296

Page 1

‫ساڵی حەوته‌م‬

‫روماڵكردنێكی بێالیەنانە‬

‫ژماره‌ ‪296‬‬

‫شەممە ‪2015/10/10‬‬

‫خاوەن ئیمتیاز‪ :‬ژیروان نوری‬

‫سەرنووسەر‪ :‬مەریوان عومەر‬

‫بەڕێوەبەری هونەری‪ :‬لوقمان رەشیدی‬

‫بەڕێوەبەری كارگێڕی‪ :‬بەهرە حەمەڕەش‬

‫دەستەی نووسەران‪ :‬بیالل سەعید‬

‫پێشەوا محەمەد‬

‫هەولێر ــ سەیداوە ــ جووت سایدی بەرامبەر نیوستی‬

‫‪civilmagzaine‬‬

‫‪Tel: 0750 460 7290‬‬

‫نرخ (‪ )1500‬دینار‬

‫‪Email: mariwan_2014@yahoo.com‬‬

‫سەروەر خەلیل رزگار رەزا چوچانی‬

‫ژمارەی ریكالم‪07506515797 :‬‬

‫‪www.civilnews.net‬‬

‫چاپ‪ :‬چاپخانەی رۆكسانا ‪07504675264‬‬

‫ژمار ‌ه ‪296‬‬

‫‪2015/10/10‬‬

‫‪1‬‬


‫سياسەت‬

‫ئەو دوو وەزیرەی بەردەوام لەسەر زارن‬

‫ئاشتی هەورامی و رێباز حەمالن‬ ‫كامیان خەتابارن؟‬ ‫راوێژ كامەران‬

‫لەپاش س���ەرهەڵدانی قەیرانی ئابووری‬ ‫لەهەرێم���ی كوردس���تان‪ ،‬دوو كەس���ایەتی‬ ‫ه���ەن‪ ،‬ك���ە زۆرتری���ن قس���ەیان لەس���ەر‬ ‫دەكرێت و چاوی هاواڵتیانیشیان لەسەرە‬ ‫و وەك دوو كەس���ی بەرپ���رس لەم دۆخە‬ ‫لێی���ان دەڕواندرێ���ت‪ ،‬لەكاتێك���دا ئەوانیش‬ ‫هۆكاری دروس���تبونی كێشەكان لەخۆیان‬ ‫بەدووردەخەن���ەوە و هەندێكجاری���ش‬ ‫یەكتری تۆمەتبار دەكەن‪.‬‬ ‫هەریەكە لە "ئاشتی هەورامی" وەزیری‌‬ ‫سامانە سروشتیەكانی‌ حكومەتی‌ هەرێمی‌‬ ‫كوردستان لەسەر پشكی پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردس���تان و و "رێباز محەمەد حەمالن"‬ ‫وەزی���ری دارای���ی و ئابووری���ی حكومەتی‬ ‫هەرێم لەس���ەر پشتی بزووتنەوەی گۆڕان‬ ‫بوونەت���ە دیارترین ئەو دوو بەرپرس���ەی‬ ‫بەرپرس���یاریەتی ئەم قەیرانەیان خراوەتە‬ ‫ئەستۆ‪ ،‬ئەمەش بەو پێیەی وەزیری یەكەم‬ ‫بەرپرسە لەپەیداكردنی پارەكە و وەزیری‬ ‫دووەمیش لەچۆنیەتی مامەڵەكردن پێیەوە‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم ئەوەی ئێس���تا كێش���ەی لەنێوانیاندا‬ ‫دروستكردەوە نەبونی "پارە"یە‪.‬‬ ‫یەكێك لەدیارترین ئەو كەس���ایەتیانەی‬ ‫لەئەوروپاوە ب���ۆ كاركردن لەبواری نەوت‬ ‫گەڕایەوە هەرێمی كوردس���تان "د‪ .‬ئاشتی‬ ‫هەورامی" بوو‪ ،‬ئەو لەئایاری ‪2006‬ەوە وەك‬ ‫وەزیری سامانە سروشتیەكان دەستبەكار‬ ‫ب���ووە و تائێس���تاش لەپۆس���تەكەی دای���ە‪.‬‬ ‫ناوبراو بەرلەوەی لەهەرێمی كوردس���تان‬ ‫ببێتە وەزیر‪ ،‬پسپۆڕێكی بواری نەوت بووە‪.‬‬

‫‪ 2‬ژمار ‌ه ‪2015/10/10 296‬‬

‫هەرچی "رێباز محەمەد حەمالن"یش���ە‪ ،‬كە‬ ‫یەكێك���ە لەوەزی���رە گەنجەكان���ی كابین���ەی‬ ‫هەش���تەم و لەدایكب���ووی س���اڵی ‪1981‬ە‪،‬‬ ‫دەرچ���ووی كۆلێژی یاس���ایە و لەكابینەی‬ ‫هەش���تەمەوە بۆتە وەزیر لەس���ەر پش���كی‬ ‫گ���ۆڕان‪ ،‬پاش ئەوەی پێش���تر ئەو پۆس���تە‬ ‫الی یەكێتی بوو‪.‬‬ ‫ئ���ەم دوو وەزیرە لەم���اوەی رابردوودا‬ ‫چەندجارێك لەمیدیاكان���دا لەدژی یەكتری‬ ‫لێدوان���ی توندی���ان دەدا و بەیاننامەی���ان‬ ‫دەردەكرد‪ ،‬رێباز حەمالن ئاشتی هەورامی‬ ‫بەناشەفاف تۆمەتبار دەكردوو هەمیشەش‬ ‫دەیگوت كە حس���ابی بانكی هەرێم لەهالك‬ ‫بانكی توركیا هیچی تێدا نییە‪ .‬لەبەرامبەریشدا‬ ‫ئاش���تی هەورام���ی وەزیرەك���ەی گۆڕان���ی‬ ‫تاوانب���ار دەك���رد بەخ���راپ بەڕێوەبردن���ی‬ ‫وەزارەتەك���ەی و دابەش���نەكردنی پ���ارە‬ ‫لەكات���ی خۆی���دا‪ ،‬دواتری���ش نێچیرڤ���ان‬ ‫بارزانی س���ەرۆكی حكومەتی هەرێم چەند‬ ‫كۆبونەوەیەكی لەنێوان ئەم دوو وەزیرەدا‬ ‫بۆ رێكخس���تنەوەیان ئەنجامدا و ئەوانیش‬ ‫لێدوانەكانیان لەدژی یەكتری گۆڕدرا‪.‬‬ ‫لەنوێترین لێدوانیش���دا ئاشتی هەورامی‬ ‫وەزی���ری س���امانە سورش���تیەكان ئەوەی‬ ‫راگەیان���دووە‪ ،‬كە ئەوان بەرپرس���نین لەو‬ ‫دۆخەی لەهەرێمی كوردستاندا روودەدات‬ ‫و كێش���ەكە لەس���ەرووی ئەوانەوەی���ە‪،‬‬ ‫ئاش���تی هەورامی گوتویەتی "كێ‌ بەرپرسە‬ ‫ل���ەوەی‌ فەرمانبەران موچەی‌ س���ێ‌ مانگی‌‬ ‫رابردووی���ان وەرنەگرت���وە؟ ئای���ا ئاش���تی‌‬ ‫هەورامیی���ە؟ ئای���ا رێبازە؟ ن���ا‪ ،‬ئەوەیە كە‬ ‫نایەڵێ���ت نەوتەك���ەی‌ خ���ۆم بفرۆش���م‪ ،‬كە‬

‫نایەڵێ���ت وەزیرێكی‌ وەك رێب���از حەمالن‬ ‫چاكسازی‌ بكات‌و موچە رێكبخاتەوە"‪.‬‬ ‫مەبەس���تی ئاش���تی هەورامی���ش ل���ەم‬ ‫قسەیە س���ەركردایەتی سیاسیە لەهەرێمی‬ ‫كوردس���تان ك���ە چەن���د جارێ���ك ئاماژەی‬ ‫بەوەداوە دەس���توەردەدەنە كارەكانیانەوە‬ ‫و نایەڵ���ن چاكس���ازی بك���ەن و رێگری���ان‬ ‫ب���ۆ دروس���تدەكەن‪ ،‬ئاش���تی هەورام���ی‬ ‫بەرپرس���ایریەتی دۆخەك���ە دەخاتە س���ەر‬ ‫شانی سەركردەی حزبەكان‪.‬‬ ‫بەاڵم بەوتەی بەش���ێك لەپەرلەمانتاران‬ ‫ئەم ناكۆكۆكی و هەڵكش���ان و داكش���انەی‬ ‫لەنێوان پەیوەندیەكانی ئەم دوو وەزیرەدا‬ ‫هەیە‪ ،‬كاریگەری لەس���ەر دۆخی ئابووریی‬ ‫هەرێ���م هەب���ووە و جۆرێك لەش���ڵەژاوی‬ ‫دروستكردووە‪.‬‬ ‫" د‪ .‬ش���ێركۆ جەودەت" ئەندامی‌ لیژنەی‌‬ ‫دارایی‌‌ و كاروب���اری‌ ئابووریی‌ پەرلەمانی‌‬ ‫كوردس���تان لەو بارەیەوە ئەوەی بەسڤیل‬ ‫گ���وت ك���ە "هەندێ���ك كێش���ە لەپەیوەندی‬ ‫نێ���وان وەزی���ری دارای���ی و وەزی���ری‬ ‫سامانە سروش���تییەكانەوە بەدیدەكرێت و‬ ‫پەرلەمانی كوردس���تانیش بەئەركی خۆی‬ ‫دەزانێ���ت ل���ەو باریەوە لێكۆڵین���ەوە بكات‪،‬‬ ‫هەربۆی���ە لەالی���ەن پەرلەمانتارانەوە ئیمزا‬ ‫ب���ۆ بانگێش���تكردنی ه���ەردوو وەزیرەك���ە‬ ‫كۆكراوەت���ەوە‪ ،‬ت���ا لەب���ارەی دواكەوتن���ی‬ ‫موچە و ئاستی هەماهەنگی نێوان ئەو دوو‬ ‫وەزارەتە روونكرنەوەمان بدەنێ"‪.‬‬ ‫شێركۆ جەودەت ئاماژەی بەوەشكرد‪ ،‬كە‬ ‫بەگوێرەی بەدواداچوونەكانیان لەئێس���تادا‬ ‫ه���ەردوو وەزی���ری دارای���ی و س���امانە‬


‫سياسەت‬

‫‪ ‬ئەم دوو وەزیرە بوون بە واجیهەی قەیرانی دارایی هەرێمی كوردستان‬

‫سروش���تییەكان پێكهاتوون لەسەر ئەوەی‬ ‫ئ���ەو گرفتان���ەی لەنێوانیان���دا هەبووە زوو‬ ‫چارەسەری بكەن‪ ،‬ئەو گوتیشی "لەئێستادا‬ ‫كێش���ەكانی نێ���وان ئ���ەو دوو وەزارەت���ە‬ ‫لەمامەڵەكردنیان لەگەڵ پرس���ەكان بەرەو‬ ‫چارەس���ەر دەڕوات‪ ،‬لەئەگەری چارەسەر‬ ‫نەكردنیش���یدا ه���ەردوو وەزیر بانگێش���تی‬ ‫پەرلەمان دەكەین"‪.‬‬ ‫لەبەرامب���ەردا "هێڤ���ا حاج���ی میرخ���ان"‬ ‫پەرلەمانت���اری پارت���ی پێیوای���ە ئ���ەوەی‬ ‫بۆتە دروس���تكردنی ئەم كێش���ە ئابوورییە‬ ‫لەهەرێمی كوردستان نە ئاشتی هەورامی‬ ‫و ن���ە رێب���از حەمالن���ە‪ ،‬ئەوان���ەی ئ���ەو‬ ‫كەس���انەش تاوانب���ار دەك���ەن موزایەدەی‬

‫سیاسی دەكەن‪ .‬ئەم پەرلەمانتارەی پارتی‬ ‫ل���ە لیژن���ەی دارای���ی پەرلەمان بەس���ڤیلی‬ ‫گ���وت "بڕین���ی بودج���ەی هەرێ���م لەالیەن‬ ‫بەغدا و ش���ەڕی داعش و دابەزینی نرخی‬ ‫ن���ەوت بەجۆرێك كە هەرێمی كوردس���تان‬ ‫‪ 10‬دۆالر هەرزانت���ر ل���ەو نرخ���ەش‬ ‫لەبازاڕدا نەوتەكەی دەفرۆش���ێت‪ ،‬بەهۆی‬ ‫ئ���ەوەی تائێس���تا دەوڵەت نیی���ە و كوالێتی‬ ‫نەوتەكەش���ی باش نیە‪ ،‬جگەلەوەی ئێس���تا‬ ‫هەرێم زیاتر لە ‪ 2‬ملی���ۆن ئاوارەی تێدایە‪،‬‬ ‫هەموو ئەو ئاوارانەی چونە ئەوروپا و دنیا‬ ‫لەس���ەریان هەژا نەدەگەیشتە ‪ 300‬هەزار‪،‬‬ ‫بۆیە ئەوانەی بوونەتە هۆی دروس���تبونی‬ ‫قەی���ران لەهەرێم ئەم هۆكارانەن نەك ئەو‬

‫دوو كەسە"‪.‬‬ ‫هڤی���ا حاجی میرخان رەتیش���ی كردەوە‬ ‫ناكۆكی لەنێوان ئاش���تی هەورامی و رێباز‬ ‫حەمالندا هەبێت‪ ،‬ئەو گوتی "لەچەند رۆژی‬ ‫راب���ردوودا وەزی���ری دارای���ی وردەكاری‬ ‫هەماهەنگ���ی نێ���وان وەزارەت���ی دارایی و‬ ‫وەزارەت���ی س���امانە سروش���تیەكانی ب���ۆ‬ ‫پەرلەمانت���اران روونك���ردەوە و هەم���وو‬ ‫ئ���ەو كێش���انەی باس���دەكرێت لەنێوانیاندا‬ ‫هەیە قس���ەی میدیاكانە‪ ،‬دروستكردنی ئەو‬ ‫گرژیانەش لەم قۆناغ���ەدا لە بەرژەوەندی‬ ‫هی���چ الیەك���دا نی���ە‪ ،‬ه���ەر بۆی���ە باش���ترە‬ ‫هەمووان هەس���ت بەرپرسیاریەتی بكەن و‬ ‫راستیەكان وەك خۆی ببین"‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪296‬‬

‫‪2015/10/10‬‬

‫‪3‬‬


‫سياسەت‬

‫پارتی پرسی پۆستی‬ ‫سەرۆك كۆماری عێراق بەرامبەر‬ ‫پۆستی سەرۆكی هەرێم دەجوڵێنێت‬ ‫یەكێتی‪ :‬پۆستی سەرۆك كۆمار هی یەكێتییە و‬ ‫هەر هی ئەویش دەبێت‬ ‫پێشەوا محەمەد‬

‫پارتی دیموكراتی كوردستان‪ ،‬هەڵوێستی‬ ‫خ����ۆی س����ەبارەت بەپرس����ی س����ەرۆكایەتی‬ ‫كۆماری عێراق راگەیاند و ئاشكرای دەكات‪،‬‬ ‫یەكێت����ی ناتوانێت بە ‪ 21‬كورس����ی پۆس����تی‬ ‫سەرۆك كۆمار وەربگرێت‪ ،‬ئەكەر رێككەوتن‬ ‫نەبێ����ت و جەختیش لەوە دەكات����ەوە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫یەكێتی س����وور بێت لەس����ەر هەڵوێستەكەی‬ ‫بەرامب����ەر س����ەرۆكی هەرێم‪ ،‬ئ����ەوا پارتیش‬ ‫بەجۆرێكی تر باس لەپۆس����تی سەرۆكایەتی‬ ‫كۆماری عێراق دەكات‪.‬‬ ‫"هێمن هەورامی" ئەندامی س����ەركردایەتی‬ ‫پارت����ی دیموكرات����ی كوردس����تان گوتویەتی‬ ‫"رێككەوتنێك����ی نوس����راو لەنێ����وان ئێم����ە و‬ ‫یەكێت����ی هەیە بۆ پۆس����تی س����ەرۆك كۆمار‬ ‫لەعێ����راق و پۆس����تی س����ەرۆكی هەرێم����ی‬ ‫كوردس����تان‪ ،‬بۆی����ە ئەگ����ەر برایان����ی یەكێتی‬ ‫قس����ە لەس����ەر كاندی����د ب����ۆ س����ەرۆكایەتی‬ ‫هەرێمی كوردس����تان بكەن‪ ،‬ئەوكاتیش مافی‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردس����تانە قس����ە لەسەر‬ ‫ئیستحقاقی پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق‬ ‫بكات‪ ،‬كە بۆ برادەرانی یەكێتی بووە‪ ،‬چونكە‬ ‫ئەگەر وانەبێت و بەپێی ئەو رێككەوتننامەیە‬ ‫نەبوای����ە‪ ،‬ك����ە پارت����ی پابەن����د ب����ووە پێوەی‪،‬‬ ‫یەكێتی نیشتمانی بە (‪ )٢١‬كورسی نەدەبووە‬ ‫خاوەنی پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق"‪.‬‬

‫‪ 4‬ژمار ‌ه ‪2015/10/10 296‬‬

‫لەبەردەوام����ی ئ����ەو قەیرانەی س����ەبارەت‬ ‫بەپۆس����تی س����ەرۆكی هەرێ����م لەهەرێم����ی‬ ‫كوردستان دروست بووە و كۆبوونەوەكانیش‬ ‫ئەنجامێكی یەكالییكەرەوەیان پیشان نەداوە‪،‬‬ ‫یەكێتی نیشتیمانی كوردستان‪ ،‬لە زاری "مەال‬ ‫بەختی����ار" لێپرس����راوی دەس����تەی كارگێڕی‬ ‫مەكتەب����ی سیاس����ی‪ ،‬ئ����ەوەی راگەیان����د‪ ،‬كە‬ ‫لەئەگەری هەڵبژاردنی پێشوەختدا بۆ پۆستی‬ ‫س����ەرۆكایەتی هەرێم‪ ،‬ئەوانی����ش كاندیدیان‬ ‫دەبێت‪.‬‬ ‫ب����ەاڵم لە بەرامب����ەر ئەو قس����انەی پارتی‬ ‫س����ەبارەت بەپۆس����تی س����ەرۆك كۆم����اری‬ ‫عێراق‪ ،‬یەكێتی ئاشكرای دەكات‪ ،‬ئەو پۆستە‬ ‫هی ئەوانە و هەر هی ئەوانیش دەمێنێتەوە‪.‬‬ ‫لەوبارەیەوە "بێگەرد تاڵەبانی" س����ەرۆكی‬ ‫فراكسیۆنی سەوز لەپەرلەمانی كوردستان‪،‬‬ ‫بەس����ڤیلی راگەیاند‪ ،‬بەهیچ جۆرێك پۆس����تی‬ ‫س����ەرۆك كۆم����ار و س����ەرۆكی هەرێم����ی‬ ‫كوردستان بەیەكەوە پەیوەست نین‪ .‬بێگەرد‬ ‫تاڵەبانی‪ ،‬كە هاوكات ئەندامی سەركردایەتی‬ ‫یەكێتیش����ە‪ ،‬ئاش����كرای كرد‪ ،‬ئەگەر پۆس����تی‬ ‫س����ەرۆكایەتی كۆم����ار ل����ە چوارچێ����وەی‬ ‫رێككەوتن����ی س����تراتیژی ب����ووە‪ ،‬ب����ا هەڵ����ی‬ ‫بوەشێننەوە و دووبارە قسە لەسەر پۆستی‬ ‫سەرۆك كۆمار دەكەینەوە‪.‬‬ ‫هەروەها گوتیش����ی "بۆ نموونە ئەگەر ئەو‬ ‫دوو پۆس����تە بەرامب����ەر یەكیش بن‪ ،‬ئێمە خۆ‬

‫موئامەرەم����ان لەپارتی نەكردووە‪ ،‬گوتومانە‬ ‫كە یاس����ایەك هەی����ە لەهەرێ����م و رێگری لە‬ ‫خۆهەڵبژاردن����ەوەی كاك مەس����عود دەكات‪،‬‬ ‫ئەم����ەش قس����ەیەكی یاس����اییە و پەیوەن����دی‬ ‫بەپۆست و بەرپرسیاریەتی ترەوە نییە"‪.‬‬ ‫پارت����ی و یەكێت����ی بەدرێژایی ‪ 25‬س����اڵی‬ ‫رابردوو دوو حیزب بوون‪ ،‬ئەگەر چی گرژی‬ ‫و ئاڵۆزی و شەڕ لەنێوانیاندا هەبووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەتایبەت لەدوای پڕۆس����ەی ئازادی عێراق‪،‬‬ ‫رێككەوتننامەی ستراتیژیان لەنێوان خۆیاندا‬ ‫واژۆك����رد و بەپێی ئ����ەو رێككەوتننامەیەش‪،‬‬ ‫ت����ەواوی پۆس����ت و بەرپرس����یارێتییەكانی‬ ‫هەرێ����م و عێراقی����ان لەنێ����وان خۆیاندا بەش‬ ‫كرد‪ .‬بەاڵم لەئێستادا پەیوەندی نێوان یەكێتی‬ ‫و پارت����ی درزی تێكەوت����ووە و لەئەگ����ەری‬ ‫هەر لێكترازانێكیش����دا‪ ،‬پێدەچێت س����ەبارەت‬


‫سياسەت‬

‫‪ ‬پارتی پێیوایە بەپێی رێكەوتنی ستراتیژی پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق لە بەرامبەر پۆستی سەرۆكی هەرێمی كوردستانە‬

‫بەپۆست و بەرپرسیارێتییەكان‪ ،‬چ لێرە و چ‬ ‫لە بەغدا‪ ،‬تەس����فیەی حسابات لەگەڵ یەكتردا‬ ‫بكەن‪.‬‬ ‫بە بڕوای چاودێرانی سیاس����ییش‪ ،‬یەكێتی‬ ‫و پارت����ی بەدرێژای����ی س����ااڵنی راب����ردوو چ‬ ‫مەسڵەحەت و پۆست و پارە بووە لەم واڵتە‬ ‫لەنێ����وان خۆیان����دا بەش����یان ك����ردووە‪ ،‬بۆیە‬ ‫خۆش����یان دەزانن هەر الدانێكی یەكجارەكی‬ ‫لەنێوانیان����دا ه����ەردوال زەرەری گ����ەورە‬ ‫دەكەن‪.‬‬ ‫"یەحی����ا ئەحم����ەد" مامۆس����تای زانك����ۆی‬ ‫س����لێمانی و چاودێ����ری سیاس����یی‪ ،‬ئاماژەی‬ ‫ب����ەوەدا‪ ،‬ك����ە پارت����ی و یەكێت����ی جارێكی تر‬ ‫هەرگی����ز لێكناترازێ����ن‪ ،‬ئ����ەوەش وەك ئ����ەو‬ ‫دەڵێت نەك لەبەر بەرژەوەندی كوردس����تان‬ ‫و هاواڵتی����ان‪ ،‬بەڵك����و لەب����ەر بەرژەوەن����دی‬

‫ماددی و سیاسیی خۆیان‪.‬‬ ‫ئ����ەو گوت����ی "بەرژوەندییەكان����ی نێ����وان‬ ‫یەكێتی و پارتی زۆر زۆرن‪ ،‬بۆیە بەئاسانی‬ ‫پەیوەندییەكانی����ان تێ����ك ن����ادەن و هەم����وو‬ ‫ئ����ەوەی بەدەس����تیان هێن����اوە و هەوڵ����ی‬ ‫بەدەستهێنانیشی دەدەن‪ ،‬لەپێناو كورسی و‬ ‫پۆستێكدا لەیەكتری تێكنادەن"‪.‬‬ ‫ئەوەش����ی ئاش����كرا كرد‪ ،‬تائێستا هیچ كام‬ ‫لەیەكێتی و پارتی ئەوەی����ان رانەگەیاندووە‪،‬‬ ‫ك����ە رێككەوتننام����ەی س����تراتیژی كۆتای����ی‬ ‫پێهاتبێ����ت و چ����ی ت����ر پەی����ڕەوی لێناك����ەن‪.‬‬ ‫گوتیشی "بەپێچەوانەشەوە‪ ،‬بەشێكی زۆری‬ ‫س����ەركردەكانی ه����ەردووال داوای مانەوە و‬ ‫پتەوتركردنی دەكەن"‪.‬‬ ‫س����ەبارەت ب����ە ئەگەرێكی ل����ەو جۆرەش‬ ‫ك����ە پەیوەندیەكان����ی یەكێت����ی و پارتی زیاتر‬

‫تێكبچێ����ت‪ ،‬ئ����ەو چاودێ����رە سیاس����ییە گوتی‬ ‫"بێگومان پارتی مافی خۆیەتی پێداچوونەوە‬ ‫بەپۆس����تی س����ەرۆك كۆماری عێراقدا بكات‪،‬‬ ‫وەك یەكێتیش ماف����ی خۆیەتی پێداچوونەوە‬ ‫بەپۆستی تردا بكات‪ ،‬كە دراوە بەپارتی‪ ،‬واتە‬ ‫سەرلەبەری پۆس����ت و بەرپرسیارێتییەكانی‬ ‫نێ����وان ئ����ەو دوو هێ����زە ئاڵوگ����ۆڕی تێ����دا‬ ‫دەكرێت"‪.‬‬ ‫پرس����ی س����ەرۆكایەتی هەرێم‪ ،‬هەر تەنها‬ ‫پەیوەن����دی یەكێتی و پارتی ب����ەرەو ئاڵۆزی‬ ‫نەب����ردووە‪ ،‬بەڵك����و بارودۆخی سیاس����یی و‬ ‫كۆمەاڵیەت����ی و ئابووری����ی هەرێم����ی بەرەو‬ ‫ئاڵ����ۆزی زیات����ر ب����ردووە و هاواڵتیان����ی‬ ‫هەرێمی كوردس����تانیش داوای رێككەوتن و‬ ‫چارەس����ەری بەپەلە لەالیەنە سیاس����ییەكان‬ ‫دەكەن‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪296‬‬

‫‪2015/10/10‬‬

‫‪5‬‬


‫سياسەت‬

‫‪ ‬گەر سەرۆكی هەرێم لەالیەن پەرلەمانیشەوە هەڵبژێردرێت‪ ،‬پەرلەمان بەم حاڵەی ئێستایەوە دەتوانێت لێپرسینەوەی لەگەڵ بكات؟‬

‫كە لە ئێستادا ناتوانێت وەزیرێك بێنێتە پەرلەمان‬

‫پەرلەمانی كوردستان چۆن دەتوانێت‬ ‫سەرۆكی هەرێم بانگێشتی پەرلەمان بكات؟‬ ‫پێشەوا محەمەد‬

‫‪ 6‬ژمار ‌ه ‪2015/10/10 296‬‬


‫سياسەت‬

‫چوار الیەنەكەی ناو پەرلەمانی كوردستان‪،‬‬ ‫(یەكێتی‪ ،‬گ���ۆڕان‪ ،‬یەكگرتوو و كۆمەڵ) تەئكید‬ ‫لەسیس���تمی پەرلەمانی دەكەنەوە بۆ هەرێم و‬ ‫داوای هەڵبژاردن���ی س���ەرۆكی هەرێ���م دەكەن‬ ‫لەپەرلەمان���ەوە‪ ،‬ب���ۆ ئەوەی س���ەرۆكی هەرێم‬ ‫لێپێچین���ەوەی لەگ���ەڵ بكرێ���ت و بتوانرێ���ت‬ ‫بانگهێش���تی پەرلەمان بكرێت‪ ،‬بەاڵم لەئێستادا‬ ‫پەرلەمانی كوردستان ناتوانێت تەنها وەزیرێك‬ ‫بانگهێش���تی پەرلەم���ان ب���كات‪ ،‬ئای���ا دەتوانێت‬ ‫س���ەرۆكی هەرێم بهێنێتە هۆڵ���ی پەرلەمانەوە؟‬ ‫ئەم پرس���ەش راوبۆچوونی جیاوازی دروست‬ ‫كردووە‪.‬‬ ‫وەك "حاج���ی كاروان" پەرلەمانت���اری‬ ‫یەكگرت���وو لەپەرلەمان���ی كوردس���تان ڕوونی‬ ‫دەكات���ەوە‪ ،‬پەرلەمان���ە بەئەرك���ی خ���ۆی‬ ‫هەڵنەس���تاوە و ت���ەواوی دەس���ەاڵتەكانی‬ ‫بەكارنەهێن���اوە‪ .‬ئ���ەو گوت���ی "بێگوم���ان ئ���ەم‬ ‫كابینەیە لەپەرلەمانەوە سوێندیان خواردووە و‬ ‫متمانەی پەرلەمانتارانیان پێدراوە‪ ،‬ئێستا ئەوە‬ ‫كەمتەرخەم���ی پەرلەمانە كە بەدەس���ەاڵتەكانی‬

‫خ���ۆی هەڵناس���تێت و ه���ەر وەزیرێ���ك‬ ‫نەهات���ە پەرلەم���ان راس���تەوخۆ متمان���ەی لێ‬ ‫وەربگیرێتەوە"‪.‬‬ ‫سەبارەت بەهێزی پەرلەمانیش لەبانگكردنی‬ ‫س���ەرۆكی هەرێم وەك ئ���ەوەی داوا دەكرێت‪،‬‬ ‫پەرلەمانتارەك���ەی یەكگرتوو گوت���ی "بێگومان‬ ‫بەم كەمتەرخەمییەی ئێستاوە ئەو كارە ناكرێت‬ ‫و پەرلەمان ناتوانێت س���ەرۆكی هەرێم لەهەر‬ ‫حاڵەتێكدا بێت بانگهێشتی پەرلەمان بكات"‪.‬‬ ‫ب���ە بڕوای چاودێرانی سیاس���یی‪ ،‬پرس���ەكە‬ ‫پەیوەندی بەئاڵۆزیی و ئاسایی پەیوەندییەكانی‬ ‫نێ���وان الیەنەكان���ەوە هەی���ە‪" .‬عەب���د ع���ارف"‬ ‫مامۆس���تای زانك���ۆ و چاودێ���ری سیاس���یی‬ ‫ئام���اژەی بۆ ئەوە كرد‪ ،‬ئەگەر پەیوەندی نێوان‬ ‫الیەنەكان ئاسایی بێت‪ ،‬هەموو شتێك لەم واڵتە‬ ‫ئاساییە‪ ،‬پەرلەمان و حكومەت و سەرۆكایەتی‬ ‫هەموویان ئەوە دەكەن كە خۆیان بیانەوێت‪.‬‬ ‫ئ���ەو چاودێرە سیاس���ییە گوت���ی "پەرلەمان‬ ‫و حكوم���ەت دوو ش���تی كارتۆنی���ن‪ ،‬ئەگ���ەر‬ ‫پەیوەن���دی الیەن���ەكان ب���اش بێت وا پیش���انی‬ ‫دەدەن كە هەمووان ڕێز لەیاس���ا دەگرن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫رووە راس���تەقینەكەیان ل���ەم بارودۆخان���ەدا‬ ‫دەردەكەوێت‪ ،‬كە دەبینین تەنها وەزیرێك بۆی‬ ‫نییە بچێت���ە پەرلەمان و نوێنەرانی میللەت لێی‬ ‫بپرسنەوە"‪.‬‬ ‫ئام���اژەی ب���ەوەش دا‪ ،‬پەرلەم���ان ناتوانێت‬ ‫وەزیرێ���ك و بەڕێوەبەرێ���ك بانگهێش���تی‬ ‫پەرلەمان بكەن‪ ،‬بێگومان ناشتوانێت سەرۆكی‬ ‫هەرێ���م بەدەس���ەاڵتێكی زۆر و پێگەیەك���ی‬ ‫بەهێ���زەوە بهێنێتە پەرلەم���ان و لێپێچینەوەی‬ ‫لەگەڵ بكات‪.‬‬ ‫دوای كۆتاییهاتن���ی م���اوەی س���ەرۆكایەتی‬ ‫هەرێ���م‪ ،‬پێن���ج الیەنەك���ەی هەرێ���م بەگەرمی‬ ‫س���ەبارەت بەپرس���ی سیس���تمی حكومڕان���ی‬ ‫لەهەرێ���م و پرس���ی س���ەرۆكایەتی هەرێ���م‬ ‫لەگفتوگۆدان و پارتی دیموكراتی كوردس���تان‬ ‫سوورە لەس���ەرئەوەی سەرۆكی هەرێم لەناو‬ ‫خەڵك���ەوە هەڵبژێردرێ���ت‪ ،‬چ���وار الیەنەك���ەی‬ ‫تری���ش س���وورن لەس���ەر ئ���ەوەی دەبێ���ت‬ ‫سەرۆكی هەرێم لەپەرلەمانەوە هەڵبژێردرێت‬ ‫و دەسەاڵتەكانیشی كەم بكرێتەوە‪.‬‬ ‫الی خۆش���ییەوە "مونی���رە عوس���مان"‬ ‫پەرلەمانتاری گۆڕان لەپەرلەمانی كوردستان‪،‬‬ ‫جەخت���ی ل���ەوە ك���ردەوە‪ ،‬پەرلەمانێ���ك ك���ە‬ ‫بەدرێژای���ی بیس���ت س���اڵ كارتۆن���ی بووبێت‪،‬‬ ‫ئێس���تا چاالككردن و كردنی بەمەرجەع كاری‬ ‫دەوێت‪.‬‬ ‫مونی���رە گوتی "ئێمە ئەوە دەزانین خەڵكیش‬ ‫ئ���ەو راس���تییە دەزان���ن‪ ،‬ك���ەس نەیدەزان���ی‬

‫پەرلەمانی���ش هەیە بەدرێژایی بیس���ت س���اڵی‬ ‫راب���ردوو‪ ،‬ب���ەاڵم ئێس���تا ئ���ەوە پەرلەم���ان‬ ‫زین���دووە و كاری زیاتریش���ی ب���ۆ دەكرێت و‬ ‫خەڵكیش هەم���وو زانیاریی���ەك لەپەرلەمانەوە‬ ‫وەردەگرێت"‪.‬‬ ‫سەبارەت بە ئەگەری هەڵبژاردنی سەرۆكی‬ ‫هەرێ���م لەپەرلەم���ان و بانگهێش���تكردنی ب���ۆ‬ ‫هۆڵەكانی پەرلەمان‪ ،‬پەرلەمانتارەكەی گۆڕان‬ ‫گوتی "ئەوە كێشەی سیستمی سیاسیی هەرێم‬ ‫و نەبوونی یاس���ا سەروەرییە‪ .‬بێگومان كاتێك‬ ‫یاسا سەروەر بێت‪ ،‬واڵت بووبێتە دامەزراوە‪،‬‬ ‫ئەوكات���ە ه���ەر لەس���ەرۆكی هەرێم���ەوە ت���ا‬ ‫فەرمانبەرێكی ئاس���ایی لەبەردەم یاسادا وەك‬ ‫یەك دەبن"‪.‬‬ ‫ئاشكراش���ی ك���رد‪ ،‬دەبێ���ت پەرلەم���ان‬ ‫مەرجەع���ی لێپێچین���ەوەی تەواوی پۆس���ت و‬ ‫بەرپرس���یارێتییەكانی ئەم واڵتە بێت و هەموو‬ ‫كەس���ێكیش لەه���ەر پۆس���تێكدا بێت پێویس���تە‬ ‫پەرلەم���ان وەك مەرجەع���ی یاس���ادانان و‬ ‫چاوێدیریكردن ببینێت‪.‬‬ ‫هەرچی یەكێتی نیش���تیمانی كودستانیش���ە‬ ‫پێیوای���ە‪ ،‬پەرلەم���ان دەتوانێ���ت رۆڵ���ی خ���ۆی‬ ‫ببینێ���ت و تەنان���ەت س���ەرۆكی هەرێمی���ش‬ ‫بانگهێش���تی پەرلەمان بكات‪" .‬سەعید محەمەد"‬ ‫پەرلەمانتاری یەكێتی لەپەرلەمانی كوردستان‪،‬‬ ‫باس���ی ل���ەوە ك���رد‪ ،‬پەرلەم���ان مەرجەع���ە‬ ‫لەكوردس���تان و وەك یەكێتیش هەوڵی زیاتر‬ ‫بۆ گەڕانەوەی ڕۆڵی جددی پەرلەمان دەدەن‪.‬‬ ‫زیاتر گوتیش���ی "كێشەكە س���ەرەتا ئەوەیە‬ ‫سیس���تەمی هەرێ���م بكەی���ن ب���ە پەرلەمانی و‬ ‫سەرۆكی هەرێم لەپەرلەمانەوە هەڵبژێردرێت‪،‬‬ ‫كە ئ���ەوە كرا‪ ،‬بێگوم���ان پەرلەم���ان دەتوانێت‬ ‫س���ەرۆكی هەرێمی���ش بانگهێش���تی پەرلەمان‬ ‫بكات و لێپێچینەوەی لەگەڵ بكات"‪.‬‬ ‫پێش���ی واب���وو‪ ،‬لەبەرئ���ەوەی كوردس���تان‬ ‫تائێس���تا نەبووە بەدام���ەزراوە و دامودەزگای‬ ‫نییە‪ ،‬بۆی���ە پێویس���تە هەن���گاوەكان هەمووی‬ ‫بەیەك���ەوە وەرنەگری���ن و هەنگاو ب���ە هەنگاو‬ ‫لەگەڵ پڕۆسەكان بچینە پێشەوە‪.‬‬ ‫پەرلەمانی كوردستان‪ ،‬كە ئێستا نوێنەرایەتی‬ ‫ت���ەواوی الیەن���ە سیاس���ییەكان و ت���ەواوی‬ ‫دەنگدەرانی هەرێمی كوردستان دەكات‪ ،‬چەند‬ ‫مانگێك���ە نەیتوانیوە وەزیرێك و بەرپرس���ێك‬ ‫بانگهێش���تی پەرلەمان بكات بۆ لێپێچینەوە لەو‬ ‫هەموو قەیرانانەی دروس���تبوون‪ ،‬چاودێرانی‬ ‫سیاس���یش پێیانوایە‪ ،‬باش���تر وای���ە پەرلەمان‬ ‫ب���ەو حاڵەی خۆی بمێنێتەوە‪ ،‬نەك س���ەرۆكی‬ ‫هەرێمیش لەوێ���وە هەڵبژێردرێت و دواتریش‬ ‫نەتوانێت لێپێینەوەی لەگەڵ بكات‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪296‬‬

