ساڵی شەشهم
روماڵكردنێكی بێالیەنانە
ژماره 283
شەممە 2015/6/27
خاوەن ئیمتیاز :ژیروان نوری
سەرنووسەر :مەریوان عومەر
بەڕێوەبەری هونەری :لوقمان رەشیدی
بەڕێوەبەری كارگێڕی :بەهرە حەمەڕەش
دەستەی نووسەران :بیالل سەعید
پێشەوا محەمەد
هەولێر ــ سەیداوە ــ جووت سایدی بەرامبەر نیوستی
civilmagzaine
Tel: 0750 460 7290
نرخ ( )1500دینار
Email: mariwan_2014@yahoo.com
سەروەر خەلیل رزگار رەزا چوچانی
ژمارەی ریكالم07506515797 :
www.civilnews.net
چاپ :چاپخانەی رۆكسانا 07504675264
ژمار ه 283
2015/6/27
1
سياسەت
خەڵك توڕەیە و تادێت بێ ائرامتر دەبن
دەیان قەیران بەرۆكی هەرێمی كوردستانیان گرتووە راوێژ كامەران
نەبوون����ی موچ����ە و كارەب����ا لەگەرم����ای هاوی����ن و مانگ����ی رەمەزان����دا و نەبوون����ی بەنزی����ن و كەم����ی دەرم����ان و بوون����ی
2ژمار ه 2015/6/27 283
ئ����اوارە یەك����ی زۆر و بێكاریی و كێش����ەی نیش����تەجێبوون و بەرزبون����ەوەی دۆالر و گرانی بازاڕ ،س����ەرباری ش����ەڕی داعش و قەیران����ی دارایی و كێش����ەی نێوان هەرێم- بەغ����دا و قەیرانی سیاس����ی لەهەرێم ،بۆتە
ه����ۆی توڕەبوون����ی خەڵك و لەئێستاش����دا داوای چارەس����ەری ئەو قەیرانانە دەكرێت، ئەگەرن����ا وەك چاودێ����ران دەڵێ����ت ،میللەت ناتوانێت لەوە زیاتر بەرگەیان بگرێت. قەیران����ەكان گەیش����تونەتە ئاس����تێك ،كە
سياسەت
لەتۆڕە كۆمەاڵیەتیەكان توڕەییەكی زۆری خەڵك����ی بەدیدەكرێت و هەموانیش باس����ی لێوە دەك����ەن ،جگەلەوەی هەفتەی رابردوو لەپارێ����زگای س����لێمانی كۆبوونەوەیەك����ی تایب����ەت بەئامادەبوون����ی بەڕێوب����ەری ئاسایش����ی س����لێمانی و نوێن����ەری الیەن����ە سیاسییەكان ،بەمەبەستی ئارامكردنەوەی ئەو توڕەییەی لەشەقامدا هەیە ئەنجامدرا، ئەمەش لەكاتێكدای����ە كە هەرچەندە بەهۆی پێكهێنان����ی حكومەت����ی بنكەفراوان����ەوە هیچ ئۆپۆزسیۆنێكی بەهێز بوونی نەماوە ،بەاڵم هەمووانی����ش بێ����زاری خۆیان ل����ەو دۆخە دەردەبڕن. بەوت����ەی "ئەن����وەر تاهی����ر" س����ەرۆكی فراكسیۆنی گۆڕان لەئەنجومەنی پارێزگای س����لێمانی بەش����ێكی زۆری ئەو قەیرانانەی ئێس����تا رووب����ەڕووی هەرێ����م بوونەت����ەوە دروس����تكراون .ئەو بە سڤیلی گوت "بەڕای من گەر دەس����ەاڵت لەئاستی بااڵدا بیەوێت
ئ����ەم قەیرانان����ەی رووب����ەڕووی هەرێ����م بوونەتەوە چارەس����ەر بكات ،ئەوا كارێكی ئەس����تەم نیە ،بەاڵم بەهۆی ئەوەی بەشێك لەقەیران����ەكان دروس����تكراون و مەرام����ی سیاسیان لەپش����تەوەیە ،هەربۆیە هەوڵێكی جدی نییە بۆ چارەس����ەریان ،بەداخیشەوە لەكوردستان دەس����ەاڵتەكان مەركەزییە و بڕی����ارەكان الی ئەنجومەنی وەزیرانە ،هەر بۆیە ئەنجومەنی پارێزگا هیچ دەسەاڵتێكی نییە تا لەرێگەی دەسەاڵتی جێبەجێكەرەوە ئەم قەیرانانە چارەسەر بكات". س����ەرۆكی فراكس����یۆنی گۆڕان گوتیشی "لەقەیرانی سوتەمەنیدا تائێستا لەپارێزگایی سلێمانی چەندین كۆمپانیای سێبەری حزبی مامەڵە بەبەرهەم����ی هێنان و هاوردەكردن و س����اخكردنەوەی س����وتەمەنیەوە دەكەن، ك����ە ئەم����ەش وایك����ردووە نەتوانرێت هەل بڕەخس����ێت ب����ۆ هەموو س����ەرمایەدارەكان بۆ ئەوەی دەس����تیان هەبێت لەچارەسەری قەیرانەكەدا ،جگەلەوەی وەزارەتی سامانە سروش����تیەكانیش س����وتەمەنی پێویست بۆ وێس����تگەكانی كارەبا دابین ناكات ،ئەوەش بۆتە هۆی كەمی كارەبا". بەدەر لە گۆڕان یەكگرتووی ئیسالمیش ك����ە ئێس����تا لەنێ����و حكومەت����دا چەن����د وەزارەتێكی����ان هەیە ،ئاماژە ب����ەوە دەدەن كە ئەو قەیرانانە حكومەتیش����ی گرتۆتەوە، هەربۆیە ناش����توانرێت بەئاسانی چارەسەر بكرێن" .مەولود باوە موراد" وەزیری هەرێم ب����ۆ كاروب����اری پەرلەمان ئەوەی بەس����ڤیل گ����وت ،ك����ە ئەوانی����ش هاوش����ێوەی میللەت لەقەیراندان ،ئەو دەڵێت "گەر بەكشانەوەی الیەنەكانی ئۆپۆزسیۆن كێشەكان چارەسەر بب����ن و یەكگرتووش ئەو بڕیارە بدات ،ئەوا ئێمە راس����تەوخۆ لەحكومەت دەكشێینەوە، بەاڵم ئەوە هیچ كێشەكان چارەسەرناكات، بگرە لەم دۆخەدا قوڵتریشی دەكاتەوە". مەول����ود باوە موڕاد ئاماژە بەوە دەدات، كە بەش����ێكی زۆری ئ����ەو قەیرانانە بەهۆی بڕین����ی بودجەوەی����ە و بەچارەس����ەری ئەو بابەتە قەیرانەكانیش چارەسەر دەبن ،بەاڵم گوتیشی "حكومەت بۆخۆشی لەقەیراندایە، ئێم����ە بۆخۆم����ان ل����ەوەزارەت ناتوانی����ن پێداویس����تیە سادەكانیش دابین بكەین ،بەو پێی����ەی هی����چ بودجەیەكمان لەبەردەس����تدا نییە". لە ئێستاشدا بۆ چارەسەری ئەو قەیرانانە بەرپرس����انی حكومی ئام����اژە بەوە دەكەن، ك����ە دەس����ەاڵتی المەركەزی����ان لەس����ەروو
خۆیان����ەوە وەرگرتووە بۆ ئ����ەوەی بتوانن چارەس����ەری قەیران����ەكان و بەتایبەتی����ش قەیرانی سوتەمەنی بكەن. "س���ەردار ق���ادر" جێگ���ری پارێ���زگاری س���لێمانی ل���ەو بارەیەوە بە س���ڤیلی گوت "وەك چارەس���ەرێكی هەنوكەی���ی ب���ۆ هاوردەكردنی س���وتەمەنی و چارەسەری بەپەل���ەی قەیران���ەكان ،دەس���ەاڵتمان لەوەزارەت���ی س���امانە سروش���تیەكان وەرگرتووەو دەس���تكراوەین لەگرێبەست و بڕی���اری گونجاودا ،ه���ەر بۆیە بۆ نمونە پێش���تر لەس���نوری پارێ���زگار س���لێمانیدا تەنه���ا یەك كۆمپانیاو س���ێ بەنزینخانەی ئەهلی مۆڵەتی هاوردەكردنی سوتەمەنیان پێدرابوو ،بەاڵم لەچەن���د رۆژی داهاتوودا ( )15كۆمپانی���ا و ( )25بەنزینخانەی ئەهلی مۆڵەتی���ان پێدەدرێ ،كە لەژێر چاودێریو پش���كنینی حكومەتدتدا سوتەمەنی هاوردە بك���ەن ،ب���ەوەش كێش���ەی قۆرخكردن���ی هاوردەكردنی س���وتەمەنی بەتەواوی بنبڕ دەكەین". ب���ەاڵم بەڵێنەكان���ی حكوم���ەت ب���ۆ چارەس���ەری قەیران���ەكان الی خەڵ���ك جێگای رەزامەن���دی نییە و رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەینش هۆشیاری گرتنەبەڕی رێوش���وێنی مەدەن���ی دەدەن لەدۆخێك���دا گەر قەیرانەكان چارەس���ەر نەبن" .ش���ڤان زەنگەنە" س���ەرۆكی رێكخراوی س���كااڵ و چاودێری���ی بەس���ڤیلی گ���وت "هەرچەن���دە ئێس���تا بەهۆی ئەو هەم���وو قەیرانەوە كە لەهەرێمدا هەیە ،بژێ���وی ژیانی هاواڵتیان زۆر ق���ورس ب���ووە ،ب���ەاڵم حكوم���ەت و الیەنەكان���ی پێش���ووی ئۆپۆزس���یۆن دەیانەوێت خەڵك بێ دەنگ كەن و گوێیان لێنەگ���رن و هەندێ���ك لەراگەیاندنەكانی���ش وای���ان لێهات���ووە قس���ە لەس���ەر ئ���ەم پرس���انە ناكەن ،بەاڵم ئێمە لەس���ەر فشار دروس���تكردن بۆ سەر حكومەت بەردەوام دەبین ،ت���ا داواكارییەك���ی خەڵك جێبەجێ دەكرێ���ت ،چونكە چیدیك���ە ناتواترێت بەو شێوازە ژیان بگوزەرێندرێت". زەنگەن���ە گوتیش���ی "ئێم���ە پش���تگیری لەس���ەرجەم ئەو خۆپیش���اندانانە دەكەین، كە لەم���اوەی راب���ردوودا ئەنجام���دراون، گەر ئەم دۆخەش چارەسەر نەكرێت ،ئەوا هەموو رێگەیەك���ی مەدەنیانە دەگرینەبەر، ت���ا حكومەت ناچار بێت مافی خەڵك بدات، چونكە خۆیان بەرپرسن لەم بارودۆخە و نایانەوێت چارەسەر بێت".
ژمار ه 283
2015/6/27
3
سياسەت
كۆمەڵێك پەرلەمانتار دوای كۆبوونەوەكەی 23ی حوزەیران ئەم وێنەیان گرت
هەوڵی كودەتایەكی پەرلەمانی لەژێر چاودێری ئێراندا ئەم دۆخەی ئێستای هەرێمی كوردستان ،كە هەندێك حیزبی كوردی بۆ بەرژەوەندی واڵتانی هەرێم��یی دروستیان كردووە ،بارودۆخی عێراقی سەردەمی نوری مالیكیمان بیردێنێتەوە
4ژمار ه 2015/6/27 283
سياسەت
ئەنەس مەحمود شێخ مەزهەر ئ���ەوەی لەنێ���و پەرلەمان���ی كوردس���تاندا لەالیەن چەند حیزبێكی كوردستانیەوە روویدا، كودەتایەك���ی س���پی ب���وو بەس���ەر حكومەتی هەرێ���م و دەس���كەوتەكانی گەل���ی ك���ورد ل���ە ماوەی چەندین ساڵدا ،هەروەها قۆرخكردنێكی ئاش���كرای بڕی���ارە چارەنوسس���ازەكان بوو، لەالیەن ئەو هێز و الیەنانەی بەهۆی نەبوونی دیدگایەك���ی سیاس���ی دروس���تەوە ،ئومێ���دی دەسكەوتی سیاسیان لەدەستداوە. گرەوی ئەو حیزبە كوردیانە لەسەر واڵتانی دراوسێ ،بۆ گۆڕینی سیستەمی فەرمانڕەوایی هەرێم و كردنی بە سیستەمێكی پەرلەمانی و راسپاردنی پەرلەمان بەهەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێ���م ،گرەوێك���ی شكس���تخواردوو ب���وو و هەوڵێ���ك بوو ب���ۆ تێكەڵكردنی كارت���ەكان بە هەنگاونان بەرەو ئایندەیەكی سیاسی نادیار، لەپێناو دەس���كەوتی سیاس���ی لێ���رە و لەوێ، تەنانەت گەر لەس���ەر حیس���ابی بەرژەوەندی گەلی كورد و س���ەقامگیرییە سیاسیەكەش���ی بێت. پێویس���تە لەس���ەرمان بپرس���ین ،ئای���ا هەندێ���ك هێ���ز ل���ە پەرلەماندا ماف���ی ئەوەیان هەی���ە خۆی���ان بكەنە خ���اوەن بڕیار بەس���ەر ئەو گەل���ەوە ك���ە هەڵیب���ژاردوون و لەجیاتی ئ���ەوان بڕیاری چارەنوسس���از و پەیوەس���ت ب���ە سیس���تەمی حكومڕان���ی و هەڵبژاردن���ی لوتكەی هەرەمی دەس���ەاڵت ب���دەن؟ ئایا ئەو هێزان���ە هەمان هەڵوێس���تیان دەبوو ،گەر ئەم گفتوگۆیانە لە خولەكانی پێشووی پەرلەماندا ئەنجامدرابان؟ ه���ەوڵ دەدەین لەم چەند خاڵەدا وەاڵمی ئەو پرسیارانە بدەینەوە: یەكەم :لەئێس���تادا كێبڕكێی سیاسی نێوان الیەن���ە حزبی���ەكان ل���ە كوردس���تاندا وای لە پەرلەم���ان ك���ردووە ،ك���ە ش���وێنێكی گونجاو نەبێ���ت ب���ۆ ئ���ەم ج���ۆرە بڕیارانە .راس���تیش نی���ە گ���ەر بگوترێ���ت هەنگاوەكان���ی ئ���ەم حزبانە گوزارش���تە لە ویس���تی ئەو خەڵكەی هەڵیانب���ژاردوون .بڕیارەكان���ی ئێس���تای
پەرلەم���ان ملكەچ���ی موزایەدەی سیاس���ین و لە س���ۆنگەی بەرژەوەندی حیزبی و دوور لە بەرژەوەندی گەلی كوردەوە دەردەچن. دووەم :ئەگ���ەر دەڵێ���ن كۆمس���یۆنی هەڵبژاردنەكان���ی هەرێ���م كاتی لەبەردەس���ت نی���ە بۆ هەڵبژاردن ،بۆچی ریفراندۆمێك لەنێو گەل���ی كوردس���تاندا نەكرێ���ت ،ئاخ���ۆ رازی���ن دەس���ەاڵتی ئەم جۆرە بڕیاران���ە بە پەرلەمان بدرێت یاخود نا (هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێم و جۆری سیستەمی فەرمانڕەوایی لە واڵتدا)؟ بێگومان گەلی كورد ئەمە رەتدەكاتەوە و ئەم دەسەاڵتە بە پەرلەمان و حزبەكان نادات. س���ێیەم :گۆڕین���ی ج���ۆری سیس���تەمی فەرمانڕەوایی و دیاریكردنی دەس���ەاڵتەكانی س���ەرۆكایەتی و پێدان���ی دەس���ەاڵتەكان ب���ە پەرلەم���ان لەه���ەر واڵتێ���دا لەالی���ەن گەل���ەوە دەكرێ���ت ،ك���ە لەس���ەرووی هەم���وو هێ���زە پەرلەمانیەكانەوەی���ە .گ���ەل لەكاتی ش���ۆڕش و قوربانی���دان و باج���ی خوێنین���ی گ���ەورەدا دەتوانێت ئەم بڕیارە چارەنوسس���ازانە بدات. چۆن چەن���د پەرلەمانتارێك ،كە لە كەش���ێكی سیاس���ی تەوافوقی و لەس���ایەی سیستەمێكی فەرمانڕەوای���ی دیاریك���راودا هەڵبژێ���ردراون، دەتوانن بە ئەركێكی لەم شێوەیە هەڵبستن؟ چ���وارەم :ئەگ���ەر ل���ە س���اڵی 2003وە دەستوورێك هەبێت و نەخرابێتە ریفراندۆمەوە و حزبە كوردستانیەكانیش پێڕەوی پرەنسیپی س���ازانی نیش���تیمانیان كردبی���ت ،چ ش���تێك رێگرە لەوەی لەپەرلەماندا رێكبكەون لەس���ەر دواخس���تنی وادەی هەڵبژاردنی راستەوخۆی خەڵ���ك بۆ س���ەرۆكی هەرێ���م ،ت���ا ئەوكاتەی كۆمس���یۆن ئامادە دەبێت بۆ ئەنجامدانی ئەو هەڵبژاردنە؟ لە چی دەترس���ن ،لەكاتێكدا گەل خۆی بڕیار دەدات؟ پێنج���ەم :ئەگ���ەر هەبن رەخنەی سیاس���ی دیاریكراوی���ان لە پارتی هەبێ���ت ،ئەمە مانای وانی���ە ناكرێ���ت كۆدەنگیەك���ی جەم���اوەری لەبارەی كەس���ایەتی "مەس���عود بارزانی"یەوە هەبێ���ت ،وەك گونجاوتری���ن ك���ەس ل���ە ئێس���تادا بۆ پۆس���تی س���ەرۆكایەتی هەرێم و س���ەركردایەتیكردنی ئەو گەلە لەم بارودۆخە س���ەختەدا .ئەم���ە ل���ە ریفران���دۆم و دەنگدانی خەڵك لەسەر ئەم پۆستەدا دەردەكەوێت. شەش���ەم :سوكسەرنجدانی مافی خەڵك بۆ هەڵبژاردنی س���ەرۆكەكەی خ���ۆی ،خیانەتێكە ئەم حزبانە بەرامب���ەر بەو خەڵكە دەیكەن كە هەڵیبژاردوون و دەریدەخات كە متمانەیان بە جەماوەرییبوونی خۆیان نیە. حەوتەم :ئایا هیچ سیس���تەمێكی پەرلەمانی
س���ەركەوتوو ل���ە ناوچەك���ەدا هەی���ە ،تاك���و هەندێك پەرلەمانتار پێداگیریی بكەن لەس���ەر گواس���تنەوەی ئەم ئەزموونە بۆ كوردستان؟ یاخود ئەمە ئەو هەرزەڕەفتارە سیاس���یانەیە كە ناتوان���ن خۆیانی لێ رزگار بكەن؟ هەموو ئەزموونەكان���ی سیس���تەمی پەرلەمان���ی ل���ە ناوچەكەدا شكس���تیان خواردووە و پشێویان خوڵقاندووە ،كەواتە بەرژەوەندی ئەو حزبانە لە پێداگیرییان لەس���ەر ئەم جۆرە سیس���تەمە چیە؟ هەش���تەم :خەڵك ئ���ەم پەرلەمان���ەی وەك پەرلەمان���ی پێشكەش���كردنی خزمەتگ���وزاری هەڵبژاردووە ،ئەم���ە تاكە خاڵە كە دەنگدەران لەكاتی دەنگداندا جەختیان لەسەر كردۆتەوە، دوور لە هەر جۆرە ئاڕاس���تەیەكی سیاس���ی دیكە ،بۆیە ئەم جۆرە بڕیارە چارەنوسسازانە لەگەڵ ئامانج���ی هەڵبژاردن���ی پەرلەمانەكە و تواناكانی یەكناگرنەوە. نۆی���ەم :وەك گوتم���ان ،ئەگ���ەر ئ���ەم بابەت���ە ل���ە خولەكان���ی پێش���ووی پەرلەماندا بوروژێندرابایە ،ئایا پەرلەمانتارەكانی یەكێتی هەم���ان هەڵوێس���تیان دەب���وو و هەڵبژاردنی
ائیا گەر ئەم بابەتە لە خولەكانی پێشوودا بوروژێندرابایە ،یەكێتی هەمان هەڵوێستی ئێستای دەبوو؟ س���ەرۆكیان لەالیەن خەڵكەوە رەتدەكردەوە؟ بە دڵنیاییەوە نەخێر ،هۆكارەكانیش بۆ هەموو كەس مەعلوم���ن .كەواتە چ���ۆن دەكرێ رێگا بە میزاجی سیاس���ی ئەو ح���زب و ئەم حزب بدەی���ن ،كە ل���ە بڕیاری چارەنوسس���ازی لەم شێوەیەدا یاری بە چارەنوسی گەلی كوردەوە بكات ،مادام هەڵوێستە حیزبیەكان بە گوێرەی هەڵوێستی ئەم یا ئەوحزبی دیكە بگۆڕێن؟ ئەم دۆخەی ئێس���تای هەرێمی كوردستان، كە هەندێك حیزبی كوردی دروستیان كردووە و دەیانەوێت بەهۆیەوە سەقامگیریی سیاسی هەرێم ب���ۆ بەرژەوەن���دی واڵتان���ی هەرێمیی تێكب���دەن و كوردس���تان بخەن���ە قەیران���ی سیاس���یەوە ،بارودۆخ���ی عێراقی س���ەردەمی نوری مالیكیمان بیردێنێتەوە. لە میدل ئیست ئۆنالین وەرگیراوە
ژمار ه 283
2015/6/27
5
سياسەت
كۆبوونەوەكەی سێشەمەی رابردوو (23ی حوزەیران) كە بێ ئامادەبوونی فراكسیۆنی پارتی و توركمان و مەسیحیەكان بەڕێوەچوو
قواڵیی هەرێمیی 23ی حوزەیران 6ژمار ه 2015/6/27 283
سياسەت
هەندێك هێزی هەرێم��یی و دراوسێ گرەویان لەسەر ئەوە كردبوو ،كە ئەم رۆژە بكەنە رۆژی لەبەریە�كترازانی ریزە كوردستانییەكان
بەشی سیاسەت
رۆژی 23ئ���ەم مانگ���ە ب���ۆ مێ���ژووی كوردس���تان بەرۆژێكی گرنگ وەسفدەكرێت. ئەم رۆژە تێس���تی گەورەی دیموكراس���یەتی هەرێم���ی كوردس���تان و پەرچەكرداری هێزە س���ەرەكییە سیاس���ییەكانی ب���وو .لەگەڵ ئەم تێس���تە گەورەیەشدا "23ی ش���ەش" رۆژێكە ك���ە لەالیەكەوە گوزارش���ت لە پێگەیش���تویی سیاسی كورد لەهەرێمی كوردستان دەكات، لەالیەكیش خۆی لەخۆیدا لەم پرۆسەیەدا چەند رەهەندێكی دەس���تووریی–قانونی ،سیاس���ی، هەرێم���ی و هەواڵگری تێك���ەڵ بەیەك بوون. تەنانەت هەندێك لەس���ەرچاوەكان ئاماژەیان بەوە كردبوو ،ك���ە هەندێك هێزی هەرێمی و
دراوس���ێ گرەویان لەسەر ئەوە كردبوو ،كە ئەم رۆژە بكەنە رۆژی لەبەریەكترازانی ریزە كوردستانییەكان. لەه���ەر پێودانگێك���ەوە ب���ۆی بنۆڕی���ن، ئ���ەوەی ل���ەرۆژی 23ش���ەش رووی���داوە، تێستێكی دیموكراسی بزووتنەوەی سیاسیی كوردس���تانە ،ك���ە لەس���ەرەتاكانی بنیاتنان���ی سیس���تەمی سیاس���یی خۆیدایە .لەگ���ەڵ ئەم رەهەن���دە دەس���توری و قانونیەیش���ی ،چەند رەهەندێكی تریشی هەن كە هەقە هەڵوەستەی لەس���ەر بكرێ���ت .ئ���ەم رەهەندان���ەش بریتین لەقواڵیی سیاس���یی ،قواڵیی كوردس���تانیی و قواڵیی هەرێمیی ئەم پرسە .ئێستا پرسیارێك هەیە ئایا ئەم پرس���ە تەنها زادەی گرفتەكانی پێكهاتی سیاس���ی ناوخۆییە یاخود قواڵییەكی
كوردستانی و هەرێمیش لەپشتیەوەن؟ رەهەندی سیاس���ی :هاوكێشە سیاسییە ناوخۆییەكان هەرێم���ی كوردس���تان چ دوای ئ���ەوەی بوو ب���ە هەرێمێك���ی سیاس���ی -قانونی و چ پێش ئ���ەوەی وەك بزووتنەوەیەكی رزگاری نەتەوەی���ی ئامادەیی سیاس���ی و س���ەربازی هەبووە ،كۆمەڵێك كێش���ە و ناكۆكی سیاسی، ئایدیۆل���ۆژی و فیك���ری لەهەن���اوی خۆی���دا كۆكردۆتەوە ،كە بەش���ێكی زۆر لەم كێش���انە تەنها لەس���نوری كێش���ەی سیاس���ی–فیكریدا نەماونەت���ەوە ،بەڵك���و بەش���ێوەی كێش���ەی س���ەربازی بەڕووی یەكتری���دا تەقیونەتەوە. وات���ە بوونەت���ە ه���ۆكاری جەنگ���ی ناوخۆیی ك���ە س���ااڵنێكی زۆریش درێ���ژەی هەبووە و زیانێكی مرۆیی و ماددی یەكجار زۆریش���ی بەخەڵكی ئەم هەرێمە و تەنانەت بەش���ەكانی تری كوردس���تانیش گەیاندووە .ئەم كێش���انە ئەمڕۆش بەشێوازی جیاواز بەڕووی یەكتریدا دەقن���ەوە .واتە ئەم زام���ە ئەمڕۆ بەرووكاری جیاواز دەمدەكاتەوە. ئەگ���ەر لەهۆكارەكان���ی جەنگ���ی ناوخۆیی بگەڕێی���ن ،ئ���ەوە ل���ەدوای ئ���ەوەی گ���ۆڕان دروس���تبوو ،هاوپەیمانییەك لەنێوان پارتی و یەكێتی���دا هەبوو .ئ���ەم هاوپەیمانییە لە رۆژی 21ئەیلول���ی س���اڵی 2013دا بەشكس���تهێنانی ی.ن.ك كۆتای���ی پێه���ات .لەوالش���ەوە "گ���ۆڕان" هاتە ناو هاوكێش���ە سیاس���ییەكانی كوردستانەوە .لەماوەی پێكەوەنانی حكومەتدا جۆرێك لەهاوئاڕاس���تەیی لەنێوان "پارتی" و گۆڕاندا هاتەكایەوە .ئەمەش یەكێتی قوش���قی ك���رد .یەكێت���ی لەرێ���ی قۆس���تنەوەی قواڵیی ئیقلیم���ی خۆی���ەوە ل���ە 30نیس���انی 2014دا بەهێزێك���ی زۆرەوە هات���ەوە ن���او هاوكێش���ە سیاسییەكانەوە .لەگەڵ ئەمەدا كاتێك جۆرێك لەهاوبەرژەوەندی سیاسی لەنێوان هەر چوار فراكس���یۆنی گ���ۆڕان ،یەكێت���ی ،یەكگرتوو و
ژمار ه 283
2015/6/27
7
سياسەت
دروستبوونی هاوبەرژەوەندی سیاسی لەنێوان هەرچوار فراكسیۆنی گۆڕان و یەكێتی و یەكگرتوو و كۆمەڵ ،گۆڕانی بزواند كارتە تایبەتەكەی لەسەر پارتی بقۆزێتەوە سەركەوتنەكانی "هـ.د.پ" لەباكوور و "ی.پ.گ" لە رۆژائوا پەكەكەی لەخۆبا��یی كردووە تاران لە هەوڵەكانیدا تەنانەت گرەوی لەسەر هەاڵیساندنی جەنگی ناوخۆییش كردبوو ،بەاڵم هۆشیاری و رەفتاری دیموكراتیانەی فراكسیۆنە كوردییەكان ،بەتایبەت فراكسیۆنی زەرد ،ئەم خەونەی لەگۆڕنا یەكێت��یی بەیەكجارەكی لەژێر سێبەری "پ.ك.ك"دا پلیشاوەتەوە و رەنگی خۆی نەماوە و بۆتە سێبەرێكی كاڵی "پ.ك.ك" 8ژمار ه 2015/6/27 283
كۆمەڵ دروس���تبوو ،ئەوە گۆڕانی بزواند ،كە كارتە تایبەتەكەی لەسەر پارتی بقۆزێتەوە. گەڵێك ئەستەمە لەكوردستان تەنها باوەڕ بەوە بكرێ ئەوەی ل���ەرۆژی 23حوزەیراندا گ���وزەراوە تەنها بریتی بێت لەپرۆس���ەیەكی دەس���توری و قانون���ی رووت ،ئەم���ە هەرگیز ناچێت���ە ئەقڵەوە .بەڵكو ئەمە دەرهاویش���تەی كۆمەڵێك كێش���ە و گرفتی سیاس���ی مێژویی ناوخۆیین ،كە لەو ئانوساتەدا بۆ الوازكردنی الیەنێك���ی سیاس���ی قۆزراوەت���ەوە ،وات���ە بیرۆكەی���ەك هەی���ە ك���ە دەی���ەوێ كاتەك���ە و كارتەكە بۆ گۆڕینی هاوسەنگی هێز لەهەرێمی كوردس���تان بقۆزێت���ەوە .مەس���ەلەكەش تاڕادەیەكی زۆر پەیوەندی بەهاوكێش���ەكانی هێزەوە هەیە .بەاڵم پرس���ە گەورەكە شتێكی ترە :ئەویش پرس���ی جاڕدانی س���ەربەخۆیی كوردس���تانە .هەم���وو هێ���زە سیاس���ییەكان لەس���ەری كۆك���ن ،بەاڵم پرس���ەكە ئەوەیە كە گەلێ���ك الیەن ئ���ەوە هەرس���ناكەن جاڕدان و واژۆكردنی ئەو سەروەرییە لەالیەن كەسێكی دیاریكراوەوە بێتەكایەوە. قواڵیی كوردستانی :پرسەكانی باكوور، خۆرئاوا و خۆرهەاڵتی كوردستان یەكێك لەرەهەندەكانی ئەم پرس���ە گۆڕانی هاوكێشە كوردس���تانییەكان بووە .لەباكوری كوردس���تان "ك.ج.ك" لەرێ���ی "ه���ـ.د.پ"ەوە س���ەركەوتنێكی گەورەی بەدەستهێناوە .ئەم هێ���زە ئەم���ڕۆ دەتوانێ ئیدیعای ئ���ەوە بكات، كە نوێنەرێتی ش���ەش میلیۆن و نیو دەنگدەر دەكات .ئەم���ە لەهەم���وو دیموكراس���ییەكانی
