NR 2(24)/2022
ISSN
2720 - 0582
MAJ 2022
– Życie zawodowe poświęcamy branży bardzo ważnej w gospodarce kraju, mamy tego świadomość – mówią Agnieszka i Kamil Tekień, dostawcy SM Mlekpol
33
34
tel. 606 100 314
▼Czas na zmiany▼ Nowy Farmall C Nowa prasa RB 344
Prasoowijarki, prasy, owijarki, kosiarki, zgrabiarki
Kontakt w sprawie maszyn: tel. 606 100 314
www.bmdanex.pl
e-sklep: www.edanex.pl
AKTUALNOŚCI W NUMERZE
Wizyta u dostawców Mlekpolu Jak zapobiegać ketozie Wapniowa dolegliwość –
hipokalcemia
Fotowoltaika dla rolników
– str 4-6 – str. 8 – str. 10 – str. 12-13
Trendy na rynku inseminacyjnym – str. 14 Hale w konstrukcji łukowej
– str. 16
Efektywność nawozów azotowych – str. 18 Krzyżówka
– str. 20
Motoryzacja
– str. 21
Humor
– str. 22
Zdjęcie na okładce: Agnieszka i Kamil Tekień z miejscowości Owieczki, powiat moniecki. Zdjęcie z archiwum rodzinnego
Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść reklam. Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania nadesłanych tekstów.
MLECZNE AGRO
Zdrowe wakacje
Do 6 maja można składać wnioski na turnusy rehabilitacyjne dla dzieci rolników ubezpieczonych w KRUS. Wypoczynek łączony jest z programem rehabilitacji leczniczej w zakresie wad postawy i chorób układu ruchu oraz układu oddechowego. Turnus trwa 21 dni. Podstawą skierowania jest wniosek o skierowanie na rehabilitację leczniczą, który wystawia lekarz podstawowej opieki zdrowotnej lub specjalista, przez którego leczone jest dziecko. Odpłatność za pobyt i podróż w całości pokrywa KRUS. Turnusy będą zorganizowane w Centrach Rehabilitacji Rolników KRUS: w Horyńcu Zdroju (26.06-16.07.2022 r.) i w Szklarskiej Porębie (30.06-20.07.2022 r.).
ul. Bema 11, lok. 80, 15-369 Białystok, tel. 85 745-42-72 Redaktor naczelny: Barbara Klem, klem@skryba.media.pl Redakcja: Marzena Bęcłowicz, Agnieszka Tokajuk DTP: Jan Kitszel Kierownik Biura Reklamy: Sebastian Rutkowski 503-039-455 Reklama: Justyna Ostaszewska 791-792-016 Andrzej Niczyporuk 501-303-181 Joanna Kaczanowska-Sawicka 662-234-788 Wydawca: Wydawnictwo Skryba Druk: Bieldruk Białystok
Mlekpol Ukrainie Ponad 250 tys. zł SM „Mlekpol” przekaże na pomoc uchodźcom z Ukrainy. Taką decyzję podjęła Rada Nadzorcza spółdzielni. Propozycja spotkała się z pełną aprobatą. – Jestem zbudowany postawą dostawców, która jest wyrazem wrażliwości na potrzeby drugiego człowieka – komentuje Edmund Borawski, prezes zarządu SM Mlekpol. – Kwota zostanie przekazana wiarygodnym instytucjom, z którymi współpracujemy od wielu lat, dlatego jestem przekonany, że środki zostaną wykorzystane w możliwie najlepszy sposób. Zachęcam do dalszych działań w kontekście solidarności z narodem ukraińskim. Dziękuję również za wszelkie indywidualne, oddolne zaangażowanie w niesienie pomocy i za każdy gest dobrej woli ze strony dostawców, pracowników i naszych partnerów. Mlekpol zawsze wspierał potrzebujących i poszkodowanych. Teraz tworzy w swoich zakładach dodatkowe miejsca pracy dla uciekających przed wojną do naszego kraju. Współpracuje z instytucjami charytatywnymi przekazując produkty mleczarskie.
Zmiana konta 1 maja nastąpi zamknięcie dotychczasowego rachunku bankowego, przeznaczonego dla płatności z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne. Wpłaty do 31 lipca 2022 r. na zamknięty rachunek będą przeksięgowywane, natomiast późniejsze – zwracane. Aktualny numer rachunku bankowego dla Oddziału Regionalnego KRUS w Białymstoku: 03 1010 1049 0109 9513 7700 0012. Numer rachunku bankowego dla wpłat na ubezpieczenie społeczne rolników w drugim kwartale br. pozostaje bez zmian. Zatrudnianie Ukraińców
Na dłużej można zawierać umowy o pomocy przy zbiorach z pomocnikami rolnika będącymi obywatelami Ukrainy – tj. na okres ich legalnego pobytu w Polsce. Przysługuje to jedynie osobom, które: wjechały legalnie bezpośrednio z Ukrainy do Polski od 24 lutego br. i które deklarują chęć pozostania w Polsce. Pobyt tych osób uznaje się za legalny w okresie 18 miesięcy licząc od 24 lutego. Wyjazd obywatela Ukrainy z Polski na dłużej niż miesiąc pozbawia go opisywanego uprawnienia. Opracowała Barbara Klem
3
AKTUALNOŚCI Hodowla krów jako pomysł na ciekawe i pełne pasji życie Agnieszki i Kamila Tekień z miejscowości Owieczki w pow. monieckim
Życie mlekiem płynie O tym jak wielką satysfakcję czerpią z pracy w rolnictwie, o sąsiedzkiej pomocy i radości z rodzinnego, wielopokoleniowego zarządzania biznesem – rozmawiamy z Agnieszką i Kamilem Tekień z gm. Goniądz. Początki ich gospodarowania miały typowy, jak to bywa na Podlasiu, przebieg. Po rodzicach pana Kamila, w maju 2016r., przejęli oni ziemię i zwierzęta. Powierzchniowo gospodarstwo liczyło wtedy 40 ha, z czego 7 ha dzierżawili. – Od kiedy pamiętam nasza rodzina zajmowała się hodowlą krów mlecznych – sięga myślami wstecz właściciel. – Było to tradycyjne gospodarstwo, jakie nie jeden z nas wspomina z dzieciństwa. Bydło trzymano w oborze uwięziowej, przystosowanej na 30 krów. Seniorzy rodu: Lucyna i Kazimierz mają trzech synów. Jednak to pan Kamil z trójki rodzeństwa postanowił zostać na wsi i kontynuować to, co zaczęli jego przodkowie. Ukończył on co prawda technikum informatyczne i studia mechaniczne, kierunki, które nie koniecznie kojarzą się z rolnictwem. Sam jednak przyznaje, że od dziecka fascynował się pracą na roli i przy zwierzętach. Przyglądał się wszystkiemu co działo się na gospodarce, uczył się obserwując i pomagając w obowiązkach. Tak zdobył
4
||
Agnieszka i Kamil Tekień od 2015 r. gospodarstwo prowadzą wspólnie. Ich stado liczy 120 sztuk, z czego 70 to krowy dojne. Stado jest pod oceną PFHBiPM
umiejętności, które służą mu teraz, gdy gospodaruje na swoim. Chociaż wciąż, zawsze może liczyć na pomoc i dobrą radę rodziców. Gdy przyszedł odpowiedni czas, przepisano na niego gospodarstwo według zasad programu unijnego – Młody rolnik.
