Słowo na niedzielę by Wydawnictwo Salwator

SŁOWO NA NIEDZIELĘ

Redakcja Marta Stęplewska

Korekta Magdalena Mnikowska

Redakcja techniczna i przygotowanie do druku Anna Olek

Projekt okładki Artur Falkowski

Imprimi potest ks. Piotr Filas SDS, prowincjał l.dz. 368/P/2014 Kraków, 15 września 2014

ISBN 978-83-7580-406-5

Wydawnictwo SALWATOR ul. św. Jacka 16, 30-364 Kraków tel. (12) 260-60-80, faks (12) 269-17-32 e-mail: wydawnictwo@salwator.com www.salwator.com

1. NIEDZIELA ADWENTU

Czuwając, z ufnością oczekujemy na przyjście Pana Oczekiwanie na nową inicjatywę Boga Zaczynamy nowy rok liturgiczny. Mszał na ołtarzu otwarty jest na początkowych stronach. Organiści korzystają z pieśni adwentowych rozpoczynających śpiewnik. Podczas liturgii śpiewamy słowa, które wyrażają oczekiwanie: „Niebiosa, rosę spuście nam z góry”, „Oto Pan Bóg przyjdzie, z rzeszą świętych nam przybędzie” albo też „Spuście nam na ziemskie niwy Zbawcę z niebios, obłoki”, a później „Archanioł Boży Gabryjel, posłan do Panny Maryjej”. Niektóre z pieśni adwentowych nawiązują do starotestamentalnych proroctw zapowiadających nadejście Mesjasza. Inne przypominają początek Nowego Testamentu, czyli zwiastowanie Maryi przez archanioła Gabriela, że zostanie matką Syna Bożego: jeśli się tylko zgodzi, Bóg stanie się człowiekiem, jak zapowiedzieli prorocy. Maryja godzi się. W Niej odwieczne Słowo Boże Ciałem się staje. Jezus poczyna się w Jej dziewiczym łonie. Maryja cierpliwie czeka, by wziąć Syna Bożego, a zarazem swojego syna i Pana w ramiona. Cztery aspekty adwentowego oczekiwania Oczekiwanie, które przeżywamy w okresie Adwentu, ma cztery aspekty. Po pierwsze, przeżywamy oczekiwanie ludu wybranego, Izraela, na obiecanego przez Boga Mesjasza – Zbawiciela. Po drugie, oczekujemy – wraz z Maryją – na Boże narodzenie w Betlejem, narodzenie, które dokonało się raz w historii, ale jest aktualizowane w liturgii w dorocznej uroczystości 25 grudnia. Po trzecie, oczekujemy na pojawienie się Chrystusa w postaci eucharystycznego pokarmu. Jest On już obecny pośród nas: w zgromadzeniu liturgicznym, w celebransie i w słowie Bożym. Za chwilę ujawni 13

3. NIEDZIELA ADWENTU

Radość z bliskości Pana. Gaudete Radość w Panu Słowem, które jak echo rozbrzmiewa w dzisiejszej liturgii, jest radość. Dzisiejsza niedziela wzięła swoją nazwę od słowa gaudete, co po łacinie oznacza wezwanie do radości. Radość wyrywa się dziś z serca zarówno proroka Izajasza, jak i napełnionej Duchem Świętym brzemiennej Maryi, której słowa powtarzaliśmy w refrenie psalmu responsoryjnego. Radość Starego Przymierza i pierwotnego Kościoła rozbrzmiewa echem w liturgii sprawowanej dzisiaj na całym świecie. Dlaczego mamy się radować? Czy może radować się także ktoś, kto doświadcza cierpienia, samotności albo utraty kogoś bliskiego? Uśmiechnięty papież Franciszek zatytułował swoją pierwszą adhortację apostolską słowami: Evangelii gaudium (z łac. Radość Ewangelii). Na samym początku dokumentu wskazał źródło chrześcijańskiej radości, jakim jest spotkanie z Chrystusem. Papież napisał, że „radość Ewangelii napełnia serce oraz całe życie tych, którzy spotykają się z Jezusem. Ci, którzy pozwalają, żeby ich zbawił, zostają wyzwoleni od grzechu, od smutku, od wewnętrznej pustki, od izolacji. Z Jezusem Chrystusem rodzi się zawsze i odradza radość”22. Jako chrześcijanie mamy najgłębszą podstawę do radości. Jesteśmy kochani przez Boga i odkupieni przez Syna Bożego, Jezusa Chrystusa. Wszyscy stanowimy jedną rodzinę ludzką. Mamy szansę życia w szczęściu na wieki. Jan, ostatni prorok, który wskazał Mesjasza – źródło radości Izajasz obrazowo wyraził radość z doświadczenia zbawienia: „Ogromnie się weselę w Panu, dusza moja raduje się w Bogu 22

Franciszek, Evangelii gaudium, nr 1.

Nieco wcześniej, dnia 17 września 10 roku, senat rzymski zaliczył Cezara Augusta do grona bogów32. Czyż nie jest to wyrażony przez ewangelistę paradoks, że Pan, który panuje nad światem, narodził się za panowania Cezara Augusta? Jakże te dwa panowania różnią się od siebie. Panowanie Augusta miało swój początek i kres, wypełnione było intrygami w celu zachowania władzy. Panowanie Chrystusa jest totalne, rozciągnięte poza czas i przestrzeń, nie ma początku ani końca i wyraża się najpełniej w miłości. Objawienie swej potęgi i chwały Syn Boży zostawił na czas paruzji, czyli powtórnego pojawienia się na ziemi. Objawiając się w czasie, wybrał drogę pokory i prostoty. Prostota Bożego Narodzenia Historia Boga w ludzkim ciele zaczyna się bardzo skromnie. Jego rodzice byli prostymi, zwyczajnymi ludźmi. Nie odgrywali żadnego ważnego znaczenia w polityce swojego narodu. Podporządkowali się nakazowi panującego wówczas Cezara Augusta i udali się do Betlejem, by wziąć udział w powszechnym spisie ludności: „Kiedy tam przebywali, nadszedł dla Maryi czas rozwiązania. Porodziła swego pierworodnego Syna, owinęła Go w pieluszki i położyła w żłobie, gdyż nie było dla nich miejsca w gospodzie” (Łk 2,6–7). Bóg-Człowiek pozwolił, by zawinięto Go w pieluchy. W tym obrazie zawarta jest prawda, że nieograniczony Bóg dał się ogarnąć tym, co ludzkie: ludzką historią, zwyczajami i relacjami. Nic, co ludzkie, nie jest Mu obce. Bóg w Chrystusie zadowolił się tym, co skromne, pokorne, niewiele znaczące. Jezus, będąc bogatym, dla nas stał się ubogim, aby nas swoim ubóstwem ubogacić (por. 2 Kor 8,9). Bóg wkroczył w ludzką historię jako człowiek Zgodnie ze starożytnym zwyczajem w uroczystość Narodzenia Pańskiego wszyscy kapłani mogą celebrować trzy msze święte: w nocy, o świcie i w ciągu dnia. Na każdą z nich przewidziano osobny formularz i czytania; w każdej z nich podkreśla się jeden z aspek32

Por. tamże.