جیهانیشدا رەهەندی شەرعی خۆی هەیە .ئەم سەركەوتنە دواتر بەسەركەوتنەكانی هەمان هێز لەخۆرئاوای كوردس���تان و لەگرێس���پی موتورب���ە ب���ووە .دوای ئ���ەوەی بەپش���توانی ئاسمانی هاوپەیمانان ی.پ.گ توانی گرێسپی كۆنت���رۆڵ بكات���ەوە ،هاوس���ەنگییەكانی هێ���ز لەخۆرئ���اوای كوردس���تانیش بەس���ودی ئەو هێزە یەكالیی بوونەوە .ئەم دۆخە تاڕادەیەكی زۆر "ك.ج.ك"ی لەخۆبای���ی ك���رد .بۆیە چەند هەفتەیەكی پێش���تر دوران كاڵ���كان رایگەیاند، پەیوەندییەكانی���ان لەگ���ەڵ "پ.د.ك" پچڕی���وە و دەب���ێ لەمەوال بەپێی هاوس���ەنگییە نوێكان مامەڵە لەگەڵ یەكتری بكەن! لەالیەكی تریش���ەوە ئەم هاوكێش���انە پەلی بۆ خۆرهەاڵتی كوردس���تانیش هاویش���تووە، كە ئەمڕۆ هەمووان لەس���ەر ئەوە كۆكن بۆتە "قۆچی قوربانی" هاوكێش���ەكانی باش���وور و باكووری كوردس���تان .حدكا دوای دابڕانێكی زۆر س���ەرەنجام بڕیاری���دا بگەڕێت���ەوە ب���ۆ چی���اكان .ئەمەش لەحس���ابی چەن���د هێزێكی كوردستانی نایە و لەحس���ابی چەند هێزێكی كوردس���تانی دیكە دێ���ت .بەكورتی هێزەكانی س���لێمانی بەگۆڕان و یەكێتیشەوە ئەمڕۆ بەر ش���ەپۆلی سەركەوتنەكانی ك.ج.ك لە باكوور و خۆرئ���اوا كەوت���وون .یەكێتی���ی ئەوەن���دە چۆتەپێش���ەوە ك���ە بەیەكجارەك���ی لەژێ���ر س���ێبەری "ك.ج.ك"دا پلیش���اوەتەوە و رەنگی خۆی نەماوە .یەكێتی جاران لەناو سێی هێزی یەكەمی گۆڕەپانی كوردستانیدا بووە .ئەمڕۆ بۆت���ە س���ێبەرێكی كاڵ���ی "ك.ج.ك" ،گۆڕانیش
سياسەت
هێزەكانی سلێمانی بەگۆڕان و یەكێتیشەوە ئەمڕۆ بەر شەپۆلی سەركەوتنەكانی "ك.ج.ك" لە باكوور و خۆرائوا كەوتوون
هەوڵیداوە ئەم گۆڕانكارییە بقۆزێتەوە .بەاڵم ئەمە تەنها رەهەندی كوردستانی نییە ،بەڵكو قواڵییەكی ئیقلیمیشی هەیە! قواڵی���ی ئیقلیم���ی :رۆڵ���ی ئێ���ران لەهاوكێشەكانی كوردستان ئێ���ران هاوس���ێیەكی بەهێ���زە ك���ە ئەمڕۆ تاڕادەی���ەك خەریك���ە ل���ەدوو الوە هەرێم���ی كوردستان گەمارۆ دەدەدات .لەدوو الشەوە خەریكە دەبێتە دراوسێی هەرێمی كوردستان. ئەگ���ەر ئێران پرۆژەی پەرەپێدانی حەش���دی ش���ەعبی بۆ بچێتەس���ەر ،ئەوە بەنی���ازە ئەو هێڵەی لەنەفتخانەوە هێناویەتی و لەسەعدییە و جەل���ەوال تۆكم���ەی ك���ردوە ،لەخورمات���و، داقۆق ،دوز و باش���ووری كەركوك بەهێزی ب���كات و س���ەرەنجام بیگەیەنێ بەپش���تێنەی شیعەنشینی دەوروبەری موسڵ .بەمەش دوو ئامانجی ستراتیژی هەیە :یەكەم ،سنورەكانی بگەیەنێ بەسوریا و خۆرئاوای كوردستان و بەوەش هاوكێش���ەكانی ناو سوریا بەسودی هاوپەیمانەكان���ی بگۆڕێ���ت .دووەم ،هەرێمی كوردس���تان بەتایب���ەت "پ.د.ك" گەم���ارۆ بدات و پرۆس���ەی س���ەربەخۆیی كوردستان پەكبخات. بۆ ئەم���ەش ئێ���ران بەهەموو ش���ێوەیەك دەیەوێ "پ.د.ك" و بارزانی الوازبكات .تاران لەدوو رێگەوە هەوڵدەدا هاوكێش���ەكانی ناو هەرێمی كوردس���تان بگۆڕێت :یەكەم ،لەرێی هاوپەیمانە كوردەكانییەوە دووەمیش ،لەرێی هێزە شیعەكانی ناو عێراقەوە .بەمجۆرەیش ئێ���ران هەم���وو هەوڵێكی خ���ۆی دەخاتەگەڕ
بۆ ئەوەی كۆتایی بەپرۆس���ەی سەربەخۆیی هەرێمی كوردس���تان بهێنێـت .ئێ���ران ئەگەر هیچ���ی پێنەك���رێ ،ئ���ەوە هەرێمی س���لێمانی لەكوردستان دادەبرێت .پێشتریش لەچەندین كەناڵ���ی جۆربەجۆرەوە ئەمەی راگەیاندووە. ئەم���ڕۆ لەتەوقیتێك���ی یەكج���ار هەڵكەوتوودا ئێ���ران دەی���ەوێ هەماهەنگیی���ەك لەنێ���وان گ���ۆڕان ،یەكێت���ی و كۆمەڵ���دا دروس���تبكات بۆ ئ���ەوەی پارتی پێ گەمارۆب���دات .ئەمەش بەشێكی زۆری پەیوەندی بەسەرهەڵدانەوەی هێزەكان���ی خۆرهەاڵت���ی كوردس���تانەوە هەیە ،كە ت���اران پێیوایە بەپش���تیوانی پارتی لەكوێستانەكان جێگیربوون. ئێران بۆ ئەوەی پرۆژەكانی لەناو هەرێمی كوردس���تان پێش���بخات ،ئ���ەوە بەهەم���وو ش���ێوەیەك كەڵ���ك لەهێ���زە كوردس���تانییە دۆس���تەكانی ( ك.ج.ك ،یەكێت���ی ،گ���ۆڕان و كۆم���ەڵ) وەردەگرێ���ت .ت���اران ئومێ���دی بەوەیە لەرێی ئەم پرۆس���ە قاونونیەوە چەند ئامانجێ���ك بپێكێ���ت :یەك���ەم ،بەالوازكردن���ی "پ.د.ك" كۆتایی بەپرۆس���ەی س���ەربەخۆیی كوردس���تان بهێنێ���ت ،دووەم ،لەرێی گۆڕینی ئ���ەم هاوكێش���ەیەوە پێ���ش بەهەس���تانەوەی خۆرهەاڵت���ی كوردس���تان بگرێت .بۆ ئەمەش تا پێبكرێ دۆستە كوردییەكانی دەقۆزێتەوە. تەنانەت تاران گرەوی لەس���ەر هەاڵیساندنی جەنگی ناوخۆییش كردبوو ،بەاڵم هوشیاری و رەفت���اری دیموكراتیان���ەی فراكس���یۆنە كوردییەكان ،بەتایبەت فراكسیۆنی زەرد ئەم خەونەی لەگۆڕناوە.
ئێران تەوقیتێكی یەكجار گونجاوی هەڵبژارد بۆ ئەوەی هەماهەنگی لە نێوان گۆڕان و یەكێتی و كۆمەڵدا دروست بكات و پارتی �پێ گەمارۆ بدات تاران لە رێگای هێزە شیعەكانی ناو عێراق و هاوپەیمانە كوردەكانیەوە دەیەوێت هاوكێشەكانی ناو هەرێمی كوردستان بگۆڕێت و كۆتا��یی بە هەوڵی سەربەخۆبوونی كوردستان بهێنێت هەموو هێزە سیاسیەكان لەسەر جاڕدانی سەربەخۆ��یی كۆكن ،بەاڵم هەندێكیان ئەوەیان بۆ هەرس ناكرێت، كە جاڕدان و واژۆكردنی ئەو سەروەرییە لەالیەن كەسێكی دیاریكراوەوە بێتەكایەوە ژمار ه 283
2015/6/27
9
سياسەت
رەوئف عوسمان ،سەرۆكی جڤاتی نیشتیمانی بزوتنەوەی گۆڕان بۆ سڤیل:
لەناو گۆڕاندا باس لە كشانەوە لە حكومەت نەكراوە رەئ���وف عوس���مان ،س���ەرۆكی جڤات���ی نیش���تیمانی بزووتن���ەوەی گ���ۆڕان ،ل���ەم دیدارەی���دا لەگ���ەڵ س���ڤیل ،ئام���اژە ب���ەوە دەدات ،ئ���ەوان وەك گ���ۆڕان س���وورن لەس���ەر گۆڕین���ی سیس���تەمی سیاس���یی هەرێم ب���ۆ پەرلەمانی و لەوبارەیەش���ەوە هیچ جۆرە سازش���ێك ناك���ەن ،تەئكیدیش لەوە دەكاتەوە ،لەناو گۆڕاندا تائێستا باس لەكشانەوە لەحكومەت نەكراوە و ئامانجی گۆڕانیش راگرتنی ئارامی و ئاساییش���ە لە ناو حكومەتی هەرێمدا. پێشەوا محەمەد
پێم باشە پرسی دەستوور و سەرۆكایەتی هەرێم بە سازان یەكال��یی بكرێنەوە هەمواری یاسای سەرۆكایەتی هەرێم كودەتا نییە و پارتی دوژمنی وەهمی بۆ خۆی دروست دەكات 10ژمار ه 2015/6/27 283
لەدوای دانیش����تنەكەی پەرلەمانەوە لەسەر هەمواری یاسای سەرۆكایەتی هەرێم، پارتی دەڵێ كودەتایان بەسەردا كردووین؟ رەئ����وف عوس����مان :نەخێ����ر ،قس����ەكردن لەس����ەر كودەت����ا دروس����تكردنی دوژمنێك����ی وەهمیی����ە لەالیەن پارتییەوە .ئەو چوار حیزبە پڕۆژەی����ان هەبووە و هاوبەش بوون و هاوڕا ب����وون ،ئەم����ە هی����چ كودەتایەك����ی تێ����دا نییە. كارەك����ە بەیەك رۆژ نەكراوە ،بەڵكو پارتی بە ئەن����دازەی هەرچوار الیەنەك����ەی تر ئاگاداری ئەو پڕۆژەیاس����ایە بووە ،ب����ەاڵم كە قەناعەتی پێی نییە و لەگەڵی نییە ،ئەو پرسە بەو جۆرە دەوروژێنێت و تەنها وەهمێكە پارتی بۆ خۆی دروستی دەكات. چاودێران����ی سیاس����یی پێیانوای����ە مەس����ەلەی دەستوور و س����ەرۆكایەتی هەرێم ئاڵۆزی لە هەرێم دروست دەكات؟ رەئ����وف عوس����مان :ئەگ����ەر مەترس����ی یان ئاڵۆزی دروست بێت ،ئەوە چوار الیەنەكە لێی بەرپرس نین ،ئەم پڕۆژانە پڕۆژەی نیشتیمانین نەك بۆ دروس����تكردنی ئاڵۆزی ،بەپێچەوانەوە ب����ۆ ئاش����تەوایی و پێكەوەژی����ان و رێگریكرنە لەدروس����تبوونی تاكڕەوی .بەاڵم ئێس����تا باس لەس����ازان دەكرێت لەمەس����ەلەی دەستوور و س����ەرۆكایەتی هەرێم ،ئەگەر س����ازان بكرێت بێگوم����ان ب����ە لێكتێگەیش����تن و نزیكبوون����ەوە دەبێت و ئەو جۆرە خوێندنەوانەش بۆ دۆخی هەرێ����م ناكرێ����ت ،منی����ش پێموای����ە دەبێت ئەو پرسانە بەسازان و گفتوگۆ و لێكنزیكبوونەوە چارەسەر بكرێن. ئەمە هەنگاوی كردەكی رێككەوتننامەی دەباشانە لەنێوان ئێوە و یەكێتیدا؟
رەئوف عوسمان :لە پەیوەندی نێوان ئێمەو یەكێتیدا خوێندنەوەی زۆر دەكرێت ،ئێستاش ئەوە یەكێكە لەخوێندنەوەكان. ئەگەر سیس����تەمی سیاسیی هەرێم ببێت ب����ە پەرلەمان����ی ،ئێوە كێش����ەتان لەگەڵ هەڵبژاردن����ەوەی بارزان����ی هەی����ە ب����ۆ ئ����ەو پۆستە؟ رەئوف عوس����مان :ئێمە نە كێش����ەكان و نە پۆس����تەكان وەك ش����ەخس وەرناگرین ،بەاڵم بارزانی بەیاس����ا ماوەی س����ەرۆكایەتیكردنی كۆتایی هات����ووە .جگەلەوەش ،ب����ۆ نابێت لەم هەرێمە چەند ملیۆن كەس����ییەدا كەس����ێكی تر ببێ����ت بە س����ەرۆك؟ بێگومان دەبێ����ت لەپێناو سیستەمی دیموكراسی و دەستاودەستكردنی دەس����ەاڵت ك����ە لەرەشنووس����ی دەس����تووردا بوونی هەیە ،ئەو كارە ئەنجام بدرێت. ئێ����وە س����وورن لەس����ەر گۆڕین����ی سیستەمی سیاسیی هەرێم بۆ پەرلەمانی؟ رەئوف عوس����مان :بێگوم����ان ،بەدڵنیاییەوە گۆڕان سازش لەس����ەر سیستەمی پەرلەمانی ناكات. لەن����او گۆڕاندا باس لە كش����انەوە لە حكومەت كراوە؟ رەئوف عوسمان :نەخێر ئاگاداری نیم. خەڵ����ك دەڵێ����ن حكومەت شكس����تی هێناوە و دەبێت گۆڕان بكشێتەوە؟ رەئ����وف عوس����مان :گ����ۆڕان جگەل����ەوەی ئامانجی خۆشگوزەرانی و ئاسوودەیی خەڵكە، هاوكات یەكڕیزی و ئارامی و سەقامگیریشی ال مەبەستە و هەوڵی بۆ دەدات. بەڕێزت����ان وەك س����ەرۆكی جڤات����ی نیش����تیمانی گ����ۆڕان ،پێم����ان بڵێ ئ����ەو جڤاتە
سياسەت
كارەكانی چین؟ رەئوف عوس����مان :جڤاتی گشتی ،دەتوانین بڵێی����ن چەتری س����ەری بزووتن����ەوەی گۆڕانە لەئێستادا ،دەشێ وەكو پەرلەمانێك وابێ لەناو گۆڕان����دا ،رۆڵەك����ەی بریتییە ل����ە راوێژكاریی و پێشكەش����كردنی پ����ڕۆژە ب����ەژوورەكان و بەوەزی����رو پەرلەمانت����اران ،چاودێریكردن����ی ئەدای حزب ،ئ����ەدای وەزیر و پەرلەمانتارانی گ����ۆڕان ،چاودێریكردن����ی ئ����ەدای ئی����دارەی بەڕێوەبردن����ی گ����ۆڕان ،لەگەڵ چەن����د كارێكی تریش. ل����ە كادران����ی ن����او حكومەتت����ان رەزامەن����دن ،بەتایب����ەت خەڵ����ك گلەیی����ان لێدەكات؟ ڕەئ����وف عوس����مان :خەڵ����ك كاتێك����ی دیاریكراوی ب����ۆ چاودێریكردنی نوێنەرەكانی ئێم����ە دانەناوە ،چونك����ە نوێنەرانمان هەمووی س����اڵێك ناب����ێ كاردەكەن ،لەس����اڵێكدا ناتوانی گۆڕانكاری����ی خێ����را بك����ەی .وەزیرەكانم����ان ئیش����یان كردووە ،بەتایب����ەت وەزیری دارایی، كار و دەس����كەوتنی نوێنەركانمان لەحكومەت لەبەرچاوی خەڵكن.. پەیوەندییەكانت����ان لەگەڵ یەكێتی لە چ ئاستێك دایە؟ رەئ����وف عوس����مان :پەیوەندییم����ان لەگەڵ یەكێتی و هەموو الیەنەكان ئاساییە و زۆرجار خاڵی هاوبەش����مان هەی����ە لەكاركردندا ،لەگەڵ یەكێتی پەیوەندییەكان لەس����ەر دەس����توورو س����ەرۆكایەتی هەرێم كۆدەنگی����ن و لەیەكەوە نزیكی����ن ،ئێم����ە دەمانەوێ����ت پەیوەندییەك����ی ئاس����اییمان لەگەڵ هەموو الیەنەكاندا هەبێت، هیچ جۆرە گرژیەك لەنێوان الیەنەكاندا نەبی، بەتایبەت لەم دۆخەی ئێستاش����دا كە واڵتەكە رووبەڕووی ش����ەڕی نەخوازراو بۆتەوە ،ئەو خاڵە هاوبەش����انەی لەنێوان ئێم����ە و یەكێتیدا هەی����ە وایكردووە لەیەك نزیكتر ببینەوە ،هەر الیەنێكی����ش لە پاكێ����جو خاڵەكانی ئێمە نزیك بێتەوە ،ئێمەش لەو نزیك دەبینەوە. لەگ����ەڵ یەكێت����ی هی����چ ج����ۆرە رێككەوتنێكی ستراتیژیتان هەیە؟ رەئوف عوس����مان :نەخێ����ر ،پەیوەندییەكان هێش����تا نەگەیشتوونەتە ئاس����تێك رێككەوتنی س����تراتیژیی بكەی����ن ،بوون����ی رێككەوتن����ی س����تراتیژیی پەیوەندیی بە رۆژگارو واقیعەوە هەیە ،بەاڵم بەرنامە و سیاسەتی ئێمە بوونی تەباییە لەگەڵ هەم����وو الیەنەكان ،بەمەرجێك لەس����ەر حسابی میللەت نەبێ ،نەبێتە رێگر بۆ نەهێشتنی گەندەڵییو ئەنجامدانی چاكسازیی لەواڵتدا.
ژمار ه 283
2015/6/27
11
سياسەت
یەكگرتووی دهۆك لە یەكگرتووی سلێمانی جیاوازە!
یاسایی سەرۆكایەتی هەرێم یەكگرتوو بەسەر دەڤەرەكانیدا دابەش دەكات راوێژ كامەران بوون����ی كێش����ە لەنێ����وان یەكگرتووەكان����ی س����لێمانی و یەكگرتووەكان����ی دهۆك����دا ش����تێكی نوێ نی����ە ،بەردەوامی����ش لەكات����ی هەڵبژاردن و دابەش����كردنی پۆستەكاندا كێش����ە و ملمالنێكانی ئەو دوو بەرەیە زیات����ر بەدیار دەكەوێت ،بەاڵم دانیشتنەكەی چەند رۆژی رابردووی پەرلەمانی كوردس����تان ب����ۆ گفتوگۆك����ردن لەس����ەر پرۆژە یاس����ای س����ەرۆكایەتی هەرێ����م ،ئ����ەو ناكۆكی����ە شاراوەیەی بەتەواوەتی بەدیاری خست و وەك چاودێرێكی سیاس����ش دەڵێت "ئێس����تا یەكگرتوو دوو پارتی جی����اوازە لەنێو یەك بەرەدا ،هەموو كاتێ����ك ئەگەری دابەش����بونی ئ����ەو دوو بەرەیە لەئارادایە". بەپێ����ی ئامارەكان����ی دوای����ن هەڵب����ژاردن لەكوردستاندا ،یەكگرتووی ئیسالمی كوردستان زۆرتری����ن جەم����اوەری لەپارێ����زگای دهۆكدایە، بەجۆرێ����ك كە 84ه����ەزار دەنگی هەیە ،هاوكات لەپارێ����زگای س����لێمانی وەك دووەم پارێ����زگا رێژەك����ەی بۆتە 81ه����ەزار دەنگ و لەهەولێری پایتەختی����ش 27هەزار دەنگی هەبووە ،هەربۆیە ئێس����تا دەڤ����ەری س����لێمانی و دەڤ����ەری ده����ۆك لەس����ەر خاوەندارێتی ئ����ەو پارت����ە لەملمالنێدان و هەریەكەش����یان لەس����ەر پرس����ە جی����اوازەكان راوبۆچون����ی جیاوازی����ان هەی����ە ،ناكۆكیەكان����ی ئ����ەم دواییەش����یان ب����ووە ه����ۆی ئەوەی كێش����ە ناوخۆییەكان بێنە سەر رووپەڕی میدیاكان. بەئاشكرا سەرهەڵدانی كێشەی نێوان دەڤەری س����لێمانی و دهۆكی یەكگرتوو لەپاش دانیشتنی پەرلەمانی كوردستان بەمەبەستی گفتوگۆكردن
12ژمار ه 2015/6/27 283
لەسەر یاسای سەرۆكایەتی هەرێم هاتەكایەوە، ئەم����ەش پ����اش ئ����ەوەی یەكگرتووەكانی دهۆك لەگ����ەڵ بەش����داریكردنی یەكگرت����وودا نەب����وون لەكۆبونەوەك����ە ،بەوپێی����ەی داوای س����ازانی نیش����تمانیان دەك����رد ،بۆی����ە پەرلەمانتارەكان����ی پارێزگای دهۆكی یەكگرتوو بەش����داریان نەكرد، لەكاتێكدا یەكگرتووەكانی س����لێمانی سوربوون لەس����ەر بەش����داریكردنیان لەكۆبونەوەك����ە، بەهۆی ئەوەش����ەوە "د .دیندار نەجمان دۆسكی" ئەندامی س����ەركردایەتی یەكگرتووی ئیس��ل�امی و یەكێ����ك لەدامەزرێنەران����ی ئەو پارتە دەس����تی لەكاركێش����ایەوە .بەوت����ەی خۆش����ی ه����ۆكاری دەستلەكاركێش����انەوەكەی بەهۆی ئەوەوە بووە ك����ە "پەرلەمانتاران����ی یەكگرتوو دژ ب����ە بڕیاری مەكتەبی سیاس����ی حزبەكەیان وەس����تاونەتەوە، كە داوای كۆبونەوەی پێنج حزبە كوردستانیەكە كراوە". ئەم����ەش لەكاتێكدایە ك����ە ناڕەزایی یەكگرتوو لەبادین����ان تەنه����ا لەچەن����د ئەندامێكیان����دا خۆی نەبینی����ەوە ،بەڵكو زۆرینەی س����ەركردایەتی ئەو حزبە پش����تگیری دیندار دۆسكیان كرد ،بەوتەی "غازی سەعید" ئەندامی سەركردایەتی یەكگرتوو لەبادینان لەكۆبونەوەی سەركردایەتی و مەكتەبی سیاسی یەكگرتوودا بڕیار لەسەر ئەوە دراوە ،كە یەكگرتوو بەشداری هیچ كۆبونەوەی پەرلەمان نەكات ،كە لەس����ەر بنەمای س����ازانی نیش����تمانی ئەنجام نەدرێت ،بەاڵم بەشێك لەپەرلەمانتارانی یەكگرت����وو ئ����ەو بڕیارەی����ان پێش����ێلكردووە و بەش����داری كۆبونەوەی پەرلەم����ان بوون .غازی س����ەعید ب����ە س����ڤیلی گ����وت "بەش����داریكردنی یەكگرت����وو لەكۆبونەوەیەك����ی پەرلەمان����دا ،ك����ە
دەبێتە هۆی دروس����تكردنی كێش����ە و س����ازانی نیشتمانی تێدا نیە ،بۆ ئێمە جێگەی نیگەرانیەكی گەورەیە ،تێكچوونی یەكبونی نیشتمانیش تەنها لەبەرژەوەن����دی دوژمانان����ی ك����وردە ،هەربۆیە ئێم����ەش دژ ب����ەو كارە وەس����تاوینەتەوە ،ك����ە بەش����ێك لەپەرلەمانتاران����ی یەكگرت����وو لەژێ����ر كاریگ����ەری و گوش����اری حزبەكان����ی س����لێمانی چونەت كۆبونەوەی پەرلەمانەوە". غ����ازی س����ەعید ئەوەش����ی نەش����اردەوە ،كە ئەوان وەك سەركردایەتی یەكگرتوو لەدەڤەری بادین����ان پش����تگیری تەواوی هەڵوێس����تی دیندار نەجمان دۆس����كی دەك����ەن ،ئەو گوت����ی "ئەوەی لەنێ����و یەكگرت����وودا رووی����دا بەه����ۆی نەبون����ی هاوسەنگیەوەیە لەبڕیارداندا ،چونكە فراكسیۆنی یەكگرت����وو لەپەرلەم����ان پێچەوانەی س����تراتیژی كاری س����ەركردایەتی حزب دەجوڵێتەوە ،كە بۆ ئەوەش پێویستە ئەمینداری یەكگرتوو مەكتەبی سیاس����ی هەڵوێس����تیان هەبێ����ت و ئ����ەو پرس����ە یەكالبكەنەوە". بەاڵم بەش����ێكی دیك����ە لەئەندامانی یەكگرتوو هەڵوێس����تی توندی����ان هەب����وو بەرامب����ەر ب����ەو ناڕەزایەتیان����ەی لەن����او حزبەك����ەدا لەده����ۆك دروس����تبوو ،دیارترینیش����یان هەڵوێستی حاجی كاروان پەرلەمانت����اری یەكگرت����وو ب����وو ،ك����ە
سياسەت
شارەزایەی بواری ئیسالمی سیاسی :لە بنەڕەتدا یەكگرتووەكانی سلێمانی و دهۆك دوو حزبی جیاوازن ،تەنانەت لە كاتی دابەشكردنی پۆستەكانیشدا وەك دوو پارتی جیاواز مامەڵە دەكەن
لەپەیجی خۆی لەتۆڕێ كۆمەاڵیەتی فەیسبووك دیندار نەجمان دۆسكی بەكەسێكی دونیاویست و ترس����نۆك و دروس����تكەری دووبەرەك����ی و كورس����ی ویس����ت ناوب����رد ،ه����اوكات بەش����ێك لەیەكگرتوەكان����ی دەڤەری س����لێمانیش پێیانوایە یەكگرتوەكانی دەڤەری دهۆك بەهۆی ئەو واقعە سیاسیەی تێیدان ناچاربوون ئەو هەڵوێستەیان هەبێت" .بەه����ار عەبدولەرەحمان" پەرلەمانتاری یەكگرتوو بەسڤیلی گوت "ئێمە وەك یەكگرتووی ئیس��ل�امی كوردستان س����ەرتا پێمانباشبوو ئەو پرسە بەدەس����تور یەكالبكرێتەوە ،بەاڵم بەهۆی ئەوەی بواری ئەوە نەمابوو ،هەربۆیە باشترین بژاردە هەمواركردنەوەی یاس����ای سەرۆكایەتی بوو ،بۆیە ئێمە پێمانباشبوو لەپەرلەماندا هەموو الیەنەكان پێكەوە پرۆژەیەك پێش����كەش بكەین، چون����ی ئێمەش ب����ۆ ئ����ەو دانیش����تنە پێچەوانەی بڕیاری مەكتەبی سیاسی حزبەكەشمان نەبووە، چونك����ە ئێم����ەش وەك فراكس����یۆنی یەكگرت����وو لەگەڵ س����ازان دای����ن و پێش����مانوایە دەبێت لەم ماوەیەدا سازان بهێندرێتە كایەوە". بەه����ار عەبدولرەحم����ان لەب����ارەی ئ����ەو دابەش����بوونەی یەكگرت����ووش ب����ۆ دووب����ەری دەڤ����ەری س����لێمانی و دەڤەری ده����ۆك گوتی"را و رای جی����اواز لەه����ەر پارتێك����ی سیاس����یدا
ش����تێكی ئاس����اییە ،بەتایب����ەت ب����ۆ یەكگرت����ووی ئیسالمی كوردستان كە پارتێكی سەرتاسەرین، چونك����ە پارتەكانی دیكە قورس����ای جەماوەریان لەناوچەیەك����ی دیاركراودای����ە ،لەكاتێك����دا ئێم����ە لەهەموو دەڤەرەكان����دا جەماوەرمان هەیە ،هەر بۆیە هاوس����ەنگی لەنێوان سەرجەم دەڤەرەكان كارێك����ی هێندە ئاس����ان نیە بەتایب����ەت لەكاتێكدا كە هەریەك لەو دەڤەرانە تایبەتمەندی سیاس����ی خ����ۆی هەی����ە ،لەسیاسەتیش����دا ب����ەردەوام ئ����ەو واقع����ەی ت����ۆ كاری تێ����دا دەكەی����ت رۆڵی خۆی دەبینێت ،بەاڵم ئێمە بەوە ناسراوین ،كە هەمیشە برایەتیم����ان پاراس����تووە ،ئەو كێش����ەیەش زیاتر راگەیاندنەكان گەورەیان ك����ردووە ،بەدڵنیایەوە چارەسەر دەكرێت ،گەر رای جیاوازیش هەبێت ئەوا ئێمە یەكدی قبوڵدەكەن". هەرچ���ی یەكگرتووەكان���ی دەڤ���ەری هەولێریش���ن ،تائێس���تا بێالی���ەن لەدۆس���یەكەدا وەس���تاون و هەوڵی چارەس���ەر دەدەن ،سڤیل پەیوەندی كرد بە "فەرهاد مەال س���اڵح" ئەندامی مەكتەب���ی سیاس���ی یەكگرت���وو ،ب���ەاڵم ناوبراو ئامادەنەب���وو لێ���دوان بدات و تەنه���ا ئەوەندەی گوت ،كە پرسەكە چارەسەر دەكەن. ب���ەاڵم ب���ە گوت���ەی "س���ۆران س���ێوكانی" ش���ارەزا لەكاروب���اری ئیس�ل�امی سیاس���ی
كێش���ەی نێ���وان دەڤ���ەری س���لێمانی و دهۆك لەیەكگرتووی ئیس�ل�امیدا ش���تێكی ن���وێ نییە و لەبنەڕەتدا ئ���ەوان دوو حزبی جیاوازن و وەك فراكس���یۆنێكی ئیس�ل�امی-ئیخوانی كاردەكەن. س���ێوكانی بەس���ڤیلی گ���وت "یەكگرت���ووەكان لەده���ۆك س���ەركردە و س���ەركردایەتی خۆیان هەیە و هیچ بەرپرس���ێكی یەكگرتوو لەدەڤەری سلێمانی ناتوانێت بچێت لەوێ كاربكات ،یاخود دەسەاڵتی هەبێت ،تەنانەت لەهەڵبژاردنەكانیشدا دابەش���كاری و پێدانی پۆست وەك دوو پارتی جیاواز مامەڵە دەكەن ،ئێستاش بەهۆی ئەوەی خەریكە پرس���ی ئاینی لەحزبەكەدا كاڵدەبێتەوە، كە هۆكاری بەیەكبەس���تنەوەی ئەو دوو الیەنە جی���اوازە ب���ووە ،هەربۆیە لێكت���رازان و دابڕان لەنێویاندا دەبینن". س���ۆران س���ێوكانی بەدوریش���ی نازانێ���ت یەكگرتووەكان���ی بادین���ان بەیەكج���اری ل���ەو پارتە بكش���ێنەوە ،ئەو گوت���ی "یەكگرتووەكانی بادینان زیاتر ترسیان لەخۆیان هەیە ،هەربۆیە هەڵوێس���تیان جی���اوازە و زیات���ر لەپارتی���ەوە نزیك���ن ،یەكگرت���ووش تەنها بەن���او یەك حزبن و لەبنەڕەت���دا دوو پارت���ی ئیس�ل�امی جیاوازن، بۆیە ب���ەدوری نازانم كە یەكگرت���ووی بادینان بەیەكجاری جیاببنەوە".
