی پێشكەش بە بەرپرسیارانی ئێران���ی ك���ردووە ،ك���ە یەكێ���ك لەبەندەكان���ی ئ���ەو مەس���ەلەیەیە .ئێس���تا پرس���یارێك لێ���رەدا خ���ۆی زەقدەكات���ەوە ،گەل���ۆ ئێرانیی���ەكان دوای نائومێدبون���ی پ.ك.ك دەیانەوێ ئەو مەس���ەلەیە بوروژێن���ن؟ ئایا چ پەیوەندییەك لەنێوان مەلەفی ئێرانیی���ەكان و بارگرژییەك���ەی نێ���وان پ.ك.ك و حدكا–ح���دك هەی���ە؟ هێش���تا ناتوانرێ بوترێ پەیوەندییەك���ی راس���تەخۆ بۆ ئەم پرس���ە هەیە، ب���ەاڵم تەنها ئەوەندە هەیە هەردووال س���ەبارەت بەم پرس���ە (واتە جواڵنی هێزەكانی خۆرهەاڵتی كوردستان) گەلێك توڕە و نیگەرانن. رەنگ���ە حەیدەر عەب���ادی دواه���ەم پەیامی ئێرانییەكان بگەیەنێت! بەگوێرەی پس���پۆڕانی سیاسی ئەگەری زۆر ئەوەی���ە ئێرانیی���ەكان بۆ جارێكی تر ئەم پرس���ە لەرێی حەیدەر عەبادییەوە تاوتوێبكەن .ئەگەری زۆر ئەوەی���ە داوا لەناوب���راو بك���ەن ب���ۆ ئەوەی كۆتای���ی بەم پرس���ە بهێن���رێ ،نامەی���ەك لەرێی ئەوەوە بۆ حكومەت���ی هەرێم و بەتایبەت پارتی دیموكراتی كوردس���تان بنێرن تاوەكو پێش بەم پرسە بگیرێت .دیارە ئێرانییەكان گەلێك بەتەنگ ئەم پرس���ەوەن و دەیانەوێ بەهەرچ ش���ێوەیەك بووە ئەم پرسە یەكالیی بكەنەوە .ئەوان نایانەوێ سنورەكانی هەرێمی كوردستان بكەوێتە دەست هێزەكان���ی خۆرهەاڵتی كوردس���تان .بۆ ئەمەش تەنان���ەت س���ەرمایەگوزاریان لەس���ەر نانەوەی ئاژاوە و جەنگی ناوخۆییش كردووە. لێ���رەدا ئەوەی���ە لەكاتێك���دا پرس���یارەكە هێشتا
گەلێ���ك كێش���ە لەنێ���وان بەغ���دا –هەولێ���ر چارەس���ەرنەكراون ،چۆنچۆنی عەبادی دەتوانێ فشار بخاتەسەر هەرێمی كوردستان كە كۆتایی بەجوڵ���ەی هێزەكانی پێش���مەرگەی خۆرهەاڵتی كوردس���تان بگرێت؟ ئەم���ە ئەس���تەم دەنوێنێت. لەگەڵ ئەمەش���دا لەماوەی یەك مانگی رابردوودا یەك راس���تی بۆ رایگش���تی ئاش���كرابووە :ئێران بەش���ێوەیەكی ش���ێلگیر دیموك���رات و كۆمەڵ���ە بەهەڕەشەی جیددی بۆ سەر ئاسایشی نەتەوەیی خ���ۆی دەزانێ���ت .ئێ���ران ئ���ەم حەساس���یەتەی بەنیس���بەت پەژاكەوە نییە ،بگرە لەرێكەوتنەكەی "جاسوسان"ەوە جۆرێك لەپێكەوەژیانی ئاسایی لەنێوانیاندا دروستبووە! ئێس���تا پرس���یار ئەوەی���ە گەلۆ ئێ���ران بۆچی ئەوەن���دە بەتەن���گ مەس���ەلەی دیموكراتەوەی���ە؟ پسپۆڕان دەڵێن ئێرانییەكان دیموكرات بەدوژمنی س���ەرەكی خۆی���ان دەزان���ن ،چونك���ە دەتوان���ێ هەڕەش���ەیەكی جی���ددی لەپایەكان���ی ئاسایش���ی نەتەوەی���ی ئەوان ب���كات .بۆ ئەمەش 16س���اڵی رەب���ەق لەگەڵ هێزی پێش���مەرگەی كوردس���تان جەنگیون و 100هەزار پاسداریان لێ كوژراوە. ئ���ەوان بەمیلیۆنان دۆالریان بۆ ئەوە خەرج كرد تاكو د.قاسملو تیرۆر بكەن .بەمیلیۆنانیان سەرف كرد بۆ ئەوەی د.شەرەفكەندی بكوژن .جگەلەوە لەناو شارەكانی سلێمانی و هەولێر نزیكەی 200 كادیر و پێش���مەرگەی دیموك���رات و كۆمەڵەیان لەرێی تیرۆریس���تەكانیانەوە كوشتووە .ئێستاش بەهەم���ان ش���ێوە دەیان���ەوێ پێ���ش بەجواڵن���ی ئ���ەو هێزان���ە بگیرێت .هۆیەكەیش���ی ئاش���كرایە: ئۆپۆزیس���یۆنی س���ەرەكی ئێ���ران دیموك���رات و كۆمەڵەن!
ژمار ه 282
2015/6/20
25
سياسەت
7
یاداشتهكانی روژانی ائواره��یی له ئیران 7
()1
سەرەتایی ژیانی ئاوارەیی و پەراگەندەبوونمان بە ناوچەكانی ئێراندا
محەمەد مەال قادر "س����اڵێك لە ش����ێخ وەس����انان" كۆتای����ی هات. پێمباش����ە هەندێ����ك ل����ە بیرەوەری����ە گرنگەكان����م ل����ە ئێ����ران بنوس����مەوە و بیانكەم����ە تەواوكەری یادەوەریەكانی پێشووم. ژیان����ی ئێران ب����ۆ ئێمەمان����ان هەرچەند زۆر ناخ����ۆش ب����وو ،لەبەرئ����ەوەی ش����ای گۆڕبەگۆڕ خیان����ەت و تاوان����ی بەرامبەر ب����ە میللەتی كورد ئەنجامدا ،بەتایبەتی بەرامبەر شۆڕشی ئەیلول و شۆڕشگێرەكانی ،كاتێك لەگەڵ سەدام حوسێنی تاوانكار رێككەوت ،كە ئەوكات جێگری سەرۆكی بەناو ئەنجومەنی س����ەركردایەتی ش����ۆڕش بوو لە عێراق .رێككەوتنەك����ەی نێوانیان بەهاوكاری زلهێزەكانی جیهان خیانەتكارانە بوو ،بەم خیانەتە شۆڕش����ێكی گەورەی میللەتێك����ی زوڵملێكراوی وەك كوردیان شكستپێهێنا ،بەاڵم خوای گەورە تۆڵە لە زۆرداران دەس����تێنی ،یەك لەدوای یەك هەریەكەیان بەشێوەك لەناوی بردن. لەئەنجام����ی ئ����ەم رێكەوتن����ە ل����ە 1975/3/6 لەجەزائیر لەس����ەر دەس����تی س����ەرۆك كۆماری جەزائیر ،شای ئێران "محەمەد رەزا پەهلەوی" و "سەدام حوسێن تكریتی" رێككەوتنی تاوانكاری جەزائیری����ان ئیمزاك����رد ،لە ئەنجامدا شۆڕش����ی ئەیلول توش����ی شكس����ت هات و خەڵك ئاوارە و دەربەدەر بوون .ژمارەیەكی زۆریش گەڕانەوە، گوایە لێبوردنی گشتیان بۆ دەرچووە. ل����ە رێككەوتنام����ەی جەزائی����ردا هەم����وو زلهێزەكان����ی جیه����ان وەك ئەمری����كا و بەڕیتانیا
26ژمار ه 2015/6/20 282
و فەڕەنس����ا و..هت����د رۆڵی����ان هەب����وو ب����ۆ بەیەكترگەیاندن����ی رژێمەكان����ی ئێ����ران و عێراق، بەرامب����ەر لەناوبردن����ی شۆڕش����ی كوردس����تان، ك����ە ئەمەش زیانی بەهەموو عێ����راق گەیاند .من لێرەدا نامەوێ ئەم بابەتە باس بكەم ،چونكە ئەم هەویرە ئاوێكی زۆری دەوێت. ئینج����ا لەئەنجامدا س����ەركردایەتی شۆڕش����ی ك����ورد زۆر بەداخ����ەوە خ����ۆی دای����ە ژێرب����اری ئ����ەو رێكەوتنە تاوانبارییە ،كە س����ەد لەس����ەد بە زیانی كورد بوو و كارەس����ات دروست بوو ،كە بەهۆی����ەوە نزیكەی 300ه����ەزار كورد ئاوارەی ئێران بوون ،لەوێ لەچەند ئۆردوگایەك لە زێوە و سەردەش����ت و كرماش����ان و سەرئابی گەورە و..هتد نیشتەجێبوون. دوای ئ����ەو رێككەوتن����ە خەڵكی ك����ورد بوون بەدوو بەش����ەوە ،بەشێكیان خۆیان دایە دەستی رژێم����ی تاوانكاری حزبی بەعس����ی عەرەبی ،بێ ئەوەی وەك كورد ل����ەدواڕۆژی خۆیان بنۆڕن، تەنانەت هەندێك بەرپرسی مەزنیشی تێدابوون، وەك :حەبیب محەمەد كەریم و س����اڵح یوس����فی و دارا تۆفی����ق و ...هتد .هەندێكی تریش لەكورد چارەنوس����ی خۆیان دایە دەس����تی رژێمی شای گۆڕبەگۆڕ. پاش����ان ئ����ەو خەڵك����ەی هاتە ئێ����ران ،لەالیەن ئێران����ەوە كە 100ه����ەزار كەس زیات����ر دەبوو، بەس����ەر ش����ارەكانی ئێران (جگە لە ش����ارەكانی كوردس����تان) بەش����ێوەیەكی نامرۆڤان����ە ب����ێ
ئارەزووی خۆیان دابەش����كران .ه����ەر لەتەورێز و هەمەدان����ەوە ك����ە زۆرب����ەی دانیش����توانەكانی ئازەری����ن ،ت����ا دەگات����ە ش����ارەكانی وەك قوم و كاش����ان و ئەس����فەهان و كرمان و مەش����هەد و مازەندەران و گیالن و ..هتد. لەس����ەرەتاوە بارودۆخ����ی ژیان����ی ئاب����وری و كۆمەاڵیەت����ی زۆر ناخ����ۆش ب����وو ،چونك����ە خەڵكەك����ە ئاش����نایەتی لەگ����ەڵ بارودۆخی ئێران نەدەب����وو .لەالیەكی تریش لەڕووی مەزهەبیەوە كوردەكان سوننە بوون ،خەڵكی ئەو شوێنانەش ش����یعەبوون ،زۆر لەگەڵیاندا نەدەگونجان ،بەاڵم ناچاری����ی ب����وو .لەگەڵ ئەوەش����دا بۆ خ����وا و بۆ مێ����ژوو ئ����ەوە دەڵێم ،ك����ە خەڵكە ش����یعەكە زۆر موراعاتی كوردیان دەكرد ،زۆربەی كوردەكانی خۆمانی����ان ل����ە كارخانەكان����ی خۆی����ان لەئێ����ران دامەزارندن ،یان كاری ئازادیان دەكرد. ل����ە س����ەركردایەتی پارت����ی ،بارزان����ی نەم����ر و ئیدری����س بارزان����ی و مەس����عود بارزان����ی و كوڕەكان����ی ت����ری بارزان����ی نەم����ر و خزمەكانی بەخێزان����ەوە لەئێران مانەوە .پێش����تر لە نەغەدە جێگایان بۆ دابین كرا و لەرووی ئەمنییەوە ئێران دەیپاراس����تن ،لەم م����اوە كورت����ەدا لیژنەیەكیان دروس����تكردبوو ب����ۆ سەرپەرش����تیكردنی ئ����ەو خەڵك����ەی لەئێران ماون����ەوە .بەتایبەتی ئەوانەی لەبارزانی نزیك بوون. ل����ە زنجی����رەی داهاتوودا باس ل����ە لیژنەكە و كارەكانی دەكەم