‫‪2015/10/10‬‬

‫‪7‬‬


‫سياسەت‬

‫ائسۆ مەحموود‪ ،‬باژێروانی سلێمانی بزووتنەوەی گۆڕان‪:‬‬

‫یەكێك لە بژاردەكانی بەردەممان‬ ‫دروستكردنی حكومەتی زۆرینەیە بەبێ پارتی‬ ‫بزووتنەوەی گۆڕان‬ ‫بەشداری قەیرانەكانی‬ ‫هەرێمە بەاڵم شەریك‬ ‫نییە‬ ‫‪ 8‬ژمار ‌ه ‪2015/10/10 296‬‬

‫ئاس���ۆ مەحود‪ ،‬باژێروانی س���لێمانی بزووتنەوەی گۆڕان‪ ،‬لەم دیدارەیدا لەگەڵ سڤیل‪ ،‬دەربارەی‬ ‫پرس���ی سەرۆكایەتی هەرێم و قەیرانەكانی هەرێمی كوردستان قسە دەكات‪ .‬ئەو پێیوایە‪ ،‬بەشێكی‬ ‫زۆری قەیران���ەكان پارتی دروس���تی كردوون و هاوكات بەدووریش���ی نازانێت چوار الیەنەكە بێ‬ ‫پارت���ی حكومەت���ی زۆرین���ە پێكبهێنن‪ ،‬ئەمە س���ەرەڕای ئ���ەوەی تەئكید لەوە دەكاتەوە‪ ،‬بۆ پرس���ی‬ ‫سەرۆكایەتی هەرێم و لەئەگەری هەڵبژاردندا‪ ،‬چوار الیەنەكە كاندیدیان دەبێت‪.‬‬ ‫پێشەوا محەمەد‬


‫سياسەت‬

‫هەموو قەیرانەكان‬ ‫پارتی دروستی كردوون و‬ ‫هەر ئەویش دەتوانێت‬ ‫چارەسەریان بكات‬ ‫وەك بزووتن����ەوەی گ����ۆڕان‪ ،‬چ����ۆن‬ ‫دەڕواننە ئەو قەیرانانەی لەهەرێمی كوردستاندا‬ ‫هەن‪ ،‬بەتایبەت مووچە و ئەو رێگریانەی تر كە‬ ‫تووشی ژیانی خەڵك بوون؟‬ ‫ئاس����ۆ مەحم����ود‪ :‬ب����ە ب����ڕوای ئێم����ە‪ ،‬پارتی‬ ‫دیموكرات����ی كوردس����تان بەرپرس����ی یەكەم����ە‬ ‫لەدروس����تكردنی تەواوی قەیرانەكانی هەرێمی‬ ‫كوردستان‪ ،‬لەهەمان كاتیشدا‪ ،‬پرسی چاكبوون‬ ‫و كۆتاییهاتن����ی قەیرانەكانیش بەندە بەویس����تی‬ ‫پارتیی����ەوە‪ ،‬ئ����ەو هەركاتێك بیەوێ����ت دەتوانێت‬ ‫قەیرانەكان چارەس����ەر بكات‪ ،‬چونكە بودجە و‬ ‫داهات����ی نەوت هەم����ووی الی پارتییە‪ ،‬تەنانەت‬ ‫تائێس����تا پارتی ئەوەی رەتنەكردۆتەوە كە ئەو‬ ‫شتانەی باسمكردن وانین‪.‬‬ ‫بەاڵم پارتی كە سەرۆكایەتی حكومەت‬ ‫دەكات و بەرپرس����یارێتییەكانی گەورەت����رن‪،‬‬ ‫بۆچی ئەو قەیرانانە دروست دەكات؟‬ ‫ئاسۆ مەحمود‪ :‬ش����تێكمان لەبەردەست نییە‬ ‫بە بەڵگ����ەی تەواوەتی ئەوە بس����ەلمێنین‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەپێ����ی لێكدان����ەوەی ئێمە‪ ،‬پارتی ئەم پرس����انە‬ ‫وەك مس����اوەمە دێنێتە س����ەر مێزی گفتوگۆ و‬ ‫وەك فش����ار لەپرس����ی س����ەرۆكایەتی هەرێمدا‬ ‫بەكاری دەهێنێت‪.‬‬ ‫بەاڵم خۆ ئێ����وە بەچوار حیزب لەناو‬ ‫حكومەتدان و زۆر لەجومگەتان بەدەستەوەیە‪،‬‬ ‫بۆچی پارتی بەتەنها دەتوانێت ئەو كارانە بكات‬ ‫و ئێوە بەچوار حیزب ناتوانن رێگری بكەن؟‬ ‫ئاسۆ مەحمود‪ :‬دیارە ئێمە وەك بزووتنەوەی‬ ‫گۆڕان زۆر هەنگاو هەبووە بیگرینەبەر و رێگری‬ ‫پێ لەپارتی بكەین‪ ،‬بەاڵم تائێستا نەمانكردووە‬ ‫و بارودۆخ و ئاشتەوایی كۆمەاڵیەتی و شەڕی‬ ‫داعشمان لەبەرچاو گرتووە‪.‬‬ ‫كەواتە لەمەودوا گۆڕان چۆن مامەڵە‬ ‫دەكات؟‬ ‫ئاس����ۆ مەحم����ود‪ :‬ئێم����ە ئیت����ر هەن����گاوە‬ ‫كردارییەكانمان دەس����ت پێكردوون بۆ كۆتایی‬ ‫پێهێنان����ی ئ����ەم قەیرانان����ەی پارت����ی دروس����تی‬ ‫ك����ردوون‪ ،‬هاواڵتیان����ی هەرێمی كوردس����تان و‬ ‫دەنگدەران����ی گۆڕانی����ش دڵنی����ا دەكەین����ەوە‪ ،‬كە‬ ‫ئ����ەم بارودۆخەی ئێس����تا چیتر ه����ی قبوڵكردن‬ ‫نییە‪ ،‬نەك تەنها لەالیەن خەڵكی كوردستانەوە‪،‬‬

‫بەڵك����و لەالیەن گۆڕان و الیەنە سیاس����ییەكانی‬ ‫تریشەوە‪.‬‬ ‫بێگوم����ان ئێ����وە ل����ەم حكومەت����ەدان‬ ‫و پۆس����ت و بەرپرس����یارێتیتان هەی����ە‪ ،‬كەواتە‬ ‫ئێوەش بەشداری ئەم قەیرانانە نین؟‬ ‫ئاس����ۆ مەحم����ود‪ :‬بزووتن����ەوەی گ����ۆڕان‬ ‫لەبوون����ی ئ����ەو قەیرانانەدا بەش����دارە كە هەن‪،‬‬ ‫بەاڵم شەریكیان نییە‪ ،‬چونكە ئێمە لەحكومەتدا‬ ‫ش����ەریك نین‪ ،‬بەڵكو بەشدارین‪ ،‬بۆیە شەریكی‬ ‫گەندەڵی و ئەو بەهەدەردانانە نین‪ ،‬كە بوونیان‬ ‫هەیە و ش����ەریكی عەزیەتدان����ی خەڵك و بڕینی‬ ‫قووتی خەڵك نین‪.‬‬ ‫ب����ۆ نموون����ە هەن����گاوی كردەییت����ان‬ ‫چییە؟‬ ‫ئاسۆ مەحمود‪ :‬یەكێك لەهەنگاوەكان ئەوەیە‬ ‫حكومەت����ی زۆرین����ە پێ����ك بهێنی����ن وەك چوار‬ ‫الیەنەكە بەبێ پارتی‪.‬‬ ‫كەی بارودۆخی پێكهێنانی حكومەتی‬ ‫زۆرین����ە لەالی����ەن چوارالیەنەك����ەوە دێنن����ە‬ ‫بەرباس؟‬ ‫ئاس����ۆ مەحم����ود‪ :‬ئێم����ە تائێس����تا بیرم����ان‬ ‫نەكردۆت����ەوە ئ����ەوە بكەی����ن‪ ،‬ب����ەاڵم پارت����ی لە‬ ‫راگەیاندنەكانی����دا ئ����ەوە ئاش����كرا دەكات ك����ە‬ ‫پەش����یمانە ل����ەوەی گۆڕان����ی هێناوەت����ە ن����او‬ ‫حكومەت����ەوە‪ ،‬وەك ئەوەی خێری����ان پێكردبین‪،‬‬ ‫چ����ۆن ئ����ەوان بیردەكەن����ەوە گ����ۆڕان تەهمیش‬ ‫بكەن‪ ،‬ئێم����ەش وا بیردەكەینەوە ك����ە دەتوانین‬ ‫بەبێ پارتی حكومەتی زۆرینە پێكبهێنین‪.‬‬ ‫دەتوانن پارتی پەراوێز بخەن؟‬ ‫ئاس����ۆ مەحمود‪ :‬ئەمە زۆرین����ە و كەمینەیە‪،‬‬ ‫ئەوكات����ەش پارتی ه����ەر هەنگاوێك بنێت خۆی‬ ‫لێی بەرپرس دەبێت‪.‬‬ ‫تێڕوانینتان بۆ قەیرانی سەرۆكایەتی‬ ‫هەرێم چییە؟‬ ‫ئاس����ۆ مەحم����ود‪ :‬بێگومان زۆر ب����اس لەوە‬ ‫دەكرێ����ت ك����ە كاك مەس����عود تێك����ەاڵوی ئ����ەم‬ ‫پرس����ە نەكرێت و ئەمە داواكاری خۆش����ییەتی‪،‬‬ ‫ب����ەاڵم ئەوە روونە لەن����او پارتیدا بەبێ بڕیاری‬ ‫كاك مەس����عود هیچ ش����تێك جێبەج����ێ ناكرێت‪،‬‬ ‫ئ����ەم قەیران����ەش وەك بزووتن����ەوەی گ����ۆڕان‬ ‫دەیبەستینەوە بەشەخسی كاك مەسعودەوە و‬ ‫پێم����ان وایە‪ ،‬ئەوە كە رێگرە لەبەردەم پرس����ی‬ ‫چارەسەریی سەرۆكایەتی هەرێمدا‪.‬‬ ‫كۆبوونەوە پێنجقۆڵییەكان ئەم پرسە‬ ‫یەكالیی دەكاتەوە؟‬ ‫ئاس����ۆ مەحم����ود‪ :‬ئ����ەو كۆبوون����ەوان هی����چ‬ ‫هیوایەكی����ان تێ����دا نییە‪ ،‬لەماوەی پێش����وودا من‬ ‫لەبەشێكی دانوس����تانەكاندا بەشدار بووم‪ ،‬ئەو‬ ‫شێوازەی پارتی دانوستانی پێدەكات شێوازێك‬

‫نیی����ە بگات����ە ئەنجام‪ .‬س����ەرباری ئ����ەوەش‪ ،‬ئەم‬ ‫قەیران����ی س����ەرۆكایەتییە تا پێی بچێ����ت زیاتر‬ ‫ئاڵۆزتر دەبێت‪ .‬بۆیە ئەمڕۆ چارەس����ەر بكرێن‬ ‫لەبەیانی باشترە‪.‬‬ ‫پێش����تر یەكێت����ی گوت����ی لەئەگ����ەری‬ ‫هەڵبژاردنی پێشوەختدا كاندیدیان دەبێت‪ ،‬ئێوە‬ ‫بۆچوونتان چییە؟‬ ‫ئاس����ۆ مەحم����ود‪ :‬بێگوم����ان قس����ەی یەكێتی‬ ‫قس����ەی ئێمەشە سەبارەت بە بوونی كاندید بۆ‬ ‫سەرۆكایەتی هەرێم‪.‬‬ ‫بەهەر چوارالیەن كاندیدێكتان دەبێت‬ ‫یان بەجیا كاندیدتان دەبێت؟‬ ‫ئاس����ۆ مەحم����ود‪ :‬ل����ەو بڕوای����ەدام ك����ە هەر‬ ‫چوارالیەنەك����ە ی����ەك كاندیدم����ان دەبێ����ت نەك‬ ‫بەجیا‪ ،‬چونكە ئێستا بووین بەدوو بەرە‪ ،‬پارتی‬ ‫بەتەنه����ا لەالیەك����ە و چ����وار الیەنەك����ەی تریش‬ ‫لەالیەكە‪.‬‬

‫لە هەڵبژاردنی‬ ‫پێشوەختدا هەر‬ ‫چوارالیەنەكە یەك‬ ‫كاندیدمان دەبێت بۆ‬ ‫سەرۆكایەتی هەرێم‬ ‫ئ����ەم بارودۆخان����ەی دروس����تبوون‪،‬‬ ‫مەترس����ی شەڕی ناوخۆ لەسەر هەرێم زیندوو‬ ‫ناكاتەوە؟‬ ‫ئاسۆ مەحمود‪ :‬هیچ حیزب و كەسایەتییەكی‬ ‫عاقڵ بیر لەش����ەڕی ناوخ����ۆ ناكاتەوە‪ ،‬هەریەكە‬ ‫لەیەكێتی و پارتیش كە هێزی چەكداریان هەیە‬ ‫ش����ەڕ هەڵبگیرس����ێنن خۆیان زەرەرمەند دەبن‪،‬‬ ‫بەتایبەتیش پارتی زەرەرمەندی یەكەمی ش����ەڕ‬ ‫دەبێ����ت‪ ،‬چونكە هەر تەنها لەن����او هەولێردا ‪26‬‬ ‫كونس����وڵخانە و نوێنەرایەت����ی واڵتان����ی دونی����ا‬ ‫بوونیان هەیە‪ ،‬بەسەدان كۆمپانیای جۆراوجۆر‬ ‫و دەیان كۆمپانی����ای زەبەالحی نەوت بوونیان‬ ‫هەیە‪ ،‬بۆیە ئێم����ەش وەك بزووتنەوەی گۆڕان‬ ‫دژی شەڕین و هەركاتێكیش بڕیاری شۆڕشمان‬ ‫دا‪ ،‬ئ����ەوا بە ئاش����كرا دەیڵێن و س����ڵ ناكەینەوە‪.‬‬ ‫ب����ەاڵم بەگش����تی مەترس����یی ش����ەڕ ب����ەدوور‬ ‫دەبین����م‪ ،‬ئەوەی هەیە ئەگ����ەر بارودۆخەكە بەم‬ ‫جۆرە ب����ەردەوام بێ����ت‪ ،‬ئەوا رەنگ����ە ڕاپەڕینی‬ ‫خەڵك رووبدات و ئەوكاتیش كەس����مان بۆمان‬ ‫كۆنتڕۆڵ ناكرێت‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪296‬‬

‫‪2015/10/10‬‬

‫‪9‬‬


‫سياسەت‬

‫‪ ‬دانە غاز‪ :‬حكومەتی هەرێم ‪ 1.9‬ملیار دۆالر قەرزدارە‬

‫كێشەی نێوان كۆمپانیای دانە غاز و‬ ‫هەرێمی كوردستان بەردەوامە‬ ‫بیالل سەعید‬ ‫كۆمپانی����ای "دان����ە غاز"ی ئیمارات����ی لەدوایین‬ ‫راگەیەنراوییدا لەسەر پێگەی بازاڕی ئەبوزەبی‬ ‫باڵویكردوەت����ەوە كە كۆمپانیاكەی����ان چاوەڕێی‬ ‫بڕیاری كۆتایی دادگای لەندەنە لەبارەی كەیسی‬ ‫كۆمپانیای دانەغاز لەگەڵ هەرێمی كوردستان‪.‬‬ ‫دان����ە غ����از لەراگەیەنراوەكەی����دا ك����ە ‪4‬ی ئەم‬ ‫مانگ����ە باڵویكردووەت����ەوە‪ ،‬ئام����اژەی ب����ەوە‬ ‫ك����ردووە‪ ،‬كە دادگای لەندەن لەرابردوودا گوێی‬ ‫لەداواكارییەكانی یەكێتی كۆمپانیاكان بووە دژی‬ ‫حكومەت����ی هەرێم لەب����ارەی ئەو ب����ڕە پارانەوە‬ ‫تائێستا نەیداوە‪ ،‬دەبوایە تا كۆتایی مانگی پێنجی‬ ‫‪ 2015‬رادەستی بكردبان‪.‬‬ ‫كۆمپانی����ای دانە غ����ازی ئیمارات����ی كە لەگەڵ‬

‫‪ 10‬ژمار ‌ه ‪2015/10/10 296‬‬

‫ی "كریس����ێنت پترۆلی����ۆم" و‬ ‫ه����ەردوو كۆمپانی����ا ‌‬ ‫"پیەڕل پترۆلیۆم‌" هاوبەشە‪ ،‬لە‌ئۆكتۆبەری ساڵی‬ ‫‪ 2013‬داوایەك����ی یاس����اییان لەب����ەردەم دادگای‬ ‫لەن����دەن ب����ۆ ناوبژیوانی����ی نێودەوڵەت����ی لەدژی‬ ‫حكومەت����ی هەرێم����ی كوردس����تان بەرزكردەوە‪،‬‬ ‫ئ����ەوەش لەبەرامب����ەر پابەندنەبوون����ی حكومەت‬ ‫بەگرێبەس����تێك ك����ە كاتی خۆی‌ لەس����اڵی ‪2007‬‬ ‫واژۆی ك����ردووە لەكێڵگەكان����ی كۆرم����ۆر و‬ ‫چەمچەماڵ‌‌‪.‬‬ ‫كورت����ەی كێش����ەكەی كۆمپانی����ای دانە غاز و‬ ‫حكومەتی هەرێم بریتییە لەنەدانی برە پارەیەكی‬ ‫دیاریك����راو بەدانە غ����از‪ ،‬ئەم����ەش دوای ئەوەی‬ ‫كۆمپانی����ای ناوبراو كاری وەبەرهێنانی كردووە‬ ‫و پرۆس����ەی بەرهەمهێنان����ی تەواو ك����ردووە و‬ ‫بەرهەمەك����ە (نەوت����ی خاو و گازی سروش����تی)‬

‫فرۆشراوە‪ .‬لەگرێبەس����تەكەی نێوانیاندا هاتووە‬ ‫ئەگ����ەر بەرهەمەك����ە‌ فرۆش����را‪ ،‬ئ����ەوا دەبێ����ت‬ ‫كۆمپانیاك����ە پش����كی خۆی لەالی����ەن حكومەتەوە‬ ‫پێبدرێ‪ ،‬ئەمەش پێیدەگوترێ "قازانجی نەوت"‌‪.‬‬ ‫ب����ەاڵم حكومەت����ی هەرێ����م پابەن����د نەب����ووە‬ ‫ب����ەم بڕگەی����ەی رێككەوتنەكە‪ .‬لەگرێبەس����تەكەدا‬ ‫هەروەها ئەوەش هاتووە‪ ،‬كە ئەگەر كێش����ەیەك‬ ‫دروستبوو لەنێوان الیەنەكان‪ ،‬ئەوا هەر الیەنێك‬ ‫دەتوانێ كێش����ەكە بباتە بەردەم دادگای لەندەن‬ ‫بۆ ناوبژیوانی نێودەوڵەتی‪.‬‬ ‫"كۆڤ����ان ش����یروانی" ماموس����تای زانك����ۆ و‬ ‫خاوەن بڕوانامەی ماستەر لەپاراستنی كۆمپانیا‬ ‫نەوتیی����ەكان ب����ۆ س����ڤیل ئام����اژەی ب����ەوە كرد‪،‬‬ ‫پەنابردن����ە بەردەم دادگا پێویس����ت ب����وو دواین‬ ‫رێكار بووایە‪ ،‬ئەمەش دوای ئەوەی بەشێوەیەكی‬


‫سياسەت‬

‫حكومەتی هەرێم‪:‬‬

‫دانە غاز بڕی ‪ 4.8‬بلیۆن‬ ‫دۆالر قەرزاری حكومەتی‬ ‫هەرێمە‬ ‫دۆس����تانە نەگەیش����تنە هیچ رێككەوتنێك‪ ،‬یاخود‬ ‫دوای ئ����ەوەی رێ����كارە یاس����اییەكانی دیك����ە كە‬ ‫لەگرێبەس����تەكەدا ئاماژەی����ان پێك����راوە‪ ،‬هی����چ‬ ‫س����وودێكی نەبوو‪ .‬بەواتایەكی دیك����ە پەنابردنە‬ ‫ئەم دادگایە دوایین چارەس����ەرە‪ .‬ئەم دادگایەش‬ ‫ه����ەر بڕیارێك ب����دات‪ ،‬دەبێت الیەن����ەكان پێوەی‬ ‫پابەند بن"‪.‬‬ ‫بەپێی هەواڵێكی ئاژانسی رۆیتەرز‪ ،‬كۆمپانیای‬ ‫دانەغ����از لەبەیاننامەیەكدا رایگەیان����دووە‪ ،‬كە لە‬ ‫‪ 2015/7/11‬دەستەی دادوەری لەدادگای لەندەن‬ ‫ب����ۆ دادگاییكردنی نیودەوڵەت����ی بڕیاری كۆتایی‬ ‫خۆی دەركردووە لەبارەی مافەكانی گرێبەستی‬ ‫هاوپەیمانیەت����ی كۆمپانی����اكان لەگ����ەڵ هەرێم����ی‬ ‫كوردستان‪ .‬بەپێی بەیاننامەكە دەستەكە دووپاتی‬ ‫لەپابەندی حكومەت����ی هەرێمی كردۆتەوە‪ ،‬وەك‬ ‫لەگرێبەس����تەكەدا هات����ووە‪ ،‬بەپێدانی بەهای ئەو‬ ‫برە بەرهەمهێنراوە لەگازی سروش����تی و بەپێی‬ ‫نرخی نیودەوڵەتی‪.‬‬ ‫هەروەها دەس����تەكە ‪21‬ی ئەیلولی ئەمس����اڵی‬ ‫بۆ دانیش����تنێكی دادگا بۆ گوێگرتن دیاریكردبوو‬ ‫بۆ داواكاری هاوپەیمانیەتی كۆمپانیاكان لەدژی‬ ‫حكومەت����ی هەرێم لەبارەی ئ����ەو پارانەی پێیان‬ ‫نەدراوە لەبەرامبەر گازی سروشتی و بەهاكەی‬ ‫ب����ە ‪ 1.943‬ملی����ار دۆالری ئەمەریك����ی مەزن����دە‬ ‫دەكرێت‪.‬‬ ‫لەب����ەرواری ‪ 2015/7/6‬دوای ‪ 4‬رۆژ‬ ‫لەباڵوبوون����ەوەی راگەیەنراوەك����ەی دانەغ����از‪،‬‬ ‫وەزارەت����ی س����امانە سروش����تییەكان لەرێگ����ەی‬ ‫راگەیەنراویك����ەوە ئام����اژەی ب����ەوە ك����ردووە‪،‬‬ ‫دادوەریكردنەك����ە مەحكومە بە بەرپرس����یارێتی‬ ‫پاراس����تنی نهێنی بەگوێرەی یاس����ا و رێساكانی‬ ‫دادوەری‪ .‬بەبێ ئەوەی خۆمان لەبەرپرسیارێتی‬ ‫پاراس����تنی نهێن����ی البدەی����ن‪ ،‬حكومەت����ی هەرێم‬ ‫بەئەركی سەرش����انی خۆی دەزانێت كە هەندێك‬ ‫لێدوان����ی ناڕاس����تی دان����ا غ����از راس����ت بكاتەوە‪،‬‬ ‫ئەمەش بۆ ئەوەی بازاڕ بەهەڵەدا نەبردرێت‪.‬‬ ‫لە ‪2‬ی تەمموزی ‪ ،٢٠١٥‬حكومەتی بڕیارێكی‬ ‫هەندەك����ی پێگەیش����ت ل����ەدادگای نێوبژیوان����ەوە‬ ‫س����ەبارەت بەو دادوەرییەی كە ئێس����تا لەنێوان‬ ‫حكومەت����ی هەرێمی كوردس����تان و دان����ا غاز و‬ ‫ئەوانی دیكەدا هەیە‪.‬‬

‫ئ����ەم بڕیارنام����ە هەندەكییە تەنه����ا دەربارەی‬ ‫بەش����ێكی دیاریكراو لەو بابەتانەیە پەیوەست بە‬ ‫لێكدانەوەی بەڵێننامە و هیچ جۆرە بڕە پارەیەك‬ ‫بڕی����اری لێنەداوە ب����ۆ هیچ الیەنێ����ك‪ .‬بڕیارنامە‬ ‫هەندەكییەك����ەی دەس����تەی دادوەران لەهەندێك‬ ‫بابەتدا لێكدانەوەی دانا غازی پەسەندكردووە و‬ ‫هەندێكی دیكەی رەتكردووەتەوە‪ .‬چەندین بابەتی‬ ‫جێی مش����تومڕ‪ ،‬لەوان����ەش دژە داوای حكومەتی‬ ‫هەرێ����م دژ بەدانا غ����از ب����ۆ قەرەبووكردنەوەی‬ ‫م����اددی گ����ەورە‪ ،‬ل����ەم بڕیارنام����ە هەندەكییەی‬ ‫دادوەران����دا نەهات����ووە و لەقۆناغ����ی دوات����ری‬ ‫دادوەرییەكەدا باس دەكرێت‪.‬‬ ‫لێدوانەكان����ی دان����ا غاز دەرب����ارەی بڕیارنامە‬ ‫هەندەكییەكە ناڕاس����تن‪ ،‬یاخود ل����ەزۆر رووەوە‬ ‫نات����ەواون و حكومەت����ی هەرێ����م هەس����تاوە‬ ‫بەداواكردن����ی قەرەب����ووی م����اددی گ����ەورە‬ ‫لەئەنجام����ی شكس����تی دان����ا غاز و بەرپرس����انی‬ ‫ب����ۆ پابەندب����وون ب����ە بەرپرس����یارییەتەكانی‪،‬‬ ‫راش����یگەیاندووە كە هەم����وو رێگەیەكی گونجاو‬ ‫دەگرێتەب����ەر ب����ۆ بەردەوامب����وون لەس����ەر دژە‬ ‫داواكانی ب����ۆ قەرەبووكردن����ەوە دژ بە دانا غاز‬ ‫و بەرپرسەكانی‪.‬‬ ‫"كۆڤان شێروانی" لەچاوپێكەوتنێكی گۆڤاری‬ ‫(س����ڤیل) ئام����اژە ب����ەوە دەكات‪ ،‬لەس����ەرەتادا‬ ‫حكومەتی هەرێمی كوردستان هیچ بایەخێكی بەم‬ ‫سكااڵیە نەدا‪ ،‬قسەكانی داناغازیان بەنادروست‬ ‫وەس����فكرد‪ ،‬س����ەرەڕای هەموو ئەمانەش هەرێم‬ ‫دەڵێت كۆمپانیای ناوبراو هیچ قەرزێكی لەسەر‬ ‫حكومەت نییە‪ ،‬بەڵك����و بەپێچەوانەوە كۆمپانیاكە‬ ‫ب����ە بڕی ‪ 4.8‬ملی����ار دۆالر ق����ەرزاری حكومەتە‪.‬‬ ‫كۆڤان گوتیشی "ئەم هەواڵنەی حكومەتی هەرێم‬ ‫هی����چ س����وودێكی نەب����وو‪ ،‬چونكە س����ەرئەنجام‬ ‫‌لەئۆكتۆب����ەری ‪2014‬دا‪ ،‬دادگاك����ەی لەن����دەن‬ ‫بڕیارێك����ی لەدژی حكومەتی هەرێم دەركرد‪ ،‬كە‬ ‫دەبێت ب����ڕی ‪ 100‬ملیۆن دۆالر بداتە كۆمپانیای‬ ‫دان����ە غ����از‪ .‬بۆ ئەم����ەش ماوەی ی����ەك ما‌نگ درا‬ ‫بەحكوم����ەت‪ ،‬ك����ە دوا وادە ‪17‬ی نۆڤەمب����ەری‬ ‫‪ 2014‬ب����وو بۆ پابەندبوون ب����ە بڕیارەكە‪ .‬بەاڵم‬ ‫دووبارە حكومەتی هەرێم پابەند نەبوو"‪.‬‬ ‫س����ەبارەت بەمەترس����ییەكانی پابەندنەبوونی‬ ‫حكومەت����ی هەرێ����م بەدان����ەوەی قەرزەكان����ی‬ ‫كۆمپانی����ای دان����ە غ����از لەالی����ەن حكومەت����ی‬ ‫هەرێمەوە‪ ،‬كۆڤان شیروانی دەڵێت "ئەوەی زۆر‬ ‫گرنگە یان دەكرێت مەترس����یدار بێت‪ ،‬ئەوەیە كە‬ ‫حكومەتی هەرێمی كوردستان پابەند نەبووە بە‬ ‫بڕی����اری دادگایەكی نێودەوڵەتی‪ ،‬ئەگەرچی زوو‬ ‫یان درەنگ دەبێت پێوەی پابەند بێت"‪.‬‬ ‫هەروەه����ا ب����اس ل����ەوەدەكات كوردس����تان‬ ‫كاری زۆری ك����ردووە بۆ ئەوەی بەش����ێوەیەك‬

‫بناس����رێ كە‌ ش����وێنێكی لەبارە بۆ وەبەرهێنان‪،‬‬ ‫بەتایبەت����ی لەب����واری ن����ەوت و گازدا‪ .‬جگەل����ە‬ ‫فاكتەرەكان����ی دیك����ەی وەك الیەن����ی ئاس����ایش‪،‬‬ ‫جۆری گرێبەس����تەكان و خودی یاسای نەوت و‬ ‫گاز‪ ،‬فاكتەرێكی سەرەكی لەپشت هاتنی كۆمپانیا‬ ‫زەبەالحەكان����ی وەكو ئیكس����ۆن مۆبیل‪ ،‬تۆتاڵ و‬ ‫گازپ����ڕۆم و چەندین كۆمپانی����ای دیكەی نەوت‪،‬‬ ‫ئ����ەو بارودۆخ����ە گونجاوە بووە‌‌‪ ،‬ك����ە حكومەتی‬ ‫هەرێم بۆ كۆمپانیاكانی س����ازكردووە‪ .‬ئاشكرایە‬ ‫ه����ەر كۆمپانیای����ەك ئ����ارەزووی وەبەرهێنان����ی‬ ‫هەبێ����ت لەواڵتێ����ك‪ ،‬یەكەم هەنگاو دەس����تدەكات‬ ‫بەسەیركردنی جۆری مامەڵەی ئەو واڵتە لەگەڵ‬ ‫كۆمپانی����ا وەبەرهێن����ەرە بیانییەكان و دواتر ئەو‬ ‫یاسا و رێنماییانەی جێبەجێ دەكرێن لەسەریان‪.‬‬ ‫ب����ەاڵم ئەگ����ەر ریكۆردی ئەم واڵتان����ە وەكو هی‬ ‫پاكس����تان‪ ،‬ئەرجەنتی����ن و ڤەنزوێالو ئەو واڵتانە‬ ‫بێ����ت‪ ،‬ك����ە وا ناس����راون ئاس����انكاری ناكەن بۆ‬

‫پسپۆرێكی پاراستنی كۆمپانیا نەوتییەكان‪:‬‬

‫پابەند نەبوونی هەرێم‬ ‫بە بڕیاری دادگای‬ ‫لەندەن وێنایەكی‬ ‫نادۆستانەی هەرێم‬ ‫نیشانی وەبەرهێنانی‬ ‫جیهان دەدات‬

‫وەبەرهێن‪ ،‬یاخود پابەند نابن بەو گرێبەستانەی‬ ‫ك����ە هەیان����ە لەگ����ەڵ كۆمپانی����ا وەبەرهێن����ەكان‪،‬‬ ‫ئ����ەوا دەكرێ����ت‌ ببێتە ه����ۆی ئ����ەوەی وەبەرهێن‬ ‫خۆی بەدوور بگرێت ل����ەكاری وەبەرهێنان لەو‬ ‫واڵتەدا‪.‬‬ ‫كۆڤ����ان ش����ێروانی پێش����یوایە ئ����ەو كارەی‬ ‫وەزارەتی سامانە سروشتییەكان بەرامبەر دانە‬ ‫غاز دەبێتەهۆی ئەوەی وێنایەكی نادۆس����تانەی‬ ‫ئەم هەرێمە پێشانی وەبەرهێن بدات‪ .‬ئەم جۆرە‬ ‫مامەڵەكردنە لەگەڵ وەبەرهێن بەدڵنیاییەوە نەك‬ ‫تەنها دەبێتەهۆی س����اردكردنەوەی كۆمپانیاكان‬ ‫لەكاری وەبەرهێنان‪ ،‬بەڵكو كەش����ی وەبەرهێنان‬ ‫لەكوردس����تان بەجۆرێ����ك وێن����ا دەكرێ����ت‪ ،‬ك����ە‬ ‫كوردس����تانیش وەكو نایجیری����ا یاخود ڤەنزوێال‬ ‫بناس����رێ (ئەمان���� ‌ە و چەندی����ن واڵت����ی دیك����ە‬ ‫بەگوێ����رەی راپۆرتی ‪ OECD‬بەخراپترین واڵت‬ ‫دادەنرێن بۆ بزنس و وەبەرهێنان )‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪296‬‬

‫‪2015/10/10‬‬

‫‪11‬‬


‫سياسەت‬

‫دالوەر ئاژگەی����ی‪ ،‬نوێن����ەری حكومەت����ی‬ ‫هەرێم����ی كورس����تان لەیەكێت����ی ئەوروپ����ا‪،‬‬ ‫لەچاوپێكەوتنێك����ی گۆڤ����اری س����ڤیل ئاماژە‬ ‫ب����ەوەدەكات‪ ،‬بەش����ێك لەپەرلەمانت����اران‬ ‫دەیانەوێت فش����ار لەسەر واڵتەكانیان بكەن‬ ‫بۆ ناساندنی كەیسی ئێزیدییەكان‪.‬‬ ‫بیالل سەعید‬

‫بەشێك لە‬ ‫پەرلەمانتارانی یەكێتی‬ ‫ئەوروپا كار بۆ ناساندنی‬ ‫كارەساتی ئێزیدیەكان‬ ‫وەك جینۆساید دەكەن‬

‫دالوەر ائژگە��یی‪ ،‬نوێنەری حكومەتی هەرێم لە یەكێتی ئەوروپا‪:‬‬

‫ناتوانین داوا لە واڵتانی ئەوروپا بكەین‬ ‫ئیقامە بدەنە پەنابەرە كوردەكان‬ ‫لۆبییەكی بەهێزی كورد لەیەكێتی ئەوروپا هەیە‬ ‫‪ 12‬ژمار ‌ه ‪2015/10/10 296‬‬