ژمار ه 283
2015/6/27
13
سياسەت
غازی سەعید ،ئەندامی سەركردایەتی یەكگرتووی ئیسالمی كوردستان:
پڕۆژەیەكی هەرێمی هەیە بۆ تێكدانی ناو ماڵی كورد و لێدان لە خەونی دەوڵەتی كوردی دیندار دۆسكی كەسایەتییەكی خاوەن سەنگە لەناو یەكگرتوو لەدەڤەری بادینان و پشتگیر��یی دەستلەكاركێشانەوەكەی ناكەین
غازی س���ەعید ،ئەندامی س���ەركردایەتی یەكگرتووی ئیس�ل�امی كوردستان ،یەكێكە ل���ەو س���ەركردە ناڕازییان���ەی دەڤ���ەری بادینانی حیزبەكە ،كە دژی بەشداریكردنی فراكس���یۆنەكەیان ل���ە كۆبوون���ەوەی پەرلەمانی كوردستان بۆ هەمواركردنەوەی یاس���ای س���ەرۆكایەتی هەرێم وەستانەوە. لەم دیمانەیەی سڤیلدا تیشك دەخاتە سەر پرس���ێكی ناوخۆیی ئەو حیزبە و لەبارەی ناكۆكییەكانیانەوە قسە دەكات. سەروەر خەلیل
14ژمار ه 2015/6/27 283
دوو لە پەرلەمانتارەكانی ئێمە لە دەڤەری بادینان لەژێر فشارێكی زۆردا بەشداریان لە كۆبوونەوەكەی پەرلەمان پێكرابوو
بەشداریكردنی فراكسۆنی یەكگرتوو لە كۆبوونەوەكەی پەرلەمان دژی بڕیاری سەركردایەتی و مە�كتەبی سیاسی حزب بوو
سياسەت
بەش���داریكردنی فراكس���یۆنی حیزبەكەت���ان لەدانیش���تنەكەی 23ی حوزەیرانی پەرلەمانی كوردس���تان چۆن لێكدەدەیەوە؟ غ���ازی س���ەعید :ئێم���ە وەك كادیرانی یەكگرت���ووی ئیس�ل�امی كوردس���تان لەدەڤ���ەری بادین���ان وای دەبینین كە ئەو كۆبوونەوەی���ە لەبەرژەوەن���دی خەڵك���ی كوردستان نەبوو و پێچەوانەی بڕیارەكانی هەموو حیزبەكان بوو ،كە دەبێت پرس���ی سەرۆكایەتی هەرێم بەسازانی نیشتیمانی چارەسەر بكرێت و دوای ئەوە لەپەرلەمان لەڕێگەی���ی یاس���اییەوە پەس���ەند بكرێ���ت. وەك هەڵوێس���تی یەكگرتووی ئیس�ل�امی
ك���ە لەبڕیارەكان���ی 6/13ی ئەنجومەن���ی س���ەركردایەتی و بڕیارەكان���ی مەكتەب���ی سیاس���ی و بەالغی كۆتایی كۆبوونەوەی ئەو مەكتەبە كە لە 6/22دەرچوو ،بەهەمان ئەو ئاڕاستەیە بووە ،كە دەبێت ئەو پرسە سازانی نیشتیمانی لەسەر بكرێت و دواتر بچێتە پەرلەم���ان ،تەنانەت ل���ەو بەالغەدا هات���ووە ،كە ئ���ەو پرس���ە بەكۆبوونەوەی قەیران���اوی و ب���ێ ئەنجام���ی پەرلەم���ان چارەس���ەر نابێت ،ئەگەر پێش���تر سازانی نیش���تیمانی لەس���ەر نەكرێت ،لەپەیڕەوی ناوخۆی یەكگرتووشدا هاتووە كە بڕیارە گرنگ���ەكان و ئ���ەو بڕیارە سیاس���ییانەی پەیوەستن بە كوردستان و دەرهاوێشتەی
بەس���ەر كۆی كوردستانەوە هەیە ،دەبێت 3/2ی ئەندامانی س���ەركردایەتی بەڕاوێژ لەگ���ەڵ مەڵبەن���دەكان ،هەڵوێس���تیان لەب���ارەوە وەربگیرێ���ت و بڕی���ار بدرێت، لەبەرئ���ەوە ئێم���ە بەش���داریكردنی فراكس���یۆنی یەكگرتوو لەو كۆبوونەوەیە ب���ێ رەزامەن���دی مەكتەب���ی سیاس���ی و ئەنجومەن���ی س���ەركردایەتی ،بەكارێك���ی هەڵ���ە دەزانی���ن و ئ���ەو بەش���دارییەمان رەتكردەوەو هەوڵماندا برادەرانی خۆمان لەپەرلەمان كە خەڵكی بادینانن بەشداری نەك���ەن ،ب���ەاڵم بەداخ���ەوە كە فش���ارێكی زۆر خراب���ووە س���ەر دوو پەرلەمانتاری ئێم���ە و بەش���دارییان پێك���ردن ،لەكاتێكدا
ژمار ه 283
2015/6/27
15
سياسەت
ك���ە هەڵوێس���تی س���ەركردایەتی دەڤەری بادینان ئەوەبوو ،ك���ە هیچ كام لەو چوار پەرلەمانت���ارە بەش���داری كۆبوونەوەك���ە نەكەن. ئەم���ە لەب���ارەی بەش���داریكردن لەكۆبوونەوەك���ە ،ئ���ەی ئ���ەو پ���ڕۆژە هاوبەشەی فراكسیۆنە ئیسالمییەكان ،كە پەرلەمانتارانی ئێوەش واژوویان لەس���ەر ك���ردووە ،بێ رەزامەندی س���ەركردایەتی حیزبتان ئامادە كراوە؟ غازی س���ەعید :بەڵێ ئ���ەو پڕۆژەیەش بێ مەكتەبی سیاس���ی ئامادە و پێشكەش ك���راوە ،مەكتەب���ی سیاس���ی لەگ���ەڵ پێشكەش���كردنی ئ���ەو پڕۆژەی���ە نەبوون، تەنانەت بڕیاری لەسەر پێشكەشنەكردنی پڕۆژەك���ە دابوو ،دوای ئ���ەوە بەقودرەتی ق���ادر پێشكەش���كرا ،مەكتەب���ی سیاس���ی ل���ە 6/22هەوڵی���دا پەرلەمانتاران���ی ئێم���ە پڕۆژەكەی���ان بكێش���نەوە ،ب���ەاڵم چەن���د
هەوڵدەدەین یەكگرتوو بگەڕێنینەوە سەر سیاسەتی حەكیمانەی جارانی خۆی پەرلمانتارێكم���ان وتی���ان ئ���ەوان لەب���ەر جەماوەر ناتوانن ئەو پڕۆژەیە بكێشنەوە، نەك هەر سەركردایەتی دەڤەری بادینان، بەڵكو مەكتەبی سیاس���ی بەگش���تی لەگەڵ پێشكەشكردنی پڕۆژەكە نەبوو. كەوای���ە مەكتەب���ی سیاس���ی و سەركردایەتی حیزب چۆن مامەڵە لەگەڵ ئەو هەڵوێستەی فراكسیۆنەكەتان دەكەن، ئەگ���ەری ئەوە هەیە لێپێچینەوەیان لەگەڵ بكرێت؟ غازی سەعید :یەكێك لەداواكارییەكانی ئێم���ە ئەمەی���ە ،بەگش���تی ئێم���ە ناڵێی���ن لێپێچین���ەوە ،بەڵكو دەڵێی���ن ئایا مەكتەبی سیاس���ی دەرب���ارەی ئ���ەم بابەت���ە چ هەڵوێس���تێكی دەبێ���ت ،دەبێ���ت لەڕۆژانی ئایندە مەكتەبی سیاسی و سەركردایەتی حیزب هەڵوێس���تی روون و ئاش���كرا لەو بارەیەوە وەربگرن. هەم���وو ئەو رووداوان���ە ،ئاماژە
16ژمار ه 2015/6/27 283
نین بۆ بوونی تەكەتوالت و باڵباڵێن لەناو یەكگرتوو؟ غ���ازی س���ەعید :م���ن ناڵێ���م باڵباڵێن و تەكەت���والت ،ئ���ەوە ش���تێكی سروش���تییە ك���ە دەبێ���ت ئۆرگانەكانی ه���ەر حیزبێكی سیاس���ی پابەندی بڕیارە مەركەزییەكانی س���ەركردایەتی حی���زب ب���ن ،لەپەیڕەوی ناوخ���ۆی یەكگرت���وو هات���ووە ،ك���ە س���ەركردایەتی بااڵترین دەزگایە لەدوای كۆنگرە ،ئەمەش مانای وایە هیچ بڕیارێكی س���تراتیژی بەبێ س���ەركردایەتی نادرێت، ئ���ەم بڕی���ار و هەڵوێس���ت و پ���ڕۆژەی فراكسیۆنی خۆمان لەپەرلەمان ،پێچەوانە و ه���اودژ ب���وون لەگ���ەڵ بڕیارەكان���ی سەركردایەتی. بەرپرس���ان و الیەنگرانی پارتی پێیانوای���ە ئ���ەو كارەی 23ی حزەی���ران ئەنجامدرا كودەتا ب���وو و بۆ موزایەدەی سیاسی بوو ،ئێوە راتان چییە؟ غازی س���ەعید :ئێمە ناڵێی���ن موزایەدە ب���وو ،بەڵكو دەڵێی���ن ئەجێندای سیاس���ی حیزب���ەكان ب���وو ،بەوات���ای س���ەپاندنی ئەجێندای حیزبێك بەس���ەر كوردس���تاندا، هەموومان دەزانی���ن گەورەترین كوتلەی پەرلەمان���ی %38پێكدەهێنێ���ت ،ئ���ەوەش مانای وایە هیچ حیزب و الیەنێك ناتوانێت بێ س���ازان پڕۆژەی خۆی بەسەر هەموو كوردستان و حیزبەكانی تردا بسەپێنێت. لەبەر ئەوە دەڵێین ئەو كۆبوونەوەیە بەبێ سازان ،هاودژ بووە لەگەڵ پرەنسیپەكانی س���ازانی نیش���تیمانی ،ئێم���ە دڵنیای���ن كە س���ەرناگرێت ،بەاڵم گرژی و درزدەخاتە ناوماڵی خۆمان لەكوردس���تان ،بۆیە ئێمە پێمانوای���ە ئەو ج���ۆرە لەپێشكەش���كردنی پڕۆژەكان خزمەتی بەرژەوەندی خەڵك و ئەزموونی سیاس���ی كوردستان ناكات و
دەبوو مە�كتەبی سیاسی رێگەی نەدایە فراكسیۆنی یەكگرتوو ببێتە پاشگری الیەنێكی سیاسی لەكوردستان و سازانی نیشتیمانی تێكبدات
ئاڵۆزی زیاتر دەخاتە ناو كوردستان. پێتوای���ە دوای دیندار دۆس���كی، كەسانی تر لەناو یەكگرتوو دەست لەكار بكێشنەوە؟ غازی س���ەعید :پێموانیی���ە ،چونكە ئێمە وەك 32كادیری پێشكەوتووی یەكگرتوو لەدەڤەری بادینان بەیاننامەكەمان دەكرد و نیگەران���ی خۆمان دەربڕی���وە بەرامبەر بەو كارەی فراكسیۆنی یەكگرتوو كردی، بەاڵم هەوڵدەدەین یەكگرتوو بگەڕێنینەوە سەر سیاسەتی حەكیمانەی جارانی خۆی، چونك���ە هەردەم یەكگرتوو بەوە ناس���راو بووە ،كە سیاسەتێكی هاوسەنگی هەبووە و خۆی لەپاش���گری الیەنێك یاخود واڵت و گروپێك بەدوور گرتووە و بڕیارەكانی هاوس���ەنگ ب���وون .هەمیش���ە یەكگرت���وو لەگەڵ ئەوەدا بووە س���ەرجەم حیزبەكانی كوردس���تان پێكەوە كاربك���ەن .ئێمە وەك یەكگرتوو خۆمان بەئەندازیاری پێكهێنانی كابین���ەی هەش���تەمی حكومەت���ی هەرێ���م دەزانی���ن ،بۆیە لەس���ەركردایەتی دەڤەری بادینان پێمانوایە ئەو كارەی فراكس���یۆنی ئێم���ە خ���ۆ الدان ب���وو لەسیاس���ەتی هاوس���ەنگی یەكگرت���وو ل���ە 20س���اڵی رابردوو .لەبەرئەوە وەك ئەو 32ئەندامە سوورین لەسەر ئەوەی دەبێت یەكگرتوو بگەڕێتەوە س���ەر سیاس���ەتی حەكیمانە و هاوس���ەنگی خۆی ،ئێمە لەنیگەرانییەكانی س���ەیدا دیندار تێدەگەین ،بەاڵم پشتیوانی دەستلەكاركێش���انەوەكەی ناكەین ،چونكە ئ���ەو كەس���ایەتییەكی گەورەی���ە لەن���او یەكگرت���وو ،ك���ە لەس���اڵی 1994ەوە تاكو ئەمڕۆ ئەندامی سەركردایەتی یەكگرتووە و ماوەی چەند ساڵێكیش ئەندامی مەكتەبی سیاسی و سەرپەرشتیاری رێكخستنەكانی دەڤەری بادینان بوو و ئەندامی پەرلەمانی عێ���راق و وەزیری ك���ۆچ و كۆچبەران و نوێنەری یەكگرتوو بوو لەداڕش���تنەوەی دەس���تووری عێراق ،ئەو كەس���ایەتییەكی خاوەن سەنگە لەناو یەكگرتوو لەدەڤەری بادین���ان ،لەبەرئ���ەوە ئێم���ە پش���تیوانی ئ���ەو دەستلەكاركێش���انەوەیە ناكەی���ن و پێمانوانییە هیچ دەستلەكاركێشانەوەیەكی تر ل���ەم قۆناغ���ە رووبدات ،چونك���ە ئێمە نەگەیش���تووینەتە ئ���ەو قۆناغ���ەی ك���ە یەكگرتوو بەیەكجاری هاوس���ەنگی خۆی لەدەستبدات. ئێ���وە لەس���ەركردایەتی دەڤەری بادین���ان بەیاننامەیەك���ی ناڕەزاییت���ان
سياسەت
دەرك���رد ،جگ���ە ل���ەو بەیاننامەی���ە هی���چ رێگەیەك���ی ترت���ان گرتەب���ەر ب���ۆ ئەوەی راستەوخۆ و رووبەڕوو نیگەرانییەكانتان بگەیەننە سەركردایەتی یەكگرتوو؟ غازی سەعید :ئێمە ئەو بەیاننامەیەمان گەیاندۆت���ە س���ەركردایەتی حی���زب و راگەیان���دن و هەم���وو الیەن���ە پەیوەندیدارەكانی یەكگرتوو ،چاوەڕوانی هەڵوێس���تی س���ەركردایەتی و مەكتەب���ی سیاس���ی دەكەین بۆ ئەوەی بزانین چۆن ئ���ەم دۆخە چارەس���ەر دەكەن .پێویس���ت ب���وو مەكتەبی سیاس���ی بەزووترین كات هەڵوێس���تی خ���ۆی رابگەیاندایە و رێگەی نەدای���ە فراكس���یۆنی یەكگرت���وو بچ���ن پاش���گری الیەنێكی سیاسی لەكوردستان بكەن و سازانی نیشتیمانی و هاوسەنگی تێكب���دەن ،بێدەنگ���ی و ب���ێ هەڵوێس���تی مەكتەب���ی سیاس���ی جێی نیگەران���ی ئێمە بوو ،بۆی���ە ئەو بەیاننامەیەم���ان دەركرد،
لەم هەڵوێستەماندا هیچ فشارێكی سیاسیمان لەسەر نەبووە و بەتەواوی ئەو قسانە رەتدەكەینەوە چونكە مەكتەبی سیاسی و سەركردایەتی، هەڵوێستیان سەركەوتوو نەبوو لەچۆنێتی مامەڵەكردن لەگەڵ ئەو پرسە. دەكرێ���ت ئ���ەم قس���انەت وا لێكبدەین���ەوە ك���ە فراكس���یۆنی یەكگرتوو شوێن پڕۆژەی الیەنەكانی تر كەوتوون؟ غازی سەعید :ئێمە دەڵێین فراكسیۆنی یەكگرت���وو پێش���ێلی بڕیارەكانی مەكتەبی سیاس���ی و س���ەركردایەتی حیزبەك���ەی خۆیان كردووە ،چونكە بڕیاری مەركەزی حیزبەكەیان ئەوە بوو دەبێت ئەو پرس���ە بەسازانی نیشتیمانی چارەسەر بكرێت. ئەو كارەی فراكسیۆنی یەكگرتوو ك���ە ت���ۆی ن���اوی دەنێی���ت پێش���ێلكاری لەبەرژەوەندی كێ بوو؟ غ���ازی س���ەعید :دەبێت ئەو پرس���یارە لەخۆی���ان بكرێ���ت ،ك���ە ئ���ەو كارەی���ان لەبەرژەوەن���دی ك���ێ ب���وو؟ چونك���ە بەم هەڵوێس���تەیان ت���ەواوی س���ەركردایەتی
دەڤ���ەری بادینانی���ان نیگ���ەران ك���ردووە، لەوانەی���ە ئێم���ە نەزانین لەجیات���ی ئەوان وەاڵمی ئەو پرسیارە بدەینەوە. ب���ەاڵم بەش���ێك لەبەرپرس���انی یەكگرت���وو پێیانوای���ە س���ەركردایەتی دەڤ���ەری بادینان ،لەژێر فش���اری پارتیدا بەیاننامەیان دەكردووە؟ غازی سەعید :نەخێر ،ئەگەر فشارێكمان لەس���ەر بێت ،ئەوە فش���اری ت���رس بووە لەس���ەر ئاین���دەی كوردس���تان ،ئێم���ە لەسەركردایەتی دەڤەری بادینان پێمانوایە پڕۆژەیەكی هەرێمی هەیە بۆ تێكدانی ناو ماڵی ك���ورد و دابڕان لەیەكت���ر ،بۆ لێدان لەدەوڵەتی كورد كە س���ەد س���اڵە خەونی گەل���ی كوردس���تانە كە دەوڵەت���ی خۆیان ببین���ن ،بۆی���ە ئ���ەو هەلومەرجەی ئێس���تا هەندێ���ك حی���زب پەی���ڕەوی دەكەن دژی س���ازانی نیش���تیمانی و یەكڕیزی ناوماڵی ك���وردە و لەكۆتاییش���دا بەدەوڵەتبوون���ی كوردس���تان بەئامان���ج دەگرێ���ت و ئێم���ە مەترس���ی ئەوەمان هەیە ،كە دەس���كەوتە نەتەوەیی و نیش���تیمانییەكانمان لەدەست بچێت ،ئەگەرنا هیچ فشارێكی سیاسیمان لەس���ەر نیی���ە و بەت���ەواوی ئ���ەو قس���انە رەتدەكەینەوە. ئێوە وەك سەركردایەتی دەڤەری بادین���ان دژی ناوەڕۆك���ی پڕۆژەك���ەی یەكگرت���وون یاخ���ود دژی ش���ێوازی پێشكەشكردنی پڕۆژەكەن؟ غازی سەعید :ئێمە قسەمان لەناوەڕۆكی پڕۆژەك���ە نیی���ە ،ت���ەواوی حی���زب لەگەڵ سیس���تەمی پەرلەمانیداین ،ئاس���اییە هەر حیزبە و پڕۆژەو روئیای خۆی هەبێت بۆ سیستەمی حوكمڕانی لەكوردستان ،ئێمە كێشەمان لەنەبوونی سازانی نیشتیمانییە، كە دەبێت ئەو پرس���ە بەسازان چارەسەر بكرێت نەك بەسەپاندنی ئەجێندای حیزبێك یاخود چەند حیزبێك بەس���ەر خەڵكی تر، چونكە وەك وتم ئێمە دڵنیاین ئەوە س���ەر
ئەو كارەی فراكسیۆنی یەكگرتوو دژی پرەنسی�پی سازان و سیاسەتی هاوسەنگی 20 ساڵی یەكگرتووش بوو
ئێمە دڵنیایین ئەم هەوڵە بۆ هەمواركردنی یاسای سەرۆكایەتی هەرێم سەرناگرێت، بەاڵم گرژی و درز دەخاتە ناوماڵی خۆمان لە كوردستان ناگرێ���ت و تەنه���ا گ���رژی و درز دەخاتە ناوماڵی كوردستان .جگەلەوەش لیژنە 21 كەسییەكەی دەستوور و تەواوی الیەنەكان كۆك و هاوڕا بوون لەس���ەر سیس���تەمی حوكمڕان���ی و لەئێستاش���دا لەداڕش���تنی پرەنسیپە گشتییەكان تەواوبوون و ئێستا بەرەو باس���كردنی پرس���ی دابەشكردن و دیاریكردنی دەسەاڵتەكان هەنگاو دەنێن، ئ���ەوە رێگەیەك���ی ب���اش بوو ،ب���ەاڵم ئەم پ���ڕۆژە بەپەلەپەل و پێشكەش���كردنی بەم ج���ۆرە بە بەپەرلەمان ،یەكەم ش���ت دژی بڕیاری پێكهێنانی لیژنە 21كەس���ییەكەیە ب���ۆ پەس���ەندكردنی پڕۆژەی دەس���توور، دووەم ش���ت ،فیعل���ەن بەپڕۆژە و ش���ەڕە پ���ڕۆژە ئ���ەم پرس���ە چارەس���ەر ناكرێت، بڕوامانوای���ە بۆ دروس���تبوونی س���ازانی نیش���تیمانی دەبێت چەند كۆبوونەوەیەكی پێنج قۆڵ���ی ئەنجامبدرێت و هەر حیزبەو لەو كۆبوونەوانە پڕۆژەی خۆی پێشكەش ب���كات تاه���ەر پێن���ج الیەنەك���ە دەگەن���ە رێككەوتنێ���ك لەس���ەر چارەس���ەركردنی پرسی ویالیەتی سەرۆكی هەرێم.
ژمار ه 283
2015/6/27
17
سياسەت
رووداوەكانی سێ شەممەی رابردوو رۆژنامەنوسانیشی دابەش كرد!