كۆمەاڵیەتی
لە چوار مانگی سەرەتای ئەمساڵدا لەهەرێمی كوردستان
48حاڵەتی كوشتن و 120سوتان و 52حاڵەتی توندوتیژی سێكسی تۆماركراوە
ژمار ه 282
2015/6/20
27
كـۆمـەاڵیـەتی
"موجامەلە و پیاهەڵدانی زۆر لە خۆبەكەمزانینەوەیە"
28ژمار ه 2015/6/20 282
كـۆمـەاڵیـەتی
بەهرە حەمەڕەش
موجامەل����ە و رێزگرتن و پیاهەڵدانی زیاد ل����ە پێویس����ت لەكۆمەڵگ����ە رۆژهەاڵتییەكاندا باوە ،كوردس����تانیش بەرێژەیەك����ی بەرچاو ئەو كلتورەی تێدایە ،بەتایبەت لەناو رەگەزی ژنان .بەش����ێك لەش����ارەزایان رایانوایە ئەوە بۆ الوازی كەسایەتی و متمانە بەخۆنەبوون دەگەڕێتەوە. بەرای دەروونناس و كۆمەڵناسان ،ئەگەر رێزگرت����ن و خۆ بچووككردن����ەوەی زیاد لە پێویس����ت بەن����اوی رێزگرتن����ەوە بەرامب����ەر كەس����انی تر ئەنجامدرا ،نەك هەر رێزگرتن نییە ،بەڵكو خۆش����كاندنەوە خۆشنەویس����تنی خودی خۆتە. "ش����ادی رەئ����وف" ئافرەتێك����ی تەمەن����ی 29س����اڵە ،ل����ە تەمەن����ی ش����ەش س����اڵییەوە ل����ە بەریتانیا ژی����اوە ،سەرس����وڕمانی خۆی ل����ە موجامەلەی زی����اد لە پێویس����تی خەڵكی كوردس����تان دەردەبرێت و دەڵێت "رێزگرتن
دەروونناسێك: زێدەڕۆ��یی لە رێزگرتن و موجامەلەكردندا ائمانجەكە پێچەوانە دەكاتەوە و حس����ابكردن ب����ۆ كەس����ی بەرامب����ەر ،ئیتر می����وان بێ����ت یان هەركەس����ێك ،بەش����ێكە لە پەروەردە و كەس����ایەتی م����رۆڤ ،بەاڵم ئەو موجامەل����ە زیاد لە پێویس����تەی لێرە بینیومە ل����ە هیچ ش����وێنی تر نەمبینی����وە ،بەتایبەتیش رەگەزی ژنان". ب����ەرای ش����ادی ،لەكات����ی میوان����داری یان هاوڕێیەتیدا پێویستە حساب بۆ ئەو كەسەش بكرێت ،كە خزمەت دەكات ،بەپێچەوانەوە "لە زۆر میوانداری����دا 20كەس ن����ان دەخوات و یەك كەس ئامادەی دەكات كە ژنی ماڵەكەیە، بەاڵم كە دێتە سەرسفرەش خەجاڵەتی خۆی پیش����اندەدات ،كە خزمەتی باشی نەكردووە، ب����ەرای م����ن ئ����ەوە خۆبەكەمزانین����ە ن����ەك رێزگرتن". هەروەه����ا ب����اس لەموجامەلەی كەس����انی ت����ر دەكات و دەڵێ����ت "هەندێك ك����ەس هەیە
ك����ە نزیكییەكی ئەوتۆم لەگەڵی����دا نییە ،بەاڵم زیاد لە پێویس����ت موجامەلەم دەكات ،یانیش دڵنی����ام من����ی خۆش����ناوێت ،ب����ەاڵم ئیس����رار دەكات س����ەردانی بكەم ،م����ن هەرگیز ئەوانە بەرێزگرتن نازانم ،جگ����ە لەخۆ ئەزیەتدان و ئیحراجكردنی بەرامبەر هیچی ترنییە". "دكت����ۆر محەم����ەد ناس����ر س����یمایی" دەروونناس" سەبارەت بە موجامەلەی زیاد لە پێویست ،رایوایە ئەمە خۆشكاندنەوەیە و زۆرج����ار بە هۆی خۆبەكەمزانینە .دەش����ڵێت "زۆرج����ار گرێ����دراوی خۆش����كاندنەوە و خ����ۆ بەكەمزانین����ە ،ی����ان ئارەزوویەك����ە ب����ۆ خ����ۆ گەورەپیش����اندان و خۆدەرخس����تن، هەندێجاری����ش كەس����ایەتی نەخ����ۆش و دژە كۆم����ەڵ دەیەوێ����ت ل����ەو رێگەی����ەوە پیالنێك بگێڕێت". ب����ەرای د.محەم����ەد ،رێزگرت����ن و موجامەل����ە دەبێ لە ئاس����تی پێویس����تدا بێت و زیادەڕۆییك����ردن تێیدا ،رەنگ����ە ئامانجەكە پێچەوانە بكاتەوە. "س����تارباقی" ماس����تەر لەكۆمەڵناس����ی دەروون����ی ،لەب����ارەی زیادەڕۆییك����ردن ل����ە موجامەل����ە ،ب����اس ل����ەوە دەكات ،ك����ە رەنگە هەندێكجار ئەمە خۆشنەویس����تی خود بێت، ب����ەاڵم دەش����ڵێت "م����رۆڤ ئەگ����ەر نەتوان����ێ خۆی خۆشبوێت ناتوانێ خەڵكانی دیكەشی خۆش����بوێت .بۆی����ە ئەگەر ل����ەدەرەوەی ئەم لێكدانەوەی����ە كاری ك����رد ،ئەوس����ا ن����ە خۆی خۆش����دەوێت و ن����ە ئەو كەس����ەش ك����ە ئەو موجامەل����ەی دەكات ،چونك����ە ل����ە رێ����گای موجامەل����ەی زی����اد ل����ە پێویس����ت ،مەگ����ەر بەش����ێوەیەكی كات����ی نەبێت ،ئەگین����ا ناتوانێ خۆشەویس����تی كەس����انی دیك����ە بەدەس����ت بهێنێت". ئ����ەو كۆمەڵناس����ە رێزگرتنی پێویس����ت و موجامەل����ە و ماس����تاوكردن جیادەكاتەوە و دەڵێ "بێگومان رێزگرتن بەش����ێكی سەرەكی كەلتوری هەموو كۆمەڵگەكانە ،ئەو رێزگرتنە ش����ۆڕدەبێتەوە بۆ ناخی تاكەكانی كۆمەڵگا، ل����ەم رێگایەش����ەوە پەیوەن����دی نێوانی����ان درێ����ژە پێ����دەدەن و دەبێتە س����ەرەتایەكیش ب����ۆ نزیكبوون����ەوە لەیەكت����ر ،چونك����ە ئەگەر رێزگرتن نەبێت ،مرۆڤ لە قسە و دیالۆگیش س����ەركەوتوونابێت .ب����ەاڵم لەبەرامب����ەردا موجامەلە و ماس����تاوكردن هەیە ،كە پڕیەتی ل����ە هەبوونی بەرژەوەندی بۆ ئەو كەس����ەی ئ����ەو كارەی دەره����ەق دەكرێ����ت ،زۆرینەی
ائفرەتێك: ئەو موجامەلە زیاد لە پێویستەی لێرە بینیومە لە هیچ شوێنی تر نەمبینیوە ئەو كەس����انەی موجامەل����ەش دەكەن رەنگە بیانەوێت رەوش����ێكی ناتەندروس����تی خۆیان بش����ارنەوە ،یان بە جۆرێكی دیكە متمانەیان بەخۆی����ان نەبێ����ت و باوەڕیان ب����ەوە نەبێت لەكارەكەیاندا سەركەوتوو دەبن ،واتە خاڵێكی الوازیان هەیە لەكەسایەتی و دەیانەوێت لەم رێگەوە قەرەبووی بكەنەوە". هەروەه����ا ئام����اژە ب����ەوەش دەكات ،ك����ە زۆرج����ار موجامەل����ەی كەس����ێك دەكرێت و بەش����انوباڵیدا هەڵدەدرێ����ت ،كە ه����ەر رەنگە شایس����تەی ئەو پیاهەڵدانە نەبێت و خۆش����ی هەس����ت ب����ەوە دەكات ،ك����ە شایس����تەی ئەو هەم����وو پیاهەڵدان����ە نیی����ە" ،دەش����بێت ئ����ەوە بزانی����ن ه����ەر ش����تێكی وەك موجامەل����ە و رێزگرتنی زیاد لەپێویس����ت ،ئەگەر لەس����ەر حیس����ابی كەس����ایەتی م����رۆڤ خ����ۆی بێت، بۆ هەردووالی����ەن بەشكس����ت كۆتایی دێت، چونك����ە ئ����ەو كەس����ەی موجامەل����ە دەكرێت رەنگ����ە بگاتە پل����ەی لەخۆباییب����وون و بگرە هەنگاونان بەرەو تاكڕەویی و دیكتاتۆریش، لەبەرامب����ەردا بچووكتربوون����ەوەی ئ����ەو كەس����ەیە كە دەس����ت دەكات ب����ە موجامەلە و پیاهەڵ����دان .دیارە لەوەش����دا بەرژەوەندی هاوبەش رۆلیان هەیە". س����تار باقی ئ����ەوەش رووندەكات����ەوە ،كە نابێ����ت رێزگرت����ن و موجامەلە تێكەڵ بكرێت و هەمیش����ە بزانی����ن رێزگرت����ن س����ەرەتای كاری مرۆڤانەی����ە ،لەئایین����ی ئیسالمیش����دا دەگوترێت "قس����ەی خێر و باش سەدەقەیە". هەروەها پێغەمبەری موسڵمانان دەفەرموێ " بەرووخۆش����ی پێش����وازی لەخەڵ����ك بكە و وەریانبگ����رەوە" .بۆیە رێزگرت����ن و هەندێك كاتیش موجامەلەی س����ەرەتایی و ئاس����ایی كارێك����ە ب����ۆ هاندان����ی بەرانبەرەك����ەت ب����ۆ ئەوەی ش����انازی بەخۆیەوە ب����كات و بەرەو باش����تر هەن����گاو بن����ێ ،بەاڵم ب����ەو مەرجەی لەس����ەر بچووكردنەوەی كەسایەتی خۆت و گەورەكردنی بەرانبەرەكەت نەبێ.
ژمار ه 282
2015/6/20
29
كـۆمـەاڵیـەتی
لە چوار مانگی سەرەتای ئەمساڵدا لەهەرێمی كوردستان
48حاڵەتی كوشتن و 120سوتان و 52حاڵەتی توندوتیژی سێكسی تۆماركراوە بیالل سەعید
بەپێ���ی ئامارێكی بەڕێوبەرایەتی گش���تی بەدواداچوونی توندوتیژی دژ بە ئافرەتان، لەماوەی چوار مانگی س���ەرەتای ئەمساڵ، 48حاڵەتی كوشتن و خۆكوشتن روویداوە، ب���ەاڵم 120حاڵەتی س���وتان و خۆس���وتان هەبووە ،هەرچی توندوتیژی سێكس���یە 52 حاڵەت بووە. بەگوێرەی ئاماری چوار مانگی سەرەتای ئەمس���اڵ ،كە پۆلێن كراوە ب���ۆ حاڵەتەكانی كوش���تن و خۆكوش���تن و س���وتان و خۆسوتاندن و سكااڵ و توندوتیژی سێكسی، كۆی گش���تی حاڵەتەكانی كوشتن لەماوەی ئەو چوار مانگ���ەدا 22حاڵەت تۆماركراوە، كە هەولێر پشكی شێری بەركەوتووە بە 8 حاڵەت ،سلێمانی 4حاڵەت ،دهۆك 4حاڵەت، گەرمیان 4حاڵەت ،لەهەریەكە لە سۆران و راپەڕینیش یەك حاڵەت تۆماركراوە.