‫سياسەت‬

‫راگەیاندن���ی‬ ‫دواب���ەدوای‬ ‫هاوپەیمان���ی ئەمری���كا و واڵتان���ی دیك���ە‬ ‫دژ بەداع���ش‪ ،‬تێروانێن���ی یەكێتی ئەوروپا‬ ‫بەرامبەر هەرێمی كوردستان چۆنە؟‬ ‫دالوەر‪ :‬نوێنەرایەت���ی حكومەتی هەرێم‬ ‫لەیەكێتی ئەوروپا كە بارەگاكەی لەواڵتی‬ ‫برۆكسلە‪ ،‬پێش ش���ەڕی داعش كۆمەڵێك‬ ‫پەیوەن���دی گرنكم���ان دروس���ت كردبوو‬ ‫لەگ���ەڵ الیەن���ە جیاوازەكانی ن���او یەكێتی‬ ‫ئەوروپ���ا‪ ،‬ب���ەاڵم لەكاتی هێرش���ی داعش‬ ‫بۆ س���ەر هەرێم���ی كوردس���تان‪ ،‬ئەوكات‬ ‫كوردس���تان بەب���ێ ئەن���دازە پێویس���تی‬ ‫بەپاڵپش���تی نێودەوڵەت���ی هەبوو لەڕووی‬ ‫س���ەربازی و مرۆیی و سیاس���ییەوە‪ ،‬بۆ‬ ‫ئێمەش وەك كورد بەدڵنیایەوە گرنگ بووە‬ ‫پەیوەندییەكانمان تەنیا لەگەڵ یەك الیەن‬ ‫نەبێ���ت‪ ،‬كارم���ان بۆ ئەوە دەك���رد هەموو‬ ‫هێلكەكانم���ان لەیەك س���ەبەتە نەبێت‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەوەی كاریگەری زیاتر دروس���ت بكات‪.‬‬ ‫بۆی���ە بایەخ و كاریگەری یەكێتی ئەوروپا‬ ‫زۆرە‪ ،‬چونك���ە یەكێت���ی ئەوروپا واتە ‪28‬‬ ‫واڵت پێك���ەوە‪ ،‬هەروەه���ا نوێنەرایەت���ی‬ ‫نزیك���ەی ‪ 500‬ملی���ۆن ك���ەس دەكات و‬ ‫ل���ەرووی جوگرافیش���ەوە لەهەرێم���ی‬ ‫كوردس���تان نزیك���ە‪ ،‬هەروەه���ا ئ���ەوەی‬ ‫لەكوردستان دەگوزەرێت لەرووی فرەیی‬ ‫و دیموكراس���ی و ئازادییەوە زۆر گرنگە‬ ‫ب���ۆ یەكێت���ی ئەوروپ���ا‪ ،‬نمونەیەك���ی زۆر‬ ‫روون���ی كاریگەرییەك���ە هاتنی ئەو ژمارە‬ ‫پەنابەرەیە كە راس���تەوخۆ رەنگدانەوەی‬ ‫لەس���ەر بڕی���ار و سیاس���ەتی ن���اوەوەی‬ ‫یەكێتی ئەوروپا هەبوو‪ ،‬بۆیە زۆر هەوڵدرا‬ ‫و لۆب���ی كرا بۆ ئ���ەوەی یەكێتی ئەوروپا‬ ‫زووتربێ���ت س���ەرخەت‪ ،‬تاك���و بڕیارێ���ك‬ ‫لەبەرژەوەن���دی هەرێم���ی كوردس���تان‬ ‫لەس���ەر پرس���ی داعش بدات‪ ،‬ئ���ەوە بوو‬ ‫یەكەمج���ار باڵوێزەكان���ی یەكێتی ئەوروپا‬ ‫كۆبوونەوەیەك���ی بەپەلەیان لەبرۆكس���ل‬ ‫ئەنجامدا و باسی ئەوەیان كرد‪ ،‬كە داعش‬ ‫چۆن هێرشی بۆ سەر هەرێمی كوردستان‬ ‫ك���ردووە‪ ،‬هەروەها باس���یان ل���ەوە كرد‪،‬‬ ‫كە چ���ۆن هاوكاری هەرێمی كوردس���تان‬ ‫بك���ەن‪ ،‬چاوەڕوان���ی ئەوەی���ان ك���رد ك���ە‬ ‫بەش���ێوەیەكی فەرم���ی لەالی���ەن هەرێمی‬ ‫كوردس���تان داوای هاوكاری���ان لێبكرێت‪،‬‬ ‫ئەوە بوو س���ەرۆكی هەرێم بەشێوەیەكی‬ ‫فەرمی نامەیەكی ئاڕاس���تەكردن و داوای‬ ‫هاوكاری س���ەربازی لێك���ردن‪ ،‬تەنیا دوو‬ ‫رۆژ دوات���ر وەزیران���ی دەرەوەی یەكێتی‬

‫ئەوروپا پشووی هاوینەیان بەجێهیشت و‬ ‫گەڕانەوە و كۆبوونەوەیەكیان ئەنجامدا و‬ ‫پاڵپشتی سەربازی خۆیان بۆ كوردستان‬ ‫دەرب���ڕی‪ .‬هەرچەن���د یەكێت���ی ئەوروپ���ا‬ ‫ب���ۆ خ���ۆی ناتوانیت و هێ���زی نییە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫رێگایەك���ی گرنگ���ە ب���ۆ ئ���ەوەی واڵتان���ی‬ ‫بەش���دار لەیەكێتیەكە ئەو گلوپە سەوزەی‬ ‫یەكێتی ئەوروپا بەكاربهێنن بۆ پاڵپش���تی‬ ‫س���ەربازی ب���ۆ رەوانەكردن���ی چ���ەك و‬ ‫تەقەمەن���ی بۆ هەرێمی كوردس���تان‪ ،‬بۆیە‬ ‫ئەگ���ەر یەكێت���ی ئەوروپ���ا ئ���ەو بڕیارەی‬ ‫نەدابایە‪ ،‬ئەس���تەم بوو واڵتان���ی ئەوروپا‬ ‫هاوكاری هەرێم بكەن‪..‬‬ ‫لەواڵتان���ی بەش���دار لەیەكێت���ی‬ ‫ئەوروپ���ا چ واڵتێ���ك زیات���ر ه���اوكاری‬ ‫هەرێمی كوردستانە؟‬ ‫دالوەر‪ :‬زۆرێن���ەی واڵتان���ی بەش���دار‬ ‫لەیەكێت���ی ئەوروپ���ا ه���اوكاری هەرێم���ی‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬ب���ۆ نمونە هوڵەن���دا و چیك‬ ‫و هەنگاری���ا و ئەڵمانی���ا‪ ،‬بۆی���ە بەش���ێك‬ ‫لەو واڵتان���ە ئەگەر هاوكاری س���ەربازی‬ ‫كوردستانیش���یان نەكردبێ���ت‪ ،‬ئ���ەوە‬ ‫بەپاڵپش���تی مرۆی���ی ه���اوكاری هەرێم���ی‬ ‫كوردس���تانیان ك���ردووە‪ ،‬هەروەها جاری‬ ‫واهەب���وو دوو واڵت پێك���ەوە ه���اوكاری‬ ‫هەرێمی كوردستانیان كردووە‪ ،‬بۆ نمونە‬ ‫واڵتێ���ك بەچەك و تەقەمەنی و واڵتەكەی‬ ‫دیكەش بەش���ێوەیەكی دیكە‪ .‬نوێنەرایەتی‬ ‫هەرێ���م لەیەكێت���ی ئەوروپ���ا لەم���اوەی‬ ‫سااڵنی رابردوودا بەشێوەیەكی بەردەوام‬ ‫لەهەم���وو دەرگاكان���ی داوە و ئێس���تا‬ ‫لۆبیەكی بەهێزی كورد لەیەكێتی ئەوروپا‬ ‫هەیە‪ ،‬هەروەها لەن���او پەرلەمانی یەكێتی‬ ‫ئەوروپا رۆڵ���ی گرنگمان هەی���ە‪ ،‬نزیكەی‬ ‫‪ 120‬كۆبوون���ەوەی دوو قۆڵیم���ان لەگەڵ‬ ‫پەرلەمانتاران و فراكسیونە جیاوازەكانی‬ ‫یەكێتی ئەوروپا كردووە‪..‬‬ ‫ئای���ا ئێس���تا لەن���او پەرلەمان���ی‬ ‫یەكێتی ئەوروپا‪ ،‬دڵس���ۆزانی كورد زیاتر‬ ‫كێن؟‬ ‫دالوەر‪ :‬پێویس���تە بزانین ئەوروپا وەك‬ ‫واڵت داب���ەش نەك���راوە‪ ،‬بەڵك���و لەرووی‬ ‫ئایدۆلۆژیی���ەوە دابەش���كراوە‪ ،‬بۆ نمونەی‬ ‫كوتلەی كریس���تان دیموكرات���ەكان هەیە‪،‬‬ ‫كە نزیكەی ‪ 221‬ئەندام پەرلەمانی یەكێتی‬ ‫ئەوروپای���ان هەیە‪ ،‬دوای ئەوە سوش���یال‬ ‫دیموكراتەكان���ن بە ‪ 195‬كورس���ی‪ ،‬دواتر‬ ‫ئ���ەوە لیبرالیی���ەكان و هت���د‪ ...‬دێ���ت‪ ،‬بۆیە‬ ‫لەیەكێت���ی ئەوروپ���ا واڵتەكان دی���ار نین‪،‬‬

‫ب���ەاڵم ك���ورد پەیوەندی بەهێ���زی لەگەڵ‬ ‫هەم���وو كوتلەكان���ی ناو پەرلەم���ان هەیە‪،‬‬ ‫بۆی���ە هەوڵ���ی ئێم���ە ئ���ەوە ب���ووە ئ���ەو‬ ‫لۆبیی���ە بەكاربێنین بۆ ئەوەی دڵس���ۆزان‬ ‫و پاڵپش���تیكارانی ك���ورد لەگروپێك���دا‬ ‫كۆبكەینەوە‪ ،‬بۆیە ئێستا گروپی دۆستانی‬ ‫ك���ورد لەپەرلەمان���ی ئەوروپ���ا هەی���ە‪ ،‬كە‬ ‫پێكهات���ووە ل���ە س���ەرۆكەكەی "چاڵ���س‬ ‫تانۆك���ە" كە ئەندام���ی پەرلەمانە لەس���ەر‬ ‫واڵت���ی بەریتانیا و كەس���ایەتییەكی دیارە‬ ‫و كاریگ���ەری زۆری هەیە‪ ،‬جێگرەكەی لە‬ ‫سوش���یال دیموكراتەكانە‪ .‬گروپەكە لە ‪26‬‬ ‫ئەندام پیكهات���ووە و لەهەموو كوتلەكانی‬ ‫تێدایە‪.‬‬

‫یەكێتی ئەوروپا‬ ‫دوای نامەیەكی‬ ‫سەرۆكی هەرێم بڕیاری‬ ‫پاڵپشتی سەربازی بۆ‬ ‫كوردستان دا‬ ‫وات���ە ئێس���تا ك���ورد لۆبییەك���ی‬ ‫بەهێزی لەیەكێتی ئەوروپا هەیە؟‬ ‫دالوەر‪ :‬بەڵی‪ ،‬ئێس���تا ك���ورد لۆبییەكی‬ ‫بەهێ���زی دروس���تكردووە‪ ،‬ئ���ەو گروپ���ە‬ ‫لەم���اوەی دوو هەفت���ەی راب���ردوودا‬ ‫س���ەردانی كوردس���تانی ك���رد‪ ،‬تەنان���ەت‬ ‫س���ەرۆكی گروپەكە كاتێك قس���ە دەكات‬ ‫لەپەرلەمان ئەگ���ەر بابەتەكەی پەیوەندی‬ ‫بەكوردس���تانەوە هەبێ���ت‪ ،‬پێ���ش هەموو‬ ‫شتێك باس لەوەدەكات‪ ،‬كە ئەو سەرۆكی‬ ‫گروپی دۆس���تایەتی كوردە‪ .‬گرنگە بزانین‬ ‫ك���ە ئەو گروپە رۆڵیكی گرنگی هەیە‪ ،‬نەك‬ ‫تەنی���ا بۆ كوردس���تان‪ ،‬بەڵك���و بۆ كوردی‬ ‫هەر چوارپارچەی كوردس���تان‪ .‬گروپەكە‬ ‫كاتێك لەكوردستان بوون‪ ،‬لەماوەی چەند‬ ‫رۆژێكدا بەهۆی پۆس���ت و كۆمێنتەكانیان‬ ‫لەتویت���ەر و ماڵپ���ەرەكان كاریگەرییەك���ی‬ ‫گرنگی���ان دروس���تكرد‪ ،‬بەئەندازەی���ەك‬ ‫چەند پەرلەمانتارێكی دیك���ە پەیوەندییان‬ ‫كردووە‪ ،‬ك���ە پێیانخۆش بووە بێنە رێزی‬ ‫ئەو گروپەوە‪.‬‬ ‫ئ���ەو گروپ���ە ب���ەچ مەبەس���تێك‬ ‫س���ەردانی كوردس���تانیان كردب���وو‪،‬‬

‫ژمار ‌ه ‪296‬‬

‫‪2015/10/10‬‬

‫‪13‬‬


‫سياسەت‬

‫چ پەیامێ���ك دەگەیەنن���ەوە پەرلەمان���ی‬ ‫ئەوروپا؟‬ ‫دالوەر‪ :‬بەالیان���ەوە زۆر گرن���گ ب���وو‬ ‫كاتێ���ك خۆیان وەك گروپی دۆس���تایەتی‬ ‫ك���ورد لەپەرلەمان���ی یەكێت���ی ئەوروپ���ا‬ ‫ناس���اندووە‪ ،‬بێنە هەرێمی كوردس���تان و‬ ‫بارودۆخی كوردستان وەك خۆی ببینن‪،‬‬ ‫بۆ ئەوەی بتوانن باش���تر قس���ەی لەسەر‬ ‫بك���ەن‪ ،‬بۆیە وەفدەكە س���ەردانی چەندین‬ ‫ش���وێنی جیاوازی���ان كردب���وو‪ ،‬هەروەها‬ ‫بەالیان���ەوە زۆر گرن���گ ب���وو س���ەردانی‬ ‫بەرەكان���ی جەن���گ بك���ەن‪ ،‬ب���ۆ ئ���ەوەی‬ ‫لەئاس���تی پێویستیەكانی هێزی پیشمەرگە‬ ‫لەرووبەرووبوون���ەوەی داع���ش تێبگەن‪،‬‬ ‫تاكو بتوانن پاڵپشتی زیاتر بۆ كورد پەیدا‬ ‫بك���ەن‪ .‬هەروەه���ا گلەیی س���ەركردایەتی‬ ‫كوردیان پێگەیشت‪ ،‬كە ئاستی هاوكارییەكە‬ ‫وەك پێویس���ت نیی���ە‪ ،‬راس���تە سوپاس���ی‬ ‫هاوپەیمانان دەكەین لەپاڵپستی سەربازی‬ ‫بەاڵم هێشتا زیاترمان پێویستە‪ .‬گروپەكە‬

‫یەكێتی ئەوروپا چاوی‬ ‫لە گازی سروشتی‬ ‫كوردستانە‬ ‫سەردانی الیەنە جیاوازەكانیانی حكومەت‬ ‫و پەرلەم���ان و س���ەرۆكایەتی هەرێم���ی‬ ‫كوردس���تانیان كرد و لەدوای سەردانەكە‬ ‫راپۆرتێكی ئامادەك���رد و لەكۆبوونەوەی‬ ‫داهات���ووی یەكێتی ئەوروپا دەیخوێننەوە‪.‬‬ ‫كاریش ب���ۆ پڕۆژەیەكی هاوبەش دەكەن‪،‬‬ ‫لەپێناو پاڵپشتیكردنی زیاتری كوردستان‪.‬‬ ‫جگە لەوە س���ەبارەت بەبڕین���ی بودجەی‬ ‫كوردس���تان لەالیەن بەغ���داوە بەالیانەوە‬ ‫سەیربوو و وتیان پێویستە فشار لەسەر‬ ‫حكومەت���ی عێ���راق بكرێ���ت ب���ۆ ئ���ەوەی‬ ‫ب���اری ئاب���ووری هەرێم���ی كوردس���تان‬ ‫چاكت���ر بكرێ���ت‪ .‬هەروەها فش���ار دەخەنە‬ ‫س���ەر واڵتەكانی خۆیان‪ ،‬ك���ە داوا بكرێت‬ ‫لەدادگای نیودەوڵەتی بۆ ئەوەی كەیس���ی‬ ‫ئێزیدییەكان بەجینوس���اید بناسرێت‪ ،‬ئەو‬ ‫كەیس���ە زۆر بەج���دی كاری بۆ دەكرێت‪.‬‬ ‫هەروەه���ا كار ب���ۆ ئ���ەوە دەكرێ���ت كورد‬ ‫ل���ەو پرۆژەیەدا بوونی هەبێت‪ ،‬كە یەكێتی‬

‫‪ 14‬ژمار ‌ه ‪2015/10/10 296‬‬

‫ئەوروپ���ا بەنیازە رێككەوتنێ���ك لەهەموو‬ ‫بوارەكاندا بكات‪ ،‬چونكە داوامان كردووە‬ ‫ك���ورد لەهەم���وو لیژنەكانی ن���او یەكێتی‬ ‫ئەوروپ���ا بوون���ی هەبێت‪ ،‬بۆی���ە ‪7‬ی ئەم‬ ‫مانگ���ە نوێن���ەری وەزارەت���ی بازرگان���ی‬ ‫هەرێمی كوردس���تان بۆ یەكەمجار لەگەڵ‬ ‫نوێنەری عێراق لەكۆبوونەوەی بازرگانی‬ ‫نێوان یەكێتی ئەوروپا بەشداری دەكەن‪.‬‬ ‫پەیوەندی ئێ���وە لەگەڵ باڵیوزی‬ ‫عێراق لە برۆكسل چۆنە؟‬ ‫دالوەر‪ :‬باڵیۆزی عێراق رۆڵی نوێنەری‬ ‫عێراقی���ش دەبینێ���ت لەیەكێت���ی ئەوروپا‪،‬‬ ‫هەماهەنگ���ی لەنێوانمان���دا نیی���ە‪ ،‬ب���ەاڵم‬ ‫كێشەیان بۆ دروست نەكردووین‪.‬‬ ‫پرس���ی سەربەخۆیی كوردستان‬ ‫لەن���او یەكێت���ی ئەوروپ���ا تاچەن���د ب���اس‬ ‫دەكرێت؟‬ ‫دالوەر‪ :‬خەڵك���ی ش���ەقام لەت���ەواوی‬ ‫ئەوروپا پاڵپش���تی دەوڵەتی سەربەخۆ بۆ‬ ‫كورد دەك���ەن‪ ،‬ئەو قس���انە رەنگدانەوەی‬ ‫ئیجاب���ی زۆری هەی���ە لەس���ەر حیزب���ە‬ ‫سیاس���ییەكان‪ .‬حیزبی سیاس���ی لەیەكێتی‬ ‫ئەوروپ���ا هەب���ووە زۆر بەالی���ەوە گرنگە‬ ‫ب���ووە كورد لەگەڵ عێراق بمینتەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئێس���تا تێروانین���ی زۆرێكیان گ���ۆڕاوە و‬ ‫پێیانوایە دەكرێ���ت كورد بۆخۆی بڕیاری‬ ‫خ���ۆی بدات‪ ،‬ب���ەاڵم ئەگەر ئەم پرس���یارە‬ ‫رووبەڕووی كەسایەتی و نوێنەری حیزبە‬ ‫سیاسییەكان بكەیتەوە‪ ،‬بەدڵنیایەوە ناڵێن‬ ‫لەگەڵ ئەو پرس���ەداین‪ ،‬چونك���ە لەرووی‬ ‫پرۆتۆكۆلییەوە زۆر لەسەریان دەكەوێت‪،‬‬ ‫بەتایب���ەت ئ���ەو واڵتان���ەی خەڵكانێ���ك لە‬ ‫واڵتەكەیان���دا هەیە و هەم���ان بارودۆخی‬ ‫وەك كوردس���تانیان هەی���ە و داوای‬ ‫جیابوونەوە دەكەن‪.‬‬ ‫وات���ە ئەگەر كورد بڕیارێكی لەو‬ ‫شیوەیە بدات‪ ،‬بەڕای ئێوە واڵتان پاڵپشتی‬ ‫هەرێمی كوردستان دەكەن؟‬ ‫دالوەر‪ :‬بەڵ���ی‪ ،‬دەمێنێت���ەوە س���ەر‬ ‫بڕی���اری خۆمان كە ئێم���ە چیمان دەوێت‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم بەتایب���ەت بەش���ێك لەوان���ەی ك���ە‬ ‫مێژووی���ان وەك ك���ورد بووە‪ ،‬ب���ۆ نمونە‬ ‫س���ەرۆك وەزیرانی هەنگاریا راستەوخۆ‬ ‫پاڵپش���تی خۆیان دەربڕیوە‪ ،‬یان واڵتێكی‬ ‫وەك التیڤی���ا‪ ،‬بەاڵم بەش���ێكی دیكە كە بۆ‬ ‫خۆی���ان كێش���ەیان هەیە‪ ،‬وەك ئیس���پانیا‪،‬‬ ‫ناتوانن پش���تیوانی بڕیارێك���ی لەم جۆرە‬ ‫بك���ەن‪ .‬لەگەڵ ئەوەش���دا زۆرینەی واڵتان‬ ‫حەساس���یەتیان نیی���ە‪ ،‬ب���ەاڵم زۆرین���ەی‬

‫گرو�پی دۆستایەتی كورد‬ ‫لە پەرلەمانی یەكێتی‬ ‫ئەوروپا لە ‪ 26‬كەس‬ ‫پیكهاتووە‬ ‫پەرلەمانت���اران و سیاس���ییەكانی یەكێتی‬ ‫ئەوروپ���ا دەڵێن كورد هەلێك���ی میژووی‬ ‫لەبەردەستە‪ ،‬پێویستە سودی لێوەربگرێت‬ ‫و دەڵێن كورد هۆكاری دابەشكاری عێراق‬ ‫نییە‪ ،‬بەڵكو داعش هۆكاری دابەش���بوونی‬ ‫عێراقە‪.‬‬ ‫ش���ااڵوێكی كوچكردنی گەنجانی‬ ‫ك���ورد ب���ۆ یەكێت���ی ئەوروپ���ا دەس���تی‬ ‫پێك���ردووە‪ ،‬ئێ���وە وەك نوێنەرایەتی ئەو‬ ‫كێش���انە بەش���ێكی روو لەئێ���وە دەك���ەن‪،‬‬ ‫چییان بۆ دەكەن؟‬ ‫دالوەر‪ :‬بەش���ێوەیەكی گش���تی سەیری‬ ‫دات���اكان بكەین‪ ،‬نزیك���ەی ‪%73‬ی خەڵكی‬ ‫س���وریایە‪%15 ،‬ی ئەفغان���ی و ئەریتی���ە‪،‬‬ ‫هەرچ���ی عێ���راق و لیبی���ا و س���ۆماڵن‪،‬‬ ‫نزیك���ەی ‪ %3‬پێكدەهێن���ن‪ ،‬بۆی���ە گەنج���ی‬ ‫ك���ورد ژم���ارەی زۆر نیی���ە ك���ە بووبێتە‬ ‫جیگای قس���ە لەس���ەركردن‪ ،‬زۆرتر قسە‬ ‫لەسەر س���وریا و ئەفعانس���تان دەكرێت‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم ئەگ���ەر چەند ه���ەزار كەس���ێكیش‬ ‫ب���ن ه���ەر زۆرە و ناتوانی���ن داوا لەهی���چ‬ ‫واڵتێك���ی ئەوروپی بكەین كە ئیقامە بدەن‬ ‫ی���ان نەیدەن و چاوەرێی ئ���ەوەش لەئێمە‬ ‫ناكرێ���ت‪ ،‬بەاڵم ه���ەر هاواڵتیەك���ی كورد‬ ‫پێویس���تی بەهاوكاری ئێمە بێت‪ ،‬ئامادەی‬ ‫هاوكاریكردنین‪.‬‬ ‫تاچەن���د ئەوروپا چاوی لەس���ەر‬ ‫گازی كوردستانە؟‬ ‫دالوەر‪ :‬زۆر لەواڵت���ان نەوت���ی‬ ‫كوردس���تانیان كڕی���وە‪ ،‬یەكێت���ی ئەوروپا‬ ‫چ���اوی لەس���ەر گازی سروش���تی‬ ‫كوردستانە‪ ،‬بۆیە دەیانەوێت لەرێی بۆری‬ ‫گازی سروش���تی كوردستان‪ ،‬فشارەكانی‬ ‫روسیا لەسەر خۆیان كەمبكنەوە‪ ،‬رۆژانە‬ ‫لەكۆنفرانس و دانیشتنەكان بەشێوەیەكی‬ ‫گش���تی ب���اس لەئەڵتەرناتیڤەكانی داهاتوو‬ ‫دەكرێت‪ ،‬كە یەكێكیان گازی سروش���تیی‬ ‫كوردستانە‪ ،‬كە دەبێتە هۆی پەیوەندییەكی‬ ‫بەهێ���زی سیاس���ی و ئاب���ووری ب���ۆ‬ ‫كوردستان‪.‬‬


‫سياسەت‬

‫عەیبە بۆت عادل موراد‬

‫ساڵح قەلالب*‬ ‫ئەگەرچ���ی بەپێ���ی رۆژنام���ەی (س���ەباح)ی‬ ‫عێراقی ئەم قسە (سەیرو نامۆ)یە دەگەڕێتەوە‬ ‫بۆ مانگی حوزەیرانی رابردوو‪ ،‬بەاڵم پێویستە‬ ‫هەڵوەس���تەی لەس���ەر بكرێ���ت‪ ،‬بەتایبەت���ی كە‬ ‫رۆژنامەك���ە ئ���ەو وتەی���ەی ل���ەزاری "ع���ادل‬ ‫م���وراد"ی س���ەركردە لەیەكێت���ی نیش���تیمانی‬ ‫كوردس���تانەوە گواس���تۆتەوە‪ ،‬ك���ە ج���ەالل‬ ‫تاڵەبان���ی س���ەرۆك كۆماری پێش���ووی عێراق‬ ‫س���ەركردایەتی دەكات‪ ،‬كە خۆی و حیزبەكەی‬ ‫لەرووی سیاس���ییەوە لەس���ەردەمی ئەسەدی‬ ‫باوك و كوڕدا س���ەر بەرژێمی س���وریا بوونە‬ ‫و لەئێستا و لەس���ەردەمی شۆڕشی خومەینی‬ ‫و پێشتریش لەس���ەردەمی شا محەمەد رەزای‬ ‫پەهلەوی‪ ،‬سەر بە رژێمی ئێران بوونە‪.‬‬ ‫من كاك عادل مورادم لەسااڵنی حەفتاكانی‬ ‫س���ەدەی رابردوو ناس���ی‪ ،‬كە ئەو س���ەرۆكی‬ ‫یەكێتی قوتابیانی كورد بوو لەسەردەمی مانگی‬ ‫هەنگوینی نێوان رژێمی بەعس و بزووتنەوەی‬ ‫نیشتیمانی كوردس���تانی بەسەركردایەتی مەال‬ ‫مس���تەفا بارزانی‪ ،‬لەراستیش���دا من پێش���بینی‬ ‫كاری چاك���ەم لێ���ی دەكرد و پێموابوو ش���وێن‬ ‫م���ام ج���ەالل تاڵەبان���ی ناكەوێ���ت‪ ،‬تەنان���ەت‬ ‫ئەگ���ەر هاوكێش���ەكانیش پێچەوان���ە بوون���ەوە‬ ‫و ئ���ەو ئاگربەس���تەش درزی تێك���ەوت ك���ە‬ ‫وادەردەوك���ەوت ئاگربەس���تێكی كاتی���ی بێ���ت‬ ‫لەنێوان بزووتنەوەی نیش���تیمانی كوردستانی‬ ‫بەسەركردایەتی پارتی دیموكراتی كوردستان‬ ‫و حكومەتی ناوەندی بەغدا‪.‬‬ ‫نەمدەزانی عادل مورداد شیعەیەكی فەیلییە‪،‬‬ ‫چونكە لەو قۆناغەدا ئەو كارەس���اتە مەزهەبی‬

‫و تائیفیە باڵی بەس���ەر ناوچەكەدا نەكێشابوو‪،‬‬ ‫ه���ەروەك تەنها ملمالن���ێ و هاوپەیمانییەكانی‬ ‫واڵتی رافیدەین (عێراق)یش لەسەر ئەم بنەمایە‬ ‫دیاری نەدەكران‪ .‬لێرەوە دەتوانم بەویژدانێكی‬ ‫ئاسودەوە دڵنیابم لەوەی ئەو (نەخۆشی)یە نە‬ ‫لەعێراق‪ ،‬نە لەس���وریا‪ ،‬ن���ە لەیەمەن و هەندێك‬ ‫واڵت���ی تری كەن���داوی ع���ەرەب نەهاتەئاراوە‪،‬‬ ‫تەنیا دوای (س���ەركەوتن)ی شۆڕش���ی ئێرانی‬ ‫لەمانگی شوباتی ‪1979‬نەبێت!‬ ‫لەراستیش���دا م���ن ت���ا ئەمدوایی���ە بایەخ���م‬ ‫بەفەیلیی���ەكان ن���ەدەدا‪ ،‬ب���ەاڵم دوای ئ���ەوەی‬ ‫بایەخیش���م پێ���دان نەمتوان���ی دڵنیا ب���م لەوەی‬ ‫فەیلیی���ەكان لەبنەڕەت���دا ك���ورد ی���ا ئێران���ی یا‬ ‫عەرەب���ن‪ ،‬چونكە ئێران بەش���ێوەیەكی فەرمی‬ ‫وەك ش���یعەی ش���وێنكەوتەی مەزهەب���ی‬ ‫جەعف���ەری دوازدە ئیمام���ی ئەژماریان ناكات‪،‬‬ ‫لەبەرئ���ەوەش نە وەك بەش���ێك لەكوردەكانی‬ ‫خۆی و نە وەك بەشێك لەكوردەكانی عێراقیش‬ ‫ئەژماریان ناكات‪ ،‬س���ەرەڕای ئ���ەوەش پارتی‬ ‫كە پێش���تر و ئێس���تاش نوێنەری راستەقینەی‬ ‫كوردەكان���ی عێراق���ە‪ ،‬فەیلیی���ەكان بەك���ورد و‬ ‫بەشێكی دانەبڕاو لەكوردەكانی عێراق دەزانێت‪،‬‬ ‫هەروەها لەرووی مەزهەبیش���ەوە بەش���یعەی‬ ‫راس���تەقینەیان دەزانێ���ت‪ ،‬ك���ە ش���وێنكەوتەی‬ ‫مەزهەبی جەعفەری دوانزە ئیمامین‪.‬‬ ‫لەهەموو حاڵەتەكاندا‪ ،‬ئەوەی منی تووش���ی‬ ‫سەرس���وڕمان ك���رد‪ ،‬ئەوەی���ە ك���ە رۆژنامەی‬ ‫سەباح قسەیەكی خستووەتە پاڵ عادل موراد‪،‬‬ ‫كە میس���داقییەتی كەمە‪ ،‬چونكە نە سەرچاوەی‬ ‫باوەڕپێكراو و نە س���ەرچاوەی باوەڕپێنەكراو‬ ‫لەخۆناگرێت‪ .‬ئەو قس���ەیەش لەبارەی داعش و‬ ‫داگیركردنی چەند شار و ناوچەیەكی عێراقییە‬ ‫لەالیەن ئەو رێكخراوەوە‪ ،‬كە دەڵێت "ئەم پالنە‬ ‫لەكۆبوونەوەیەكی نهێنی ئامادەكاری بۆ كراوە‬ ‫كە لەعەممانی پایتەختی ئ���وردن بەڕێوەچوو‪،‬‬ ‫نوێنەران���ی ئەبوبەك���ر بەغ���دادی س���ەرۆكی‬ ‫رێكخراوی داعش‪ ،‬عی���زەت دووری‪ ،‬كەتائیبی‬ ‫شۆڕشی بیست‪ ،‬س���وپای ئیسالمی و سوپای‬ ‫موجاهیدین و تەریقەتی نەقش���بەندی ئامادەی‬ ‫كۆبوونەوەك���ە ب���وون‪ .‬ل���ەو كۆبوونەوەی���ەدا‬ ‫بەش���داریكردنی ئ���ەو باڵ���ەی حیزب���ی بەعس‬

‫رەتكرایەوە‪ ،‬كە یونس ئەحمەد س���ەركردایەتی‬ ‫دەكات‪ ،‬ه���ەر لەوێ���دا پالن���ی هێرش���ی داعش‬ ‫بۆ س���ەر موس���ڵ داڕێ���ژرا‪ ،‬دواتر ئ���ەو گروپە‬ ‫تیرۆریس���تییە بەرەو ناوچەكان���ی تری عێراق‬ ‫چوو و جۆرێك لەپشێوی دروستكرد كە ئێستا‬ ‫دەیبینین"‪.‬‬ ‫ع���ادل م���وراد نەیوت���ووە كە ئ���ەم چیرۆكە‬ ‫(جیمسبۆندییە) پۆلیسییەی لەكوێوە هێناوە‪ ،‬كە‬ ‫هەواڵگری روس���ی و "سی ئای ئەی" ئەمریكی‬ ‫و دەزگا هەواڵگرییەكان���ی واڵتان���ی ت���ر پێیان‬ ‫نەزانی���وە و تەنها خۆی دەیزانێت‪ ،‬كە لەوانەیە‬ ‫پش���تی بەزانیاریی���ە دزەپێكراوەكان���ی دەزگا‬ ‫هەوالگرییەكان���ی ئێران و س���وریا بەس���تبێت‪.‬‬ ‫كاك ع���ادل م���وراد ت���ۆ چ���ۆن ئ���ەو زانیارییە‬ ‫مەترسیدارانەت زانی و چاوپۆشیت كرد لەوەی‬ ‫موس���ڵ بەبڕیاری نوری مالیك���ی و تێوەگالنی‬ ‫گەورە ئەفسەرەكانی سوپاكەی روخێنرا؟ كێ‬ ‫ئ���ەو زانیارییانەی پێدای���ت كاك عادل‪ ،‬ئایا مام‬ ‫جەالل ب���ەو زانیارییانەی دەزان���ی‪ ،‬بەرلەوەی‬ ‫پەردەیان لەسەر البدەیت؟‬ ‫ئەی عادل‪ ،‬ئەگەر ئەم چیرۆكە پۆلیس���ییەت‬ ‫تەنانەت كەمترین رێژەی راستی تێدابایە‪ ،‬ئەوە‬ ‫بەدڵنیاییەوە ئەمریكییەكان و روسی و فەرەنسی‬ ‫و ت���ورك و چینییەكان بەر لەتۆ پێیان دەزانی‪،‬‬ ‫تەنان���ەت بەر لەمام جەاللیش‪ ،‬بەدڵنیاییش���ەوە‬ ‫ئ���وردن‪ ،‬یەك���ەم الی���ەن نەدەب���وو ك���ە لەگەڵ‬ ‫داعش���دا پێكدابدات و یەكێ���ك لەفەرماندەكانی‬ ‫هێزە ئاس���مانییە پاڵەوانەكەی لەدەس���ت بدات‪.‬‬ ‫جگەلەوەش ئەگەر چیرۆكەكەت دروستكراوی‬ ‫خەیاڵێكی نەخۆشی بەكرێگیراوی الیەنێك یان‬ ‫كۆمەڵێ���ك الیەنی س���وودمەند لەداعش نەبێت‪،‬‬ ‫ئەگەرنا ئەم گومانە بەڵگەدارە پاڵپش���تیكراوانە‬ ‫بوونی���ان نابێ���ت‪ ،‬ك���ە زۆر لەس���ەركردەكانی‬ ‫عێ���راق و لەپێ���ش هەمووانیش���ەوە موقت���ەدا‬ ‫س���ەدر و حەیدەر عەبادی س���ەرۆك وەزیران‬ ‫باس���ی دەك���ەن‪ ،‬ئەوان���ەی ئێس���تا راوەدووی‬ ‫ن���وری مالیكی دەنێن‪ ،‬ك���ە دوور نییە ئەو ئەو‬ ‫چیرۆك���ە پۆلیس���ییە خراپەی بۆ ت���ۆ و بۆ مام‬ ‫دزە پێكردبێت‪.‬‬ ‫* لە ماڵپەڕی رۆژنامەی "ئەلڕەئی" ئەردەنی‬ ‫باڵوكراوەتەوە‬

‫ژمار ‌ه ‪296‬‬

‫‪2015/10/10‬‬

‫‪15‬‬


‫سياسەت‬

‫‪ ‬گەر ئاوەزی ستراتیژی و ئیرادەی سیاسی ئەم بۆشاییە جۆسیاسیە پڕنەكاتەوە‪ ،‬دەشێ چاوەڕێی گەلێك تەنگژەی ترسناك بین‬

‫درزی تەنگژەكان و پرۆژەی جیۆسیاسی‬ ‫درزە ناوخۆییەكانی هەرێم لەگەڵ درزە هەرێمی و جیهانیەكاندا یەكانگیر بووە‬ ‫بەشی سیاسەت‬

‫بەردەوامبوون���ی تەنگ���ژەی س���ەرۆكایەتی‬ ‫ل���ە هەرێم���ی كوردس���تان و بەرهەمنەهێنان���ی‬ ‫چارەس���ەری سیاس���ی لەالیەن هێزە سیاسییە‬ ‫كاراكان و بەرجەس���تەبوونی تەنگ���ژەی‬ ‫ئابووری���ی‪ ،‬هەموویان پێك���ەوە ئەگەری ئەوە‬ ‫بەرزدەكەن���ەوە‪ ،‬ك���ە ل���ە هەرێمی كوردس���تان‬ ‫پێش���بینی دۆخ���ی نەخوازراو بكرێ���ت‪ .‬ئەمەش‬