Zastrzyk gotówki, który pan Kamil otrzymał w ramach środków z dofinansowania, pomógł mu rozwinąć skrzydła i rozpocząć wprowadzanie zmian. Najważniejszą inwestycją, już jego samodzielną, była budowa C.D. NA STR. 6
MLECZNE AGRO
AKTUALNOŚCI C.D. ZE STR. 4
nowoczesnej obory. Na potrzeby hodowli zwiększył również obszar uprawianej ziemi. Obecnie użytkuje prawie 70 ha. 25 ha to użytki zielone, wszystko na gruntach ornych. Ponadto obsiewa 30 ha kukurydzą, z czego 10 ha przeznaczone jest na ziarno (które sprzedaje). Pozostałe ok. 20 ha to zboże: pszenżyto i owies, które wykorzystuje na paszę. Podczas żniw korzysta z usługowego koszenia kukurydzy. Jeśli chodzi o resztę prac polowych, to pan Kamil opowiada nam o nietypowym (jak na współczesną wieś) systemie współpracy sąsiedzkiej, którą praktykuje i jak twierdzi, zaoszczędza mu czas. A jak wiadomo... czas to pieniądz. – Mam kombajn zbożowy, którym pomagam sąsiadowi podczas koszenia zbóż, a on w zamian swoim sprzętem sieje mi kukurydzę i zbiera przyczepą samozbierającą sianokiszonkę – wymienia zalety stworzonego ekosystemu z sąsiadem. Pan Kamil podkreśla, że rozwiązuje to również problem braku pracowników podczas sianokosów: – Jedna osoba tego po prostu nie ogarnie. A we dwójkę, pomagając sobie dajemy radę i jest nam lżej. Ponadto, takie rozwiązanie jest bardzo sprytne z finansowego punktu widzenia. Kupno maszyny z górnej półki jest kosztowne i mało rentowne, jeśli użytkuje je tylko jedno gospodarstwo. Natomiast „spółka” zmienia zupełnie postać rzeczy i wszystko lepiej się kalkuluje. W parku maszynowym państwa Tekień są jeszcze m.in. cztery ciągniki i wóz paszowy. Kolejnym planowanym zakupem jest przystawka kukurydziana do kombajnu,
|| 6
by zupełnie przestać korzystać z usług rolniczych. Współpracę z spółdzielnią Mlekpol rozpoczął ojciec pana Kamila, pod koniec lat 80. – To były czasy regionalizacji – właściciel opisuje reguły skupu w tamtych czasach. – Mieszkaliśmy na terenie województwa łomżyńskiego i tam też musieliśmy zdawać mleko. I tak to się zaczęło. Młodzi kontynuują współpracę do dziś. Zadecydowali, że chociaż zasady się zmieniły i mleko można zdawać w dowolnej mleczarni, to oni pozostaną wierni Mlekpolowi. – Jest dobrze – mówią zgodnie z pozytywnym nastawieniem. – Nie ma co narzekać. Chociaż tr zeba pr z y znać, że spółdzielnia stawia wyso– Staramy się spełniać wymagania stawiane przez Mlekpol kie wymagania. A ceny? Wia– mówią gospodarze. – Komórki somatyczne i bakterie domo, zawsze mogłoby być „trzymamy” na najniższym poziomie. Pozytywnie wypadła lepiej – dodają z uśmiechem. kontrola pasz pod kątem zawartości gmo. Doimy w hali To, czym się zajmują, to nie udojowej typu rybia ość, 2x5. tylko ich praca, ale również pasja. I wszystkiego na pieniądze przeliczyć Ponadto opanowali oni już fach hodowli się nie da. Odnajdują w tym sens i energię krów mlecznych do tego stopnia, że wysoko do działania. Szczególnie w dzisiejszych, stawiane przez Mlekpol poprzeczki ich nie trudnych czasach, gdy za granicami na- przerażają. Wręcz przeciwnie, mobilizują ich szego kraju toczy się wojna. Są przekona- do pracy i zachęcają do rozwoju. Chwalą ni, że rolnictwo jest fundamentem mocnej, sobie tę współpracę i stabilne ceny. Wiepolskiej przyszłości. Cieszy ich, że są częścią dzą czego mogą się spodziewać, a to zdetak ważnego szczebla gospodarki naszego cydowanie, pomaga w planowaniu i inwekraju, że ich wysiłek dostarcza do domostw stowaniu. Takie warunki sprawiają, że mają zdrowego pożywienia. Widzą w tym rów- czas i siły na to co najważniejsze. A mowa nież stabilną przyszłość dla swojej rodziny. tu o dwójce dzieci: trzyletnim Albercie i siedmioletniej Amelce. To oni są oczkiem w głowie państwa Tekień. Największą satysfakcję nasi rozmówcy, czerpią z widoku zdrowo rosnących, zadowolonych pociech. Radości w sercu dostarcza fakt, że nowe pokolenie jest zainteresowane gospodarstwem. A jakie plany na przyszłość? – Zobaczymy co życie pokaże – odpowiadają z uśmiechem. Na pewno zamierzają się w dalszym ciągu rozwijać. Za cel stawiają raczej jakość, a nie ilość. Ze względu na brak pracowników, większe ilość bydła mlecznego byłyby zbyt pracochłonne w utrzymaniu. Poprzez wprowadzane udoskonaleń technicznych, dążą do zminimalizowania nakładu pracy.
||
Nowa obora została oddana do użytku w lipcu 2019 r. Jest to budynek o wymiarach 25x36 m plus
Agnieszka Tokajuk
pomieszczenie na zbirornik 11x7 m, typu wolnostanowiskowego, bezściołowy na rusztach, na 85 sztuk.