شوان سدیق
ئ���هو پهرلهمانتاران���هی دهیانگ���وت چهكی���ان ههڵگرت���وه لهپهرلهم���ان ،زی���اد لهپهرلهمانتارێكی���ان لهكات���ی كۆبوون���هوه، س���هرقاڵی وێنهی س���ێلفیگرتن بوون ،دوای تهواوبوون���ی كۆبوونهوهك���هش وێنهیهكی دهس���ته جهمعیان گرت .رۆژنامهنووسیش ههب���وو دهیگ���وت ب���هرۆژووم ،لهداخ���ی بایكۆتكردنی فراكسیۆنی (پ.د.ك) بۆ هۆڵی كۆبوونهوه .كهچی ئهوهنده حزبیانه رهفتاری دهكرد ،فش���اری خوێن���ی بەرزببوویەوە و رەنگ و دهنگ و رووخساری پهرلهمانتاری پارتی زۆر لهو باشتر بوو. رۆژی 23ی ئ���هم مانگ���ه لهكات���ی بهڕێوهچوون���ی دانیش���تنی پهرلهمان���ی كوردس���تان ،ك���ه بهش���ێكی تایب���هت ب���وو بهپ���رۆژه یاس���ایی حزب���هكان ب���ۆ ههمواركردن���هوهی یاس���ایی ژم���اره 1ی س���اڵی 2005ی س���هرۆكایهتی ههرێ���م و خوێندن���هوهی یهكهمیش���ی ب���ۆ ك���را .ب���ێ ئامادەبوون���ی فراكس���یۆنی پارتی پڕۆژەكە رەوانەی لیژنەی یاسایی كرا. ئ���هو پرس���ه تهنی���ا الیهنهكان���ی لهس���هر پرۆژهكه نهكرد بهدوو بهشهوه ،بەڵكو میدیا
18ژمار ه 2015/6/27 283
و رۆژنامهنوسانیشی دابهشكرد .ههر كهناڵ، یان ه���هر ماڵپهڕێكی ئهلكترۆنی له ئاوازێك دهیانخوێند ،لهپاڵ ئهم���هش باڵوكردنهوهی زانی���اری بێ بنهما و ههواڵی ناڕاس���ت ،یان ههواڵێ���ك كه هاندان بوو بۆ توندوتیژی ،به ئاشكرا لهمیدیاكاندا بهدیدهكرا. بۆ حزبهكان ئاساییه چۆن مامهڵه بكهن، ی���ان ئهندامهكان���ی پهرلهم���ان چ لهناوهوه، یان دهرهوهی پهرلهمان ،چۆن گوزارش���ت لهدی���د و تێڕوانین���ی حزبهكانی���ان دهك���هن، ئهمه سیاس���هته و لهههموو دونیا ش���تێكی ب���اوه .تهنانهت لهههندێك پهرلهمانی واڵتان ش���هڕیش روودهدات و گ���رژی دروس���ت دهبێت .ب���هاڵم ب���ۆ رۆژنامهنوس���ان لههیچ ش���وێنێكی دونیا باو نیه بهویس���تی خۆیان و ب���ێ ئ���هوهی س���هرچاوهی ناوهرۆك���ی ههواڵ ئاشكرا بێت ،بهناوی پهرلهمانتارێك (نهیویس���ت ناوی ئاش���كرا ب���كات) ههواڵی هان���دان و توندوتی���ژی باڵوبكرێت���هوه ،كه ئ���هم ج���ۆره ههوااڵنهمان لهم چهن���د رۆژه بهدیكرد. ل���هرۆژی دانیش���تنهكهی پهرلهم���ان، ت���ا درهنگانێ���ك ل���هوێ ب���ووم ،س���هرنجی زۆر لهرۆژنامهنووس���انی هاوپیش���همدا، كهچ���ی ههندێكی���ان زیاد لهقهب���ارهی خۆی رووداوهكانی ناو پهرلهمانیان گهوره دهكرد، زۆر زانی���اری بێ بنەمای���ان باڵودەكردەوە. لهالیهك���ی تر ب���ۆ دانیش���تنهكهی پهرلهمان نێردراوی ئهڵمانیا ،ئهمریكا ،یونامی ،میسر لهگهڵ موحس���ین باوەفا ،جێگری كونسوڵی گش���تی ئێ���ران لهههولێ���ر ئهوی���ش هاتبوو، كهچی ههندێك میدیا باڵویان كردهوه ،تهنیا ئێران هاتووه .میدیای تریش ههبوو دهیگوت "نوێنهری توركی���اش لهپهرلهمان ئامادهیه"، لەكاتێك���دا نوێنهری كونس���وڵخانهی توركیا نههاتب���وو ،ئهڵمانی���اش تهنی���ا وهرگێڕێك���ی ناردبوو ،میسریش كهسی یهكهم نههاتبوو. ئ���هم ج���ۆره میدیان���ه بهش���ێكیان نزیكن
لهپارت���ی و یهكێتی ،ههروهها میدیای ترش ههن ،كه رۆژنامهنووس���هكانی زیاتر نزیكن لهیهكگرتووی ئیس�ل�امی ،لهگهڵ ئهوهش���دا ژمارهیهكی زۆر لهپهیجی فهیسبووكی نزیك لهپارتی و یهكێتی و گۆڕان و ئیسالمیهكان ه���ەن ،ك���ە لهباڵوكردن���هوهی ههواڵهكان���ی پهرلهم���ان زیات���ر ههوڵ���ی ناش���رینكردنی الیهن���ی بهرامبهریان دهدا و راس���تیهكانیان بهالڕێدا دهبرد. رۆژنامهن���وس ئازاده چۆن بیردەكاتەوە، ی���ان چ حزبێك���ە ،ب���هاڵم لهراس���تیدا ئ���هم حزبایهتیهی كه ههندێك لهرۆژنامهنوس���ی ئێم���ه دهیك���هن دهروێش���ی حزبیی���ه ن���هك حزبایهتی كردن ،س���هیرم بهوه دێت كاتێك پارتی نهچووه هۆڵی پهرلهمان و الیهنهكانی ت���ر پرۆژهكهیان بهبێ ئ���هو حزبه تێپهڕاند، رۆژنامهن���وس ههبوو لهئهن���دام پهرلهمانی پارتی رووداوهكهی زیاتر پێناخۆش بوو! ی���ان لهكاتی دانیش���تنهكه كه س���هرۆكی پهرلهم���ان زان���ی ئهندام���ە ئامادهبووەكانی پەرلەم���ان رێ���ژهی یاس���ایی كۆبوونهوهكه ت���هواو دهكهن ،دانیش���تنهكهی دهس���تپێكرد و پ���رۆژهی ههمواركردن���هوهی یاس���ایی س���هرۆكایهتیان تێپهڕان���د ،لهوكات���هدا لهس���هنتهری میدیای پهرلهمان ،ژمارهیهك رۆژنامهنوس���ی كهناڵ���ه حزبی���هكان، ئهوان���هی پێی���ان خ���ۆش ب���وو ،لهتهنیش���ت رۆژنامهنووس���انی پارتیەوە دهس���تیانكرد بهفیك ه و چهپڵهلێدان. ئ���هم رێگای���ه رۆژنامهنوس���ان ب���هرهو ئاڕاس���تهیهكی خ���راپ دهب���ات ،زانی���اری ناراس���ت جێی زانیاری راس���ت دهگرێتهوه، میدیا لهجیاتی جێبهجێكردنی بهرپرسیارێتی ئهخالق���ی و ئاسایش���ی كۆمهاڵیهتی ،دهبێته س���هكۆیهك ب���ۆ هان���دان و توندوتی���ژی. چارهس���هر ئهوهیه ه���هر میدیایهك ههواڵی ناكۆك���ی و گ���رژی باڵوكردهوه ،لهئاس���تی گشتیدا سهركۆنه بكرێت!
سياسەت
بەری خۆر بە بێژنگ ناگیرێت
نوری بێخاڵی
رۆژی کۆبوونەوەک���ەی پەرلەمان���ی کوردستان لەسەر خوێندنەوەی یەکەم بۆ پڕۆژە یاسای هەمووارکردنەوەی یاسای سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستان ،گرتە و گۆش���ەی کۆمیدی بین���راو هەبوون ،کە زۆربەی ئەوانەی هاوڕای فراکسیۆنەکانی گ���ۆڕان و یەکێت���ی و گ���ۆڕان و کۆم���ەڵ و یەکگرت���وو ب���وون ،بینی���ان ،ب���ەاڵم یان پاساوی مندااڵنەیان بۆیان هێنایەوە ،یان خۆیان لە گێڵیدا! قس���ەی ئیمە لێرە لەسەر یاساییبوونی بەس���تنی کۆبوونەوەک���ە ،ب���ەوەی کە بە پێی ماددە ئەوەن���دە لە برگەی ئەوەندەی پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمان و تەواوبوونی نیس���ابی ئامادەبووان و ئەو ش���تانە نییە، کە دەیانەوێ بیکەنە پاساوی خۆدزینەوە لە دی���وە جەوه���ەری و راس���تەقینەکانی
پرس���ەکە .بۆیە هەوڵ دەدەی���ن لێرە تەنیا بەچەند کۆمێنت و س���ەرەدێرێکی کورت، ئ���ەو گرت���ە و دیمەن���ە کۆمیدیان���ە بیری ئەوانی پاساودەر بێنینەوە: ج���ارێ ئ���ەوان ناتوان���ن خۆڵ���ی ئ���ەوە بکەنە چ���اوی هاواڵتیی���ان ،بەوەی ش���ەڕی پارتی لەس���ەر خودی کەس���ێک و دەس���ەاڵتەکەیە ،بەڵک���و ئەوانی���ش ل���ە ئێمە و لە خۆیش���یان باش���تر دەزانن ،کە بنەڕەت���ی ناکۆکییەکە لەس���ەر ش���ێواز و میکانیزمەکان���ی هەڵبژاردن���ی س���ەرۆکی هەرێمە ،کە لەناو پەرلەمان ،یان بە دەنگی هاواڵتیی���ان هەڵبژێردرێ���ت .پاش���ان هەر بەگوێرەی رەشنووسی دەستوور خۆی، ئەوەی ک���ە خەریکن هەمواری دەکەنەوە، سیس���تەمی حوکمڕان���ی ل���ە هەریم���ی کوردس���تان ،پەرلەمانییە ،ئیتر ئەم خەڵک خەڵەتاندنە بۆچ و لە پای چی؟ ئ���ەوان گرەویان لەس���ەر ئەوە کرد پارت���ی بخەن���ە تەڵەیەک���ەوە ،ک���ە گوای���ە پەن���ا ب���ۆ توندوتیژی دەبات و ئەمەش���ی لەسەر دەکەنە بەڵگەی نادیموکراتیبوونی ئ���ەو حزب���ە ،ب���ەاڵم پارتی س���یحری ئەو گەمەیەش���ی بەتاڵکردن���ەوە ،چونک���ە حزبی���ک خۆی بە خاوەنی دەس���کەوت و دامەزراوەکان���ی واڵت بزانێت ،ناچێتە ناو ئەو یارییە مندااڵنەیە! ئەوان دەڵین نوێنەری کونسوڵگەریی ئێ���ران و میس���ر و ئەڵمانی���ا و ئەمریکا و یۆنامی لە دانیش���تنەکەدا بەش���دار بوون. جارێ بەشداری نوێنەرە بااڵکەی ئێران بۆ خۆی جێگەی پرس���یارە و بە تەنیا بابەتی نوس���ین و ش���رۆڤەیەکی ورد و درێژترە، بەاڵم ئ���ەو برادەران���ە وادەزانن خەڵک لە گوێی (گا)دا خەوت���ووە ،بەوەی جیاوازی زۆر هەبوو لە پلە و پۆستی ئامادەبووان. ئاخر جیاوازی لە نێوان پلە و دەس���ەاڵتی نوێنەری کونسوڵگەریی ئێران و وەرگێرە
نیگابانەکانی واڵتەکانی دیکە ،ئاس���مان و رێس���مانە .ئەوەی ئێران (سوپەرڤایزەر!) و ئەوان���ی واڵتانی دیک���ە (داتا کۆلێکتەر!) ب���وون ،ئەوەی جیاوازی نێ���وان ئەم دوو کارەش بزانێ ،دەزانێ مەبەستمان چییە! ه���ەردوو نوێنەرەک���ەی بزووتنەوە و ش���یوعی ،یارییەک���ی زۆر کۆنیان کرد، چونک���ە ئەوان ل���ە (ن���اڵ و بزمار)یان دا، بە نامە و روونکردنەوەکانیان ،پاس���اوی شەرمی ئامادەبوونەکەیان دایەوە! ل���ەو رۆژەدا دەس���تی هەم���وو ئ���ەو میدی���ا و میدیاکارانەش کەش���ف بوو ،کە ب���ەردەوام بێالیەن���ی و پڕۆفیش���ناڵی و س���ەربەخۆیی و زۆر دروشمی دیکەیان، بە خەڵک دەفرۆش���تەوە .دەی ماڵتان ئاوا، هێش���تا کۆبوونەوە لە دەس���پێکی دابوو، رۆژنامەن���ووس هەب���وو ،پێ���ش س���ۆران عوم���ەر و ئەن���دام پەرلەمانەکان���ی دیکە، ک���ە وەک ئەوەی ب���ۆ ئاهەنگی (س���ێلفی) لە پەرلەم���ان بن ،رۆژنامەنوس���ێک وەک هەواڵ���ی بە پەل���ە س���ێلفییەکی دانابوو و نوسیبووی" :پەرلەمانی خەڵک". ئ���ا ئ���ا ،خ���راپ نیی���ە هەڕەش���ەکەی س���ەرۆکی پەرلەمانیش ،کە ب���ە گوێرەی زانیاری���ی هەندێ���ك س���ەرچاوەی هەواڵ، ش���ەوی پێش کۆبوونەوەکە ،وەک ئەوەی لە تەکس���اس بێت و تیرۆر بکرێت ،خۆی ل���ە ماڵ���ی بەپرس���ێکی پێش���تر نەی���اری حزبەکەی ،پەستابوو و بۆ بەیانییەکەش، جی���اواز ل���ە رۆژان بە رەتڵ���ی حیمایەوە تەش���ریفی بردە پەرلەمان و لە دەسپێکی قس���ەکانیدا ب���ە هەڕەش���ەوە فەرم���ووی "هی���چ ئیرادەیەک ل���ە دەرەوەی پەرلەمان ناتوان���ێ ئیرادەی پەرلەمان پەک بخات"! ، بەاڵم نەمانزانی کێیە کە ویس���تویەتی ئەو ئیرادەی���ە پەکبخات؟! بەو هیوایەی دکتۆر ناو و شوناسی ئەو (کێیە)مان بۆ ئاشکرا بکات!
ژمار ه 283
2015/6/27
19
سياسەت
بازاڕی سیاسیی ئێران لە عێراق ئێران بەردەوام پشتیوانی ئەو هێزانەی كردووە ،کە لێی نزیك بوونە و وابەستەی خۆی بوونە ،بەتایبەتی هێزە شیعیەکان ،لەبەرامبەریشدا سیكۆالرە شیعەكانیشی پەراوێزخستووە
بەشی سیاسەت
هەڵکەوت���ەی جيۆپۆلۆتیک���ی عێ���راق لەمێژە لەالی���ەن واڵتان���ی دراوس���ێوە چ���اوی تەماحی لەسەر بووە .لەسۆمەریەکانەوە بگرە تا دەگاتە ئاش���وری ،جوولەک���ە ،ف���ارس و عەرەب���ەکان. شكڵگرتنی سیستەمی بەهێزی سیاسی لەواڵتانی دراوس���ێ ،ئ���ەم تەماح���ەی چەن���د ق���ات زیاتر کردووە .لەمڕووەوە عێراق بەدرێژایی مێژووی خۆی بۆتە ش���وێنی ملمالن���ێ و دژبەیەکبوون و تێکچڕژان���ی بەرژەوەندی دراوس���ێکانی .ئەم فاکت���ەرە و پێکهات���ەی فرەچەش���نی کۆمەڵگای عێراق���ی وەک دوو ه���ۆکاری س���ەرەکین ،ك���ە رێگربوونە لەفۆرمگرتنی شوناس���ێکی سیاسی تۆکمە لەم واڵتە. دوای چەند دەیە لە دیکتاتۆری ،سەرئەنجام ل���ە 2003دەرگای ئ���ەم واڵت���ە ب���ە رووی دراوس���ێکانیدا کرای���ەوە .ئێران و عەرەبس���تان لەمێژ ساڵە لەم واڵتە بازاڕی خۆیان کردۆتەوە، هەر ب���ەم پێی���ەش گرووپ���ە ئیس�ل�امگەراکانی ش���یعە و س���وننە ،کارتی س���ەرەکەی ئەم دوو واڵتە بوونە بۆ پەرەدان بە نفوزی سیاس���ی و هەژموونیان لەم واڵتە. ئێران لە عێراق سیاسەتی گش���تیی ئێران بەتایبەت لە 2003 بەمالوە ،پێکهێنانی شوناس���ێکی سیاسی شیعە ب���ووە ،کە یەکس���ان و هاوتەریب بێ���ت لەگەڵ سیس���تەمە سیاس���ی و ئایینیەک���ەی خ���ۆی.
20ژمار ه 2015/6/27 283
یارمەتیەکان���ی ئ���ەم دواییانە ئێ���ران بۆ عێراق، م���ل لەمل نان���ی داعش و گۆڕینی هاوکێش���ەی س���ەربازی لەحاڵەتی بەرگری بۆ سیاس���ەتێکی هێرش���بەرانە و..هت���د ،هیچ���کات نەیانتوانی���وە سیاس���ەتی ژێربەژێ���ری ئ���ەم واڵتە ل���ە عێراق پەردەپۆش بکەن. ئایەتوڵ�ڵ�ا سیس���تانی وەک ئەکت���ەر و دارێژەرێکی پرۆس���ەی گۆڕانکاری دیموکراتی لەعێراق لە 2003ب���ەدواوە ،بەردەوام جەختی لەس���ەر گەڕانەوەی دەسەاڵت بۆ خەڵک لەرێی هەڵب���ژاردن و پێکهێنانی حکومەتی گش���تگیر و یەکێتی نەتەوەیی و پاراس���تنی هاوس���ەنگی و پەیوەن���دی دۆس���تانە لەگەڵ هێ���زە ناوچەیی و جیهانی���ەکان کردۆت���ەوە .سیس���تانی هیچکات خوازیاری پێکهێنان���ی حکومەتی دینی نەبووە، ب���ەردەوام رای لەس���ەر حکومەتێک���ی مەدەنی ک���راوە بووە .ئەمەش وایک���ردووە ،کە دەرگای ماڵەک���ەی ب���ەرووی هەم���وو الیەن���ە فک���ری و سیاس���یەکانی ناو گۆرەپانی سیاسەتی عێراقدا کراوە بێت. لەبەرامب���ەردا ش���ێوەکاری کۆم���اری ئیس�ل�امی ئێ���ران لەب���ارەی بەرەوپێش���بردنی نمون���ەی دڵخوازی خۆی (واتە بەش���یعەكردنی سیس���تەمی سیاس���ی) بووە .بەرژەوەندیەکانی عێ���راق ب���ۆ ئێران تەنه���ا لەم دەالق���ەوە چاوی لێدەکرێ .ئەم���ەش تاڕادەیەکی زۆر بۆتە هۆی کەمڕەنگبووەن���ەوە ،ی���ان ب���ێ کاریگەرکردن���ی ئایدی���ای سیس���تانی .لەدەس���تپێکی رووخان���ی
س���ەدامەوە ،ئێ���ران هەموو هەوڵی ئ���ەوە بوو، ک���ە ببێتە پاڵپش���تێک بۆ میلیش���یا ش���یعەکان و ناچارکردنی ئەمریکا بۆ بەجیهێشتنی گۆڕەپانی سیاس���ەتی ئ���ەم واڵتە .ئێس���تا ئ���ەم گرووپانە لەرووی رێکخراوەیی و عەقیدەییەوە بەستراوە و پاشکۆی ئێرانن .بەدرێژایی هەموو ئەو سااڵنە هاوپەیمانە س���تراتیژیەکەی تاران ،واتە سوریا، س���نوورەکانی خۆی بەرووی قاعی���دە و کۆنە بەعس���یەکاندا کردۆت���ەوە ،بەمەبەس���تی لێدانی ئەمریکا لەعێراق .ئەنجامەکەی مەرگی هەزاران عێراق���ی و هاتنەکایەی داعش و گەیش���تنی بۆ ناوقوواڵیی خاکی عێراق بوو .پاڵپش���تیی ئێران زۆرت���ر لەو هێزانە بووە ،ک���ە لێی نزیك بوونە و وابەس���تەی خ���ۆی بوون���ە ،بەتایبەت���ی هێزە شیعیەکان .لەبەرامبەردا هەوڵی پەراویزخستنی سیکۆالرە شیعەکانیشی داوە ،بۆ نموونە "عادل عەبدول مەهدی" و "ئەحمەد چەلەبی" ،سەرباری ئ���ەوەی لەگ���ەڵ ئی���ران رابردوویەکی باش���یان هەب���ووە .سیس���تانیش بەدرێژایی ئ���ەو ماوەیە وەك نیش���انەیەك ب���ۆ پێش���اندانی ناڕەزایەتی لەماڵەک���ەی خ���ۆی پاڵ���ی داب���ووەوە ،ب���ەاڵم نوێنەرەکان���ی ب���ەردەوام باس���یان لەپێکهێنانی ریف���ۆرم ل���ەم واڵت���ە دەک���رد .بەدەس���تپێکی هەلومەرجی نوێی س���وریا ،سیس���تانی هەوڵی
سياسەت
ئێستا عێراق لەروانگەی ئێرانەوە قوواڵیی ستراتیژی و بەشێكی گرنگ لە بەرژەوەندیەكانی ئەو واڵتە پێكدەهێنێت
دا بە جیاکارییەک لەنێ���وان دوو واڵتدا (عێراق و س���وریا) رازی بێت ،تاک���و عێراق دووچاری شەڕی فیرقەیی و تایفی نەبێت .هەربۆیە داوای لەالیەن���ەکان ک���رد بەئارام���ی و لێکتێگەیش���تن کێش���ەکان چارەس���ەر بکەن .هەروەها چوونی هێ���زی عێراقی ب���ۆ بەش���داریكردن لەش���ەڕی س���وریای ح���ەرام کرد .ل���ە بەرامب���ەردا ئێران پێداگیریی لەسەر هاوپەیوەندی و چارەنووسی هاوبەش���ی هەردوو واڵت دەکرد و لەگەڵ ئەوە بوو ،گروپە ش���یعە نزیكە لەخۆكانی بۆ سوریا بنێرێت. دەزگا میدییایەکانی ئێران لەماوەی س���ااڵنی راب���ردوودا ب���ەردەوام ب���ەدوای ئاژاوەنان���ەوە بوونە .باڵوکردنەوەی وێنەی رێبەرانی سیاسی، مەزهەب���ی و س���ەربازی کۆم���اری ئیس�ل�امی ئێران لەس���ەر ش���ەقام و شوێنە گش���تییەکان، بەتایب���ەت لەناوچ���ە س���وننە نش���ینەکانی وەک "ئەعزەمی���ەی بەغدا" و ناولێنانی ش���ەقامەکانی عێراق بە ناویانەوە ،رەوتێکی سروشتی بووە. هەندێکجار لێدوانی گەورە بەرپرسانی ئێرانی، ک���ە گوای���ە پایتەختەکانی دنیای ع���ەرەب یەک ل���ەدوای ی���ەک لەالی���ەوەن ئیران���ەوە دەکەون، تەنان���ەت پێناخۆش���بوونی ئاش���کرای عەل���ی سیستانی لێکەوتەوە.
رێبەران���ی حیزب���ە ش���یعیەكان ،لەچەش���نی رێکخراوی بەدر و حەیش���لموختار و حیزوڵاڵ، بەشێوەیەکی فەرمی لەکەناڵەکانی عێراقەوە وەفا و پەیوەس���تبوونی خۆیان بۆ بەرژەوەندیەکانی ئێران نەش���اردۆتەوە .ئەمە لەکاتێکدایە کە وێنە و ن���اوی سیس���تانی بەفەرمانی راس���تەوخۆی خ���ۆی لەسەرش���ەقام و ش���وێنە گش���تیەکان هەڵگی���راوە .لەدوایی���ن هەڵبژاردن���دا ئێ���ران دیسانەوە پێداگیریی لەس���ەر مانەوەی مالیکی دەكرد ،سەرەڕای هەموو شکستەکان ،تەنانەت گ���ەر باجەك���ەی لەدەس���تدانی ی���ەک لەس���ەر س���ێی خاک���ی عێراقیش بووبێت .سیس���تانی بۆ کۆنتڕۆڵك���ردن و پێش���گرتن بەپێش���ڕەویەکانی داع���ش فتوای جیهانی دا ،کە لەئاکامدا بەدەیان هەزار کەس لەهێزە میللیەكان چوونە بەرەکانی دژ بەداعش���ەوە .ئێس���تاش بەشێکی زۆری ئەم هێزان���ە لەرووی ریکخراوەی���ی و عەقیدەییەوە لەژێ���ر فەرمانی ئێران و بۆ بەرژەوەندی ئێران كاردەكەن. ئێستاکە عێراق لەروانگەی ئێرانەوە قوواڵیی س���تراتێژیی و بەش���ێکی گرن���گ و بەرچ���او لەبەرژەوەندی ئێران پێکدێنێ .لەم رووەشەوە عێ���راق ئەو ماف���ە بەخۆی دەدات ،ک���ە نفوز و بەڕێوەبردن���ی ئ���ەم واڵتەی بەدەس���تەوە بێت.
گرووپە ئیسالمگەرا شیعە و سوننەكان كارتی سەرەكی دەست سعودیە و ئێران بوونە بۆ پەرەدان بە نفوزی سیاسی و هەژموونی خۆیان لە عێراقدا یارمەتیەکانی ئیران بۆ ئەم مەبەستەیە .ئەوەی ئیستا لەناوچەکە دەبیندرێ شەڕ و ملمالنێیەکی س���ەختە لەنێ���وان زلهێ���زە ناوچەیی���ەکان ب���ۆ س���ەپاندنی نفوز لەم واڵتەدا .ئایین و مەزهەب وەک هەر ئامرازێکی دیکە لەخزمەت مەبەست و ئامانجی سیاس���ی الیەنەکانی ئ���ەم ملمالنێیە دای���ە ،بەتایب���ەت کاتێ���ک کە تەنووری ش���ەڕی ش���یعە و سوننە گەرمە و ئەو قابیلیەتەی هەیە، کە بەلێش���او و بەش���ێوەیەکی بەرب�ڵ�او ،هێزی مرۆی���ی و م���ادی ب���ۆ ش���ەڕ ل���ەدەوری خۆی کۆبکاتەوە.
ژمار ه 283
2015/6/27
21
سياسەت
پارە یۆخ
پشتیوان عەبدوڵاڵ
22ژمار ه 2015/6/27 283
دەمێك ب���وو بەو ش���ێوەیە برادەرەكەم نەدیب���وو ،ئەوجارە زۆر زەعیف و الواز و مات و مەلول و رەنگزەرد و لێوبەبار بوو. گوت���م :چییە ه���اوڕێ دەڵێی ب���ە رۆژویت و رۆژوو و گەرم���ا هیالك���ی كردووی���ت؟ لە وەاڵم���دا گوتی :ناوەڵاڵ س���ەد خۆزگەم ب���ە بەرۆژووبوون ،لە خەفەت���ی ماڵەوە و باوكم وەهام لێهاتووە. پێم سەیربوو ،گوتم :خەفەتی باوكت؟ گوتی :باوكم فیلمی س���وتاندوین ،ژیانی تێكداوین .گوتم :خوانەخواستەوە نەخۆشە و لەناوجێ كەوتووە؟ برادەرەك���ەم گوتی :نا نەخۆش���ی چی؟ لەمن و تۆ ساغترە ،وەك گوێزی ساغ وایە، س���ەری لە هەمووشت تێكداوە ،خەمسارد و بێباك���ە ،گ���وێ ب���ە هی���چ داواكاریی���ەك ن���ادات .عاردمان هەی���ە ب���ڕە پارەیەكمان نادات���ێ بیكەین���ە خان���وو ،دەمان���ەوێ ژن بێنین یارمەتیمان نادات .بەردەوام ئیش���ی ب���ۆ دەكەین ،بە جڕەج���ڕ پارەمان دەداتێ، چەن���دان بەنزینخانەی لەش���اردا بە (دزی) هەیە ،بەنزینمان ناداتێ لەسەیارەی بكەین! بە فەردەی داغ سۆر دۆالر و پارەی لەژێر دایە ،پێمان دەڵێ "پارە یۆخ"! بەردەوم لە گەش���ت و سەفەری واڵتانە و ئێمەش���ی ئیهم���ال ك���ردووە ،كاتێك لێی دەپرس���ین ،دەڵێ بۆ خۆش���ی نەچوومەتە دەرەوە ،بۆ خۆشی موستەقبەل و ئایندەی ئێوە سەفەر دەكەم. منیش لێم پرسی: * باوكت مەسئولە؟
نا* كەواتە مودیر عامە یان وەزیرە؟ نا* دە س���ەرۆك وەزی���ران و س���ەرۆكی حكومەتە؟ نا* عەجیب ،دەی كەواتە بنكە فراوانە؟ بنكە فراوان یەعنی چی؟* یاعنی ئەمال ئەوال؟ كەسی هاوبەشی دیكەی نیە؟ واتە ژن و منی تری نیە؟ نەوەاڵ هەر دایكمی هەیە.* دەی كەواتە قومار دەكات؟ ن���ەوەاڵ دڵ���ی نای���ە فلس���ێك ب���ەالشس���ەرف ب���كات ،ی���ان بیدۆڕێن���ی ،زۆر چاوچنۆكە .ئەو تەنیا بۆخۆی بەهەشتێكی دروس���تكردووە ،ئێمەش���ی خس���تۆتە نێو دۆزەخ و جەهەننەمەوە. منی���ش رێك تێگەیش���تم و بەبرادەركەم گوت: * ئ���ەو باوك���ەت رێ���ك نمونەیەك���ی بچوكك���راوەی ئ���ەو حكومەت���ی خۆمان���ە، ك���ە بەهەش���تێكی ب���ۆ كاربەدەس���تانی دروس���ت كردووە و دۆزەخیشی بۆ ئێمە. خۆش���گوزەرانی ب���ۆ خۆی���ان و ماڵوێرانی بۆ ئێم���ە .عاردمان هەی���ە ،پارەمان ناداتێ بیكەنە خانوو ،ژن دێنین یارمەتیمان نادات. س���ەیارەمان هەیە بەنزینمان ناداتێ ،ئیش دەكەی���ن ب���ە جڕەجڕ مەعاش���مان دەداتێ، سەری لێ ش���ێواندوین ،بڕوامان بە ئایندە نەم���اوە ،بەش���لیف دۆالر و پ���ارەی لەژێر دایە ،پێمان دەڵێ (پارە یۆخ).
سياسەت
ئاشتۆن ،كۆشنەر، پاتریۆس بۆ وا دوان؟!
