Różaniec łatwy do przełknięcia by Wydawnictwo Salwator

Różaniec łatwy do przełknięcia

Konsultacja wydawnicza ks. dr Piotr Greger Redakcja Zofia Smęda Korekta Magdalena Mnikowska Redakcja techniczna i przygotowanie do druku Anna Olek Projekt okładki Artur Falkowski

Imprimi potest ks. Piotr Filas SDS, prowincjał l.dz. 146/P/2010 Kraków, 8 kwietnia 2010

ISBN 978-83-7580-183-5

Wydawnictwo SALWATOR ul. św. Jacka 16, 30-364 Kraków tel. (12) 260-60-80, faks (12) 269-17-32 e-mail: wydawnictwo@salwator.com www.salwator.com

HOMILETYCZNE HAIKU Jest w kazaniach księdza Eugeniusza Burzyka ogromna determinacja, by rzeczy, o których chce mówić, opisać minimalną liczbą słów, jakiś rodzaj świadomie narzuconej ascezy. W czasach werbalnego przepychu i bełkotu taki gorset z formy to niebagatelne wyzwanie, istny heroizm i misja. Nie jest proste w trzech akapitach, na trzech oddechach, spokojnym miarowym rytmem dotknąć istoty czytania ewangelicznego, prawdy katechizmowej czy tajemnicy różańcowej. Popłaca jednak: maksymalna redukcja słowa wyzwala bowiem wyobraźnię czytelnika czy słuchacza. Nie ma tu żadnych roszczeń i pretensji do skonstruowania całej ogromnej kosmologii teologicznej. Jedynie mały wycinek świata. Paradoksalnie dzięki temu swoistemu redukcjonizmowi homiletyczne miniaturki, niczym oddzielane cząsteczki wszechświata wiary, pozwalają kontemplować chwile teraźniejsze, czas, w którym rozważamy Słowo Boże lub tajemnice Różańca. Jest w kazaniach bielskiego kaznodziei coś z XVII-wiecznego mistrza haiku, który porzuca świat i bliskich, by zrozumieć i poznać piękno rzeczy prostych i głębię emocjonalnych stanów. Jednak u ks. Burzyka zamiast japońskich krajobrazów, koników polnych i żab pojawia się to, co jest dla niego, i wielu innych współczesnych ludzi, prawdziwą naturą: literatura, poezja, film, sztuka. Doświadczenia obcowania z takimi przedmiotami piękna nie traktuje jako 5

WIERZĘ W BOGA  SYMBOL SKŁAD APOSTOLSKI

Wierzę w Boga, Ojca wszechmogącego, Stworzyciela nieba i ziemi. I w Jezusa Chrystusa, Syna Jego Jedynego, Pana naszego, który się począł z Ducha Świętego, narodził się z Maryi Panny. Umęczon pod Ponckim Piłatem, ukrzyżowan, umarł i pogrzebion. Zstąpił do piekieł. Trzeciego dnia zmartwychwstał. Wstąpił na niebiosa, siedzi po prawicy Boga Ojca wszechmogącego. Stamtąd przyjdzie sądzić żywych i umarłych. Wierzę w Ducha Świętego, święty Kościół powszechny, świętych obcowanie, grzechów odpuszczenie, ciała zmartwychwstanie, żywot wieczny. Amen.

5. ZSTĄPIŁ DO PIEKIEŁ. TRZECIEGO DNIA ZMARTWYCHWSTAŁ

Mariusz Treliński nie umiejscawia piekła po „drugiej stronie”, ale gdzieś wokół nas: „Demony nosimy w sobie. Działania człowieka są w dużej mierze irracjonalne, nie potrafimy nawet wypowiedzieć się w sposób pełny i logiczny. Nie rozumiemy siebie do końca”1. Jezus zstąpił do piekieł [Otchłani], by wyzwolić przebywających tam od stworzenia świata ludzi zmarłych. Jednak nie wszystkich, a jedynie sprawiedliwych, którzy postępowali zgodnie z sumieniem, szczerze szukali prawdy i współpracowali z otrzymaną łaską Bożą.