Zdjęcia. Barbara Klem
MLECZNE AGRO
REKLAMA
Idealna kiszonka w pięciu krokach: 1. Wybierz odpowiednią odmianę kukurydzy Pioneer® o dużej zawartości skrobi przy jednocześnie wysokiej masie zielonej. 2. Wysiej w prawidłowym terminie oraz uprawiaj kukurydzę zgodnie z dobrymi praktykami rolniczymi. 3. Określ optymalny termin zbioru. 4. Zastosuj inokulanty Pioneer® poprawiające fermentację w silosie.
Dobra kiszonka to zdrowie krów i wyższy zysk
5. Skarmianie doskonałej kiszonki to zdrowie dla zwierząt, większa wydajność i wyższy zysk. Jeśli masz pytania, skorzystaj ze wsparcia specjalistów Pioneer® na każdym etapie przygotowania kiszonki. Od siewu do skarmiania.
Więcej na pioneer.com/pl ®, TM
dział rolniczy firmy DowDuPont
MLECZNE AGRO
Strefa Kiszonki 195x135 Corteva ramka JW 2022.indd 1
Znaki towarowe należące do Corteva Agriscience i jej podmiotów stowarzyszonych. © 2022 Corteva.
7
12.01.2022 13:50
HODOWLA Ketoza u krów – działania profilaktyczne Trawy do produkcji najlepszej paszy
Razowy raz… Nie zagłębiając się szczegółowo w sposób żywienia oraz w dawki indywidualnych gospodarstw, na pytanie, jak zapobiegać ketozom, można odpowiedzieć jednym zdaniem. Należy zadbać, aby krowy pobierały odpowiednią ilość energii, odpowiadającą ich zapotrzebowaniu.
Obniż koszty azotu siejąc COUNTRY Mieszanki COUNTRY zawierają motylkowe przyswajające azot atmosferyczny
•
COUNTRY E 2026 życice trwałe z koniczyną białą i czerwoną to najwyższa jakość paszy objętościowej
•
COUNTRY E 2031 mieszanka traw, koniczyn i ziół o wysokim plonie masy i białka
•
COUNTRY F 2057 lucerny z miękkolistną kostrzewą trzcinową o dużym wigorze na trudne stanowiska
•
COUNTRY F 2060 znana mieszanka lucern PowerMix, bogata w białko
•
Lucerny Planet, Madalina, Fleetwood
NOWOŚĆ
Nasiona motylkowych zaszczepione w technologii DynaSeed
Innowacje dla rozwoju
www.dsv-polska.pl
8
O ile jest to trafna odpowiedź i każdy hodowca krów mlecznych wie, że przyczyną ketozy jest niedobór energii, to znalezienie właściwego rozwiązania, które pozwoli skutecznie zapobiegać ketozie, nie jest już takie proste… Ketoza jest groźną chorobą metaboliczną wysokowydajnych krów mlecznych. Najczęściej występuje po wycieleniu. Od pierwszego do szóstego tygodnia, ale jej początek może wystąpić już przed porodem. Bezpośrednią przyczyną ketozy u krów jest ujemny bilans energetyczny, wywołany spadkiem pobrania dawki w okresie okołowycieleniowym oraz zbyt niską koncentracją energii w dawce. Krowa po wycieleniu zaczyna produkować duże ilości mleka, co wymaga dużych zasobów energii. Jeżeli zjadana dawka nie pokrywa potrzeb energetycznych, zwierzę uruchamia swoje rezerwy tłuszczowe. Występuje wtedy tzw. niepełne spalanie tłuszczu, w wyniku czego powstają metabolity, zwane też ciałami ketonowymi. Pojawiają się we krwi, moczu i mleku. Uszkadzają wątrobę i zatruwają organizm powodując dalszy spadek pobrania pasz. Na skutek niedoboru energii we krwi spada poziom glukozy, zmniejsza się produkcja mleka, krowy stają się apatyczne. W skrajnych przypadkach może dochodzić do upadków. Skuteczne zapobieganie ketozie powinno odbywać się w kilku obszarach. W pierwszej kolejności należy zadbać o prawidłową kondycję krów w późnej laktacji. Tak by BCS = 3,0-3,75 utrzymywał się przez cały okres zasuszenia aż do porodu. Krowy o wyższej punktacji są kandydatkami do ketozy. A także wielu innych problemów poporodowych, ponieważ występuje u nich znacznie większy spadek pobrania w okresie
okołoporodowym potęgujący niedobory energii i mobilizację tłuszczu. Ponadto należy podawać krowom przez cały okres zasuszenia dobrej jakości pasze objętościowe. Takie, które zapewniają dobre wypełnienie żwacza i ograniczoną ilość energii pochodzącej ze skrobi, np.: wysokiej jakości sianokiszonki z dodatkiem słomy i mieszanki mineralno-witaminowej Bestermine Vital dla krów zasuszonych. Na trzy tygodnie przed porodem powinno się zwiększyć w dawce koncentrację energii i białka. Zrobić to należy wprowadzając do dawki kiszonkę z kukurydzy oraz paszę, której składniki zapewniają prawidłowe przygotowanie do porodu. Pasza Prelacto to gorzkie sole anionowe, które ograniczają ryzyko hipokalcemii i porażenia poporodowego, cholina i niacyna, chroniące wątrobę i wspomagające przemianom tłuszczowym. Zawiera ona również wysoki poziom witamin oraz minerałów, które zapewniają prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego. Po porodzie zaleca się podawanie pójło poporodowe Bestermine Power Drink – zapewniające szybką regenerację. We wczesnej laktacji ważna jest dobrze zbilansowana dawka o wysokiej koncentracji energii. U krów z podwyższonym ryzykiem ketozy (krowy otłuszczone BCS>3,75) stosować należy dodatek glikolu propylenowego w formie wlewek lub paszy na okres okołowycieleniowy np.: Optimlek Start z dodatkiem glikolu. Aby zapobiec ketozie na każdym z etapów powinno zwrócić się uwagę na jakość paszy objętościowej. Powinna być ona dobrej jakości, bo tylko taka gwarantuje wysoki udział energii w dawce dla zwierząt w szczycie laktacji. Opracowała Agnieszka Tokajuk