‫‪ 16‬ژمار ‌ه ‪2015/10/10 296‬‬

‫ب���ە ئامادەبوون���ی درزە ناوخۆی���ی و قەڵش���ە‬ ‫جیۆسیاس���ییەكان لەگ���ەڵ كارای���ی ه���ۆكارە‬ ‫هەرێمییەكان‪ ،‬بەرۆش���نی بوونی مەترس���ی و‬ ‫هەڕەش���ەكانمان بەگوێدا دەچرپێنن‪ .‬لەبەرئەوە‬ ‫گەلێك ئەس���تەمە باوەڕ ب���ەو گریمانەیە بكرێ‪،‬‬ ‫ك���ە دەڵێ "ئەم دوورگە چكۆلەیە س���ەقامگیری‬ ‫لەئامێزگرتووە"‪.‬‬ ‫لێ���رە هەمیش���ە ئ���ەو پرس���یارە بەرۆك���ی‬ ‫بڕیارس���از و هاواڵت���ی هەرێم���ی كوردس���تان‬

‫دەگرێت‪ :‬ئای���ا درزە ناوخۆیی���ەكان كە بونەتە‬ ‫درزی جیۆپۆلیتیك���ی ناوخۆییش‪ ،‬لەگەڵ درزە‬ ‫جیۆسیاس���ییە هەرێمی و سەروهەرێمییەكاندا‬ ‫تێكهەڵكێش���دەبن ی���ان ن���ا؟ ئەگەر ئەم قەڵش���ە‬ ‫ناوخۆییان���ە لەالی���ەن بك���ەرە هەرێم���ی و‬ ‫س���ەروهەرێمییەكانەوە پڕبكرێتەوە و ئاوەزی‬ ‫س���تراتیژی كوردی وەك���و بكەرێكی نەتەوەیی‬ ‫نەتوانێ بەهزری ستراتیژی خۆی پڕی بكاتەوە‪،‬‬ ‫هەروەها بۆخۆی نەتوانێ وەاڵمگۆی پێویستییە‬


‫سياسەت‬

‫ئەستەمە باوەڕ بەو‬ ‫گریمانەیە بكرێ‪ ،‬كە‬ ‫دەڵێ "ئەم دوورگە‬ ‫چكۆلەیە سەقامگیری‬ ‫لەائمێزگرتووە"‬ ‫ستراتیژییەكانی بێت‪ ،‬ئەرێ ئەوسا چەمكەكانی‬ ‫ئاسایش���ی نیش���تمانی لەهەرێمی كوردستان و‬ ‫بەگش���ی كۆی "پرۆژەی كوردستانی" بەرەو چ‬ ‫ئاڕاستە و ئاقارێك ملدەنێت؟‬ ‫درزە جیۆپۆلیتیكی���ە ناوخۆییەكان‪ :‬غیابی‬ ‫پرۆژەی هاوبەشی كوردی‬ ‫لەهەرێمی كوردس���تان هەموومان شایەتی‬ ‫چەن���د راس���تییەكی مێژووی���ی‪ ،‬سیاس���ی‪،‬‬ ‫جیۆسیاس���ی و كولتوری���ن‪ ،‬كەس���یش ناتوانێ‬ ‫حاش���ای لێی بكات‪ .‬ئ���ەم راس���تییەش بریتییە‬ ‫لەو درزە جیۆسیاس���ییەی كە لەس���اڵی ‪1964‬‬ ‫بەشێوەی كردەكی لەناو گۆڕەپانی سیاسی و‬ ‫س���ەربازی ئەم هەرێمەدا سەریهەڵداوە‪ .‬لەگەڵ‬ ‫ئ���ەوەی لەچەندی���ن وێس���تگەی جۆربەجۆری‬ ‫مێژووی���ی هاوچەرخ���دا لەرێ���ی ه���ۆكارە‬ ‫خودییەكانەوە هەوڵی ئەوە دراوە ئەم قەڵش���ە‬ ‫جیۆسیاس���ییە ناوخۆیی���ە پڕبكرێت���ەوە‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫ئ���ەوەی جاروباری���ش ئ���ەم هەوڵ���ە ناوخۆییە‬ ‫بەپشتبەستن بەفاكتەری دەرەكی بەریگرتووە‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم تا ئەم س���اتەیش ش���وێنەوارەكانی ئەم‬ ‫درزە وەك���و خۆی ماوەت���ەوە‪ .‬ئەم برینە كۆنە‬ ‫ئەوەندە بەرۆش���نی خ���ۆی نمایش���دەكات‪ ،‬كە‬ ‫لەگەڵ سەرهەڵدانی هەر چ تەنگژەیەكی سیاسی‬ ‫ناوخۆی���ی‪ ،‬ئەگ���ەری ئ���ەوە هەی���ە دەمبكاتەوە‬ ‫و س���ەرلەبەری كۆی پرۆژە كوردس���تانییەكە‬ ‫بشێوێنێت‪.‬‬ ‫لەمێ���ژووی هاوچەرخ���ی كوردس���تاندا‬ ‫وێس���تگەكانی ‪،1994 ،1984 ،1974 ،1964‬‬ ‫‪ 2004‬و ‪ 2014‬وێس���تگەی گرن���گ ب���وون‪،‬‬ ‫چونك���ە ئەم وێس���تگانە س���ەرەتای گ���ۆڕان و‬ ‫وەرچەرخان���ی هەم���وو دەس���اڵ و دەیەی���ەك‬ ‫ب���وون‪ .‬هەروەه���ا بەگەلێ���ك وەرچەرخان���ی‬ ‫جیۆسیاس���ی‪ ،‬جیۆس���ەربازی و جیۆئابووریی‬ ‫ئاوس بوون و لەئەنجامیشدا لەغیابی ئاوەزی‬ ‫س���تراتیژی‪ ،‬پالنسازی س���تراتیژی و ئیرادەی‬ ‫سیاس���ی و بەگش���تی لەنەبوون���ی پ���رۆژەی‬ ‫كوردستانیدا بوونە هۆی دەركەوتنی تەنگژەی‬ ‫ناوخۆی���ی‪ .‬ل���ە هەندێكیش���یاندا لەبەرئ���ەوەی‬

‫توخم���ی كوردس���تانی لەناو خۆی���دا تەبا بووە‬ ‫و خ���اوەن پرۆژەی هاوبەش ب���وە‪ ،‬ئەوە بۆتە‬ ‫سەرەتای سەركەتنی جیۆسیاسی گەورە وەك‬ ‫نمونەكان���ی ‪( 1984‬س���ەرەتا بیرۆكەی بەرەی‬ ‫كوردستانی)‪ 2004 ،‬س���ەرەتای یەكگرتنەوەی‬ ‫حكومەتی هەرێمی كوردستان‪.‬‬ ‫ئ���ەم وەرچەرخانان���ە لەنێ���وان بڕگ���ەی دە‬ ‫س���اڵێك جارێكدا بەڕووی هێزە سیاسییەكاندا‬ ‫تەقیوەتەوە‪ .‬گەلێكجاری���ش بەجەنگی ناخۆیی‪،‬‬ ‫تەنگژەی سیاس���ی و ‪..‬هتد كۆتایی پێكهاتووە‪.‬‬ ‫بۆ نمونە لەساڵی ‪1964‬دا‪ ،‬كێشە ناوخۆییەكان‬ ‫دەتەقن���ەوە و بزووتن���ەوەی كوردس���تانی‬ ‫دوك���ەرت دەبێ���ت‪ .‬لێرەش���ەوە جەنگێك���ی‬ ‫ناوخۆیی هەراسانكەرە دەسپێدەكات‪ .‬لەساڵی‬ ‫‪1974‬دا لەگەڵ ئەوەی جۆرێك لەیەكگرتنەوەی‬ ‫رواڵەت���ی خ���ۆی نمایش دەكات‪ ،‬ب���ەاڵم لەگەڵ‬ ‫دەركەوتنی نسكۆی ‪1975‬دا لەپڕ دەمدەكاتەوە‬ ‫و دەتەقێت���ەوە و دەبێت���ە س���ەرەتایەكی تر بۆ‬ ‫دوكەرتبوون���ەوە‪ .‬لەس���اڵی ‪1994‬یش دیس���ان‬ ‫ئەم برینە كۆنە بەهۆی كێشەیەكی الوەكییەوە‬ ‫دەمدەكات���ەوە و جەنگێكی ناوخۆیی ترس���ناك‬ ‫سەرانسەری هەرێمی كوردستان دەگرێتەوە‪.‬‬ ‫لەس���اڵی ‪ 2014‬وە‪ ،‬تەنگژەیەك���ی ناوخۆیی‬ ‫دیك���ە بەرۆكی هەرێمی كوردس���تانی گرتووە‪.‬‬ ‫ئ���ەم تەنگژەی���ە ل���ە ‪ 2014‬بەتەنگ���ژەی ئەمنی‬ ‫(داع���ش) و تەنگژەی ئابووریی دەس���یپێكردوە‬ ‫و لەكۆتایی ئەمس���اڵدا بە تەنگژەی سیستەمی‬ ‫سیاس���ی و س���ەرۆكایەتیش موتورب���ە ب���ووە‪.‬‬ ‫ئەمەش نیش���انەی هەڕەشەئامێزە‪ ،‬چونكە ئەم‬ ‫درزە ناوخۆییە رێ���ك لەگەڵ درزە هەرێمی و‬ ‫جیهانییەكان���دا یەكانگیربووە‪ .‬جا ئەگەر بێت و‬ ‫لە كوردس���تان ئاوەزی س���تراتیژی غایب بێ‪،‬‬ ‫ئەگەر بێت و پالنس���ازی ستراتیژی غایب بێ‪،‬‬ ‫ئەگەر بێت و ئیرادەی سیاسی توانایی ئەوەی‬ ‫نەبێ ئەم بۆش���اییە جیۆسیاس���ییە پڕبكاتەوە‪،‬‬ ‫ئەوس���ا دەش���ێ چاوەڕێ���ی گەلێ���ك تەنگژەی‬ ‫ترس���ناك بی���ن‪ .‬ئ���ەم تەنگژەیەش تەنه���ا بەوە‬ ‫پڕدەكرێتەوە‪ ،‬هەرچی زووە هێزە س���ەرەكییە‬ ‫كوردس���تانییەكان لەنێوان خۆیاندا رێكبكەون‪.‬‬ ‫پێش هەموو ش���تێك دەبێ كۆتایی بەتەنگژەی‬ ‫سیاسی بهێنرێ‪ ،‬چونكە ئەمە دەرگا لەبەردەم‬ ‫بەرهەمهێنان���ی چارەس���ەری ب���ۆ تەنگ���ژەی‬ ‫ئابووریی و كۆمەاڵیەتی���ش (كۆچی بەكۆمەڵی‬ ‫گەنجان‪ ،‬خۆپیشاندانەكان و‪..‬هتد) دەكاتەوە‪.‬‬ ‫روئی���ای س���تراتیژی‪ :‬پێناس���ەكردنەوەی‬ ‫پێگەی كوردستان‬ ‫ئەركی سەركردە سیاسییەكان بەرهەمێهێنانی‬ ‫چارەس���ەرە بۆ تەنگ���ژەكان‪ .‬هەروەها هەموو‬ ‫قەوارەیەك���ی جیۆسیاس���ی لەجیه���ان جا چی‬

‫دیفاكت���ۆ – دەوڵ���ەت (هەرێم���ی كوردس���تان)‬ ‫ب���ێ‪ ،‬چ دەوڵەت���ی محەلی (ئەفغانس���تان) بێ‪ ،‬چ‬ ‫دەوڵەت���ی هەرێم���ی (ئێران) بێ‪ ،‬چ���ی دەوڵەتی‬ ‫سەروهەرێمی (روسیا) بێ و چ دەوڵەتی جیهانی‬ ‫(ئەمەریكا) بێ‪ ،‬ئەوە تێكڕا پێویستیان بەپرۆژە‬ ‫و روئی���ای س���تراتیژی بۆ پێناس���ەكردنی پێگە‬ ‫سیاس���ی و نامەی جیۆسیاس���ی دەوڵەتەكەیان‬ ‫هەی���ە‪ .‬هەرێمی كوردس���تان بەپێ���ی دواهەمین‬ ‫پێناس���ەكان جۆرێك ل���ە دیفاكتۆ‪-‬دەوڵەتە‪ .‬ئەم‬ ‫هەرێمە سیس���تەمێكی سیاسی تایبەت بەخۆی‬ ‫هەیە‪ .‬بۆیە بۆ كامڵكردنی ئەم دیفاكتۆ‪-‬دەوڵەتە‬ ‫پێویستە سەركردە سیاس���ییەكان بەهاوكاری‬ ‫پسپۆڕە ستراتیژیستەكان پێناسەی دەوڵەتەكە‬ ‫لەتوێی پرۆژەیەكی جیۆسیاس���یدا دەس���تەبەر‬ ‫بكەن‪.‬‬ ‫هەروەه���ا دەبێ ئەوە بزانین بۆ كاماڵكردنی‬ ‫ئ���ەم پ���رۆژە جیۆسیاس���ییە پێویس���تە ئ���ەوە‬ ‫دەستنیشان بكەین هەرێمی كوردستان لەكوێ‬ ‫رادەوەس���تێ؟ روو بەك���وێ رادەوەس���تێ و‬

‫ئەوە راستیەكی مێژووییە‬ ‫كە درزە جیۆسیاسییەكان‬ ‫لەساڵی (‪)1964‬ەوە‬ ‫بەشێوەی كردەكی‬ ‫لەگۆڕەپانی سیاسی و‬ ‫سەرباز��یی كوردستاندا‬ ‫سەریانهەڵداوە‬ ‫چی بۆ گوتن هەی���ە؟ ئەركی دەزگاكانی وەكو‬ ‫سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان‪ ،‬سەرۆكایەتی‬ ‫(ح‪.‬هـ‪.‬ك) و سەرۆكایەتی پەرلەمانی كوردستان‬ ‫ئەوەی���ە بەهەماهەنگ���ی لەگ���ەڵ پس���پۆڕە‬ ‫س���تراتیژییەكان بێ ئەوەی كات لەدەستبدەن‪،‬‬ ‫بێئ���ەوەی ل���ەوە زیات���ر خۆی���ان بەپ���رۆژەی‬ ‫الوەكی رۆژانەوە س���ەقاڵ بك���ەن‪ ،‬ئامادەكاری‬ ‫بۆ كۆنفراس���ی تایبەت بە پسپۆڕانی ستراتیژی‬ ‫بك���ەن‪ ،‬ب���ۆ ئ���ەوەی لەتوێ���ی ئ���ەو كۆنفرانس‬ ‫و كۆبونەوان���ەوەدا زەمین���ە ب���ۆ نوس���ینەوەی‬ ‫پرۆژەی جیۆسیاسی و دۆكتۆرینی ستراتیژی‬ ‫لەهەرێمی كوردستان خۆش بكرێـت‪ .‬بێگومان‬ ‫ئ���ەم ئەركە كاتێك س���ەردەگرێ‪ ،‬ك���ە هەرچی‬ ‫زووە تەنگژەی سیاسی لەهەرێمی كوردستان‬ ‫چارەسەر بكرێت‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪296‬‬

‫‪2015/10/10‬‬

‫‪17‬‬


‫سياسەت‬

‫‪ ‬ئیسرائیل ناتوانێت بەرگەی ئەوە بگرێت‪ ،‬كە ئێران و هێزە پاشكۆكانی هێندە لە سنوورەكانیەوە نزیك بن‬

‫ئێران و ئیسرائیل‬ ‫لـە سەر یـەک سنـوور‬ ‫داعش توانی ئە�کتەرە دەوڵەتییەکانی سەردەمی شەڕی سارد بۆ جارێکی دیکە لەدژی‬ ‫یەک و لەگەڵ یە�کتر‪ ،‬لەدەوری پرسێكی ناوچە��یی کۆبکاتەوە‬ ‫بۆشاییەکی سیاسی لەناوچەکە پێکهاتووە‪ ،‬کە مەیدانی ملمالنێی بۆ الیەنەکان‬ ‫خۆشکردووە‪ ،‬لەپێش هەموواندا ئێران و سعودیە‬ ‫‪ 18‬ژمار ‌ه ‪2015/10/10 296‬‬


‫سياسەت‬

‫نەزمی بەسااڵچووی‬ ‫رۆژهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاست شیرازەی‬ ‫لەبەریەكهەڵوەشاوەتەوە‬ ‫و چەند واڵتێكی هیالك‬ ‫كەوتوون و بێ یاسا و‬ ‫سەروەرین و لەلێواری‬ ‫هەرەسدان‬

‫ناسر مورادی‬

‫ئیمپرات���ۆری فارس���ی و هس���تریای‬ ‫ئیسرائیلی‬ ‫هاتنەس���ەرهێڵی روس���یا و دەس���توەردانی‬ ‫راستەوخۆی س���ەربازی ئەم واڵتە لەسوریا‪،‬‬ ‫ئەگەرچ���ی دەس���تپێکی گۆڕانکارییەک���ی‬ ‫نوێی���ە لەهاوکێش���ەکان‪ ،‬ب���ەاڵم ه���اوکات‬ ‫وەبیرهێنەرەوەی قۆناغێک���ی ئەزموونکراوی‬ ‫مێژووی هاوچەرخە‪ .‬لەم گۆشەنیگاوە دەکرێ‬ ‫بوترێ کە ئەکتەرێکی نادەوڵەتی وەک داعش‪،‬‬ ‫توان���ی ئەکت���ەرە دەوڵەتییەکان���ی س���ەردەمی‬ ‫شەڕی س���ارد بۆ جارێکی دیکە لەدژی یەک‬ ‫و لەگەڵ یەکتر‪ ،‬لەدەوری پرس���ێكی ناوچەیی‬ ‫کۆبکاتەوە ‪.‬‬ ‫ئۆپەراسیۆنە سەربازیەکانی روسی‪-‬ئێرانی‬ ‫لەس���وریا‪ ،‬زۆر زیاتر و س���ەرتر لەقەیران و‬ ‫ش���ەڕی ناوخۆی س���وریا گرنگی و بایەخی‬ ‫شیکاریی هەیە‪ .‬ئەم دەستوەردانە سەربازییە‬ ‫لەگەڵ کۆی ئەو بەراورد و هەڵسەنگاندنانە کە‬ ‫پیش���تر لەبارەی رەوش و دۆخی هاوکێشەکە‬ ‫دەکرا‪ ،‬یەک ناگرێتەوە‪ .‬کەس پێشبینی نەدەکرد‬

‫روس���یا دوای دەربازبوونی لەداوی ئۆکراین‪،‬‬ ‫کە سزا ئابووریەکانی ئەمریکای بەدواوە بوو‪،‬‬ ‫دەستبداتە وەها جەس���ارەتێک و لەبەرچاوی‬ ‫واڵتانی ناوچە و رۆژئاوا س���ینگ دەرپەڕێنێ‪.‬‬ ‫روانگەیەک���ی دیک���ەی رۆژئاوایی���ەکان ئەوە‬ ‫بوو‪ ،‬کە ئێران لەدوای رێکەوتنە ئەتۆمیەکەی‪،‬‬ ‫دەس���توەردانەکانی لەناوچەک���ە و کاروباری‬ ‫واڵتان���ی یەم���ەن‪ ،‬غ���ەزە‪ ،‬لوبنان‪ ،‬س���وریا و‬ ‫عێ���راق کەمدەکاتەوە‪ .‬هەرچەندە جارێ زووە‬ ‫باس لەیەکالکردن���ەوەی رەوتی رووداوەکان‬ ‫بەهۆی ئەم دەستوەردان سەربازییەوە بکرێ‬ ‫و ناشکرێ بوترێ تەنها کاریگەرییەکی رەمزی‬ ‫ب���ەدواوە دەبێ‪ ،‬ب���ەاڵم دەک���رێ بەدڵنییایەوە‬ ‫باس لەکێش���انی هێڵە سوورەکانی الیەنەکانی‬ ‫ئەم پرس���ە بکرێ‪ ،‬هەروەک چۆن بەرپرسانی‬ ‫ئیس���رائیلی رایانگەیان���د‪ ،‬کە پێش دەس���تپێکی‬ ‫هێرش���ە ئاس���مانیەکان‪ ،‬هێڵ���ە س���وورەکانی‬ ‫خۆی���ان لەس���وریا بە باش���ی بۆ روس���ەکان‬ ‫شیکردۆتەوە‪.‬‬ ‫تین���ک تانک���ی (ژووری فک���ر) برۆکینگ���ز‪،‬‬ ‫لەیاداش���تیکدا بەقەڵەم���ی گیۆرگ���ی گاس‪،‬‬ ‫س���ەبارەت بەدۆخ���ی ن���وێ س���وریا و هاتنی‬

‫روس���یا ب���ۆ ن���او هاوکێش���ەکان دەنووس���ێ‪:‬‬ ‫دەس���تکەوتەکانی داع���ش لەهاوینی ئەمس���اڵ‬ ‫لەعێ���راق و س���وریا‪ ،‬کۆڵەکەیەک���ی دیک���ەی‬ ‫شەڕی ساردی نوێی رۆژهەاڵتی ناوەڕاستی‬ ‫س���اغکردۆتەوە‪ .‬داعش بەواتای���ەک ئەنجامی‬ ‫شەڕی ساردی نوێی رۆژهەاڵتی ناوەڕاستە‪.‬‬ ‫بۆشاییەکی سیاسی لەناوچەکە پێکهاتووە‪ ،‬کە‬ ‫مەیدانی ملمالنێی بۆ الیەنەکان خۆشکردووە‪،‬‬ ‫لەپێش هەموواندا ئێران و سعودیە‪.‬‬ ‫لەم دۆخە نوێیەدا‪ ،‬ئەستەمە کە لەنەخشەی‬ ‫جیۆپۆلۆتیک���ی ش���ەڕی س���اردی رۆژهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاس���ت جێگای���ەک بۆ داع���ش بکرێتەوە‪.‬‬ ‫هەموو الیەنەکان لەهەوڵدان داعش بەگرێدراو‬ ‫و وابەستەی الیەنێکی دیکە بناسێنن‪ .‬هیچکام‬ ‫ل���ەم بیرۆک���ە و تیۆریان���ە بنەمایەكی���ان نییە‪.‬‬ ‫رۆژهەاڵتی ناوەڕاست دووچاری ئاڵۆزییەکی‬ ‫س���ەیر هاتووە‪ .‬نەزمی بەس���ااڵچوو کە نزیک‬ ‫بەس���ەدەیەک درێ���ژەی کێش���ا‪ ،‬ش���یرازەی‬ ‫لەبەریەکهەڵوەش���اوەتەوە‪ .‬لەم ناوچەیە چەند‬ ‫واڵتێ���ک هیالک کەوتوون و بێبەرین لەیاس���ا‬ ‫و س���ەروەری‪ ،‬بەتایب���ەت لەعێ���راق‪ ،‬لوبن���ان‪،‬‬ ‫لیبیا و س���وریا‪ ،‬تەنانەت میس���ر‪ .‬س���ەرکردە‬ ‫و کاربەدەس���تانی ئ���ەم واڵتان���ە ناکارام���ە و‬ ‫گەندەڵن و ئایدیۆلۆژیای ئیس�ل�امی رادیکاڵش‬ ‫رمبازێنی خۆی دەکات‪.‬‬ ‫میرات���ی "س���ایکس پیک���ۆ" کە ب���ۆ واڵتانی‬ ‫عەرەبی بەجێماوە‪ ،‬خەریکە هەرەسدینێ‪ .‬ئەم‬ ‫هەرەس���ە هاوکات���ە لەگ���ەڵ بەهێزبوونی دوو‬ ‫ئەکت���ەری ناوچەی���ی غەیرە عەرەب���ی (ئێران‬ ‫وتورکیا) کە هەرکامەیان رێوش���وێنی خۆیان‬ ‫گرتۆتەب���ەر‪ .‬خێرایی ئەم رەوتە بەش���ێوەیەک‬ ‫بووە‪ ،‬کە کۆمەڵێک دەرفەتی خستۆتە بەردەم‬ ‫ئێ���ران و توانیویەت���ی وێنەی���ەک لەهیالل���ی‬ ‫ش���یعی لەتاران���ەوە ت���ا دەری���ای ناوەڕاس���ت‬ ‫بخاتەڕوو‪ .‬لەبەرامبەردا روانگەی سیاس���ەتی‬

‫ژمار ‌ه ‪296‬‬

‫‪2015/10/10‬‬

‫‪19‬‬


‫سياسەت‬

‫دەرەوەی ئۆباما کاریگەری هەبووە بەس���ەر‬ ‫کشانەوە و گرتنەپێشی سیاسەتی بێ کێشەی‬ ‫ئەمریکیەکان لەبارەی هەندێک لەم هاوکێشانە‬ ‫و چیدی ئەمریکا نایەوی س���ەری خۆی پێوە‬ ‫بێش���ێنێ ‪ .‬ئێستا دۆس���ت و دوژمنانی بەشار‬ ‫ئەسەد سێرەیان لەیەکتر گرتووە و تەرکیزی‬ ‫الیەنەکان لەس���ەر داعشەوە گۆڕاوە بۆ سەر‬ ‫بەرژەوەندی و هێڵە س���وورەکان و سازدانی‬ ‫رکەبەرایەتی ناوچەیی‪.‬‬ ‫لەئێس���تادا سەرنجی واڵتانی ناوچە لەسەر‬ ‫رێکەوتنی ئەتۆم���ی نەماوە و هەموو نیگاکان‬ ‫رووی���ان لە س���وریایە‪ .‬قەیران���ی پەنابەران و‬ ‫مەترس���ی و هەڕەش���ەی روو لەزیادبوون���ی‬ ‫تیرۆریزم و رادیکاڵی���زم‪ ،‬وایکردووە واڵتانی‬ ‫رۆژئاوایی زۆر بەپارێزەوە هەڵویس���تە بکەن‬ ‫و ئەس���تێرەی بەخت���ی بەش���ار ئەس���ەدیش‬ ‫لەدرەوش���انەوەدا ب���ێ و ب���ۆ جارێک���ی دیکە‬ ‫چانس���ی ئ���ەوەی هەب���ێ بێتەوە ن���او بازنەی‬ ‫هاوکێش���ەکان‪ .‬ئێستا بەش���ار ئەسەد بەباشی‬ ‫لەوە تێگەیشتووە‪ ،‬کە لەدانیشتنەکانی روسیا‬ ‫و ئێراندا نەتەنها غایب نییە‪ ،‬بەڵکو بۆتە بابەتی‬ ‫س���ەرەکی‪ .‬وا دێتە بەرچاو کە باسوخواسی‬ ‫س���ەرەکی روس���یا و تاران لەگەڵ ئەمریکا و‬ ‫هاوپەیمانەکانی‪ ،‬پەیوەندی هەبێت بەمانەوەی‬ ‫بەش���ار ئەس���ەد لەدەس���ەاڵت‪ ،‬النیکەم تا ئەو‬ ‫کاتەی شکست بەگرووپە جیهادیەکان دێنن‪.‬‬ ‫ئیس���رائیل نیگەران���ی گەڕان���ەوەی‬ ‫ئیمپراتۆریەتی ئێرانە‬ ‫کاریگ���ەری ئ���ەم پش���ێوی و ئاڵۆزیان���ەی‬ ‫رۆژهەاڵت���ی ناوەڕاس���ت بەتایبەت���ی قەیرانی‬ ‫سوریا بەس���ەر ئیس���رائیلدا بەهەمان ئەندازە‬ ‫ئاڵ���ۆزە‪ .‬ئیس���رائیل وەک ئێ���ران و تورکی���ا‪،‬‬ ‫هێزێک���ی غەی���رە عەرەبی و روو لەگەش���ەی‬ ‫ناوچەکەیە و یەکێكە لەئەکتەرە سەرەکیەکانی‬ ‫هاوس���ەنگی هێز لەناوچەکە‪ .‬لەو رووەوە کە‬ ‫توانیویەت���ی ئابووریەک���ی ب���اش بنیاتبن���ێ و‬ ‫س���وپایەكی بەهێز پێکبێنی‪ ،‬مەودا و جیاوازی‬ ‫هێزی هەیە لەگەڵ دراوسێکانی‪ ،‬بەتایبەت کە‬ ‫سوپا بەهێزەکانی سوریا و عێراق لەناوچوون‬ ‫و ل���ەم رووەوە بااڵدەس���تییەکی پێ���وە دیارە‪.‬‬ ‫هەروەها واڵتانی سوننەی الیەنگری ئەمریکا‬ ‫وەک میس���ر‪ ،‬ئەردەن و س���عودیە‪ ،‬ئیسرائیل‬ ‫وەک هاوپەیمانێ���ک دەبینن ک���ە رووبەڕووی‬ ‫نفوز و هێزی ئێران لەناوچەکە دەبێتەوە‪.‬‬ ‫هەر لەسەرەتای قەیران و شەڕی ناوخۆیی‬ ‫س���وریا کە تائیستا ئایندەیەکی نادیاری هەیە‪،‬‬ ‫ئیس���رائیل هەوڵی داوە دەس���تی تێوەرنەدات‪.‬‬ ‫زۆرج���ار گوتراوە کە هەڵویس���تی ئیس���رائیل‬ ‫لەمبارەوە نارۆش���ن ب���ووە و تەنها تەرکیزی‬

‫‪ 20‬ژمار ‌ه ‪2015/10/10 296‬‬

‫کردۆتە سەر راگواستنی چەک و تەسلیحاتی‬ ‫س���تراتێژی س���وریا ب���ۆ حیزبوڵ�ڵ�ای لوبنان‪.‬‬ ‫هەرچەن���دە ناکرێ بانگەش���ەی ئ���ەوە بکرێ‪،‬‬ ‫کە ئ���ەم هەڵچوونەی ئیس���رائیل دەگەڕێتەوە‬ ‫ب���ۆ دڵنیابوونی لەئەنجامی ش���ەڕی ناوخۆیی‬ ‫س���وریا‪ ،‬بەو حاڵەش���ەوە س���ێبەری قەیرانی‬ ‫دراوسێی بەسەریدا قورسایی دەکات ‪.‬‬ ‫ش���ەڕی ناوخ���ۆی س���وریا‪ ،‬ئیس���رائیلی‬ ‫رووب���ەڕووی چەن���د كێش���ەیەكی ج���دی‬ ‫کردۆت���ەوە‪ .‬یەکەمیان پەیوەن���دی بەئەنجامی‬ ‫دڵخ���وازی ئیس���رائیلەوە هەی���ە‪ .‬دوژمنایەتی‬ ‫مێژووی���ی ئیس���رائیل لەگەڵ س���ەرۆکۆماری‬ ‫س���وریا بەئەندازەیەک���ە ک���ە ئیس���رائیل وەک‬ ‫شەیتان ناوی دەبات‪ ،‬لەکاتێکدا رکەبەرەکانی‬ ‫بەشار ئەسەد نەناسراون‪ .‬دووهەمین مەسەلە‪،‬‬ ‫هەستی تۆڵەسەندنەوە و قینەبەرایەتی ئەسەدە‬ ‫لەب���ارەی توندوتیژی گرووپە ئیس�ل�امیەکانی‬

‫روسیا ئێستا ئێران‬ ‫بەهاوپەیمانێکی جدی بۆ‬ ‫گەڕاندنەوەی هەیمەنە‬ ‫و شکۆی جارانی دەبینێت‪،‬‬ ‫بەجۆرێك وەك‬ ‫رۆیتەرز دەڵێ‪ ،‬تەنانەت‬ ‫پالنی هێرشەکانی‬ ‫روسیا لەالیەن قاسم‬ ‫سولەیمانیەوە دارێژراوە‬ ‫دژبەری‪ .‬سێهەمین گرفت‪ ،‬نیگەرانی ئیسرائیلە‬ ‫لەئەگ���ەری س���ەرکەوتنی ئۆپۆزس���یۆن و‬ ‫رەوت���ی ئیس�ل�امگەرایی س���وریا‪ ،‬ک���ە رەنگە‬ ‫دوای گەش���تنیان بەدەس���ەاڵت دەس���تبەجێ‬ ‫دژ بەئیس���رائیل هەڵوێس���ت وەربگ���رن‪ .‬ئ���ەم‬ ‫نیگەرانیە هاوتەریبە لەگەڵ ترس���ێکی دیکەی‬ ‫ئیس���رائیل لەئەگەری س���ەرکەوتنی یەکجاری‬ ‫بەشار ئەسەد‪ ،‬کە بەواتای سەرکەوتنی ئێران‬ ‫و حیزبوڵاڵیە و دەتوانێ جەسارەتێکی زۆرتر‬ ‫بەهاوپەیمانەکان���ی ئێ���ران ل���ەدژی ئەم واڵتە‬ ‫بدات‪.‬‬ ‫گرفت����ی چ����وارەم‪ ،‬دەگەڕێت����ەوە بۆ ش����ەڕ‬ ‫و پێکدادان����ی دوورودری����ژ و ب����ێ ئەنجام����ی‬ ‫الیەن����ەکان ک����ە تەنه����ا ئەنجام����ی کوش����ت و‬

‫کوش����تار و زیان����ی گیان����ی و مرۆیی����ە‪ ،‬ک����ە‬ ‫ئەمەش راستەوخۆ کاردەکاتە سەر رەوشی‬ ‫واڵتانی دراوس����ێی س����وریا‪ ،‬لەوانە لوبنان و‬ ‫ئەردەن‪ ،‬کە بۆ ئیس����رائیل زۆر گرنگن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هاوکاتیش الیەنەکان لەئەنجامی ئەم ش����ەڕە‬ ‫هیالک و ماندوو ب����وون‪ ،‬ئەمەش لەقازانجی‬ ‫ئیسرائیلە‪.‬‬ ‫گرفت���ی پێنج���ەم دەگەڕێت���ەوە ب���ۆ رۆڵ���ی‬ ‫ئیس���رائیل لەس���وریا‪ .‬ئیس���رائیل نیگەران���ی‬ ‫ئەزموونی ش���ەڕی س���وریایە بۆ حیزبوڵاڵی‬ ‫لوبنان‪ .‬نیگەران���ە لەوەی دواتر ئێران بەدژی‬ ‫ئیسرائیل بەکاری بێنێ‪ ،‬بەتایبەت کە ئێران لەم‬ ‫ماوەی دواییدا‪ ،‬بەلێشاو پاداشی سەربازی و‬ ‫دارایی حیزبوڵاڵی کردووە‪ .‬گرفتێکی دیکەی‬ ‫ئیس���رائیل لەئەگ���ەری دەربڕینی هەڵوێس���تی‬ ‫ئاشکرای خۆی‪ ،‬ریسکی روبەڕوبوونەوەیەتی‬ ‫لەگەڵ روسیادا‪ .‬لەئەنجامدا ئیسرائیل کەوتۆتە‬ ‫نێ���وان دوو بەرداش‪ ،‬لەالیەک وەسوەس���ەی‬ ‫کەڵکوەرگرت���ن لەدۆخی نالەباری س���وریا بە‬ ‫قازانجی خۆی و هەوڵدان بۆ الس���ەنگکردنی‬ ‫هاوکێشەکان‪ ،‬لەالیەکی دیکەشەوە تێگەیشتن‬ ‫لەوەی پێش���تریش بیرەوەری ناخۆشی لەم‬ ‫جۆرە دەس���توەردانانە هەبووە‪ .‬ئیسرائیل بۆ‬ ‫ه���ەرکام لەم حاڵەتان���ە‪ ،‬دەرفەتێکی ئەوتۆی‬ ‫بەدەس���تەوە نیی���ە‪ ،‬بەتایب���ەت بەهاتنی ئێران‬ ‫و روس���یا بۆ ن���او بازن���ەی قەیرانەکە‪ .‬پۆتین‬ ‫لەئێس���تادا ئێ���ران بەهاوپەیمانێک���ی جێ���ی‬ ‫متمانە دەزانێ ب���ۆ گەڕاندنەوەی هەیمەنە و‬ ‫ش���کۆی روس���یای جاران‪ ،‬بەو ج���ۆرەی کە‬ ‫رۆیتەرز باس���ی لێ���وەدەکات‪ ،‬تەنانەت پالنی‬ ‫س���ەربازی هێرشەکانی روسیا لەالیەن قاسم‬ ‫سولەیمانیەوە دارێژراوە‪.‬‬ ‫کۆی ئ���ەم رەوت و رووداوانە وایکردووە‬ ‫ئێ���ران لەنزیکبوون���ەوە لەس���نوورەکانی‬ ‫ئیس���رائیل س���ڵ نەکات‪ .‬ئەم دۆخەی ئیستای‬ ‫رۆژهەاڵت���ی ناوەڕاس���ت و بەتایبەت قەیرانی‬ ‫سوریا‪ ،‬دوو کێش���ەی سەرەکی بۆ ئیسرائیل‬ ‫دروس���ت ک���ردووە‪ ،‬یەکەمی���ان نائەمن���ی‬ ‫لەسنوورەکانی ئەم واڵتە‪ ،‬دووەمیان‪ ،‬توانای‬ ‫ئێ���ران ب���ۆ نف���وز و ئامادەیی راس���تەوخۆی‬ ‫لەس���نوورەکانی ئیسرائیل‪ .‬ئێستا ئیدی ئێران‬ ‫لەسوریا خۆی بە بەرپرسیار و خاوەن ماڵ‬ ‫دەزانێ‪ ،‬وەک ئەوەی بڵێی دەوڵەتێک بەناوی‬ ‫سوریا بوونی نەبێت‪ .‬لەبەرامبەردا ئیسرائیل‬ ‫رایگەیاندووە‪ ،‬کە لەگ���ەڵ زلهێزەکانی جیهان‬ ‫لەپەیوەندی و وتووێژدایە‪ ،‬تا تێیانبگەیێنێ کە‬ ‫لەسەر س���نوورەکانیدا بەرگەی ئامادەبوونی‬ ‫ئێرانی���ەکان ناگرێ���ت و دەب���ێ ئ���ەم دۆخ���ە‬ ‫چارەسەر بكرێت‪.‬‬