UROCZYSTOŚĆ B O Ż E J R O D Z I C I E L K I M A RY I 1 S T YC Z N I A

Theotokos Sens nazwy Theotokos – Boża Rodzicielka Matka Boża odgrywa ważną rolę w życiu Kościoła i w naszym życiu wiary. Jest naszą przewodniczką w wierze. Do Niej uciekamy się w wielorakich potrzebach. Jej poświęcone są otaczane czcią ikony. Ku Jej czci wznoszone są bazyliki i sanktuaria, do których pielgrzymują tłumy wierzących. Liczne wota są podziękowaniem za doznaną pomoc. Wielu z nas codziennie odmawia różaniec. Niektórzy odmawiają codziennie Anioł Pański. W modlitwach tych cytujemy słowa archanioła Gabriela skierowane do Maryi: „Zdrowaś, Maryjo”, czyli „Bądź pozdrowiona, Maryjo, pełna łaski, Pan z Tobą, błogosławiona jesteś między niewiastami” (Łk 1,28). W drugiej zaś części tej modlitwy zwracamy się do Maryi: „Święta Maryjo, Matko Boża”. Wypowiadając ten tytuł Najświętszej Panny, rzadko myślimy o tym, że był on negowany przed kilkunastu wiekami i został obroniony na specjalnie zwołanym w tym celu soborze. Prawda wiary W Efezie, leżącym niedaleko portowego miasta Kusadasi w Turcji, znajdują się ruiny bazyliki – pierwszego kościoła dedykowanego Najświętszej Maryi Pannie. Pamiętają one sobór powszechny z 431 roku. Na nim to uznano, że można nazywać Maryję Bożą Rodzicielką. Imperator Teodozjusz II (408–450) zwołał biskupów na sobór do Efezu, by odpowiedzieli na szerzącą się herezję przypisywaną ówczesnemu patriarsze Konstantynopola, Nestoriuszowi (428–431). Nestorianie negowali popularny tytuł Maryi Theotokos, 42

2. NIEDZIELA WIELKIEGO POSTU

Przemienienie na górze Tabor a tajemnica paschalna Cierpiący bohaterowie Starego Testamentu Życie codzienne składa się z sukcesów i z porażek, uroczystości i szarych dni. Doświadczamy w nim radości, ale też i wielu cierpień. Cierpienie jest bolesne, przytłacza, odbiera entuzjazm. Wcześniej czy później dopada każdego człowieka i chce być towarzyszem życia. Znani z historii zbawienia bohaterowie nie byli pod tym względem wyjątkiem. Ich życie ukazuje wiele aspektów ludzkiego cierpienia. Abraham nie mógł cieszyć się pełnią życiowej radości, bo nie otrzymał łaski rodzicielstwa; brakowało mu dziecka; brakowało mu syna. Gdy dzięki nadzwyczajnej interwencji Boga doczekał się narodzin swego syna Izaaka, został poddany próbie wiary, o której przed chwilą słyszeliśmy. Innego cierpienia doświadczał wnuk Abrahama, Jakub. Został oszukany przez swojego teścia Labana, ale cierpliwie znosił doznawane krzywdy. Z kolei Józef, syn Jakuba, cierpiał z powodu zazdrości swoich braci, którzy posunęli się do tego, że sprzedali go jako niewolnika, przez co znalazł się w Egipcie. Mojżesz cierpiał, dźwigając ciężar odpowiedzialnego przywódcy narodu wybranego: wstawiał się u Boga za swoim narodem pomimo doznawanej niewdzięczności. Eliasz cierpiał prześladowanie z powodu wiernego wypełnienia swej misji prorockiej. Bronił prawdy o jednym, jedynym Bogu. Gdy przyczynił się do śmierci fałszywych proroków, królowa Izebel, która wcześniej wysługiwała się nimi, poprzysięgła Eliaszowi zemstę i wydała polecenie zabicia go (por. 1 Krl 19,2). Inny bohater, Dawid, cierpiał z powodu zazdrości Saula. Gdy pokonał Filistyna Goliata, „zaśpiewały kobiety wśród grania i tańców: «Pobił Saul tysiące, a Dawid dziesiątki tysięcy»” (1 Sm 18,7). Symbolem niezawinionego cier67

W I E L K I P I ĄT E K M Ę K I PA Ń S K I E J

Wyzwalająca prawda Prawda, która wyzwala Podczas procesu przed Piłatem Jezus pytany o to, czy jest królem, przyznał: „Tak, jestem królem” (J 18,37). Od razu dopowiedział, że przyszedł „na świat, aby dać świadectwo prawdzie” (J 18,37). Wcześniej zaś Pan Jezus, nauczając w świątyni jerozolimskiej, powiedział do Żydów znamienne słowa, które korespondują z tymi z procesu: „poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli” (J 8,32). To słowa Króla, który jak niewolnik został przybity do krzyża. Stojąc przed Piłatem, wydawał się bezsilny, ale jak nikt inny zachował godność budzącą szacunek. Toteż Piłat oświadczył przywódcom żydowskim: „Ja nie znajduję w Nim żadnej winy” (J 18,38; por. J 19,6). Jezus, mówiąc o tym, że królestwo Jego nie jest z tego świata (por. J 18,36), mógł jawić się Piłatowi jako nieszkodliwy filozof. Filozofowie szukali definicji prawdy. Również Piłat retorycznie pytał: „Cóż to jest prawda?” (J 18,38). Nie znał słów Jezusa skierowanych do apostoła Tomasza: „Ja jestem drogą i prawdą, i życiem” (J 14 6). Chrystus jest prawdą, która wyzwala i daje życie. Jego słowa mają sens duchowy, który można nieco lepiej zrozumieć tylko w kontekście całego życia i nauczania Syna Bożego. Błędne drogi wyzwolenia Prawda i wyzwolenie. Wyzwolenie przez prawdę. Czy to nie brzmi zbyt poetycko? Ile jest warta prawda, która nie uwalnia od krzyża, ale wręcz do niego prowadzi? Dzisiaj – jak swego czasu zauważył papież Benedykt XVI – duża część filozofii podważa istnienie obiektywnej prawdy73. Każdy ma subiektywną prawdę życiową, 73 Benedykt XVI w rozmowie z Peterem Seewaldem, Światłość świata. Papież, Kościół i znaki czasu, Kraków 2011, s. 62.

4. NIEDZIELA WIELKANOCNA

Kapłan-pasterz: człowiek z ludzi i dla ludzi Znaczenie metafory pasterza i owiec Zmarła w 2003 roku teolog Dorothee Sölle argumentowała, że nikt nie chce być traktowany jak owca. Jej zdaniem obraz tego zwierzęcia jest niedemokratyczny, a obraz pasterza – patriarchalny, androcentryczny i kojarzony z uciskiem. Nie takie jednak jest znaczenie tej symboliki w 10 rozdziale Janowej Ewangelii. Relacja pasterza do owiec nie ma nic wspólnego z uciskiem i wyzyskiem. Słowa przypowieści podkreślają raczej, że dobry pasterz zna owce po imieniu (por. J 10,14). „Dobry pasterz daje życie swoje za owce” (J 10,11). Takim pasterzem jest Jezus Chrystus (por. J 10,11)87. Nie jesteśmy owcami. Godność człowieka nieporównanie przewyższa wartość zwierząt. Jednocześnie warto zauważyć, że wielkość Boga o wiele bardziej przewyższa znaczenie całego stworzenia. Sensem przypowieści jest podkreślenie prawdy, że człowiek bez Chrystusa „nic nie może uczynić” (J 15,5); nic, co mogłoby dać człowiekowi to, co najważniejsze, czyli życie wieczne. Chrystus jako Dobry Pasterz wskazuje drogę do życia wiecznego, On prowadzi do szczęścia. Sens Jezusowej przypowieści o dobrym pasterzu i owcach Sens przypowieści o dobrym pasterzu i owcach staje się jaśniejszy w kontekście dobrze znanego Psalmu 23, którego autor z radością podkreśla swoją zależność od Boga: „Pan jest moim pasterzem, nie brak mi niczego. Pozwala mi leżeć na zielonych pastwiskach. Prowadzi mnie nad wody, gdzie mogę odpocząć: orzeźwia moją duszę. Wiedzie mnie po właściwych ścieżkach przez wzgląd na swoje 87

Por. K. Berger, dz. cyt., s. 99.