Na
podstawie materiałów
DeHeus
MLECZNE AGRO
HODOWLA Niewłaściwe żywienie może być przyczyną hipokalcemii
Ca czyli wapno Trzy tygodnie przed wycieleniem to kluczowy okres dla zdrowia krów. Obecnie dużo rzadziej krowy zalegają po porodzie. Wynika to z większej świadomości hodowców, dbania o dobrostan zwierząt, właściwego żywienia w okresie zasuszenia oraz z coraz częściej stosowanej profilaktyki tego schorzenia. Niewątpliwie jednym z powodów jest także fakt, że znacząco skróciła się długość życia krów, a jak wiadomo krowy w późniejszych laktacjach częściej chorują na hipokalcemię. Ryzyko wystąpienie tej choroby rośnie o 9% z każdą laktacją. Hipokalcemia ma bezpośredni związek z poziomem wapnia w surowicy krwi. U zdrowej krowy jego poziom wynosi 2,1 -2,5 mmol/L (8,5-10 mg/dL), natomiast u chorej – 0,75-1,25 mmol/L (3-5 mg/dL). Zazwyczaj ok. 5% krów w stadzie ma kliniczne objawy hipokalcemii, a aż połowa choruje na subkliniczną hipokalcemię. U tych zwierząt poziom wapnia waha się od 1,25 do 2,1 mmol/L (5-8,5 mg/dL). Zapotrzebowanie krów na wapń wzrasta pod koniec ciąży, bo jest związane z intensywnym wzrostem płodu i sekrecją siary w gruczole mlekowym. Na 1-2 dni przed porodem drastycznie spada zawartość wapnia w surowicy krwi. Niski jego poziom przed wycieleniem, może wpływać na osłabienie napięcia mięśni gładkich (m.in. przewodu pokarmowego czy macicy), co prowadzi do trudniejszego porodu, kłopotów z wydaleniem łożyska i do opóźnienia inwolucji macicy. Do niedawna uważano, że przyczyną zalegania okołoporodowego jest nadmiar wapnia podawanego w okresie zasuszenia, co miało rozleniwiać przytarczyce, gruczoły wydzielające parahormon (PTH) – odpowiedzialny m.in. za uwalnianie wapnia z kości, zwiększenie nerkowego wchłaniania zwrotnego wapnia w nerkach i zwiększenie syntezy w nerkach witaminy D3 (zwiększa ona aktywny transport wapnia przez nabłonek jelitowy). Miało to być spowodowane żywieniem krów dawkami zbyt bogatymi w wapń. Preferowany był system żywienia, w którym krowa w okresie zasuszenia właściwego otrzymywała 25-30 g wapnia/dobę, a w przejściowym – 35 g. Niestety, takie założenia mogły ograniczyć występowanie zalegań, ale 10
było to żywienie niedoborowe dla matki i rozwijającego się płodu. Obecnie jako przyczynę hipokalcemii wskazuje się nadmierne spożycie kationów jednowartościowych, czyli sodu i potasu. Powoduje to powstanie odczynu zasadowego krwi, co zmniejsza reakcję receptorów kości i nerek na działanie PTH. A więc powodem obniżonej zawartości wapnia nie jest mała ilość PTH, ale słaba reakcja receptorów na jego obecność. Szczególną uwagę zwraca się na potas, którego nadmiar występuje w dawkach pokarmowych opartych na lucernie czy trawie, szczególnie nawożonych gnojowicą. Zawartość potasu i sodu w paszach jest rzadko analizowana. Powodem hipokalcemii może być również niedobór magnezu w surowicy krwi, który powoduje zmniejszenie sekrecji PTH przez przytarczyce i zmniejsza zdolność odczytywania jego poziomu przez receptory komórek kości i nerek. Magnez jest w całości jest wchłaniany z przewodu pokarmowego, a proces ten może być ograniczony przez nadmiar potasu i wysokie pH żwacza wywołane dużą ilości amoniaku. Jeśli w pierwszych 12 godzinach po porodzie stężenie tego makroelementu w surowicy krwi nie przekracza 0,80 mmol/L, to hipomagnezja może być powodem zalegania okołoporodowego. Krowa w zasuszeniu potrzebuje dwa razy większej dawki magnezu niż w laktacji. Objawami hipokalcemii jest niemożność wstania przez zwierzę, obniżenie temperatury ciała wyczuwalne przez dotknięcie dłonią okolic zadu. Zwierzę jest ospałe. Trochę inne objawy występują przy niedoborze w surowicy krwi fosforu (hipofosfatemii). W tym przypadku krowa także nie wstaje, ale nie spada temperatura ciała. Reaguje na bodźce zewnętrze i nie traci apetytu. Niedobór fosforu może mieć związek ze spadkiem jego pobrania w dawce pokarmowej.