شازاد ئەنوەر
هەفتەی رابردوو پێش���هاتی نوێ لەمەڕ دۆزی عێ���راق س���ەریهەڵدا ،گرنگترینی���ان ئاخاوتنی"ئاش���تۆن كارتەر" ب���وو لە بەردەم كۆنگرێس���ی ئەمریكی ،كاتێ���ك واقیعبینانە و بەدیقەت باس���ی ئازایەتی پێش���مەرگەی كرد و گوت���ی :ك���ورد ئازان ،پێش���مەرگە دەیەوێ مەش���قی ت���ازە بزانێ و ش���ەڕ دەك���ەن .ئەم دەربڕین���ەی وەزی���ری بەرگ���ری ئەمری���كا زۆر گرن���گ ب���وو ،چونكە ویس���تی بڵێ :تاكە هاوپەیمانی راستەقینەی واڵتەكەمان كوردە و ئەوانی تر س���ەركەوتو نەب���وون .بێگومان ئاڕاس���تەكە دی���ارە رووب���ەڕووی تایف���ەی ش���یعەی سیاس���یە لەعێ���راق ،ك���ە واڵتەكەی تەفروتونا كردووە و وای لەسوننە كردووە، دەس���ت ب���ۆ ش���ەیتانیش درێژ بك���ەن ،تەنها لەزوڵم���ی مالیك���ی نەجاتی���ان بێ���ت .هەڵبەت مەغ���زای تری فرەی هەیە ،ب���ەاڵم گرنگترین خاڵ لەوەدایە ،لەكۆنگرەی رۆژنامەنوس���یدا ئەو قسانەی نەكرد ،بەڵكو لەبەردەم لیژنەی ئەمنی و سەربازی كۆنگرێسدا رای پنتاگۆنی گواستەوە. ل���ەو رۆژان���ە "بێرن���ارد كۆش���نەر" وەزی���ری پێش���وی دەرەوە و تەندروس���تی فەرەنس���ا گوتی :ئێمە ئەو بەڵێنانەی دابومان جێبەجێ���ی دەكەی���ن و وەزی���ری بەرگریمان لەنزكترین دەرفەت���دا بەجبەخانەی داواكراو لەالیەن س���ەرۆكی كوردس���تان و وەزارەتی بەرگری���ەوە (راس���تەوخۆ) دەگات���ە هەولێر. هەمدیس بەزمانێكی راش���كاوانە دەربڕینەكە ئام���اژەی ناڕازیبوونی فەرەنس���ای پێش���اندا لەهەمب���ەر رژێم���ی مالیك���ی و عەب���ادی ،كە گ���ەر بۆیان كرابایە ،نەك هاوكاری كوردیان نەدەك���رد ،بگ���رە نەیاندەهێ�ڵ�ا یەك فیش���ەك بەكوردس���تان بگەیش���تبا .وەك مێژوو مافی خۆیەت���ی سوپاس���ی فەرەنس���ا بكەی���ن ك���ە لەبەرایی راپەرینی ( )1991خودی سەرۆكی ئەوس���ا (فرانس���وا میت���ران) و خانمەك���ەی
پێش���انگای پێنج هونەرمەندی كوردستانیان لەپاریس كردەوە ،ئیتر لەوە بەدوا بەردەوام دۆس���ت و ه���اوكاری گەلەكەم���ان بوون ،جا بەهەرجۆرێك بووبێت. دوا دیمان���ەی "دەیڤ���د پاتری���ۆس"ی فەرمان���دەی پێش���ووی هێزەكان���ی ئەمری���كا لەعێراق لەگەڵ رۆژنامەی شەرقلئەوس���ەت، وەك جەنەڕاڵێك���ی ش���ارەزای دۆس���یەكە لەدێڕێكدا دەڵێ :حەش���دی ش���ەعبی لەداعش خراپت���رن! ئ���ەم لێدوان���ە تەنه���ا مەدلوالت���ی سەربازی جەنگی ناگەیەنێ ،بەڵكو شرۆڤەی سیاس���ی و رازی ژێ���ر پ���ەردە و پەیام���ی دیكەش���ی لێدەخوێندرێت���ەوە .ئەم���ە چ���ۆن؟ كەنارگیركردنی كورد لەسیاس���ەتی عێراق و دەستبادانی بەرێگەی نەدانی موچە و بڕینی قوتی خەڵ���ك ،هاوكات پەرەدان بەحەش���دی ش���ەعبی و بێدەنگبون لەئاس���ت تاوانەكانیان لەتكری���ت و دیال���ە مەترس���ییە ،دەش���زانرێ ئێران دەیەوێت بەرەی خۆی فراوانتر بكات، لەوەش���دا نە ئیسرائیل و نە سوننەی عەرەب ئەمەیان پێ قبوڵە .لەسەرەتادا ئاماژەم بۆ كرد و لەوتارێكی هەفتەی رابردوو وامنووس���ی، جەختی لەسەر دەكەمەوە ،خەریكە سیاسەتە چەوتەكانی توێژی ش���یعەی سیاس���ی تەواو متمان���ەی خ���ۆی لەدەس���ت دەدات ،گەرن���ا توڕەیی ئەمریكا و فەرەنسا بەمشێوەیە گرژ و راستەوخۆ نەدەبوو. هاوكێشە رامیاریەكانی ناوچەكە خێراتر لە پێش���وو رێدەك���ەن ،ئ���ەوەی پەیوەندی بە كوردستانەوەیە ،ئەنگوستەكان وا رادەدێرن، كە شێوەی بیركردنەوە دوودڵیەكەی خۆرئاوا بۆ جوگرافیای كوردس���تان و ئاسۆی عێراق ش���كڵ و ش���ەمایلی نوێ بەخۆیەوە دەبینێت، چونك���ە گەر ئ���ەوەی لەماوەی راب���ردوو بۆ ش���یعەی سیاس���ی ك���را ،چارەك���ی ئەم���ە بۆ كورد كرابای���ە ،مەحاڵبوو رەوش و دۆخەكە گەیشتبایە رۆژگاری ئەمڕۆ.
ژمار ه 283
2015/6/27
23
سياسەت
جگە لە "هـ.د.پ"
پارتێكی دیكەی كوردی دەچێتە پەرلەمانی توركیا بەشی سیاسەت
رۆژی 25ئ���ەم مانگ���ە "كامەران یوكس���ەك" هاوس���ەرۆكی پارتی هەرێم���ە دیموكراتییەكان (د.ب.پ) لەلێدوانێك���ی بێوێنەدا رایگەیاند ،ئەوان بەنیاز نین كۆمەڵێك لەپەرلەمانتەرە كوردەكانی "ه���ـ.د.پ" بانگهێش���ت بك���ەن ب���ۆ ئ���ەوەی لەناو پەرلەمان���ەوە فراكس���یۆنێكی ن���وێ رابگەیەنن. بەمەش ئاوێكی س���اردی بەسەر ئەو دەنگۆیەدا ك���رد ،ك���ە ماوەیەك���ە لەمالو لەوال لەس���ەر ئەم پرس���ە باس���دەكرێـت .ئەم دەنگۆی���ە دوای ئەوە ه���ات ،گوای���ە "د.ب.ب" بەفەرمان���ی عەبدوڵ�ڵ�ا
24ژمار ه 2015/6/27 283
ئۆج���ەالن ژمارەیەك پەرلەمانت���ار بانگدەكات و فراكس���یۆنێكی ن���وێ پێكەوەدەنێن ،لەوێش���ەوە پش���تیوانی لە "ئ���اك پارتی" دەك���ەن ،بۆ ئەوەی بۆش���ایی 18كورس���ییەكەی پڕبكات���ەوە و حكومەت پێكبێنێت. بەم لێدوانەی كامەران یوكس���ەك تاڕادەیەك كەشەكە ئارام بۆتەوە ،بەاڵم هێشتا ئەو دەنگۆیە بەهێزە كە دەڵێ ئاكپارتی بەپش���تیوانی هەندێك دەنگ���ی نهێنی "ه���ـ.د.پ" بۆش���اییە قانونییەكەی تێدەپەڕێنێ���ت و دەتوان���ێ لێ���رەوە حكوم���ەت پێكەوەبنێ���ت .ئێس���تا ئەگەر ئەم پێش���گریمانەیە راس���ت بێ ،ئەوە كۆمەڵێك پرس���یار هەڵدەتۆقن
ك���ە وەاڵمدانەوەی���ان گەلێك گرنگە .پرس���یاری سەرەكیش ئەوەیە گەلۆ فەلسەفەی دامەزراندنی "د.ب.ب" چی بوو؟ ئایا بۆ ئەوەیە تەنها لەناوچە كوردس���تانییەكان كاری���ان پێب���كات یاخ���ود بۆ ئەوەی���ە بكرێتە پارتییەكی ی���ەدەگ بۆ "هـ.د.پ"؟ ئایا پەرلەمانتارەكانی د.ب.پ لەمەودوا بەناوی پارتییەك���ەی خۆیان���ەوە كاردەك���ەن ی���ان هەر بەناوی "هـ.د.پ"؟ كامیان" :هـ.د.پ" یاخود "د.ب.پ" كام���ەران یوكس���ەك س���ەبارەت بەئەگ���ەری مان���ەوە یاخ���ود نەمان���ەوەی پەرلەمانتارەكانی "د.ب.پ" لەناو فراكسیۆنی "هـ.د.پ" ئاماژە بەوە
سياسەت
" د.ب.ب" 40پەرلەمانتاری لە نێو پەرلەمانتارەكانی "هـ.د.پ"دا هەیە و ماوەیەكە دەنگۆی جیابوونەوەیان و پشتیوانیكردنیان لە ئاكپارتی لەنێو پەرلەماندا گەرمە
دەكات ،جارێ هەر بەناوی "هـ.د.پ"وە سیاسەت دەكەن و ئەستەمە زووبەزوو هەوڵبدەن بەناوی پارتیەكەی خۆیانەوە سیاس���ەت بكەن .دەشڵی "خۆ ئەگەر شتێكی واش هەبێ ،ئەوە نایشارینەوە و لەرێی كەناڵەكان���ی میدیاوە جاڕی دەدەین و هەموو الیەكی لێ ئاگادار دەكەینەوە" .ماوەیەك پێش ئێس���تا لەئەنكەرە دەنگۆی���ەك باڵوبۆتەوە، گوای���ە هەندێك لەپەرلەمانتارەكانی "هـ.د.پ" واز لەپارتییەكەی���ان دەهێن���ن و بەناوی پارتییەكەی خۆیان پارتی "د.ب.ب" فراكسیۆن پێكەوەدەنێن، بۆ ئەوەی هاوكاری ئاكپارتی بكەن. كامەران بوكس���ەك وەاڵمی ئ���ەم دەنگۆیەی دای���ەوە و رەتیك���ردەوە .ئ���ەو ك���ە لەدیاربەكر دادەنیش���ێ رایگەیاند "ئەم دەنگۆیە راس���ت نییە و ج���ارێ هیچ پ�ل�ان و پرۆژەیەك���ی ئەوتۆمان نیی���ە" .ئەو پشتڕاس���تی دەكاتەوە ،ك���ە هەندێك لەپەرلەمانتارەكانی "هـ.د.پ" س���ەر بەپارتەكەی ئەوانن ،بەاڵم تا ئەمساتەش بڕیاریان داوە لەناو "هـ.د.پ" بمێننەوە و هەر لەوێ سیاسەت بكەن. هێش���تا پرۆژەیەكی وامان نیی���ە لەناو مەجلیس بەن���اوی پارتییەك���ەی خۆمان���ەوە سیاس���ەت بكەی���ن .دەش���ڵێت " 40پەرلەمانتارمان هەن كە لەری���زی (هـ.د.پ)دا خەبات دەكەن و درێژە بەم سیاسەتەش دەدەین". كام���ەران ئام���اژە ب���ەوە دەكات "ه���ـ.د.پ"
پرۆژەیەكی هاوبەش���ە و ب���ۆ بنیاتنانی ئایندەی توركیا ،دەبێ هەموو الیەكیش یەكپارچەیی ناو ئەم پارت���ە بپارێزن .لەم���ڕووەوە ئەو بەتوندی ئەو دەنگۆیە رەتدەكاتەوە بەنیازی ئەوە بن ئەو 40پەرلەمانتارەی خۆیان لە "هـ.د.پ" بكشێننەوە و بەن���او "د.ب.پ"وە سیاس���ەتیان پێبك���ەن .ئەو لەو بڕوایەدایە هێش���تا ئەگەرەكان و فەلسەفەی دامەزران���ی "ه���ـ.د.پ" بەهێزە و پێویس���ت بەوە ناكات ئەم پرۆژەیە الواز بكرێت. ساڵی " 2014د.ب.ب" لەشوێنی پارتی ئاشتی و دیموكراس���ی "ب.د.پ" دام���ەزرا .ئ���ەم پارتە تێكڕای شارەوانییەكانی ناوچە كوردنشینەكانی وەرگرت���ووە و لەن���او هەڵبژاردنیش���دا 40 پەرلەمانت���اری لەری���زی "ه���ـ.د.پ"دا چونەت���ە پەرلەمان���ەوە .ئامان���ج لەدامەزران���ی ئەم پارتە ئەوەیە ،لەناوچ���ە كوردیی���ەكان وەك پارتێكی كوردی بمێنێت���ەوە .هەروەها "هـ.د.پ"یش وەك پارتێكی توركیایی ئامادەیی هەبێ و لەئەنكەرە سیاس���ەت بكات .وات���ە یەكی���ان لەدیاربەكر و یەكیشیان لەئەنكەرە سیاسەت دەكەن. توركی���ا :چیت���ر ب���ێ "ه���ـ.د.پ" سیاس���ەت ناكرێت كام���ەران یوكس���ەك پێیوای���ە وەك چ���ۆن مەجلیسی یەكەم كۆماری توركیای دامەزراند، ئ���ەم پەرلەمان���ەش رۆڵی یەكخس���تنەوەی ئەم
كۆم���ارە دەگێڕێ���ت ،دەش���ڵێت "پێویس���تمان بەگرێبەس���تێكی كۆمەاڵیەت���ی و دەس���تورێكی ن���وێ هەی���ە ،ك���ە رێس���اكانی ژیانم���ان ب���ۆ رێكبخات���ەوە .توركی���اش پێویس���تی بەمە هەیە و چاوەڕوانییەكان���ی كۆمەڵگەیش هەر ئەمەیە. ئەمەش تەنها لەرێی دەستورێكی دیموكراتیانەوە بەدیدێ���ت .دەب���ێ ئ���ەم دەس���تورە دیموكراتییە كۆمارێك���ە دیموكرات���ی لیبكەوێت���ەوە .ئەمەش تەنها یەك رێرەوی هەیە :واتە چارەسەركردنی پرسی كورد لەرێگە دیموكراتییەكانەوە". ئ���ەو پێیوایە ئەگەر ئەم دەس���تورە پەس���ەند بكرێ ،ئ���ەوە كۆم���اری دووەم لەدایك دەبێت، ك���ە توركیایەك���ی ت���ازە دەبێ���ت و پێكهاتن���ی سەرتاس���ەری هاوكێش���ەكانی ناو خۆرهەاڵتی ناوەڕاس���ت ژێ���روژوور دەكات .توركی���ا بەمە دەبێت���ە واڵتێك���ی مۆدێ���ل و نمون���ە و گەلێ���ك دەوڵەتی���ش چاو لەم مۆدێلە دەكەن .بۆیە دەڵێ "چاوەڕانییەكان���ی كۆم���ەڵ زۆرن و پێویس���تە ه���ـ.د.پ شایس���تەی ئەم���ە بێ���ت و وەاڵمگ���ۆی داخوازییەكان���ی كۆمەڵگ���ە بێ���ت .چیت���ر بی���ر لەتوركیایەك���ی بێ ه���ـ.د.پ ناكرێت���ەوە و ئەمە مەح���اڵ دەنوێنێت .پێویس���تە ه���ـ.د.پ پابەندی بەیاننام���ەی هەڵبژاردنەك���ەی ب���ێ ،ئەگەر ئەمە بكات ،ئەوە هـ.د.پ دەبێتە پێشەنگ بۆ بنیاتنانی كۆمارێكی تازە"!
ژمار ه 283
2015/6/27
25
سياسەت
لە مەهاباد و ورمێوە بۆ عەزیمیەی كەرەج
7
یاداشتهكانی روژانی ائواره��یی له ئیران 7
()2
محەمەد مەال قادر ژمارەی رابردوو باسم لەو لیژنەیە كرد، ك���ە بۆ سەرپەرش���تیكردنی ئ���ەو خەڵكەی ئ���اوارەی ئێ���ران بب���وو ،دروس���تكرابوو. لیژنەكە بەم شێوەیە پێكهاتبوو: "ئەحەم���ەد م���ەال ن���ادر" وەك بەرپرس و "ق���ادر جەباری" و "خورش���ید ش���ێرە" و "عەبدولموهەیم���ەن بارزان���ی" و "كەری���م سنجاری" و "مەجید ئەمین" و منیش وەك ئەن���دام .لەژێر چەند خێمەیەك دەس���تمان بەكاری خۆمان كرد .بەڕاس���تی زیاتر من و كاك ق���ادر جەب���اری و كاك خورش���ید كارەكانمان ئەنج���ام دەدا و ئەوانی تریش لەكۆبوونەكەان ئامادە دەبوون. ی���ەك لەكارەكانم���ان پێش���وازیكردن بوو ل���ە موراجیع و میوان���ەكان ،هەروەها هاوكاریكردنی خەڵك بەپارە و بە شێوازی دیك���ە .بۆم���ان ب���اس دەك���ردن ،ئەوان���ەی بەپ���رس و كادی���ری پارتی و پێش���مەرگە نەبوون دەتوان���ن بگەڕێنەوە عێڕاق ،بەاڵم كادیری پێشكەوتووی حزب و بەرپرسانی پێش���مەرگە ب���اش نیی���ە بگەڕێن���ەوە ،با لە ئێ���ران بمێننەوە بەڵكو ل���ە دوارۆژدا كاری حزبایەتی و شۆڕش دەست پێبكاتەوە. ب���ەاڵم خەڵكەك���ە بەداخ���ەوە س���ەر لێش���ێواوانە رەفتاری دەكرد و تاڕادەیەكی زۆر حەقی خۆش���یان ب���وو ،چونكە ئایندە
26ژمار ه 2015/6/27 283
و چارەنوس���ی روون نەب���وو ،ل���ە هەموو روویەك���ەوە زۆر تارێ���ك و تەموموژاوی بوو. ئەم وەزعە چەن���د مانگێكی خایاند؟ من و كاك قادر جەباری و خوڕش���ید ش���ێرە رۆژان���ە ل���ە مەهاب���اد دەهاتین���ە نەغەدە و ئیشوكاری بارەگای بارزانیمان رادەپەڕاند، پاش نیوەڕۆ دەگەڕاینەوە ماڵ ،بەاڵم كاك قادر ئەو كاتە سەڵت بوو ،خێزاندار نەبوو، ئەو لە ئوتێلێك لە مەهاباد جێگیربوو بوو. بارودۆخەك���ە ت���ا مانگ���ی 1975/9 درێ���ژەی هەبوو .دوای ئەوە ماڵی بارزانی و كوڕەكان���ی و خزمەكان���ی هەم���ووی گوازرانەوە بۆ "عەزەیمیە"ی "كەرەج" .ناوی گەڕەكەكە ی���ان ناوچەكە لە ن���اوی ئاغای عەزیم���ی خاوەنی پڕۆژەك���ەوە هاتبوو ،لە بناری چای ئەلوزر بۆ فرۆش���تن دروستی كردب���وو ،وەك كۆمپانی���ا دروس���تیان دەكردن ،ش���ارۆچكەیەكی گ���ەورە بوون، رەنگە بە گشتی هەزار ماڵ بووبێ. لە س���ەردەمی ش���ا رێكخراوی "شێر و خوڕش���یدی" ئێرانی هەبوو ،ئێستا بووە بە "مانگی س���ور" .ئەوان ئەو 100خانووەیان بۆ س���ەرانی شۆرشی كوردستان كڕیبوو. خانووەكانیش هەمووی یەك جۆرنەبوون، ب���ە كورتی نزیك���ەی حەفتا م���اڵ لەمانگی
9ی 1975تاكۆتایی س���اڵ گوازرانەوە بۆ عەزیمی���ە .نزیك���ەی 30ماڵ ل���ە مەهاباد و ورمێ (رەزائیە) مابوونەوە. ل���ە مەهاب���اد وەك لەبی���رم ماب���ێ ئەو مااڵنەبوون كە گوزارانەوە بۆ عەزیمیە: .1محەمەد مەال قادر .2مالزم یونس رۆژبەیانی .3خوڕشید شێرە .4ساڵح میران .5مام سەلیم باوكی مالزم یونس .6غازی حاجی مەلۆ .7ساڵح بێراوی .8حوسێن حاجۆ سۆری .9مەحمود ئاغای كاكەزیاد .10عزەست سلێمان بەگ .11مەحمود عەزیز بەگ لە (ورمێ)ش���ەوە هێن���دەی بیرم مابێت، ئەم مااڵنە گوزرانەوە بۆ عەزیمیە .1كاك عەلی عەبدوڵاڵ .2عەبدوڵاڵ ئاغای پشدەری .3حەمەدەمین بەگ .4عەبدولوەهاب ئەتروشی .5حاكم حەسەن ب���ەر لە لێب���ووردن نزیك���ەی 500ماڵی ئ���اوارەی پەنابەری لێبوو ،بەاڵم زۆربەیان دواتر گەڕانەوە.
كۆمەاڵیەتی
لە هەولێر لەمساڵدا یەك ئافرەت بە بیانوی ناموسەوە كوژراوە
ژمار ه 283
2015/6/27
27
كـۆمـەاڵیـەتی
چیرۆكی راكردنی دوو ائفرەت لەدەستی داعش
سەفەرێك بەرێگای مەرگدا لە موسڵەوە بۆ بەغدا كۆمەاڵیەتی
28ژمار ه 2015/6/27 283
كـۆمـەاڵیـەتی
ئەمە چیرۆكی دوو ئافرەتی خەڵكی شاری موسڵە ،كە لە ژێر دەستی داعش رایانكردووە .یەكێك لە ئافرەتەكان هاوڕێی خانمە نوس���ەر و ش���اعیری عێراقی "ریم قیس كوببە"ی���ە و چیرۆكەك���ەی خۆی بۆ ئ���ەو گێڕاوەتەوە. ئەوی���ش ل���ە ژم���ارە 3383ی رۆژنام���ەی "ئەلەم���دا"دا باڵویكردۆتەوە. سەفەرێك لە دڵی شەودا كاتژمێ���ر 2ی بەرەبەیانی رۆژی 2014/11/7كاتی رۆیش���تن بوو .دەرچوون لەموس���ڵ ئاس���ان نەبوو. لەس���ەر پێش���نیاری ئەو ش���ۆفێرەی ش���ارەزا بوو، دەبوو ب���ەو نیوەش���ەوە بەڕێبكەوی���ن ،چونكە لەو كاتان���ەدا بازگەكان زۆر كەم دەبن ،رەنگە زۆریش جەخت لەسەر مۆڵەت و بەڵگەنامەی تێپەڕبوون و "بەڵێننامەی گەڕانەوە" لەدادگای شەرعی نەكەنەوە. رەنگە لەو كاتانەدا ئافرەتان هەر نەپش���كندرێن، چونكە لەو بازگانە لەسەرلەبەیانیانەوە ئافرەت بۆ پشكنینی ئافرەتان دادەنێن. لەگ���ەڵ ئەوەش���دا دەب���وو ئێم���ە (م���ن و هاوس���ەرەكەم) النیك���ەم بەڵگەنامەیەك���ی پزیش���كی پەی���دا بكەین ،كە ببێتە پاس���او بۆ رۆیشتنمان لەموسڵ .بۆیە چەند راپۆرتێكی پزیشكی خۆمم لەگەڵ خۆم هێنا ،كە تێیاندا ئاماژە بە نەخۆش���یەكەی من و پێویستی ئەنجامدان���ی نەش���تەرگەریی كرابوو ،ئەم راپۆرت���ە پزیش���یكیانە لەو گەش���تەماندا زۆر یارمەتیدەرماتن بوون. لەن���او ئۆتۆمبێلەك���ە ئافرەتێك���ی پەچەپۆشمان بینی ،هەستمان بەترس ك���رد .كاتێكی���ش لەش���ۆفێرەكەمان پرس���ی ،دڵنی���ای كردین���ەوە كە ئەمە خوش���كەكەیەتی و ناچ���ارە لەگ���ەڵ خانەوادەكەیدا بچێتە بەغدا ،هەموو منداڵەكان���ی لەئەردەنن و خۆش���ی دەیەوێت بچێت���ە الیان .بەناچاری رازی بووی���ن و بەن���اوی خ���وا بەڕێكەوتین. منی���ش لەترس���ی پش���كنین دەس���تكێش و گ���ۆرەوی ئەستوور و پەچە و عەباشم لەودی���وی لەبەرب���وو. پەچەكەم���ەوە دیمەنەكان���ی ش���ارە خۆشەویستەكەمم (موسڵ) لێ دیار بوو ،كە لەبەرچاوم ببووە شاری تارمای���ی و نغرۆب���وو لەتاریكیدا ،بێ كارەبا و ب���ێ دانیش���توان، چونكە ژمارەیەكی زۆری خەڵ���ك
لەترس���ی گیان���ی خۆی���ان ش���اریان جێهێش���تووە .لەگەڕەكەكەی ئێمەدا تەنیا دوو م���اڵ ماب���وون ،ك���ە خاوەنەكانی���ان س���ووربوون لەس���ەر ئ���ەوەی ت���ا مردن بمێننەوە! دواتر زانیمان كە شۆفێرەكە گونجاوترین كات���ی هەڵبژاردووە .چەند جارێك لەچەند بازگەیەكی نێو ش���اردا ئێمەیان وەستاند، ك���ە تەنی���ا چەن���د هەرزەكارێك���ی خ���وار تەمەنی 20س���اڵیان لێوەستابوو .هەموو جارێكیش دەیانپرس���ی" :ئەو دوو ئافرەتە كێ���ن"؟ ش���ۆفێرەكەش وەاڵم���ی دەدایەوە "ئەمەی���ان خوش���كمە و ئەوەی تریش���یان براژنمە"" .بۆ كوێ دەچن"؟ "بۆ كەركوك". "بۆچی"؟ "ئەو خانمە نەس���اغە و پێویستی بەنەش���تەرگەریی هەی���ە"" .ئەی ئەو كوڕە گەنج���ە كێی���ە"؟ "ئەمەش ك���وڕی خۆمە". "تەمەنی چەندە"؟ " 14ساڵ" .ئینجا دواجار دەیانگوت "بڕۆن بەپشتیوانی خودا". ترس���ی تێپەڕب���وون ل���ە دواهەمین و سەختترین بازگەی موسڵ دوای ئ���ەوەی چەند بازگەیەكمان بڕی. ش���ۆفێرەكە گوتی "دواهەمین بازگە لەدوا س���ێڕیانی موس���ڵدا هەیە ،كە لەهەموویان س���ەختتر و ترس���ناكترە .لەوەیان دەرباز بین ،واتە بەسەالمەتی تێپەڕیوین". گەیش���تینە بازگەك���ە ،بەڵگەنام���ە پزیش���كیەكانم بەدەس���ت ش���ۆفێرەكەوە ب���وو ،هەم���ان پرس���یاری پێش���وویان لێكردینەوە ،بەاڵم بێ ئەوەی كوڕە گەنجە چەكدارەكە تەماشای بەڵگەنامەكان بكات، گوت���ی "بڕۆن بەپش���تیوانی خ���ودا" .ئینجا ش���ۆفێرەكە هەناس���ەیەكی هاتەوەب���ەر و ئاوڕی لێمان دایەوە و گوتی "سوپاس بۆ خوا بەموعجی���زە لەمەش رزگارمان بوو. هەر جارێك هاتبم ئۆتۆمبێلەكەیان لەگەڵ پش���كنین س���ەراوژێر ك���ردووە و داوای چەندی���ن بەڵگەنامەیان ك���ردووە و هەزار پرس���یاریان ك���ردووە .ئەوە ئێ���وە چیتان خوێن���دووە وا خوا بەس���ەالمەت رزگاری كردین"؟ من گوت���م كە بەردەوام قورئانم خوێندووە. چیرۆكی دایكی مریەم دوای تێپەڕبوونم���ان ل���ەو بازگ���ە زەحمەت���ە ،ش���ۆفێرەكە رووی ك���ردە ژنەك���ەی ت���ر و پێیگ���وت "دایك���ی مریەم بەدەنگ���ی ب���ەرز س���ەڵەوات لێب���دە و سوپاس���ی خوا بك���ە .لەبازگەكان���ی دیكە زۆر وردنابن���ەوە ،رزگارمان بوو" .بەاڵم
ژمار ه 283
2015/6/27
29
كـۆمـەاڵیـەتی