30ژمار ه 2015/6/20 282
هەرچ���ی خۆكوش���تنە ،كۆی گش���تی ئەو حاڵەتان���ەی لەم���اوەی ئ���ەو چ���وار مانگەدا تۆماركراون 26 ،حاڵەت بووە .لەمەش���یاندا هەولێر ل���ە پلەی یەكەم دێت بە 11حاڵەت. ئینجا س���لێمانی بە 8حاڵەت و دهۆك بە 5 و گەرمی���ان بە 2حاڵەت لەپلەكانی تر دێن. بەاڵم هیچ حاڵەتێكی خۆكوشتن لە راپەڕین و سۆران تۆمارنەكراوە. سەبارەت بە سوتان 78 ،حاڵەتی سوتان لەماوەی چوار مانگی سەرەتای ئەمساڵەوە تۆمارك���راوە ،كە دیس���انەوە هەولێر بە 28 حاڵ���ەت زۆرتری���ن رووداوی س���وتانی لێ تۆماركراوە .پاش���ان لە دهۆك 18حاڵەت و لە سلێمانی 15حاڵەت و لە سۆران 7حاڵەت و لەهەریەك���ە لە گەرمی���ان و راپەڕینیش 5 حاڵەت تۆماركراوە. لەب���ارەی خۆسوتاندنیش���ەوە 45حاڵەت تۆمارك���راوە ب���ەم ش���ێوەیە :هەولێ���ر 15 حاڵ���ەت ،س���لێمانی 12حاڵ���ەت ،ده���ۆك 8
حاڵ���ەت ،گەرمی���ان 7حاڵ���ەت ،س���ۆران 2 حاڵەت و راپەڕین یەك حاڵەت. جۆرەكان���ی هەم���وو لەب���ارەی توندوتیژیش���ەوە ،ل���ە ك���ۆی چ���وار مانگی س���ەرەتای ئەمس���اڵەوە 2153س���كااڵ تۆمارك���راوە .زۆرتری���ن س���كااڵ لەش���اری هەولێر بووە بە 724سكااڵ .ئینجا لە دهۆك 565س���كااڵ و لە سلێمانی 348سكااڵ و لە گەرمیان 305س���كااڵ و لە راپەڕین 153و لە سۆران 58سكااڵ تۆماركراون. دوا خشتەی ئامارەكەی بەڕێوەبەرایەتی گش���تی بەدواداچوون���ی توندوتی���ژی دژ ب���ە ئافرەت���ان تایبەتك���راوە ب���ە توندوتیژی سێكس���ی ،كە لەم چوار مانگەدا 52حاڵەتی لێ تۆماركراوە .لەمەیاندا سلێمانی بە پلەی یەك���ەم دێت ب���ە 24حاڵ���ەت ،ئینجا دهۆك ب���ە 12حاڵ���ەت و گەرمیان بە 10حاڵەت و هەولێ���ر بە 3حاڵەت ،س���ۆران 2حاڵەت و راپەڕین یەك حاڵەت.
كـۆمـەاڵیـەتی
ئاماری توندوتیژی دژی ئافرەتان ساڵی 2014 ژمارە
جۆری توندوتیژی
ژمارە
1
كوشتن
33
2
خۆكوشتن
46
3
سوتان
188
4
خۆسووتان
96
5
سكااڵ
8605
6
توندوتیژی سیكسی
143
ئاماری توندوتیژی دژی ئافرەتان ساڵی 2013 ژمارە
جۆری توندوتیژی
ژمارە
1
كوشتن
38
2
خۆكوشتن
24
3
سوتان
184
4
خۆسووتان
101
5
سكااڵ
286
6
توندوتیژی سیكسی
3648
ئاماری توندوتیژییەكانی دژ بە ئافرەت لە هەرێمی كوردستان مانگەكانی (كانوونی دووەم ،شوبات ،ئادار ،نیسان) 2015 شوێن
كوشتن
خۆكوشتن
سوتان
خۆسوتان
سكااڵ
سێكسی
هەولێر
8
11
28
15
724
3
دهۆك
4
5
18
8
565
12
سلێمانی
4
8
15
12
348
24
گەرمیان
4
2
5
7
305
10
راپەڕین
1
صفر
5
1
153
1
سۆران
1
صفر
7
2
58
2
كۆی گشتی
22
26
78
45
2153
52
ژمار ه 282
2015/6/20
31
كـۆمـەاڵیـەتی
تورشیفرۆشەكان ئامۆژگاری خەڵك دەكەن بەر لە رەمەزان تورشی لەماڵەوە پاشەكەوت بكەن و ئەو قەرەباڵغیە نەخەنە رەمەزانەوە
سڕەی درێژەی بەردەم تورشیفرۆشەكان دیاردەیەكی بەردەوامی مانگی رەمەزانە
"لە رەمەزان فرۆشی تورشی 10قات زیاد دەكات"! كۆمەاڵیەتی هەم����وو س����اڵێك لەگ����ەڵ هاتن����ی مانگ����ی رەم����ەزان ،زۆرب����ەی زۆری خ����واردن و خواردنەوەكان نرخیان بەرز دەبێتەوە و بۆ دەستكەوتنیشی دەبێت سرەی لەسەر بگیرێ. یەكێك لەو خواردنانەی لە رەمەزاناندا برەوی
32ژمار ه 2015/6/20 282
زۆرە ،تورشییە .زۆربەی تورشیفرۆشەكان جمەی����ان دێت لەكڕیارەكانیان و بەرناكەون، هەموو رەمەزانێكیش ئەو دیاردەیە دووبارە دەبێت����ەوە .تورشیفرۆش����ەكانیش باس لەوە دەكەن ،كە خەڵك لەماڵەوە تورش����ی عەمبار ب����كات باش����ترە ،بۆ ئەوەی تووش����ی س����رە نەبن و ماندوو نەب����ن ،گوتەبێژی وەزارەتی
تەندروس����تیش هۆش����داری دەدات ل����ەوەی س����ااڵنە لەمانگی رەم����ەزان چەندین حاڵەتی كونبوون����ی گ����ەدە بەه����ۆی زی����ادەڕۆی ل����ە خواردنی تورشیەوە روودەدەن. "پێشڕەو عەزیز" هەموو مانگێكی رەمەزان بەدرێژایی مانگەكە رۆژانە لە سڕەی كڕینی تورش����ی الی تورشیفرۆش����ەكان وەستاوە.
كـۆمـەاڵیـەتی
وتەبێژی وەزارەتی تەندروستی:
سااڵنە بەهۆی تورشیەوە چەندین حاڵەتی كونبوونی گەدە روودەدات
وەك خۆی دەڵێ بۆ دەس����كەوتنی كیلۆیەك تورش����ی چەند كاتژمێر چاوەڕێی كردووە، ه����ەر خۆش����ی گلەی����ی لەخەڵ����ك دەكات ،كە بۆچ����ی تەنیا لە رەم����ەزان تورش����ی دەبێتە س����رە و مانگەكان����ی دیك����ە خەڵ����ك لەبیری نییە؟ بۆی����ە پێوایە "ئەمە بۆتە نەریتێك و لە ئەنجامی هەستی برسیەتی و حەزی خەڵكە بەڕۆژووەكەوە دروس����ت دەبێت" .هەروەها دانیش����یپێدا دەنێت ،كە خۆش����ی وایە "منیش خ����ۆم وام و هەر ش����تێك ببین����م ،دەیكڕم تا ئێ����وارە بیخ����ۆم ،مرۆڤی ب����ەڕۆژوو حەزی بۆ هەم����وو خواردنێك دەچێت ،كە دەیبینێ، تورش����یش یەكێك����ە لەوانە" .بەاڵم پێش����ڕەو س����ەیری ب����ەوە دێـ����ت ،ك����ە تەنیا ل����ە مانگی رەمەزان خەڵك تورش����ی بی����ر دەكەوێتەوە و ری����زی ب����ۆ دەبەس����تن و دەڵێ����ت "جاری وا هەب����ووە ب����ە س����ەعات بە پێ����وە بەزمانی بەڕۆژوو وەس����تاوم ،بەاڵم هەس����ت دەكەم ئەمە بۆتە نەریت و خەڵكیش كە بەڕۆژووە زیاتر حەزی دەچێت����ە هەموو خواردنێك و خۆی لەهیچ خواردنێك ناپارێزێت". "مام مستەفا" تورشیفرۆشە ،جەخت لەوە دەكاتەوە ،كە تورش����ی بازاڕی باشە ،بەاڵم
رەمەزان س����ڕەی تورش����ی تا س����ەر شەقام دەڕوات و زۆر قەرەباڵ����غ دەبێ����ت .بۆی����ە ئ����ەوان ب����ۆ مانگ����ی رەم����ەزان دەیكەنە دوو دوكان و چەن����د ش����اگردێك زیاد دەكەن بۆ ئ����ەوەی كارەكانی����ان بەئاس����انی رایی ببێت، ئ����ەو تورشیفرۆش����ە پێش����نیاری ئ����ەوە ب����ۆ خەڵ����ك دەكات دەكات ،تاك����و ماندوو نەبن، بەر لە مانگی رەمەزان 10تا 15كیلۆ بكڕن و لەم����اڵ دایبنێن ،بۆ ئ����ەوەی قەرەباڵغییەكە كەمبێت����ەوە و خەڵكەكەش هەراس����ان نەبن. بەقسەی ئەو "تورشی لەماڵەوە ئەگەر جوان بیپێچیت و سەری دابخەی ،كەوچكی چەور نەخرێت����ە ن����اوی ،تێكناچێ .بۆی����ە هەڵگرتنی باش����ترە ل����ەوەی لەمانگی رەم����ەزان بێیت، س����ڕە بگریت" .لەبارەی رێ����ژەی زیادبوونی فرۆش����یان لە مانگی رەمەزانیشدا دەڵێت "لە رەمەزان فرۆش����ی تورش����ی 10ق����ات زیاد دەكات"! "هاوكار عەباس" لە تورشیفرۆشی باران لەبازاڕی تەیراوە ،پێیوایە هەڵگرتنی تورشی لەس����ەرەتای رەمەزانەوە لەالیەن خەڵكەوە كارێكی گونجاوە و لەوە باش����ترە بە زمانی بەڕۆژوو س����ڕە بگرن ،چونكە بەقسەی ئەو
"ئ����ەو تورش����ییە ن����ە تێكدەچێ و ن����ە گرفتی دەبێ����ت ،لەوەش باش����ترە بەگەرمای هاوین خ����ۆت ماندوو بك����ەی" .ئەو تورشیفرۆش����ە ئاماژە بۆ ئەوە دەكات ،كە فرۆشیان لەمانگی رەمەزان چەند بەرامبەرە دەبێت و دەشڵێت "بۆ نمونە ئێستا رۆژانە ئەگەر بایی ملیۆنێك بفرۆش����ین ،لەمانگی رەمەزان دەبێتە 3تا 4 ملی����ۆن ،بۆی����ە قەرەباڵغییەك����ی لەرادەبەدەر دروست دەبێت .ئەگەر خەڵك بۆ خۆی زۆر بكڕێ����ت و هەڵیبگرێت لەقازانجێ خۆیەتی و بۆ ئێمەش باشە ،ئێستاش خەڵك هەیە فێری ئەوە بووە كە 10كیلۆ زیاتر دەبات تا 15ی رەمەزان نایەتەوە و بەشی دەكات". ئەو تورشیفرۆشە جەخت لەوە دەكاتەوە، كە هەموو س����اڵ تەنی����ا لەمانگ����ی رەمەزان ئەو قەرەباڵغیە دروس����ت دەبێت و تووشی ئ����ەو گرفتە دەبەن ،هۆكارەكەش����ی بۆ ئەوە دەگێڕێتەوە ،ك����ە "خەڵكی بەڕۆژوو حەزیان بۆ هەموو جۆرە خواردنێك دەچێت"! "د .خال����س ق����ادر" گوتەبێ����ژی وەزارەتی تەندروس����تی ،ئام����اژە بۆ ئ����ەوە دەكات ،كە وەزارەت هیچ رێنماییەكی نییە بۆ تورش����ی، چونكە ئەگەر زێدەڕۆیی نەكرێت ،تورش����ی هی����چ گرفت����ی نییە ،ب����ەاڵم گ����ەر زیادەڕۆیی لێبكرێ����ت ،ئ����ەوە لەبەرئەوەی گ����ەدە بەتاڵە دوای ب����ەڕۆژوو ب����وون ،زیات����ر ئەگ����ەری برینداربوون����ی هەی����ە .ئ����ەو دەڵی����چ "ئەگەر ترش����ی ل����ە گ����ەدەدا زۆر ب����وو ،برین����داری دەكات ،هەروەه����ا ئەگ����ەر خواردنەكە زۆر لەس����ەر یەكت����ر بێـ����ت ،ئەگ����ەری هەوكردن زیات����ر دەبێ����ت ،بەتایب����ەت ئەوان����ەی گرفتی گەدەیان هەیە ،دەبێ ئ����اگاداری خۆیان بن، زۆرج����ار تورش����ی بۆت����ە ه����ۆی كونبوونی گ����ەدە ،ئەمە یەكێكە لەگرفت����ەكان ،بەتایبەت ئەوان����ەی برین����ی گەدەی����ان هەی����ە ،س����ااڵنە حاڵەتی كونبوونی گەدە بەهۆی تورشییەوە دووبارە دەبێتەوە".