‫سياسەت‬

‫گرفت نەبوونی نیاز و ئیرادەیە‬ ‫نەک نەتوانین!‬

‫نوری بێخاڵی‬

‫"تۆما بێ���ن" بیرمەندی ئەمریکی و یەکێک لە‬ ‫باوکان���ی دامەزرێنەری ئەمری���کا دەڵێ "ئەگەر‬ ‫ه���ەر کێش���ەیەکی گ���ەورە هەبێت و پێویس���ت‬ ‫بێ ڕووبدات‪ ،‬ئاواتەخوازم لە س���ەردەمی مندا‬ ‫ڕووب���دات‪ ،‬بۆ ئ���ەوەی بۆ خ���ۆم رووبەڕووی‬ ‫ببمەوە و ئەو ئەرکە لە کۆڵ منداڵ و نەوەکانم‬ ‫بکەمەوە"‪.‬‬ ‫ئەگ���ەر ئ���ەم بۆچوون���ەی (بێ���ن) لەگ���ەڵ‬ ‫ئەزموونی زیاتر لە بیس���ت س���اڵی پڕ کێشە و‬ ‫قەیران���ی حوکمڕانی خۆمان ب���ەراورد بکەین‪،‬‬ ‫تێدەگەی���ن کە حوکمڕانانی ئێم���ە چەندە بێباک‬ ‫و بێ دەربەس���تن‪ ،‬لە ئاس���ت چارەسەرکردنی‬ ‫کێش���ەکان و قورس���تترکردنی ب���اری ش���انی‬ ‫نەوەکانی دوای خۆیان‪.‬‬ ‫گرفت���ی س���ەرەکی لەواڵتی ئێم���ەدا بە تەنیا‬ ‫نەبوون���ی پ�ل�ان و س���تراتیژێکی دیاریک���راو‬

‫نیی���ە ب���ۆ چارەس���ەری گرف���ت و تێپەڕاندن���ی‬ ‫قەیرانەکان‪ ،‬بەقەد ئەوەی هەوڵی نیوەناچڵن بۆ‬ ‫خامۆشکردنی بڵێسەی پۆڵووی کێشەکان لەبن‬ ‫خۆڵەمێش���ێکدا‪ ،‬کە هەمیشە لەبەردەم ئەگەر و‬ ‫مەترس���یی کزەبایەک دایە‪ ،‬کە بگەش���ێتەوە و‬ ‫دیسانەوە کۆمەڵگا بسوتێنێ‪.‬‬ ‫زیاتر لە بیست ساڵە‪ ،‬کێشەکان‪ ،‬ملمالنێکان‪،‬‬ ‫قەیران���ەکان‪ ،‬ب���ە هودنەی سیاس���ی و حەب و‬ ‫دەرزی ئازارش���کێن دەس���پێردرێن‪ ،‬کە دواتر‬ ‫و ل���ە ش���وێنکات و ل���ە س���ای هەلومەرجێکی‬ ‫دیک���ەدا‪ ،‬ک���ە ه���ەر بەرهەم���ی بەدحاڵیبوون و‬ ‫یەکتر نەخوێندنەوەی سیاسییەکانن‪ ،‬گەرمتر و‬ ‫قورستر لەجاران سەرهەڵدەدەنەوە‪.‬‬ ‫باوکان���ی نیش���تمانی ئێم���ە جگەل���ەوەی‬ ‫نەیانویس���تووە و نایان���ەوێ ب���ۆ خۆیان ئەرک‬ ‫و بەرپرس���یارێتیی رووبەرووبوون���ەوەی‬ ‫کێش���ە و قەیرانەکان بخەنە ئەس���تۆی خۆیان‪،‬‬ ‫ه���اوکات زەمینەیەکیش���یان ب���ۆ رۆڵ���ە و‬ ‫ن���ەوەکان نەهێش���تۆتەوە‪ ،‬کە تەنان���ەت توانای‬ ‫دەستپێشخەری چارەسەرییەکانیشیان هەبێ‪.‬‬ ‫سیاس���ی و حوکمڕانەکان���ی ئێم���ە بەب���ێ‬ ‫جیاوازی دونیابینی سیاس���ییان‪ ،‬لەگەڵ ئەوەی‬ ‫بۆ خۆیان س���ەرچاوەی کێش���ە و قەیرانەکانن‪،‬‬ ‫ئام���ادەش نی���ن ئ���ەو بەرپرس���یارێتییە بگرنە‬ ‫ئەس���تۆی خۆی���ان ک���ە کۆمەڵ���گا ل���ەو دۆخ���ە‬ ‫چەقی���وە رزگار بک���ەن‪ .‬هەریەکەیان بەش���وێن‬ ‫دۆزین���ەوەی بیان���وو و پاس���اوێکەوەیە‪ ،‬ب���ۆ‬ ‫ئەوەی ت���اوان و گوناه���ی بارودۆخەکە بخاتە‬ ‫ئەس���تۆی بەرامبەرەکەی‪ .‬هەم���وو بەالغەتێکی‬ ‫سیاس���ی بەکاردەهێنێ‪ ،‬دەست بۆ نووسینەوە‬ ‫و داڕشتنی هەر س���یناریۆیەک دەبا‪ ،‬هونەر لە‬

‫وێناکردنی ه���ەر پرد و ڕێ دەربازێک دەکات‪،‬‬ ‫تەنیا بۆ ئەوەی بۆ خۆی لێی دەربچێ‪.‬‬ ‫ئ���ەوان ک���ە بەرنامەی���ان ب���ۆ چارەس���ەریی‬ ‫ریشەیی گرفت و قەیرانەکانیان نییە‪ ،‬لەبەرئەوە‬ ‫نیی���ە توان���ا و میکانیزم���ی رووبەڕووبوونەوە‬ ‫و چارەس���ەرییەکانیان نیی���ە‪ ،‬بەڵک���و بنەرەتی‬ ‫پرس���ەکە ئەوەی���ە‪ ،‬کە ئ���ەوان نیاز و ویس���ت‬ ‫و مەی���ل و ئیرادەیەک���ی راس���تەقینەیان نیی���ە‬ ‫ب���ۆ پرۆس���ەکانی چارەس���ەری و ریف���ۆرم و‬ ‫گۆڕانکاریی و نوێبوونەوە‪ .‬وەک چۆن هەمیشە‬ ‫لەهەوڵ���ی ئەوەدا بوون و دان‪ ،‬کە بە کەمترین‬ ‫زیان ب���ۆ خۆی���ان‪ ،‬دۆخی س���ەردەمی خۆیان‬ ‫تێپەڕێنن و ئەرکەکە بەدوای خۆیان بسپێرن‪.‬‬ ‫ئ���ەو کولت���وورە سیاس���ی و حوکمڕانیی���ە‬ ‫س���ەقەتەی الی خۆم���ان‪ ،‬ک���ە ئیحتواکردن���ی‬ ‫کاتی���ی کێش���ەکان‪ ،‬خۆدزین���ەوە لەک���ۆی‬ ‫پاس���اودانەوەی‬ ‫بەرپرس���یارێتییەکان‪،‬‬ ‫دەستەوەستانبوون لەرووبەڕووبەڕوونەوەی‬ ‫ئەرک���ەکان‪ ،‬خودبێب���ەری ک���ردن و بەرامب���ەر‬ ‫تاوانبارکردن و پاس���اوی دەس���ت و فش���اری‬ ‫دەرەک���ی و ‪........‬هتد‪ ،‬بوونەتە رووخس���ارێکی‬ ‫دیاری گوتاری هێزە سیاسی و حوکمڕانەکان‬ ‫لەدوێنێ و ئەمڕۆدا‪ ،‬بەوانەش کە قورساییەکی‬ ‫ئەوتۆیان لەهاوکێشەی حوکمڕانیدا نییە و تەنیا‬ ‫لەخەمی ئەوەدان چۆن لەو حوکمڕانییە شتێک‬ ‫بپچڕن���ەوە‪ .‬هەم���وو ئەمانە بوونەت���ە هۆکاری‬ ‫بەردەوامی کێش���ە و قەیرانەکان لەواڵتەکەمان‬ ‫و لەس���ەرو ئ���ەوەش‪ ،‬بوونەت���ە ه���ۆکاری ب���ە‬ ‫بنبەستگەیش���تنی ه���ەر ه���ەوڵ و هەنگاوێک���ی‬ ‫گفتوگۆ و لێکگەیشتن‪ ،‬کە بەنیازی چارەسەری‬ ‫و پڕۆژەی دەستەجەمعی دەنرێن‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪296‬‬

‫‪2015/10/10‬‬

‫‪21‬‬


‫سياسەت‬

‫چیرۆكی موشەكەكانی ائسمانی هەرێم‬

‫روسیا توانای سەربازی خۆی‬ ‫لەسەر عێراق و سوریا تاقیدەكاتەوە‬ ‫راوێژ كامەران‬

‫لەچەند رۆژی رابردوودا چەند موشەكێكی‬ ‫سەربازی بەئاس���مانی هەرێمی كوردستاندا‬ ‫تێپەڕی���ن‪ ،‬دواتریش هێزی دەریایی روس���یا‬ ‫وەك چاالكیەكی س���ەربازی گەورە زانیاری‬ ‫لەس���ەر ئەو موش���ەكانە باڵوكردەوە‪ ،‬كە بۆ‬ ‫خەڵكی هەرێمی كوردستان بووبووە جێگای‬ ‫دڵەڕاوكێ‪.‬‬ ‫"سێرگی شۆیگو" وەزیری بەرگری روسیا‬ ‫رایگەیان���د‪ ،‬كەش���تییە جەنگییەكانی روس���یا‬ ‫لەدەری���ای خازەر(قەزوی���ن)ەوە بۆردومانی‬ ‫چەكداران���ی داعش���یان لەس���وریا و كردووە‬ ‫‪ 26‬موش���ەكیان ئاڕاس���تەی خاك���ی س���وریا‬ ‫ك���ردووە و ‪ 11‬خاڵیان كردۆت���ە ئامانج‪ .‬ئەو‬ ‫موش���ەكانەش لەجۆری (‪)Kalibar SLCM‬‬ ‫ب���ووە‪ ،‬ك���ە موش���ەكێكی باڵ���دارە و ‪1500‬‬ ‫كیلۆمەتر دەبڕێت‪.‬‬ ‫بەپێ���ی زانیاریانەكان���ی س���وپای روس���یا‪،‬‬ ‫ئەو موش���ەكانە لە ‪ 4‬كەش���تی هێزی دەریای‬ ‫روس���یاوە لەناو دەریای قەزویندا ئاڕاستەی‬ ‫س���وریا ك���راون‪ ،‬جگەل���ەوەی بۆ مەبەس���تی‬ ‫لێدان���ی گروپ���ی تیرۆریس���ی داع���ش بووە‪،‬‬ ‫هێن���دەش نمایش���كردنی توان���ای س���ەربازی‬ ‫روسیا بووە‪.‬‬

‫‪ 22‬ژمار ‌ه ‪2015/10/10 296‬‬

‫ئەم���ەش پ���اش ئ���ەوە دێت‪ ،‬ك���ە "ڤالدیمیر‬ ‫پۆتین"ی س���ەرۆكی روسیا پاش ئەنجامدانی‬ ‫پرۆسەكە لێدوانی بۆ میدیاكان دا و رایگەیاند‪،‬‬ ‫كە ئەنجامدانی كارێكی لەو شێوەیە پێویستی‬ ‫ب���ە تەكنیكێك���ی س���ەربازی و تەكنەلۆژی���ای‬ ‫ب���ەرز هەی���ە‪ ،‬بەو پێی���ەی ل���ەدووری ‪1500‬‬ ‫كم موش���ەكەكان توانیویانە ئامانجی خۆیان‬ ‫بپێك���ن‪ ،‬ب���ێ ئ���ەوەی هیچ كەس���ێكی مەدەنی‬ ‫زیانی پێبگات‪.‬‬ ‫ئ���ەم چاالكیی���ە بەكەش���تیگەلی جەنگ���ی‬ ‫روس���ی (قەزیون) س���پێردرابوو‪ ،‬ك���ە لەدوو‬ ‫كەش���تی موشەكهەڵگری گەورەی (تتارستان‬ ‫و داغس���تان) پێكدێ���ت و چەن���د كەش���تیەكی‬ ‫موش���ەكهەڵگری بچوكی دیكەش بەناوەكانی‬ ‫(سفیاجس���ك و ئوگلتیش و فیلیكی ئوتوسگ)‬ ‫لەخ���ۆ دەگرێ���ت‪ .‬ئ���ەو كەش���تیگەلە رۆژێك‬ ‫پێشتر بەش���داریان لەنمایش���ێكی سەربازیدا‬ ‫كردب���وو لەژێ���ر ن���اوی (یاریی���ە س���ەربازیە‬ ‫نێودەوڵەتیەكان ‪ )2015 -‬لەدەریای قەزوین‪،‬‬ ‫ئەنجامدانی ئەم چاالكییەشیان بەشێك بووە‬ ‫لەنیشاندانی توانای كەشتیگەلەكە‪.‬‬ ‫هەر بەپێی زانیاریەكانی وەزارەتی بەرگری‬ ‫روس���یا‪ ،‬موشەكەكان باڵەخانە و بارەگاكانی‬ ‫گروپی تیرۆریستی داعشیان كردۆتە ئامانج‪،‬‬ ‫لەنێویاندا كارگەیەكی دروستكردنی موشەك‬

‫و گەنجینەی چەك و نەوت و بنكەی مەشقی‬ ‫س���ەربازیی هەب���ووە‪ .‬رێ���ژەی هەڵەكردن���ی‬ ‫موشەكەكانیش لەپێكانی شوێنی مەبەست لە‬ ‫‪ 3‬مەت���ر زیاتر تێپەڕی نەكردووە و زۆربەی‬ ‫ئەو بنكانەش كە موشەكەكەی بەركەوتووە‪،‬‬ ‫لەش���ارەكانی رقە و ئەدلەب و حەلەب بوون‬ ‫لەس���وریا‪ .‬لەب���ارەی چۆنیەت���ی دیاریكردنی‬ ‫بنكەكانی داعش���یش‪ ،‬روس���یا رایگەیاندووە‪،‬‬ ‫كە ئەوان پش���تیان بەراپۆرتە هەواڵگریەكانی‬ ‫خۆیان لەنێو سوریادا بەستووە‪.‬‬ ‫موشەكەكە لە هەرێم‬ ‫ئەوەی هەواڵی ئاڕاس���تەكردنی موشەكی‬ ‫لەدەری���ای قەزوین���ەوە ب���ۆ س���وریا ب���ەالی‬ ‫هاواڵتیان���ی كوردس���تانەوە ك���ردە جێ���گای‬ ‫بای���ەخ‪ ،‬تێپەڕبوون���ی ئ���ەو موش���ەكانەبوو‬ ‫بەئاس���مانی هەرێمی كوردستاندا‪ ،‬بەجۆرێك‬ ‫كە لەالیەن هاواڵتیانەوە وێنەش���یان گیراوە‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم حكومەتی هەرێمی بێگائایی خۆی لەو‬ ‫موشەكانە دەربڕیوە‪.‬‬ ‫ئەوەی ل����ە روونكردنەوەكانی وەزارەتی‬ ‫بەرگ����ری روس����یادا و‬ ‫لـــــــەسەر زاری‬ ‫"ئەنــــــــــــدری����ە‬


‫سياسەت‬

‫كارتوبولوف����ی" س����ەرۆكی بەڕێوەبردن����ی‬ ‫چاالكی����ەكان لەدەس����تەی ئەركانی س����وپای‬ ‫روس����یا ئاكش����را ك����راوە‪ ،‬ئەوەی����ە ك����ە ئەو‬ ‫ش����وێنانەی موش����ەكەكەی پێ����دا تێپەڕی����وە‪،‬‬ ‫پێشتر بەهاوكاری لەگەڵ چەند كۆمپانیایەكی‬ ‫روسی دیاریكراون و دواتر بۆ ئەو مەبەستە‬ ‫رێككەوتنی����ان لەگ����ەڵ ئێ����ران و عێراقیش����دا‬ ‫ك����ردووە و موش����ەكەكانیان بەناوچ����ەی‬ ‫(چۆڵەوانیدا) ئاڕاس����تە ك����ردووە‪ ،‬بۆ ئەوەی‬ ‫هیچ زیانێك بەخەڵكی مەدەنی نەگات‪.‬‬ ‫بەپێی ئەم زانیاریانەش پێشتر حكومەتی‬ ‫عێراق لەرۆش����تنی موش����ەكەكە بەئاسمانی‬ ‫هەرێمی كوردس����تاندا ئ����اگادار بووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫"جەبار یاوەر" ئەمینداری گش����تی وەزارەتی‬ ‫پێشمەرگە تەنها ئەوەندەی بەسڤیل گوت‪ ،‬كە‬ ‫بەهۆی ئەوەی ئەوان ئامێری چاودێریكردن‬ ‫و دیاریكردنی فرۆكە و موشەكی ئاسمانیان‬ ‫نییە‪ ،‬ئەوا زیانیاریان لەسەر ئەو موشەكانە‬ ‫نەبووە‪ ،‬بەتایبەتیش لەكاتێكدا كە ئاس����مانی‬ ‫هەرێم تائێس����تاش وەك بەش����ێكی سیاسی‬ ‫لەعێ����راق لەالی����ەن حكومەت����ی ناوەندی����ەوە‬ ‫بەڕێوە دەبرێت‪.‬‬ ‫تێپەڕبوونی ئەم موش����ەكانە بە ئاسمانی‬ ‫هەرێم����ی كوردس����تاندا لە كاتێكدای����ە كە لە‬ ‫هەرێم����دا فرۆكەخان����ەی مەدەن����ی هەی����ەو‬ ‫رۆژانە گەش����تی ئاس����مانی ئەنجام دەدرێت‪،‬‬ ‫ب����ەاڵم بە گوتەی ئەندازی����ار تاهیر عەبدوڵاڵ‬ ‫لە دیاریكردنی ئاراس����تەی ئەو موشەكانەدا‬ ‫دراس����ەی رێڕەو ش����وێنی فرۆكەی مەدەنی‬ ‫دەكرێ����ت‪ ،‬هەر بۆیە هیچ ترس����ێك لەس����ەر‬ ‫گەش����تە ئاس����مانیەكانی فرۆكەخانەكان����ی‬ ‫هەرێ����م نی����ە‪ ،‬تاهی����ر عەبدوڵ��ڵ�ا ڕەتیش����ی‬ ‫ك����ردەوە ك����ە زانی����اری پێش����وەختیان ل����ە‬ ‫بارەی موش����ەكەكانەوە هەبوبێت و پێش����تر‬ ‫ئ����اگادار كرابنەت����ەوە‪ ،‬چونك����ە ب����ە گوت����ەی‬ ‫ئەو"ئەوە پرسێكی سەربازییەو بەدڵنیایەوە‬ ‫هەماهەنگ����ی پێش����وەخت هەبووە ل����ە نێوان‬ ‫هێزەكانی هاوپەیمانان و حكومەتی ڕوس����یا‬ ‫و س����ەرۆكایەتی هەرێم����دا و ئ����ەوان ل����ەو‬ ‫پرسانە بەرپرسن"‬

‫فیتنە و فەتالوی‬ ‫چاری عێراق ناكەن‬ ‫ئەو خانمە بەعسیەكی ترسناكی زەمانی بەعس بووە‪،‬‬ ‫بۆیە گەر شیعە جڵەوی خۆی بداتە دەستی ئەو‬ ‫جۆرانە‪ ،‬دەبێ بزانن هەمدیس ائوارە��یی چاوەڕێیان‬ ‫دەكات‬

‫شازاد ئەنوەر‬ ‫* دوو ج���ار حەنان فەتالویم بینیوە نازانم‬ ‫بڵێم دكتۆرەیە یان نا‪ ،‬بەاڵم دەزانم نەجەفیە و‬ ‫خۆی و خوش���كێكی ئەندام پەرلەمانن‪ .‬جاری‬ ‫یەك���ەم دوای ئازادكردن���ی عێ���راق لەبەغ���دا‬ ‫بینی���م‪ ،‬دووەم ج���ار لەعەممان���ی پایتەخت���ی‬ ‫ئوردن بوو‪ ،‬مشتومڕێك لەنێوانماندا روویدا‪،‬‬ ‫بۆم دەركەوت بەرامبەر كورد و كوردس���تان‬ ‫تابڵێی هەڵوێس���تێكی نەشیاوی هەیە‪ ،‬سەیرم‬ ‫لێدەهات ئێمە نە دژی شیعە و نە ئازادی ئەم‬ ‫واڵتەی���ن‪ ،‬ئیت���ر بۆچی بەم چەش���نە رەفتاری‬ ‫نواند؟ تێی نەگەیشتم‪.‬‬ ‫* بزووتنەوەی رزگاری خوازی الی شیعە‬ ‫و س���ونەی موعتەدیل و كورد بەبەردەوامی‬ ‫بیری لەیەكسانی و دادپەروەری و دیموكراسی‬ ‫كردۆت���ەوە‪ ،‬بۆچی دەبێت خەڵكانێك كە وەك‬ ‫ك���ورد مەزڵوم بووبن‪ ،‬بەم چەش���نە دژایەتی‬ ‫نەتەوەیەك بكەن‪ ،‬كە سەرتاپا ژیانی خەڵتانی‬ ‫خوێن بووە بەدەستی نەیارەكانی‪.‬‬ ‫شەوی ‪ 10/7‬بۆ جاری سێهەم فەتالوی‪ ،‬كە‬

‫پێموایە فیتناویە‪ ،‬لەچەناڵی شەرقیە تەماشام كرد‬ ‫هەس���تم كرد كە جۆرێك لەرەگەز پەرستەكان‬ ‫گۆڕانكاری���ان بەس���ەردانایەت تەنه���ا و تەنه���ا‬ ‫گەرەكیانە لەسەر حساب و موڵكی میللەتان ناو‬ ‫و ناوبان���گ دەربكەن‪ ،‬گەرن���ا كێ هەیە نەزانێت‬ ‫مالیكی و عەبادی بە مەرجەعەكەشیانەوە قوتی‬ ‫میللەت���ی ئێمەی بڕیووە؟ زەمان���ی ئەم بالۆر و‬ ‫شێوە نەگونجاوە لە وتوێژ كۆتایی هاتووە‪ ،‬گەر‬ ‫بیانەوێت فیتناویەكان ئاڕاس���تەی دیموگرافی و‬ ‫جوگرافیا لەعێراق بگۆڕن‪ ،‬با راستەوخۆ دوور‬ ‫لەتەش���هیر بێنە دەن���گ‪ ،‬ئەگەر ئ���ەوان جارێك‬ ‫بەئێم���ە قای���ل نەب���ن‪ ،‬كورد س���ەد ه���ەزار جار‬ ‫بەژیانی دوژمنایەتی ئەوان قایل نییە‪.‬‬ ‫* ئەزموونی ش���یعەی سیاس���ی لەناوچەكە‬ ‫بەگش���تی دووچاری قەیران بۆت���ەوە‪ ،‬لەالیەك‬ ‫وتوێ���ژ و دانوس���تانی خۆبچوكردن���ەوەی‬ ‫دەس���تپێكردوە‪ ،‬بەودی���ودا لەیەمەن و عێراق و‬ ‫بەحرێ���ن حاڵی واوەیالیەت���ی‪ .‬بۆیە ژیانی نوێی‬ ‫ناوچەك���ە ناكرێ���ت بدرێتە دەس���تی كەس���انێك‬ ‫بۆخۆی���ان هەموو لەش���یان قەیران���ە‪ ،‬هیوادارم‬ ‫خەڵكی وەك بەڕێز گەورە مەرجەع (سیستانی)‬ ‫هەڵوێس���تێكی مەرد و جوامێرانەی هاوشێوەی‬ ‫ئایەتوڵاڵ حەكیمی هەبێت‪ ،‬كە رێگە نەدات شەڕ‬ ‫بەك���ورد بفرۆش���رێت‪ .‬ئێمە خۆمان بەدۆس���تی‬ ‫نزیك���ی هەم���وو ئەوانە دەزانین‪ ،‬ك���ە بیانەوێت‬ ‫تۆزقاڵێك ئازاری گەالنی دەستی بەعسی فاشی‬ ‫كەمبكەنەوە‪.‬‬ ‫* وەك زان���راوە ئەو خاتوونە بەعس���یەكی‬ ‫ترسناكی زەمانی بەعس بووە‪ ،‬بۆیە گەر شیعە‬ ‫جڵ���ەوی خۆی بداتە دەس���تی ئ���ەو جۆرانە‪ ،‬با‬ ‫بزانێت هەمدیس ئاوارەیی چاوەڕێیان دەكات‪.‬‬

‫‪2015/10/10 295‬‬ ‫‪2015/10/3‬‬ ‫ژمار ‌ه‪296‬‬ ‫ژمار ‌ه‬

‫‪23‬‬


‫سياسەت‬

‫كوردستان لەنێو هەڕەشەكانی‬ ‫جەنگێكی هەرێمییدا‬ ‫‪ 24‬ژمار ‌ه ‪2015/10/10 296‬‬


‫سياسەت‬

‫روسیا ئەم بوێریەی‬ ‫دەستێوەردانی خۆرهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاستی لە بۆشاییە‬ ‫جیۆستراتیژییەكانی‬ ‫رۆژائواوە وەرگرتووە‬

‫دۆخێكی مەترسیدار‬ ‫كوردستان دەگرێتەوە‪،‬‬ ‫چونكە لەناو جەرگەی‬ ‫ئەم هەرێمە گڕاوییەدا‬ ‫هەڵكەوتووە‬

‫لە كوردستان هێزە‬ ‫سیاسییەكان بەپێی‬ ‫ریزبەندییە هەرێم��یی‬ ‫و سەروهەرێمییەكان‬ ‫سەنگەربەندیان كردووە‬

‫ژمار ‌ه ‪296‬‬

‫‪2015/10/10‬‬

‫‪25‬‬


‫سياسەت‬

‫بەشی سیاسەت‬

‫خەریك����ە تەنگژەیەكی جیۆسیاس����ی گەورە‬ ‫س����ەرهەڵدەدات‪ .‬پسپۆڕانی س����تراتیژی ناوی‬ ‫"ریس����كی جیۆپۆلیتیكی"ی����ان لێن����اوە‪ .‬ئ����ەم‬ ‫تەنگژە جیۆسیاس����ییە ئەم����ڕۆ بەدرێژایی ئەو‬ ‫هیالل����ە موس����ڵمانەدا باڵوبۆت����ەوە‪ ،‬كە هەر لە‬ ‫باكووری خۆرئ����اواوی ئەفریق����اوە (مەغریب‬ ‫و موریتانی����ا) دەس����پێدەكات و تاكو ئاس����یای‬ ‫باش����وور (پاكس����تان) و ئاس����یای ناوەڕاست‬ ‫درێژدەبێتەوە‪ .‬لەمێژە پس����پۆڕانی ستراتیژی‬ ‫خۆرئاوایی ئەم هیاللەیان ناوناوە و پێشبینی‬ ‫تەنگ����ژە گەورەكانی����ان ك����ردوە‪ .‬ئ����ەم هیالل����ە‬ ‫واڵتان����ی موس����ڵمان دەگرێت����ەوە‪ .‬لەهەمووی‬ ‫ناخۆشتر ئەوەیە لەناو ئەم هیاللە گەورەیەدا‬ ‫دەوڵەتێكی میحوەر یاخود دەوڵەتێكی ناوەندی‬ ‫بوونی نییە‪ ،‬ك����ە بتوانێ رۆڵی ناوك و ناوەند‬ ‫بۆ كۆی هێزەكانی ناو ئەم هیاللە بگێڕێت‪.‬‬ ‫ل����ەوە خراپتری����ش ئەوەی����ە كە لەن����او ئەم‬ ‫هیالل����ەدا چەن����د دەوڵەتێكی گ����ەورە هەن‪ ،‬كە‬ ‫بانگەش����ەی جەمسەریی و میحوەربوونی ئەم‬ ‫هیاللە دەكەن‪ .‬لەكەرتی باكووری ئەم هیاللەدا‬ ‫هێش����تا دەوڵەتێكی گەورەی خ����اوەن روئیای‬ ‫س����تراتیژی بوون����ی نیی����ە‪ .‬كازاخس����تان هەیە‬ ‫ك����ە تاڕادەیەك بەهێزێك����ی ناوكیش دەزانرێ‪،‬‬ ‫ب����ەاڵم لەس����ێبەری هەژموون����ی ئۆراس����یایی‬ ‫روس����یادا پێگ����ەی خ����ۆی پێناس����ەكردووە و‬ ‫لەهیاللەك����ە دوورە‪ .‬لەالیەكی تریش لەكەرتی‬ ‫خۆرهەاڵت����ی ئەم هیاللەدا پاكس����تان هەیە‪ ،‬كە‬ ‫وەك یەكەم واڵتی ناوكی موس����ڵمان خەریكە‬ ‫لەگەڵ تەنگژەی ناوخۆیی (سیستەمی سیاسی‬ ‫و جەنگ����ی تی����رۆری تاڵیبان)دا دەس����توپەنجە‬ ‫نەرمدەكات‪ ،‬لەوالش لەگەڵ تەحەدی هەرێمیی‬ ‫لەگەڵ هیندستان و ئێران بەرەوڕوو بۆتەوە‪.‬‬ ‫لەكەرت����ی ناوەڕاس����تی ئەم هیاللەدا س����ێ‬ ‫هێز هەن‪ :‬ئێران‪ ،‬توركیا و عەرەبستان‪ .‬ئێران‬ ‫دەوڵەتێكی ش����یعەیە و پرۆژەی ئیسالمەكەی‬ ‫پێچەوانەی پاكس����تان‪ ،‬توركیا و عەرەبستانە‪.‬‬ ‫بۆی����ە ئ����ەم دەوڵەت����ە بۆخ����ۆی هیاللەك����ەی‬ ‫لەناوەڕاستەوە كردوە بە دوو لەتەوە و لێكی‬ ‫دابڕی����ون‪ .‬هەروەها تاڕادەی����ەك خۆی لەگەڵ‬ ‫پرۆژەی ئۆراسیایی رێكخستووە‪ .‬بەمدواییەش‬ ‫خەریكە بەپشتیوانی روسیا جۆرە پەیمانێكی‬ ‫هەرێمی����ی لەگەڵ عێ����راق‪ ،‬س����وریا و لوبناندا‬ ‫واژۆدەكات‪ .‬لەمالت����رەوە توركی����ا هەی����ە‪ ،‬كە‬ ‫ئەندامی ناتۆیە و تائێس����تا ویس����تویەتی خۆی‬ ‫وەك هێزێك����ی س����ۆفت‪-‬پاوەری ئیس��ل�امی‬ ‫پێناس����ەبكات‪ .‬ب����ەاڵم تەنگ����ژەی س����وریا ئەم‬ ‫دەوڵەت����ەی تێوەگالن����دوە و دەس����وەردانی‬

‫‪ 26‬ژمار ‌ه ‪2015/10/10 296‬‬

‫روس����یاش لەس����وریا ئەم دەوڵەتەی قوش����قی‬ ‫ك����ردوە‪ .‬لەخوارەوەتریش عەرەبس����تان هەیە‪،‬‬ ‫كە سیمبولی دەوڵەتێكی وەهابییە و پشتیوانی‬ ‫بەش����ێك لەهێ����زە س����ەلەفییە مەدەنیی����ەكان و‬ ‫تەنانەت هێزە سەلەفییە جیهادییەكان دەكات‪.‬‬ ‫ئێران و عەرەبس����تان كێرد و پەنیری یەكترن‬ ‫و دوو جەمس����ەری ناتەب����ا بەیەك����ن‪ .‬توركی����ا‬ ‫هێلێك����ی لەنێوان ئەم دوان����ەی گرتووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هێشتا نازانرێ ئەم سەبرەی تاكوێ بڕدەكات‬ ‫و كەی دەبێ بە هارد‪-‬پاوەری ناوچەكە‪.‬‬ ‫لەكەرتی باشووری ئەم هیاللەدا تاقە هێزی‬ ‫گەورە میسرە‪ .‬میسر سەرەتا لەدوای بەهاری‬ ‫عەرەبیی����ەوە كەوتە ناو پرۆژەیەی ئیس��ل�امی‬ ‫ئیخوانیی����ەوە‪ .‬بەاڵم دواتر بەه����ۆی كودەتای‬ ‫ئەفس����ەرانی نەتەوەپەرس����تی عەرەب����ەوە‬ ‫هەوڵ����دەدا دیس����انەوە وەك جەمس����ەرێكی‬ ‫نەتەوەیی عەرەبی پێگەی خۆی پێناسە بكات‪.‬‬

‫گەر كورد لە نێو ئەم‬ ‫ائگرە سوتێنەرەدا وەك‬ ‫زۆنێكی بێالیەن مامەڵە‬ ‫بكات و خۆی بەسەر‬ ‫میحوەرە هەرێمیەكاندا‬ ‫ساغنەكاتەوە‪ ،‬دەتوانێت‬ ‫دەسكەوتەكانی بپارێزێت‬ ‫میسر لەگەڵ تەنگژەی شەرعیەتی ناوخۆیی و‬ ‫جەنگی تیرۆر لەبیابانی س����ینادا بەرەوروە و‬ ‫توان����ای ئەوەی نییە رێبەرێتی ناوچەكە بكات‪.‬‬ ‫بۆیە تێكڕای دەوڵەتەكانی ئەم ناوچەیە هێشتا‬ ‫توانای ئەوەیان نییە رێبەرێتی و براگەوەریی‬ ‫ئ����ەم ناوچەی����ە بك����ەن‪ .‬توركی����ا تاڕادەی����ەك‬ ‫كۆڵەكەكان����ی ئ����ەم بەمیحورەبوون����ەی تێدایە‪،‬‬ ‫بەاڵم رووبەڕووی تەنگژەی ناوەكی و جەنگی‬ ‫ناوخۆی����ی بۆت����ەوە و جارێ نایپەرژێتەس����ەر‬ ‫پرۆژە گەورەكانی ئەم هیاللە‪.‬‬ ‫زەنگ����ی هەڕەش����ە‪ :‬جەنگ����ی هەرێم����ی‬ ‫بەڕێوەیە‬ ‫روس����یا بەش����ێوەیەكی كتوپ����ڕ خەریك����ە‬ ‫دەست لەدۆسییەكانی خۆرهەاڵتی ناوەڕاست‬ ‫وەردەدات‪ .‬مۆسكۆ ئەم بوێرییەی لەبۆشاییە‬ ‫جیۆس����تراتیژییەكانی خۆرئ����اوا وەرگرت����ووە‪.‬‬ ‫خۆرئ����اوا بەتایب����ەت نات����ۆ نەیتوان����ی لەكاتی‬