راس���تیەكەی ئێم���ە هێش���تا رزگارم���ان نەبووبوو .لەوێوە زانیمان كە ئەو ئافرەتە مەسیحیە و خوشكی ش���ۆفێرەكەش نیە، بەڵكو ش���ۆفێرەكە لەپیاوەت���ی و ئازایەتی خ���ۆی توانیویەتی رزگاری ب���كات .بەاڵم ئ���ەو راس���تیە بووبوو بە بارێك���ی گرانتر بەس���ەرمانەوە ،ل���ەوە دەترس���ام لێم���ان ئاشكرا بێت و ئەو نەفسنزمانە بەاڵیەكمان بەسەر بێنن. ش���ۆفێرەكە رووی لەپیاوەك���ەم كرد و گوتی "براكەم الی بازگەكان كارێك نەكەی بزان���ن ئ���ەو ژنە مەس���یحیە" .ئینجا ژنەكە پەچەكەی خۆی هەڵدایەوە و بەدووچاوی پڕ لەپاڕانەوەوە تەماشای كردین و گوتی "من رادەس���تی ئەوان دەك���ەن"؟ من توند دەس���تیم گ���رت ،بەرل���ەوەی قس���ە بكەم هاوسەرەكەم پێیگوت "دڵنیابە خوشكەكەم دایكی مری���ەم ،ئەگەر خ���وا رزگاربوونی ب���ۆ بڕیاردابی���ن ،ئ���ەوا پێك���ەوە رزگار دەبی���ن ،ئەگەرنا پێكەوە لەناودەچین" .لەو چركەساتەدا هەس���تم دەكرد ئەو ئافرەتە چەن���دە لەمن���ەوە نزیك���ە .هەركاتێك ئەو لەخوێندنی دوعاكانی خ���ۆی دەبوویەوە، یان م���ن لەخوێندی قورئ���ان دەبوومەوە، قس���ەمان لەگەڵ یەكتر دەكرد و چیرۆكی خۆمان بۆ یەكتر دەگێڕایەوە. دایك���ی مریەم ژنێكی تەمەن 60س���اڵە ب���وو ،لەیەكێ���ك لەقوتابخانەكانی موس���ڵ مامۆس���تا ب���وو ،دوای هاتن���ی داع���ش كەس���وكارەكەی و تەنانەت كوڕەكانیشی شارەكەیان جێهێشت ،بەاڵم ئەو سووربوو لەس���ەر مانەوە ،ماوەی پێن���ج مانگ ماڵە موس���وڵمانێكی دراوس���ێیان داڵدەی���ان داب���وو .ئ���ەو دەیگێڕای���ەوە ،لەپەنجەرەی ماڵ���ە دراوس���ێكەیانەوە دەبینی ،كە چۆن چەكدارەكانی داعش ئەو ماڵ و سامانەی بەدرێژایی ژیان���ی پێكەوەینابوو ،تااڵنیان دەكرد. دواتر بارودۆخی موسڵ رۆژ دوای رۆژ خراپتر دەبێت ،تا دواجار ئەویش بڕیاری جێهێش���تنی ش���ارەكە دەدات ،خ���وداش ئەم ش���ۆفێرە مەرد و مرۆڤدۆس���تەی بۆ ن���ارد ،كە لەگ���ەڵ خۆی���دا رزگاری بكات. ش���ۆفێرەكەش ناس���یاوی هەم���ان ئ���ەو دراوسێ موسوڵمانەی دایكی مریەم بوو، كە داڵدەیان دابوو. بەدرێژای���ی رێگاك���ە م���ن و دایك���ی مری���ەم دوعام���ان دەك���رد و دەاڵاڵینەوە و دەپاڕاین���ەوە ،ئ���ەو دوع���ای دەك���رد و
30ژمار ه 2015/6/27 283
م���ن قورئان���م دەخوێند .ئ���ەو رێگایەی بۆ بەغدا دەچوو و من بینیبووم ،وەك خۆی نەماب���وو و تەواو گۆڕاب���وو .لەرێگایەكی خۆڵدا بەرەو بێجی دەڕۆیش���تین .لەچەند بازگەیەكی تریش وەس���تاندنیانین ،هەمان پرسیاریان لێدەكردینەوە. دوات���ر ب���ەرەو "فەتح���ە" بەرێكەوتی���ن، لەس���ەر بەرزاییەكان���ی حەمری���ن ،تەریب لەگەڵ رووباری دیجلەدا دەڕۆیش���تین تا گەیش���تینە ناحیەی "عەلەم" .ل���ەوێ لەنێو كێڵگەكانەوە چەن���د هەرزەكار و گەنجێك هات���ن ئۆتۆمبێلەكەی���ان وەس���تاندین و ئەوانیش پرس���یار و لێكۆڵینەوەی خۆیان ك���رد .ئەوجارە گوتم���ان دەچین���ە بەغدا. پرس���یان بۆچی؟ گوتمان بۆ چارەسەر و نەشتەرگەریی. گەیش���تینە ناحی���ەی "دور" .ل���ەوێ چەكدارەكان���ی داع���ش ئامادەی���ی و باڵوبوونەوەیەك���ی زۆرتر و چڕوپڕتریان
"خودا و قورائن و ئینجیل ئێمەیان پاراست" هەبوو ،بەاڵم پرس���یاریان نەدەكرد ،تەنیا تەماش���ایەكیان دەكردی���ن و بەڕێی���ان دەكردین. رێ���گای س���امەڕا و نێوان���ی چەن���د هەنگاوێك لەگەڵ مەرگدا چركەس���اتەكانی رێ���گای س���امەڕامان ترس���ناكترین و س���ەختترین كاتەكان���ی ئەم گەش���تەمان بوو .ئ���ەو دوو كاتژمێرە هێندەی تەمەنێكی پڕ لەترس و دڵەڕاوكێ بەالمانەوە سەخت بوو .رێگایەكی خۆڵیی و بەرز و نزم بوو .لەوێدا هەستمان دەكرد ش���ۆفێرەكە زۆر بە هێواشی و بەشێوەی پێچاوپێ���چ دەڕوا ،ئ���ەوكات زانیم���ان ك���ە بەنێ���و كێڵگەیەك���ی مینڕێ���ژدا دەڕۆی���ن! ب���ەاڵم ش���ۆفێرەكە دڵنیای كردین���ەوە كە ئ���ەو ش���ارەزای رێگاكەی���ە ،ئ���ەو رۆژەی مینەكانی���ان دەچان���د ،ئ���ەو دەگەڕای���ەوە ب���ۆ موس���ڵ و ش���وێنی چاندن���ی مینەكان دەزانێ���ت .ب���ۆ دڵنەواییكردن���ی زیات���ری ئێم���ەش دەیگوت "مەترس���ن ،تەمەن هەر یەك و خوداش هەر یەكە". دایكی مریەم لەترس���ان هەڵدەلەرزی و بەردەوام لەبەرخۆیەوە دەیگوت "لەموسڵ
لەترس���ی مەرگ رامكرد ،ت���ا بێمە ئێرە و بەس���ەر ئەجەل���ی خۆمدا بك���ەوم"! منیش دەستیم گرتبوو و دوعام دەكرد. شۆفێرەكە دەیگوت "لەبەری چەپمانەوە قەناسبەدەس���تی داعش ه���ەن ،چاودێری رێگاك���ە دەكەن ،گ���ەر كاروانی ئۆتۆمبێلی س���ەربازیی ببینی���ن ،تەقەی���ان لێدەك���ەن. بەاڵم مەترس���ن لەئێستادا سوپا لەحاڵەتی بەرگریی دایە و بێرەدا تێپەڕ نابن". دوای نزیك���ەی دوو كاتژمێ���ری پ���ڕ لەترس���ی مردن ،دواجار گوێمان لەدەنگی ش���ۆفێرەكە ب���وو ،كە گوتی "س���وپاس بۆ خ���وا ،ئەوە گەیش���تینە لێواری س���امەڕا". ئینج���ا رووی تێكردی���ن و گوت���ی "پەچ���ە و عەب���ا و دەس���توانەكانتان داكەن���ن ،ب���ا بەداعش���مان تێنەگ���ەن .لێ���رەوە دەگەینە بازگەكانی پشكنین". لەدەروازەی شارەكەدا گەیشتینە یەكەم بازگە ،نەماندەزانی س���وپای عێراقین یان میلیشیاكانن .بەدەم یەكترەوە پێدەكەنین و بەروویەكی خۆشەوە لێیانپرسین "لەكوێوە دێن"؟ هێشتا ش���ۆفێرەكەمان بەتەواوەتی وشەی "موس���ڵ"ی لەدەم دەرنەچووبوو، ك���ە هەس���تمان كرد دونی���ا بەس���ەرماندا ئاوەژوو بۆتەوە! چەكدارەكان دەس���تیان بەهاتوهاوار كرد ،بانگی یەكتریان دەكرد و دەیانگوت "ئەوانە لەموسڵەوە هاتوون"! حەشاماتێكی سەیر لێمان كۆبوونەوە و دەوریان داین ،لەئۆتۆمبێلەكە دایانبەزاندین، سەگی پۆلیسی و ئامێری پشكنینیان هێنا بەوردی ئێمەیان پش���كنی .بەدیدی ئەوان ئێمە چەند كەسێكی مەدەنی نەبووین ،كە لەدەست داعش رامانكردبێت ،بەڵكو وەك ئەوەی دڵنیا بن سەر بەداعشین مامەڵەیان لەگ���ەڵ دەكردی���ن .دوای هێنان و بردن و پرس���یاركردنێكی زۆر ،بەڵگەنامەكانی���ان لێوەرگرتی���ن ،ئینجا بۆی���ان روونبوویەوە كە ئێمە سەر بەداعش نین .پاشان یەكێك لەچەكدارەكان كە ناوی هاوس���ەرەكەمی خوێندەوە ،یەكێك لەئەندامانی خانەوادەی هاوسەرەكەمی دەناسی ،ئینجا مامەڵەیان لەگەڵمان باشتر بوو و داوای لێبووردنیان لێكردین. لەبازگەكان���ی دیكەش هەمان پرس���یار و لێكۆڵین���ەوە هەب���وو ،بەهەرح���اڵ تێپەڕ بووی���ن ت���ا گەیش���تینە "دوجی���ل" .لەوێش هەمان دیمەنی بازگەی یەكەمی س���امەڕا دووب���ارە بووی���ەوە .س���وكایەتیەكی زۆری���ان بەش���ۆفێرەكەمان ك���رد .یەكێك
كـۆمـەاڵیـەتی
لەئەفس���ەرەكان دەس���تی بەس���ەر البتۆپەكەماندا گ���رت .زۆریان لێپاڕاینەوە ه���ەر چیەكیان دەوێت تەنی���ا ئەو البتۆپە نەب���ەن ،چونك���ە چەندین باب���ەت و كتێبی گرنگ���ی خ���ۆم و كوڕەكەم���م لەس���ەری دانابوو .ل���ەو مش���تومڕەدابووین ،دەنگی تەقەیەك���ی چڕوپ���ڕی نزی���ك لەئێم���ەوە دەه���ات ،ك���ە ب���ەرەوڕووی ئێم���ە دەكرا. پش���ێوی و ئاڵ���ۆزی پەیداب���وو ،هاواریان كرد كە هێرش���ی پێچەوانەی���ە .لەو كاتەدا البتۆپەكەیان داین���ەوە و بەخێرایی لەوێ تێپەڕ بووین. لە بەغداوە بۆ ئەستەنبوڵ دوای 13كاتژمێ���ر ل���ەو گەش���تە پ���ڕ لەسەركێش���یە گەیش���تینە ش���اری بەغدا، گەش���تێك ك���ە لەكات���ی ئاس���اییدا ل���ە 5 كاتژمێ���ر زیاتر ناخایەنێت .لەبەر دەرگای ماڵی مامم لەبەغدا لەگەڕەكی "مەنس���وڕ" بەدایك���ی مریەمم گوت "خودا و قورئان و ئینجیل ئێمەیان پاراس���ت" .خواحافیزیمان لەیەكتر كرد و ئومێدی ئەوەمان خواست لە موسڵ یەكتر ببینینەوە. گەیش���تینە بەغ���دا و نەماندەزان���ی ل���ەوێ چ���ی چاوەڕێمان���ە .چوین���ە الی ماڵ���ی مام���م ،بیرم���ان لەبەكرێگرتن���ی خانوویەك ك���ردەوە ،بەاڵم بەهۆی گرانی كرێ���ی خان���ووەوە ،مەحاڵ ب���وو بتوانین. بەرلەچوونمان بۆ بەغدا بیس���تبوومان كە بەش���ێوەیەكی بەرباڵو كوشتن و رفاندن لەس���ەر ناس���نامەی مەزهەب���ی هەیە .كە چووش���ین لەوێ خەڵكەكە لەهەمان ترس و دڵەڕاوكێدا دەژیان .بۆیە هاوسەرەكەم گوت���ی "چیتر بەرگە ناگرم ئێوە لەنێو ئەو ژیانە پ���ڕ لەترس و دڵەڕاوكێی���ەدا ببینم". لەوێوە بڕیارماندا بچینە توركیا. گەیش���تینە ئەس���تەنبوڵ ،ئینج���ا یالوفا. دایكمم بەجێهێش���ت ،ك���ە دەگریا و داوای دەك���رد بگەڕێین���ەوە واڵت���ی خۆم���ان. براكانیش���م بەجێهێش���ت ،ك���ە ئ���ەوان س���ووربوون لەش���ارەكەیان بمێنن���ەوە. لەخۆش���ی رزگاربوونی خۆم و كوڕەكەم و هاوس���ەرەكەم ،نەخۆش���یەكەمم بیرچووبوویەوە .هەموو شتێكمان لەدوای خۆمان���ەوە جێهێش���ت ،ئ���ەوەی تەمەنێك بەبنیاتنانی���ەوە خەریك بووی���ن ،لەماڵ و وەزیفە و كەسوكار و یادەوەریەكانمان. بەو هەموو زەحمەتی و مەترسیانەشەوە ك���ە بینیم���ان ،رەنگ���ە ئێم���ە بەب���ەراورد بەئاوارەكان���ی تری ش���ەڕ و ملمالنێكانی
عێ���راق كەمتری���ن زیانم���ان بەركەوتبێت و كەمتری���ن زەحمەتیم���ان بینیبێ���ت .زۆر هەن كەس���وكار و خۆشەویستی خۆیان لەبەرچ���اوی خۆی���ان لەدەس���تداوە و نەیانتوانی���وە تەنان���ەت هاوار بكەن و شینیش���یان بۆ بگێڕن .زۆری تریان لەژێر چادر و خێوەت ،یان لەس���ەر زەویەك���ی رەق و رووت دەژی���ن و جگ���ە لەخ���وا هی���چ یارمەتیدەرێكی دیكەیان نیە. ئێمە ماڵ و سامان و ئیشوكار و دۆست و كەسوكارمان جێهێشتووە، رەنگە ئەوكاتەش كە دەگەڕێینەوە هی���چ كام لەوانە نەبینینەوە .بەاڵم بەش���ێلگیرییەوە دەڵێ���م كە ئێمە بەهیچ جۆرێ���ك لەگەڵ تیرۆردا تێوەنەگالوی���ن و باوەش���مان بۆی���ان نەكردۆت���ەوە ،بەڵكو ئێم���ە دیلی دەس���تی تیرۆر بووی���ن ،دەستەوەس���تان بووی���ن و نەماندەتوان���ی هی���چ ش���تێك بكەی���ن، جگەل���ە دەربازكردنی گیانی خۆمان.
ژمار ه 283
2015/6/27
31
كـۆمـەاڵیـەتی
لە هەولێر لەمساڵدا یەك ئافرەت بە بیانوی ناموسەوە كوژراوە موقەدەم ژیلەمۆ :ئەمساڵ بەبەراورد بە پار حاڵەتەكانی كوشتن بە بیانوی شەرەف كەمیكردووە
بەهرە حەمەڕەش بەپێ����ی ئام����اری بەڕێوەبەرایەت����ی بەرەنگاربوون����ەوەی توندوتی����ژی دژ بەئافرەت����ان لەهەولێر ،لەپێنج مانگی یەكەمی ساڵی 2015دا 19حاڵەتی خۆسوتاندن و 33 حاڵەتی سوتان و 7كوشتن و 11خۆكوشتن و سێ حاڵەتی دەستدرێژی سێكسی و 1004 حاڵەتی سكااڵكردن ،تۆماركراوە. بەپێی گوتەی بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتی بەدادواچوون����ی توندوتی����ژی دژ بەئافرەتان لەهەولێ����ر ،هەوڵیانداوە هەم����وو حاڵەتەكانی توندوتیژی تۆماربكەن و زۆرترین حاڵەتیش لەم����اوەی ئەم پێن����ج مانگەدا بەس����كاالكردن دەخاتەڕوو ،كە 1004حاڵەت تۆماركراوە. "موق����ەدەم ژیلەمۆ" ئام����اژە بەحاڵەتەكانی كوش����تن دەكات و دەڵێ����ت "لەك����ۆی حەوت حاڵەت����ی كوش����تن ،تەنی����ا ی����ەك حاڵ����ەت بەبیان����وی ش����ەرەفە و حاڵەتێ����ك بەهەڵەی����ە و حاڵەتێك لەس����ەر میرات����ە ،یەكێك بەهۆی زەوی و زارەوەی����ە ،یەكێكیش����یان نادی����ارە، بەپێچەوانەی س����ااڵنی رابردوو كە زۆربەی حاڵەتەكانی كوش����تن لەس����ەر شەرەف بوو، پێنج لەبكوژەكانیش دەستگیركراون". س����ەبارەت ب����ەزۆری حاڵەتەكان����ی س����كااڵتۆماركردن بەرای ئ����ەو بەڕێوەبەرە، هۆش����یاربوونەوەی ژن����ان بەرامب����ەر ب����ە توندوتیژیی����ەكان رۆڵی هەی����ە لەزیادبوونی رێژەی س����كااڵ تۆمارك����ردن ،چونكە جاران
32ژمار ه 2015/6/27 283
ژن����ان كەمت����ر پەنای����ان دەبردە بەر س����كااڵ تۆماركردن. "شیالن حەمەنوری" توێژەری كۆمەاڵیەتی و ش����ارەزا لەب����واری جێن����دەر ،س����ەبارەت بەئام����اری توندوتیژی پێن����ج مانگی یەكەمی ساڵی 2015لەهەولێر ،ئەوە دەخاتەڕوو ،كە ئەو ئامارە ئامارێكی تەواو راستەقینە و سەد لە سەد نیە ،چونكە هەموو ئەو تاوانانە نین، كە لەن����او كۆمەڵگەدا روویان����داوە ،زۆربەی تاوان����ەكان بەه����ۆی دابونەریتەوە دەڕۆنەوە ناو چوارچێ����وەی تایبەتمەندیەتی خێزانەوە، بەه����ۆی زاڵبوونی ئ����ەو دابوونەریتەش����ەوە زۆر تاوانی قێ����زەون بە بەنهێنی ماونەتەوە. هەروەه����ا تۆماركردنی س����كااڵ ب����ەو رێژەیە بەباش دەزانێت. ئ����ەو توێ����ژەرە كۆمەاڵیەتی����ە لەب����ارەی ئامارەكان����ی كوش����تنەوە تێبینیەك����ی خ����ۆی هەی����ە و دەڵێ����ت "ئەوەی جێگەی س����ەرنجە، پۆلینكردن����ی ئامارەكان����ی س����وتان و خۆس����وتاندنن ،ب����ەرای م����ن لەی����ەك جیاواز نین ،چونك����ە هەموومان دەزانین كە بەڵگەی ئەوت����ۆ نییە ئەو حاڵەتانەی ك����ە پێیان دەڵێن قەزاوقەدەر ،بەراس����تی قەزاوقەدەرن ،بەپێی كام بەڵگ����ە ئەوان����ە ناچ����ار بەخۆس����وتاندن نەكراون ،یان هاننەدراون بۆ خۆس����وتاندن؟ چونك����ە حاڵەتم����ان هەبووە شقارتەكەش����ی دراوەتە دەست و هاندراوە بۆ ئەوەی خۆی بس����وتێنێت .هەروەها حاڵەتیش����مان هەبووە دوای خۆس����وتاندن لەنەخۆش����خانە گوتەی
وەرگیراوە ،كە چەند كەس����ێك هانی����ان داوە بۆ ئەو كارە ،ب����ەاڵم دوات����ر لەژێر فش����ا ر ی
كەس����وكاری گوتەكەی گۆڕیوە". ئەو توێژەرە ،پێشیوایە ،كە لێكۆڵینەوەكانی پۆلی����س لێرە ئەوەندە ورد نی����ن ،كە بەڵگەی تەواویان دەس����ت خستبێت و دەریبخات ئەو حاڵەتانە بەراس����تی بە قەزاوقەدەر سوتاون، یان كوژراون. بەمەبەس����تی كەمكردن����ەوەی حاڵەتەكانی توندوتی����ژی لەن����او كۆمەڵگ����ەدا ،ب����ەرای مق����دم ژیلەم����ۆ "كەمكردن����ەوەی توندوتیژی بەه����اوكاری هەمووالیەك دەبێت، لەپرۆسەی پەروەردە و ژینگەی خێ����زان و دامودەزگاكان����ی ت����ری حكومەت����ەوە ،ب����ۆ هۆش����یاركردنەوەی ژن����ان و پیاوان". ش����یالن حەمەن����وری توێژەری����ش دەڵێت "پێویس����تە س����ەرەتا لەدامودەزگاكان����ی لێپرس����ینەوە و لێكۆڵین����ەوە و س����زاوە دەس����تپێبكرێت ،پێویس����تە داواكاری گش����تی
كـۆمـەاڵیـەتی
رۆڵ����ی خ����ۆی ببینێ����ت و بنكەكان����ی پۆلیس بەجددی مامەڵە لەگەڵ ئەو كەیسانەدا بكەن، بەمەبەستی بە سزاگەیاندنی بكەرەكانیان". لەبارەی ئەو كەیسانەش كە بەخۆكوشتن یان خۆسوتاندن دەخرێنەڕوو ،شیالن ئاماژە بەجێبەجێكردنی یاس����ای س����زادانی عێراقی دەكات ،ك����ە ماددەیەك����ی تەرخانك����ردووە ب����ۆ ئەو كەس����انەی هان����ی خۆكوش����تن یان خۆس����وتاندنی كەسانی تر دەدەن ،بەاڵم ئەو ماددەی����ە جێبەجێ ناكرێت ،وەك خۆی دەڵێ "واتە كێش����ەی جێبەجێكردنی یاسامان هەیە نەك كێشەی نەبوونی یاسا". زۆرج����ار ل����ە بنكەكانی پۆلیس ،كوش����تن ی����ان ئازارپێگەیاندنێك ،كە ب����ە هۆی بابەتی ناموس و ش����ەرەفەوە نەبێت ،یان ئافرەتێك دژ ب����ە پیاوێ����ك ئەنجامی بدات، چوارچێ����وەی ناخەن����ە توندوتیژیی����ەوە .ش����یالن ئ����ەوە ب����ۆ
ناش����ارەزایی بەش����ێك ل����ەو كەس����انە دەگەڕێنێت����ەوە ،ك����ە لەبنكەكان����ی پۆلی����س ی����ان بنكەكان����ی تایب����ەت ب����ە بەدواداچوونی توندوتی����ژی كاردەك����ەن و دەڵێ����ت "دەبێ����ت توندوتی����ژی پێناس����ە بكەن ،بزانی����ن هەموو ئەو توندوتیژییانەی بەرامبەر هەركەس����ێك ئەنج����ام دەدرێ����ن ،بەبیانووی ه����ەر بابەتێك بێ����ت ،ئەوا ه����ەر توندوتیژییە ،ئەو كەس����ەی ئەنجامی����دەدات ،خوش����ك ی����ان دای����ك ی����ان خەسو یان پیاوانی خێزان بن جیاوازی نییە، هەروەها ش����ێوازی توندوتیژییەكە بەبیانوی شەرەف یان ئابووریی یان سۆزداریی بێت، جیاوازی نیە و هەر توندوتیژییە". بەش����ێك لە ئەنجامدەرانی توندوتیژی دژ ب����ە ئافرەتانیش ،بەهۆی ئەوەی پش����تیان بە هێزێك و كەسایەتیەك ئەستوورە ،دەستگیر ناكرێ����ن .ئ����ەو توێ����ژەرە كۆمەاڵیەتییە ئەوە پشتڕاست دەكاتەوە "لەسااڵنی نەوەدەكانەوە، ئ����ەو كێش����ەیەمان هەیە ،س����ەردەمی دوو ئیدارەی����ی ئەوانەی بكوژ ب����وون ،ئەگەر پارت����ی بوای����ە دەچوون����ە ژێ����ر دەس����ەاڵتی یەكێتی، ئ����ە و ە ی
توێژەرێكی كۆمەاڵیەتی:
ائمارەكە ورد نیە، بە چ بەڵگەیەك حاڵەتەكانی خۆسوتاندن و سوتاندن لەیە�كتر جیاكراونەتەوە؟
یەكێتی بوایە دەچووە ژێر دەسەاڵتی پارتی، بەاڵم ئێس����تا دەچنە ژێر باڵی فاڵنە بەرپرس لەفاڵنە دەزگا ،بەبێ لەبەرچاوگرتنی رەوشی كۆمەڵگە ،پێویس����تە دەسەاڵت ئەوە بزانێ كە تائاسایش����ی كۆمەاڵیەت����ی بەق����ەرار نەبێ����ت، ن����ە چاوەڕوان����ی دامەزراندن����ی دەوڵ����ەت و نەكۆمەڵگەیەكی پێش����كەوتوو بكەن ،ئەوەش بەش����ێكی بەن����دە بەدادپ����ەروەری بەرامبەر بەژنان". سەبارەت بە بەدواداچوونی رێكخراوەكانی بەناوی داكۆكیكردن لەمافەكانی ژنان ،بەرای ش����یالن ،بەش����ێكی ئەو رێكخراوانە لەجیاتی داكۆكی لەمافەكانی ژنان ،حزبایەتی دەكەن.
ژمار ه 283
2015/6/27
33
كـۆمـەاڵیەتی ـ تەندروستی /ائ :ساڵحی مام عەلی
چۆن لە رەمەزاندا پێستت دەپارێزی؟
باشترین خواردنەكان لە رەمەزاندا
لەرەمەزان���دا بەهۆی نەخواردنەوەی ئاو و هیالكیەوە پێس���ت توش���ی وش���كبوونەوە دەبێت ،بەتایبەت ئافرەتان ،ك���ە ناتوانن مكیاژ بەكاربهێنن، بەاڵم بۆ ئەوەی جوانیەكەیان وەك خوی بمێنێ و توش���ی كێشەی پێست نەبن ،پێویس���تە ئ���اگاداری خواردن و خواردنەوەكانی���ان بن و پەیڕەوی ئ���ەم خااڵنە بك���ەن .1 :خواردنەوەی بڕە ئاوێكی زۆر ،بەاڵم بە هێواش���ی ت���ا كات���ی پارش���ێو.2 . و كەمك���ەم ،لەكات���ی رۆژو ش���كاندنەوە لەگەڵ بەكارهێنانی شوشتنی زۆری دەموچاو، زۆرتری���ن بڕ دژەخۆر .3 .خواردنی میوە. ل���ە س���ەوزە و
هەندێ���ك خ���واردن جگەلەوەی وادەكەن برس���ی و تینو نەبی، بۆ تەندروس���تی مرۆڤیش باش و بەس���وودن و كێش���ی لەشیش دادەبەزێنن: .1ماسی :كێشی لەش دادەبەزێنێ و ڤیتامینەكانی تێدایە. .2هێلك���ە :پرۆتینی تێدایە و لەش بەهێز دەكات و وا لەمرۆڤ دەكات هەست بە تێربوون بكات. .3ماست و شیر و پەنیر :رێژەی زۆری كالسیۆم ی تێدایە و كۆلیس���ترۆل كەمدەكاتەوە و كێش دادەبەزێنێت و بەرێژەی 70 %چەوریەكان دەتوێنێتەوە. .4خواردن���ی گوێ���ز و ب���ادەم و لیم���ۆ و ش���وتی و كاڵەك و میوەكان بە گشتی ،هەم كێش دادەبەزێنن و هەم هەستكردن بە تینویەتی ناهێڵن.
2015/6/272015/6/27 34ژمار ه28334ژمار ه 283
كـۆمـەاڵیـەتی ـ تەندروستی
ئەو رۆژوەوانانەی فشاری خوێنیان بەرزە جیاكردنەوەی شوێنی خەوتنی مندااڵن ئەو كەس����انەی فشاری خوێنیان بەرزە ،پێویستە پێش ئەوەی بەرۆژوو بن س����ەردانی پزیشكی پسپۆر بكەن و پرسی پێبكەن. ئەگ����ەر پزیش����ك رێگ����ەی دان ،ئەوا پێویس����تە ئ����اگاداری جۆری خ����واردن و خواردنەوەكانی����ان ب����ن و هەموو ش����تێك نەخۆن و نەخۆنەوە لەوانەش: .1دووركەوێت����ەوە ل����ە ترش����یات و گۆش����ت و پەنی����رەكان، چونكە مادەی سۆدیۆم و كالیسۆمیان زۆر تێدایە و دەبنە هۆی بەرزبوونەوەی فشاری خوێن. .2دووركەوێتەوە لەخواردنەوەی قاوە و كەكا و چای ،چونكە هەریەك لەوانە فشاری خوێن بەرزدەكەنەوە. .3جگەرە و نێرگەلە نەكێشێت. .4زیات����ر گرنگ����ی بدەن بەمی����وە و س����ەوزە و زەاڵتە ،چونكە ئەمانە كاریگەریان لەسەر فشاری خوێن نابێت.
توێژین����ەوەكان س����ەلماندویانە ،خەوتن����ی من����دااڵن لەجێگ����ەی خۆیاندا و بەتەنیا س����ودی زۆری تەندروس����تی و دەروونی هەیە بۆیان ،لەوانە: .1منداڵەكە متمانەی بەخۆی زیاد دەكات و هەركاتێك خەوی ه����ات ،لەش����وێنەكەی خۆی����دا دەخەوێ����ت ،بێ ئەوەی چ����اوی لە یارمەتی كەس بێت. .2منداڵەكە ترسنۆك دەرناچێت لەتاركی ناترسێت. .3منداڵەك����ە فێری راهاتن دەبێت لەخەوتن لەش����وێنی خۆی و جێگۆڕكێی شوێنی خەوی نابێت. .4مەترس����ی ئ����ەوە نامێنێ����ت ،لەكاتی خەوتنی ل����ەالی دایك و باوكی ،لەكاتی خەوتندا بكەوێتە ژێریان و ئازاری پێبگات. .5ب����ە هێمنی و بەئ����ازادی دەخەوێ و دەتوان����ێ بەئارەزووی خۆی بجوڵێت.