114

7. NIEDZIELA ZWYKŁA

Uzdrowienie całego człowieka Uzdrowienie przez doświadczenie mocy i miłości Bożej Rosjanka, Tatiana Goryczewa, urodzona w 1947 roku w Leningradzie opublikowała książkę zatytułowaną Mówić o Bogu to niebezpieczne. Moje doświadczenia na Wschodzie i na Zachodzie115. Opowiada w niej o swoim nawróceniu pod wpływem wielokrotnego odmawiania modlitwy Ojcze nasz: „Mówiłam chyba sześć razy i nagle zostałam zupełnie odmieniona. Pojęłam – nie moim godnym śmiechu rozumem, lecz całą moją istotą – że On istnieje. On, żywy, Osobowy Bóg, który kocha mnie i wszystkie stworzenia, który stworzył świat i z miłości stał się człowiekiem. […] W tym momencie pojęłam i ogarnęłam tajemnicę chrześcijaństwa, nowe, prawdziwe życie. To był rzeczywisty, prawdziwy ratunek! W tej chwili wszystko zmieniło się we mnie. Stary człowiek umarł. Zrzekłam się nie tylko mojego wcześniejszego systemu wartości, lecz także przyzwyczajeń. Otworzyło się też moje serce. Zaczęłam lubić ludzi […] i nie pragnęłam niczego innego, jak tylko czynienia dobra i służenia ludziom i Bogu”116. Formalnie została ochrzczona w dzieciństwie przez niewierzących rodziców. W wieku dwudziestu sześciu lat odnowiła łaskę chrztu117. Po latach interpretowała swoje doświadczenie jako ratunek, ponieważ w dzieciństwie miała przyjaciółkę, która w wieku piętnastu lat odebrała sobie życie, nie mogąc znieść otaczającej ją rzeczywistości: „odkryła swoją grzeszność. Odkryła fundamentalną prawdę, a mianowicie tę, że człowiek jest słaby i niedoskonały. Ale innej, jeszcze ważniejszej prawdy nie znalazła: że Bóg może człowieka uratować, wydobyć z upadku i wyrwać 115

T. Goryczewa, Mówić o Bogu to niebezpieczne. Moje doświadczenia na Wschodzie i na Zachodzie, Wrocław 1990. 116 Tamże, s. 25–26. 117 Tamże, s. 29.

161

9. NIEDZIELA ZWYKŁA

Co można robić w niedzielę? Zakupy w niedzielę? Co jakiś czas powraca pytanie, czy sklepy wielkopowierzchniowe – supermarkety powinny być otwarte w niedzielę i uroczystości. Ta kwestia społeczna budzi wiele dyskusji: są jej zwolennicy, są i przeciwnicy. Zamknięcie sklepów wywołuje pewną niedogodność dla człowieka, który w dni powszednie jest zabiegany i nie planuje zakupów. Jest przyzwyczajony do tego, że gdy nagle zauważy brak potrzebnego produktu, jedzie do supermarketu i go kupuje. To kwestia pewnej wygody, przyzwyczajenia i stylu życia. Kwestia pracy w niedzielę to zagadnienie ekonomiczne, społeczne i religijne. Faktor ekonomiczny nie jest jedyny, a przykład bogatych krajów pokazuje, że istnieją różne rozwiązania: w Stanach Zjednoczonych sklepy są w niedzielę otwarte, ale w niemieckiej Bawarii – zamknięte i land znakomicie się rozwija pod względem gospodarczym. Wymiar społeczny pracy w niedzielę wiąże się z tym, że skoro są potencjalni kupcy, to muszą być zatrudnieni sprzedawcy, którzy też mają rodziny i prawo do świętowania. Owszem, mogą otrzymać w zamian dzień wolny, ale będzie to dzień powszedni, a nie święto, inni będą pracowali. Oczywiście, że są zawody użyteczności publicznej, które dla dobra społeczeństwa muszą być wykonywane również w niedzielę i święta. Dyżury w niedzielę mają lekarze, policjanci, energetycy, kierowcy. To „szabat został ustanowiony dla człowieka, a nie człowiek dla szabatu” (Mk 2,27). I praca, i niedzielny wypoczynek są dla człowieka. Relacja niedzieli do szabatu Relacja świętowania niedzieli przez chrześcijan wobec świętowania szabatu przez Żydów ma trzy aspekty: ciągłość, brak ciągłości i nowość. Ciągłość polega na świętowaniu jednego dnia w tygo169

w ogóle mówić ani o grzechu, ani o wiecznym potępieniu, a co najwyżej o winie, błędzie, pomyłce. Grzech dotyczy zawsze relacji człowieka z Bogiem. Czym jest grzech? Dla człowieka wierzącego najbardziej radykalnym złem jest grzech i potępienie wieczne, czyli odrzucenie człowieka przez Boga, które jest konsekwencją odrzucenia Boga przez człowieka131. Śmierć doczesna nie decyduje o przeznaczeniu człowieka do życia. Ona jest jedynie momentem, w którym kończy się dla człowieka możliwość poprawy, zmiany czegokolwiek. Wraz z nią wszystkie nasze dokonania zostają zapieczętowane i na ich podstawie będziemy sądzeni. A naszym sędzią będzie Chrystus. Wiemy jednak z Objawienia Bożego, że jest On miłosierny i pragnie przebaczyć ludziom wszystkie grzechy. „Albowiem Bóg nie posłał swego Syna na świat po to, aby świat potępił, ale po to, by świat został przez Niego zbawiony” (J 1,17). Jednak, jak słyszeliśmy podczas dzisiejszej liturgii, są takie grzechy, które nie mogą być odpuszczone. „Wszystkie grzechy i bluźnierstwa, których by się ludzie dopuścili, będą im odpuszczone. Kto by jednak zbluźnił przeciw Duchowi Świętemu, nigdy nie otrzyma odpuszczenia, lecz winien jest grzechu wiecznego” (Mk 3,28–29; por. Mt 12,32). Przypomnijmy najpierw, czym jest grzech. Według Katechizmu Kościoła katolickiego: „Grzech jest wykroczeniem przeciw rozumowi, prawdzie, prawemu sumieniu; jest brakiem prawdziwej miłości względem Boga i bliźniego z powodu niewłaściwego przywiązania do pewnych dóbr” (KKK 1849). Prostsza jest definicja, jaką podał święty Augustyn, według którego grzech jest „miłością siebie, posuniętą aż do pogardy Boga”132. Grzech jest więc obrazą Boga. Zgodnie z tradycją Kościoła rozróżnia się grzech śmiertelny i powszedni. Grzech śmiertelny jest poważnym wykroczeniem przeciw prawu Bożemu, popełnionym świadomie i całkowicie dobrowolnie. Taki grzech niszczy miłość w sercu człowieka, który wybiera 131 132

Por. Jan Paweł II, Przekroczyć próg nadziei, Lublin 1994, s. 68. Św. Augustyn, De civitate Dei, 14, 28; KKK 1850.

