ks. Alessandro Pronzato
Spotkania z Jezusem w Ewangelii św. Jana
REDAGUJE
Centrum Formacji Duchowej Salwatorianie – Kraków Krzysztof Wons SDS (redaktor naczelny) Piotr Stawarz SDS (sekretarz redakcji) PROJEKT OKŁADKI
Anna Olek
TŁUMACZENIE
Danuta Piekarz
KOREKTA
Zofia Smęda Anna Śledzikowska
ADRES REDAKCJI
Zeszyty Formacji Duchowej ul. św. Jacka 16, 30-364 Kraków tel. (12) 269 23 97; faks (12) 254 60 60 e-mail: zeszyty@salwatorianie.pl http://www.cfd.salwatorianie.pl
SKŁAD I ŁAMANIE
Anna Olek Za pozwoleniem władzy zakonnej
ISSN 1426-8515
© Copyright by 2012 Wydawnictwo SALWATOR ul. św. Jacka 16, 30-364 Kraków www.salwator.com
I wiele innych znaków, których nie zapisano w tej książce, uczynił Jezus wobec uczniów. Te zaś zapisano, abyście wierzyli, że Jezus jest Mesjaszem, Synem Bożym, i abyście wierząc, mieli życie w imię Jego. (I Epilog Ewangelii św. Jana 20,30-31)
Słowo z Centrum Formacji Duchowej
Ksiądz Alessandro Pronzato, jeden z najpłodniejszych współczesnych pisarzy chrześcijańskich, autor Niewygodnych Ewangelii, przetłumaczonych na wiele języków i wydanych w rekordowych nakładach, posiada szczególny dar zbliżania ludzi do Ewangelii. Prostym i obrazowym językiem potrafi docierać nie tylko do serc mających pewną zażyłość z Biblią, ale i raczkujących w wierze. Jego słowo pisane i mówione jest za każdym razem żywe, mocne, ekspresywne i wyraziste w przesłaniu. Porusza i przeszywa do głębi. Niejednokrotnie mieliśmy okazję słuchać go podczas weekendowych sesji biblijno-modlitewnych w Centrum Formacji Duchowej w Krakowie. Za zgodą Autora z radością rozpowszechniamy zapis jego konferencji, które poświęcił spotkaniom z Jezusem w Ewangelii św. Jana1. Spośród wielu spotkań wybrał sześć. Ich „bohaterami” są mężczyźni i kobiety o różnej reputacji religijnej, duchowej i moralnej: Nikodem, „nauczyciel życia duchowego”, Samarytanka z Sychar – rozwódka i na wpół poganka, bezimienna prostytutka przyłapana na gorącym uczynku, Maria z Magdali, z której Jezus wyrzucił siedem złych duchów, Tomasz, który chciał dotknąć Jego ran, i zalany łzami Piotr, który wyparł się Go trzy razy. W wypadku każdego z nich rozmowa z Jezusem zmienia radykalnie ich życie, przeobraża je. 1
Sesja odbyła się w CFD w ramach weekendowej Szkoły Biblijnej, w dniach 18–20 maja 2007 roku.