ژمار ه 282
2015/6/20
33
كـۆمـەاڵیەتی ـ تەندروستی /ائ :ساڵحی مام عەلی
مەرجی بەڕۆژووبوون بۆ ئەوانەی شەكرەیان هەیە
چەند ئامۆژگاریەكی گرنگ بۆ رۆژووەوانان
نزیكەی 34ملیۆن كەس لەخۆرهەاڵتی ناوەڕاس����ت نەخۆش����ی ش����ەكرەیان هەی����ە و زۆربەیان ب����ەرۆژوو دەبن ،ج����ا بۆ ئەوەی رۆژووەكەی����ان كێش����ەیان بۆ دروس����ت نەكات ،ب����ا پابەندی ئەو رێنماییە پزیشكیانە بن: .1سەرەتا پێویس����تە لەگەڵ پزیشكی پسپۆر قسە بكەن ،ئاخۆ رێگەدەدات بەرۆژووبن یاخودنا؟ .2توێژینەوەكان دەڵێن پێویس����تە 3ژەمی س����وك نان بخۆن، ئێوەرە و 11شەو لەگەڵ پارشێو. .3پێویستە شیرنی زۆر نەخۆن و ئاو زیاد بخۆنەوە. .4پارش����ێوان پێ����ش بانگی بەیان����ی بەكاتێكی ك����ەم نانەكەیان بخۆن و شیرنی و چەوری زۆر نەخۆن. .5هەركاتێك هەس����تیان كرد توشی سەرسوڕان و سەرئێشە و ئارەقەكردن بوون ،نیش����انەی ئەوەیە شەكرەیان بەرزبۆتەوە، بۆیە پێویستە زوو رۆژووەكەیان بشكێنن ،بەتایبەت گەر رێژەی شەكرەیان لە 80كەمتر بوو.
بێگوم����ان نەخواردن����ی ن����ان و ئ����او بۆماوەیەك����ی زۆر مرۆڤ ب����ێ هێز دەكات ،بەاڵم پێویس����تە رۆژو ش����كاندن و نان خواردن بەش����ێوەیەكی تەندروس����ت بێ����ت ،مرۆڤ توش����ی كێش����ەی زۆر دەكات ،بۆیە پێوسیتە پەیڕەوی ئەو ئامۆژگاریانە بكرێت: .1بەیەكجار و بەخێرایی زۆر مەخۆ ،چونكە ئەو لێشاوی خواردنە بەیەكجار بگاتە گەدە ،سەر لە گەدە دەشێوینێ و لەش توش����ی كاردانەوە دەكات ،لەوانەشە ترشەڵۆكەی گەدە و س����كچوون و رش����انەوە دروس����ت ب����كات .2 .خواردنی زۆری ش����یرینی و چ����ەوری دەبێت����ە ه����ۆی قەڵ����ەوی و بەرزبوونەوەی كۆلیس����ترۆڵ ،تا دەتوانی میوەكان .3 .پیپسی و قاوە و چای كەم بخۆ ،چونكە مادەی كافایینیان تێدایە و توش����ی بێخەویت دەكەن. .4نابێ����ت بێ پارش����ێو ب����ەرۆژوو بیت ،پێویس����تە ئەگەر كەمیش بێ����ت ،بڕێك خ����واردن لەگەڵ ئاوێكی زۆر لەپارش����ێودا بخورێت. .5خواردن����ی ترش����یات دەبێتە هۆی تینویەتی ،بۆیە باش����تر وایە كەمیكی لێ بخۆیت ،لەجیاتی ئەوە شیر و میوەكان بخۆ.
حەبی مەنع خوێنمەین دروست دەكات
ئەم جۆرە یارییە لەگەڵ مندااڵندا مەكەن
بەپ���ێ توێژینەوەی���ەك ك���ە لەبەریتانی���ا ئەنجام���دراوە و لەگۆڤ���اری (زە ب���ی ئیم جی ت���ودەی) باڵوكراوەت���ەوە ،دەركەوت���ووە حەب���ی مەن���ع دەبێتە ه���ۆی مەیین���ی خوێن لەخوێنهێنەرەكان���دا ،بەتایبەت ئەو حەبانەی مادەكان���ی (س���بیرینون و دیسوگلس���تریل و جیستودین)یان تێدایە. ه���ەر بەپێ���ی توێژینەوەك���ە ئ���ەو كەس���انەی حەب���ی مەن���ع دەخ���ۆن بەب���ەراورد بەرێگەكان���ی ت���ری مەنعك���ردن، ئەگەری توشبوونیان بە جەڵتە و نەخۆش���یەكانی دڵ چوارئەوەندە زیات���رە .هەروەها ئ���ەو حەبانەی لەیەك مادە پێكهاتوون كاریگەریان كەمترە لەوانەی لەچەند مادەیەك پێكهاتوون .بەمپێیەش حەبی مەنع لەج���ۆری كۆن باش���ترە لەو جۆرە تازەی ئێستا لەبازاڕە.
34ژمار ه 2015/6/20 282
كۆمەڵەی پزیش����كانی ئەڵمانی بۆ مندااڵن رایانگەیاند ،هەژاندن و بەرزهەڵدانی مندااڵنی خوار تەمەنی ش����ەش س����اڵی بۆ ئاسمان لەكات����ی یاریكردن لەگەڵیان����دا كارێكی ناتەندروس����تە و ئەگەری ئەوە هەیە كێشەی گەورەی لێبكەوێتەوە. یەكێك لەو حاڵەتان����ەی لەئەنجامی هەژاندنی من����دااڵن لەكات����ی یاریك����ردن لەگەڵیدا توش����ی س����ەری دەبێ����ت ،پێیدەگوترێ����ت (Shaken ،)Baby Syndromeك����ە ماس����ولكەكانی م����ل بێهێ����ز دەكات و خوێنبەربوون لەمێش����كدا دروس����ت دەكات .هەر بەه����ۆی ئەمەوە دەمارەكان����ی چاو و بڕبڕەكانی پش����ت ئازاری����ان پێ����دەگات و رەنگە منداڵەكە توش����ی پەركەم و كوێری����ی بێت ،یان تەنانەت هەندێك جار بەهۆیەوە گیانیش لەدەس����ت بدات .بۆیە نابێ����ت منداڵ وەك یاریكردن لەگەڵیدا بە توندی بهەژێندرێت و بۆ ئاسمان هەڵبدرێت.
كـۆمـەاڵیـەتی ـ تەندروستی
مەلەكردن ئەو مەترسیەی هەیە دكتوری پسپۆر (ئاردف یانسن) لەكۆمەڵەی پزیشكانی ئەڵمانی رایگەیاند ،ئەو كەسانەی مەلەوانی دەكەن پێویستە لەناكاو خۆیان هەڵنەدەنە ناو ئاو ،چونكە ئەگەری ئەوەی هەیە ببێتە هۆی توشبوونیان بەجڵتەی دڵ و مێشك. لەبارەی هۆكاری ئەم حاڵەتەش ،پزیشكی ناوبراو دەڵێ ،كە جیاوازی پلەی گەرمی ل�������ەدەرەوە و ن��������او ئاوەكە دەبێتە هۆی دروستبوونی فشارێكی لەناكاو لەسەر جەستە ،بەمەش كاردەكاتە سەر سوڕی خوێن و لەئەنجامدا كەسەكە توشی جەڵتە دەكات .هەروەها دەشڵێت ئەو كەسانەی نەخۆشی فشاری خوێنیان هەیە هەرگیز نابێت لەناكاو خۆیان فرێبدەنە ناو ئاو ،چونكە ئەم مەترسیە لەسەر ئەوان زۆرترە. بۆیە ئامۆژگاری ئەو پزیشكە ئەوەیە ،كە بەرلەوەی بچنە ناو ئاوەكە باشترە لەشی خۆیان تەڕبكەن ،ئینجا پلە بە پلە بچنە ناو ئاوەكە ،تا جەستە بتوانێت خۆی ل����ەگ����ەڵ ئ���ەو جیا و ا ز ییە ل����ەپ����ل����ەی گ��������ەرم��������ی رێكبخات.
ژمار ه 282
2015/6/20
35
كـۆمـەاڵیـەتی ـ تەندروستی
هۆشیاریی تەندروستیی
هەفتانە د.ع لەپزێڕین دەینوسێت
تیشك چییە و بۆ كێ دەگیرێ؟
لەژیانی خ����ۆم هەردەم هەوڵم داوە هەر ئیش����ەك بیكەم دووجار زیاتر بیری لێبكەمەوە ،پش����كنین بۆ هەر نەخۆش����ێك بكەم ،زۆر بەزانستی پەنجەكانم بۆ پشكنین بەكاربهێنم ،ئینجا منداڵ ،ژن یاخود پیاو بێت .گوێی لێڕابگرم خۆی باسی نەخۆشییەكەی ب����كات ،چۆن دەس����تی پێك����رد ،ژانی هەی����ە ،یان نییەتی .كاری لەكۆئەندامەكانی لەش����ی كردووە، یان نا؟ زۆرجار نەخۆش دێت گرێ لەملی هەیە، بەاڵم ناهێشێ ،گوێی نەداوەتێ ،بەاڵم ئەو گرێییە ترسناكە .بەكورتی نەخۆشی واڵتی خۆمان تاكو ژان دروستی نەبێ ،ترسی ناگاتی. لەهەموو ئامێرێك گرنگتر پەنجەی پزیش����كی لێزانە ،تاكو نەخۆشییەكان دەست نیشان بكات. هەر پزیشكێك دەست و سەماعەی بەكارنەهێنا، جێگەی متمانە نییە .لەوەسفی ئازاری نەخۆش و لەدەركەوتنی نیشانەكانی دوای پشكنین%50 ،ی نەخۆش����ی دەزاندرێ ،ئەگەر پزیشك لێزان بێت ل����ەوەش زیات����ر ،ئینجا هانا دەبەین����ە بەر ئامێرە پزیش����كیەكان و تاقیگە .لەم وتارە باسی تیشكی X-Rayدەكەم. لەس����اڵی 1895لەئەڵمانی����ا دكت����ۆر "ئەلێك����س ئاس����مس " بەه����اوكاری لەگ����ەڵ پرۆفیس����ۆر "رۆنیتگ����ن" كاری زانس����تیان لەتاقیگ����ە دەك����رد. تێبینیان كرد تیش����كی خۆر دەتوانێت بەجۆرێك بەكاربهێنن بەناو ،مادەی دار ،كاغەز و گۆش����تدا بڕوات و لەودیو بێتە دەرەوە و لەسەر پەڕێكی تایبەت����ی رەس����مەكەی دەركەن .ه����ەر ئەوە بوو "رۆنتگن" دەستی ژنەكەی خۆی دانا ،رەسمێكی گرت لەس����ەر پلێتەكە دەرچوو ،ئەوە سەرەتای تیش����ك ب����وو .ئینج����ا دوای����ی تیش����كی یۆرانیۆم دۆزرایەوە ،كە بۆ نەخۆشی كوشندە بەكاردێت، ئینجا ئەلیكترۆن. لەو م����اوەی 150س����اڵی راب����ردوودا مرۆڤ زانستی زۆر پێش خست ،بەاڵم بەداخەوە شەڕ و تەماح����ی و نەزانی����ن لەن����او كۆمەاڵنی خەڵك، گێژاویەكی وای دروس����ت كردووە ،س����وود لەو دەس����تكەوتە وەرنەگیرێ ،بەڵكو بۆ ش����ەڕ بەكار
36ژمار ه 2015/6/20 282