W naszym kraju regułą stało się podawanie pasz treściwych, bogatych w ten makroelement, przed wycieleniem. Inną przyczyną może być niedobór wapnia. PTH by uwolnić wapń z kości i ograniczyć jego wydalenia z moczem zwiększa wydalanie fosforu. Przed wycieleniem zwiększa się zapotrzebowanie płodu na ten pierwiastek, a uwalnianie jego z kości jest niewystarczające. Mimo, że w dawce występuje odpowiednia ilość fosforu, to po porodzie może wystąpić jego niedobór. Niekorzystne w okresie zasuszenia jest także podawanie nadmiernych ilości fosforu w dawce. Zwiększona ilość tego pierwiastka w surowicy krwi hamuje przemianę w nerkach witaminy D3 z formy nieaktywnej do aktywnej, która wspomaga wchłanianie jelitowe wapnia. Hipokalcemię można łatwo wykryć. Między 12 a 24 godziną po porodzie trzeba sprawdzić poziom wapnia w krwi. Można monitorować temperaturę ciała przed wycieleniem. Jeśli wynosi ona 38°C lub mniej, przypuszczamy, że krowa będzie miała problem z uruchomieniem rezerw wapnia z organizmu. Zaleca się też badanie pH moczu na 7-10 dni przed porodem, które powinno być 6,5-7. Mocz należy pobierać 4-6 godzin po „posiłku”. Powinno rutynowo badać się ten parametr (u 10% krów), ponieważ w prosty sposób można określić czy stado jest zagrożone hipokalcemią. Warto zastanowić się nad profilaktyką. Trzy tygodnie przed wycieleniem stosuje się w dawce pokarmowej sole anionowe, nazywane również solami gorzkimi. Piast Pasze poleca paszę Krowa Prestart, dedykowaną dla krów zasuszonych. Zawiera sole anionowe w formie chronionej. Jest to wygodne i praktyczne rozwiązanie będące inwestycją w profilaktykę hipokalcemii, która w ostatecznym rozrachunku przyniesie korzyści w postaci lepszej zdrowotności krów i wyższego dochodu z produkcji mleka. dr inż. Sylwia
Grochowska,
piastpasze .pl
MLECZNE AGRO
REKLAMA
MLECZNE AGRO
11
FOTOWOLTAIKA DLA ROLNIKA
PRODUKUJ, PRZECHOWUJ I OSZCZĘDZAJ SWÓJ PRĄD ! Większość rolników doskonale wie, że dzięki instalacji fotowoltaicznej może generować duże oszczędności w swoim gospodarstwie. Jednak niewielu ma świadomość, że wyprodukowanej i niezużytej energii nie musimy nikomu oddawać. Najnowsze technologie pozwalają ją magazynować i wykorzystywać gdy będzie potrzebna. Dodatkowo można otrzymać dofinansowanie na takie rozwiązania! O tym, jak i o nowych przepisach rozmawiamy z ekspertem agroenergetyki Doradcą Energetycznym Marcinem Krasińskim, pomagającym znaleźć optymalne rozwiązania instalacji fotowoltaicznych dostosowane pod potrzeby m.in. rolników, z firmy Elsolar - lidera fotowoltaiki na Podlasiu. 1. Panie Marcinie, jak wiemy niebawem rusza nowa edycja dofinansowań w tym także dla rolników. Czy znamy już jakieś szczegóły? - Tak, 15 kwietnia rusza czwarta edycja programu Mój Prąd, wspierającego inwestycje w instalacje fotowoltaiczne w Polsce. Możemy składać wnioski o dofinansowanie nawet do 20 500 zł! Co ważne, w tym rozdaniu dotacja obejmie nie tylko instalacje fotowoltaiczne, ale również zakup magazynów energii oraz inteligentnych systemów zarządzania energią. 2. Czy fotowoltaika w 2022 roku jest nadal dobrą inwestycją dla rolników? – Tak, zdecydowanie – przekonuje specjalista z Elsolar. – W tym roku z energii słonecznej korzystać będzie już ponad milion osób. Prognozy rządowe zakładają powstanie nawet 5 mln fotowoltaicznych gospodarstw domowych, tak więc to dopiero początek prawdziwego boomu. Jeżeli dodatkowo otrzymamy dotację, a w przyszłości będziemy mogli odliczyć tę inwestycję od podatku – to nie ma na co czekać. Według badań Mar n & Jacob, wydatki na energię elektryczną wynoszą od 20% do nawet 40% wszystkich kosztów ponoszonych w związku z działalnością rolną. Wykonaliśmy dziesiątki instalacji dla rolników i za każdym razem słyszymy, że ich rachunki za prąd drastycznie spadły! Możliwość obniżenia comiesięcznych rachunków to dla rolników realne oszczędności, niezależność energetyczna, a także gwarancja wygody i unowocześnienie gospodarstwa.
fotowoltaika będzie się opłacać coraz bardziej. 4. Wraz z nowymi dotacjami w programie 'Mój Prąd 4.0' pojawia się pojęcie 'netbillingu'. Czy Pan jako ekspert może nam je wytłumaczyć? - Oczywiście, naszą główną rolą jako specjalistów jest wyjaśniać ludzkim językiem zawiłości przepisów. Po pierwsze z programu Mój Prąd 4.0 będą mogły skorzystać wyłącznie osoby rozliczające się w systemie net-billingu. Nie muszą jednak być to osoby, które zdecydowały się na instalację PV dopiero po 1 kwietnia 2022 r. , Osoby, które założyły fotowoltaikę po 1 lutego 2020 r. i otrzymały dofinansowanie z poprzednich edycji programu, mogą również skorzystać z programu 4.0. Trzeba będzie jednak zmienić swój obecny system rozliczeń na net-billing. Rozliczenie fotowoltaiki w systemie netbillingowym będzie odbywać się na zasadzie sprzedaży do sieci energii, którą później możemy odkupić. Okres rozliczenia to 12 miesięcy, liczone od daty wprowadzenia energii (za tę datę przyjmuje się ostatni dzień miesiąca, w którym energia została wprowadzona do sieci). 5. Jakie jeszcze korzyści przynosi nowy program 'Mój Prąd 4.0' ?
3.Do końca 2022 roku Polska chce zrezygnować z rosyjskich surowców. Jak bardzo wzrosną rachunki za prąd?
- Dla nowych prosumentów wchodzących w system net-bilingu, do samej instalacji fotowoltaicznej przewidziano bezzwrotne dofinansowanie w wysokości do 5 000 zł. Do tego do 7 500 zł na magazyn energii elektrycznej, co stanowi aż do 25% wartości magazynu. Dodatkowe 3 000 zł można otrzymać przy zainstalowaniu systemów do zarządzania energią, ale tylko pod warunkiem zakupu magazynu energii elektrycznej.
