O. AMEDEO CENCINI FdCC
Serce świa a TOWARZYSZYĆ MŁODEMU CZŁOWIEKOWI W ODKRYWANIU POWOŁANIA
PRZEŁOŻYŁ
MICHAŁ RYCHERT
Wydawnictwo SALWATOR Kraków
Tytuł oryginału Il cuore del Mondo. Accompagnare un giovane al centro della vita Redakcja Magdalena Mnikowska Korekta Anna Śledzikowska Redakcja techniczna i przygotowanie do druku Artur Falkowski Projekt okładki Artur Falkowski Imprimi potest ks. Józef Figiel SDS, prowincjał
© Paoline Editoriale Libri Figlie di San Paolo 2006 © for the Polish Edition 2018 Wydawnictwo SALWATOR ISBN 978-83-7580-670-0 Wydawnictwo SALWATOR ul. św. Jacka 16, 30-364 Kraków tel. 12 260 60 80 e-mail: wydawnictwo@salwator.com www.salwator.com
CENTRUM ŻYCIA
Każdy byt ludzki potrzebuje swojego centrum, nie mógłby bez niego istnieć. Byłoby to jak życie bez oblicza lub bez poczucia sensu. Niezależnie od wyznawanej wiary lub filozofii każdy musi zdawać sobie sprawę z tej naturalnej potrzeby i brać ją pod uwagę.
Funkcje centrum w procesie rozwojowym Funkcje centrum są bardzo znamienne w całym długim procesie rozwoju osobowości zarówno w formacji początkowej, jak i permanentnej. Funkcje te są następujące: a) Nabywanie tożsamości i prawdy (logos) Pierwszą funkcją centrum jest nadanie tożsamości osobie, w każdym z jej komponentów, poprzez odkrycie źródła jej radykalnie pozy9
tywnej wartości przy równoczesnej akceptacji jej ograniczeń. Centrum pozwala również odkryć to, co może nadać sens jej historii, przeszłej i przyszłej w dobru i złu, które stanowią składowe każdego życia. Jednym słowem, posługując się symbolem, możemy powiedzieć, że ta pierwsza funkcja odpowiada za ludzką potrzebę prawdy, logosu. Posiadanie centrum nie oznacza tylko ukierunkowania moralnego i ideowego, ale wskazuje na odnalezienie czegoś, co pozwala nadać sens byciu – co pozwala działać, kochać, cierpieć, żyć i umierać – a więc wszystkiemu, co stanowi o naszym życiu. Dotyczy to nie tylko teraźniejszości, ale także przeszłości i przyszłości, którą należy tworzyć, czyli również jest związane z wyborem powołania. Centrum stanowi część mojego „ja”, tego aktualnego i tego idealnego, jest to posiadanie siebie, a zarazem cel, do którego należy zmierzać. Tym samym posiadanie celu stanowi gwarancję, że życie jest czymś pozytywnym, jest dobrem i prawdą, tak więc ostatecznie centrum stanowi ostoję stabilności.
10
b) P rzyciąganie i jednoczenie energii afektywnych (eros) Drugą cenną funkcją życiodajnego centrum jest możliwość ofiarowania człowiekowi przyciągającego ośrodka, wokół którego będą się konsolidowały siły witalne i afektywne, relacyjność, wzajemność, seksualność oraz płodność ludzka. Ośrodek ten ma być również punktem odniesienia i kryterium oceny tych sił, emocji i energii. Poprzez tę drugą funkcję centrum witalne ukazuje swoją typowo dynamiczną naturę. Nie jest to tylko centrum statyczne i nieporuszone, ale „jest to centrum dynamiczne (…) jest [ono] punktem grawitacji, zakłada ukierunkowanie «na»”2. Centrum na mocy tej zdolności pozwala zintegrować witalną siłę erosa, tak aby nie zatracić jej, a jednocześnie zapobiec wewnętrznemu konfliktowi, jaki może ona wyzwolić. Pozwala również nadać jej pełnię sensu, ale nie poprzez zwyczajne umartwienie. Umożliwia wprowadzenie jej w relację z własnym „ja”, swoim G. Moioli, Il centro di tutti i cuori, Glossa, Milano 2001, s. 72. 2
11
JAK TOWARZYSZYĆ W DRODZE DO CENTRUM, A RACZEJ… MAŁA DROGA INTEGRACJI
Nie chciałbym tutaj przesadzić, stosując wdzięczne porównania, ale wydaje mi się, że możemy odnaleźć ciekawą zbieżność pomiędzy doświadczeniem Teresy od Dzieciątka Jezus a tak zwanym modelem integracyjnym lub biblijną ideą zjednoczenia wszystkiego w Chrystusie. Wskażę tylko niektóre punkty wspólne, szczególnie te, które mogłyby się stać propozycjami etapów pedagogicznych, pozwalających dopomóc młodym w zbliżeniu się do centrum. Skupimy się na trzech właściwościach fundamentalnych centrum życia.