بێت .ه����ەر لەبەرئ����ەوەش بوو زان����ای گەورەی ئەڵمان����ی "ئینش����تاین" دوای����ی جەنگ����ی جیهان����ی دووەم واڵت����ی خ����ۆی بەجێهێش����ت (ئەڵمانیا) و بەرەو ئەمریكا رۆیش����ت .دژی شەڕ وەستایەوە و كۆچی ك����رد ،چونكە گوتی گەر زانیبام ئەتۆم ب����ۆ ش����ەڕ بەكاردەهێن ،هەرگیز ئیش����م لەس����ەر نەدەكرد. سوودەكانی تیشك X-Ray بەمان����ا س����ادەكەی ،وێنەیەك����ە ب����ۆ لەش����ی ئادەمی����زاد و ئ����اژەڵ دەگی����رێ ،بۆ ئ����ەوەی ئەو ئەندامەی بەچاو نابیندرێ وێنەی بگیرێ ،كەواتە ئەگەر نەخۆش����یەكە زۆر مەعلوم نەبوو ،تیشك یاریدەدەرە بۆ ئەوەی مەعلوم بێت. ئای����ا زیانی هەیە؟ بێگوم����ان ،چونكە جۆرێك ل����ە گەردیل����ە كار دەكاتە س����ەر خانەكانی لەش، س����وودی زۆرە ،بەاڵم زیانیش����ی لەسەر خانەی لەش زۆرە. لەواڵتانی پێش����كەوتوو دەزانن كەی و بۆچی داوای تیش����ك لەنەخ����ۆش دەك����ەن ،وەك واڵتی ئێم����ە تەنی����ا ب����ۆ پارەپەیداك����ردن نی����ە .بڕواتان هەبێ ،نیوەی زیاتری ئەو پزیش����كانەی تیش����ك داوا دەك����ەن هەر نازانن بیخوێنن����ەوە .دكتۆری تیشك زۆرجار هەڵەی گەورە دەكات بەنوسینی راپۆرتێكی زۆر هەڵە .نەشتەرگەری لەسەر ئەو راپۆرتە دەكرێ ،كە نەخۆش هیچ پێویستی نییە، جار هەیە دێتە مردن. ئەگ����ەر تیش����كەكە س����ادە بێت بۆ پێش����اندانی س����ییەكان یان ئێس����قانەكان ،یان كەللەی سەری بزانی����ن ش����كاوە ی����ان ن����ا؟ لەحااڵتی كارەس����ات ئ����ەوە زۆر پێویس����تە ،زەرەری نیی����ە .ب����ەاڵم كە چ����ووە ب����واری MIRو ،CTم����اوەی نیوە كاتژمێ����ر لەژێ����ر ئامێ����ر دەبێت .بێگوم����ان زیاتر خانەكان����ی لەش زەرەرمەند دەبن .بۆیە تیش����ك س����وود و زەرەریشی هەیە ،س����ودەكانی زیاترە گ����ەر نەخۆش پێویس����تی پێبێت .ب����ەاڵم زۆرجار هەی����ە بۆت����ە هۆی ئەوەی ش����تێك لەناو لەش����ی بنیادەم بدۆزنەوە و بەهەڵە دەستنیش����ان بكرێ، نەخۆش توش����ی نەش����تەرگەری دەب����ێ .بەهەڵە گی����ان لەدەس����ت دەدات .باش����ترین نمونە برای
خۆشەویس����ت و نازدارم بوو كاك س����لێمان ،كە شێرپەنجەی دەست نیشانكرا و كۆمەڵەی خوێن بوو لەناو جگەری .خوا دەزانێ چەند كەس����انی تر بەنەشتەرگەری هەڵە گیانیان لەدەستداوە. تیشك بۆ روحم زۆرجار هەیە ئافرەت چەند ساڵێكی پێدەچێ، دوای هاوس����ەرگیری منداڵی نەبووە ،یەكس����ەر پزیش����ك هەیە دەینێرێت بۆ تیشكی روحم ،تاكو بزانێ ئەو بۆڕیانەی هێلكە دەگوازێتەوە كراوەیە یاخود نا؟ زۆر كارێكی نامۆیە ئافرەت بنێری بۆ تیشكی روح����م ،جارێ پش����كنین بۆ پی����اوی نەكراوە ،لە %60ی نەبوون����ی من����داڵ ل����ەو زەمان����ە بەه����ۆی پیاوە .بەگشتی ژمارەی تۆی پیاوان لەجیهان بە بەراورد بە 50س����اڵ پێش����ت ئێستا كەمبۆتەوە، بەه����ۆی ژینگ����ەی پی����س و خواردنی خ����راپ و جەنگ و بەكارهێنانی ئامێرەكانی شەڕ .زۆریان ژەهراوی����ن ب����ۆ خانەی زیندوو وەك س����پێرم و هێلكۆكە. ج����ار هەیە نەخۆش����ەكە ،چڵك����ی زۆر لەناوی لەش����ی هەی����ە ،دەینێرن����ە تیش����ك گرت����ن .لێرەدا دەب����ێ مادەیەك����ی لەناو روحمی بك����ەن بەناوی ( )Urographinوات����ە تیش����كی گورچیل����ە ،تاكو لەژێر تیش����ك دەربكەوێ .ئینجا ئەو چڵكە لەناو لەشی سەردەكەوێ بۆناو روحمی ،ئینجا بۆڕیە باریكەكان����ی (ڤال����وب) كە نەقلی هێلك����ە دەكات، ئەنجامەكەی پێچەوانە دەبێتەوە و توش����ی چڵك و تێكچوونی دەكات. هی����چ ئافرەتێ����ك ناب����ێ تیش����كی روحم����ی وەربگێرێ ،تاكو پیاوەكەی پشكنینی بۆ نەكرێ، یاخود نەخۆشی پاك نەبێ. تیش����كی روحم ئەگەر بە زانستی و خاوێنی بكرێ����ت ئیش����ێكی پی����رۆزە ،ب����ەاڵم پێویس����تە نەخۆشەكە بەدەرزیەكی (ژان) ئارام بكرێتەوە، ئەگینا زۆرجار هەیە راپۆرتەكە دەڵێ بۆڕیەكە گیراوە ،كاتێك بەتلس����كۆب (نازور) تەماش����ای دەك����ەم ،نەخ����ۆش عەیب����ی نییە ،بەڵك����و لەكاتی تیش����ك گرت����ن بۆڕیەك����ە گرژب����ووە بەه����ۆی ژانەوە. لەكۆتایی����دا ه����ەزاران رەحم����ەت لەگ����ۆڕی ئ����ەو زانایان����ەی ك����ە ئامێ����ری پێش����كەوتوویان دۆزی����ەوە .خواش رەح����م بەو میللەت����ە بكات و لەچاوچنۆك����ی رزگاری ب����كات .حاج����ی ق����ادری كۆیی فەرموویەتی: ئەو ئەرزە كۆنە هەوارە خەالئفیش كۆچە هیچ كەس تەماحی سوری نەبێ لە ژێر چادری شین 2گەز خاك و 3گەز جاو و مشتە خوڵێكە لباس و پێخەف و رایەخ تاكو دەگاتە سەرین
ه ــون ــەری سەرپەرشتیار :زانا دڵشاد دزەیی
مەهاباد ئیبراهیم:
میوزیكی ئەمریكی زۆر دەوڵەمەندە، كەچی لێرە تەنیا راپیان لێوەرگرتووە! ژمار ه 282
2015/6/20
37
38ژمار ه 2015/6/20 282
ژمار ه 282
2015/6/20
39
هونەری
مەهاباد ئیبراهیم بۆ سڤیل:
میوزیكی ئەمریكی زۆر دەوڵەمەندە، كەچی لێرە تەنیا راپیان لێوەرگرتووە! خانمە گۆرانیبێ���ژ مەهاباد ئیبراهیم ،كە خاوەنی 4ئەلبوومی گۆرانی باڵوكراوەیە، دوای 39س���اڵ مان���ەوەی لەئەمەری���كا، ئێستا بڕیاری گەڕانەوەی یەكجارەكی بۆ كوردستان داوە .ئەو 3مانگە هەوڵدەدات ش���وێنی نش���تەجێبوونەكەی لەیەكێ���ك لەش���ارەكان دی���اری بكات ،ب���ەاڵم وەكو خۆی لەم چاوپێكەوتنەی لەگەڵ (س���ڤیل) ئام���اژەی ب���ۆ دەكات چاوەڕێی هاوكاری حكومەتە. زانا دڵشاد دزەیی
40ژمار ه 2015/6/20 282
ئەوە س���ێ مانگە لەكوردس���تانی ،بەو مەبەستە گەیشتی كە بۆی هاتی؟ مەهاباد :یەكەم شت دەمێك بوو حەزم دەكرد بێمە كوردستان ،لەبەر ئەو بارودۆخە و شەڕی داعش حەزمك���رد لەگەڵ خەمی خەڵكی خۆم بم، هەروەها ویس���تم لەرێگای هونەرەوە شتێك بۆ پێش���مەرگە بكەم ،ئێس���تاش خەریكی سرودێكم بۆ پێشمەرگە و كوردس���تان ،ئاواز و تێكستەكە ئامادەی���ە ،خۆش���حاڵ دەبم كە كارێك���ی ئاوا بۆ واڵتەك���ەم دەكەم ،پەش���یمان نیم ل���ەوەی لێرەم و ئ���ەوە 39س���اڵە لەدەرەوە دەژیم ،ئیتر بەس���ە نەچم���ەوە ب���ۆ دەرەوە ،هەرچەن���دە ناتوانم لێرە بەهونەرەكەم بژیم. كەوات���ە چ كارێ���ك دەك���ەی بۆئەوەی خۆت و هونەرەكەت بژیەنیت؟ مەهاب���اد :پێویس���تم بەه���اوكاری حكومەت���ی
هەرێم هەیە ،چونك���ە هیچ توانایەكی مادیم نییە، دەتوانم ببم بەمامۆستای ئینگلیزی یان وەرگێڕ، چونكە 39س���اڵ لەئەمەریكا بووم ،من لەس���اڵی 1981هونەر دەكەم ،چەند بەرهەمم هەیە ،كلیپم هەی���ە ،هەم���ووی لەس���ەر گیرفانی خ���ۆم بووە، هون���ەری منیش ب���ۆ واڵتەكەم و بۆ پێش���مەرگە و ئەنف���ال ب���ووە ،ئ���ەوەش خزمەتێكە ،پێویس���تە ئەوانیش هاوكاریم بكەن .من توانام نیە تەنانەت ش���وقەیەك بەكرێ بگ���رم ،ئەگەر 300دۆالریش بێ���ت ،توان���ام نیی���ە س���ەیارە بك���ڕم ،ئەوە س���ێ مانگە هاتووم هیچم بۆ نەكراوە ،زۆر پێویس���تم بەهاوكارییە ،چونكە هاتووم لەرێگەی هونەرەوە خزمەت بكەم. ت���ۆ ل���ە نێ���وان هەولێ���ر و دهۆك���دا لەهاتوچۆدایت ،ئێستا لەكوێ نیشتەجێیت؟ مەهاب���اد :م���ن هەفتەیەك هاتم ب���ۆ دهۆك بۆ
هونەری
ماڵی خوش���كم دوات���ر گەڕام���ەوە هەولێر .خۆم لەهەولێ���ر لەگەڕەك���ی تەی���راوە لەدایكبووم���ە، هەولێر زۆر ش���ارێكی خۆش���ە و لەخەڵكەكەش رازیم ،بەاڵم ئێستا لەدهۆكم ،پێشتر لەماڵی چەند برادەرێكی خۆم بووم لەهەولێر ،زۆر سوپاسیان دەكەم ،خۆش���م حەزم لێیە لەداهاتوودا لەهەولێر بژیم ،ش���ارێكی خۆش و جوانە و خەڵكی ئەوێم، جگەلەوەش پایتەختە و ئازادی زۆر ترە. گۆران���ی و میوزیك���ی ك���وردی چۆن هەڵدەسەنگێنیت؟ مەهاب���اد :گۆرانبێژم���ان زۆر بووە و موزیكی جۆراوجۆرم���ان زیات���ر بووە لەج���اران ،گەنج و ستایلی تازەمان بۆ هاتووە و من ئەوەی دەبینم لەب���ەرەو پێش���چووندایە ،تەنیا ش���تێك كە بەدڵم نییە موزیكی راپ و ئەو شتانە لەئەمریكاوە زۆر هاتووە بۆ كوردستان ،چونكە موزیكی ئەمریكی زۆر دەوڵەمەن���دە ،كەچی راپی���ان وەرگرتووە و ش���تە باش���ەكانیان وەرنەگرت���ووە ،وەكو جاز و ئارمبی ،پۆپ و چەندان تریش. دەگوترێ���ت ئەوان���ەی گۆران���ی راپ دەڵێن هونەرمەند نین ،خەڵكی سەرشەقامن ،ئەو راستە؟ مەهاب���اد :بەڵێ راس���تە گۆرانیبێژ نین ،چونكە ئەوە گۆرانی نییە ،قسەیە. تۆ تەمەنێك لە ئەمریكا ژیاوی ،ژیانی ئەوێ چ شتێكی لەتۆدا گۆڕیوە؟ مەهاباد :من لەتەمەنی 12ساڵی لەئێران شووم ك���رد ئەویش دایكم منی بەش���وودا ،دواتر لە 13 س���اڵیدا هاتم بۆ ئەمەریكا ،خێزانی پیاوێك بووم و مەس���ئولیاتم لەس���ەر بوو ،ئەمە ب���ۆ منداڵێكی وەك م���ن كە تەمەنم 13س���اڵ بێت و لەئەمریكا