- Trudno to przewidzieć, ale pewne jest, że wraz z każdą kolejną podwyżką cen energii,
Maksymalna kwota dofinansowania wynosi 20 500 zł, a wysokość dotacji zależy
Marcin Krasiński Firma Elsolar, Białystok
od stopnia rozbudowania systemu o urządzenia zwiększające zużycie energii w budynku i od tego, czy wcześniej instalacja uzyskała już dofinansowanie. 6. A co z osobami, które już wcześniej otrzymały dofinansowanie i założyły w swoim gospodarstwie instalację fotowoltaiczną? - Dotychczasowi beneficjenci programu Mój Prąd, którzy wcześniej otrzymali dofinansowanie na instalację fotowoltaiczną, nadal będą mogli ubiegać się o środki na jej rozbudowę, czy magazyny energii. W tej sytuacji dodatkowa dotacja na instalację fotowoltaiczną wynosi 2 000 zł. Dotacje do pozostałych elementów, analogiczine jak w powyższych przypadkach. 7. Nowością są magazyny energii, czy może nam Pan opowiedzieć o nich coś więcej ? - Magazyny energii to idealne rozwiązanie, które pozwala zachować wyprodukowany prąd i wykorzystać go później. Na przykład gdy nasze gospodarstwo będzie się powię-
kszać, a zużycie prądu będzie rosnąć. Dzięki magazynowi możemy lepiej wykorzystywać prąd, który sami wyprodukujemy. Co ważne, zakup własnego magazynu energii zwraca się już po kilku latach. W przyszłości prawdopodobnie każdy będzie musiał sam finansować swoje eko-inwestycje, właśnie chociażby takie jak magazyn energii. Nasza firma od dawna ma w swojej ofercie takie rozwiązania. To pozwala nam proponować naszym klientom kompleksowe rozwiązania, które idealnie wpisują się w nowe przepisy. Większość firm oferuje tylko wykonanie instalacji, my w odróżnieniu projektujemy cały system. Zamontujemy panele, dobierzemy odpowiedni magazyn, wszystko profesjonalnie zainstalujemy i za p ro p o n u j e my j e szc ze ł a d o wa r kę samochodową. 8. Są jeszcze domowe systemy zarządzania energią? - Tak, ich profesjonalna nazwa to HEMS (z ang. Home Energy Management System). To domowy system zarządzania energią. Jego zadaniem jest sprawdzanie, ile energii produkuje bądź zużywa każde urządzenie w danej chwili. Następnie, na podstawie zebranych informacji, użytkownik może decydować, jak zarządzać domową energią, aby optymalizować jej zużycie. W przypadku bardziej zaawansowanych rozwiązań system wykorzystuje sztuczną inteligencję i uczy się zachowań użytkowników. Podpowiada optymalne rozwiązania. Może mieć zakodowane np.
informacje o cenach prądu, być skonfigurowany z klimatyzacją, grzejnikami, fotowoltaiką. – W kontekście tych wszystkich możliwości niezwykle ważne jest jak najlepsze dopasowanie wielkości instalacji do indywidualnych potrzeb – zauważa ekspert z firmy Elsolar. – Zdecydowanie warto skorzystać z usług profesjonalnej firmy, która ma doświadczenie w instalacjach w sektorze agro. Warto też zdecydować się na firmę lokalną. 9. Panie Marcinie a jak wygląda sytuacja w skali kraju? Czy instalacje fotowoltaiczne nadal cieszą się zainteresowaniem? Wielu ludzi ma przekonanie, że teraz już nie opłaca się zakładać paneli. - Nic bardziej mylnego! Nowy rodzaj dofinansowań to nowe możliwości i rozwiązania, które nie są gorsze! Warto również zaznaczyć, że Polska bije kolejne rekordy w konsumpcji energii ze słońca. W ubiegłym roku na polskich dachach zainstalowano łącznie panele fotowoltaiczne o mocy około 4,5 gigawata. A w końcu marca tego roku, Polska osiągnęła rekordowy wynik produkcji energii z fotowoltaiki i wiatraków. Na początku kwietnia osiągniemy liczbę miliona instalacji fotowoltaicznych w naszym kraju. 10. Czy jest jeszcze coś, o czym powinni wiedzieć rolnicy w odniesieniu do nowych przepisów?
- Tak, zmiana przepisów dotyczy głównie rolników indywidualnych. W przypadku rolników - przedsiębiorców bardzo istotną kwes ą jest możliwość uzyskania ulgi w podatku rolnym aż do 25% lub możliwość skorzystania z innych programów dofinansowania, przeznaczonych tylko dla ro l n i kó w : A g ro E n e rg i a c z y P R O W. Dodatkowo, należy nadal pamiętać, że profesjonalnie przygotowana i zamontowana instalacja potrafi zwrócić się już po 5 latach! Im większe zapotrzebowanie gospodarstwa na energię elektryczną, tym okres zwrotu jest szybszy. Przeciętna żywotność instalacji wynosi około 25-35 lat, to oznacza, że zapewniamy swojemu gospodarstwo darmową energię na minimum 20 lat do przodu! 11. Czy nasi czytelnicy mogą zwracać się do specjalistów z Elsolar? - Oczywiście, zawsze służymy pomocą. Jesteśmy firmą lokalną i doskonale znamy nasze, podlaskie gospodarstwa. Wykonaliśmy już dziesiątki instalacji dla rolników. Warto wiedzieć, że nasza firma nie tylko instaluje panele. Zawsze dostarczamy kompleksową usługę. Od projektu, poprzez instalację, obsługę formalności aż po stały serwis. Wszystko po to, by rolnik mógł skupić się na swojej pracy, a nie przejmować się samą instalacją.