LATO
▪ 56/2012
5
Nikodem: godzina narodzin (J 3,1-21)
Zazwyczaj komentatorzy Pisma Świętego podają, że Nikodem był szanowanym Żydem, który nocą spotkał się z Jezusem. Najczęściej, zgodnie z pewnym stereotypem, mówi się, że Nikodem przychodzi nocą z obawy przed kompromitacją. Kaznodzieje, mówiąc o Nikodemie przychodzącym w nocy do Jezusa, krytykowali jego zbytni lęk przed cudzą oceną czy opinią. Osobiście myślę, że Nikodem z ciemności przychodzi do światła, chce wyjść z nocy. Chce mieć pewien dodatek światła, bo to, które posiada, wydaje mu się niewystarczające. Nikodem jest stary – jak sam stwierdza – więc według naszej perspektywy spodziewalibyśmy się, że Jezus wygłosi mu kazanie na temat dobrej śmierci. Ja sam, jako że mam codzienny kontakt z osobami starszymi, chciałbym znaleźć w tym spotkaniu pewien wzorzec duszpasterstwa osób starszych. Nic z tych rzeczy. Jezus nie przygotowuje go do dobrej śmierci, ale zapowiada – ku jego zaskoczeniu – że musi się jeszcze narodzić. To jest paradoks spotkania. Tak więc Nikodem, zaskoczony, uświadamia sobie, że Jezus proponuje mu rozpoczęcie życia od nowa, że musi przygotować się do narodzin. Zazwyczaj mówi się o dialogu Jezusa z Nikodemem, ale termin „dialog” jest tu niewłaściwy. Nikodemowi nie udaje się wiele powiedzieć. Wygłasza zdanie początkowe, może dobrze opracoLATO
▪ 56/2012
9
Samarytanka: spotkanie z Nieznajomym przy studni (J 4,1-42)
Spróbujmy zrekonstruować scenę spotkania Jezusa z Samarytanką. Wyobraźmy sobie głęboką studnię. W tle dwie wysokie góry – Garizim i Ebal, czyste niebo, powietrze niemal rozżarzone. Kobieta postawiła dzban na krawędzi studni. Być może w ten sam sposób chciałaby się uwolnić od zmęczenia, od ciężaru i wewnętrznej pustki. A ciężar okazuje się tym bardziej przygniatający, im bardziej męcząca jest pustka. Obcy mężczyzna też jest zmęczony, tak jak ona. Jest spragniony, tak jak ona. Przybysz trochę dziwny, który pozwala sobie na rozmowę z kobietą. Żyd różny od innych, który zniża się i prosi nieprzyjaciółkę, należącą do narodu uważanego za nieczysty, o coś do picia. Rozmowa zaczyna się z widocznym trudem, oporem, nieufnością ze strony kobiety. On jednak natychmiast odwraca role. Z żebrzącego staje się ofiarującym. Najpierw prosił o wodę, a teraz daje do zrozumienia, że posiada tajemniczy dar, sekret, do którego tylko On ma klucz. I wtedy temat się poszerza: mówi się jeszcze o wodzie, ale wydaje się, że to nie jest już ta woda. Jezus odwołuje się do pewnego źródła, które nie ma jednak nic wspólnego z tą studnią. Dotyka tematu pragnienia, lecz jest to inne pragnienie. Oczywiście, Mistrz stosuje słowa używane przez wszystkich, ale ma się wrażenie, że zawierają treść, która nie jest znana kobiecie. Bardzo mi się podoba to spotkanie LATO
▪ 56/2012
17
Kobieta cudzołożna: nędza i miłosierdzie (J 8,1-11)
Wydarzenie z kobietą cudzołożną opisane w ósmym rozdziale Ewangelii wg św. Jana to fragment, o którym się bardzo często dyskutuje. Uczeni mówią o nim jako o oderwanej, luźnej kartce Ewangelii, dla której trudno było znaleźć właściwe miejsce. Była trochę zbyt kłopotliwa i trudna, by włączyć ją do jakiejś Ewangelii. W końcu znalazła się w Ewangelii św. Jana, chociaż język i styl nie są właściwe temu ewangeliście. W każdym razie my znajdujemy to wydarzenie w tej Ewangelii i nie czujemy się nim zupełnie zakłopotani, przeciwnie, możemy z niego wydobyć fundamentalną lekcję. Nie powinniśmy dać się zwieść pozorom. To nie tylko ta kobieta jest prowadzona na ławę oskarżonych. W intencjach oskarżycieli winnych jest dwoje: kobieta cudzołożna i Jezus. Grzech kobiety jest oczywisty. Przyłapali ją na gorącym uczynku. Grzech Chrystusa okazuje się jeszcze bardziej niebezpieczny: nadmiar miłosierdzia. Jezus nauczał, ale gwałtownie Mu przerwano, aby zmusić Go do zajęcia stanowiska, żeby wypowiedział się na temat tego skandalicznego wydarzenia. Dalszy ciąg tej sceny, czyli gesty, zachowania Mistrza, będą jednak stanowić odtąd fundamentalny rozdział Jego nauczania. To wydarzenie należy do pedagogii Jezusa. To jest coś, co trzeba zrozumieć, a przede wszystkim wyLATO