173

22. NIEDZIELA ZWYKŁA

Przykazania Boże i pełnienie woli Bożej Przepisy regulujące życie indywidualne i społeczne Nawet człowiek żyjący samotnie wyznacza sam sobie rytm życia. Jeśli nie chce marnować czasu, ustala sobie regulamin, którego pilnuje. Jest w nim przede wszystkim czas pobudki, potem porannej medytacji, śniadania, obiadu, kolacji. Jest czas nauki bądź pracy. Są zaplanowane spotkania z ludźmi, wizyty u lekarzy bądź w urzędach. Dobrze zaplanowany dzień umożliwia wydajne wykorzystywanie czasu. Istnieje wszakże niebezpieczeństwo, że w wyznaczonym przez siebie regulaminie zabraknie miejsca na nieoczekiwane zdarzenia, spotkania czy nawet na niespodziewaną interwencję Pana Boga. Przepisy regulujące życie religijne Chroniąc człowieka przed nim samym, przed nadużyciem przez niego wolności, Pan Bóg dał narodowi wybranemu Dekalog – podstawę regulującą międzyludzkie stosunki, a także relacje każdego człowieka wobec Stwórcy. Słowa Przymierza były podarowane ludziom wolnym, wyprowadzonym z niewoli egipskiej. Niewolnicy nie potrzebują przepisów. Oni mają tylko wykonywać polecenia swych panów. Ludzie wolni natomiast potrzebują reguł, żeby byli zarazem odpowiedzialni. Wolność zakłada odpowiedzialność! Bóg więc podarował Mojżeszowi, a przez niego narodowi Izraela, dziesięcioro przykazań. Stanowiły one źródło dumy narodu wybranego. Bóg powiedział bowiem o tych przykazaniach: „Strzeżcie ich i wypełniajcie je, bo one są waszą mądrością i umiejętnością w oczach narodów, które usłyszawszy o tych prawach powiedzą: «Z pewnością ten wielki naród to lud mądry i rozumny». Bo któryż naród wielki ma bogów tak bliskich, jak Pan, Bóg nasz, ilekroć Go 221

24. NIEDZIELA ZWYKŁA

Wierzę w Jezusa, który cierpi w moim bliźnim Weryfikacja naszej wiary W różnych sytuacjach życiowych zachodzimy choćby na krótką chwilę do świątyni, by się pomodlić, wyciszyć, osiągnąć pokój serca. Uświadamiamy sobie wówczas, że znajdujemy się w obecności Boga. Przedstawiamy Mu swoje prośby i dziękczynienia, błagamy Go o przebaczenie win i uwielbiamy Jego wspaniałość. Mimo że możemy uznać siebie za wierzących, potrzebujemy, przynajmniej od czas do czasu, weryfikacji, jaka jest nasza wiara. Kim jest dla mnie Bóg? Kim jest dla mnie Jezus Chrystus? Do takiej refleksji zaprasza nas dzisiaj sam Pan. Jego pytanie skierowane niegdyś do najbliższych przyjaciół, zostało postawione dzisiaj także nam, każdej i każdemu z nas osobiście. Kim jest dla mnie Jezus Chrystus? Pod Cezareą Filipową, na północy Izraela, Jezus zapytał uczniów o opinię publiczną, o to, co ludzie mówią na Jego temat. W odpowiedzi usłyszał, że opinie współczesnych są zróżnicowane: jedni uważali Go „za Jana Chrzciciela, inni za Eliasza, jeszcze inni za jednego z proroków” (Mk 8,28). Tę wielość opinii na swój temat Jezus wykorzystał do doprecyzowania swej tożsamości. Natchniony przez Ducha Świętego, w imieniu wszystkich uczniów, Piotr powiedział wprawdzie, że Chrystus jest Mesjaszem, ale nie rozumiał, kim jest Mesjasz. Miał wówczas jego tryumfalistyczny obraz. Trudno mu było pogodzić się z przyjęciem Mesjasza cierpiącego, zapowiedzianego przez proroka Izajasza. Trudno było przyjąć, „że Syn Człowieczy musi wiele cierpieć, że będzie odrzucony przez starszych, arcykapłanów i uczonych w Piśmie; że będzie zabity, ale po trzech dniach zmartwychwstanie” (Mk 8,31). Piotr zrozumiał 230

27. NIEDZIELA ZWYKŁA

Nierozerwalność małżeństwa Radość świętowania jubileuszy małżeńskich Do najbardziej kwestionowanych zagadnień moralności chrześcijańskiej należą te, które dotyczą małżeństwa i rodziny. Popularne środki społeczne rzadko pokazują życie małżonków, którzy są sobie wierni przez całe życie. A przecież właśnie taka postawa, z jej radościami i smutkami, zasługuje na zainteresowanie. To właśnie miłość, która przetrwała wiele prób, stanowi materiał na znakomity scenariusz filmowy. Wzruszające są obchody srebrnych, złotych czy rubinowych jubileuszy małżeńskich. Jubilaci z dużym bagażem doświadczeń najlepiej mogą powiedzieć, czym jest miłość. Oni mówią o niej swoją wzajemną wiernością przez dwadzieścia pięć, pięćdziesiąt, sześćdziesiąt i więcej lat wspólnego, nierozerwalnego pożycia małżeńskiego. Składają się na nie z pewnością radości i smutki, sukcesy i porażki; mnóstwo problemów, z których część udaje się rozwiązać, a z innymi trzeba uczyć się żyć. Czy rozwiązaniem w obliczu trudności jest rozwód? Czy przezwyciężając jedne problemy na drodze rozwodu, nie powoduje się następnych? Czyż Bóg, powołując do życia wspólnotę małżeńską, nie chciał jej dobra właśnie na drodze wierności? Radosne orędzie Chrystusa i Kościoła o nierozerwalności małżeństwa Usłyszeliśmy dzisiaj słowa z Objawienia Bożego o stworzeniu mężczyzny i kobiety: „«Nie jest dobrze, żeby mężczyzna był sam; uczynię mu zatem odpowiednią dla niego pomoc». […] Po czym Pan Bóg z żebra, które wyjął z mężczyzny, zbudował niewiastę. A gdy ją przyprowadził do mężczyzny, mężczyzna powiedział: «Ta dopiero jest kością z moich kości i ciałem z mego ciała! Ta będzie się zwała niewiastą, bo ta z mężczyzny została wzięta». Dlatego to 242

33. NIEDZIELA ZWYKŁA

Tylko Bóg Ojciec zna datę końca świata Zapowiedzi końca świata Przy każdej zmianie epoki pojawiają się zwiastuni końca świata. Takie katastroficzne tendencje milenarystyczne, kończące tysiąclecie, pojawiały się przed rokiem tysięcznym, na końcu XIX i XX wieku. Gdy następują intensywniejsze trzęsienia ziemi, wybuchy wulkanów, komety zbliżają się do ziemi, wówczas zabierają głos fałszywi, kasandryczni prorocy zwiastujący klęski, a najbardziej naiwni i szaleni z nich odważają się podawać daty końca świata. W takich okolicznościach przypominane są enigmatyczne proroctwa Nostradamusa. Ostatnio archeolodzy wydedukowali, że kalendarz Majów kończy się 21 grudnia 2012 roku. Ezoterycy przewidywali w tym dniu koniec świata, który, jak wiemy, nie nastąpił. Trzy lata wcześniej za 200 milionów dolarów, czyli za ponad 600 milionów złotych Roland Emmerich wyreżyserował film o tytule 2012, który podsycał przekonanie o nadchodzącym końcu świata. Dla sprytnych przedsiębiorców zapowiedzi końca świata są okazją do zrobienia interesu kosztem naiwnych ludzi. Chrystusowa zapowiedź końca świata Tekst dzisiejszej Ewangelii odegrał ważną rolę w chrześcijańskiej apokaliptyce. Pan Jezus powiedział krótko: „gdy ujrzycie, że to się dzieje, wiedzcie, że blisko jest, we drzwiach” (Mk 13,29). Jego zdanie doprecyzowano z czasem piętnastoma oznakami końca świata. Ponieważ wiele z nich występuje co pewien czas, uznano, że zaistnienie wszystkich razem jest wskazówką nadchodzącego końca świata187. 187 Por. K. Berger, dz. cyt., s. 272. Znakomitą książkę na ten temat napisał o. Charles Arminjon: Koniec świata doczesnego i tajemnice życia przyszłego. Konferencje, Poznań 2011.

