Blask Bożego Narodzenia
Redakcja Marta Stęplewska Korekta Zofia Smęda Redakcja techniczna i przygotowanie do druku Artur Falkowski Projekt okładki Artur Falkowski Imprimi potest ks. Piotr Filas, prowincjał l.dz. 435/P/2011 Kraków, 28 września 2011 © 2009 Lipa srl via Paolina, 25 – 00184 Roma © for the Polish Edition 2011 Wydawnictwo SALWATOR ISBN 978-83-7580-244-3 Wydawnictwo Salwator ul. św. Jacka 16, 30-364 Kraków tel. 12 260-60-80 faks 12 269-17-32 wydawnictwo@salwator.com www.salwator.com
Tytuł oryginału Il Natale con i mosaici di M.I. Rupnik e dell’Atelier del Centro Aletti Przełożyła Barbara Żurowska Mozaiki M. I. Rupnika i Pracowni Centrum Aletti
Blask NataŠa Govekar
Bożego Narodzenia
Wstęp Każdemu z nas Boże Narodzenie kojarzy się ze śpiewem, tradycją rodzinną, obrazami i smakami, które to święto wzbogacały od naszego dzieciństwa. Żłóbek, śnieg, pasterze, Trzej Królowie – wszystko to tworzyło ich bajeczny klimat. Jednak Boże Narodzenie nie jest bajką. Jest faktem historycznym znanym nam z opowiadania ewangelistów Mateusza i Łukasza, którzy nie opisują go jak kronikarze, lecz starają się znaleźć duchowy sens wydarzeń, które miały miejsce w dzieciństwie Jezusa. Celem ich twórczości nie jest opisanie ziemskiego życia Chrystusa, lecz przedstawienie Jego Boskiego pochodzenia i Jego misji. Już na samym początku Ewangelii znajdziemy wszystkie istotne punkty odniesienia, pozwalające poznać Jezusa Chrystusa jako prawdziwego Boga i prawdziwego Człowieka w Jego uniwersalnej misji Odkupiciela świata, tematy: Emmanuela, czyli „Boga z nami”, teofanii, odrzucenia przez swoich i otwarcia się na pogan, niewinnej krwi, chwały… Już pierwsze rozdziały ukazują całą tajemnicę zbawienia, a kolejne, dotyczące dzieciństwa Jezusa, bywają nazywane także „Ewangelią w miniaturze”. Wiele elementów z historii Bożego Narodzenia, znanych pierwszym chrześcijanom, nie znalazło się w Ewangeliach Mateusza i Łukasza, lecz jest strzeżonych przez tradycję, co znajduje wyraz w sztuce i literaturze chrześcijańskiej. Chcemy w tej książce, poprzez zestawienie obrazów oraz krótkie komentarze, odnaleźć tę perłę ukrytą w bogatej tradycji artystycznej i patrystycznej, którą Pracownia Sztuki Duchowej w Centrum Aletti odczytuje na nowo.
4
Bl ask Bożego Narodzenia
Do komentarzy i obrazów dołączona została refleksja na temat Wcielenia, głównego dogmatu naszej wiary, który ma związek ze świętem Bożego Narodzenia i ikoną Narodzenia. Pragniemy, aby ta nowa książeczka z cyklu Obrazy była pomocna przy snuciu refleksji o tym wszystkim, co zostało nam objawione o Wcieleniu Syna Bożego, przy przeglądaniu fragmentów biblijnych, do których te obrazy i wiersze zapraszają, a nawet przy medytacji i modlitwie osobistej lub wspólnotowej przygotowującej do świąt Bożego Narodzenia.
5
Bl ask Bożego Narodzenia
W oczekiwaniu na spotk anie Dzięki Elżbiecie Maryja uznana została podczas sądu za niewinną. Niepłodność pokazuje, że wola [Boga], która mogła zamknąć otwarte drzwi, otwarła te zamknię te. Pozbawiła [dzieci] łono kobiety zamężnej i uczyniła płodnym łono dziewicy. Ponieważ lud okazał się niewierny, zamknęła łono zamęż nej, a otwarła nieskalanej. Ten, który może zwilżyć sutki niepłodne i umarłe – wysuszył je, gdy były młode, i napełnił, gdy stały się stare – wzmocnił i zmienił naturę we właściwym czasie i przeciw własne mu czasowi. Pan natury zmienił naturę dziewicy. Ponieważ lud był niepłodny, otworzył usta starej przez wzgląd na młodą. (Efrem Syryjczyk, Hymny o Bożym Narodzeniu, XXI,17-18)1
6
Elżbieta, krewna Matki Bożej, była niepłodna i już posunięta w latach. W ówczesnym kontekście, w którym bycie matką oznaczało aktywne uczestnictwo w oczekiwaniu na Mesjasza, niepłodność stanowiła całkowity upadek ludzkiej przydatności do dawania życia. Dlatego w Elżbiecie objawia się tragiczna prawda ludzkości, która odwróciła się Boga i oddzieliła od źródła życia. Wraz z nią dopełnia się długie oczekiwanie Starego Testamentu, który zapowiadał i przygotowywał wcielenie Pana, jedynego Dawcy Życia. Niepłodność Elżbiety czyni znak płodnego dziewictwa Maryi oczywistym. Wraz z Dziewicą Maryją ludzkość jest nareszcie gotowa, aby nie stawiać żądań i nie zawłaszczać sobie dłużej pierwszego miejsca, lecz zrzec się go dobrowolnie na rzecz Boga, tak by On mógł działać. Rozlanie miłości Bożej ogarnia i zapładnia Maryję energią gościnności. Oto Pan Życia zapładnia łono Dziewicy i w ten sposób