▪ 56/2012
27
Maria z Magdali: głos, który pozwala zobaczyć (J 20,1-18)
Na spotkanie z Marią Magdaleną trzeba przyjść z wielką delikatnością, bo relacja między Marią Magdaleną a Jezusem jest tak piękna i subtelna, że jeżeli nie kieruje nami uczucie respektu i wstydu, istnieje ryzyko, że ją sprofanujemy, co zresztą niedawno uczyniono w pewnych książkach. Na wstępie zadajmy sobie przede wszystkim pytanie: Ile jest Marii? Opinie są różne. Na Wschodzie uznaje się, że Maria Magdalena, Maria z Betanii i anonimowa grzesznica, o której mówi Łukasz w siódmym rozdziale swojej Ewangelii, są trzema zupełnie odrębnymi osobami, których absolutnie nie należy ze sobą kojarzyć. Na Zachodzie natomiast niektórzy utożsamiają te trzy osoby z imieniem Marii Magdaleny, co oznacza, że kobieta, niegdyś opętana, która później stała się uczennicą Chrystusa oraz świadkiem Jego śmierci i zmartwychwstania, bywa utożsamiana z Marią, siostrą Marty i Łazarza, która przyjęła Pana w swoim domu i namaściła Jego stopy, napełniając dom zapachem cennego olejku (por. J 12,1-8). Identyfikuje się ją także z prostytutką, która odprawiła swoistą liturgię pokutną za pomocą łez wycieranych włosami, pocałunków i pachnącego olejku, dając lekcję gościnności właścicielowi domu, faryzeuszowi Szymonowi, o którym mówi Łukasz w siódmym rozdziale. Zatem, czy mówimy tu o jednej kobiecie, czy o trzech? Nie rościmy sobie prawa do rozwiązania tej kwestii. Zajrzyjmy naj36
Zeszyty Formacji Duchowej
Tomasz: warto przyjść jako ostatni (J 20,19-31)
Zanim przejdziemy do tematu Tomasza, chciałbym ukazać pewien aspekt, który uważam za fundamentalny w tych spotkaniach i który wiąże się z naszym poprzednim tematem: chodzi o kwestię głosu, o zdolność mówienia do poszczególnych jednostek. Dotyczy to oczywiście nie tylko kaznodziejów, ale nas wszystkich. Pamiętam, że w dzień pogrzebu papieża Jana Pawła II pewien dziennikarz, komentując widok ogromnego tłumu, który tłoczył się na placu św. Piotra i wszystkich przyległych ulicach, powiedział: „Kardynałów, kandydatów do sukcesji, na pewno przeniknął dreszcz strachu na widok tego tłumu, bo ten, kto zostanie wybrany, będzie musiał stanąć przed nim”. Zupełnie nie zgadzam się z tym stwierdzeniem. Papież nie musi stawać przed tłumem, małym czy wielkim, ale musi stanąć w obliczu poszczególnych osób. Jestem przekonany, że papież, czy ktokolwiek inny, zrealizuje swoją misję nawet wtedy, gdy zdoła napotkać spojrzenie jednej tylko osoby, przemówić do serca jednej tylko osoby. Dziś, niestety, żyjemy w społeczeństwie, w którym liczą się wielkie liczby. Myślę, że jako chrześcijanie powinniśmy buntować się przeciwko takiej logice, która jest związana z sukcesem. Jeden z największych mistrzów żydowskich obecnych czasów, Martin Buber, zauważył, że sukces nie jest jednym z imion LATO
▪ 56/2012
45
Piotr: zapisany do wspólnoty grzeszników, którym przebaczono (J 21,1-19)