267

i powiedział im: „Dana Mi jest wszelka władza w niebie i na ziemi” (Mt 28,18). Święty Paweł, patrząc już z perspektywy paschalnej, a więc po śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa oraz po Zesłaniu Ducha Świętego, napisał w Liście do Kolosan o Chrystusie, że „w Nim zostało wszystko stworzone: i to, co w niebiosach, i to, co na ziemi, byty widzialne i niewidzialne […]. Wszystko przez Niego i dla Niego zostało stworzone. On jest przed wszystkim i wszystko w Nim ma istnienie. […] On jest Początkiem, Pierworodnym spośród umarłych, aby sam zyskał pierwszeństwo we wszystkim. Zechciał bowiem [Bóg], aby w Nim zamieszkała cała Pełnia” (Kol 1,16–19). Chrystus jest Panem i Królem nieba i ziemi, rzeczywistości widzialnej i niewidzialnej, ludzi i wszelkich duchów. Kult Chrystusa Króla i posługa wobec ubogich i cierpiących Słusznie więc czcimy dzisiaj Chrystusa jako Króla Wszechświata. Śpiewamy: „Chrystus Wodzem, Chrystus Królem, Chrystus, Chrystus Władcą nam”. Ministranci pozdrawiają się zawołaniem: „Króluj nam, Chryste, zawsze i wszędzie”. W prefacji na dzisiejszą uroczystość wyznajemy, że królestwo Syna Bożego jest „wieczne i powszechne” i że jest to „królestwo prawdy i życia, królestwo świętości i łaski, królestwo sprawiedliwości, miłości i pokoju”190. Jego siłą nie jest armia, służby specjalne ani nowoczesna technologia. Chrystus Król jest Sługą naszego zbawienia. W Nim i przez Niego Bóg objawił swoją miłość wobec ubogich, chorych i odrzuconych przez ludzi. Toteż, chcąc mieć udział w królestwie Chrystusa, musimy iść Jego drogą, drogą służby człowiekowi. Na niewiele przydałoby się nam uwielbienie Chrystusa Króla w liturgii, jeśli temu kultowi nie towarzyszyłaby wrażliwość na potrzeby bliźnich. Oby Bóg otworzył „nasze oczy na potrzeby i cierpienia braci” i oświecił „nas światłem swego słowa, abyśmy pocieszali utrudzonych i uciśnionych” oraz „z miłością podejmo190

Mszał rzymski. Prefacja o Jezusie Chrystusie, Królu Wszechświata.

273

UROCZYSTOŚĆ NAJŚWIĘTSZEGO C I A Ł A I K RW I PA Ń S K I E J

Pamiątka ofiary Chrystusa Ponowne spotkanie w Wieczerniku Gromadzimy się dziś w kościele nie w niedzielę, jak co tydzień, ale w środku tygodnia. Przyszliśmy do świątyni, by uwielbić Chrystusa obecnego w Najświętszym Sakramencie. Wraz z Nim przeżywamy tajemnicę ustanowienia Eucharystii. Raz jeszcze przychodzimy do Wieczernika, gdzie Chrystus ustanowił sakrament służebnego kapłaństwa, Eucharystię i nowe przykazanie miłości. O ile w Wielki Czwartek na rozpoczęcie triduum paschalnego skupialiśmy naszą uwagę na przeżywaniu ustanowienia kapłaństwa i nowego przykazania miłości, o tyle dziś koncentrujemy naszą uwagę na tajemnicy Eucharystii. Taka jest w ogóle logika roku liturgicznego, że poszczególne misteria z życia Pana Jezusa przeżywamy kolejno, by lepiej uświadomić sobie ich zbawcze znaczenie dla nas i żeby mieć w nich udział przez wiarę. Eucharystia jest tak centralna w życiu Kościoła, że słusznie przeżywamy jej ustanowienie w osobną uroczystość. Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Pańskiej została wprowadzona na życzenie samego Pana Jezusa, który przekazał tę prośbę przez św. Joannę z Cornillon. Uroczystość ta była po raz pierwszy obchodzona w bazylice świętego Marcina w Liège w 1246 roku. Papież Urban IV – który wcześniej był duchowym powiernikiem świętej Joanny – rozszerzył uroczystość na cały Kościół powszechny w 1264 roku. Ciekawe, że w samym Liège w trakcie II Soboru Watykańskiego, w 1964 roku zaniechano uroczystych procesji w Boże Ciało. Przywrócił je w 2014 roku biskup Liège Jean-Pierre Delville, odpowiadając na apel papieża Franciszka, który zachęcał, by Kościół wychodził do świata. 284

UROCZYSTOŚĆ WSZYSTKICH ŚWIĘTYCH

Święci żyją mocą Bożego słowa i Eucharystii Tylko Bóg zna nazwy wszystkich gwiazd i imiona wszystkich świętych Pomyślmy, jak bardzo różne są gwiazdy na nieboskłonie, które możemy podziwiać w pogodną noc. Jest ich chyba o wiele więcej niż ludzi żyjących do tej pory na ziemi we wszystkich epokach. Jedne gwiazdy wydają nam się większe od innych. Ale przecież to nie tylko kwestia faktycznej wielkości tych ciał niebieskich, ale też dystansu, z jakiego się na nie patrzy. Słońce, które widzimy, nie jest wcale największą gwiazdą we wszechświecie. Z kolei wielu innych, wielkich gwiazd, które są w kosmosie, w ogóle nie widzimy. Czyż nie podobnie jest ze świętymi? Są święci znani i podziwiani wszędzie na świecie. Ale jest z pewnością wiele świętych osób, które dla większości pozostają bezimienne. Gdy myślimy o niektórych spośród naszych znajomych, czyż nie ma wśród nich takich, którzy żyli konsekwentnie według Chrystusowych błogosławieństw? Droga świętości – naśladowanie Chrystusa opisanego w błogosławieństwach Błogosławieństwa znajdują się w centrum Chrystusowej Ewangelii (por. KKK 1716). Są zarazem najlepszą charakterystyką Jego samego. To On jest ubogi, zasmucony z powodu ludzkich grzechów i niewdzięczności. On pragnie sprawiedliwości i jest miłosierny. Ma czyste serce, wprowadza pokój, cierpi prześladowanie dla sprawiedliwości i doznaje urągania. „Błogosławieństwa odzwierciedlają oblicze Jezusa Chrystusa i opisują Jego miłość” (KKK 1717). Są one zarazem źródłem nadziei dla uczniów Chrystusa, którzy doświadczają rozmaitych trudności i cierpień; „zapowiadają dobrodziejstwa i nagrodę, które w sposób ukryty są już udzielane uczniom; zostały 292

Spis treści

Słowo wstępne. Głoszenie Chrystusa w homiliach ważnym zadaniem duszpasterzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

Okres Adwentu 1. NIEDZIELA ADWENTU Czuwając, z ufnością oczekujemy na przyjście Pana . . . . . . . . . . . 13 Oczekiwanie na nową inicjatywę Boga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Cztery aspekty adwentowego oczekiwania . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Nauka oczekiwania. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Nauka czuwania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 2. NIEDZIELA ADWENTU Przygotowanie na spotkanie z Panem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Komunikacja międzyludzka wymaga dobrych połączeń. . . . . . . 17 Boży posłańcy przygotowujący drogę Panu . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Izajasz i Jan – adwentowi zwiastuni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Podwójne przyjście Pana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 Oczekiwanie wypełnione dobrymi uczynkami . . . . . . . . . . . . . . 20 3. NIEDZIELA ADWENTU Radość z bliskości Pana. Gaudete . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Radość w Panu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Jan, ostatni prorok, który wskazał Mesjasza – źródło radości . . 21 Paschalna radość uczniów Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 4. NIEDZIELA ADWENTU Duch Święty w życiu Maryi, Jezusa i Kościoła . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Duch Święty na scenie ludzkiej historii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Duch Święty w tajemnicy Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Duch Święty w życiu Kościoła . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Duch Święty w naszych domach przy wigilijnym stole . . . . . . . 27