رێسای 20چركە چیە؟ هەندێك ك��ەس كاتێكی زۆر ل��ەب��ەردەم كۆمپیوتەر و ئ��ای پاد و تەنانەت شاشەی مۆبایلەكانیش بەسەر دەب��ەن ،ئ��ەم كارەش جگەلەوەی كاریگەری دەبێت لەسەر كۆمەڵێك ئەندامی جەستە وەك مل و شانەكان و ئازاری پشت ،بەاڵم لەدوایین توێژینەوەدا ئەوەشی بۆ زیادكراوە ،كە ئەم حاڵەتانە هۆكارێكی سەرەكین بۆ توشبوون بەكەمبینی یا كورتبینی ،واتە توانای بینینی چاو كز و الواز دەكات. لەبەر ئەم هۆكارە پسپۆران رێسایەكیان بۆ خۆپاراستن لەو
كاریگەرییە خراپانە داهێناوە ،كە بە رێسای " 20چركە" ناسراوە. ناوەرۆكی رێساكەش دەڵێـت ،هەر كەسێك بۆ ماوەی زیاتر لە 20 خولەك كۆمپیوتەر و شاشە ئەلكترۆنیەكانی بەكارهێنا ،پێویستە بۆ ماوەی 20چركە چاوەكانی بحەسێنێتەوە ،ئەویش بەسەیركردنی خاڵێك كە 20مەتر دوور بێت و بۆ ماوەی 20چركە ،ئەم هەنگاوە چ��اوەك��ان ل���ەالوازب���وون و وش��ك��ب��وون��ەوە و نەخۆشیەكانی تر دەپارێزێت.
ژمار ه 283
2015/6/27
35
كـۆمـەاڵیـەتی ـ تەندروستی
هۆشیاریی تەندروستیی
هەفتانە د.ع لەپزێڕین دەینوسێت
وردە كیسەی هێلكەدان چیە؟ هەردوو هێلكەدانی ئافرەت لەتەمەن���ی 15س���اڵیەوە دەس���ت بەكاردەب���ن، وات���ا هۆڕمۆن���ەكان و هێلك���ە دروس���ت دەكەن. هۆڕمۆنەكان بریتین لە: .1ئیسترۆجین ،هۆڕمۆنی ژنایەتی. .2پرۆجستیرۆن ،هۆڕمۆنی هێلكۆكەی تەواو، پێی دەڵێن هۆڕمۆنی دووگیانی. .3تیستستیس���رون هۆڕمۆن���ی پیاوان���ە، بەڕێژەیەكی كەم ئافرەتیش پێویستی پێیەتی. ئ����ەو س����ێ هۆڕمۆن����ە بە ت����ەرازوو لەس����ەر لەش����ی ئاف����رەت كاردەك����ەن ،تاك����و بەجوان����ی س����وڕی مانگان����ەی هەب����ێ و لەناوەن����دی مانگ هێلك����ە دروس����ت بێت ،ئینجا ئ����ەو هێلكۆكەیە كە دەردەچێ ،ش����وێنەكەی وەك "كیس"ێكی بچوك دەمێنێت����ەوە ،ب����ە ئەندازەی 2x2س����م .هۆڕمۆنی پروجس����تیرۆن دروس����ت دەكات ،ب����ۆ ئ����ەوەی دیواری روحم ئامادە بكات بۆ س����وڕی مانگانە، یاخود ئەگەر هاوسەرگیریی كردبوو ،بۆ ئەوەی هێلكەی پیتكراو دامەزرێ و دووگیانی دروست بێت ،تاكو وێالش����ەكەی دەس����ت بەكاربێت ،ئەو ()Corpusـە هەر پرۆجسترون دروست دەكات، ئینجا كۆرپەلە دروست دەبێ. چەند ئافرەتێك هەن لەسروشتدا و بە بنەماڵە ئەو پرۆس����ەیەیان رێكوپێك ناب����ێ ،هێلكەدانەكە ئیش ن����اكات ،چونكە زۆر وردە كیس����ەی هەیە. رێژەی ئەم ئافرەتانە لەم سەردەمەماندا دەگاتە .%20ئەمە بۆچی؟ جاران كیس����ی هێلكەدان لەواڵتم����ان ئەوەندە زۆر نەبوو ،تەنها لەو كەسانەدا بە دەردەكەوت، ك����ە بە بنەماڵ����ە دایكی ،دایكی باوك����ی ،پلكەكانی هەیان����ە .ب����ەاڵم چونك����ە ئاف����رەت ج����اران وەك ئێس����تا ژیانیان بەڕێ نەدەكرد ،هەر لەجواڵنەوە و كارك����ردن داب����وون ،لەكاروب����اری ناوم����اڵ و یارمەتیدان����ی دای����ك و باوكی����ان و بگرە ئیش����ی قورس����تریش ،قەڵ����ەوی زۆر ك����ەم ب����وو ،ئ����ەو رێژەی����ە لە كیس����ی هێلكەدانیان ی����ان نەبوو ،یان
36ژمار ه 2015/6/27 283
نەدەگەیش����تە ئەو رادەی����ەی كاری����ان تێبكات و تەرازووی لەشیان تێكبچێ. نیشانەكانی وردە كیسی هێلكەدان: .1مووی دەموچاوی زیاد و رەق دەبێ وەك پیاوان. .2مووی لەش���ی زیاد دەبێ ،هەندێكیان وەك پیاو مویان هەیە. .3س���وڕی مانگانگە تێكدەچێ ،یان كەمە ،یان هەر نییە ،ساڵی 2تا 3جار روودەدات. .4هێلكۆك���ە لەناوەندی مان���گ دەرناچێ ،واتا توشی كێشەی منداڵ نەبوون دەبێ. .5م���وی پرچ���ی ك���ەم دەب���ێ ،بەتایبەت���ی لەپێشەوە. .6قەڵەویەك���ەی بەئەندازەیەك���ە ،ناوق���ەدی نامێنێ. .7توش���ی بێ تاقەت���ی دەبێ ،دڵتەن���گ دەبێ، لەبەرئ���ەوەی خواردن زیات���ر دەخوا ،بێ ئەوەی هەستی پێبكات. .8م���ادەی ئەنس���ۆلین ،ك���ە لەپەنكری���اس دەردەچێ ،ئیش���ی خۆی لەسەر خانەكان ناكات، لەبەرئەوە سوتانی ش���یرنیەكان (كاربۆهیدرات) روون���ادات ،ش���ەكر لەن���او خوێ���ن كۆدەبێتەوە، ئەوەش پێی دەڵێن (شەكرە) .جۆری دووەمیشی بەگەورەیی توش���ی بووە ،هۆڕمۆنی ئەنس���ۆلین هەیە ،بەاڵم لەسەر خانەكان ئیش ناكات. .9ئەگەری توش���بوونی بەنەخۆشی دڵ هەیە، چونكە دڵەكە قورسایی لەسەرە. .10لەب���ەر قەڵ���ەوی ئ���ەو ئافرەتان���ە هەردەم توش���ی هەوكردنی لەش���یان دەبن بەمیكڕۆب و كەڕوو. دەستنیشانكردنی ئەم نەخۆشیە: .1بەگفتوگ���ۆ لەگ���ەڵ نەخۆش���ەكە و دایك���ی كچكەیە. .2بە تەماشاكردنی هێلكەدان بەسۆنار. .3پش���كنینی خوێن بۆ هۆڕمۆنەكان و رێژەی شەكرە.
.4بەراوردكردن���ی كێش���ی لەگ���ەڵ ب���ااڵی و ناوق���ەدی كچەكە ،بۆ ئەوەی كە چارەس���ەرمان دەستپێكرد بزانین چۆن سودی لێوەردەگرێ. چارەسەركردنی: .1تێگەیش���تنی حاڵەتەكە و پشكنینی ،نەوەك نەخۆش���یەكی دیك���ەی لەگەڵیداهەبێت (Cushing )syndromeكە ئەوە زۆر كەمە .بەاڵم هەیە. .2نەخۆشی شەكرە لە منداڵیەوە. .3نەخۆش���ی گورچیل���ە ،كە زۆرجار لەش���ی ئافرەتەك ئەستور دەبێ. .4ه���ەر كاتێ���ك دەستنیش���انی كیس���ەكانی هێلك���ەدان ك���را و رێژەی���ان ل���ە 9ت���ا 11ب���وو، هێلكەدانەكە گ���ەورە بووبوو ،واتا (نۆرماڵ 3x4 س���م) ،ئەو حاڵەت���ە دەگاتە ( 10x12س���م) ،ئەوە كیس���ـە و دەب���ێ نەخۆش���ەكە دڵنی���ا بكەینەوە و ئامۆژگاری بكەین. ئامۆژگاریەكان: .1دابەزاندنی كێشی لەش بە كەمخواردن. .2رۆیشتنی رۆژانە 2كاتژمێر. .3جۆری خواردنەكەی بگۆڕی ،قەت خواردنی دەرەوە نەخ���وات ،چونكە چەوری���ە خراپەكان و خواردنی بەسەرچووی تێدایە. .4حەب���ی دەدەین���ێ تاك���و رێژەی ش���ەكرەی داب���ەزێ ،زۆر لەئافرەت���ان تەنه���ا بەدابەزین���ی كێش���ی لەشیان س���وڕی مانگانەیان دەگەڕێتەوە و موەكانی���ان سس���ت دەبێ و دەرونی���ان ئارام دەبێ. ئەگ���ەر ئافرەتەكە چاوەڕوان���ی منداڵ بوو ،بۆ م���اوەی 6مان���گ بەو چارەس���ەرانەی باس���مان ك���رد دووگی���ان نەب���وو ،لێ���رەدا ئامۆژگاریم���ان ئەوەی���ە ب���ە الیرۆس���كۆپ هێلكەدانەكەی بچوك بكەینەوە بەكردنەوەی ئەو كیس���ۆكانە بەئامێری تایبەت .شوێنە رەقەكانی هێلكەدان و پەنجەرەی لێبكەین���ەوە .تاكو هێلكۆكە بە ئاس���انی دەربچێ، بەهیچ جۆرێك نابێ هێلكەدان بسوتێندرێت ،تەنها مەگ���ەر ئامێ���ری لێزەری تایبەت ب���ۆ كردنەوەی پەنجەرە لەسەر هێلكەدانە هەبێت. نەش���تەرگەری كردنەوەی س���ك ب���ۆ البردنی كیس���ۆكەكان زۆر هەڵەی���ە ،چونك���ە كاریگ���ەری خراپی لەس���ەر تەندروستی و دوارۆژی كچەكە هەیە. وردە كیس���ی هێلكەدان نەخۆشی نییە ،بەڵكو دیاردەیە ،لە رێژەیەكی ژناندا هەیە ،بە بنەماڵەیە، زۆر لەنەخۆش���ەكان تەنیا ب���ە رجیم و وەرزش س���وڕی مانگانەی���ان گەڕاوەتەوە و منداڵیش���ان بووە .ئەگ���ەر چارەس���ەری نەكەین ،نەخۆش���ی شەكرە و دڵی بەدوادا دێت ،كەواتە نەخۆشیەكە بەهاوكاری پزیشك بەچەند دەرمانێك چارەسەر دەكرێ.
ه ــون ــەری سەرپەرشتیار :زانا دڵشاد دزەیی
كۆمسای:
(زرمە)م لێ كۆپی مەكەن سپۆنسەرم نیە!
ژمار ه 283
2015/6/27
37
هونەری
ائزەر قوبادی بۆ سڤیل:
مانای گۆرانیەكانم لەوە قوڵترە تەنیا سەما و هەڵپەڕكێی لەگەڵ بكرێت لەمنداڵیەوە حەزم لە گۆرانیەكانی كەریم كابان و تەحسین تەها و قادر كابان و مەرزیە بووە
من مرۆڤێكی سەرشێت و توندم لەكاركردندا، بۆیە بەردەوام براكەم پێمدەڵێ ائگاداری تەندروستی و ائرام��یی دەروونی خۆت بە 38ژمار ه 2015/6/27 283
بەهمەنی برام منی بەهونەرمەندی بەناوبانگی فارس "ائرش" ناساند و هاوكاری كردم
لە هەولێر خەرجی كاری هونەر��یی زۆر گرانە، لە ئەمریكا نیوەی ئەو پارەیەی تێدەچێت
ئازەر قوبادی ،خوش���كی هەردوو دەرهێنەری سینەمایی كورد بەهمەن قوب���ادی و بەتین قوبادییە ،بەاڵم ئەو وەكو براكانی نەبوو بەدەرهێنەر و فیلمس���از ،بەڵكو ئەو عاشقی گۆرانیە و ئێس���تاش خاوەنی ش���ەش گۆرانی و سێ كلیپی باڵوكراوەی���ە ،لەم چاوپێكەوتنەی لەگەڵ (س���ڤیل) بەوردی باسی خۆی و خانەوادەكەی و كارە هونەرییەكانی دەكات.
زانا دڵشاد دزەیی
هونەری
ژمار ه 283
2015/6/27
39
هونەری
ح���ەزی گۆرانی و مۆس���یقات چۆن لەال دروست بوو؟ ئازەر قوب���ادی :ئەوەی لەبیرم���ە لەتەمەنی 12س���اڵیمەوە هەمیش���ە دەم بەگۆرانی بووم و گۆرانییەكانی كەریم كابان و تەحسین تەها و ق���ادر كابان و مەرزیەم زۆر پێخۆش���بووە. دوای ئ���ەوەی پێن���ج س���اڵ لەمەوب���ەر یەكەم گۆرانیی���م باڵوك���ردەوە ،هاوڕێیەكی ئەوكاتی قوتابخان���ەم پێیگوت���م :ئ���ازەر لەكۆتای���دا ئەو كارەتكرد ك���ە حەزت پێدەك���رد ،منیش زۆرم بەالوە س���ەیر بوو ل���ە منداڵی���ەوە نەمبینیبوو، چۆن دەزانێ حەزم لەگۆرانی بووە؟ لێمپرسی چ���ۆن دەزانی؟ گوتی ئەی لەبی���رت نایەت كە لەقوتابخان���ە دەگەڕاین���ەوە بۆ ماڵ لێمپرس���ی ئ���ازەر كە گەورە بوویت ح���ەز دەكەیت ببیتە چ���ی ،وامدەزان���ی ئێس���تا دەڵێ���ی دكت���ۆر یان موهەندی���س ،كەچی تۆ گوتت حەز دەكەم ببم بەگۆرانیبێژ .ئیتر من ناڕەحەت بووم كە بیرم ل���ەم قس���ەیەی هاوڕێكەم دەك���ردەوە ،چونكە لەتەمەنی 12س���اڵیەوە حەزم لەگۆرانی بووە كەچ���ی ت���ازە لەتەمەنێك���ی گەورەوە دەس���تم
بەهمەنی برام هەمیشە هاوكاریم دەكات پێك���ردووە ،ئەویش لەبەر چەند هاوكارێك كە لەئێران ئەوكات بۆمن لەبارنەبوو گۆرانی بڵێم و هاتم بۆ ئەمەری���كا ،لێرەش ژیانێكی نوێ و لەس���ەرەتاوە دەس���تم پێكرد ،هاوسەرەكەشم لەبواری موزیكدا نییە تاوەكو هاوكاریم بكات، دوات���ر دوو منداڵ���ی دووانەم ب���وو (ئاتەش و ئاش���وور) ئەویش بەرپرس���یاریەتییەكی دیكە ب���وو ،ئیتر بی���ری ماڵەوەم دەك���رد و بێتاقەتی كوردس���تان ب���ووم ،لەبەرئ���ەوە دوو س���اڵ هاتمەوە بۆ هەولێر نیش���تەجێ بووم ،ئەوە بۆ من شانس���ێكی باش بوو ،ئیحساس���ی كوردی هات���ە ن���او دەروون���م و زانیم ك���ە حەزدەكەم بەك���وردی گۆرانی بڵێم ،ئەوە بوو پێنج س���اڵ لەمەوبەر یەكەم كارم لەهەولێر دەستپێكرد. ك���ێ لەرووی تێكس���ت و موزیكەوە هاوكاری كردی؟ ئازەر قوبادی :ئەوكاتە من داوام لەبەهمەن قوب���ادی برام كرد هاوكاریم بكات ،ئەویش كە هەمیشە یارمەتیدەری من و خوشكەكانی ترم ب���ووە و یارمەتیدەری ت���ەواوی خانەوادەكەم
40ژمار ه 2015/6/27 283
ب���ووە ،گوتی :باش���ە هاوكاریت دەك���ەم .منی بەهونەرمەن���دی بەناوبانگ���ی ف���ارس "ئارش" ناس���اند ،ئەوی���ش بەڵێنی���دا گۆرانییەك���م ب���ۆ دروس���ت بكات .رۆش���تم بۆالی ئەو لەسوید، لەستۆدیۆیەكەی ئەو گۆرانییەكەمان تۆماركرد، ئەگەر بەهمەن ،ئارش���ی نەناسیبوایە ،من قەت نەمدەتوان���ی لەگەڵ ئ���ارش كار بكەم ،چونكە ئارش لەناو مۆسیقای فارسیدا گەورەیە و بۆ هەموو كەس كارناكات ،ئیتر ئەوە یەكەم كارم بوو لەگ���ەڵ ئارش .چەن���د گۆرانییەكی دیكەم لەگەڵ هاوڕێیەكی ئارش لەس���وید س���ازكرد، دانەیەك���ی دیكەم ئەمریكیەك بۆی س���ازكردم بەن���اوی (بۆن���ی ب���اران) .ئێس���تا س���ەرجەم بەرهەمەكانم 6گۆرانییە. گۆرانیگوتن الی تۆ تەنیا حەزە؟ ئازەر قوبادی :ئێستا ئینتەرنێت و ئامرازی گوزارش���تكردن گەلێك زۆرن .م���ن كە منداڵ بووم تەنیا دەمویست دەروونی خۆم دەرخەم و گۆرانی بڵێم و هاوار بكەم ،ئەو فش���ارانەی ل���ەرووی كۆمەاڵیەتی���ەوە لەناو ئێم���ەدا ،بوو بەتایب���ەت لەناو ژن���ان و كچاندا ،دەمویس���ت بەدەنگێكی بەرز بەگۆرانی دەریبڕم .ئێستاش لەناو ش���یعری گۆرانیەكانم مانای قوڵی ژیان و كێشە كۆمەاڵیەتیەكان و مەسەلەی سیاسی و ژن���ان رەنگیداوەتەوە ،بەتایبەت من ئێس���تا هەم دایكم و هەم هاوسەرم ،خوشكم ،كوردم، ئێرانی���م ،ئەمەریكایی���م ،ئەزموون���ی غوربەتم هەی���ە ،هەم���وو ئەوان���ە لەن���او گۆرانییەكان���م دەردەكەوێت ،ئەگەر هەر كەسێك لەیانەیەكی شەوانەدا یا لەهەر ش���وێنێك بەگۆرانییەكانی من خەریكە رەقس دەكات هەڵدەپەڕێ و شایی دەكات ،دەبێت باش���تر گ���وێ بگرێت بزانێ كە من خەریكم قسەیەكی قوڵتر لەوە دەكەم. تۆ ئەگەر 20س���اڵ زووتر دەس���تت بەگۆران���ی بكردایە دەتتوانی لەرووی ناوبانگ و فراوانی كارەكانتەوە ئازەرێكی دیكە بیت؟ ئ���ازەر قوب���ادی :وای���ە ،زۆرج���ار لەگ���ەڵ هاوس���ەرەكەم قس���ە دەكەم ،پێمدەڵێت ئازەر ئەگەر تۆ ئەو وەختە دەس���تت پێبكردایە ،ئەم ش���یعرەت نەدەگوت و ئەم ئاوازەت نەدەگوت و ئ���ەم كلیپ���ەت نەدەك���رد ،ئ���ەم ئیحس���اس و گرنگیی���ەی ئێس���تا بەكارەكانت���ی دەدەی���ت ل���ەرووی تێكس���ت و ئاواز و كلیپ���ەوە ،رەنگە ئ���ەوكات بەو قوڵی���ەوە وەرمنەگرتبایە ،رەنگە هاوس���ەرەكەم راس���ت ب���كات ،م���ن ئ���ەوكات كچێك���ی تەم���ەن 20س���اڵەی جوانكیلە بووم، كە ش���تێك نازانێ و قواڵییەك���ی لەژیاندا نییە، تابتوانێ لەن���او گۆرانییەكانی دەریببڕێت ،من ئێستا ئەزموونی غوربەت و شەڕ و ناخۆشیم
هیچ پەیوەندیەكی نزیك لەنێوان بەهمەنی قوبادی و هێلی لوڤدا نیە بینیووە ،بۆ نموون���ە لەبەرچاوی خۆم خاڵ و مام ك���وژراون و بریندارب���وون ،ئاوارەبوونی ك���ورد و كێش���ەی ژن لەن���او كۆمەڵگایەك���ی پیاوس���االرییمدا بینی���وە ،بۆی���ە هەندێكج���ار پێموایە زووتر دەس���تم پێكردایە باش���تر بوو، هەندێجاریش دەڵێم نائێستا باشترە لەبەر ئەو شتانەی باسم كرد. بۆچ���ی گۆرانییەكان���ت ئاوازی���ان شادییە ،بەاڵم مانای خەم دەدەن؟ ئ���ازەر قوبادی :من كاتێك گۆرانی ش���ادیم گوت���ووە مەبەس���تی م���ن تەنیا ئ���ەوە نەبووە گوێگ���ر بەبیس���تنی گۆرانییەكان���م هەڵپەڕێ���ت و برەقس���ێت .رەنگ���ە مان���ای خەمناك���ی گۆرانیەكانیش���م لەدایكم���ەوە فێربووب���م ،ئەو ك���ە برایەكی لەدەس���تدا ،هەمیش���ە بەگریان و خەمەوە گۆرانی بۆ براكەی دەگوت. ئ���ەوە ك���ە خوش���كی دەرهێن���ەری ناسراو بەهمەنی قوبادیت ،كارئاسانی بۆ كارە هونەریەكانت نەكردووە؟ ئازەر قوبادی :من و خوش���كەكەم و دایكم هەرچ���ی داوابكەی���ن بەهمەن���ی ب���رام دەڵێ���ت بەسەرس���ەر و بەس���ەرچاو ،لەه���ەر بوارێكدا بێ���ت یارمەتیم���ان دەدات ،هەروەه���ا لەبواری موزی���ك زۆر یارمەن���ی من���ی داوە و خەڵك���ی بەم���ن ناس���اندووە و ئامۆژگاری���م دەكات، ئەوی���ش بی���روڕای م���ن لەس���ەر كارەكان���ی وەردەگرێ .هەروەها ب���را بچووكەكەم بەتین بەهەمانش���ێوە ،هەموومان ئاوا بەیەكەوە قسە دەكەین و هەماهەنگی دەكەین .بەهمەنی برام بەجۆرێكە ،ئەس���ڵەن ئەگەر من خوشكی بم و گۆرانی منی پێخۆش نەبێ ،ناڕوات گۆرانی من لەسەر پەیجی فەیس���بووكەكەی باڵوبكاتەوە. ن���ە بەتین و نە بەهمەن ئ���ەم كارە ناكەن .لەم شەش گۆرانییەی من ،بەهمەنی برام یەك دانە گۆرانی لەس���ەر فەیسبووكەی باڵوكردۆتەوە، ئەوی���ش گۆران���ی (دڵ���ە ش���كاوەكان)ـە .بۆیە دەڵێ���م بەڵێ بەهمەن یارمەتی���م دەدات ،ئەگەر ئ���ەو نەبوای���ە ئەس���ڵەن نەمدەتوان���ی دەس���ت بەگۆرانیگوتن بكەم. ئامۆژگاری ئەو بۆ تۆ چییە؟ ئ���ازەر قوب���ادی :هەم���ووكات دەڵ���ێ تكایە ئازەر خەفەت لەكارەكان���ت نەخۆیت و نەبێتە ه���ۆی پیربوون���ت ،چونك���ە دەزانێ���ت ج���اری
هونەری
واهەب���ووە ئەوەن���دە توڕە و س���ەرقاڵ بووم، قسەكردنم لەگەڵ هەموویان وەستاندووە .ئەم چەند س���اڵەی كاركردنم بۆ من زۆر س���ەخت و ق���ورس ب���ووە .ب���ۆ نموونە بەهمەن���ی برام بۆ ئەوەی من خۆش���حاڵ ب���كات ،دەڵێ ئەمڕۆ قس���ەم لەگەڵ ئ���ارش ك���ردووە ،خەریكە ئەم كارەت بۆ دەكات و لەگەڵ فالن كەس قس���ەم كردووە بۆ ئەوەی كلیپەكەت بۆ بكات ،چونكە ئەو دەزانێ مرۆڤێكی لەس���ەرم و سەرش���ێتم و لەكارك���ردن تون���دم ،ئامۆژگاری ئەو بۆ من ئەوە بووە ،ئارام بم و ئاگارداری تەندرس���تی و دەروون���ی خۆم بم .بەاڵم م���ن ئارام نیم .تا ئ���ەو گوتی یەك ،من س���ێ دان���ەم ئامادە كرد، تا گوتی ئێس���تا كاتی دانەیەكی ترە ،من س���ێ دانەی ترم دروست كرد. ل���ەرووی مادی���ەوە ك���ێ هاوكاریت دەكات؟ پشت بەسپۆنسەر دەبەستیت؟ ئ����ازەر قوبادی :لەگۆرانی یەكەمم بەهمەنی ب����رام ه����اوكاری ك����ردم .هەروەه����ا كوڕێكی ئێرانی لەفەرەنسا سێ دانە گۆرانی دیكەی بۆ ئام����ادە كردم ،بوون بەچ����وار گۆرانی ،دەبوو من بڕۆم بۆ فەرەنس����ا ئ����ەم گۆرانیانە تۆمار بك����ەم و كلیپیان ب����ۆ بكەم ،بیرم ك����ردەوە نە م����ن و نەهاوس����ەرەكەم پارەم����ان نییە ،من و بەهمەن����ی ب����رام لەتوركیا بەیەكتر گەیش����تین لەفڕۆكەخان����ە ،ب����ە بەهمەن����م گ����وت ئەگ����ەر لەگەڵ پارێزگای هەولێر قس����ە بكەم لەپاركی ش����اندەدەر و من����ارە گۆران����ی كوردس����تان كلی����پ بكەم ،بەڵكو سپۆنس����ەرم بك����ەن؟ ئەو گوت����ی ئەوە بیرۆكەیەكی باش����ە و كاك تاهیر عەبدوڵاڵ دەناسم ،هەم ئەو لەگەڵ كاك تاهیر قس����ەی كرد و هەم خۆم رۆیشتم بۆالی ،لەم دانیش����تنەدا ئ����ەوان رەزامەندی����ان دا و بوونە سپۆنس����ەرم و ب����ەم هاوكاری����ەی پارێ����زگای هەولێر هەر چ����وار گۆرانیم تۆماركرد .بەاڵم بەراس����تی لە هەولێر خەرجی كاری هونەریی زۆر گرانە ،ئەگەر ئەم دوو كارەم لەئەمەریكا بكردای����ە نی����وەی ئ����ەو پ����ارەی تێدەچ����وو كە لەهەولێ����ر خەرجم ك����رد .بەاڵم ك����ە كلیپەكان ت����ەواو ب����وون ،من لێی����ان را زی نەبووم ،من چاوەڕێ بووم كارەكە زۆر جوانتر دەربچێت و الی پارێ����زگاری هەولێ����ر س����ەربەرز بم و هەر كەسێك سەیری بكات و بڵێ واو هەولێر جوانە و پێویس����تە گۆران����ی كوردی ئاوا بێت. لەئێستاشدا هیچ یارمەتیەكەم نییە و ئەگەریش كاری نوێم هەبێ پێویس����تە سپۆنس����ەر هەبێ و كەس����ێك یارمەتیم ب����دا ،ئەگەرنا من پارەی ئەوەم نییە. پێتخۆشە كوڕ و كچەكەت (ئاشوور
و ئاتەش) لەداهاتوودا ببن بەهونەرمەند؟ ئ����ازەر قوب����ادی :بێگومان من ئ����ارەزووم ئەوەی����ە منداڵەكان����م كاری هون����ەری بك����ەم، بەتایب����ەت لەب����واری گۆران����ی و س����ینەمادا. هەردووكیان لەئێس����تاوە بەه����رەی هونەریان تێدای����ە ،كچەك����ەم زۆر جوان وێنەدەكێش����ێ، هەركەس����ێك س����ەیری وێنەكان����ی دەكات ب����اوەڕ ناكات ئ����ەم منداڵە كێش����اویەتی ،ئینجا هەردووكیان س����ەیرم دەكەن كاتێك لەماڵەوە راهێنانی دەنگ دەكەم و گۆرانی دەڵێم ،ئەوان دەڵێ����ن دایە ئاوا ن����ا ئارامتر بخوێن����ە ،دەنگت ب����ەرز نەكەیتەوە ،كاتێ����ك دەنگم بەرزدەكەوە منداڵ����ەكان دەقیژێنن دەڵێ����ن ئاوانا ،واملێهاوە كە راهێنان����ی دەنگم دەكەم و دەمەوێ����ت دەنگ����م بەرز بكەم����ەوە ،دەچ����م ب����ۆ ش����وێنێك منداڵ����ەكان گوێیان لەدەنگی من نەبێت. نهێن���ی پەیوەندی بەهێزی هێل���ی نێ���وان ل���وڤ و بەهمەنی قوبادی چییە؟ ئ���ازەر قوبادی: ن���ا نێوانیان نییە ،من لەبیرم���ە یەكەمج���ار ك���ە بەتینی ب���رام رۆڵی كچەك���ەی لەفیلمەكەی���دا دان���ا لەبێخم���ە ،دوو دانە دەستنیش���ان كچی���ان ك���ران ب���ۆ ئ���ەم رۆڵ���ە، یەكێكیان هێل���ی لوڤ بوو، ئەویت���ر كچێك���ی دیكە بوو لەئەڵمانیاوە هاتبوو ،لەمنیان پرس���ی كامیان پێباش���ترە؟ راس���تی من كچەك���ەی ترم پێباش���تر بوو ،دواتر گوتیان ئاخ���ر لەب���ەردەم كامێر زۆر باش نیی���ە ،ناچاربوون هێلی لوڤ هەڵبژێرن ،بۆ فیلمەكەی دیك���ەش بەهمەن خەریك بوو لەسەر چەند كوردێك كاربكات، كە ئازاردراون لەشەڕدا ،هێشتا خ���ۆم فیملەك���ەم نەبینی���ووە، نازان���م ئەو كچ���ە رۆڵی چییە، ب���ەاڵم ئەوەی م���ن ئاگاداربم هی���چ پەیوەندییەك���ی نزیك لەنێوانیاندا نییە.