Fragment Ewangelii św. Jana, który opisuje spotkanie Jezusa z uczniami w Galilei (por. rozdz. 21), jest uważany przez egzegetów za dodany. Jan zakończył swoją Ewangelię na rozdziale dwudziestym: „I wiele innych znaków, których nie zapisano w tej księdze, uczynił Jezus wobec uczniów. Te zaś zapisano, abyście wierzyli, że Jezus jest Mesjaszem, Synem Bożym, i abyście wierząc, mieli życie w imię Jego” (J 20,30-31). Jan wyznał, że miał wiele materiału do dyspozycji, musiał więc siłą rzeczy wybierać i pozostawił to, co uważał za najbardziej odpowiednie do rozwoju w wierze. Ewangelia jest zamknięta w ten sposób. A tymczasem, gdy obracamy kartkę, znajdujemy słowa: „Potem znowu ukazał się Jezus nad Morzem Tyberiadzkim” (J 21,1). Uczeni długo dyskutowali nad tym fragmentem. Ktoś wysunął hipotezę, że Jan uświadomił sobie, iż zapomniał opowiedzieć o prymacie Piotra, i że zaradził temu w ostatniej chwili. Osobiście myślę, że nie jest to właściwe wyjaśnienie, z wielu powodów. Przede wszystkim dlatego, że Jan pozwolił sobie na wiele swobody w porównaniu z Ewangeliami synoptycznymi. Nie przytoczył Kazania na Górze, błogosławieństw, nie opowiedział o samym momencie ustanowienia Eucharystii. Zamiast tego opisał umy54
Zeszyty Formacji Duchowej
Spis treści
Słowo z Centrum Formacji Duchowej
5
Nikodem: godzina narodzin (J 3,1-21)
9
Samarytanka: spotkanie z Nieznajomym przy studni (J 4,1-42)
17
Kobieta cudzołożna: nędza i miłosierdzie (J 8,1-11)
27
Maria z Magdali: głos, który pozwala zobaczyć (J 20,1-18)
36
Tomasz: warto przyjść jako ostatni (J 20,19-31)
45
Piotr: zapisany do wspólnoty grzeszników, którym przebaczono (J 21,1-19)
54
Zapraszamy do
Centrum Formacji Duchowej w Krakowie i Trzebini CFD zostało powołane do życia, aby towarzyszyć osobom świeckim, duchownym i konsekrowanym w poszukiwaniu głębszego doświadczenia wiary i integralnego rozwoju: psychicznego i duchowego. Wychodzi naprzeciw zapotrzebowaniu formowania różnych grup wiernych, w którym więcej uwagi poświęca się poszczególnym osobom. Współpracuje z cenionymi formatorami różnych szkół i ośrodków życia duchowego, którzy dzielą się swoim osobistym doświadczeniem wiary, wiedzą teologiczną, pedagogiczną i psychologiczną. W ramach formacji regularnie prowadzone są: Szkoła Modlitwy Słowem Bożym Szkoła Kierownictwa Duchowego Szkoła Biblijna Szkoła Wiary Szkoła Duchowości Ojca Jordana Rekolekcje Lectio Divina Ćwiczenia Ignacjańskie Szkoła Wychowawców Seminariów Duchownych Diecezjalnych i Zakonnych Szkoła Formatorek Zakonnych Szkoła Odnowy dla Sióstr Zakonnych Sesje dla Przełożonych Zakonnych Kurs Formacji Juniorackiej Sesje formacyjne dla rodziców i wychowawców Edycja kwartalnika „Zeszyty Formacji Duchowej”. Charakter spotkań Spotkania organizowane w Centrum Formacji Duchowej odbywają się w klimacie „pustyni”. Uczestnicy są zaproszeni do osobistej modlitwy i milczenia, indywidualnych rozmów z kierownikiem duchowym. Na koniec spotkań przewidziane są momenty dzielenia się w grupach. Szczegółowe informacje można uzyskać w sekretariacie CFD oraz na stronach internetowych: Centrum Formacji Duchowej ul. św. Jacka 16, 30-364 Kraków tel. (12) 269 23 97, tel./faks (12) 254 60 60 www.cfd.salwatorianie.pl ul. B. Głowackiego 3, 32-540 Trzebinia tel. (32) 753 54 80, tel. kom. 694 448 249 cfdtrzebinia@sds.pl
Centrum Formacji Duchowej Salwatorianie – Kraków zaprasza na sesje
„Daj mi pić”. Pragnienia Jezusa… i moja odpowiedź 13–15 sierpnia 2012 Uczestnicy sesji będą prowadzeni na drodze medytacji do spotkania z pragnieniami Jezusa, o których czytamy w Ewangelii: pragnienie relacji i obecności, pragnienie umocnienia, pokrzepienia, pragnienie jedności, pragnienie, aby Go naśladować. Aby pragnienia Jezusa mogły się w nas spełniać, potrzebna jest nasza pozytywna odpowiedź. Prowadzi: Ryszard Stankiewicz SDS, duszpasterz CFD, kierownik duchowy, rekolekcjonista.