Jerzy Nowosielski przyznaje, iż nie wie, co to jest piękno, ale odczuwa w sobie walkę przeciwstawnych sił duchowych: diabelskiej i Boskiej. Będąc artystą, czuje się niejako posłany do piekła, by wydrzeć stamtąd tyle, ile się tylko da, ażeby było to zbawione2.

1 2

Tomasz Cyz, To nie my wybieramy. Rozmowa z Mariuszem Trelińskim, „Tygodnik Powszechny”, 2005, nr 4 (2898), s. 14. Zob. Zbigniew Podgórzec, Rozmowy z Jerzym Nowosielskim, Kraków 2009, s. 149.

Co dzieje się z człowiekiem po śmierci? W chwili śmierci następuje rozdzielenie duszy od ciała. Dusza spotyka się z Bogiem na sądzie szczegółowym i od razu zostaje zbawiona, potępiona lub poddana oczyszczeniu (zob. Hbr 9, 27). W niebie, w piekle lub w czyśćcu czeka na ponowne połączenie ze swoim ciałem, które zmartwychwstanie przy ponownym przyjściu Jezusa na końcu świata. Obecna forma ciała, zgodnie z prawami natury, ulegnie zniszczeniu – rozkładowi.

Jak będzie wyglądać ciało po zmartwychwstaniu? Zmartwychwstanie ciała nie będzie jego reanimacją; zostanie odnowione i przemienione, będzie niezniszczalne (zob. 1 Kor 15, 42-44). Jednak człowiek nie utraci swojej tożsamości i nie przekształci się w inną istotę; pozostanie sobą. Inaczej wygląda ciało człowieka w łonie matki, inaczej po przyjściu na świat, inaczej, kiedy jest dzieckiem, dorosłym czy starcem. Mimo rozwoju fizycznego, intelektualnego czy duchowego cały czas jest tą samą osobą. Zmartwychwstanie będzie kolejnym i ostatecznym etapem rozwoju naszego ciała, które stanie się duchowym (zob. 1 Kor 15, 44) i chwalebnym (zob. Flp 3, 21). Święty Paweł zapewnia, że wszyscy zostaną ożywieni w Jezusie i będą mieć udział w Jego chwale (zob. 1 Kor 15, 22. 47-49).

Skąd wiadomo, że wolą Boga jest dobro człowieka? W przypowieści o zabłąkanej owcy Jezus zapewnia o miłości Boga do grzesznika. Podobnie jak pasterz zostawia w górach dziewięćdziesiąt dziewięć owiec i idzie szukać jednej zagubionej, tak Bóg przejmuje się zagubionym duchowo człowiekiem. Chce doprowadzić do zbawienia wszystkich ludzi (zob. Mt 18, 12-14). Jezus mówi, by nie troszczyć się zbytnio o sprawy materialne, bo Bóg wie, czego nam potrzeba, i da nam to, co konieczne (zob. Mt 6, 31-34; 10, 28-31).

Czy Bóg nie za mało interesuje się losem człowieka? Patrząc na swój los w perspektywie życia wiecznego, człowiek nie jest w stanie stwierdzić, które ze zdarzeń czy doświadczeń są dla niego dobre, a które złe. Widzi swoją życiową drogę tylko do pierwszego zakrętu. Bóg natomiast widzi całą drogę człowieka wraz z jej finałem. „Teraz widzimy jakby w zwierciadle, niejasno; wtedy zaś [ujrzymy] twarzą w twarz: Teraz poznaję po części, wtedy zaś będę poznawał tak, jak sam zostałem poznany” (1 Kor 13, 12) – pisze św. Paweł.

Dlaczego Bóg nie zlikwiduje istniejącego na świecie zła? Autorem istniejącego na świecie zła nie jest Bóg, tylko kuszony przez szatana człowiek (zob. Rdz 3, 1-24). Czy zniewolony do czynienia dobra człowiek byłby szczęśliwy? Trudno sobie taką sytuację wyobrazić, tym bardziej że nie można sprawdzić jej doświadczalnie. Wierzymy, że Bóg, który jest miłością, stworzył świat najlepszy z możliwych (zob. 1 J 4, 16). Z drugiej strony, niezaprzeczalnym faktem jest istnienie na świecie skrajnego zła i cierpienia, które wydają się nie mieć najmniejszego sensu. To jeden z tych problemów, który zrozumiemy podczas ostatecznego spotkania z Bogiem.