HODOWLA O sytuacji i trendach na rynku hodowlanym i inseminacyjnym rozmawiamy z Andrzejem Baehr, prezesem Wielkopolskiego Centrum Hodowli i Rozrodu Zwierząt w Tulcach
Kojarzyć z głową – Rolnictwo w Polsce w minionych kilkunastu latach diametralnie się zmieniło. Również w kontekście inseminacji. Jaka jest obecna sytuacja na rynku hodowlanym? – Wzrost oczekiwań i wymagań hodowców, bardzo silna konkurencja z całego świata (ponad 30 firm sprzedających nasienie bydlęce) jest od lat dużym wyzwaniem dla rodzimej spółki jaką jest WCHiRZ. Jednak 65 lat doświadczenie w branży sprawia, że nasza firma cieszy się ogromnym uznaniem wśród hodowców, a rosnąca liczba klientów jest potwierdzeniem zaufania do naszej marki. Chcemy być jak najbliżej hodowcy, doradzać mu w sprawach dotyczących hodowli jak i produkcji mleka w perspektywie wieloletniej. Z dumą mogę powiedzieć o niezwykle atrakcyjnej ofercie buhajów naszej spółki. Nasze reproduktory od lat zdobywają pierwsze miejsca w rankingach Instytutu Zootechniki. Co więcej, od blisko dwóch lat to nasze krajowe rozpłodniki z rodzimej hodowli uzyskują tytuł lidera rankingu. Myślę tu o dobrze znanych buhajach: Danko Zoom oraz Danko Alians. Sukces naszych reproduktorów jest ogromny, zdobycie pierwszego miejsca w zestawieniu jest niesamowitym osiągnięciem. Warto dodać, że co sezon w rankingu według indeksu GPF konkuruje ze sobą ponad 10 tys. buhajów z całego świata. Rozpiętość uzyskanych wyników wartości hodowlanej jest bardzo duża. Znakomite wyniki buhajów WCHiRZ są potwierdzeniem, że realizowany w polskich stadach przez naszą spółkę program oceny i selekcji buhajów jest bardzo skuteczny! – Jakie są największe problemy hodowców bydła mlecznego? – Myślę, że rosnące koszty produkcji mleka. Wojna u naszych sąsiadów na pewno wpłynie na globalny rynek produktów rolnych i żywnościowych. Ukraińska produkcja zbóż jest na tyle istotna, że wpływa na cały światowy rynek żywnościowy. 14
Polsce braki produktów mleczarskich nie grożą. Jednak wojna w Ukrainie bez wątpienia będzie miała wpływ na rynek mleka, m. in. przez rosnące ceny zbóż i ich niedobór na rynkach światowych. Kolejna sprawa to wpływ „Zielonego Ładu” na kondycję polskiego sektora mlecznego oraz szanse na wykorzystanie w pełni polskiego potencjału w produkcji mleka.
||
– Czy prowadzenie hodowli ma wpływ na ekonomię pro– Chcielibyśmy, aby polska hodowla wciąż się rozwijała, dukcji mleka? – Rozmawiając z hodowcami, ma bowiem olbrzymi potencjał, który na to pozwala – zauważam ciągle pewne niepramówi Andrzej Baehr, prezes Wielkopolskiego Centrum widłowości, które mają olbrzyHodowli i Rozrodu Zwierząt w Tulcach. mie przełożenie na opłacalność w produkcji mleka. Mam na uwadze m.in. – Czy widoczny jest trend lub mody w momasowo występujący brak wpływu ho- tywacjach zakupowych nasienia buhadowcy na wybór nasienia do inseminacji jów? w swoim gospodarstwie! Bardzo często – Ostatnie lata pokazują znaczne zainteprzyjeżdża weterynarz czy inseminator resowanie nasieniem seksowanym. Chociaż prywatny i bez najmniejszych ceregieli Wielkopolskie Centrum sprzedaje w Polsce inseminuje nasieniem „czarno-białym”, największą ilość nasienia seksowanego ponie pytając o kryteria, preferencje, które chodzącego po swoich buhajach, to jednak by zmierzały ku poprawie i doskonaleniu jako kraj mocno odbiegamy w wolumenach stada. Wielokrotnie w takich przypad- od tego co dzieje chociażby w Europie Zakach aplikowane jest nasienie bardzo ni- chodniej. Czy wydatek rzędu 100-140 zł jest skiej wartości (niski PF), ale też niestety nie do przeskoczenia, wiedząc, że prawdopoza bardzo duże pieniądze. Musimy zdawać dobieństwo urodzenia się jałówki sięga prawie sobie sprawę, że jest to zjawisko w Pol- 95%? Czy Polska, jako trzecie co do wielkości sce masowe. Wiele razy na spotkaniach stado w Europie, osiągające pułap ponad z hodowcami zwracałem uwagę, że tak 8,8 tys. kg mleka od rejestrowanej krowy ciąjak kupują ze starannością materiał siew- gle musi przywozić tysiące sztuk materiału ny zbóż i kukurydzy, tak również powinni żeńskiego od zachodnich sąsiadów? W wielu nie oddawać absolutnie nikomu „pałecz- przypadkach słyszałem, że od jałowic imporki” w zakupie nasienia bydlęcego. Inaczej towanych rodzi się coraz więcej buhajków… chwieje się cały fundament w optymali- Kalkulacja związana z użytkowaniem nasienia zacji produkcji mleka, długowieczności seksowanego i korzyściami z tego płynącystada, a w konsekwencji ekonomię za- mi jest wyjątkowo prosta i gorąco zachęcam, stępuje dzieło przypadku. Wielokrotnie ażeby się nad nią pochylić. też informowaliśmy, że nasienie buhajów to 1-2% całkowitych kosztów produkcji – Dziękuję za rozmowę. mleka i naprawdę warto inwestować w doRozmawiała Barbara Klem brą, sprawdzoną genetykę. Zdjęcie: WCHiRZ MLECZNE AGRO
BUDOWNICTWO
||
Duże rozpiętości, bez podpór wewnątrz, aby wygodnie manewrować ciągnikiem i maszynami.
Rolnicy coraz częściej wybierają konstrukcje łukowe
Na trudne czasy Konstrukcja lekka, a jednocześnie solidna i wytrzymała. Tak w przysłowiowych dwóch słowach można ocenić hale łukowe. Kolejny taki obiekt podziwiamy u Michała Moczydłowskiego z miejscowości Szymbory Włodki w gm. Szepietowo. Duży wzrost materiałów i usług budowlanych sprawił, że rolnicy i przedsiębiorcy decydują się na budowę dwukrotnie tańszych, niż tradycyjne budynki, hal łukowych. Taki obiekt stanął w styczniu br. na podwórku pana Michała. Budowa trwała dwa tygodnie. Budynek będzie służyć jako magazyn paszowy. – Będziemy go wykorzystywać do składowania siana, głównie w balotach, ale może być układane również luzem – opowiada właściciel.
||
Widok hali z zewnątrz.