Osobiste spotkanie z Chrystusem. List do Rzymian 31 sierpnia – 2 września 2012 Św. Paweł przeżył osobiste spotkanie z Jezusem zmartwychwstałym. Oddał się do Jego dyspozycji i zwiastował Żydom i poganom możliwość takiego spotkania jako jedyną szansę wejścia w pełnię szczęścia doczesnego i wiecznego. W Liście do Rzymian odsłania bogactwo tego spotkania zawarte w akcie zbawczej wiary. Uczestnicy sesji będą zaproszeni do pogłębionej lektury listu św. Pawła i do przejścia razem z nim drogi do osobistego spotkania z Chrystusem. Prowadzi: ks. Edward Staniek, patrolog i homileta, wykładowca na Uniwersytecie Jana Pawła II, rekolekcjonista, twórca krakowskiej szkoły homiletycznej. Sesje przeżywane są w klimacie pustyni, ciszy i medytacji. Uczestnicy wprowadzani są w modlitwę egzystencjalną i roze-
znawanie duchowe. Mają możliwość skorzystania z sakramentu pokuty i indywidualnej rozmowy z kierownikiem duchowym.
Noc dziękczynienia Całonocne czuwanie w Trzebini z okazji 15. rocznicy CFD 29–30 września 2012 Z okazji piętnastej rocznicy CFD (1997-2012) salwatorianie, duszpasterze CFD z Krakowa i Trzebini, zapraszają na nocną modlitwę dziękczynną w sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej w Trzebini. Na wspólnym czuwaniu spotkają się m.in. uczestnicy sesji i rekolekcji, absolwenci szkół wychowawców seminaryjnych i formatorek zakonnych, kierownicy duchowni, duszpasterze CFD, formatorzy, przyjaciele, darczyńcy i wszyscy, którzy pragną być z nami podczas nocnej modlitwy. Początek spotkania 29 września, w sobotę, o godz. 20.00; zakończenie 30 września, w niedzielę o godz. 5.00 rano. W programie: Eucharystie w sobotę i w niedzielę, konferencje formacyjne, godzina świadectwa, rozważanie słowa, modlitwa osobista oraz wspólne nabożeństwo dziękczynne. Prosimy zaopatrzyć się we własny prowiant. Nie przewiduje się noclegów. Nie trzeba zgłaszać wcześniej swojego udziału. Adres i informacja o dojeździe do Trzebini znajdują się na stronach internetowych domów CFD – Trzebinia i CFD – Kraków. Prowadzą duszpasterze CFD z Krakowa i Trzebini
S z koł a D uc how ości Oj c a J o rdana Poznaj Boga, aby poznać siebie 7–9 grudnia 2012 Poznawanie Boga jest drogą do pełni życia. Wielkość Stwórcy odkrywamy, wczytując się w księgę stworzenia. Serce Boga poznajemy w Jego słowach zapisanych w Biblii. Spotkanie z Synem, Słowem i obrazem Ojca staje się drogą do pogłębienia relacji z Ojcem i odkrycia wartości swojego życia – zostaliśmy odkupieni drogocenną Krwią Syna. W czasie sesji razem z Fran-
ciszkiem Marią od Krzyża Jordanem będziemy zgłębiali słowa: „To jest życie wieczne: aby znali Ciebie, jedynego prawdziwego Boga, oraz Tego, którego posłałeś, Jezusa Chrystusa” (J 17, 3). Prowadzi: Piotr Szyrszeń SDS – duszpasterz CFD, kierownik duchowy i rekolekcjonista, wykładowca w WSD Salwatorianów.