‫دەس����وەردانی روس����یا ل����ە گورجس����تان‬ ‫پش����تیوانی لە هاوپەیمانەكەی بكات‪ .‬روس����یا‬ ‫ئەم����ەی قۆس����تەوە و ئەو واڵتەی دابەش����كرد‬ ‫و دوو كۆم����اری ل����ێ داب����ڕی و كردن����ی‬ ‫بەپێگەی س����ەربازی خۆی‪ .‬هەروەها روس����یا‬ ‫لەرووداوەكانی ئۆكراینادا دیس����ان بەكتوپڕی‬ ‫نات����ۆی سەرس����وڕماو كرد‪ ،‬كاتێ����ك قرمی لێ‬ ‫جیاك����ردەوە و خستیەس����ەر روس����یا‪ .‬دوای‬ ‫ئ����ەوەش خ����ودی ئۆكرانیای ك����رد بەناوەندی‬ ‫قەیران و تائێستاش ئەم قەیرانە بەردەوامە‪.‬‬ ‫ئەم����ڕۆ روس����یا لەس����تراتیژی خۆرهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاس����تی خۆیدا وەرچەرخانێكی گەورەی‬ ‫دەس����پێكردوە‪ ،‬ك����ە ب����ەرەو ئ����ەوە دەچێ ئەم‬ ‫سیاس����ەتە تازەیەی مۆس����كۆ تێك����ڕای نەزمی‬ ‫جیهان����ی‪ ،‬نەزم����ی هەرێمی و لەگ����ەڵ ئەمەش‬ ‫ئاس����ایش و س����ەقامگیری هەرێمی و جیهانی‬ ‫بخات����ە مەترس����ییەوە‪ .‬بۆیە ناتۆ پەش����ۆكاوە‪.‬‬ ‫لەمالش����ەوە هێ����زە هەرێمییەكان����ی وەك����و‬ ‫عەرەبس����تان و توركیا دڕدۆنگ بوون و لەوە‬ ‫نیگەران����ن كە نات����ۆ وەكو ئۆكرانی����ا ئەمانیش‬ ‫تەنها بهێڵێتەوە‪ .‬ئەگەر روس����یا‪ ،‬ئێران‪ ،‬سوریا‬ ‫و عێراق پەیمانێك����ی ئەمنیان لەنێوان خۆیاندا‬ ‫واژۆك����ردوە‪ ،‬ئەمە دەرگا لەب����ەردەم جۆرێك‬ ‫لە یەكگرتن لەنێوان جەمس����ەرە س����وننیەكانی‬ ‫ناوچەك����ەدا دەكات����ەوە‪ ،‬ك����ە بەئەگ����ەری زۆر‬ ‫ئەم����ە بەپش����تیوانی خۆرئ����اوا بەتایبەتی ناتۆ‬ ‫دێتەكایەوە‪.‬‬ ‫لەهەلومەرجێك����ی وادا پێدەچ����ێ دۆخ����ی‬ ‫ناو س����وریا‪ ،‬عێ����راق و یەمەن سەرانس����ەری‬ ‫جیه����ان بەخۆی����ەوە س����ەرقاڵبكات‪ .‬تەنان����ەت‬ ‫پس����پۆڕان ل����ەوە دەترس����ن ك����ە ئ����ەم رەش����ە‬ ‫ببێتەه����ۆی دروس����تبوونی "جەنگ����ی جیهان����ی‬ ‫س����ێیەم" و هەندێكیش دەڵێن ئەمە س����ەرەتای‬ ‫دابەشبونەوەی جیهان بەسەر جەمسەرەكانی‬ ‫خۆره����ەاڵت و خۆرئ����اوادا‪ .‬هەندێكی دیكەش‬ ‫دەڵێ����ن ئ����ەم س����ەرەتای "جەنگ����ی س����اردی‬ ‫دووەم" یاخ����ود جەنگ����ی س����اردی تازەی����ە‪.‬‬ ‫بەگشتی لەخۆرهەاڵتی ناوەڕاستەوە جۆرێك‬ ‫لەریزبەن����دی لەنێ����وان هێ����زە گ����ەورەكان‬ ‫هاتۆتەكای����ەوە و پس����پۆڕانیش پێش����بینی‬ ‫جەنگێك����ی گ����ەورەی هەرێم����ی دەك����ەن‪ .‬بۆیە‬ ‫كوردستان دۆخێكی مەترسیدار دەیگرێتەوە‪،‬‬ ‫چونكە لەناوجەرگ����ەی ئەم هەرێمە گڕاوییەدا‬ ‫هەڵكەوتووە‪.‬‬ ‫كوردس����تان‪ :‬لەكوێی ئەم هیاللەدا خۆی‬ ‫پێناسە دەكات؟‬ ‫كوردس����تان لەناوجەرگ����ەی هەرێم����ی‬ ‫خۆرهەاڵتی ناوەڕاس����تدا هەڵكەوت����ووە‪ .‬بۆیە‬ ‫ئەم����ڕۆ راس����تەوخۆ ئ����ەم دۆخ����ەی ناوچەكە‬


‫سياسەت‬

‫كاریگ����ەری لەس����ەر پرس����ەكانی ئاسایش����ی‬ ‫نیشتمانی كوردستان دەكات‪ .‬بەتایبەت ئەمڕۆ‬ ‫ل����ەدوو پارچەی باش����وور و خۆرئ����اوادا دوو‬ ‫قەوارەی سیاس����ی یەكیان دیفاكتۆ – خۆسەر‬ ‫و یەكیش����یان دیفاكت����ۆ – دەوڵەت پێكهاتوون‪.‬‬ ‫ئەگ����ەر بێ����ت و ئەم جەنگ����ە هەرێمیی����ە جا چ‬ ‫بەش����ێوەی جەنگی گش����تگیر و چ بەش����ێوەی‬ ‫جەنگ����ی وەكالەت����ی بەرف����راوان وەك ئەوەی‬ ‫ئێستا بێـتەكایەوە‪ ،‬ئەوە راستەوخۆ كاریگەری‬ ‫لەس����ەر س����ەقامگیری و ئاسایش����ی ئەم دوو‬ ‫قەوارەیە دەبێت‪ .‬پرسیارەكەش ئەوەیە‪ ،‬گەلۆ‬ ‫ئەم دوو قەوارەیە چۆن پێگەی خۆیان پێناسە‬ ‫دەكەن؟‬ ‫لێ����رەوە دەتوانی����ن بێژی����ن مخاب����ن‬ ‫لەكوردس����تانیش هێ����زە سیاس����ییەكان‬ ‫تاڕادەی����ەك بەپێی ئ����ەم ریزبەندییە هەرێمیی‬ ‫و سەروهەرێمییە س����ەنگەربەندیان كردووە‪.‬‬ ‫هەندێ����ك لەهێ����زەكان پەیوەندییەك����ی نیمچ����ە‬ ‫س����تراتیژیان لەگەڵ میح����وەری توركیا هەیە‬ ‫و پایەكان����ی ئاسایش����ی نەتەوەیی����ان ب����ەم‬ ‫پەیوەندیەی����ان لەگەڵ توركیا بەس����تراوەتەوە‪.‬‬ ‫بەشێك لەهێزەكانیش پەیوەندییەكی تۆكمەیان‬ ‫لەگ����ەڵ میح����وەری ئێرانی – س����وری هەیە و‬ ‫گەلێك لەدەسكەوتەكانیان بەهەماهەنگی لەگەڵ‬ ‫ئ����ەم هێزان����ە بەدەس����تهێناوە و مانەوەش����یان‬ ‫تاڕادەیەك����ی زۆر ب����ەم میح����وەرەوە بەن����دە‪.‬‬ ‫بۆیە ئەم دابەش����بوونە پس����پۆڕانی ستراتیژی‬ ‫ك����ورد نیگ����ەران دەكات‪ .‬ئەم����ە رووبەڕووی‬ ‫ئەو پرس����یارەیان دەكاتەوە‪ :‬ئەگەر جەنگێكی‬ ‫هەرێمی����ی قەوم����ا‪ ،‬ك����ورد دەتوان����ن تەبای����ی‬ ‫ناخۆی����ی خۆیان بپارێزن‪ ،‬یاخود بەس����ەر ئەم‬ ‫دوو میحوەرە هەرێمییەدا دابەش دەبن؟‬ ‫ئەگ����ەر بێتو ك����ورد لەناو خۆیاندا لەس����ەر‬ ‫پرۆژەیەكی ستراتیژی كوردستانی رێبكەون‪،‬‬ ‫ئەگەر تاڕادەیەك بێالیەن بن و وەك زۆنێكی‬ ‫بێتەرەف لەناو ئەم ئاگرە سوتێنەرەدا خۆیان‬ ‫مەاڵس����بدەن و خۆی����ان بەس����ەر میح����وەرە‬ ‫هەرێمییەكان����دا س����اغنەكەنەوە (وەك����و ئ����ەو‬ ‫ستراتیژییەی تائێس����تا هێناویانە)‪ ،‬ئەوە كورد‬ ‫دەتوانن پایەكانی بەقا و ئاسایشی ستراتیژی‬ ‫خۆیان بپارێزن و دەست بە دەسكەوتەكانیانەوە‬ ‫بگ����رن‪ .‬ب����ەاڵم بەپێچەوانەوە ئەگ����ەر بوون بە‬ ‫بەش����ێك لەمیح����وەرە هەرێمیی����ە نەی����ارەكان‪،‬‬ ‫ئەوە كوردس����تان س����ەرلەنوێ لەناوەڕاس����تی‬ ‫جەستەیەوە دەبێ بەدوو كەرتەوە‪ .‬لەبەرئەمە‬ ‫پێویستە بۆ بەرپەرچدانەوە هەڕەشە و تەحەدا‬ ‫گەورەكان كورد هەرچی زووە لەدەوری یەك‬ ‫كۆببنەوە و پرۆژەی هاوبەش����ی كوردستانی‬ ‫مۆربكەن‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪296‬‬

‫‪2015/10/10‬‬

‫‪27‬‬


‫سياسەت‬

‫‪7‬‬

‫یاداشتهكانی روژانی ائواره��یی‬ ‫له ئیران‬ ‫‪7‬‬

‫(‪)14‬‬

‫رووداوەكەی هەكاری و‬ ‫نامەكەی ئیدریس بارزانی‬

‫محەمەد مەال قادر‬ ‫ژمارەی رابردوو باس���ی رووداوەكەی‬ ‫هەكاری���م كرد‪ .‬لە گەرم���ەی رووداوەكەدا‬ ‫من و كاك "خورش���ید ش���ێرە" و "مەحمود‬ ‫عەزی���ز بەگ" بەیەك���ەوە چووینە الی كاك‬ ‫ئیدری���س بارزان���ی و پێش���نیاری ئەوەمان‬ ‫ك���رد تەلەفۆنێ���ك بۆ كاك مەس���عود بكات‬ ‫لەئەمری���كا و نامەیەك بەرێگ���ەی تایبەتی‬ ‫خ���ۆی بنێ���رێ‪ ،‬ك���ە "عەلی عەس���كەری" و‬ ‫"حوس���ێن بابە ش���ێخ" دەس���تیان لێنەدرێ‪،‬‬ ‫واتە بیر لەكوش���تنیان نەكرێتەوە‪ .‬ئیدریس‬ ‫بارزان���ی زۆر پێ���ی باش ب���وو‪ ،‬نامەیەكی‬ ‫بۆ ش���ەهید س���امی و ب���رادەران نوس���ی‪،‬‬ ‫ك���ە ئەو كەس���ایەتیانە نەكوژرێ���ن‪ ،‬چونكە‬ ‫لەالیەك ش���ەڕی ناوخۆ زۆر قوڵ نابێتەوە‬ ‫و لەالیەك���ی تریش دەبن���ە بارمتە بۆ زۆر‬ ‫رووداو لە ئایندەدا‪.‬‬ ‫نامەك���ەی نوس���ی و بەئێم���ەی دا و‬ ‫خۆێندمان���ەوە‪ ،‬زۆر تەئكی���دی كردبوو كە‬ ‫ناب���ێ بكوژرێن‪ .‬لە دواییش���دا تەلەفۆنی بۆ‬ ‫كاك مەس���عود كردبوو‪ ،‬بەراستی زۆر بە‬ ‫پەرۆشەوە پێشوازی لەم داخوازیەی ئێمەی‬ ‫هەرسێكمان كرد‪ ،‬بەاڵم بەداخەوە بۆ ئێمە‬ ‫روون نەب���ووە‪ ،‬ئای���ا ئاگاداریەكەیان‪ ،‬واتە‬

‫‪ 28‬ژمار ‌ه ‪2015/10/10 296‬‬

‫نامە و تەلەفۆنەكەیان پێ نەگەیشتبوو؟ یا‬ ‫سەركردایەتی پێشمەرگەكان‪ ،‬واتە سامی و‬ ‫هەڤاڵەكانی گوێیان بەو داخوازیە نەدابوو؟‬ ‫بەو ش���ێوەیە ش���ەڕی ناوخۆ گەرمتر بوو‪.‬‬ ‫ئەم رووداوەش لەساڵی‪ 1977‬بوو‪.‬‬ ‫ب���ە بۆن���ەی رەوانەك���ردن و چوون���ی‬ ‫كەس���انی لێهاتوو بۆ ناو شۆڕشی گۆاڵن‪،‬‬ ‫ل���ەو س���ەروبەندەدا كاك حەمی���دە فەندی‬ ‫بەتەما بوو ئەو ش���ەوە یان ش���ەوی دواتر‬ ‫بچێت بۆ كوردس���تان و جێمانبهێڵێت‪ .‬بەو‬ ‫بۆنەیەوە من و ش���ەهید فڕەنسۆ حەریری‬ ‫و م�ل�ازم یون���س رۆژبەیان���ی بڕیارمان���دا‬ ‫لەگەڵ حەمی���د ئەفەندی ب���ۆ نانخواردنێك‬ ‫بچین���ە ناوچ���ەی "چالوس" كە ش���وێنێكی‬ ‫خ���ۆش و دڵڕفێن بوو‪ .‬حەمیدە فەندی وتی‬ ‫م���ن ئۆتۆمبێل لێدەخوڕم‪ .‬ئۆتۆمبێلەكە هی‬ ‫فرەنسۆ بوو‪.‬‬ ‫ب���ەرەو ش���وێنی مەس���ت بەڕێكەوتی���ن‪،‬‬ ‫نزیكەی ‪ 20‬كلیۆمەتر رۆیشتبووین‪ ،‬لەرێگادا‬ ‫پۆلیسی هاتوچۆ ئیش���ارەتی بە "حەمەیدە‬ ‫فەن���دی"دا بۆ پش���كنین البدات‪ ،‬پۆلیس���ەكە‬ ‫پێگ���وت بچ���ۆ الی جەنابی ئەفس���ەر‪ .‬ئێمە‬ ‫چووی���ن تۆزێك لە دوورەوە وەس���تابوو‪،‬‬

‫هەر كە چووین بۆالی ئەفس���ەرەكە‪ ،‬گوتی‬ ‫مۆڵ���ەت بێن���ە‪ ،‬ئەوی���ش بەپەش���ۆكاویەوە‬ ‫دەس���تی ب���ۆ گیرفانی ب���رد و گوت���ی ئای‬ ‫وەاڵه���ی مۆڵەتەك���ەم پ���ێ نیی���ە‪ ،‬ئەفس���ەر‬ ‫پێیگ���وت چ���ۆن دەب���ێ‪ ،‬ئەم���ە مخالەفەیە‪.‬‬ ‫ئێمەش پێیمانگوت ئێمە هەرسێكمان مۆڵەتی‬ ‫ش���ۆفێریمان (پێنییە) لەو قسەكردنەدا ئێمە‬ ‫لەنێوخۆمان بەكوردی قس���ەمان دەركرد‪،‬‬ ‫ئەفسەرەكە بەكوردی هاتە ئاخاوتن گوتی‬ ‫خەڵكی كوێن؟ گوتمان كوردس���تان‪ ،‬گوتی‬ ‫جەماعەتی (مەال مس���تەفا)ن؟ وتمان بەڵێ‪.‬‬ ‫گوتی قوربانی مەال مس���تەفا بم‪ ،‬ئەوجارە‬ ‫بڕۆن و س���ەالمم بگەێنن بەمەال مس���تەفا‪،‬‬ ‫جارەك���ی تر ب���ێ مۆڵ���ەت نەب���ن‪ .‬ناوبراو‬ ‫خەڵك���ی كرمانش���اهـ ب���وو و كوردیەك���ی‬ ‫جوانی خۆیانی دەزانی‪.‬‬ ‫چووین���ە خواردنگەیەی خۆش و بەدڵی‬ ‫حەمی���دە فەن���دی‪ ،‬ماوەیەكی باش قس���ەی‬ ‫خۆشمان كرد‪.‬‬ ‫زۆری نەخایان���د م�ل�ازم یونسیش���مان‬ ‫بەڕێكرد‪ .‬ئەو كات و ساتەبوو‪ ،‬كە خەریك‬ ‫ب���وو بارودۆخەك���ە دەگۆڕا‪ ،‬دەنگوباس���ی‬ ‫پێشمەرگەمان پێدەگەیشت‪.‬‬


‫كۆمەاڵیەتی‬

‫دیاردەی توندوتیژی ئۆنالین دژ بە ژنان‬

‫ژمار ‌ه ‪296‬‬

‫‪2015/10/10‬‬

‫‪29‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫‪ 30‬ژمار ‌ه ‪2015/10/10 296‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫شوبراكەی تەنگی پێهەڵچنیوە و ناشتوانێت باسی بكات‬

‫سنور لە نێوان شو و شوبراكەیدا‬ ‫گیری خواردووە‬ ‫بەهرە حەمەڕەش‬

‫س���نور ژنێكی گەنج تەمەنی ‪ 25‬س���اڵە‪،‬‬ ‫ماوەی چوار س���اڵە شوی كردووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫وەك خۆی باس���ی دەكات ل���ەو ماوەیەدا‬ ‫بەردەوام بەه���ۆی برایەكی مێردەكەیەوە‬ ‫لە كێشەدا ژیاوە‪.‬‬ ‫سنور مامۆس���تاییە‪ ،‬بەپێی گێڕانەوەی‬ ‫خۆی بەر لەوەی هاوسەرەكەی بناسێـت‪،‬‬ ‫ب���رای هاوس���ەرەكەی داوای لێك���ردووە‬ ‫ش���وی پێبكات‪ ،‬بەاڵم ئەو رەتیكردۆتەوە‪،‬‬ ‫ئێس���تاش ش���وبراكەی ئ���ەو تۆڵەی���ەی‬ ‫لێدەكاتەوە‪.‬‬ ‫سنور دەڵێت "پێش ئەوەی هاوسەرەكەم‬ ‫داوام لێب���كات ش���وی پێبك���ەم‪ ،‬براك���ەی‬ ‫ماوەیەكی زۆر خەڵكی رادەسپار و خۆی‬ ‫رێگەی پێدەگرتم و دەیگوت دەبێ ش���وم‬ ‫پێبكەی‪ ،‬بەاڵم من هەمیشە رەتمدەكردەوە‪،‬‬ ‫دوای ئەوە هاوس���ەرەكەم پێشنیاری كرد‬ ‫و منیش رازیبووم"‪.‬‬ ‫وەك س���نور دەگێڕێتەوە‪ ،‬ه���ەر لەگەڵ‬ ‫ئەوەی زانیویەتی س���نور شو بە براكەی‬ ‫دەكات‪ ،‬یەكس���ەر كەوتۆت���ە خۆی و‬ ‫هەڕەش���ەی لێك���ردووە‪ .‬ئ���ەو‬ ‫ژنە دەڵێ "كاتێك پێش���نیاری‬ ‫هاوس���ەرەكەم قبوڵك���رد‪،‬‬ ‫ئەوی���ش لەماڵ���ی خۆیان‬ ‫باس���ی ك���رد و هات���ە‬ ‫خوازبێنی���م‪ ،‬یەكس���ەر‬ ‫براك���ەی ب���ە نام���ە و‬ ‫تەلەف���ۆن و خەڵ���ك‬ ‫راس���پاردن كەوت���ە‬ ‫هەڕەش���ە لێكردنم‬ ‫دەیگ���وت‪،‬‬ ‫و‬

‫چونكە ش���وت بەمن نەكرد‪ ،‬نابێـت شو بە‬ ‫براكەشم بكەی‪ ،‬ئەگەر بیكەی قەت ناهێڵم‬ ‫ئیسراحەت بكەی"‪.‬‬ ‫س���نور دەگێڕێتەوە "كاتێك من حسابم‬ ‫بۆ هەڕەش���ەكانی نەك���رد و پێمگوت‪ ،‬من‬ ‫هەرگیز حەزم نەكردووە شو بەتۆ بكەم‪،‬‬ ‫ئەگەریش زیاتر درێ���ژدادڕی بكەی‪ ،‬ئەوا‬ ‫هەم���وو ش���تێك بەهاوس���ەرەكەم دەڵێم‪.‬‬ ‫ئەوی���ش بێمنەتی خۆی پیش���اندا و گوتی‪،‬‬ ‫ئەگ���ەر پێیبڵێ���ی دەڵێم پەیوەن���دی لەگەڵ‬ ‫من���دا هەب���ووە‪ ،‬ئەوكاتی���ش ك���ەس باوەڕ‬ ‫بەتۆ ناكات و تەاڵق دەدرێێ و حەیاش���ت‬ ‫دەچێت"‪.‬‬ ‫ئەو ژنە گەنجە ئێس���تا دایكی منداڵێكە‪،‬‬ ‫گرفتەك���ەی خۆی ب���ەوە دەخات���ەڕوو كە‬ ‫"رۆژان���ە ش���وبراكەم نام���ە دەنێرێ���ت و‬ ‫هەراسانی كردووم‪ ،‬زۆرجار بڕیاردەدەم‬ ‫هەم���وو حیكایەتەك���ە ب���ۆ مێردەك���ەم‬ ‫بگێڕمەوە‪ ،‬بەاڵم دڵم نایەت‪ ،‬چونكە دەزانم‬ ‫م���ن پێبیڵێم‪ ،‬ئ���ەوا لەگەڵ براك���ەی دەبێتە‬ ‫ش���ەڕی و كێش���ەیەكی گەورە دروس���ت‬ ‫دەبێ���ت‪ ،‬ه���ەم خەفەت���ی زۆر پێدەخوات‪،‬‬ ‫ئەگەر پێینەڵێم ئەوا خۆم دیق دەكەم"‪.‬‬ ‫س���نور بەمەبەس���تی راوێ���ژ وەرگرتن‬ ‫روویكردۆت���ە توێژەرێك���ی كۆمەاڵیەت���ی‪،‬‬ ‫ئ���ەو توێ���ژەرە س���ەبارەت بەكێش���ەكەی‬ ‫بەس���ڤیلی گ���وت "ب���ەر لەهاوس���ەرگیریی‬ ‫هەرش���تێك رووی���داوە‪ ،‬نابێـت رێگە بدەن‬ ‫ژیان���ی داهاتوی���ان وێران بكات‪ .‬باش���ترە‬ ‫سنور لەگەڵ برای مێردەكەی دانیشێـت و‬ ‫گفتوگۆ بكات‪ ،‬كە ئێستا ئەو ژیانێكی تری‬ ‫هەیە‪ ،‬هەروەها پێشتریش بەشوكردن بەو‬ ‫رەزامەن���د نەب���ووە‪ ،‬داوای لێبكات نێوانی‬ ‫خۆی و براكەی نەش���ێوێنێت‪ ،‬ئەگەر زانی‬

‫بەوە چارەسەر ناكرێت‪ ،‬ئەوا پێویستە بە‬ ‫یەكێك لەماڵێ باوكی پێبڵێت‪ ،‬كە دەزانێت‬ ‫كەسێكی تێگەیشتووە و توانای لێكدانەوە‬ ‫و چارەسەركردنی كێشەی هەیە‪ ،‬تا لەگەڵ‬ ‫ئەو كوڕە قسە بكات‪ ،‬ئەگەر هەر بەوەش‬ ‫چارەسەرنەكرا‪ ،‬پێویس���تە بڕواتە یەكێك‬ ‫لەبنكەكانی بەدواداچوونی توندوتیژی دژ‬ ‫بەئافرەتان و داوای یارمەتی بكات"‪.‬‬ ‫سنور س����ەبارەت بەكێش����ەكەی دەڵێت‬ ‫"من بۆیە ئاوا بۆ رێگاچارە داماوم‪ ،‬چونكە‬ ‫مێردەكەم����م زۆر خۆش����دەوێت‪ ،‬بەهی����چ‬ ‫جۆرێك نام����ەوێ خەفەت بخ����وات‪ ،‬بەاڵم‬ ‫كاتێ����ك براكەی ئ����ەوە دەبینێت‪ ،‬یەكجاری‬ ‫ش����ێت دەبێ����ت و حەس����ودییەكی بێتام����ی‬ ‫بەنێوانمان هەیە"‪.‬‬ ‫ل����ە بارەی راوێ����ژ وەرگرتنی ئەو گوتی‬ ‫"س����ەرەتا هەوڵ����دەدەم ئ����ەو لەگ����ەڵ ئ����ەو‬ ‫توێ����ژەرە كۆمەاڵیەتییە قس����ەبكات‪ ،‬كە من‬ ‫راوێ����ژم لێوەرگرتووە‪ ،‬ئەگ����ەر بەو چارە‬ ‫نەك����را‪ ،‬ئ����ەوا رێنماییەكانی ئ����ەو جێبەجێ‬ ‫دەك����ەم‪ ،‬چونك����ە م����ن مێ����رد و منداڵەكەم‬ ‫خۆش����دەوێت و نامەوێ����ت بەبڕیارێكی بێ‬ ‫بیركردنەوە ماڵی خۆم بشێوێنم"‪.‬‬ ‫س����نور بەنی����ازە چیرۆكەك����ە ب����ۆ ب����را‬ ‫گەورەكەی بگیڕێتەوە‪ ،‬كە بازرگانە و وەك‬ ‫خۆی باسیدەكات كەسێكی تێگەیشتووە و‬ ‫متمانەی پێی هەیە كێشەكەی بۆ چارەسەر‬ ‫بكات‪ .‬لەمبارەش����ەوە دەڵێ "برا گەورەكەم‬ ‫زۆر تێگەیش����تووە و لێیڕادەبین����م ئ����ەو‬ ‫كێش����ەیەم بۆ چارەسەر بكات‪ .‬شوبراكەم‬ ‫پێیوایە ناوێرم الی هیچ كەسێك باسی ئەو‬ ‫بابەتە بكەم‪ ،‬بۆیە وا تەنگی پێهەڵچنیوم و‬ ‫دەیەوێت خۆم بەدەستەوە بدەم‪ ،‬بەاڵم من‬ ‫لەوە ژیرترم ماڵ لەخۆم تێكبدەم"!‬

‫ژمار ‌ه ‪296‬‬

‫‪2015/10/10‬‬

‫‪31‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫بە ‪ 13‬ساڵی بەشوودرا‪،‬‬ ‫بۆیە دوای سێ منداڵ جیابوویەوە و شووێكی بەدڵی خۆی كردەوە‬

‫"پێمدەڵێن بێڕەوشت و‬ ‫هەڕەشەی كوشتنم لێدەكەن!!"‬ ‫بەشی كۆمەاڵیەتی‬

‫"لەگەڵ كچە پورەكەم ش���ەڕی ئەوەم بوو‪،‬‬ ‫بوكەڵەكەم بداتەوە كە لەگەڵ خۆم هێناومەتە‬ ‫ژیان���ی ئاوارەی���ی‪ ،‬كەچی بانگ���ی منیان كرد‬ ‫و گوتی���ان كارت بە بوكەڵەك���ەت نابێتەوە و‬ ‫بوكەڵ���ەی راس���تیت دەبێت! ئ���ەوكات تەمەنم‬ ‫‪ 13‬ساڵ بوو‪ ،‬لەشاری مەریوانی رۆژهەاڵتی‬ ‫كوردس���تان بووی���ن‪ ،‬ئ���ەوكات ب���ێ ئ���ەوەی‬ ‫بزانم هاوس���ەرگیریی چیە‪ ،‬منیان بەش���وودا‪،‬‬ ‫گوای���ە دایكم بۆ م���ن دەگری���ا‪ ،‬لەهەمان كات‬ ‫منی���ش بەهەموو ئەقڵمەوە و راس���تگۆیانە بۆ‬ ‫بوكەڵەكەم دەگریام"‪.‬‬ ‫ئەم���ە قس���ەی "نەدوە"ی���ە‪ ،‬ك���ە ژنێك���ی‬ ‫بااڵب���ەرزی كەڵەگەتە و قژێكی زەردی لەژێر‬ ‫لەچكەك���ەی هاتۆتە خوار‪ .‬دەرچووی س���ێی‬ ‫ناوەندیی���ە و لە یەكێك لە كۆلێژەكانی س���ەر‬ ‫بەزانك���ۆی س���ەاڵحەدین فەرمانبەرە‪ .‬بەهۆی‬ ‫ئەوەی هاوسەری خۆی جێهێشتووە و لەگەڵ‬ ‫گەنجێ���ك ژیانی دروس���ت ك���ردووە‪ ،‬لەالیەن‬ ‫ماڵە باوكیەوە حاش���ای لێكراوە و هەڕەشەی‬ ‫كوشتنی لەسەرە‪.‬‬ ‫نەدوە دەڵێ "دەڵێن تۆ بێڕەوش���تی و دەبێ‬ ‫بتكوژین‪ ،‬بۆچی بێ رەوشتم؟ چونكە تەمەنم‬ ‫‪ 13‬س���اڵ ب���وو هێش���تا خوێن���ی ب���ێ نوێژیم‬ ‫نەدیب���وو‪ ،‬ك���ە خوێنی پەردەم بین���ی؟! بۆ من‬ ‫بێ رەوش���تم‪ ،‬چونكە لە ئاوارەیی و لە واڵتی‬ ‫ئێران لە كۆڕەوەكە بە بڕێك پارە فرۆشرام؟‬ ‫ئێس���تا ك���ە باس���ی ئ���ەوە دەك���ەن ئ���اوارەی‬ ‫سوریایی كچیان بەشوو دەدەن‪ ،‬من تووشی‬ ‫ئازارێ���ك دەب���م و دەس���ت دەك���ەم بەگریان‪،‬‬ ‫زەواج���ی ئاوارەی���ی ل���ەالی م���ن گرێیەك���ی‬ ‫دەروونی گەورەی���ە و ئازارم دەدات‪ ،‬چونكە‬

‫‪ 32‬ژمار ‌ه ‪2015/10/10 296‬‬

‫دەزان���م ژیانیان وەك منی لێدێت‪ ،‬هاوس���ەرە‬ ‫نوێیەكم دڵم دەداتەوە"‪.‬‬ ‫ن���ەدوە خەڵك���ی ش���اری س���لێمانییە و ل���ە‬ ‫كۆڕەوەكە بەرەو واڵت���ی ئێران كۆچ دەكەن‪،‬‬ ‫هەر لەو واڵتە ئەو خانەوادەیەكی هاوشاریان‪،‬‬ ‫واتە خەڵكی سلێمانی‪ ،‬دەناسن و دەبنە ئاشنا‪،‬‬ ‫ئەوان خواپێداو دەبن و كوڕێكی ‪ 32‬س���اڵیان‬ ‫دەبێت‪ .‬نەدوە دەگێڕێتەوە "ئەو كوڕەیان زۆر‬ ‫خۆی لەمن نزیك دەكردەوە‪ ،‬س���ەیرم پێهات‬ ‫ئێوارەی���ەك دایكم گوت���ی جلێكی جوان لەبەر‬ ‫بكە و دەبیە بوك و مارە دەكرێی! من لەگەڵ‬ ‫كچە پورەكەم شەڕی ئەوەم بوو‪ ،‬بوكەڵەكەم‬ ‫بدات���ەوە كە لەگەڵ خ���ۆم هێناومەت���ە ژیانی‬ ‫ئاوارەی���ی‪ ،‬كەچ���ی بانگی منی ك���رد و گوتی‬ ‫كارت ب���ە بوكەڵەك���ەت نابێت���ەوە و بوكەڵەی‬ ‫بەراستیت دەبێ"!!‬ ‫ئینجا ب���اس لە چۆنیەتی بەش���وودانەكەی‬ ‫و ك���وڕی خان���ەوادە ئاش���ناكەی ئەوێی���ان‬ ‫دەكات و دەڵ���ێ "س���ەیرم پێه���ات‪ ،‬هەرچەندە‬ ‫رازی نەب���ووم‪ ،‬ب���ەاڵم منی���ان دا بەكەس���ێك‬ ‫ك���ە ‪ 20‬لەخ���ۆم گەورەترب���وو‪ ،‬دوات���ر زانیم‬ ‫بەرامب���ەر پارە منیان داوە ب���ەو كوڕە‪ ،‬بیرم‬ ‫نایە رۆژێكیش خۆشمویس���تبێ‪ ،‬چونكە هەر‬ ‫لەس���ەرەتاوە بەلێدان لەگەڵم بووە و ئازاری‬ ‫داوم"‪.‬‬ ‫ئ���ەو ژنە كە باس لە ژیانی هاوس���ەریی و‬ ‫منداڵب���وون دەكات‪ ،‬بەمەرگ���ی رۆژانە ناوی‬ ‫دەب���ات‪ ،‬بەهۆی بچووكی تەمەنی تا ‪ 7‬س���اڵ‬ ‫دوای ش���وكردن منداڵی نابێ���ت‪ ،‬بۆیە رۆژانە‬ ‫لەالیەن ماڵ���ە خەزورانەوە رووبەڕووی تانە‬ ‫بۆت���ەوە‪ ،‬هاوسەرەكەش���ی ه���ەر بە"نەزۆك"‬ ‫بانگ���ی ك���ردووە‪ .‬ن���ەدوە دەڵ���ێ "رۆژ نەبوو‬ ‫نەگریم‪ ،‬رۆژنەبوو بەدەس���تی هاوسەرەكەم‬

‫تێهەڵنەدرێم‪ ،‬رۆژ نەبوو پێمنەگوترێ باوكت‬ ‫لەئاوارەی���ی تۆی فرۆش���ت‪ ،‬ئەمانە هەمووی‬ ‫رۆژ ب���ەڕۆژ ژیان���ی رەش���تر دەك���ردم‪ ،‬ك���ە‬ ‫دەش���چوومەوە ماڵە باوكم ئەوانیش قسەیان‬ ‫پێدەگوت���م و چەندج���ار باوك���م هەڕەش���ەی‬ ‫لێدەك���ردم ك���ە دەب���ێ الی هاوس���ەرەكەم‬ ‫بمێنمەوە‪ .‬هەر جارێ���ك تۆرابم‪ ،‬باوكم خۆی‬ ‫من���ی دەب���ردەوە و دەیگ���وت منداڵ���ە و كچی‬ ‫خۆتانە‪ ،‬خۆتان ئاقڵی بكەن"‪.‬‬ ‫دوای ش���ەڕی ناوخ���ۆ‪ ،‬ماڵی ن���ەدوە دێتە‬ ‫هەولێ���ر و خۆی و هاوس���ەرەكەی لەیەكێك‬ ‫لە فەرمانگەكانی س���ەر بەزانكۆ دادەمەزرێن‪،‬‬ ‫دوای ئ���ەوەی كە س���ێ منداڵیش���یان دەبێت‪،‬‬ ‫بەاڵم كێش���ەیان هەر بەردەوام دەبێت‪ .‬وەك‬ ‫خ���ۆی باس���ی دەكات بەهۆی هەڵس���وكەوتی‬ ‫خراپی هاوسەرەكەیە وە خۆشەویستی بۆی‬ ‫نەب���ووە‪" ،‬تەنی���ا كاتی س���ەرجێیی منی لەبیر‬ ‫بووە"‪ .‬بۆیە هەمووكات بیری لەوە كردۆتەوە‬ ‫خ���ۆی لەو پیاوە رزگار ب���كات‪ ،‬دوای ئەوەی‬ ‫دەگاتە ئەو رادەیەی متمانە بەخۆی دروست‬ ‫دەكات‪ ،‬كە دەبێ جیابێتەوە‪ ،‬بڕیارەكە سەرەتا‬ ‫بەماڵە باوكی دەڵێ‪ ،‬بەاڵم ئەوان لەهەڕەش���ە‬ ‫زیاتر هیچ وەاڵمێكی دیكەیان بۆی نابێت‪.‬‬ ‫ن���ەدوە دەگێڕێت���ەوە "بەه���ۆی خورادنەوە‬ ‫و گ���ەڕان‪ ،‬هیچ ئاگای ل���ە ئێمە نەمابوو‪ ،‬بۆیە‬ ‫گوێم بەو هەڕەشانەی ماڵە باوك و برا نەدا‪،‬‬ ‫بڕی���اری جیابوون���ەوەم دا و ئێس���تا ش���ووم‬ ‫كردۆت���ەوە‪ ،‬ئەوانی���ش بەردەوام هەڕەش���ەم‬ ‫ب���ۆ دەنێ���رن و دەڵێن تۆ بێ رەوش���تی دەبێ‬ ‫بكوژرێی‪ ،‬باش���ە بۆ بێ رەوش���تم‪ ،‬چونكە بە‬ ‫زۆر و بەمنداڵی بەش���وودرام؟ چونكە بەپارە‬ ‫فرۆش���رام؟ ی���ان چونكە نەمدەتوان���ی لەگەڵ‬ ‫منداڵەكان لە دۆزەخ بژیم"؟!‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫ژمار ‌ه ‪296‬‬

‫‪2015/10/10‬‬

‫‪33‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫دیاردەی توندوتیژی ئۆنالین دژ بە ژنان‬ ‫ناكرێ توندوتیژی ۆئنالین دژ بە ژنان وەك بابەتێكی جیاواز لە فەزای دژە ژنانەی‬ ‫كۆمەڵگا لێكبدرێتەوە‬ ‫توندوتیژی ۆئنالین تەنیا بە توندوتیژیەکی زارەكی کۆتا��یی نایەت‪ ،‬بەڵکو لەفەزای‬ ‫واقعی کۆمەڵگاشدا كاریگەری لەسەر قوربانیەكە دەبێت‬

‫بەشی كۆمەاڵیەتی‬

‫کاتێ����ک ب����اس لەتوندوتی����ژی ئۆنالی����ن‬ ‫دژ بەژن����ان دەک����رێ مەبەس����ت لێ����ی چی����ە؟‬ ‫لێکۆڵینەوەکانی ئەنیس����تیتۆی (بی‪.‬ئێس‪.‬ئای)‬ ‫لەئەڵمانیا نیش����انی دەدەن‪ ،‬کە ‪ %12‬لە کۆی‬ ‫ئەو کەس����انەی توێژینەوەیان لەسەر کراوە‪،‬‬ ‫النیك����ەم ب����ۆ جارێکی����ش بێت ب����ەرەورووی‬ ‫توندوتی����ژی ئۆنالی����ن بوونەت����ەوە‪ .‬ئ����ەم‬ ‫توندوتیژی����ە ئۆنالینیان����ە ئەزیەت و ئازاری‬ ‫سێکس����یش لەخۆدەگ����رن‪ ،‬ک����ە زۆرب����ەی‬ ‫قوربانی����ەکان تەمەنی����ان لەنێ����وان ‪ ١٢‬بۆ ‪٣٩‬‬ ‫ساڵی دایە‪.‬‬ ‫ئەگەر لێکۆڵینەوە و زانیاریەکانی فەزای‬ ‫ئۆنالین بە بنەما وەر بگرین‪ ،‬بەو دەرەنجامە‬ ‫دەگەین‪ ،‬کە لێکۆڵەران و شارەزایان بەرەبەرە‬ ‫دان بەفۆرمی����ک لەتوندوتی����ژی دادەنێنن‪ ،‬کە‬ ‫زۆرت����ر وەک توندوتیژیەک����ی ئینتەرنێت����ی‬ ‫دەناس����رێتەوە‪ .‬ئ����ەم ج����ۆرە لەتوندوتی����ژی‬ ‫جاری واش هەیە کە دەرهاویشتەی یاسایی‬ ‫زۆر قورس����ی بەدواوەی����ە‪ .‬پرس����یار لێرەدا‬ ‫ئەوەی����ە‪ ،‬ئایا نابێ قبوڵ����ی بکەین‪ ،‬کە لەوەها‬ ‫فەزایەک����دا دیس����انەوە ژنان بەپل����ەی یەکەم‬