بم ،زۆربوو .جگەلەئیش���ی ناوماڵ دەڕۆش���تم بۆ خوێندن ،ماوەی 39س���اڵ ل���ە ئەمەریكا بووم و ئێستاش بەیاس���ا هاواڵتییەكی ئەمەریكیم ،بەاڵم هەر كوردم و هەر كوردستانیم و نەگۆڕام. تەمەن���ی 12س���اڵی زۆر زووە ب���ۆ هاوس���ەرگیری ،ب���ەاڵم دی���ارە عاش���قی كوڕەكە بوویت؟ مەهاباد :نابەخوا من نەمدەزانی خۆشەویستی چیی���ە ،دەزانم كوڕەكە عاش���قی من ببوو و هاتە خوازبێن���ی من ،بەاڵم باوك���م گوتی مەهاباد زۆر بچووك���ە نای���دەم بەش���وو ،كوڕەكە دەس���تیكرد بەگری���ان لەب���ەردەم ماڵ���ی ئێمە ،ئەوج���ا باوكم دواتر قبوڵی كرد .دوای س���اڵێك هاوسەرگیریی رۆش���تم بۆ ئەمریكا و زم���ان فێربووم و چووم ب���ۆ قوتابخان���ە ،دواتر عاش���قی مێردەكەم بووم، هاوسەركەش���م هونەرمەن���د و گۆرانیبێ���ژ ب���وو بەن���اوی رەم���ەزان زاخۆی���ی ،چونكە ئ���ەو برای هونەرمەند ئەیاد زاخۆیی بوو. چەند نمونەیەكی كارە هونەریەكانتمان پێبڵێ؟ مەهاباد :من دوای س���اڵی 2005سێدی (هەی دوونیای���ێ)م باڵوكردەوە ،دوای ئەویش س���ێدی (كاروان���ی پیرۆز) ،س���اڵی 2008دوایین س���ێدیم باڵوكردەوە ،هەروەها دواین كلیپم س���اڵی 2009 بوو بەناوی (گەزی). ئ���ەی ئێس���تا وەك زانیومان���ە لەهاوسەرەكەت جیابوویتەوە؟ مەهاباد :بەڵێ زۆر دەمێكە بەتەنیا دەژیم. بۆچی جیابوونەوە؟ مەهاب���اد :جیابوون���ەوە زۆر ئاس���اییە ،خۆت دەزان���ی تەمەن���م زۆر منداڵ بوو كاتێك ش���ووم
ك���رد ،ئێمە لەتەمەن زۆر جیاواز بووین .ئینجا لە دەرەوە جیابوون���ەوەی ژن و مێرد عەیب نییە و زۆر ئاساییە ،ئەوە باشترین چارەسەرە بۆ دوو كەس كە بیركردنەوەیان جیاواز بێت. پەیوەندیت لەگەڵی ماوە؟ مەهاباد :بەڵ���ێ پەیوەندیم هەیە و هاوڕێیەتیم لەگەڵی هەیە ،ئەمریكیەكان دەڵێن ئەگەر ناتوانیت بب���ن بەژن و مێرد ،بەاڵم دەتوانن ببن بەهاوڕێی زۆرباش. بەنیازی شوو بكەیتەوە؟ مەهاباد :بەخوا تەنیایی زۆر ناخۆشە ،من زۆر ح���ەز بەدونیا و هاوڕێیەت���ی و تێكەاڵوی دەكەم، هاوڕێی زۆریشم هەیە و خۆشحاڵیشم بەبوونی ئەو هەموو هاوڕێیە .من لەبەر تەنیاییەكەم حەز دەكەم هاوس���ەرگیریی بكەم ،بۆچی نا ،بەاڵم بۆ ئازادیم و هونەرەكەم نەبێتە رێگر. چ مەرجێك���ت هەیە بۆ ئ���ەوەی دەبێتە هاوسەرت؟ مەهاب���اد :متمانەی بەخۆی و بەمنیش هەبێت، رێزگرتن لەنێوانمان ئەساس بێت ،ئاساییە ئەگەر ئامۆژگاریم ب���كات ،چونكە ئامۆژگاری ش���تێكی جوانە ،بەتایبەت بۆ من كە لێرە گەورە نەبوومە، هەندێك ش���ت هەی���ە لەوانەی���ە نەزان���م و فێری نەبووبم ،هەروەها راس���تگۆیی زۆر پێویستە بۆ ژن و مێ���رد ،حەزەك���ەم گرنگیم پێب���دات بتوانم هونەرەكەم بكەم. ئەگ���ەر پ���ارەی نەبێ���ت و پێش���مەرگە بێت؟ مەهاباد :پارە گرنگ نییە ،كەس���ایەتی هەموو شتێكە ،پێشمەرگەش بێت جێی شانازییە ،گرنگ ئەوەیە چۆن من خۆشحاڵ دەكات.
ژمار ه 282
2015/6/20
41
هونەری
تارا جاف لەگەڵ پشیلەكانی گەرەك سڤیل :زانا دزەیی ت���ارا جاف وێنەیەكی خۆی لەگەڵ پش���یلەكانی گەڕەكەكەی خۆیان باڵوكردەوە و لەگەڵیدا نوسیویەتی "لەگەڵ پشیلەكانی گەڕەك" ،دەش���ڵێت "پشیلە تایبەتمەندی خۆی هەیە ،بۆیە حەز بە هاوڕێتی لەگەڵ پشیلە دەكەم". هونەرمەن���د تارا جاف كە دانیش���تووی واڵت���ی بەریتانیایە لەوبارەی���ەوە بۆ (س���ڤیل) راگەیاند ،كە ئەو هەمیش���ە پش���یلە هاوڕێی بووە و ئێستاش دوو پشیلە ئەندامی ماڵەكەی ئەوەن. گوتیشی "پشیلە كۆیالیەتی قبوڵ ناكات ،وەكو سەگ نییە ببێتە كۆیلە و هەموو ش���تێك بە فەرمانی خاوەنەكەی بكات ،پشیلە حەزی بە سەربەخۆییە و خاوەن بڕیاری خۆیەتی ،لەبەرئەوە حەزم بە تێكەڵبوون و نزیك بوونەوە لەپشیلە هەیە .ئێستاش بۆماوەی چەندین ساڵە دوو پشیلە لەماڵەكەمدا هەیە و وەكو ئەندامی ئەو ماڵەن و هاوڕێی یەكترین".
42ژمار ه 2015/6/20 282
هونەری
یەكەم فیلمی ترسناكی كوردی بەرهەمدێت سڤیل :پشتیوان یەك���ەم فیلمی ترس���ناك ك���ە دەرهێنەرەكەی ك���وردە بەناوی (نەعلەت���ی واڵت���ی دوو رووبارەكە) لە مانگی ئ���اب لە هۆڵەكانی سینەما دێتە نمایشكردن. ئەم فیلمە لەدەرهێنانی س���ینەماكاری كورد "الوەند عومەر"ە، كە پێشتر فیلمی "فرمێسكەكانی بێخاڵ"ی دەرهێناوە ،بەاڵم فیلمی (نەعلەت���ی واڵتی دوو رووبارەكە) لەكوردس���تان وێنەی گیراوە و بەزمان���ی ئینگلیزی���ە ،كۆمەڵێك ئەكت���ەر و هونەرمەندی كورد و ئەمەریكی تێیدا بەش���دارن .وێنەگر و س���تافە هونەرییەكەشی ئەمریكیی���ن و بە تەكنیكێكی س���ینەمایی ب���ەرز بەرهەمهاتووە و بری 700هەزار دۆالری تێچووە.
شەمۆ و النیا بەیەكەوە نەگونجان
عارەب عوسمان چاوەڕێی فەریزەی حەجە سڤیل :زانا دزەیی گۆرانیبێژ عارەب عوس���مان رایگەیاند ،بەنیازە فەریزەی حەج جێبەجێ بكات ،ئینجا دواتر لەكاری هونەری دووربكەوێتەوە. عارەب عوس���مان لەلێدوانێكیدا بە(سڤیل)ـی راگەیاند ،لەمانگی رەمەزانان���دا ب���ەرۆژوو دەبێ���ت و ت���ەواو پابەن���دی رێس���ا و رێنماییەكانی دینی ئیس�ل�امە ،هەروەها لەو بارەیەوە گوتیش���ی "جارێ���ك چوومەتە ماڵی خ���وا و عەمرەیەكم ك���ردووە ،بەنیازم فەری���زەی حەجی���ش جێبەجێ بك���ەم ،ئەگەر خوا تەم���ەن بدات". لەبارەی كاتی حەجكردنەكەشی گوتی "كەی خوا كردیە قسمەت. گرنگ ئەوەیە نیازی حەجكردنم هەیە". لەبارەی چارەنووسی ژیانی هونەرییەكەی دوای حەج ،عارەب گوتی "ئەگەر ب���ووم بەحاجی لەگۆرانیگوت���ن دووردەكەومەوە، ئیتر بەس���ە پێویس���تە رێگە بەكەس���انی تر بدەی���ن ئیش بكەن و كاری ج���وان بكەن ،خۆ هەر ئێمە نابین ،بەتایبەت ئێس���تاش كە دەبینم گەنجی زۆر هاتوونەتە مەیدانی گۆرانی گوتن".
سڤیل :زانا دزەیی دوو پێشكەش���كارەكەی پرۆگرام���ی "پرس���یار گروپ" ش���ەمۆ و النیا بەیەك���ەوە نەگونجان و دواجار بەدووركردنەوەیان لەبەرنامەكە كۆتایی بەكێشەكەیان هات. پرۆگرامی "پرسیار گروپ" لەمێگا مۆڵ لەالیەن شەمۆ و النیا پێشكەش دەكرا ،بەاڵم چەندینجار شەمۆ نارەزایی خۆی گەیاندە ئیدارەی "ئێن ئار تی" .بەگوێرەی لێدوانی كەس���ێك لە ستافی بەرنامەكە كە نەیوست ناوی بنوسرێت گوتی "شەمۆ گلەیی ئەوەی هەبوو ،كە النیا رێگە نادات شەمۆ لەپرۆگرامەكە قس���ە بكات و هەر خۆی قس���ە دەكات و بەرنامەكەی بۆ خۆی قۆس���تۆتەوە ،بەاڵم ئەو گلەیەی ش���ەمۆ بەهەند وەرنەگیرا و النیا هەر بەمشێوازە بەردەوام بوو ،كە جارێك شەمۆ توڕە بوو بەرنامەكەی جێهێش���ت و س���تافی بەرنامەك���ە چوون���ە ماڵ���ی ش���ەمۆ و جارێك���ی تر هێنایانەوە بۆ پرۆگرامەكە". ئ���ەو كەس���ە هەروەها گوتیش���ی "بەاڵم النی���ا وەاڵمی ئ���ەوە بوو ،كە ئ���ەم بەرنامەیە لەس���ەرەتادا هی خ���ۆی بووە و قبوڵ ناكات كەس���ی تر پێشكەش���كاری س���ەرەكی بەرنامەكە بێت جگە لەخۆی ،دواجار ئیدارەی پرۆگرامەكە هەردووكیانیان دوورخس���تنەوە بۆئەوەی كەس���یان گلەیی نەكەن". دوای ئەوەی بەرنامەكەی (حەمكۆ شۆ) بەبڕیاری وەزیری رۆشنبیری لەهەولێ���ر وەس���تێنرا ،حەمك���ۆ گەڕای���ەوە واڵت���ی بەریتانی���ا و لەالپەرە تایبەتییەك���ەی خۆی لەفەیس���بووك زوو زوو پۆس���ت باڵودەكاتەوە ،كە تێیدا رەخنە لەسیستەمی كاری هونەری لەكوردستان دەگرێ و دواجار نامەیەكی گلەیی بۆ سەرۆكی هەرێم نوسی.