Zgłoszenia prosimy przesyłać na adres: Centrum Formacji Duchowej ul. św. Jacka 16, 30-364 Kraków tel. (12) 269 23 97; tel./faks (12) 254 60 60 tel. kom. 694 448 170 e-mail: cfd@salwatorianie.pl www.cfd.salwatorianie.pl
Zasady prenumeraty „Zeszytów Formacji Duchowej” W ciągu roku ukazują się cztery numery „Zeszytów”. Cena detaliczna jednego egzemplarza poza prenumeratą – 13 zł Korzyści związane z prenumeratą Cena 1 egz. w prenumeracie krajowej – 10 zł Koszt prenumeraty rocznej – 40 zł Koszt prenumeraty półrocznej – 20 zł Koszty wysyłki na terenie kraju pokrywa Wydawca. Prenumerata zagraniczna jest droższa o koszty przesyłki zagranicznej. Dla nabywających więcej niż 5 egz. danego numeru „Zeszytów” przewidziane są zniżki: W prenumeracie – 10%, w sprzedaży detalicznej – 5% Zapisy na prenumeratę trwają przez cały rok. Istnieje możliwość nabycia egzemplarzy archiwalnych. Wpłaty dokonuje się na blankiecie przekazu pocztowego lub bankowego. Należy podać imię i nazwisko oraz dokładny adres zamawiającego. Zamówienia prosimy kierować na adres: Salwatorianie – Centrum Formacji Duchowej ul. św. Jacka 16, 30-364 Kraków PKO BP II/O Kraków PL 55 1020 2906 0000 1102 0107 9342 Adres Redakcji: Zeszyty Formacji Duchowej ul. św. Jacka 16, 30-364 Kraków tel. (12) 269 23 97; tel./faks (12) 254 60 60 zeszyty@salwatorianie.pl; www.cfd.salwatorianie.pl Redakcja z serca dziękuje Czytelnikom za dodatkowe ofiary złożone na utrzymanie i rozwój „Zeszytów”.
O EWANGELII ŚW. JANA w Wydawnictwie SALWATOR
cena 21,50 zł
cena 32,00 zł
19,35 zł
28,80 zł
Trwać w Jezusie
Trwać w Jezusie usie
Rekolekcje lectio divina ze św. Janem Krzysztof Wons SDS miękka oprawa, format 145 x 205, s. 444
Rekolekcje lectio o divina ze św. Janem J Krzysztof Wonss SDS twarda oprawa, formatt 145 x 205, s. 444
„Położyć głowę na piersi Jezusa”, by słuchać Jego słów, naśladując postawę św. Jana podczas Ostatniej Wieczerzy. To zaproszenie, które kardynał Martini kieruje do tych, którzy chcą się wczytać w te rozważania. Zaproponowana droga prowadzi przez całą czwartą Ewangelię, wyjaśniając, na czym polega „ważny przypadek wiary”. Życie chrześcijanina nie rozgrywa się w kontekście jednej doktryny, ale jednej Osoby – Jezusa Chrystusa. cena 29,00 zł
26,10 zł
Ważny przypadek wiary Carlo Maria Martini format 145 x 205, s. 280
RABAT 10%
przy podaniu kodu: ZFD 56.
Z A M Ó W I E N I A: Wydawnictwo ctwo SALWATO SALWATOR, ul. św. Jacka 16, 30-364 Kraków tel. 12 260 60 80, faks 12 269 17 32, wydawnictwo@salwator.com wydawni