staje się ono łonem matki. Dziewica i Matka – to absolutna i wyjątkowa nowość, która wyraża całą tajemnicę relacji między Bogiem i rodzajem ludzkim. Aby potwierdzić ten cud, ten sam Pan Życia otwiera także zamknięte łono starszej już kobiety. To właśnie Elżbieta, dzięki poruszeniu własnego syna w łonie i z mocy Ducha Świętego (por. Łk 1,41), pierwsza rozpoznaje przyjście Chrystusa i przyjmuje Zbawiciela jako gościa w swoim domu. Jej pozdrowienie: „Błogosławiony owoc twojego łona”, wzbudziło w sercu Maryi najpiękniejszy śpiew pochwalny, jaki ludzkość może skierować do Boga. To właśnie Jan, syn Elżbiety, Prekursor, wykrzykując prawdę o grzechu (por. Mt 3,1-6), pomaga nam wyznać, iż potrzebujemy zbawienia, i przygotowuje nas (dzisiaj tak samo, jak i wówczas), aby rozpoznać Chrystusa i uznać Go za naszego Zbawcę i Pana. Bl ask Bożego Narodzenia
7
Bl ask BoĹźego Narodzenia
Zdjęcia Str. 7 – Nawiedzenie. Fragment przedstawiający Elżbietę. Kościół Sióstr Urszulanek Córek Niepokalanej, Werona (2006); fot. Aurelio Amendola. Str. 9 – Boże Narodzenie wg św. Ignacego Loyoli. Kaplica w Domu Jezuitów San Pietro Canisio, Rzym (2007); fot. Luciano Zanecchia. Str. 11 – Boże Narodzenie wg św. Ignacego Loyoli. Frag ment przedstawiający światło. Kaplica w Domu Jezui tów San Pietro Canisio, Rzym (2007); fot. Luciano Zanecchia. Str. 13 – Boże Narodzenie. Fragment przedstawiający Chrystusa w żłobie. Kaplica Sióstr od Adoracji Najświętszego Sakramentu, Lenno – CO (2007); fot. Aurelio Amendola. Str. 15 – Boże Narodzenie. Kaplica Świętej Rodziny w Głównym Domu Cavalieri di Colombo, New Haven (Connecticut – USA) (2005); fot. Knighst of Columbus. Str. 17 – Boże Narodzenie. Kaplica Sacred Heart University, Fairfield (Connecticut – USA) (2008); fot. Tracy Deer-Mirek. Str. 19 – Boże Narodzenie. Fragment ze św. Józefem. Kaplica Sióstr od Adoracji Najświętszego Sakramentu, Lenno – CO (2007); fot. Aureli Amendola. Str. 21 – Boże Narodzenie. Fragment z aniołem. Kaplica Sióstr od Adoracji Najświętszego Sakramentu, Lenno – CO (2007); fot. Aureli Amendola. 46
Str. 23 – Ściana z kenozą. Fragment z Prezentacją Je zusa w Świątyni. Sala kapitulna w Katedrze Santa Maria Reale dell’Almudena, Madryt (2006); fot. Aurelio Amendola. Str. 25 – Boże Narodzenie. Fragment z Adoracją Trzech Mędrców. Kaplica Sacred Heart University, Fairfield (Connecticut – USA) (2008); fot. Tracy Deer-Mirek. Str. 27 – Ucieczka do Egiptu. Krypta kościoła dolnego św. Ojca Pio z Pietrelciny, San Giovanni Rotondo – FG (2009); fot. Głos Ojca Pio. Str. 29-30 – Madonna z kłosami. Kaplica Sióstr Misjonarek Niepokalanej, Monza – MI (2008); fot. Luciano Zanecchia. Str. 32 – „Słowo ciałem się stało”. Witraż ze sceną Wcie lenia. Kaplica Uniwersytecka Polikliniki Umberto I, Rzym (2007); fot. Luciano Zanecchia. Str. 38-43 – Fragmenty z: Kaplicy Sióstr od Adoracji Najświętszego Sakramentu, Lenno – CO; Kaplicy Domu Jezuitów San Pietro Canisio, Rzym; Kaplicy Sacred Heart University, Fairfield (Connecticut – USA); Kaplicy Świętej Rodziny w Głównym Domu Cavalieri di Colombo, New Haven (Connecticut – USA); Kaplicy kościoła dolnego św. Ojca Pio z Pietrelciny, San Giovanni Rotondo – FG; Kaplicy z Domu Spotkań Chrześcijańskich, Capagio – CO.
Bl ask Bożego Narodzenia
Spis treści Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 W oczekiwaniu na spotkanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Góra w grocie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Światło, którego ciemności nie mogą ogarnąć. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Żłóbek zbawienia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Znajdziecie dzieciątko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Dziewica Matka. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Różdżka z pnia Jessego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Kryjówka odsłonięta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Ofiarowanie Pańskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Objawienie Króla i Kapłana. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Zejście do Egiptu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Od zasianego słowa do pełnych snopów. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 O Bożym Narodzeniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Zdjęcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 Przypisy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47