1. ZDROWAŚ [RADUJ SIĘ] MARYJO

Grażyna Brodzińska, wykonując Arię ze śmiechem z operetki Perichola Jaques’a Offenbacha, śmieje się tak szczerze, że zaraża swoim śmiechem słuchaczy. Zdarza się, że po zakończeniu utworu publiczność śmieje się nadal1. Przeżywaniu radości doczesnych na ogół towarzyszy śmiech, często połączony z wesołością. Doświadczenie Bożej radości nie musi być związane z widocznymi objawami. Takiej radości doświadczyła Maryja podczas Zwiastowania.

Ojciec Joachim Badeni wyznał, że z radością myśli o śmierci: „Radość, jaka nas czeka, ma charakter substancjalny, nieutracalny, w przeciwieństwie do radości ziemskiej, która zawsze jest przypadkowa i przemijająca”2.

1 2

Zob. Operetka jest wieczna, trzeba tylko trochę odkurzyć libretto. Dariusz Stańczuk rozmawia z Grażyną Brodzińską, [w:] http://www.rmfclassic.pl. Artur Sporniak, Radość, która nas czeka, „Tygodnik Powszechny”, 2009, nr 44 (3147), s. 4.

ŚWIĘTA MARYJO, MATKO BOŻA, MÓDL SIĘ ZA NAMI GRZESZNYMI TERAZ I W GODZINĘ ŚMIERCI NASZEJ. AMEN

„Grzesznik, świadomy własnego zła, zawsze bywa w sytuacji moralnie lepszej (więc twórczej) aniżeli człowiek usprawiedliwiający swoje «drobne świństwa» okolicznościami”1 – uważał Jerzy Andrzejewski.

Słowami: „Módl się za nami grzesznymi” przypominamy sobie, że jesteśmy ludźmi słabymi. Prosimy Maryję, by wyprosiła nam u Boga łaskę nawrócenia, szczególnie w ostatnich chwilach życia. Adam Mickiewicz podkreśla wartość refleksji w życiu religijnym: „Do nieba patrzysz w górę, a nie spojrzysz w siebie; Nie znajdzie Boga, kto go szuka tylko w niebie”2.

1 2

Jerzy Andrzejewski, Miazga, Londyn 1981, s. 489. Adam Mickiewicz, Zdania i uwagi, [w:] Adam Mickiewicz, Wiersze, t. 1, Warszawa 1983, s. 340.

Jak powstała ta modlitwa? Od maja do października 1917 roku w czasie kolejnych objawień w Fatimie [miasto w środkowej Portugalii] Maryja przekazywała światu treść orędzia, nazwanego fatimskim. 13 lipca, podczas trzeciego objawienia, powiedziała, by po każdej dziesiątce różańca odmawiać treść powyższej modlitwy.

Kto może przebaczać grzechy? Tylko Bóg przebacza grzechy (zob. Mk 2, 7). Ponieważ Jezus jest Synem Bożym, mówi o sobie: „Syn Człowieczy ma na ziemi władzę odpuszczania grzechów” (Mk 2, 10), i wykonuje tę Boską władzę: „Odpuszczone są twoje grzechy” (Mk 2, 5; Łk 7, 48). Ponadto, na mocy swego Boskiego autorytetu, Jezus daje tę władzę ludziom (zob. J 20, 21-23), by ją wykonywali w Jego imieniu (KKK 1441). Chrystus chciał, by cały Jego Kościół w modlitwie, życiu i działaniu był znakiem i narzędziem przebaczenia i pojednania, które On nabył dla nas za cenę swojej Krwi. Wykonywanie władzy odpuszczania grzechów powierzył jednak Chrystus władzy apostolskiej, której została zlecona „posługa jednania” (2 Kor 5, 18). Apostoł jest posłany „w imię Chrystusa”, przez niego „sam Bóg” wzywa i prosi: „Pojednajcie się z Bogiem!” (2 Kor 5, 20) (KKK 1442). Z woli Chrystusa Kościół posiada władzę odpuszczania grzechów ochrzczonym i wypełnia ją przez biskupów i prezbiterów w sposób zwyczajny w sakramencie pokuty (KKK 986).