295

Okres Bożego Narodzenia UROCZYSTOŚĆ NARODZENIA PAŃSKIEGO Msza Święta w nocy Chrystus ubogacił nas swoim ubóstwem. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Syn Boży narodził się za panowania Cezara Augusta . . . . . . . . 31 Prostota Bożego Narodzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Bóg wkroczył w ludzką historię jako człowiek . . . . . . . . . . . . . 32 Otwórzmy serca dla ludzi prostych i ubogich . . . . . . . . . . . . . . 33 UROCZYSTOŚĆ NARODZENIA PAŃSKIEGO Msza święta w dzień . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 Bóg stał się człowiekiem dla naszego zbawienia . . . . . . . . . . . . . . 35 Radość Bożego Narodzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 Jezus przyszedł zbawić wszystkich ludzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 Nasze dziękczynienie za dar zbawienia i usynowienia w Jezusie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 NIEDZIELA ŚWIĘTEJ RODZINY JEZUSA, MARYI I JÓZEFA Rodzina obrazem Boga jedynego, ale nie samotnego. . . . . . . . . . . 38 Trudna sytuacja współczesnych rodzin polskich . . . . . . . . . . . . 38 Rodzina Jezusa, Maryi i Józefa wzorcem dla współczesnych rodzin. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Szczęście rodziców błogosławionego dziecka . . . . . . . . . . . . . . 40 UROCZYSTOŚĆ BOŻEJ RODZICIELKI MARYI 1 stycznia Theotokos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Sens nazwy Theotokos – Boża Rodzicielka . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Prawda wiary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Znaczenie dogmatu o Bożej Rodzicielce dla nas . . . . . . . . . . . . 43 Dziękczynienie Bogu za dar Bożej Rodzicielki . . . . . . . . . . . . . . 44 2. NIEDZIELA PO BOŻYM NARODZENIU „Słowo Wcielone nie zajrzało do nas na chwilę, ale wśród nas zamieszkało” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 Stałe i czasowe zameldowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 Chrystusowy pobyt wśród ludzi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 Każdy dzień jest okazją do spotkania z Chrystusem . . . . . . . . . 46

296

UROCZYSTOŚĆ OBJAWIENIA PAŃSKIEGO Objawienia Chrystusa wszystkim narodom. . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Pobożne zwyczaje związane z przybyciem mędrców ze Wschodu do Betlejem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Objawienie Zbawiciela świata reprezentantom narodów pogańskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Liturgiczna celebracja Objawienia Boga wszystkim narodom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Moralny wydźwięk spotkania mędrców ze Wschodu z Jezusem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 ŚWIĘTO CHRZTU PAŃSKIEGO Objawienie Chrystusa Sługi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 Chrzest Chrystusa a nasz chrzest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 Objawienie podczas chrztu Chrystusa w Jordanie . . . . . . . . . . . 52 Życie mocą sakramentu chrztu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

Okres Wielkiego Postu ŚRODA POPIELCOWA Bóg zna nasze najskrytsze myśli i intencje. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 Wielki Post to nie fitness . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 Zapatrzenie w Chrystusa ukrzyżowanego . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 Spójność praktyk pokutnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 Jałmużna, a nie filantropia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 1. NIEDZIELA WIELKIEGO POSTU Z pomocą Chrystusa pokonamy szatańskie pokusy . . . . . . . . . . . . 63 Doświadczenie kuszenia w codziennym życiu . . . . . . . . . . . . . . 63 Solidarność Chrystusa z ludźmi kuszonymi przez diabła . . . . . 65 Chrystus daje nam moc do walki z pokusami . . . . . . . . . . . . . . 65 2. NIEDZIELA WIELKIEGO POSTU Przemienienie na górze Tabor a tajemnica paschalna . . . . . . . . . . 67 Cierpiący bohaterowie Starego Testamentu . . . . . . . . . . . . . . . 67 Przemienienie Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 Sens Przemienia Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 Nasze przebóstwienie owocem Paschy Chrystusa . . . . . . . . . . . 70

297

3. NIEDZIELA WIELKIEGO POSTU Chrystus nową świątynią, a my świątynią Jego Ducha . . . . . . . . . 71 Świątynia jako miejsce kultu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 Świątynie Izraela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 Jezus i świątynia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 Jesteśmy świątynią Ducha Świętego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 4. NIEDZIELA WIELKIEGO POSTU Uwierzyliśmy miłości, jaką Bóg ma ku nam. . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 Pragnienie bezpieczeństwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 Oblubieńcze wyznanie Jezusa – kwintesencją Ewangelii . . . . . . 75 Cechy Bożej miłości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 Nasza odpowiedź na Bożą miłość . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 5. NIEDZIELA WIELKIEGO POSTU Porażka nie jest klęską, ale etapem na drodze do ostatecznego sukcesu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 Porażka nie musi być klęską, ale wyzwaniem . . . . . . . . . . . . . . 79 Ze śmierci Jezusa „życie tryska” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 Krew współczesnych męczenników posiewem nowych chrześcijan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 Pokarm męczenników i wyznawców Chrystusa . . . . . . . . . . . . . 81 6. NIEDZIELA WIELKIEGO POSTU Ukrzyżowany Chrystus żyje i panuje nad światem . . . . . . . . . . . . 83 Życie wiedzione tak, jakby Boga nie było . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 Odrzucenie Boga największym dramatem ludzi . . . . . . . . . . . . 83 Bóg pozostaje ukryty, ale nie przestaje działać . . . . . . . . . . . . . 84

Triduum Paschalne WIELKI CZWARTEK Umycie nóg – miłość wyrażona w pokornej służbie . . . . . . . . . . . 89 Obmywanie nóg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 Mistrz umywający nogi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 Naśladowanie pokornego Mistrza zadaniem Jego uczniów . . . . 90 Obmycie nóg i codzienna wzajemna służba uczniów Jezusa . . . 91 WIELKI PIĄTEK MĘKI PAŃSKIEJ Wyzwalająca prawda. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92

298

Prawda, która wyzwala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 Błędne drogi wyzwolenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 Wyzwolenie przez prawdę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 Adoracja narzędzia wyzwolenia z grzechu . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 WIGILIA PASCHALNA Lekarstwo na nieśmiertelność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 Pragnienie nieśmiertelności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 Lekarstwo przeciw śmierci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 Podtrzymywanie nieśmiertelnego życia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97

Okres wielkanocny NIEDZIELA ZMARTWYCHWSTANIA PAŃSKIEGO Argumenty za wiarą w Zmartwychwstałego . . . . . . . . . . . . . . . . 101 Bezprecedensowe wydarzenie w historii ludzkości . . . . . . . . . 101 Wydarzenia potwierdzające zmartwychwstanie . . . . . . . . . . . 101 Jezus żyje i jest wśród nas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 2. NIEDZIELA WIELKANOCNA Epifania Bożego miłosierdzia dla nas i przez nas. . . . . . . . . . . . . 105 Świat spragniony Bożego miłosierdzia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 Objawienie Bożego miłosierdzia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 Kościół epifanią Bożego miłosierdzia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 Zaproszenie do czerpania ze źródła miłosierdzia. . . . . . . . . . . 108 3. NIEDZIELA WIELKANOCNA „Będziecie moimi świadkami” (Dz 1,8) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 Świadectwo przez męczeństwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 Świadectwo Pisma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 Świadectwo uczniów Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 Nasze świadectwo o Jezusie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 4. NIEDZIELA WIELKANOCNA Kapłan-pasterz: człowiek z ludzi i dla ludzi . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 Znaczenie metafory pasterza i owiec . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 Sens Jezusowej przypowieści o dobrym pasterzu i owcach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 Kapłan – alter Christus Pastor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116