ژمار ه 282
2015/6/20
43
رەنــگاوڕەنـ ــگ
تەنیا كیم كارداشیان بەم رۆڵە ئابڕوبەرانەیە رازی بووە دەرهێنەرێك����ی هین����دی "س����ایف" بەن����اوی بیرۆك����ەی فیلمێك����ی تازەی خۆی و رۆڵی ئافرەتە پاڵەوانەكەی نێ����و فیلمەك����ەی بۆ چەندین ئەكتەری ئافرەتی هۆلیود خس����تۆتەڕوو، ب����ەاڵم بەهۆی رۆڵی نەش����یاو و نزی����ك ل����ە پۆرنۆی پاڵەوانی فیلمەكەوە ،هیچ كام ل����ە خانمە ئەكتەرانی هۆلیود ئ����ەم رۆڵەی����ان قبوڵ نەكردووە ،تەنیا "كیم كارداشیان" نەبێت. كارداش����یان خ����ۆی لەب����ارەی فیلمەكەوە دەڵ����ێ "قێزەوەنترین و بوێرتری����ن فیلمە"، ب����ەو پێی����ەی ئ����ەو فیلم����ەی بۆلیود زۆر و ئابڕوبەرانەی����ە دیمەن و گرتەی رووت و سێكسی تێدایە ،كە هیچ ئەكتەرێك����ی هۆلیود جگە ل����ە كارداش����یان قبوڵی����ان نەكردووە.
44ژمار ه 2015/6/20 282
بڕۆ بۆ زیمبابۆیی و ببە بە ملیاردێر پارێ���زگاری بانكی ناوەن���دی "زیمبابۆی" رایگەیان���د ،ك���ە خەڵكی زیمباب���ۆی دەتوانن دراوی واڵتەكەی���ان (دۆالری زیمبابۆی) بگۆڕن ب���ۆ دۆالری ئەمریكی ،بەجۆرێ���ك لەبەرامبەر هەر 35 كوادرلیۆن دۆالری زیمبابۆیدا ،دەتوانن دۆالرێكی ئەمریكی بەدەس���ت بهێنن .بەاڵم كوادرلیۆن چ ژمارەیەكە و چەند سفری هەیە؟ كوادرلی���ۆن 15س���فری هەی���ە و دەكاتە ی���ەك ملیۆن ملی���ار ،یاخود هەزار بلی���ۆن .بەجۆرێك بەپێ���ی لێكدانەوەك���ەی بانك���ی ناوەن���دی زیمباب���ۆی ،ه���ەر دۆالرێك���ی ئەمریكی یەكس���انە بە ( )1.000.000.000.000.000دۆالری زیمباب���ۆی .ب���ۆ روونكردن���ەوەی زیاتر ،هەر س���ەنتێكی دۆالری ئەمریكی (كە دۆالری ئەمریكی 100سەنتە) بەرامبەر بە 500ملیار دۆالری زیمبابۆیە! ئەمە كێش���ەیەكی گەورەی بۆ هاواڵتیانی زیمبابۆی دروس���تكردووە ،بەجۆرێك هەڵئاوسانێكی زۆر گەورەی دروس���تكردووە و خەڵكی ئەم واڵتە ناچارن گەر بۆ كڕینی میوە و پێداویس���تی رۆژانەیان بچنە بازاڕ ،چەند جانتایەكی گەورەی پڕ دۆالری زیمبابۆی لەگەڵ خۆیاندا ببەن!!
گرانبەهاترین جۆری قاوە لە پاشەڕۆی فیل بەرهەمدێت لەباك����ووری تایلەن����د ،گرانبەهاترین جۆری قاوە ،لە پاشەڕۆی فیلی تایلەندیەوە بەرهەم دەهێنرێت ،بەاڵم چۆن؟ سەرەتا دەنكە قاوەی جۆری "بالك ئیڤۆری" وەك عەلەف دەرخواردی فیلەكانی دەدەن. پاش����ان چەند كرێكارێكی تایبەت بەم كارە، چاودێ����ری فیل����ەكان دەك����ەن و دەنكە قاوە ساغەكان لەپاش����ەڕۆی فیلەكان دەردەهێنن و دەیش����ۆنەوە و وش����كی دەكەنەوە ،ئینجا جۆرێكی قاوەی نایابی لێ دروست دەكەن، كە لە جیهاندا گرانبەهاترینە. خاوەن����ی ئ����ەو پڕۆژەیە دەڵێ "گ����ەدەی فیل
وەك قاپێك����ە ب����ۆ كواڵندنێكی لەس����ەرخۆی قاوەك����ە ،پاش����ان تامەك����ەی لەگ����ەڵ ئ����ەو گژوگیا و میوەی����ە تێكەڵ دەكات ،كە فیلەكە دەیخوات".
لەمس����اڵدا تەنیا 150كیلۆ لەم جۆرە قاوەیە بەرهەمهات����ووە ،ه����ەر فنجانێكی بچووكیش ل����ەم قاوەیە ،بە نزیك����ەی 12یۆرۆیە .بەاڵم خاوەن����ی پڕۆژەك����ە دەڵ����ێ زۆرج����ار زیانی زۆری لێدەكەوێت ،چونك����ە فیلەكان لەكاتی پەڕین����ەوە لەڕووبار ،یان یاریكردنیان لەناو ئ����اودا ،لەوێ پاش����ەڕۆكەیان فڕێ����دەدەن و ناتوانرێت دەنكە قاوەكانی تێدا كۆبكرێتەوە!
رەنــگاوڕەنـ ــگ
باوەڕی بە نەشتەرگەری جوانكاریی نیە خانم���ە ئەكت���ەری جیهان���ی و ب���ە رەچەڵ���ەك لوبنان���ی "س���ەلما حایك" ئاش���كرای ك���رد ،كە ئەو تا ئێس���تا هیچ نەش���تەرگەریەكی جوان���كاری ئەنج���ام ن���ەداوە ،چونكە باوەڕی وایە ئەم نەشتەرگەریانە زۆر مەترسیدارن. ب���ەاڵم لەگ���ەڵ ئەوەش���دا حایك���ی تەم���ەن 49س���ااڵن رەتینەك���ردەوە ،ك���ە ل���ە داهات���وودا پەن���ا بۆ ئ���ەم جۆرەی نەش���تەرگەریە بب���ات .لەوبارەش���ەوە دەڵێ "لەئێس���تادا هیچ بەرنامە و پالنێكم بۆ ئەم جۆرە نەش���تەرگەرییە نیە ،بەاڵم لە داهاتوودا نازانم ئەنجامی دەدەم یاخود نا".
ژمار ه 282
2015/6/20
45
هاوێنە
خوێندەواری نیە و چەندین بەهرەی تێدا كۆبۆتەوە
بهكر سازڤان ،جمناستیك و بهیتاریش بووه! بەهرەیەكم هەیە ،بهچاو سهیری ههر شتێكم كردبێ، دواتر خۆم چا�كتر دووبارەم كردۆتهوه محهمهد گۆران
بهك���ر جمناس���تیك ،لهئاو و چل���ووره و بهنزین و نهوت و پاقالوه و فتیل فرۆشیەوە دهس���تیپێكردووه ،ئینج���ا نانهواخان���ه و كرێكاری و ئیش���ی دیوار ،تاگهیشتهساز و تهپڵ فرۆشتن! بهكر دهڵێ "من خوێندهواریم نیی���ه ،ب���هاڵم خ���اوهن بههرهیهك���م ،بهچاو س���هیری ههر ش���تێكم كردبێ ،پاشتر خۆم چاكتر دووبارەم كردۆتهوه". بهك���ر ب���هزۆر ش���ێوه دهس���تڕهنگینی و بهه���رهی خ���ۆی تاقیكردۆت���هوه ،ماوەیەك وهرزشوان و پاشتر راهێنهری جمناستیك ب���ووه .دوات���ر كاری بهیت���اری ك���ردووە و لهوهش���ەوە نازن���اوی "بهك���ر بهیت���ار"ی وهرگرت���ووه ،ئینج���ا كاری دهس���تیی و فۆلكلۆری���ی ،دواج���ار بۆت���ە س���ازڤان و چایخانهیەكشی بهو ناوه داناوه. بهك���ر س���ازڤانئێس���تادا لهدوكانهك���هی خۆی لهژێر قهاڵ ،جگه لهفرۆش���تنی ساز و تهپڵ و ههندێك كاری دهس���تی فۆلكلۆریی، بهبهردهوامی خول���ی فێربوونی میوزیكیش دهكات���هوه و دهڵێ "تهحهدا دهكهم بهههموو سهنتهر و رێكخراو و كۆمهڵه هونهرییهكانی حكومهت���ی ههرێم ،بهقهت من ل���هو دوكانه بچووك���ه ،بهش���ێوهی نۆت���هی ئهكادیم���ی،
46ژمار ه 2015/6/20 282
خهڵكیان فێری میوزیككردبێت"! بهكر حوس���ێن ،كه یهكهمج���ار به "بهكر جمناس���تیك" ناوی دهركرد ،بۆ سڤیل باس لهوه دهكات ،كه چی بووه هۆكاری ئهوهی ههشت ساڵ یاری جمناستیك بكات و پاشتر ببێت���ه راهێنهر ،ئینج���ا دڵس���اردبوونهوهی و وازهێنان���ی یهكجارهك���ی .بهك���ر دهڵ���ێ "لهتهمهن���ی ههرزهكاریی���دا رۆژێك چوومه س���ینهما س���ەاڵحهدین ،فیلمێك���ی ئهمیت���اب ش���ارابی ئیشی دهكرد ،لهیهكێك لهگرتهكان ئهمیتاب تهقڵهیهكی لهسهر سهیارهیهك لێدا، ئهو دیمهنه لهمێش���كم كۆپی بوو ،بهوجۆره ح���هزم چووه ئ���هو یاریی���ه و راهێنهرهكهم كاك قاس���م فێری ك���ردم ،بهاڵم دواتر خۆم خۆههڵدان لهش���وێنی ب���هرزم بۆ یهكهمجار لهههولێر داهێنا و توانیم لهبهرزایی حهوت مهتر لهسهر س���هیاره خۆم فڕێبدهمه سهر چیمهنت���ۆ بهب���ێ دانان���ی ئیس���فهنج .ئهوهی م���ن ك���ردم ،دوای خ���ۆم دووب���اره نهبۆوه كهس���هكی دیك���ه نەیتوان���ی لهبهرزایی زۆر خۆی ههڵبدا". بهكر جمناس���تیك ماوهی ههش���ت س���اڵ لهس���هر ئ���هو یاریی���ه ب���هردهوام دهب���ێ و چهندین كهسیش لهسهر دهستی ئهو فێری یارییهكه بوونه ،بهاڵم دواتر بههۆی بژێوی ژی���ان و هاوكارینهكردن���ی ،بەیهكج���اری
دهستبهرداری كارهكهی بووه" .حهیف ئهو یاریی���ه لهههولێر لهناو چ���وو ،نامهوێ ههر باسیشی بكهم و دهروونم ئازار بدهم". ه���هر لهوكات���هی ی���اری جمناس���تیكی ك���ردووه ،فێ���ری بهیتاری���ش ب���ووه ،بهكر دهڵ���ێ "لهبهرئ���هوهی سروش���تی یارییهكه بهربوون���هوهی زۆرب���وو ،بۆی���ه ههمیش���ه یاریزانهكان لەشوێنێكدا ئازار یان شكانیان دهبوو ،ئهم���هش دهبووه ه���ۆكاری ئهوهی ش���ارهزایی لهههم���وو ج���ۆره ش���كان و ئازارێكی ئێسك پهیدا بكهی" .بەكر وایلێدێت جگه لهیاریزانهكان ،خهڵكی دیكهش دێنهالی و دهڵ���ێ "بێ بهرامبهر ئهو ئیش���هم دهكرد، چونك���ه الی م���ن ههم���ووكات مرۆڤایهت���ی زۆر لهپ���اره گرنگت���ربووه ،ل���هو بوارهش خزمهتم بهدهیان كهس كردووه كه ش���كان و ئازارهكهی زۆر قورس بووه". بهكر له شكان و سهوهفانی مل و بڕبڕاگه و چهندین الیهنی دیكهی پزیش���كی قس���هی زۆری ههیه و دهڵێ "لهو كارهمدا سوودێكی زۆرم لهئهش���یعهی رهنی���ن وهردهگ���رت"، ه���ەروەك ب���اس ل���هزۆر جۆری ش���كان و چارهس���هری دهكات و دهڵ���ێ "ئهوان���هی ئازاری فهقهرات و س���هوهفانی ملیان ههیه، باشترین چارهسهر بۆیان رۆیشتنی زۆر و مهلهوانییه نهوهكنهشتهرگهری". بهكر سازڤان 28ساڵه لهو دوكانهی ژێر