Jakie jest pochodzenie słów Jezu, ufam Tobie? Podczas objawienia świętej siostrze Faustynie Kowalskiej – 22 lutego 1931 roku – Jezus powiedział, jak namalować Jego obraz, polecił podpisać go słowami: „Jezu, ufam Tobie” i obiecał, że wszystkim, którzy czcić będą ten obraz, udzieli swego miłosierdzia, nawet największym grzesznikom. Pierwszy obraz namalował Eugeniusz Kazimirowski w 1934 roku, jednak bardziej znaną wersją jest obraz Adolfa Hyły z roku 1943. Dzisiejsze kopie tych obrazów znane są pod nazwami: Obraz Jezusa Miłosiernego oraz Obraz Miłosierdzia Bożego. Pod każdym widnieje napis: Jezu, ufam Tobie.

Jaka była przyczyna niepokoju Maryi? W odniesieniu do tradycji żydowskiej stwierdzenie, że Maryja poślubiła Józefa, może oznaczać zarówno narzeczeństwo, jak i zaślubiny. Fakt, że było to przed zamieszkaniem razem (zob. Mt 1, 18), wskazuje na narzeczeństwo. W tym czasie narzeczeni nie mieli prawa do swego ciała. Narzeczeństwo zazwyczaj rok, po którym odbywały się oficjalne zaślubiny. W okresie narzeczeństwa Maryja znalazła się w błogosławionym stanie. Józef, nie będąc świadkiem Zwiastowania, mógł podejrzewać, a następnie oskarżyć Maryję o zdradę, za co mogło grozić Jej ukamienowanie. Zgodnie z prawem mógł też wręczyć ojcu Maryi list rozwodowy, który zwracał Jej wolność. Jednak kobieta oddalona w taki sposób była skompromitowana. Józef postanowił wybrać najłagodniejszą formę rozstania. Ewangelista nie wyjaśnia, na czym miało polegać „potajemne” oddalenie Maryi (zob. Mt 1, 19). Wydaje się, że winę za rozstanie Józef chciał wziąć na siebie. Wyjaśnienie anioła, który nawiedził Józefa we śnie, powstrzymało go od tej decyzji (zob. Mt 1, 20-25).

Kim był św. Józef? Ewangelie podają na jego temat bardzo mało wiadomości. Wiemy jedynie, że pochodził z rodu Dawida (zob. Łk 1, 27) i był człowiekiem sprawiedliwym (zob. Mt 1, 19). Tradycja mówi, że był cieślą lub stolarzem, ale nie ma o tym wzmianki w Piśmie Świętym. Jego imię w języku hebrajskim znaczy „niech pomnoży”, co interpretuje się często jako pomnożenie daru otrzymanego od Boga – w znaczeniu opieki i wychowania Jezusa.

3. ZAPROWADŹ WSZYSTKIE DUSZE DO NIEBA

Puste piekło? – to zbiór artykułów dotyczących teologicznego sporu na temat nadziei zbawienia dla wszystkich ludzi. Polemikę wokół tego problemu wywołał w polskiej teologii ksiądz profesor Wacław Hryniewicz1. Zarówno zwolennicy, jak i przeciwnicy tego poglądu powołują się na Pismo Święte. Jezus wielokrotnie mówił o istnieniu piekła, jednak twierdził też, że chce jak najwięcej ludzi doprowadzić do zbawienia. Clive Staples Lewis pisał, że ludzie popełniają dwa błędy dotyczące szatana, bliźniacze i zarazem sprzeczne. Jeden wynikający z przesady, drugi z lekceważenia: „Oni wierzą w Diabła albo zbyt gorliwie, albo zbyt słabo”2.