299

5. NIEDZIELA WIELKANOCNA Chrystus krzewem winnym – my Jego latoroślami . . . . . . . . . . . 118 Pielęgnacja winnicy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118 Chrystus krzewem winnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118 Jesteśmy latoroślami winnego krzewu – Chrystusa . . . . . . . . . 119 Trwanie w Chrystusie – winnym krzewie . . . . . . . . . . . . . . . . 120 6. NIEDZIELA WIELKANOCNA Miłość Boga ma ludzką postać . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 Przykazania kodem miłości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 Chrystus jest ucieleśnieniem miłości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 Naśladując Chrystusa, pomnażamy miłość w świecie . . . . . . . 123 Wychowankowie w szkole miłości Chrystusa . . . . . . . . . . . . . 124 7. NIEDZIELA WIELKANOCNA. WNIEBOWSTĄPIENIE PAŃSKIE Paradoksalna radość z rozstania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 Radość przebywania z przyjacielem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 Radość apostołów po rozstaniu z Jezusem . . . . . . . . . . . . . . . 126 Rozstanie, a zarazem pozostanie razem . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 Zjednoczenie z Jezusem i świadectwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128 UROCZYSTOŚĆ ZESŁANIA DUCHA ŚWIĘTEGO Duch, który wszystko ożywia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 Bez Ducha Świętego nie dzieje się nic dobrego . . . . . . . . . . . . 130 Mówimy o Duchu Świętym za pomocą porównań . . . . . . . . . . 131 Życie w Duchu Świętym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132

Okres zwykły w ciągu roku 2. NIEDZIELA ZWYKŁA Przebywanie z Bogiem po to, by o Nim świadczyć . . . . . . . . . . . 137 Człowiek szuka Boga, a Bóg szuka człowieka . . . . . . . . . . . . . 137 Bóg objawia się człowiekowi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 Bóg zaprasza do przebywania z Nim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 Bóg posyła swych umiłowanych do świata . . . . . . . . . . . . . . . 139 3. NIEDZIELA ZWYKŁA Praca nad sobą i eucharystyczny napój . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141

300

Praca nad sobą, a nie magiczny napój źródłem przemiany człowieka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141 Chrystusowe wezwanie do nawrócenia i wiary w Ewangelię . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141 Nawrócenie pod wpływem spotkania z Chrystusem . . . . . . . . 142 Częste przebywanie z Chrystusem obecnym w słowie i Eucharystii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143 4. NIEDZIELA ZWYKŁA Słowo Chrystusa skutecznym środkiem przeciw diabłu . . . . . . . 146 Diabeł istnieje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146 Cel działania diabła . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 Zwycięstwo Chrystusa nad diabłem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 Egzorcyzmy w posłudze Kościoła. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148 Życie poddane Duchowi Świętemu profilaktyką przeciw atakom diabła . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149 5. NIEDZIELA ZWYKŁA Dzień z życia Jezusa i mesjański sekret . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151 Kalendarz z dziennymi obowiązkami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151 Codzienne zadania Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151 Mesjański sekret. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153 Codzienne zadania uczniów Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154 6. NIEDZIELA ZWYKŁA Grzech izoluje nas jak trąd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156 Społeczne znaczenie trądu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156 Wyzwalające spotkanie trędowatego z Jezusem . . . . . . . . . . . . 157 Społeczny wymiar grzechu i nawrócenia . . . . . . . . . . . . . . . . . 158 Bóg wyzwala nas z grzechów i zaprasza do wspólnoty ze sobą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159 7. NIEDZIELA ZWYKŁA Uzdrowienie całego człowieka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161 Uzdrowienie przez doświadczenie mocy i miłości Bożej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161 Jezus – uzdrowiciel człowieka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162 Chrzest, sakrament pokuty i pojednania, namaszczenie chorych i Eucharystia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163

301

8. NIEDZIELA ZWYKŁA Post chrześcijan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165 Zróżnicowane motywy postu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165 Stosunek Jezusa do postu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166 Post uczniów Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167 Post eucharystyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168 9. NIEDZIELA ZWYKŁA Co można robić w niedzielę? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169 Zakupy w niedzielę? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169 Relacja niedzieli do szabatu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169 „Co wolno w szabat: uczynić coś dobrego czy coś złego?” (Mk 3,4) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170 10. NIEDZIELA ZWYKŁA Grzechy przeciw Duchowi Świętemu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172 Grzech większym dramatem niż śmierć . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172 Czym jest grzech? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173 Grzechy przeciw Duchowi Świętemu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174 Życie poddane Duchowi Świętemu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175 11. NIEDZIELA ZWYKŁA Bóg wybrał to, co słabe w oczach świata, aby poniżyć mocnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177 Niepojęte działanie Boga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177 Rozwojowy potencjał ziarna gorczycy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178 Współtwórcy rozwoju królestwa Bożego . . . . . . . . . . . . . . . . . 179 12. NIEDZIELA ZWYKŁA Kim On jest, że wicher i jezioro są Mu posłuszne? (por. Mk 4,41) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181 Potęga żywiołów natury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181 Statek na Morzu Śródziemnym i statek na Jeziorze Galilejskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181 Syn Boży jest Panem wszelkiego stworzenia . . . . . . . . . . . . . . 182 Jezus w czasie burz w naszym życiu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183 13. NIEDZIELA ZWYKŁA Tylko Jezus wskrzesza i daje życie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185 Nieunikniona rzeczywistość śmierci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185

302

Słowo Jezusa potężniejsze niż śmierć . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186 Synagoga i Kościół wobec dawcy życia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186 Doświadczenie śmierci przeżywane z wiarą w Jezusa . . . . . . . 187 14. NIEDZIELA ZWYKŁA Jezus pośród swoich – we własnej Ojczyźnie. . . . . . . . . . . . . . . . 188 Fascynacja nieznanym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188 Jezus pośród swoich w Nazarecie – wolność aktu wiary . . . . . 188 Stosunek do Jezusa w Europie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190 15. NIEDZIELA ZWYKŁA Jezus posyła uczniów, by głosili ludziom sens życia . . . . . . . . . . 191 Potrzeba odkrycia sensu życia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191 Perspektywa nowego życia dzięki Dobrej Nowinie Jezusa Chrystusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192 Świadectwo urzeczywistnienia Dobrej Nowiny . . . . . . . . . . . . 193 16. NIEDZIELA ZWYKŁA Czas wolny ucznia Jezusa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194 Wypoczynek w życiu chrześcijanina. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194 Jezusowa zachęta do odpoczynku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194 Wypoczynek przez doświadczenie samotności i ciszy . . . . . . . 195 17. NIEDZIELA ZWYKŁA Chrystus karmi głodnych słowem i chlebem . . . . . . . . . . . . . . . . 198 Syty odbiorca Ewangelii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198 Jezus wie, czym jest głód . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198 Jezus rozdaje chleb ziemski i chleb z nieba . . . . . . . . . . . . . . . 199 Rozmnożenie chlebów znakiem czasów mesjańskich, w których żyjemy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200 Chleb na życie wieczne dla nas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201 18. NIEDZIELA ZWYKŁA Początek mowy Chrystusa w Kafarnaum o chlebie z nieba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202 Bóg bliski jak codzienny chleb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202 Bóg zaspokaja głód człowieka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202 Bóg-Człowiek wprowadza nas w komunię Eucharystii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204