هاوێنە
ق���هاڵ كاردهكات ،ماوەی���ەك كاری ماف���وور و دوات���ر پیش���هی دهس���تی و بهرههم���ی فۆڵكلۆری ،ئینجا ساز و تهپڵ فرۆشی ،دهڵێ "جاران شتی فۆلكلۆریم دروستدهكرد وهك ههگبهی كوردی و س���هردهرگا و رس���تهی كوردهواری و زۆر شتی دیكه ،بهاڵم بههۆی قس���ه و توانج���ی خهڵك س���اردبوومهوه و وازم هێنا .چهندینج���ار پێیان دهگوتم ئهوه كورتانی كهر دروستدهكهی"؟! بهك���ر لهو پیش���ه و بههرانهی ئهزموونی ك���ردووه ،لهههم���ووان زیات���ر بهپیش���هی سازفرۆشییهكهی ئاس���وودهیه و زۆربهی كات ك���ه بهپێ���ش دوكانهك���هی گ���وزهر دهك���هی ،ئ���هو بهس���ازهكهی ئاوازێ���ك دهچ���ڕێ .زۆر ب���هوردی مێژووی س���از و هاتن���ی لهمیزۆپۆتامی���اوه و تاوهكو ئێس���تا ش���یدهكاتهوه ،وهك ئام���اژهی ب���ۆ دهكات، لهبهرئ���هوهی س���از ئامێرهك���ی میوزیك���ی كوردیی���ه ،بۆیه ئهگهر ع���هرهب یان فارس و ت���ورك و ئازهر و ههر میللهتهك بیژهنێ، دواجار ههر دهنگی كوردی لێوهدێت! بهكر دهڵ���ێ "زۆر حهزدهك���هم ههم���وو كوردێك سازێكی لهماڵهوه ههبێ" .پێشیوایە پێویسته ههموو كهس���ێك رۆژان���ه نیوكاتژمێر گوێ لهمۆسیقا بگرێ. بەكر ئێستا سهرباری ئهوهی ئاسوودهیه، بهاڵم دیس���انهوه لهو كارهش���ی دڵڕهنجانی
زۆری پێوهی���ه ،لهگ���هڵ ئ���هوهی ستایش���ی زۆری كوردان���ی ههندهران���ی ك���رد ك��� ه لههاتنهوهیان بۆ ههولێر سهردانی دهكهن و رێز لهپیش���هكهی دهگرن" ،بهاڵم بهشێوهكی گش���تی میللهتی ئێمه حهز لههونهر ناكهن"، بهكر دهشڵێ "دڵم زۆر دههێشی لهو كارهم، ههفت���ه نییه كچێك یان كوڕێك س���ازهكهی نههێنێت���هوه و نهڵ���ێ باوك���م ههڕهش���هی لێك���ردووم لهماڵ���هوه دهرم ب���كات ئهگ���هر ئهو س���ازه نههێنم���هوه" .وهك بهڵگهیهكیش بۆ قس���هكانی ،بهك���ر لهمۆبایلهكهی وێنهی ئهشكهنجهی باسك و قاچی چهند كهسێكی نیش���انداین ،كه لهالیهن باوكییانهوه بههۆی كڕینی سازهوه لێیاندرابوو. وهك زۆرب���هی پیش���هكانی دیكهی ،بهكر بهب���ێ مامۆس���تا فێری ژهنینی س���از بووه، س���هرهتا س���ازێكی كڕی���وه و رۆژانه چهند كاتژمێرێ���ك ژهنیوێت���ی تاوهكو ش���ارهزای دهنگهژێیهكان بووه ،پاش���تر خۆی ئاوازی زۆر لهگۆرانییهكانی ژەنیوە .وهك ئاماژهی پێدا "س���ازهكان ههموو دهس���تكردی واڵتی توركی���ان ،نرخهكانی���ش ل���ه 10ه���هزاری بریم���هر تاوهك���و ه���هزار دۆالری تێدای���ه". لهب���ارهی "تهپڵ"هكان���ی ناو دوكانەكەش���ی، بهك���ر ئام���اژەی ب���ۆ ئهوهكرد ،كه بهش���ی زۆری خ���ۆی دروس���تیان دهكات ،ب���هاڵم وهك گوتی "بهش���ێك لهوانهی دروس���تیان
ههفتانه كچێك یان كوڕێك بەهۆی هەڕەشەی باوكیانەوە سازەكەیان دەهێننەوە دهكرد ئێس���تا پێیان حهرامه و بهش���ێكیش بههۆی بهكارهێنان���ی لهالیهن دۆمهكانهوه، لێ���ی دهس���ڵهمنهوه ،بۆی���ه خهریك���ه بهرهو لهناوچوون دهچێ". بهكری سازڤان تهمهنی 41ساڵه ،ژیانی هاوس���هری بهیهكهوهن���اوه و كچێ���ك و كوڕێكی ههیه ،ئێستا لهتهنیشت دوكانهكهی چایخانهیەكیش���ی بهناوی س���ازڤان داناوه. دهڵێ "زۆربهی ئێواران كه س���ازم دهژهنی، خهڵكێك لێ���م كۆدهبوونهوه ،بۆیه بیرۆكهی ئ���هوهم بۆ ه���ات چایخانەی���ەك دابنێم ،ههم خهڵكهك���ەش دادەنیش���ێ و ه���هم گ���وێ لهمیوزیك دەگرن".
ژمار ه 282
2015/6/20
47
شەموان
بێڵ گیتس و وەزیر و مەسئولە كوردەكان
پشتیوان عەبدوڵاڵ
ئ����ەو كاتەی كە "بێڵ گیتس"ی ملیاردێری ناس����راوی دونی����ا ه����ەژار و كەمدەرام����ەت بوو ،رۆژێكیان حەزی چووە خوێندنەوەی رۆژنامەی����ەك ،ب����ەس پ����ارەی كڕین����ی رۆژنامەك����ەی پێنەب����وو ،مێردمنداڵێك����ی رەشپێس����ت رۆژنامەف����رۆش ب����وو ،كاتێك مێردمنداڵە رەشپێس����تەكە هەس����تیكرد بێڵ گیتس حەزی لەخوێندنەوەی رۆژنامەیە و پ����ارەی كڕینی پێنی����ە ،بانگیی كرد و گوتی: فەرموو ئەم رۆژنامەیە لەمنەوە پێش����كەش بەتۆ. لەوەاڵم����دا بێ����ڵ گیت����س گوت����ی :چ����ۆن دەب����ێ بی����دەی بەم����ن خ����ۆت هەژاری����ت؟ مێردمنداڵەك����ەش گوت����ی :م����ن حەزدەكەم پ����ڕ بەدڵ ئەم رۆژنامەیە لەبەش����ە قازانجی داهات����ی خ����ۆم پێش����كەش بەت����ۆی بك����ەم، حەزدەكەم بیبەخشم بە تۆ. بێ����ڵ گیت����س زۆر سوپاس����ی ك����رد و رۆژنامەكەی لێوەرگرت.
48ژمار ه 2015/6/20 282
ماوەیەكی تر جارێكی دی گیتس حەزی لەگۆڤارێك بوو ،دووبارە هەمان مێردمنداڵ گۆڤارەك����ەی بەدی����اری بەخش����یە گیتس و ئەوی����ش لەوەاڵم����دا گوت����ی :چ����ۆن دەبێ؟ جارەكەی تریش رۆژنامەیەكت پێدام ،ئاخر چۆن ش����تی وا دەبێت .مێردمنداڵەكە گوتی: گ����وێ مەدەرێ هاوڕێ ،گرنگ بەختەوەرم، كە وەك دیارییەك بیبەخشم بە تۆ. دوای یانزە س����اڵ بێڵ گیتس دەوڵەمەند دەبێ����ت و دەبێت����ە ملیاردێ����ری ناس����راوی دونیا ،ئەو مێردمنداڵە لەبیرناكات ،یەكسەر لیژنەیەك����ی ف����راوان پێكدێن����ێ ب����ۆ ئەوەی هەرچۆنێك بێت و لەهەر شوێنێك بێت ئەو مێردمنداڵ����ە كە ئێس����تا گەورە ب����ووە ،بۆی پەیدا بكەن و بیهێنە الی. دوای گەڕانێك����ی زۆر مێردمنداڵ����ە رەشپێس����تەكە دەدۆزن����ەوە ،ك����ە بب����ووە پاسەوانێكی بینایەك. كاتێ����ك دێت����ە بەردەم����ی ،بێ����ڵ گیت����س لێیدەپرس����ێ ك����ە ئای����ا ئ����ەو دەناس����ێت؟ مێردمنداڵەكە لەوەاڵم����دا دەڵێ :بەڵێ كەس هەیە بێ����ڵ گیتس����ی ملیاردێری ناس����راوی جیهان نەنانسێت؟ بێ����ڵ گیت����س دەڵ����ێ :م����ن هەم����ان ئ����ەو كەس����ەم كە رۆژێك ل����ەرۆژان تۆ رۆژنامە و گۆڤارێك����ت پێبەخش����یم ،ئ����ەو كات����ەی پ����ارەی كڕینیانم نەب����وو ،ئەم����ە دەزانیت؟ مێردمنداڵەك����ە دەڵێ :بەڵێ دەزانم ،ش����تێكی ئاساییە و من بەدیاری بەخشیمە تۆ. بێ����ڵ گیت����س دەڵ����ێ :كەوات����ە ئێس����تا من دەم����ەوێ قەرەب����ووی ئ����ەو بەخش����ینە گەورەیەی تۆ بكەمەوە ،من كۆمەكی بە 50
واڵتی ئەفریقی دەبەخشم ،ئێستای بایی 50 واڵت كۆم����ەك و هاوكاریت دەكەم و چیت دەوێ دەتدەمێ ،دەم بكەوە؟ پی����اوە رەشپێس����تەكە دەڵێ :ت����ۆ ناتوانی كۆمەك����ی من بكەیت و پارەم پێببەخش����ی، چونك����ە من پێویس����تم بەهیچ نیی����ە .بەهیچ جۆرێ����ك ناتوان����ی پاداش����تی بەخش����ینی دیاریەك����ەی م����ن بدەیت����ەوە و سوپاس����ت دەكەم. بێڵ گیت����س لەوەاڵمدا دەڵێ :وامزانی من دەوڵەمەندترین كەسی جیهانم ،بەاڵم تۆ لە من دەوڵەمەندتری هاوڕێ. ج����ا قورب����ان ئەم����ە مەس����ەلەی گیت����س و مێردمنداڵ����ە هاوڕێكەیەت����ی ،ك����ە رێ����ك پێچەوان����ەوەی وەاڵمەك����ەی خۆم����ان و بەرپرس و وەزیر و مەس����ئولەكانیەتی ،كە خەڵكانێك سەدان چاكەیان لەگەڵ كردوون و لەرۆژان����ی تەنگانە و دەربەدریدا هەموو شتێكیان پێشكەش كردوون ،لەماڵ و حاڵی خۆیاندا نانیان داونێ و خزمەتیان كردوون، ب����ەاڵم ئێس����تا كە ئ����ەوان لە لوتك����ەن ،ئەو شتانەیان لەبیر نییە و ناشیانەوێ بەبیریان بێتەوە .ئەگ����ەر یەكێك هاوڕێی بەرپرس و مەس����ئولێك بێ����ت و رۆژێك ل����ە رۆژان لە تەنگان����ە و دەربەدریدا ه����اوكاری كردبێت، ئێس����تا بیەوێ بچێتە الی ،بەرپرسەكە نەك هەرنایەوێ هاوكاری ئ����ەو برادەرە بكات، بەڵكو نایەوێ هەر چارەشی ببینێ .ئەمەش ن����ەوەك لەبەرئ����ەوەی نەتوانێ هاوكاری و پاداش����تی بكات ،بەڵكو تەنی����ا لەبەرئەوەی ش����ەرم دەكات و نایەوێ بەهیچ شێوەیەك رابردووی خۆی بیربێنێتەوە.