1 2

Zob. Józef Majewski [red.], Puste piekło? Spór wokół ks. Wacława Hryniewicza nadziei zbawienia dla wszystkich, Warszawa 2000. Cyt. za: André Frossard, 36 dowodów na istnienie diabła, Poznań 1988, s. 7.

Kim był Jan Chrzciciel? Prorok zapowiadający Mesjasza i przygotowujący ludzi na Jego przyjście. Syn Zachariasza [kapłana w jerozolimskiej świątyni] i Elżbiety [krewnej Maryi]. Rówieśnik Jezusa, poczęty w podeszłych latach swoich rodziców dzięki Bożej interwencji. Obliczono, że publiczną działalność rozpoczął między 1 października 27 roku a 18 sierpnia roku 29 [w 15. roku panowania cesarza Tyberiusza (zob. Łk 3, 1)]. Nauczał nad rzeką Jordan i udzielał chrztu [stąd jego przydomek], ochrzcił również Jezusa (zob. Mt 3, 13-15; Mk 1, 9; Łk 3, 21). Kiedy Go zobaczył, wypowiedział słowa: „Oto Baranek Boży, który gładzi grzech świata” (J 1, 29), które kapłan wymawia przed spożyciem Ciała Chrystusa. Prowadził ascetyczny tryb życia, ubrany w skórę wielbłądzią, żywił się szarańczą i leśnym miodem (zob. Mt 3, 4). Ścięty z polecenia króla Heroda Antypasa za to, że krytykował jego grzeszny związek z żoną brata (zob. Mt 14, 3-12).

Chrzest Jana a chrzest Chrystusa Chrzest udzielany przez Jana był wezwaniem do pokuty i nawrócenia, połączony z ogólnym wyznaniem grzechów. Ci, którzy to uczynili, byli przez Jana zanurzani w wodach Jordanu (zob. Mk 1, 4-5), co oznaczało jedynie obmycie zewnętrzne. Jan Chrzciciel zapowiada, że Syn Boży będzie chrzcił Duchem Świętym (zob. J 1, 33) i ogniem (zob. Łk 3, 16), co wskazuje na to, że nie będzie to tylko obmycie zewnętrzne, rytualne, ale rzeczywiste zgładzenie grzechów, związane z wewnętrzną przemianą i uświęceniem mocą Ducha Świętego.

Dlaczego Jezus poprosił Jana o chrzest? Jezus nie potrzebował chrztu Janowego, bo nie musiał ani pokutować, ani się nawracać. Jako Syn Boży wolny był od jakiegokolwiek grzechu. Stwierdzenie, że Jezus natychmiast po chrzcie wyszedł z wody (zob. Mt 3, 16), wskazuje na to, że nie wyznawał żadnych grzechów. Kiedy Jan miał wątpliwości, czy powinien Jezusa ochrzcić, On sam powiedział, że „godzi się nam wypełnić wszystko, co sprawiedliwe” (zob. Mt 3, 15). Była to symboliczna zapowiedź wypełnienia Bożego planu zbawienia – wzięcia na siebie grzechów wszystkich ludzi (zob. Mt 8, 17; Iz 53, 4).

4. PRZEMIENIENIE NA GÓRZE TABOR

„Jak okiem sięgnąć, panuje tu chwila. Jedna z tych ziemskich chwil proszonych, żeby trwały”1.

Uczniowie omalże nie przespali najważniejszej chwili w swoim życiu. Kiedy się przebudzili, usłyszeli głos Boga, zobaczyli cudownie przemienionego Jezusa, a także Mojżesza i Eliasza. Pragnęli zostać tam dłużej. Małgorzata Baranowska pisze, że szczęście jest „produktem ubocznym”. Radzi, by nie czynić go nadrzędnym celem swojego życia: „Możemy bowiem przeoczyć to szczęście, które już jest naszym udziałem”2.