33
Napięcie ku prawdzie To zdumiewające, jak Teresa, prosta dziewczyna bez szczególnego wykształcenia, mocno przeżywała napięcie ukierunkowane na prawdę. „Kto nie chce słyszeć prawdy, nie powinien się do mnie zwracać”10, aż do stwierdzenia o sobie i swoim życiu: „Tak, wydaje mi się, że zawsze szukałam tylko prawdy”11. Dzięki tej zgodnej i nieustającej pasji prawdy Teresa łamała każdą barierę obojętności, podłości, przewrotności konformistycznego życia zakonnego, rozwodnionej duchowości, pozornie pobożnych dyskusji, ale zarazem fantazjującej i zwodniczej hagiografii. Demonstrując swoje świadome przywiązanie do prawdy, nieświadomie mogła popaść w interioryzację, jakoby problem był łatwo rozwiązywalny poprzez wycofanie się „w głąb siebie”, tak jak proponuje się to w ramach wielu duchowych dróg, przykładając za dużą wagę do własnych odczuć, subiektywizując je, co więcej, uznając za wystarczające, wręcz za gwarancję prawdy, Teresa z Lisieux, „I miei pensieri” Scritti autobiografici, Mimep-Docete, Pessano 1997, s. 20. 11 Tamże. 10
34
osobiste duchowe doświadczenie. Wówczas klauzura jako radykalna, dokonywana w samotności forma poszukiwania prawdy mogłaby przekształcić się w groźną pułapkę. Prawdziwym niebezpieczeństwem grożącym nam w odpowiednim kierowaniu rozwojem młodych ludzi jest niedostatecznie wyraźne podkreślenie, że ich droga rozwoju musi być ukierunkowana na prawdę i prowadzić do centrum, które istnieje niezależnie od podmiotu i jego sentymentów, resentymentów. Oto kilka norm pedagogicznych, które tylko zasygnalizujemy. a) O biektywność wyprzedza (i objawia) subiektywność Chodzi przede wszystkim o to, aby uczyć wrażliwości na obiektywność lub aby podjąć tę drogę poszukiwania w połączeniu z normami obiektywnymi bez ograniczania się do własnych sympatii i subiektywnych dążeń. Powołaniowe kierownictwo duchowe nie polega na przeprowadzaniu testów ani nie sprowadza się do informowania o rezultatach tych testów, jakby one stanowiły pełną ocenę prawdy
35
SPIS TREŚCI
WPROWADZENIE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 CENTRUM ŻYCIA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Funkcje centrum w procesie rozwojowym . . . . . 9 Identyfikacja centrum. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 WSPÓŁCZESNA MŁODZIEŻ A CENTRUM ŻYCIA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Egocentryzm („ja” narcystyczne). . . . . . . . . . . . 20 Ekscentryzm („ja” marginalizowane). . . . . . . . . 22 Bezjaźniowość lub poza centrum („ja” minimalne). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 Superjaźń („ja” powiększone). . . . . . . . . . . . . . 24 CENTRUM ŻYCIA CZŁOWIEKA WIERZĄCEGO: MISTERIUM PASCHALNE. . 27
Ofiarowuje sens i prawdę. . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Jest centrum jednoczącym cały organizm. . . . . 29 Inspiruje do wolnej i odpowiedzialnej decyzji. . . . 31
53
JAK TOWARZYSZYĆ W DRODZE DO CENTRUM, A RACZEJ… MAŁA DROGA INTEGRACJI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
Napięcie ku prawdzie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Przyciąganie emocjonalne. . . . . . . . . . . . . . . . . 40 Odpowiedzialna decyzja. . . . . . . . . . . . . . . . . . 47