303

19. NIEDZIELA ZWYKŁA Chrystus jest prawdziwym chlebem z nieba (por. J 6,50–51) . . . 206 Chleb ważniejszy niż złoto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206 Jezus jest większy niż Mojżesz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206 Słowo i chleb źródłami życia wiecznego . . . . . . . . . . . . . . . . . 207 Eucharystyczne życie Kościoła . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208 Wyznanie wiary w Chrystusa obecnego w słowie, w sakramentach i we wspólnocie Kościoła . . . . . . . . . . . . . . . 209 20. NIEDZIELA ZWYKŁA Krew nowego życia – życia w Duchu Świętym. . . . . . . . . . . . . . . 211 Zaspokajanie ziemskich żądz niszczy życie człowieka . . . . . . . 211 Napój nowego życia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211 Łaska „nowych narodzin” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212 Przykład „nowych narodzin” za sprawą sakramentu pokuty i pojednania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214 Permanentna troska o zachowanie nowego życia . . . . . . . . . . 215 21. NIEDZIELA ZWYKŁA Epilog mowy w Kafarnaum: zgorszenie i fascynacja Jezusem. Wolność aktu wiary . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217 Współczesny kryzys wiary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217 „Trudna jest ta mowa. Któż jej może słuchać?” (J 6,60) . . . . . 217 Wolność aktu wiary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219 22. NIEDZIELA ZWYKŁA Przykazania Boże i pełnienie woli Bożej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221 Przepisy regulujące życie indywidualne i społeczne . . . . . . . . 221 Przepisy regulujące życie religijne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221 Znaczenie przepisów regulujących ludzkie życie . . . . . . . . . . . 223 23. NIEDZIELA ZWYKŁA Jezus umożliwia słuchanie słowa: „Effata” . . . . . . . . . . . . . . . . . 225 Niełatwy los osób niesłyszących . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225 Jezus wypełnia proroctwo i przywraca słuch głuchoniememu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226 Obrzęd Effata w liturgii Kościoła . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227 Troska Kościoła o głuchoniemych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228

304

24. NIEDZIELA ZWYKŁA Wierzę w Jezusa, który cierpi w moim bliźnim . . . . . . . . . . . . . . 230 Weryfikacja naszej wiary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230 Kim jest dla mnie Jezus Chrystus? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230 Nasze wspólne wyznanie wiary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231 Osobiste wyznawanie wiary w Jezusa Chrystusa . . . . . . . . . . . 232 25. NIEDZIELA ZWYKŁA Wielkość wyrażona w służbie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234 Ksiądz proboszcz uratował szkołę dla dzieci . . . . . . . . . . . . . . 234 Jezusowe wezwanie do pokory . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234 Pokora jest probierzem świętości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235 26. NIEDZIELA ZWYKŁA „Poza Kościołem nie ma zbawienia” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238 Katolicyzm – czyli powszechność, a nie ekskluzywność zbawienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238 „Kto czyni cuda w imię moje, nie będzie mógł zaraz źle mówić o Mnie” (Mk 9,39) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238 Wiara, chrzest i przynależność do wspólnoty Kościoła a uniwersalizm zbawienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239 Trzeba wytrwać w łonie Kościoła „sercem”, a nie tylko „ciałem”. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240 Modlitwa o zbawienie wszystkich ludzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241 27. NIEDZIELA ZWYKŁA Nierozerwalność małżeństwa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242 Radość świętowania jubileuszy małżeńskich . . . . . . . . . . . . . . 242 Radosne orędzie Chrystusa i Kościoła o nierozerwalności małżeństwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242 Małżeństwo w obliczu trudności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243 Nie ma szczęśliwego małżeństwa bez ofiary . . . . . . . . . . . . . . 244 Eucharystia sakramentem wzmacniającym jedność i świętość małżonków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245 28. NIEDZIELA ZWYKŁA Przestroga przed ubóstwieniem bogactwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247 „Czwarty Świat” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247

305

Radosny Zacheusz i smutny, bogaty młodzieniec – przestroga przed przywiązaniem do majątku . . . . . . . . . . . . . . 248 Najpewniejsza inwestycja. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249 29. NIEDZIELA ZWYKŁA Syn Człowieczy przyszedł, „żeby służyć i dać swoje życie na okup za wielu” (Mk 10,45) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251 Kariera czy pokora? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251 Przez krzyż do chwały . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251 Pokusy męczenników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252 Świadectwo służby i męczeństwo z miłości do Jezusa obecnego w Eucharystii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253 Bóg wzmacnia nas chlebem życia do świadectwa wiary . . . . . 254 30. NIEDZIELA ZWYKŁA Jezus pozwala widzieć temu, kto wierzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256 Dobrze widzi się tylko sercem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256 Bamberska Synagoga i Eklezja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256 Jezus, Bartymeusz z Jerycha i liczne tłumy . . . . . . . . . . . . . . . 257 Modlitwa – wiara – spotkanie z Jezusem . . . . . . . . . . . . . . . . . 258 31. NIEDZIELA ZWYKŁA Miłość zwieńczeniem i sensem przykazań . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260 Najważniejsze przykazanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260 Dramatyczny kontekst nauczania Jezusa o miłości Boga i bliźniego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260 Znajomość sensu Bożych przykazań przybliża do królestwa Bożego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261 Eucharystia – Dziękczynienie za Bożą miłość . . . . . . . . . . . . . 262 32. NIEDZIELA ZWYKŁA Pochwała ubogiej wdowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263 Wdowa objęta Prawem w Izraelu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263 Jezus i wdowa w świątyni jerozolimskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . 264 Kościół wobec wdów i ubogich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265 Nasza postawa wobec wdów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266 33. NIEDZIELA ZWYKŁA Tylko Bóg Ojciec zna datę końca świata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267 Zapowiedzi końca świata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267

306

Chrystusowa zapowiedź końca świata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267 Cokolwiek czynisz, czyń roztropnie i uwzględniaj koniec . . . . 268 Liturgia pozwala nam już dziś przebywać blisko Boga . . . . . . 269 34. NIEDZIELA ZWYKŁA Chrystus Wodzem, Chrystus Królem… . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271 Historyczny kontekst ustanowienia uroczystości Chrystusa Króla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271 Królowanie Chrystusa w niebie i na ziemi . . . . . . . . . . . . . . . 272 Kult Chrystusa Króla i posługa wobec ubogich i cierpiących . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273 Chrystus Król jest sędzią żywych i umarłych. . . . . . . . . . . . . . 274

Uroczystości w ciągu roku UROCZYSTOŚĆ NIEPOKALANEGO POCZĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNY 8 grudnia Maryja wizerunkiem Kościoła – niepokalanej Oblubienicy Chrystusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277 Od poczęcia do narodzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277 Rozwój świadomości o Niepokalanej Maryi w Kościele. . . . . . 277 Dziękczynienie Bogu za Niepokalane Poczęcie Maryi . . . . . . . 279 UROCZYSTOŚĆ TRÓJCY PRZENAJŚWIĘTSZEJ Bóg jeden, ale nie samotny. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280 Poszukiwanie nieznanego Boga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280 Bóg, który objawił się ludziom. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280 Nasze wyznanie wiary i uwielbienie jednego Boga w trzech Osobach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282 UROCZYSTOŚĆ NAJŚWIĘTSZEGO CIAŁA I KRWI PAŃSKIEJ Pamiątka ofiary Chrystusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284 Ponowne spotkanie w Wieczerniku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284 Ciągłość, brak ciągłości i nowość Paschy Chrystusa . . . . . . . . 285 Eucharystia jest anamnezą – aktualizującą pamiątką. . . . . . . . 285 Eucharystia jest lekarstwem dla słabych . . . . . . . . . . . . . . . . . 286 Uwielbienie Jezusa obecnego w Eucharystii . . . . . . . . . . . . . . 287

307

UROCZYSTOŚĆ POŚWIĘCENIA KOŚCIOŁA WŁASNEGO Znak wspólnoty wiernych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288 Świątynia widocznym znakiem żywego Kościoła . . . . . . . . . . . 288 Świątynia obrazem Kościoła w niebie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289 Radość świętowania we własnym kościele. . . . . . . . . . . . . . . . 290 UROCZYSTOŚĆ WSZYSTKICH ŚWIĘTYCH Święci żyją mocą Bożego słowa i Eucharystii . . . . . . . . . . . . . . . 292 Tylko Bóg zna nazwy wszystkich gwiazd i imiona wszystkich świętych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292 Droga świętości – naśladowanie Chrystusa opisanego w błogosławieństwach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292 Święci wśród naszych znajomych i bliskich . . . . . . . . . . . . . . . 293 Słowo Boże i Eucharystia – pokarm świętych . . . . . . . . . . . . . 293

308