1 2

Wisława Szymborska, Chwila, [w:] Wisława Szymborska, Chwila, Kraków 2002, s. 6. Małgorzata Baranowska, Skutek uboczny, „Więź”, 2008, nr 11-12 (601-602), s. 7.

2. BICZOWANIE JEZUSA

W średniowieczu pojawiły się bractwa, których członkowie biczowali się publicznie, utożsamiając się z cierpieniem Jezusa. W ramach ascezy biczowali się niektórzy zakonnicy i święci. Biczowanie to etap świadomie podjętego przez Jezusa dzieła zbawienia człowieka. Jezus nie mógł go uniknąć, gdyż śmierć na krzyżu zawsze była poprzedzona biczowaniem.

Święty Augustyn przestrzegał ludzi podejmujących różne formy ascezy: „Umartwienia i posty bez poprawy serca są daremne i służą bardziej popisywaniu się niż poprawie życia”1.

Cyt. za: Maciej Müller, W postnych czasach, „Tygodnik Powszechny”, 2009, nr 9 (3112), s. 5.

105

Gdzie był Jezus od Zmartwychwstania do Wniebowstąpienia? Przez swoją boską naturę Jezus zawsze był zjednoczony z Bogiem Ojcem i uczestniczył w Jego chwale. Jako człowiek [ze swoją ludzką naturą] wszedł do chwały Ojca już przez Zmartwychwstanie. Wniebowstąpienie opisane przez św. Łukasza (zob. Dz 1, 4-12) było jedynie widzialnym znakiem tego, co dokonało się w chwili Zmartwychwstania; pouczeniem i ostatecznym potwierdzeniem, że jest Synem Bożym i wraca do Ojca. Przez czterdzieści dni między Zmartwychwstaniem a Wniebowstąpieniem Jezus cały czas przebywał w niebie i dzielił chwałę Boga. Nie będąc ograniczonym czasem i przestrzenią, mógł równocześnie ukazywać się uczniom.

Miejsce Wniebowstąpienia Jezus wstąpił do nieba z Góry Oliwnej, oddalonej od Jerozolimy o odległość „drogi szabatowej” (zob. Dz 1, 12). Jest ona częścią pasma górskiego [800 m n.p.m.] otaczającego Jerozolimę od strony północnej. Dokonało się na niej wiele ważnych wydarzeń. Na jej zboczach położona była posiadłość Getsemani, w skład której wchodziła tłocznia oliwy i ogród, w którym modlił się Jezus przed swoją Męką (zob. Mt 26, 36; Mk 14, 32; Łk 22, 39). Tam pouczał uczniów na temat końca świata i swego ponownego przyjścia na ziemię (zob. Mt 24, 3-44; Mk 13, 3-37). Stamtąd wyruszył do Jerozolimy w Niedzielę Palmową (zob. Mt 21, 1). U podnóża tej góry, w ogrodzie Getsemani, został pojmany przed swoją męką (zob. Mt 26, 47-56; Łk 22, 47-54; J 18, 1-12).

Co znaczy odległość „drogi szabatowej”? Góra Oliwna położona była w odległości „drogi szabatowej” od Jerozolimy. To trasa, którą zgodnie z prawem można było pieszo pokonać w szabat (zob. Wj 16, 29-30). Wynosiła 2000 łokci, czyli około kilometr. Wyznaczono ją na podstawie odległości, w jakiej niesiono Arkę Przymierza [skrzynia, w której przechowywano kamienne tablice Dekalogu] przed postępującym za nią ludem w drodze do Ziemi Obiecanej; odległość ta była zachowywana także podczas postoju i obozowania (Joz 3, 4).

116

SPIS TREŚCI

Homiletyczne haiku

Znak krzyża

Wierzę w Boga – Symbol [Skład] Apostolski

Ojcze nasz – Modlitwa Pańska

Zdrowaś Maryjo – Pozdrowienie Anielskie i Święta Maryjo

Chwała Ojcu

O mój Jezu – Modlitwa fatimska

Tajemnice radosne

Tajemnice światła

Tajemnice bolesne

101

Tajemnice chwalebne

113

Publikacje wykorzystane w opracowaniu

125

129