‫‪ 34‬ژمار ‌ه ‪2015/10/10 296‬‬

‫دەبنە قوربانیانی س����ەرەکی ئەم توندوتیژیە‬ ‫ئەلیكترۆنیە؟ ئایا ناکرێ لەپاڵ پێناس����ەکانی‬ ‫توندوتیژی ئۆنالین‪ ،‬بیرێ����ک لەوە بکەینەوە‬ ‫ک����ە پێناس����ەیەکی یەکدەس����ت س����ەبارەت‬ ‫بەتوندوتیژی سێکس����یی ئۆنالین دژ بەژنان‬ ‫بخەیەن����ەڕوو؟ بەواتایەکی دیکە‪ ،‬توندوتیژی‬ ‫ئۆنالی����ن دژ‪ ،‬بەژن����ان هەڵگ����ری ئەوەی����ە کە‬ ‫بەشێوەیەکی بابەتیانە و سەربەخۆ تاوتوێ‬ ‫بکرێن‪.‬‬ ‫هەرچۆنی����ک بێ����ت‪ ،‬ناک����رێ توندوتی����ژی‬ ‫ئۆنالین دژ بەژنان وەک بابەتێکی جیاکراوە‬ ‫لەفەزای دژە ژنان����ەی کۆمەڵگا لێکبدرێتەوە‪.‬‬ ‫راستیەکەی ئەوەیە‪ ،‬فەزای دژ بەژنان لەگەڵ‬ ‫هەم����وو زەمینەیەک����ی دیکەش����دا دەگونجێ‪.‬‬ ‫لەف����ەزای کار و ئیش����ەوە بگ����رە ت����ا دەگاتە‬ ‫ف����ەزای ش����وێنە گس����تیەکان‪ ،‬ن����او بنەماڵ����ە‪،‬‬ ‫سەرشەقام و ئێستاش فەزای ئۆنالین‪ .‬بەاڵم‬ ‫کاکڵی داس����تانەکە بەگش����تیی هەمان بابەتە‬ ‫هەمیشەییەکەیە‪ :‬نائەمنبوونی فەزا بۆ ژنان‪.‬‬ ‫ئ����ەوەی ک����ە لەحاڵەتێک����ی گش����تیدا پەرە‬ ‫ب����ەم ف����ەزا نائەمنە دەدات‪ ،‬دەکرێ لە س����ەر‬ ‫دوو پرس����ی س����ەرەکی بنیاتنراب����ێ‪ ،‬یەکەم‪:‬‬ ‫نەبوون����ی ئاگاهی رەگەزی����ی و نموونەکانی‬

‫س����تەمی رەگ����ەزی‪ .‬دووەم‪ ،‬نەبوون����ی هی����چ‬ ‫ه����ەوڵ و پالنێک����ی کۆمەاڵیەت����ی گش����تگیر‬ ‫ب����ە مەبەس����تی بەرقەراركردن����ی ئاسایش����ی‬ ‫ف����ەزا بۆ ژن����ان و روونکردن����ەوەی هەموو‬ ‫نموونەکانی بەرچاوی ئەم س����تەمە لەفۆرمە‬ ‫جیاوازەکان����دا‪ .‬لەئەنجام����دا ئەگ����ەر بمانەوێ‬ ‫سەبارەت بەو توندوتیژیانەی لەسەر فەزای‬ ‫ئۆنالین دژ بەژنان ئەنجام دەدرێن‪ ،‬باسێکی‬ ‫جی����دی بهێنینە ئاراوە‪ ،‬ناکرێ ئەو بەس����تەر‬ ‫و فاکتەرانەی رێ����گا بۆ توندوتیژی فەراهەم‬ ‫دەک����ەن پش����ت گوێ بخرێن‪ .‬دەب����ێ دان بەو‬ ‫راستیەدا بنێین‪ ،‬کە ئەو توندوتیژیانەی دەبنە‬ ‫هەڕەش����ە و مەترسی بۆ سەر فەزای کار و‬ ‫چاالکی ژنان لەس����ەر تۆڕە کۆمەاڵیەتیەکان‪،‬‬ ‫لەچەمک����ی گش����تیی "دژەژن ب����وون" جیاواز‬ ‫نیە‪.‬‬ ‫نموونەکان‪:‬‬ ‫ توندوتی����ژی (سێکس����یزمی) زارەك����ی‬‫دەرح����ەق بەو ژنانەی لەب����اس و گفتوگۆیە‬ ‫سیاس����یەکاندا بەش����دار دەبن و بەخێرایی و‬ ‫دەس����تبەجی بۆ بێدەنگکردنی����ان دەگەڕێنەوە‬ ‫س����ەر رەگەزیان و وای لێدێت کە باس����ەکان‬ ‫ئاڕاستەیەکی رەگەزیی بەخۆوە بگرن‪.‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫ ئ����ەو پەیامان����ەی لەس����ەر ت����ۆڕە‬‫کۆمەاڵیەتی����ەکان‪ ،‬لەالی����ەن پیاوەکان����ەوە‬ ‫ب����ۆ ئیمێ����ل و پەیج����ە ئەلیكترۆنیەكان����ی‬ ‫ژن����ان دەنێردرێ����ن‪ ،‬لێرەدایە کە بەش����ێوەی‬ ‫راس����تەوخۆ چاتی سێکس����ی بەدوادادێ‪ ،‬بێ‬ ‫ئەوەی لەس����ەرەتاوە‪ ،‬زەمینە و رەزامەندی‬ ‫پێش����ووی الیەن����ەکان ب����ۆ ئ����ەم گفتوگۆیانە‬ ‫بوونیان هەبێ!‬ ‫ ئ����ەو مەس����جە هەڕەش����ەئامێز و پ����ڕ‬‫ئازارانەی دەنیردرێن بۆ ژنان و زۆرجار ئەم‬ ‫هەڕەشانە درێژدەبنەوە بۆ فەزایە دەرەوەی‬ ‫ئینتەرنێت و دەرهاویش����تەی مەترس����یداری‬ ‫دیکەی بە دواوە دەبێ‪.‬‬ ‫ ئ����ەو رەخنە سیاس����یانەی تیای����دا ژنان‬‫بەجۆریک وەک ئۆبژەیەیەکی رەگەزی سەیر‬ ‫دەکرێ����ن و ج����اری واش هەی����ە ک����ە بەهۆی‬ ‫کلێش����ەکانی دیکەی دژ بەژن����ەوە تەحقیر و‬ ‫ئەتک دەکرێن‪.‬‬ ‫ بەدواداچوون����ی کار و چاالک����ی ژن����ان‬‫لەس����ەر تۆڕە کۆمەاڵیەتیەکان بەهۆی کەس‬ ‫و کارەکانیانەوە‪.‬‬ ‫بەم پێیە‪ ،‬ئ����ەم توندوتیژیە ئۆنالینانە هەر‬ ‫تەنیا لەبەرئ����ەوەی لەرووی زارەكیەوە دێنە‬

‫ئ����اراوە‪ ،‬ناک����ری تەنه����ا وەک توندوتیژیەکی‬ ‫زارەك����ی لێکبدرێن����ەوە‪ .‬کاتێ����ک ژن����ان ل����ە‬ ‫پەیج����ە ئەلیكترۆنی����ە تایبەتیەکان����ی خۆیاندا‬ ‫بەرەورووی ئازار و تەنگپێهەڵچنینی سێكسی‬ ‫دەبن����ەوە‪ ،‬ئەم����ە بەوات����ای ئەزموونکردن����ی‬ ‫توندوتیژی سێکس����یە‪ .‬رەنگە ئەم رووداوانە‬ ‫لەفەزایەک����ی مەجازیدا رووبدەن‪ ،‬بەاڵم نابێ‬ ‫لەبیرم����ان بچێت‪ ،‬كە بک����ەران و قوربانیانی‬ ‫ئ����ەم ج����ۆرە لەتوندوتی����ژی‪ ،‬هەم����ان ئ����ەو‬ ‫کەس����انەن‪ ،‬ک����ە خاوەن����ی ژیانێک����ی واقعین‪.‬‬ ‫لێرەوەیە کە ئەم توندوتیژیانە شۆڕدەبنەوە‬ ‫بۆ واقعی ناو بنەماڵە و کۆمەڵگا‪ .‬سوکایەتی‬ ‫و ئازاری سێکس����ی و رەگەزی لەرێی تۆڕە‬ ‫كۆمەاڵیەتیەكانەوە تەنه����ا بە توندوتیژیەکی‬ ‫زارەك����ی کۆتای����ی پێنایەت‪ ،‬بەڵک����و لە فەزای‬ ‫واقع����ی کۆمەڵگادا ترس و دڵەراوکێی زۆری‬ ‫بۆ قوربانیەکان بەدواوە دەبێ‪.‬‬ ‫ئەم جۆرە لە توندوتیژی ژنان بەشێوەیەکی‬ ‫واقعیان����ە لەت����ۆرە کۆمەاڵیەتی����ەکان دەخاتە‬ ‫پەراوێ����زەوە‪ ،‬ی����ان کار و چاالکیەکانی����ان‬ ‫بەرادەیەکی زۆر س����نووردار دەکات‪ .‬کاتێک‬ ‫لەفەزا گش����تیەکەدا ئەتک دەکرێن‪ ،‬بەهەمان‬ ‫ش����ێوەش لەفەزا مەجازیەک����ە رەنگدانەوەی‬

‫دەب����ێ‪ .‬لێ����رەوە دەگەینە ئ����ەو ئەنجامەی کە‬ ‫فۆرمێک لەچاالکی کۆمەاڵیەتی پیاوس����االری‬ ‫و نابەرابەر‪ ،‬س����تەم و هەاڵواردنی رەگەزیی‬ ‫لەناوماڵ‪ ،‬ش����وێنە گش����تیەکان‪ ،‬قوتابخانە و‬ ‫ش����وێنی کار و کاروب����اری رۆژان����ەی ژنان‬ ‫دەگوازرێتەوە بۆ فەزای ئۆنالین‪ .‬لەم نێوەدا‬ ‫بەرواڵەت لەرێی هەندێک گاڵتە و جەفەنگ و‬ ‫قسەی نارێكی زارەكیەوە هەوڵ دەدرێ ئەم‬ ‫شێوازە لەتوندوتیژی وەک بابەتێکی ئاسایی‬ ‫نیشان بدرێت‪.‬‬ ‫لێرەدا پرس����یاری س����ەرەکی ئەمەیە‪ :‬ئایا‬ ‫دەکرێ بەشێوەیەکی گشتیی فەزای ئۆنالین‬ ‫بەدەرب����ێ ل����ەم توندوتیژیان����ە‪ ،‬لەکاتێکدا کە‬ ‫بەس����تەرە کۆمەاڵیەتیەکەی فەراهەم نەبێت؟‬ ‫وەاڵمی ئەم پرسیارە بێ گومان "نەخێر"ە‪.‬‬ ‫"کالوس ف����ۆن واگنێ����ر" رەخنەگ����ری‬ ‫بەناوبانگ����ی ئەڵمان����ی‪ ،‬لەپرۆگرامێکی کەناڵی‬ ‫(زێد‪.‬دی‪.‬ئێ����ف) س����ەبارەت بەفێمێنی����زم‬ ‫رستەیەکی بەکارهێناوە‪ ،‬كە دەڵێ‪ :‬بەردەوام‬ ‫دەگوترێ سێکسیزم بەئاسانی ناناسرێتەوە‪،‬‬ ‫وا نیی����ە‪ ،‬سێکس����یزم وەك پۆرنۆگراف����ی‬ ‫وای����ە‪ ،‬رێک ل����ەو لەحزەیەی ک����ە دەبیندرێ‪،‬‬ ‫دەناسرێتەوە‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪296‬‬

‫‪2015/10/10‬‬

‫‪35‬‬


‫كـۆمـەاڵیەتی ـ تەندروستی‪ /‬ائ‪ :‬ساڵحی مام عەلی‬

‫بۆچی منداڵ شیری دایك رەت دەكاتەوە؟‬

‫لە رێی زمانتەوە تەندروستیت بزانە؟‬

‫هەندێك منداڵ ش���یری دایك رەت دەكەنەوە‪ ،‬بەاڵم ئەوەش بێ‬ ‫هۆ نیە‪ ،‬بەڵكو كۆمەڵێك هۆكاری هەیە‪ ،‬لەوانە‪:‬‬ ‫‪ .1‬دای���ك پاش بوونی منداڵەكەی بەم���اوەی كاتژمێرێك تا دوو‬ ‫كاتژمێر پێویستە راستەوخۆ شیر بدات بەمنداڵەكەی‪ ،‬تاوەكو پێی‬ ‫ئاشنابێت‪ .‬ئەگەر ئەو ماوەیە درێژەی كێشا و بوو بە رۆژێك یان‬ ‫زیاتر‪ ،‬بۆی هەیە دواتر رەتیبكاتەوە و نەیخوات‪ .2 .‬نابێت ش���یری‬ ‫دای���ك بكرێتە ناو شوش���ە و بدرێتە منداڵ‪ ،‬چونك���ە بەو جۆرە بۆ‬ ‫مندڵەكە خواردنی ئاس���ان دەبێت و فێری ش���یری شوشە دەبێت‪.‬‬ ‫‪ .3‬من���داڵ لەكات���ی مژینی مەمك���ی دایكی ماندو دەبێ���ت‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫ئەگەر دایكەكە ش���یری كەمبێت‪ ،‬ئەوەش وادەكات منداڵەكە شیری‬ ‫دایك رەت بكاتەوە‪ ،‬بۆیە پێویس���تە دای���كان ئەو خواردنانە بخۆن‬ ‫كە ش���یریان زیاد دەكات‪ .4 .‬پێویستە دایكان لەكاتی شیرخواردن‬ ‫یارمەت���ی منداڵەكە بدەن‪ ،‬ئەویش بەفشارخس���تنە س���ەر مەمكیان‪،‬‬ ‫تاوەكو ش���یرەكە بەئاس���انی بێتەدەر و بگاتە دەمی منداڵەكە‪ .5 .‬تا‬ ‫دەكرێت نابێت شیری قوتو بدرێتە منداڵ‪ ،‬چونكە ئەگەر فێربكرێت‪،‬‬ ‫ئەوا ئیدی ش���یری دایك رەت دەكاتەوە‪ ،‬لەبەرئەوەی شیری قوتو‬ ‫بەئاسانی و بێ ماندوبوون دەیخوات و زووش تێری دەكات‪.‬‬

‫لە رێگای رەنگ و ش���ێوەی زمانتەوە دەتوانی باری تەندروستی‬ ‫خۆت بزانی‪ ،‬چونكە زمان لە باری ئاساییدا رەنگی پەمەییەكی كاڵە‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەگەر رەنگی گۆڕا‪ ،‬مانای وایە كێشەیەك هەیە‪ ،‬بۆ نمونە‪:‬‬ ‫رەنگی س���ور‪ :‬ئەگەر زمان رەنگی گۆرا بۆ رەنگی س���ور‪ ،‬مانای‬ ‫وایە كەسەكە توشی جۆرێك نەخۆشی بووە كە پێی دەڵێن (سورە‬ ‫تا)‪.‬‬ ‫رەنگ���ی رەش‪ :‬ئەگ���ەر زمان رەنگ���ی رەش بوو‪ ،‬واتە كەس���ەكە‬ ‫جۆرێ���ك لەدەرمان���ی دژەهەوكردن���ی خ���واردوە و لەگەڵ لەش���یدا‬ ‫ناگونجێت‪.‬‬ ‫وش���كبوونی زمان‪ :‬واتە كێش���ەیەك لە گەدە یان لیكە رژێنەكاندا‬ ‫هەیە‪،‬‬ ‫ئەستووربوونی زمان ‪ :‬نیشانەی تێكچونی غودەی دەرەقیە‪ .‬‬ ‫پەڵەپەڵەبوونی زمان‪ :‬نیشانەی توشبوونە بە هەستیاریی بەهۆی‬ ‫دەرمانەوە‪.‬‬ ‫ئەگەر رەنگی زمان گۆڕا بۆ سورێكی تۆخ و لەگەڵیدا سەرئێشە‬ ‫یان تەنگەنەفەس���ی دروس���ت بێت‪ ،‬مانای وایە ئەو كەس���ە كێشەی‬ ‫گەدە یان جگەر یان نەخۆشی دڵی هەیە‪.‬‬

‫بۆ كوشتنی میكرۆب‬ ‫لە دەرمان باشترن‬ ‫كۆمەڵێك خواردن هەن‪ ،‬ئەگەر بیانخۆیت میكرۆبەكان دەكوژن‬ ‫و تەندروستیت دەپارێزین و پێویستیت بەدەرمان نابێت‪:‬‬ ‫‪ .1‬س���یر‪ :‬خواردنی س���یر دەبێتە ه���ۆی دەردان���ی مادەیەك كە‬ ‫پێیدەڵێ���ن "ئەلیس���ین" و هاوش���ێوەی پەنس���لینە لەكارك���ردن دژی‬ ‫هەوك���ردن و ڤای���رۆس و ك���ەڕوەكان‪ ،‬تەنانەت لە ش���ێرپەنجەش‬ ‫دەتپارێزێ���ت‪ ،‬جگەل���ەوەی كۆمەڵێ���ك ڤیتامین���ی بەس���ودی تێدایە‬ ‫بۆلەش ‪.‬‬

‫‪ 36‬ژمار ‌ه ‪2015/10/10 296‬‬

‫‪ .2‬هەنگوی���ن‪ :‬بەرگ���ری لەش بەهێ���ز دەكات و دژە بەكتریایە و‬ ‫لەش لەژەهرەكان پاكدەكاتەوە و مێشك هێوردەكاتەوە‪.‬‬ ‫‪ .3‬خەلی سێو‪ :‬رێژەی كۆلیسترۆڵ لە لەش دادەبەزێنێت و دژی‬ ‫شپرپەنجە و هەوكردن كاردەكات‪.‬‬ ‫‪ .4‬رۆنی رووەكی‪ :‬رۆنە رووەكیەكان بەگشتی بەسودن بۆلەش‬ ‫و دەتپارێزن لەكەڕوەكان و بەرگری لەش بەهێز دەكەن و رێژەی‬ ‫شەكر لەخوێندا دادەبەزێنن‪.‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی ـ تەندروستی‬

‫چۆن تەندروستی‬ ‫دڵت دەپارێزیت؟‬ ‫بەپێ���ی ئام���اری رێكخ���راوی‬ ‫تەندروس���تی جیهان���ی نەخۆش���ی‬ ‫دڵ ‪%31‬ی ه���ۆكاری مردن���ی ئ���ەو‬ ‫كەس���انەیە‪ ،‬ك���ە بەه���ۆی نەخۆش���یە‬ ‫جۆراوجۆرەكان���ەوە گی���ان لەدەس���ت‬ ‫دەدەن‪.‬‬ ‫بەپێ���ی ئ���ەو ئام���ارە‪ ،‬ل���ە ك���ۆی ئ���ەو‬ ‫كەس���انەی بەهۆی نەخۆش���یەوە دەمرن‪،‬‬ ‫‪%31‬یان بەهۆی نەخۆش���ی دڵەوە دەمرن‪،‬‬ ‫نەخۆشیەكانی دیكەش بەهەموو جۆرەكانیەوە‬ ‫‪%69‬ی هۆكاری مردن پێكدەهێنن‪.‬‬ ‫لەه���ۆكارە هەەرە باوەكانی توش���بوونی دڵ بە‬ ‫نەخۆشیە جۆراوجۆرەكان‪ ،‬بریتین لەجگەرەكێشان‪،‬‬ ‫خواردنی ناتەندروست‪ ،‬نەجواڵن‪ ،‬نەخۆشی شەكرە‬ ‫و بەرزبوونەوەی فشاری خوێن‪.‬‬ ‫لەبەرئ���ەوە ب���ۆ خۆپاراس���تن لەتوش���بوون بەجەڵتە و‬ ‫هەروەها پاراس���تنی تەندروستی دڵ‪ ،‬پێویستە ئاگاداری ئەو‬ ‫خااڵنەی خوارەوە بین‪:‬‬ ‫‪ .1‬كەمكردن���ەوەی خواردنە ئامادەكراوەكانی وەك هەمبەرگر‬ ‫و فینگەر و كنتاكی‪.‬‬ ‫‪ .2‬خواردنی سەوزە لەگەڵ هەرژەمێك‪.‬‬ ‫‪ .3‬نەخواردنی چێشتی سوێر و خواردنی خوێ كەمبكەرەوە‪.‬‬

‫‪ .4‬وازهێنان لە جگەرە كێشان‪.‬‬ ‫‪ .5‬وەرزش و جوڵەكردن‪.‬‬ ‫‪ .6‬دانەنیش���تن لەبەردەم كۆمپیوتەر و تیڤی بۆ ماوەی زۆر و‬ ‫بەردەوام‪.‬‬

‫با هیچ ئامێرێكی ئەلیكترۆنی لە ژووری خەوتنتدا نەبێـت‬ ‫توێ���ژەوەكان لەزانك���ۆی "هارڤ���ارد"ی ئەمریكی دەیانخس���تووە‪ ،‬بوونی ئامێرەكان���ی ئەلیكترۆنی وەك تیڤ���ی و ئاییپاد و‬ ‫كۆمپیوتەر لەژووری خەوتن و بەهەڵكراوی لەكاتی خەوتندا‪ ،‬كاردەكاتە س���ەر لەش و دەبێتە هۆی توش���بوون بەنەخۆشی‬ ‫شەكرە و شێرپەنجە و تەندروستی مرۆڤ تێك دەدات‪.‬‬ ‫توێژینەوەكە دەش���ڵێت‪ ،‬كە بوونی ئەم ئامێرانە لە ژووری خەوتندا دەبنە‬ ‫ه���ۆی كەمخەوی و خ���ەوزڕان‪ .‬هەروەك بەكارهێنانیان لە ش���ەواندا دەبێتە‬ ‫هۆی نەهێشتنی دەردانی هۆرمۆنی میالتۆنین‪ ،‬كە وادەكات‬ ‫مرۆڤ بخەویت‪ ،‬بەمەش هەموو زیندە چاالكیەكانی لەش‬ ‫تێكدەچێت و جەستە توشی ماندوبونێكی‬ ‫زیاد دەبێت‪.‬‬ ‫بۆیە باش���تر وایە لەش���ەواندا‬ ‫ئ���ەو ئامێران���ە بەكارنەهێنرێن و‬ ‫بەهەڵكراوی لە ژووری خەوتندا‬ ‫نەبن‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪296‬‬

‫‪2015/10/10‬‬

‫‪37‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی ـ تەندروستی‬

‫هۆشیاریی تەندروستیی‬

‫هەفتانە د‪.‬ع لەپزێڕین دەینوسێت‬

‫هێلكەدانی ئافرەتان و كیسە‬

‫نیگەرانم‪ ،‬كە رۆژانە‬ ‫زۆر دڵتەن���گ و‬ ‫ئ���ەو بابەتە لەنەخۆش���خانەكان دەبیس���تم‪ ،‬ئەگەر ‪5‬‬ ‫نەخۆش ببینم‪ ،‬بێگومان دوویان دەڵێن كیسم هەبووە‬ ‫و دووجار نەش���تەرگەریی كراوم‪ ،‬یان دەڵێن كیسم‬ ‫هەیە لە هێلكەدان‪ ،‬هەموو مانگیش چوومەتەوە الی‬ ‫دكتۆر‪ ،‬كەچی هەر دروستبۆتەوە!!‬ ‫خانمێ���ك لەتەمەن���ی ‪ 55‬س���اڵیدا‪ 10 ،‬منداڵ���ی‬ ‫بووە‪ 3 ،‬س���اڵە س���وڕی مانگانەی تەواو بووە‪ ،‬هیچ‬ ‫نەخۆش���ییەكی نیی���ە‪ ،‬ب���ۆ خۆی بڕی���اری داوە بچێ‬ ‫س���ۆنەرێك بكات‪ ،‬بێ ئەوەی پزیش���ك پشكنینی بۆ‬ ‫كردبێ���ت‪ ،‬س���ۆنارەكەش لەالیەن ت���ازە دكتۆرێك و‬ ‫فەرخ���ە دكتۆرێك���ەوە كراوە‪ ،‬پێی گوتووە كیس���ەت‬ ‫لەسەر هێلكەدان هەیە‪ .‬پاشان چۆتە دكتۆری ژنان‪،‬‬ ‫ئەویش كتوپڕی س���كی هەڵدڕیووە!! هیچ كیسەشی‬ ‫تێدانەب���ووە‪ ،‬چ تەحلیل���ی پێ نیە‪ ،‬چەن���د مانگێكی تر‬ ‫دیس���ان كیس���ە دروس���ت بۆتەوە! ئای���ا بۆچی ئەو‬ ‫سوكاتیە بەژنان دەكرێ؟‬ ‫بڵێ���م خەت���ای ژنان���ە؟ یاخ���ود كەس���وكاری و‬ ‫مێردەك���ەی؟ ئەگ���ەر ئافرەتێ���ك منداڵ���ی هەب���ێ و‬ ‫تەمەن���ی بەس���ەرچووەبێـت‪ ،‬ئ���ەوە زەرەرەكە هەر‬ ‫نەش���تەرگەریەكەیەتی‪ ،‬ب���ەاڵم ئەگەر ك���چ بێت‪ ،‬یان‬ ‫تازە هاوسەرگیریی كردبێ‪ ،‬زەرەری زۆرە‪ ،‬چونكە‬ ‫دەس���تێوەردان ل���ەدەزگای زاوزێ ترس���ناكە‪ ،‬جگە‬ ‫لە نەش���تەرگەری بێ بنەم���ا‪ ،‬لەداهاتوودا كێش���ەی‬ ‫منداڵنەبوونی دەبێت‪.‬‬ ‫زۆرجار هەیە هێلكەدانێك بەتەواوی بڕاوەتەوە‪،‬‬ ‫گوایە كیسەی هەیە! چونكە كاتێك سكی كردۆتەوە‪،‬‬ ‫دەبین���ێ خوێنڕێژی لێدێ���ت‪ ،‬بۆی راناگی���رێ‪ ،‬ئینجا‬ ‫دەیس���وتێنێ‪ ،‬هەروەك لێ���ی كردبێت���ەوە وایە‪ ،‬ئیتر‬ ‫هێلكەدان پوچ دەبێتەوە‪ .‬زۆر پزیش���كی نەزان هەیە‬ ‫واتێ���دەگات ئ���ەو خوێنڕێژیەی هێلكەدان نەخۆش���ی‬ ‫شێرپەنجەیە‪ ،‬هەر یەكسەر دەیبڕێ!‬ ‫ئەگ���ەر ئاف���رەت دەزگای زاوزێ���ی ت���ەواو بێ���ت‬ ‫و روح���م و ‪ 2‬هیڵك���ەدان و ‪ 2‬بۆڕی گواس���تنەوەی‬ ‫هێلكەدان���ی هەب���ێ‪ ،‬مانگ���ی جارێك���ی یەكێ���ك ل���ە‬ ‫هێلكەدان���ەكان هێلكەی���ەك دروس���ت دەكات‪ ،‬لەژێر‬

‫‪ 38‬ژمار ‌ه ‪2015/10/10 296‬‬

‫كاریگەری هۆڕمۆنی مێشك كە لەغودەی ناومێشك‬ ‫(‪ )Pituitary‬دەردەچێ���ت‪ ،‬لەكاتێگدا رێژەی دەگاتە‬ ‫ئاس���تی خ���ۆی ئ���ەو هیلكۆك���ە بچوك���ە (ورەورە)‬ ‫دەبێ���ت و قەبارەی زیاد دەكات بۆ ‪ 2‬س���م‪2( ،‬س���م‬ ‫وات���ە ‪ 20‬مل���م)‪ .‬ئینجا لەرۆژی ‪ 13‬س���وڕی مانگانە‬ ‫ئیش���ی لەس���ەر دەكات‪ ،‬دەیكات���ەوە و دیتەقێن���ێ‪،‬‬ ‫هێلكۆك���ە لەناو ئاوەكەی دێتە دەرێ و بۆڕی رەحم‬ ‫هەڵیدەمژێ‪ ،‬ش���وێنەكە نەختێك خوێنی لێ دێ‪ ،‬جار‬ ‫هەی���ە خوێنی زۆری لێدێ���ت‪ 15 ،‬تا ‪ 20‬مللتر خوێ‪،‬‬ ‫وات���ە نیو پیاڵە‪ .‬ژانە س���كی ژنان ناوەن���دی مانگان‬ ‫لەبەر ئەو خوێنڕێژییەیە‪ ،‬ئەو كیسۆكەی دەمێنێتەوە‬ ‫هۆڕمۆنی پرۆجس���تیرۆن دروس���ت دەكات‪ ،‬ئەگەر‬ ‫دووگیان نەبوو‪ ،‬لەدوای دو هەفتە بچوك دەبێتەوە‪.‬‬ ‫جاریش هەیە بچوك نابێتەوە‪ ،‬دەمێنێتەوە‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫لەو ئافرەتانەی هێلكەدانی���ان بەرگەكەی رەقە‪ ،‬واتە‬ ‫توندە‪.‬‬ ‫ب���ەو ش���ێوەیە كیس���ەكە دەمێنێتەوە‪ ،‬ك���ە زیانی‬ ‫نیە گەر ب���ووە دووگیانیش‪ .‬یارمەت���ی دامەزراندنی‬ ‫هێلكۆكەی پیتێن���دراو دەدات‪ .‬لەدیواری روحم تاكو‬ ‫وێالش���ەكە دەس���ت بەكاردەبێ‪ ،‬بۆ دروس���تكردنی‬ ‫هۆڕمۆن���ی پرۆجیس���تین‪ ،‬ك���ە پێیدەڵێ���ن هۆڕمۆنی‬ ‫دووگیانی‪.‬‬ ‫ئەگەر هاتوو ئافرەتەكە هاوس���ەری هەبێت‪ ،‬ئەوا‬ ‫نەشتەرگەری هێلكەدان دەبێتە رێگر لەدروستبوونی‬ ‫كۆرپەلە‪ ،‬چونكە هاوسەنگی لەشی تێكچدەچێت‪.‬‬ ‫رێنمایەكان���ی كۆلێژی بەریتان���ی و ئەمریكی‪ ،‬بۆ‬ ‫چارەسەری كیسەی هێلكەدان‪ ،‬لەتازەترین راپۆرتدا‬ ‫هاتووە‪ ،‬ئەگەر كیس���ەكە تەنها ئاوی سافی تێدابوو‪،‬‬ ‫دەس���تكاری نەكرێ (ئەگرە قەبارەكەی ‪ 8 – 8‬س���م‬ ‫ب���وو) واتە هێن���دەی پرتەقاڵێك‪ .‬ئەگ���ەر هەر بچوك‬ ‫نەب���ووەوە‪ ،‬ب���ۆ م���اوەی ‪ 2‬مانگ بە نازور تەماش���ا‬ ‫دەكرێت‪ ،‬ئاوەكەی رادەكێش���رێ ب���ۆ تەحلیل‪ ،‬چەند‬ ‫پش���كنینێكی تری لەس���ەر خوێن پێویس���تە‪ ،‬ئەوەی‬ ‫كە نابێ بكرێت‪ ،‬هەڵدڕینی س���كی نەخۆش���ە بەهۆی‬ ‫كیسۆكەی هێلكەدان‪.‬‬ ‫چەند پزیش���كێك هەن‪ ،‬رۆژانە نەشتەرگەری بۆ‬ ‫ئافرەتی بەس���تەزمان دەكەن‪ ،‬دەڵێن (زۆرت كیس���ە‬ ‫هەی���ە) ئ���ەوە نەخۆش���ی نی���ە‪ ،‬بەڵك���و ورەورەكانی‬ ‫هێلكەدانن‪ ،‬لەبەر هۆی كێشی زیاد‪ ،‬جۆری خواردن‪،‬‬ ‫نەجواڵنەوە لە ش���وێنی خۆیان و‪..‬هتد‪ ،‬مانگانە نابن‬

‫بە هێلكۆكە و لەسەر یەكتر كۆمەڵ دەبن‪.‬‬ ‫چارەسەری ئەم حاڵەتە‪:‬‬ ‫‪ .1‬دابەزاندنی كێش‬ ‫‪ .2‬ئەگەر قەڵەو نەبوو‪ ،‬جۆری خواردنی بگۆڕێ‬ ‫‪ .3‬ئەگەر لەماوەی ‪ 3‬تا ‪ 4‬مانگ هەرچاك نەبوو‪،‬‬ ‫س���وڕی مانگان���ەی تێكچ���وو‪ ،‬بە نازور ئ���ەو بەرگە‬ ‫تون���دەی هێلكەدان���ی پەنج���ەرەی ب���ۆ دەكرێت���ەوە‪،‬‬ ‫ت���ا هێلكۆك���ە دروس���ت بێ���ت و بێت���ە دەرەوە‪ ،‬نەك‬ ‫س���وتاندن‪ ،‬بەهیچ زانس���تێك س���وتاندنی هێلكەدان‬ ‫ناب���ێ بكرێ‪ ،‬چەند س���ەنتەرێكی جیهان���ی زۆرلێزان‬ ‫ه���ەن‪ ،‬كە بە لی���زەری تایبەت بەه���ۆی نازور كونی‬ ‫بۆ تێدەكەن‪.‬‬ ‫لەساڵی ‪ 2004‬تائێستا‪ 315 ،‬الیرۆسكۆبم بۆ ئەو‬ ‫حاڵەتانە كردووە‪ ،‬خۆشبەختانە ‪%60‬ی سەركەوتنی‬ ‫باشیان بەدەس���تهێناوە‪ ،‬بەتایبەت لەبواری نەزۆكی‬ ‫درێژخایەن‪ ،‬نەخۆش هەیە دوای ‪ 21‬ساڵ دووگیان‬ ‫بووە‪ ،‬ئێستا ‪ 2‬تا ‪ 4‬منداڵی هەیە‪ .‬زۆربەیان كێشەی‬ ‫سوڕی مانگانەیان نەماوە‪.‬‬ ‫وادیارە پزیش���كان بەگوێمان ناكەن‪ ،‬زۆرهاوارم‬ ‫كردووە تكایە دەس���ت لەنەخۆش هەڵگرن‪ ،‬تەنیا بۆ‬ ‫كەی���ف و گیرفانی خۆت���ان‪ ،‬ئەمە هیچ س���ودی نیە‪،‬‬ ‫زیان لەخۆیان و نەخۆشەكەش دەدەن‪.‬‬ ‫س���وپاس ب���ۆ خوای گ���ەورە لەم���اوەی ‪ 1982‬تا‬ ‫‪ 2015‬لەواڵت���ی خ���ۆم زیاتر لە ‪ 650‬الیرۆكس���ۆپم‬ ‫ئەنجام���داوە‪ ،‬ت���ا س���اڵی ‪ 2014‬لەنەخۆش���خانەی‬ ‫حكوم���ەی لە (جمهوری و رزگاری) بەداتا هەمووی‬ ‫ماوە‪ .‬یەك نەخۆشم لەساڵی ‪ 1984‬لەنەخۆشخانەی‬ ‫جمه���وری پێویس���تی بەكردن���ەوەی س���كی هەبوو‪،‬‬ ‫ئەویش یەكەس���ەر چارەس���ەرم كرد‪ ،‬دواتر منداڵی‬ ‫پەیدابوو‪.‬‬ ‫بانگ���ەوازم ب���ۆ پزیش���كان ئەوەی���ە‪ ،‬ئەگ���ەر‬ ‫نەش���تەرگەریەك نازانن‪ ،‬پێویس���ت ناكات نەخۆش‬ ‫بكەن���ە ژێر بەن���ج‪ ،‬چونكە ئەویش ترس���ناكە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫حەزیان لێیە فێرببن‪ ،‬پێیوستە كۆڕسی تایبەتی بكەن‪،‬‬ ‫نەخ���ۆش "ب���ەرازی كینی" نیە‪ ،‬تاك���و تاقیكردنەوەی‬ ‫لەسەر بكەن و (‪)Ego‬ی خۆتان رازی بكەن‪.‬‬ ‫خوێنەران���ی بەڕێ���ز‪ ،‬ئەگەر پێیانگوتن كیس���ەتان‬ ‫هەیە‪ ،‬بپرس���ن كیس���ەی چ���ی؟ زەرەری چیە؟ رای‬ ‫‪ 3-2‬پزیشك وەرگرن‪ ،‬یەكسەر مەچوونە ژێر بەنج‬ ‫و نەشتەرگەری‪.‬‬