ئەوانەی لەگەڵ گۆرانیەكانی من سەما دەكەن و هەڵدەپەڕن، دەبێت باشتر گوێی بۆ بگرن و بزانن خەریكم قسەیەكی قوڵتر دەكەم
ژمار ه 283
2015/6/27
41
هونەری
سۆران ئیبراهیم دەچێتە مۆسكۆ
میكائیل :بە خۆشەویستی هاوسەرگیرییمان كرد سڤیل :زانا دزەیی هونەرمەن���دی گۆرانیبێ���ژ "میكائی���ل" دوای باڵوبوونەوەی وێن���ەی خۆی و هاوس���ەرە تازەك���ەی ،بە(س���ڤیل)ـی راگەیاند "ئێمە بەخۆشەویستی بەیەك گەیشتین". وێنەیەكی میكائیل و هاوسەرە تازەكەی لەتۆری كۆمەاڵیەتی فەیسبووك بەشێوەیەكی خێرا باڵوبوویەوە ،كە هاوسەرەكەی خانمێكی رۆژهەاڵتی كوردستانە .ئەم هاوسەرگیرییەش دوای ئەوەی دێت ،كە میكائیل چەند س���اڵێكە لەهاوس���ەری یەكەمی جیابۆتەوە. لەوبارەیەوە میكائیل تایبەت بۆ (سڤیل) راگەیاند "ماوەیەك لەگەڵ هاوس���ەرە تازەك���ەم پەیوەندی خۆشەویس���تی و زۆر خاڵ���ی هاوب���ەش لەنێوانماندا هەب���وو ،ئەوەش وایك���رد زیاتر لەیەكتر نزیك ببینەوە و لەكۆتاییدا بڕیاری زەواجمان دا". هەروەه���ا لەب���ارەی كاری هون���ەری گوتیش���ی "لەگ���ەڵ هونەرمەن���د هەڵكەوت زاهیر خەریكی چەند كارێكی گەورەین بەیەك���ەوە ئەنجامی دەدەین و یەكێك ل���ەم كارانە بەمنزیكانە باڵو دەكەینەوە".
42ژمار ه 2015/6/27 283
پشتیوان فیلم���ی "ئافرەتی ژیانم" لەدەرهێنان���ی دەرهێنەری بولگاری "ئەنتۆن���ی دۆنش���یف" و ل���ە نواندن���ی "س���ۆران ئیراهیم" وەك پاڵەوان���ی س���ەرەكی ،بەش���داری لەفیس���تیڤاڵی نێودەوڵەت���ی سینەمای مۆسكۆدا دەكات. فیلم���ی "ئافرەت���ی ژیان���م" بەرهەمی هاوبەش���ی بولگاری و كوردییە و لەكوردس���تانیش وێنەگیراوە" .شاخەوان ئیدریش" بەڕێوەب���ەری بەرهەمی الیەنی كوردس���تان ب���ووە و فیلمەكە بەدۆب�ل�اژی كوردی و بولگاری نیش���ان دەدرێ���ت ،كە خانمە ئەكتەری كورد هێرۆ حەسەنزادە دۆبالژی كوردی كردووە.
مەملەكەتی مێروولەكان بە ئەكتەری خۆبەخش بەرهەههات پشتیوان وێنەگرتن���ی فیلم���ی س���ینەمایی ك���وردی "مەملەكەت���ی مێروول���ەكان" كۆتایی هات ،ك���ە ئەكتەرەكانی بەش���ێوەیەكی خۆبەخشانە كاریان تێدا كرد. فیلم���ی مەملەكەت���ی مێرول���ەكان لەس���ناریۆ و دەرهێنان���ی عەدنان عوسمانە و هەفتەی رابردوو وێنەگرتنی كۆتایی هات، كە كۆمەڵێك هونەرمەندی كوردس���تان خۆبەخش���انە كاریان تێ���دا كرد .فیلمەكە باس لەش���ەڕی داعش و خۆڕاگری خەڵكی شەنگاڵ و رفاندنی ئافرەتانی كوردی ئێزیدی دەكات. دەهێن���ەری فیلمەك���ە ب���ە (س���ڤیل)ـی راگەیان���د "هەرچەندە قەیران���ی دارای���ی هەی���ە و كاری هون���ەری وەس���تاوە ،بەاڵم وەك���و خۆشەویس���تیم بۆ س���ینەمای كوردی و هەس���تكردن بە بەرپرس���یاریەت لەئاس���ت ب���ەم بارودۆخەی كوردس���تان، ئەم فیلمەم دروس���ت كرد .س���وپاس بۆ ئ���ەو هونەرمەندانەی خۆبەخشتانە بەشداریان تێدا كرد".
هونەری
كۆمسای:
(زرمە)م لێ كۆ�پی مەكەن سپۆنسەرم نیە! سڤیل :زانا دزەیی گۆرانیبێژی رۆژهەاڵتی كوردس���تان كۆسای ئەلبوومە تازەكەی بەن���اوی "زرم���ە" باڵوك���ردەوە و داواش لەهەواداران���ی دەكات ئەلبوومەكەی لێ كۆپی نەكەن. كۆمسای لەلێدوانێكیدا بۆ (سڤیل) گوتی "ئەلبومی تازەم ب���ە ن���اوی (زرمە) كەوت���ە ب���ازاڕەوە ،لەس���ەنتەرەكانی كوردس���تان باڵۆكراوەت���ەوە ،بۆی���ە ئەم ن���اوەم بۆی هەڵب���ژارد ،چونك���ە تراكێ���ك لەم ئەلبووم���ە بەناوی (زرمە)یە ،كە نامەی ش���ەهیدێكی جوانەمەرگە بۆ ئێمە .هیوادارم هەوادارانم بەدڵیان بێت ". هەروەها كۆمسای گوتیشی "كۆپی مەكەن، دیس���ان سپۆنس���ەرم نەب���ووە و ب���ۆ خ���ۆم هەم���وو ئیش���ەكانیم ك���ردووە .م���ن هەر بەردەوامم ،هەرچەند دەزانم هەوادارانی من پشتگیریم دەكەن و كۆپی ناكەن".
ژمار ه 283
2015/6/27
43
رەنــگاوڕەنـ ــگ
كۆشكە قەشەنگەكەی بەریتانیا مەترسی لەسەرە كەوتۆتە داوی ملیاردێرێكی ئوسترالی دوای ئ����ەوەی خانمە گۆرانیبێژی ئەمریكی "ماری����ا كاری" ب����ە ش����ێوەیەكی فەرم����ی لە هاوس����ەرەكەی خ����ۆی (ئەكت����ەر و راپەڕی ئەمریكی نیل كانون) جیابوویەوە ،زوومی كامێرای رۆژنامەنوس����ان ماریایان لە قافدا گرت ،كاتێك دەس����ت لەناو دەس����ت لەگەڵ ملیاردێری ئوس����ترالی "جەیمس باركەر"دا لە شاری كابری لە ئیتاڵیا دەسوڕانەوە. س����ەرچاوە رۆژنامەوانی����ەكان ب����اس لەوە دەكەن ،كە ماریای تەمەن 45سااڵن ،دوای جیابوونەوەی لە هاوس����ەرەكەی ،كەوتۆتە داوی خۆشەویس����تی بارك����ەری تەم����ەن 47س����ااڵن ،ك����ە چ����وارەم دەوڵەمەندترین س����ەرمایەداری ئوس����ترالیە ،ماوەیەكیش����ە هەس����ت ب����ەو پەیوەندیی����ە س����ۆزدارییە لە نێوانیاندا دەكرێت.
44ژمار ه 2015/6/27 283
كۆش���كە قەش���ەنگەكەی پەرلەمان���ی بەریتانی���ا (كۆش���كی ویستمنس���تر) ،رووبەڕووی كۆمەڵێك كێشە و مەترسی بۆتەوە و نۆژەنكرنەوەشی پارەیەكی خەیاڵی تێدەچێت. دیارترین ئەو كێشانەی لەنێو ئەو باڵەخانەیەدا هەن و رۆژ لەدوای رۆژیش ئاڵۆزتر و زۆرتر دەبن بریتین لە :دزەكردنی ئاو لەسیس���تەمی گواستەوەی ئاو و بۆڕیەكانی ناو باڵەخانەكە ،كۆنی كێبڵ و وایەرەكانی كارەبا ،كە مەترسیەكی گەورەیان دروستكردووە، هەروەك سەقف و سەربانی باڵەخانەكە لەزۆر شوێندا هێندە كۆن بووە ،كە مەترسی رووخان���ی لێدەكرێت ،س���ەرەڕای باڵوبوونەوەی مش���ك و جورج بەنێ���و باڵەخانەكەدا و مەترس���ی بەرزبوون���ەوەی ئاوی رووب���اری "تیمیس"یش لەئارادایە ،ك���ە باڵەخانەكە دەكەوێتە كەناری ئەو رووبارەوە. ش���ارەزایان دەڵێن ،دوو چارەس���ەر هەن :یەكەمیان گواس���تنەوەی دوو هەزار ئەندام پەرلەم���ان (بەه���ەردوو ئەنجومەنەك���ەوە) و كارمەند و خزمەتگ���وزاری باڵەخانەكە بۆ شوێنێكی دیكە بۆ ماوەی شەش ساڵ ،تاكو باڵەخانەكە نۆژەن دەكرێتەوە ،كە لەم حاڵەتدا نزیكەی 6.2ملیار دۆالری تێدەچێت .دووەمیش���ان گەر ئەو دوو هەزار پەرلەمانتار و كارمەن���دە هەر لەش���وێنی خۆیاندا بمێننەوە و كاری نۆژەنكردن���ەوەش بەڕێوە بچێت، ئەوكات نۆژەنكردنەوەكە نزیكەی 30ساڵ و 7.1ملیار دۆالری تێدەچێت!
رەنــگاوڕەنـ ــگ
ئاوی سازگار لە جیهاندا بە رێژەیەكی ترسناك كەمدەكات بەگوێ����رەی لێكۆڵین����ەوەی زانای����ان و ب����ە پش����ت بە س����تن بە زانیاریەكان����ی مانگێكی دەس����تكردی س����ەر بە ئاژانس����ی بۆش����ایی ئاس����مانی ئەمریكی (ناس����ا) ،ئاس����تی ئاوی ژێرزەوی و رێژەی ئاوی س����ازگار لەسەر زەوی����دا بەرادەیەك����ی ترس����ناك ب����ەرەو كەمبوونەوە دەچێت.
لێكۆڵینەوەك����ە ماوەی 10س����اڵی پێچووە و تێی����دا ئاماژە ب����ەوە دراوە ،كە ل����ە كۆی 37 چینی بەردین����ی ئاویی لە جیهان����دا ،نزیكەی 21یان زۆر بەخێرایی ئاوەكەیان كەمدەكات و هی����چ ئومێدێك نی����ە جارێكی دیك����ە پڕئاو ببنەوە ،بۆیە زانای����ان دۆخەكە بە "مەترسیدار" وەسف دەكەن.
پێش����تریش رێكخ����راوی "ئێڤ����ری لیت����ڵ درۆپ"ی تایب����ەت ب����ە پاراس����تنی ئ����اوی س����ازگار رایگەیاندبوو ،كە لە ماوەی 100 س����اڵی راب����ردوودا رێ����ژەی بەكارهێنان����ی ئ����اوی ژێرزەوی و ئاوی س����ازگار لەالیەن مرۆڤەوە ش����ەش هێندە زیادی كردووە.
كیدمان رەخنە لە نایەكسانی پیاوان و ئافرەتان لەهۆلیوودا دەگرێت "نیكۆڵ كیدمان"ی خانم���ە ئەكتەری ئەمریكی و خاوەن خەاڵت���ی "ئۆس���كار"یش چ���ووە ریزی ئ���ەو ئەكتەر و كەسایەتیە ئافرەتانەی بانگەشەی جیاوازیی و نەبوونی یەكسانی لەنێوان ژنان و پیاوان لەهۆلیوددا دەكەن. كیدم���ان لەوب���ارەوەوە بە روون���ی دەڵێت "پێویس���تە دەرفەتی زیاتر بۆ ئافرەتان بڕەخس���ێندرێت ،بەراستی بواری سینەما بوارێكی زۆر ناهاوسەنگ و نایەكسانە سەبارەت بە پیاوان و ئافرەتان". پێش���تریش چەندی���ن ئەكت���ەری ئافرەت���ی دیك���ەی وەك "میریل س���تریپ و كریستین س���تیوارت" و چەندینی تریش گوتبووی���ان ،كە لە هۆلیوددا جیاوازی لەس���ەر بنەمای رەگ���ەز و تەم���ەن ل���ە نێ���وان هونەرەمەندەكان���دا دەكرێت.
ژمار ه 283
2015/6/27
45
هاوێنە
ئەو شاكارە ئەدەبیەی كچێكی 18سااڵن نوسیویەتی
فرانكنشتاین ..یاخیبوون لە خواوەند و حەزی زاڵبوون بەسەر مەرگدا لەزس���تانی س���اڵی ،1816كە زستانێكی ب���ێ خۆرەتاو و بێ هی���چ گەرمیەك بوو و ل���ە مێ���ژوودا بە ناوی "س���اڵی ب���ێ هاوین" ناس���راوە" ،فرانكنش���تاین"ی ئەفس���انەی خانم���ە نوس���ەری الوی بەریتان���ی "م���اری ش���ێلێی" لەدایكب���ووە ،ك���ە چیرۆكێك���ی پڕ ل���ە ت���رس و جوانی و نەمرە ،ت���ا ئەمڕۆش (دوای 200س���اڵ لە نوس���ینی) رۆشنبیران و نوس���ەران و تەنان���ەت س���ینەماكار و ش���انۆكار و كاریكاتێریستەكانیش دووبارە و چەند بارەی دەكەنەوە و ئەو كەسایەتیە بەكاردەهێننەوە. م���اری ش���ێلێی ل���ە س���اڵی 1979ل���ە خانەوادەیەك���ی رۆش���نبیر و بیرمەن���دی بەریتان���ی لەدایكب���ووە ،لەوكاتەوە نوس���ەر و س���ینەماكاران و ناوەندە رۆشنبیرییەكان س���ەرنجی خۆیان داوەتە ئەو كچە نوسەرە
46ژمار ه 2015/6/27 283
گەنج���ە و زۆر بەالیان���ەوە س���ەیرە ،ك���ە چ���ۆن كچێك لە تەمەنی 18س���اڵیدا توانای نوس���ینی چیرۆكێكی قووڵ و پڕ لە داهێنان و رەزمكاریی وەهای هەبووە؟! دەرهێن���ەر و س���ینەماكاران ل���ە م���اوەی س���ەدەیەك دوای نوس���ینی ئ���ەم رۆمانەدا، س���ێ ج���ار كردویانەتە كەرەس���تەی فیلمی بێدەنگ .دواتری���ش چەندین فیلم و زنجیرە درامای دیكەی لەبارەوە بەرهەمهاتووە ،كە هەموویان ئیلهامیان لەم رۆمانەی ش���ێلێی وەرگرت���ووە ،وەك" :بوكی فرانكنش���تاین- " ،"1935ك���وڕی فرانكنش���تاین،"1939- "توڕەیی فرانكنش���تاین "1942-و "نەفرەتی "فرانكنش���تاین: فرانكنش���تاین،"1957- و راس���تەقینە"1973- چیرۆكێك���ی "فرانكنشتاین ."2007 ،2004 ،1994 ،1992- دواهەمینیشیان فیلمی "من فرانكنشتاینم" كە س���اڵی پار بەرهەمهات .هەموو ئەو فیلمانە بیرۆكە سەرەكیەكەیان رۆمانەكەی شێلێی
ب���ووە ،ب���ە هەندێ���ك وردە دەس���تكاریی و تێكەڵكردنی بە خەیاڵی زانستیەوە. فرانكنش���تاین الوێك���ی زان���ا و عاش���قی زانس���ت ب���ووە ،جەس���تەی بونەوەرێك لە ش���ێوەی مرۆڤ (پیاوێك) دروست دەكات و گیانیش���ی وەبەردەهێنێ���ت .ئینج���ا ئ���ەو بون���ەوەرە داوای لێدەكات ،ك���ە ئافرەتێكی هاوش���ێوەی خۆش���ی ب���ۆ دروس���ت بكات، بەاڵم فرانكنشتاین ئەم داخوازیەی جێبەجێ ن���اكات و گرنگی پێن���ادات و نایەوێت وەچە بخاتەوە ،نەك هەر هێندە ،بەڵكو لێشی بێزار دەبێ���ت و دەیەوێ���ت بەه���ەر جۆرێ���ك بێت ئ���ەو بونەوەرەی خۆی دروس���تی كردووە لەن���اوی ببات ،بەاڵم س���ەركەوتوو نابێت و بوونەوەرەكە ،فرانكنشتاین و هەموو كەسە خۆشەویستەكانیشی دەكوژێت. م���اری ش���ێلێی بەمەبەس���ت هەندێ���ك تایبەتمەندی و خەسڵەتی خواوەندی داوەتە پاڵەوان���ی رۆمانەك���ەی ،ب���ۆ نمون���ە ن���اوی
هاوێنە
"ڤیكتۆر فرانكنش���تاین"ی ب���ۆ هەڵبژاردووە، ك���ە ڤیكتۆری���ش یەكێك���ە ل���ە ناوەكان���ی پەروەردەگار و ش���ێلێی لە كۆمەڵە شیعری "فیردەوس���تی ونبوو"ی "ج���ۆن میلتۆن"ەوە وەریگرت���ووە ،دەق���ە ئەدەبیەك���ەی پ���ڕە لە ئام���اژەی ورد لەبارەی ڤیكتۆری داهێنەر و پاش���ان دەستەوەس���تانی لە كۆنتڕۆڵكردنی داهێنراوەك���ەی ،وەك ئ���ەوەی لە داهاتوودا پێش���بینی ئ���ەوە ب���ۆ م���رۆڤ ب���كات ،كە لە دەسەاڵتی گەردوونیی یاخی بێت و جۆرەها تاوان ئەنجام بدات. ئەو دەقە ئەدەبیەی ماری شێلێی حەزی كۆن و ئەزەلی مرۆڤ بۆ دەستڕاگەیش���تنی بە ئ���اوی حەیات و س���ەركەوتنی بەس���ەر مەرگ���دا دەردەخ���ات .راس���تە كەش���ی رووداوەكان���ی نێ���و رۆمانەك���ە ،كەش���ێكی مۆتەكەئامێ���زە ،ب���ەاڵم بەدیوێك���ی دیك���ەدا حەزی قوڵی مرۆڤ ب���ۆ زانینی نهێنیەكانی دوای مردن و س���ەركەوتن بەسەر مردندا
نیشان دەدات ،ئەو حەز و خولیایەی لەگەڵ "ئادەم" و "گلگامێش"ەوە دەس���تپێدەكات بۆ زانینی زیاتر ،كەچی دواتر خواوەندەكانیان س���زایانداون .بەاڵم ئەمج���ارە لەم رۆمانەدا دروس���تكراوەكە سزای دروس���تكەرەكەی خۆی دەدات! ش���ێلێی دەستەوەس���تانبوونی خ���ۆی لە دەستەوەس���تانبوونی ڤیكتۆر فرانكنش���تاین بەرامبەر بە مردن نیشان دەدات ،هەروەك حەزی فرانكنش���تاینیش بۆ بازدان بەس���ەر مەرگ���دا و زیندووكردن���ەوەی رووح���ە ونبووەكان ،هەمان حەزی شێلێیە .ئەو خانمە نوس���ەرە الوە هەر ل���ە تەمەن���ی منداڵیەتی خۆی���دا مردن���ی ناس���یوە و زانیویەت���ی كە مەرگ و ژیان بەیەكەوە بەس���تراونەتەوە و تەنیا تاڵێكی باریك لەیەكتریان جیادەكاتەوە و ناش���توانرێت پەی بە كات���ی پچڕانی ئەم تاڵە ببرێت. لەگەڵ لەدایكبوونی ماری ش���ێڵێی ،دایكی
گیانی لەدەس���تداوە .پاش���انیش خوشكێكی دیكەی لەكاتی لەدایكبوونیدا مردووە .ئەمە رەنگدانەوەی بەسەر ئەو خانمە نوسەرەوە هەبووە و هەمیش���ە لەنوسینەكانیدا هەست ب���ەو ح���ەزە ب���ۆ دۆزین���ەوەی دەرەتانێ���ك و رێگایەك���ی رزگارب���وون ل���ە م���ردن دەكرێ���ت ،بۆی���ەش دەبینین ل���ەم رۆمانەدا توان���ای رۆحبەبەرداكردن���ی جەس���تەیەكی بێگیانی بە پاڵەوانەكەی بەخش���یووە ،بەاڵم تەنان���ەت ئەویش نەیتوانیوە ل���ەم ئەركەیدا سەركەوتوو بێت. فرانكنش���تاین چیرۆكێك���ی ت���ازەی برۆمیتیۆسە ،كە ئاگری مەعریفە دەدزێت و بەهۆیەوە گیان وەبەر جەستەیەكی مردوو دەهێنێت ،پاشانیش س���زاكەی وەردەگرێت و هەموو كەس���وكار و خۆشەویس���تەكانی لەدەستدەدات و خۆشی بە داخ و حەسرەتی ئەو ئایندەیەی بەویس���تی خۆی لەدەستیدا، سەر دەنێتەوە.
ژمار ه 283
2015/6/27
47
شەموان
(هەل)ی پارتی و (هەل)ی ئەوانی دیكە
بێستون نووری
23ی حوزەی����ران ،ئەو رۆژەی 4حیزب بەدەس����تباری ش����یوعی و بزووتن����ەوەی ئیس��ل�امی ،هەنگاوێكیان بەرەو ش����كاندنی پارتی نا ،ش����تێك نییە جێی سەرسوڕمان بێ����ت ،بەڵك����و زۆر چاوەڕوانكراویش بوو. چونكە ئەو رووداوە كتوپر و لەناكاو نییە، ئەم����ە رەگی لەنێو مێ����ژووی بزووتنەوەی سیاسیی كوردی لە نیو سەدەی رابردوودا هەیە و ئێستا بەرگێكی دیكەی پۆشیوە. راس����تە پارت����ی ب����ەوە ناس����راوە ،كە بە بەراورد لەگ����ەڵ حیزبەكانی دیكە وردترە ل����ە بڕی����اردان و سیاس����ەتكردندا ،بەاڵم لە پێكهێنانی كابینەی هەشتەمدا سەركەوتوو نەب����وو .ئەو لەگەڵ هێزگەلێك ش����انی دایە بەر قۆناغەكە ،كە هەرگیز نایانەوێت پارتی بگاتە ئەو سەری كاروانەكە .هەشت مانگ زیات����ر پێكهێنانی كابینەی هەش����تەم لەبەر یەكێتی و گۆڕان دواكەوت ،پارتی دەیتوانی لەگەڵ یەكێتی حكومەت پێكبێنێت و ئەوانی دیكە فەرامۆش بكات ،دەش����یتوانی لەگەڵ گ����ۆڕان حكومەت پێكبێنێت و ئەوانی دیكە بخات����ە دەرەوەی حكوم����ەت ،دەش����یتوانی تەنی����ا لەگ����ەڵ یەكگرت����ووی ئیس��ل�امی و كەمین����ەكان حكوم����ەت پێكبێنێ����ت ،ب����ەاڵم نەیكرد.
48ژمار ه 2015/6/27 283
ل����ەو روانگ����ە و تێگەیش����تنەی كە قۆناغ و بارودۆخەك����ە وا دەخوازێ����ت ل����ەكاری سیاس����یی و حكومەتداری����دا تەواف����وق و پێكەوەبوون ب����ژاردە س����ەرەكییەكە بێت، رەنگە ئەوە سیاس����ەتێكی باش بێت ،بەاڵم ئەگ����ەر تێگەیش����تنەكەش ب����ۆ قۆناغەك����ە هاوب����ەش نەبێت ،ئەوكات ئ����ەو ئامانجەی تەوافوق نایەتەدی ،كە دەبێتە هۆی پتەوی سیاس����ەت و نێو ماڵی ك����وردی .یەكێتی و گۆڕان و یەكگرتووی ئیسالمی و كۆمەڵی ئیسالمی لەپۆست و ئیمتیازاتدا هاوبەشن و لەتەح����ەدی و گرفتەكان����ی حكوم����ەت خۆی����ان لەبەرپرس����یارێتی بەدووردەگرن و وەك ئۆپۆزس����یۆن رەفتار دەكەن ،بۆیە پارتی پێویستی بەو هەموو حیزبە نەبوو، كە تەنیا لەدەسكەوتەكانی شەریكی بن . راستییەكەی یەكێتی و گۆڕان هەمیشە لە هەلێك گەڕاون ،تا پارتی شكستپێبینن، ك����ە تائێس����تا بۆیان نەچووەتە س����ەر ،ئەو دەرفەتی����ان نەهاتۆتە پێش ت����ا بیقۆزنەوە، ی����ەك دەرفەتی����ان هات����ە پێ����ش ،پش����تیان لەهەموو رێككەوتنێك كرد و تیری خۆیان هاویشت. ئ����ەو ج����ۆرە هەالن����ە لەدەس����ت پارت����ی زۆربوون ،كاتێك نەوش����یروان مستەفا لە یەكێتی جیابووەوە و لیس����تی دروستكرد، پارت����ی دەیتوان����ی س����ود ل����ە (هەل)ەك����ە وەرگرێت و یەكێتی شپرزەتر بكات ،بەاڵم بە پێچەوانەوە پش����تی گرت و نەیهێش����ت زیاتر بكەوێت. كاتێ����ك تاڵەبان����ی نەخ����ۆش ك����ەوت و هەرزوو تایەكەی كەوتە نێو یەكێتی ،پارتی دەیتوان����ی وا ل����ە یەكێتی ب����كات ،كە خۆی نەگرێتەوە ،بەاڵم دیس����ان ب����ە پێچەوانەوە فریای كەوت و لەپشتییەوە وەستا. كاتێك لەسەر پۆستی جێگری سەرۆكی حكومەت كێشەیان بۆ دروستبوو ،كە ئایا قوباد دەبێتە جێگری س����ەرۆكی حكومەت
یان حاكم قادر ،پارتی سێ مانگ حكومەتی دواخست. كاتێ����ك ئەمریكییەكان و س����وننەكان و توركیا دژی ئەوەبوون تاڵەبانی بكرێتەوە س����ەرۆك كۆمار ،بارزان����ی پێداگری كرد، كە دەبێت هەر تاڵەبانی ببێتەوە س����ەرۆك كۆمار ،كردیشیەوە بە سەرۆك. كاتێك لەس����ەر پۆستی سەرۆك كۆمار كێش����ە كەوتە نێ����وان باڵەكان����ی یەكێتی و باڵی بنەماڵە پشتگیری فوئاد مەعسومیان ك����رد ل����ە دژی بەرهەم س����اڵح ،پارتی ئەو هەل����ەی نەقۆس����تەوە بۆ زیات����ر لێككردنی باڵەكان����ی ناو یەكێت����ی ،بەڵكو پش����تیوانی كاندیدی بنەماڵەی تاڵەبانیان كرد. چەندی����ن هەلی دیكە لەب����ەر دەم پارتی بوون ،بۆ ئ����ەوەی نەی����ارە مێژووییەكەی بخات����ە دۆخێكەوە ،كە بە ئاس����تەم نوزەی تێ����دا بمێنێت ،كەچ����ی نەیكرد ،ب����ەاڵم ئەو هەالنە ئەگەر بۆ یەكێتی و گۆران بهاتبانە پێش ،بەسەریدا بازیان دەدا؟ رووداوەكەی 23ی حوزەی����ران دوو ش����تی دەرخس����ت، یەك����ەم گ����ۆڕان و یەكێت����ی بچوكتری����ن دەرف����ەت ب����ۆ دژایەتی و پارتی لەدەس����ت نادەن ،با ئەو هەلەش لەقازانجی نەیارانی كورد بێت و با هەر بارودۆخەكە گونجاو نەبێت ،چونكە یەكێك لە ئامانجە سەرەكی و س����تراتیژییەكانی ئ����ەوان وەس����تاندنی پارتی و دژایەتیكردنی پرۆژەكانیەتی. دووەم پارت����ی هەڵ����ەی ك����رد متمانەی بەگ����ۆڕان ك����رد و ئەركەكان����ی لەگ����ەڵ دابەش����كرد ،چونك����ە دەبوای����ە بزانێ����ت، نەوش����یروان مس����تەفای یەكێت����ی و نەوشیروان مستەفای گۆڕان ،نەوشیروان مس����تەفای شەس����تەكان و حەفت����اكان و هەش����تاكان و ن����ەوەدەكان و ئێس����تاش، هەر یەك كەس����ە و یەكێكی����ش لە ئامانجە سەرەكیەكانی ،شكس����تپێهێنان و رێگرتنە لە پارتی!