‫ه ــون ــەری‬ ‫سەرپەرشتیار‪ :‬ئەحمەد تاریق‬

‫كچی كافرۆش‬ ‫كوردستان‬ ‫جێناهێڵێت‬

‫ژمار ‌ه ‪296‬‬

‫‪2015/10/10‬‬

‫‪39‬‬


‫هونەری‬

‫‪ 40‬ژمار ‌ه ‪2015/10/10 296‬‬


‫هونەری‬

‫پەیوەند جاف‪:‬‬

‫بەهونەرەكەم دەژیم و‬ ‫تا ئێستاش هەموو ژیانم لەسەریەتی‬ ‫كاتی خۆی فیرار بووم و‬ ‫چەندین جار بەو هۆیەوە‬ ‫دەستگیر كراوم‬

‫لە ئەلبومە تازەكەم‬ ‫گۆرانیەكم گوتووە‪،‬‬ ‫هیچ گۆرانیبێژێك‬ ‫ناتوانێت بیڵێتەوە‬

‫هەركات هونەرمەند‬ ‫گەیشتە ئەو ائستەی‬ ‫خەڵك هونەرەكەی بەدڵ‬ ‫بێت‪ ،‬ئەوا دەتوانێت بە‬ ‫هونەرەكەی بژی‬

‫ژمار ‌ه ‪296‬‬

‫‪2015/10/10‬‬

‫‪41‬‬


‫هونەری‬

‫هونەرمەندی گۆرانیبێژ "پەیوەند جاف"‪ ،‬كە‬ ‫ئێستا بە سەردانێك گەڕاوەتەوە كوردستان‬ ‫و ئەلبومێكی گ��ۆران��ی ب��ەدەس��ت��ەوەی��ە و‬ ‫سەرقاڵی كلیپكردنی چەند گۆرانیەكە‪ ،‬لەم‬ ‫دیمانەیەی سڤیلدا باس لە ژیانی هونەری‬ ‫خۆی دەكات‪.‬‬ ‫ب��ەپ��ێ��چ��ەوان��ەی زۆری���ن���ەی ه����ەرە زۆری‬ ‫هونەرمەندانی كورد‪ ،‬كە رەخنە و گلەییان‬ ‫لەوە هەیە‪ ،‬كە هونەرمەندی كورد ناتوانێت‬ ‫بە هونەرەكەی بژی‪ ،‬بەڵكو زۆرینەیان دەڵێن‬ ‫بە كارێكی تر خۆیان و هونەرەكەشیان‬ ‫دەژی��ەن��ن‪ ،‬ك��ەچ��ی پ��ەی��وەن��د ج��اف بەبڕوا‬ ‫بەخۆبوونەوە دەڵ��ێ "م��ن بە هونەرەكەم‬ ‫دەژیم و تا ئێستاش هەموو ژیانم لەسەر‬ ‫هونەرەكەمە"‪.‬‬ ‫ئەحمەد تاریق‬

‫دەگوت���را ل���ەو ئەلبوم���ەی لەگەڵ‬ ‫هەڵكەوت زاهیر كردت پەشیمانی؟‬ ‫پەیوەند جاف‪ :‬نەخێر لێی پەش���یمان نیم‪،‬‬ ‫كارێكی جوان بوو‪ ،‬ئەوە خەریكی سیدیەكی‬ ‫تازەیە لەگ���ەڵ هەڵكەوت زاهی���ر‪ ،‬هەروەها‬ ‫خەریكی كلیپكردنی گۆرانیەكین‪.‬‬ ‫ئەلبومەكەت بەن���اوی چیە چیە و‬ ‫چەند تراكە؟‬ ‫پەیوەن���د جاف‪ :‬ئەلبومەكە ب���ە ناوی (بۆ‬ ‫گوڵێ)ی���ە و پێكهات���ووە لە ‪ 8‬ت���راك‪ ،‬كلیپی‬ ‫گۆرانییەكم كردووە‪ ،‬خەریكی ئەوانی تریش‬ ‫دەب���م و كلیپی���ان ب���ۆ دەكەم‪ .‬ل���ەم ئەلبومە‬ ‫گۆرانی (بۆ گوڵێ)م بە ش���ێوازێك گوتووە‪،‬‬ ‫هی���چ گۆرانیبێ���ژەك ناتوانێ���ت بیڵێت���ەوە‪،‬‬ ‫ئینشاڵاڵ دەشبینن‪.‬‬ ‫دەنگی تۆ تاچەند لەگەل س���تایلی‬ ‫ئەرەبێسك دەگونجێت؟‬ ‫پەیوەن���د ج���اف‪ :‬ئەرەبێس���ك و ت���ەرەب‬ ‫ب���ۆ دەنگ���ی م���ن ناگونجێ���ت‪ ،‬ئەم���ە وەك‬ ‫تاقیكردن���ەوەك بوو لە ب���واری هونەر‪ ،‬ئەو‬ ‫ئەلبومەش لەگەڵ مامۆستا هەڵكەوت زاهیر‬ ‫چەن���د گۆرانییەكی خۆش���ی تێدای���ە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەوانەی س���تایلی تەرەب ب���وون بۆ دەنگی‬ ‫من نەدەبوو‪ ،‬ئێستا ئەویش تێگەیشتووە‪.‬‬ ‫ت���ۆ زۆرجار مەق���ام دەڵێیت‪ ،‬هیچ‬ ‫ش���ارەزایەكی ئەكادیمیت هەی���ە لە مەقامدا‬ ‫هەیە؟‬ ‫پەیوەن���د جاف‪ :‬من ئەكادیمی نیم و وەك‬ ‫حەز فێربوومە‪ ،‬خۆم حەزمكردووە فێربم و‬ ‫بزانم مەقام چییە‪ ،‬وەك ش���ێوەی ئەكادیمی‬ ‫كەس فێری نەكردووم‪ ،‬لە گۆرانیبێژەكانەوە‬

‫‪ 42‬ژمار ‌ه ‪2015/10/10 296‬‬

‫گوێبیستی بوومە و سوودم لێوەرگرتوون‪.‬‬ ‫رات چییە لەس���ەر ئەو ئەلبومەی‬ ‫عەدنان كەریم كە تایبەت بوو بەمەقام؟‬ ‫پەیوەند جاف‪ :‬قسە كردن لەسەر شێوازی‬ ‫مەق���ام كارێكی زۆر ئاس���ان نییە‪ ،‬بۆ نمونە‬ ‫لەئێ���ران خەڵك���ی زۆر زی���رەك و بەتوانای‬ ‫لێیە‪ ،‬بەاڵم تائێس���تا كتێبێكیان لەسەر مەقام‬ ‫دەرنەكردووە‪ ،‬چونكە مەس���ئولیەتی زۆری‬ ‫تێدایە‪ ،‬دەبێت سەد لەسەد كارەكانی تەواو‬ ‫ب���كات‪ .‬ب���ۆ ئەم���ەش دەبێت خەڵك قس���ەی‬ ‫لەسەر بكات‪ ،‬من خۆم زۆر گوێم لێنەبووە‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەوەی بیس���توومە سیدیەكی خەراپ‬ ‫نەبوو‪ ،‬لەگەڵ ئەوەش���دا س���ەد لە سەدیش‬ ‫ب���اش نەب���وو‪ ،‬چونك���ە بەراس���تی كارێكی‬ ‫ئاسان نییە‪.‬‬ ‫هونەرمەن���د ب���ەردەوام ل���ە‬ ‫نوێبوونەوە دایە‪ ،‬تۆ تاچەند توانیوتە خۆت‬ ‫نوێ بكەیتەوە؟‬ ‫پەیوەن���د ج���اف‪ :‬م���ن هەمیش���ە ل���ە‬ ‫نوێبوون���ەوەدام‪ ،‬ئ���ەم ئەلبوم���ەی ت���ازەم‬ ‫ك���ە خەریك���ە باڵودەبێت���ەوە‪ ،‬خەڵ���ك‬ ‫بۆی���ان دەردەكەوێ���ت ك���ە م���ن تاچەن���د لە‬ ‫نوێبوونەوەدام‪.‬‬ ‫زۆرب���ەی هونەرمەن���دەكان ت���ا‬ ‫ماوەی���ەك ناوبان���گ پەیدادەك���ەن و دواتر‬ ‫نامینێن‪ ،‬هۆكاری ئەمە چییە؟‬ ‫پەیوەند جاف‪ :‬هۆكارەكە ئەوەیە لەوانەیە‬ ‫ئەو هونەرمەندە بۆ كۆمەڵێك بەرژەوەندی‬ ‫تایبەت و حەز و ئارەزوو گۆرانی گوتبێت‪،‬‬ ‫بۆیە نامێنێت‪ .‬من لەتەمەنێكی زۆر منداڵیەوە‬ ‫گۆرانی���م گووتوە‪ ،‬نەش���مزانیوە ناوبانگ و‬ ‫پارە چیی���ە‪ ،‬بۆی���ە تائێس���تاش بەردەوامم‪،‬‬ ‫چونك���ە من ح���ەزم ل���ەكاری هونەرییە بەر‬ ‫لەهەموو شتێك‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم تۆش ماوەكانی پێش���ووتر‬ ‫ئەستێرەت درەوشاوەتر بوو لە ئێستا؟‬ ‫پەیوەن���د ج���اف‪ :‬رەنگە لەبەرئ���ەوە بێت‪،‬‬ ‫ك���ە كەمت���ر كارم ك���ردووە‪ ،‬چەن���د س���اڵە‬ ‫ئەلبومم نەكردوە‪ ،‬ئەمس���اڵ ئەلبوم دەكەم‪.‬‬ ‫جگەلەوەش زۆر ناچمە س���ەر كەناڵەكان و‬ ‫حەزناكەم كارەكان���م زۆری و بۆریی پێوە‬ ‫دیاربێ���ت‪ ،‬حەز دەك���ەم گۆرانییەك بڵێم ‪20‬‬ ‫ساڵی تر ئەو گۆرانییەم بڵێنەوە‪.‬‬ ‫پێتوای���ە كام ل���ە گۆرانیەكان���ت‬ ‫ت���ا چەندی���ن س���اڵی ت���ر تەم���ەن ب���كات و‬ ‫بگوترێتەوە؟‬ ‫پەیوەند جاف‪ :‬گۆرانی (دڵم تەنیا) ‪ 25‬ساڵ‬ ‫لەمەوبەر گووتومە ئێستاش دەیڵێنەوە‪.‬‬ ‫جارێ���ك ب���ۆ وێنەگرتن���ی كلیپێك‬

‫فڕۆكەیەكت تێكشكاند‪ ،‬ئەمە چۆن بوو؟‬ ‫پەیوەن���د ج���اف‪ :‬ل���ەم س���یدیە تازەیەك‪،‬‬ ‫لەكاتی كلیپیكردن���ی یەكێك لە گۆرانیەكان‪،‬‬ ‫فڕۆك���ەی‬ ‫بەرنام���ەی‬ ‫هاوڕێیەك���م‬ ‫وێنەگرتنەك���ەی لێتێكچ���وو و كۆنتڕۆڵی بۆ‬ ‫نەك���را و كەوتە خوارەوە و تێكش���كا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫باش بوو من كارەكەی خۆمم پێكرد‪ ،‬ئینجا‬ ‫تێكشكا!‬ ‫زۆر ج���ار هونەرمەندان���ی‬ ‫كوردستان ئیرەیی بەهونەرمەندانی دەرەوە‬ ‫دەبەن‪ ،‬گوایە هونەرمەندانی دەرەوە گرنگی‬ ‫زیاتری���ان پێ دەدرێت‪ ،‬ت���ۆ چ لەمبارەوە چ‬ ‫تێبینی و رەخنەیەكت هەیە؟‬ ‫پەیوەن���د ج���اف‪ :‬دەكەوێتەوە س���ەر ئەو‬ ‫هونەرمەندە‪ ،‬گرنگ نییە ئەو هونەرمەندانەی‬ ‫لەئەوروپانە هونەرمەندی باش بن‪ .‬ئیرەیی‬ ‫پێبردنیش گەر لەسەر بنەمایەكی جوان بێت‬ ‫و حەز بكەیت وەكو ئەو كاری جوان بكەیت‪،‬‬ ‫ش���تێكی ئاس���اییە‪ ،‬بەاڵم نەك ه���ەوڵ بدەی‬ ‫پشتی هاوڕێكەت بش���كێنی‪ .‬من حەزدەكەم‬ ‫بارودۆخی هەموو هونەرمەندان باش بێت‪،‬‬ ‫چونكە هەركەسە و جەماوەری خۆی هەیە‬ ‫و كەس بەشی كەس نابات‪.‬‬ ‫گ���ەر پڕۆژەیەك���ی هونەری���ت‬ ‫بەدەس���تەوە بێت‪ ،‬كاركردن لە كوردس���تان‬ ‫ئاسانترە یان لە هەندەران؟‬ ‫پەیوەن���د ج���اف‪ :‬بێگوم���ان لەهەن���دەران‬ ‫س���ەختترە‪ ،‬ت���ا موس���یقار و س���تۆدیۆ‬ ‫دەدۆزیت���ەوە‪ ،‬زۆر زەحمەت���ە‪ ،‬ب���ەاڵم لێرە‬ ‫وانیە‪.‬‬ ‫توانیوت���ە بەهونەرەك���ەت بژێوی‬ ‫ژیانت دابین بكەیت؟‬ ‫پەیوەن���د ج���اف‪ :‬بەڵێ من هەم���وو ژیانم‬ ‫هەر لەسەر هونەر بووە تاكو ئێستاش‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم زۆرب���ەی هونەرمەن���دان‬ ‫نەیانتوانیوە بژێوی ژیانیان بەهونەرەكەیان‬ ‫دابین بكەن‪ ،‬بۆچی تۆ جیاوازیت لەوان؟‬ ‫پەیوەن���د جاف‪ :‬دەبێ���ت كاری بۆ بكەیت‪،‬‬ ‫من نزیكەی ‪ 23‬س���اڵە لەدەرەوەم‪ ،‬دەتوانم‬ ‫بڵێم ‪ 15‬س���اڵە كۆنسێرت و بەرنامەم هەیە‪.‬‬ ‫هەركاتێك هونەرمەند گەیشتە ئەو ئاستەی‬ ‫خەڵك هونەرەكەی بەدڵ بێت‪ ،‬ئەوا دەتوانێت‬ ‫بە هونەرەكەی بژی‪.‬‬ ‫بەحوكم���ی ئ���ەوەی ت���ۆ زاوای‬ ‫شاعیری خوالێخۆش بوو شێركۆ بێكەسی‪،‬‬ ‫هیچ شیعرێكی ئەوت كردوە بەگۆرانی؟‬ ‫پەیوەن���د جاف‪ :‬بەڵ���ێ چەند ش���یعرێكی‬ ‫ئەوم كردووە بە گۆرانی‪.‬‬ ‫پێتوایە ئەگ���ەر كۆپیكردن قەدەغە‬


‫هونەری‬

‫گۆرانیم هەیە ‪ 25‬ساڵە‬ ‫گوتومە و ئێستاش هەر‬ ‫دەگوترێتەوە‬ ‫بكرێت و یاس���ایەك دابنرێت بۆ كۆپیكردن‪،‬‬ ‫ئەوكات���ە هونەرمەندانی���ش بتوان���ن بژێوی‬ ‫ژیانیان دابین بكەن؟‬ ‫پەیوەن���د جاف‪ :‬بەداخ���ەوە لەوەتەی من‬ ‫بی���رم دێت قس���ەی لەس���ەر دەكرێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەرووی عەمەلیەوە كاری بۆ نەكراوە‪ .‬ئەگەر‬ ‫بتوانن كاری بۆ بكەن‪ ،‬ئەوا هونەرمەندانیش‬ ‫دەتوان���ن بەداهاتی ئەلبومەكانی���ان ژیانیان‬ ‫دابین بكەن‪.‬‬ ‫بۆچی گرنگی بەكلیپ نادەیت؟‬ ‫پەیوەن���د ج���اف‪ :‬زۆر گرنگی���م پێنەداوە‪،‬‬ ‫چونكە م���ن زیاتر دەنگەكەم پ���ێ گرنگترە‪،‬‬ ‫زۆر گۆران���ی دەبین���م كلیپەك���ەی زۆر‬ ‫جوانە‪ ،‬ب���ەاڵم دەنگەكەی تاقەتت نییە گوێی‬ ‫لێبگریت‪.‬‬ ‫هەندەران چی فێر كردویت؟‬ ‫پەیوەن���د جاف‪ :‬زۆر ش���تی فێركردووم‪،‬‬ ‫فێریك���ردووم س���ەبر و تەحەمول���م هەبێت‬ ‫و قەناعەت���م بەو بەش���ە هەبێت ك���ە هەمە‪.‬‬ ‫هەروەه���ا فێری ژیانی كردم‪ ،‬كە چۆن چێژ‬ ‫ل���ە ژیان وەربگ���رم‪ .‬بەداخ���ەوە خەڵكانێكی‬ ‫دەوڵەمەند هەن‪ ،‬نازانن چۆن بژین‪ ،‬چونكە‬ ‫بەرنامەیان بۆ ژیانیان نیە‪ ،‬بەاڵم لە دەرەوە‬ ‫س���اڵێك كاردەك���ەی‪ ،‬مانگێ���ك وەك مەلیك‬ ‫دەژی!‬ ‫دەگوترێت پەیوەندی و هاوڕێیەتی‬ ‫پتەوت لەگەڵ بەپرسان هەیە؟‬ ‫پەیوەن���د ج���اف‪ :‬هونەرمەن���د دەتوانێ���ت‬ ‫رۆڵێكی گرنگی هەبێ���ت لەواڵتەكەی خۆی‪،‬‬ ‫ئێمە دەتوانین هەموو حیزبە سیاس���ییەكان‬ ‫لێك نزی���ك بكەینەوە‪ ،‬دەتوانی���ن بچینە ناو‬ ‫خەڵ���ك و فێری���ان بكەین خۆشەویس���تیان‬ ‫هەبێ���ت بۆ نیش���تیمان و خاكەكەی���ان‪ .‬ئێمە‬ ‫كاتی زۆر ناخۆشمان بینیوە لەژیاندا‪ ،‬تەنها‬ ‫ئاواتمان ئەوە بووە بەئازادی بچینە س���ەر‬ ‫جادە و نەگیرێین‪.‬‬ ‫هیچ جار دەستگیركراویت؟‬ ‫پەیوەند جاف‪ :‬بەڵێ چەند جارێك لەكاتی‬ ‫فیراریمدا دەستگیر كراوم‪ ،‬لەرێی دۆست و‬ ‫خزم و كەسوكارم بەردراوم‪ .‬من كەسێكی‬ ‫سیاس���ی نەبووم‪ ،‬هەمیشە نیشتیمانپەروەر‬ ‫بوومە و ئێستاكەش بەهەمان شێوەم‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪296‬‬

‫‪2015/10/10‬‬

‫‪43‬‬


‫هونەری‬

‫كچی كافرۆش‬ ‫كوردستان جێناهێڵێت‬ ‫سڤیل‪ :‬ئەحمەد تاریق‬ ‫خانمە هونەرمەند و پێشكەش���كاری تیڤی‬ ‫"س���نور ئاالنی" كە بەرۆڵی كچی كافرۆش‬ ‫ناس���را‪ ،‬بە س���ڤیلی راگەیاند‪ ،‬كە هەرگیز‬ ‫بیر لە جێهێشتنی كوردستان ناكاتەوە‪.‬‬ ‫س���نور لەمب���ارەوە ل���ە لێدوانێك���دا‬ ‫ب���ۆ س���ڤیل گوتی "كوردس���تانم خۆش‬ ‫دەوێت و دۆس���ت و خۆشەویس���تانم‬ ‫ل���ە كوردس���تانن‪ ،‬بۆیە ق���ەت ناتوانم‬ ‫كوردس���تان جێبێڵ���م و هەرگیزی���ش‬ ‫رۆژێ���ك ل���ەرۆژان بی���رم ل���ەوە‬ ‫نەكردۆتەوە‪.‬‬

‫‪ 44‬ژمار ‌ه ‪2015/10/10 296‬‬


‫هونەری‬

‫سیمای خۆڵەمێش لە هەولێر و سلێمانی نمایش دەكرێت‬ ‫سڤیل‪:‬‬ ‫بڕی����ارە فیلم����ی س����ینەمایی ك����وردی "س����یمای خۆڵەمیش" لە‬ ‫هۆڵەكان����ی س����ینەمای هەولێر و س����لێمانی ب����ۆ هونەرمەندان و‬ ‫رۆشنبیران و میداكاران نمایش بكرێت‪.‬‬ ‫فیلمەك����ە ل����ە دەرهێنان����ی "ش����اخەوان ئیدری����س" و بەرهەمی‬ ‫بەڕێوەبەرایەت����ی س����ینەمای هەولێ����رە‪" .‬ش����اخەوان مس����تەفا"‬

‫بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتی س����ینەمای هەولێر بە سڤیلی راگەیاند‬ ‫"بەنیازی����ن لەهەولێ����ر و س����لێمانی فیلم����ی س����یمای خۆڵەمی����ش ب����ۆ‬ ‫هونەرمەندان و رۆش����نبیران و میداكاران نمایش بكرێت"‪ .‬ئەم فیلمە‬ ‫لە پاڵەوانیەتی ناس����ر حەس����ەن و ئەنوەر ش����ێخانی و غازی غەفور‬ ‫و هێ����رۆ حەس����ەنزادەیە‪ .‬فیلمەكە ل����ەم دواییانەدا خەاڵتی باش����ترین‬ ‫سیناریۆی لە فیستیڤاڵی نێودەوڵەتی "كازان" لە روسیا بەدەستهێنا‪.‬‬

‫"ئەوانەی تابلۆكانم دەكڕن ئەوروپین" غازی غەفور تەنیایی دەباتە میسر‬ ‫سڤیل‪ :‬ژیروان نوری‬ ‫خانمە شێوەكار "ئەڤین كاكەیی"‪ ،‬كە دەرچووی بەشی گرافیكی‬ ‫ئەكادیمی���ای هونەرەجوانەكان���ە ل���ە واڵتی بەلجیكا‪ ،‬بە س���ڤیلی‬ ‫راگەیان���د‪ ،‬كە لە پێش���انگاكاندا ئەوروپیەكان چەندی���ن تابلۆیان‬ ‫لێكڕیوە‪ ،‬بەاڵم هیچ تابلۆیەكی لە كوردستانەوە لێ نەكڕدراوە‪.‬‬ ‫ئەڤین كە لەدایكبووی ساڵی ‪1979‬ی شاری كەركوكە و ئێستا‬ ‫نیشتەجێی واڵتی بەلجیكایە‪ ،‬ئاماژە بەوە دەكات‪ ،‬كە وێنەكێشان‬ ‫ح���ەزی منداڵی ئەو بووە و خۆش���ی لە خانەوادەیەكی هونەریی‬ ‫لەدایكبووە‪.‬‬ ‫ئەڤین وەك خۆی باسی دەكات‪ ،‬لە چەندین پێشانگای واڵتانی‬ ‫وەك ئەڵمانیا و هۆڵەندا و بەلجیكا بەشداریی كردووە و چەندین‬ ‫تابلۆشی فرۆشتووە‪ .‬لەمبارەشەوە دەڵێ "ئەوانەی تابلۆكانمیان‬ ‫كڕیوە گش���تیان ئەوروپی بوونە‪ ،‬تابلۆشم هەبووە بە ‪ 500‬یۆرۆ‬ ‫فرۆش���راوە‪ ،‬بەاڵم هی���چ تابلۆیەكیان لە كوردس���تان لێنەكڕیوم‪،‬‬ ‫چونك���ە الی ئێم���ە تابلۆكڕین نەبووە بە كەلت���وور‪ ،‬خەڵكی ئێمە‬ ‫تابلۆی بازرگانی كۆری و چینی لەماڵەوە هەڵدەواس���ن‪ ،‬كە هیچ‬ ‫رووحیەتێكی تێدا نیە"‪.‬‬

‫سڤیل‪:‬‬ ‫كورتە فیلمی "تەنیایی" كە هونەرمەند غازی غەفور رۆڵی تێدا‬ ‫دەبینێت‪ ،‬بەشداری لەپێنجەمین فیستیڤاڵی نێودەوڵەتی سینەمایی‬ ‫"كام" لە واڵتی میسردا دەكات‪.‬‬ ‫هونەرمەند غازی غەفور‪ ،‬كە پاڵەوانی فیلمەكەیە‪ ،‬بۆ مەبەستی‬ ‫بەش���داریكردن لەم فیس���تیڤاڵە دەچێتە واڵتی میسر‪ .‬فیلمەكە لە‬ ‫س���یناریۆی "پش���تیوان عەبدوڵ�ڵ�ا" و دەرهێنان���ی "عەبدولخال���ق‬ ‫ج���ەودەت" و ل���ە بەرهەمهێنان���ی بەڕێوەبەرایەت���ی س���ینەمای‬ ‫هەولێرە‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪296‬‬

‫‪2015/10/10‬‬

‫‪45‬‬


‫رەنــگاوڕەن ــگ‬

‫دایكایەتی‬ ‫لە سەرووی هەموو شتێكەوەیە‬ ‫خانمە ئەكتەری تورك "پێلین كاراهان"‪ ،‬كە زیاتر لە رێگای زنجیرە‬ ‫درام��ای "حەریم سوڵتان" و بینینی رۆڵی سوڵتانە "مەهریماهـ" ناسرا‪،‬‬ ‫رایگەیاند‪ ،‬كە سەركەوتنی ئ��ەو درام��ای��ە ب��ەم شێوەیە‪ ،‬ئەركی ئەوی‬ ‫قورستر كردووە‪ ،‬كە كارەكانی داهاتووی لەوە باشتر بن‪.‬‬ ‫كاراهان ماوەی ‪ 6‬مانگە بووە بە دایك‪ ،‬لەمبارەشەوە دەڵێ "دایكایەتی‬ ‫گەورەترین هەستە لە دونیادا‪ ،‬ئەمە لە سەرووی هەموو شتێكەوەیە"‪.‬‬

‫دایناسوڕەكان‬ ‫بەم دوو هۆكارە لەناو چوون‬

‫"نو كوش" ‪ 100‬ملیۆن دۆالر‬ ‫تێدەپەڕێنێت‬

‫لەدواین لێكۆڵینەوەیاندا‪ ،‬زانایان گەیشتوونەتە ئەو باوەڕەی‪ ،‬كە بەر لە‬ ‫‪ 66‬ملیۆن ساڵ‪ ،‬دوو هۆكاری سەرەكی‬ ‫بوونەتە هۆی قڕبوون و لەناوچوونی‬ ‫دایناسوڕەكان‪.‬‬ ‫زان��ای��ان��ی چ��ەن��د دام�������ەزراوە و‬ ‫زانكۆیەكی ئەمریكی‪ ،‬ئاشكرایان كرد‪،‬‬ ‫كە یەكێك لە هۆكارەكانی لەناوشچوونی‬ ‫دایناسوڕەكان بەر لە ‪ 66‬ملیۆن ساڵ‪،‬‬ ‫بەركەوتنی تەنێكی ئاسمانی گەورە‬ ‫بووە بەر زەوی‪ ،‬كە تیرەكەی نزیكەی‬ ‫‪ 10‬كیلۆمەتر بووە و لە نزیك مەكسیك‬ ‫بە تەوژمێكی گەورەوە بەر زەوی كەوتووە‪.‬‬ ‫بەاڵم ئەمە تاكە هۆكار نەبووە‪ ،‬بەڵكو لە دەرەنجامی‬ ‫ئەو بەركەوتنەدا‪ ،‬چەندین گڕكانی م��ەزن و كاولكار لە‬ ‫نزیك هیندستانەوە تەقیونەتەوە و بەهۆی ئەو دووكەڵ و‬ ‫گازە ژەهراویانەی دەریانداوە‪%70 ،‬ی بوونەوەرەكانی ئەوكاتی‬ ‫سەر گۆی زەویان لەناوبردووە‪.‬‬

‫دام��ەزراوەی "دار كریستی" بەنیازە تابلۆیەكی نیگاركێشی ناوداری‬ ‫ئیتاڵی "ئەمیدیۆ مودیلیانی" بەناوی "نو كوش" لە شاری "جنێڤ" بخاتە‬ ‫مەزاتەوە و چاوەڕوان دەكرێت نرخەكەی ژمارەیەكی پێوانەیی تۆمار‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫"جیوڤانا بیرتازۆنی" بەڕێوەبەری ئەم دامەزراوەیە لەبارەی‬ ‫ئەم تابلۆیەوە دەڵێ "رەنگە نرخەكەی ‪ 100‬ملیۆن دۆالر‬ ‫تێپەڕێنێت‪ ،‬كە ئەمەش ژمارەیەكی پێوانەییە لە‬ ‫نرخی تابلۆكانی ئەم هونەرمەندە ئیتاڵیە‪،‬‬ ‫كە پێشتر یەكێك لە تابلۆكانی‬ ‫ب����ە ‪ 70‬م���ل���ی���ۆن دۆالر‬ ‫فرۆشراوە"‪.‬‬

‫‪ 46‬ژمار ‌ه ‪2015/10/10 296‬‬


‫رەنــگاوڕەن ــگ‬

‫ی بە‬ ‫كوژ‬

‫رێگیراوە‬ ‫ك‬

‫ئیمیلی‬ ‫چاوە‬ ‫ڕوان‬

‫یب‬

‫خانم���ە ئەكت���ەری‬ ‫بەریتانی "ئیمیلی بالن���ت" چاوەڕوانە‬ ‫دواین فیلم بەناوی "س���كاریۆ‪-‬بكوژی كرێگرتە"‬ ‫لە هۆڵە سینەماییەكانی جیهاندا نمایش بكرێت‪.‬‬ ‫ئیمیلی لەم فیلمەدا رۆڵی كارمەندێكی "ئێف بی‬ ‫ئای" ئەمریكی دەبینێت‪ ،‬كە هەوڵی وەس���تاندنی‬ ‫بازرگانیكارێك���ی مادە هۆش���بەرەكان دەدات‪،‬‬ ‫لەس���ەر س���نوری نێ���وان ئەمریكا و‬ ‫مەكسیك‪ ،‬بەاڵم دووچاری چەندین‬ ‫رووداوی ی���ەك ل���ەدوای یەكی‬ ‫نائومێدكەر دەبێتەوە‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪296‬‬

‫‪2015/10/10‬‬

‫‪47‬‬


‫شەموان‬

‫خودێ خڕ خەتای پارتیە‬

‫پشتیوان عەبدوڵاڵ‬

‫‪ 48‬ژمار ‌ه ‪2015/10/10 296‬‬

‫كاتێ���ك كە گەن���ج بووم و تازە س���مێڵم‬ ‫هاتب���وو‪ ،‬هێش���تا مۆدێلی س���مێڵ تاش���ین‬ ‫نەهاتب���وو‪ ،‬هی���چ چێژ و زەوق���م لەژیان و‬ ‫گەنجایەتی وەرنەدەگرت‪ ،‬چونكە برا گەورە‬ ‫بووم‪ ،‬ب���را گەورەی���ی س���ەرەڕای ئەوەی‬ ‫نیعمەتێك���ی خوداییە‪ ،‬بەاڵم ل���ە هەمانكاتدا‬ ‫ماڵوێران���ی و دەردەس���ەرییەكی زۆرە‪،‬‬ ‫زۆر ج���اران ب���را گەورە دەبێت���ە قوربانی‪،‬‬ ‫یان دەبێ قوربان���ی بدات‪ ،‬چونكە ئەرك و‬ ‫ماندووبوونی هیالكی لەسەر ئەوە‪.‬‬ ‫بەبیرم دێ براكانم ش���ەیتانیان دەكرد و‬ ‫نەیاندەخوێند‪ ،‬رێك باب���م بەرەحمەت بێت‬ ‫دەیگوت هەمووی خەتای تووە! (كە هێشتا‬ ‫پارت���ی نەبووم و نەمدەزانی پارتیش چیە)‬ ‫دەمگ���وت ئاخر ب���ۆ خەتای من���ە؟ ئەویش‬ ‫دەیگ���وت‪ :‬ئەگەر تۆ برا گ���ەورە بی‪ ،‬چۆن‬ ‫دەبێ ئەوان شەیتانی بكەن و نەخوێنن؟!‬ ‫نوێژیان نەدەكرد دەیگ���وت خەتا تووە‪،‬‬ ‫ب���ە مەس���رەف ب���وون و دەس���تیان ب�ڵ�او‬ ‫ب���وو دەیگوت خەتای ت���ووە‪ ،‬هەرچیەكیان‬ ‫بكردبای���ە هەر هەم���وو خەتای م���ن بوو‪،‬‬ ‫چونك���ە برا گەورە ب���ووم! هەندێك جار لە‬ ‫ناچاری���ان لێمدەدان تا ئاق���ڵ بن‪ ،‬بابم هەر‬ ‫دەیگ���وت خەت���ای ت���ووە! چ���ۆن دەبێ برا‬ ‫گەورە لە خوش���ك و براكانی بدات؟ دەبی‬ ‫دەس���تیان بەسەردا بێنی و ئاگات لێیان بێ‬ ‫و سەرپەرشتیان بكەی‪ ،‬ئەوان لە تۆ زیاتر‬ ‫كێیان هەیە؟‬ ‫ئێستاش لەو س����ەردەم و قۆناغە دوای‬ ‫س����ی س����اڵ لە قس����ەكانی (بابم)‪ ،‬تەماش����ا‬ ‫دەكەم هەموو ئەو زەع و قەیران و كێش����ە‬ ‫و ناخۆش����یەی واڵتەكەمان����ی گرتۆت����ەوە(‬ ‫ئەگ����ەر واڵت بێ����ت) رێك هەم����وو خەتای‬

‫پارتی����ە‪ .‬مووچ����ە نای����ێ خەت����ای پارتی����ە‪،‬‬ ‫قەیران����ی داریی����ە خەتای پارتی����ە‪ ،‬قەیرانی‬ ‫س����ەرۆكایەتی و‪ ..‬هت����د‪ ،‬هەم����وو خەت����ای‬ ‫پارتیە‪ .‬قەیران لە دوای قەیران خڕ خەتای‬ ‫پارتیە‪ .‬ئاخر چۆن دەبێ پارتی برا گەورە‬ ‫و سەرپەرش����تیاری هەمووم����ان بێ����ت و‬ ‫وەزع وابێت؟ پارە نەبێ و موچەی نەدرێ‬ ‫و گەندەڵ����ی هەبێ؟ هەر ك����ەس بە كەیفی‬ ‫خۆی هەڵپەڕێت و كەس بە كەس نەبێ؟‬ ‫دەب����ێ پارت����ی ب����اوەش ب����ۆ میلل����ەت و‬ ‫خەڵ����ك و جەماوەر بكات����ەوە‪ .‬هەر چیەكی‬ ‫ل����ە دەس����ت دێ����ت ب����ۆ خۆش����گوزەرانی و‬ ‫ئاوەدان����ی و دڵنەوای����ی خەڵ����ك بی����كات و‬ ‫دەس����ت بەس����ەری میللەتدا بێن����ێ‪ ،‬نەك لە‬ ‫خەڵ����ك و میللەت داببڕێ����ت‪ .‬ئاگای لەكەس‬ ‫نەمێن����ێ‪ ،‬تەنان����ەت ئ����اگای لەبەرپرس����ە‬ ‫گەن����دەڵ و خراپەكان����ی خۆش����ی نەب����ێ‪،‬‬ ‫ك����ە رۆژ ب����ە دوای رۆژ ناو ش����وێنپێگەی‬ ‫پارت����ی لەن����او خەڵ����ك و جەم����اوەر ك����ەم‬ ‫دەكەنەوە‪ .‬وات����ە خەڵكیش و جەماوەریش‬ ‫وەك حزبەكان����ی ت����ر و الیەنەكان����ی دی‬ ‫دەڵێن ئەوەی لە كوردس����تاندا دەگوزەرێ‬ ‫هەم����ووی خەت����ای پارتیە‪ ،‬چونك����ە كلیلی‬ ‫چارەس����ەركردنی هەموو كێشە و قەیران‬ ‫و ناخۆش����یەكان ل����ە دەس����ت پارتی����ە‪ .‬ئەو‬ ‫براگەورەیە و زۆر جاران برا گەورەش لە‬ ‫پێناو سەرپەرش����تیكردنی برا بچووكەكان‬ ‫و خوشك و برایانی‪ ،‬دەبێت قوربانی بدات‬ ‫و تەنازول بكات و بەخشندە بێت‪ .‬ئەوهایە‬ ‫ب����را گەورە ه����ەر دەبێ قوربان����ی بدات و‬ ‫خۆبەخ����ش بێت‪ ،‬چونك����ە هەموو خەتاكان‬ ‫لەس����ەر و مل����ی ب����را گەورەی����ە‪ ،‬ئەگەر لە‬ ‫بنەڕەتدا واش نەبێ‪.‬‬


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.