16
Wzniesieniem hali łukowej zajmowała się firma Hale Sokoły. Zaletą tej konstrukcji jest rozległość, co zachwala gospodarz, bowiem wymiary umożliwią mu swobodne manewrowanie w środku ciągnikiem. Obiekt ma 12x60 m, a wysokość 6,8 m pozwoli mu bez trudu rozładować naczepę. Hala zmieści śmiało kilkaset bel. Wygodne parkowanie maszyn rolniczych jest możliwe dzięki czterem bramom wjazdowym – dwóm szczytowym i dwóm bocznym. Natomiast dwanaście świetlików zapewnia odpowiednie oświetlenie. Dlaczego zdecydował się na budowę obiektu w konstrukcji łukowej? – Po pierwsze, drzemie we mnie chęć rozwoju – odpowiada. – Stąd szukałem nowoczesnej konstrukcji. A po drugie, po prostu brakowało miejsca. Budynki inwentarskie zajęte są przez zwierzęta. Do tej pory pasze składowaliśmy częściowo w stodole u sąsiadów. A teraz my będziemy mogli im pomagać. C.D. NA STR. 18
MLECZNE AGRO
REKLAMA
MLECZNE AGRO
17
UPRAWA Siarka a optymalne wykorzystanie azotu
Zabawa pierwiastkami
Z uwagi na sytuację na rynku nawozów producenci rolni będą zwracali uwagę na efektywność stosowanego azotu. Bardziej precyzyjnie będą bilansować również składniki pokarmowe. Zwiększenie skuteczności wykorzystania azotu i prawidłowego zrównoważenia nawożenia nabierze większego znaczenia. Jedynie przy wystarczającej ilości siarki nawożenie azotowe jest wydajne. Prowadzi ona do wzrostu efektywności zastosowanych nawozów. Optymalnie odżywione siarką rośliny lepiej wykorzystują azot. To zapewnia wyższy plon i lepszą jakość. Ten wzrost jest wynikiem zbilansowanego pobierania azotu. Deficyt siarki redukuje plonotwórczą efektywność azotu. Z kolei zintensyfikowanie nawożenia azotowego pogłębia niedobory siarki. Siarka intensyfikuje przemiany pobranego przez rośliny azotu w białka. To efekt aktywacji procesów odpowiedzialnych za metabolizm azotu i węgla. Przy prawidłowym zaopatrzeniu roślin w siarkę, większa ilość pobranego przez rośliny azotu jest wbudowywana w związki organiczne. Właściwe proporcje tych dwóch pierwiastków determinują plon pod względem i ilościowym i jakościowym. Deficyt jednego z nich niekorzystnie wpływa na wykorzystanie drugiego. Siarka jest składnikiem enzymów uczestniczących w procesach redukcji azotanów. Przy jej niedoborze w roślinach gromadzą
się niebiałkowe formy azotu. To pogarsza jakość plonu. Optymalnie odżywione tym pierwiastkiem rośliny cechują wysokie parametry weryfikowane podczas skupu. Na przykład w pszenicy konsumpcyjnej podwyższa zawartość białka – aminokwasów egzogennych i poprawia wartość wypiekową mąki. Odpowiednie odżywienie roślin siarką poprawia zdrowotność plantacji. Pierwiastek ten wchodzi w skład wielu aminokwasów, witamin oraz enzymów. Korzystnie wpływa na wytwarzanie chlorofilu. Zwiększa odporność roślin na suszę. Wpływa także na szereg procesów zachodzących w roślinie. Istotą plonotwórczego znaczenia siarki jest współdziałanie z azotem. Dlatego warto stosować nawozy azotowo-siarkowe. Wybierając odpowiedni, należy zwrócić uwagę na dodatek magnezu. Ten pierwiastek także zapewnia efektywne pobranie i przetworzenie azotu w plon. Te kryteria spełnia Saletromag – uniwersalny nawóz azotowy. Może być on stosowany podczas wiosennego nawożenia roślin uprawnych. Szczególnie polecany jest do wiosennego nawożenia zbóż ozimych (I, II dawka) oraz jarych, a także roślin przemysłowych, okopowych, pastewnych, na użytkach zielonych,
C.D. ZE STR. 16
Przy okazji oglądania nowego obiektu, przybliżymy krótko czytelnikom gospodarstwo pana Michała. Specjalizuje się on w produkcji mleka. Gdy w 2018 r. przejmował majątek po rodzicach hodowla liczyła 35 krów. Na początku skoncentrował się na powiększeniu parku maszynowego. Zakup maszyn, głównie zielonkowych, przy pomocy dofinansowań, ułatwił mu pracę. Nowym zakupem była również belarka do siana. W międzyczasie rozbudowywał stado. Obecnie w oborze uwięziowej ma 45 krów mlecznych i ok. 40 sztuk młodzieży. Doi dojarką przewodową Westfalia. Na taki typ dojenia przeszedł ponad 15 lat temu. Dojenie dwa razy dziennie na dziewięć aparatów zajmuje po godzinie.
Konstrukcja hali może być wykonana z rury konstrukcyjnej, a także z kratownicy w zależności od szerokości i przeznaczenia hali. Hale Sokoły są wykonane są ze stali atestowanej pochodzącej z polskiej huty, spełniającej wszelkie normy UE. – Niestabilne ceny płodów rolnych wywołały wśród rolników ogromne zainteresowanie halami łukowymi z przeznaczeniem na magazyny zbóż – mówi Wojciech Czajkowski z firmy Hale Sokoły. – Rolnicy zamiast sprzedawać zboża w niskiej cenie w okresie żniwnym magazynują je i handlują nimi później, gdy ich wartość jest najwyższa. 18
Tekst
i zdjęcia :
Agnieszka Tokajuk
w uprawie warzyw oraz sadownictwie. Nawóz zawiera dwie formy azotu. Pierwsza to szybko działającą, wpływającą na dobre pobieranie potasu, magnezu i wapnia forma saletrzana oraz forma amonowa, która działa wolniej. Jest równomiernie pobierana przez rośliny, nie ulega wymyciu z gleby, wpływa na budowę silnego systemu korzeniowego, wspomaga pobieranie fosforu, siarki i boru. Dzięki jego zastosowaniu w trakcie wczesnowiosennego zasilania ozimin, jak również wiosennego nawożenia upraw, wprowadzamy obok azotu siarkę oraz magnez. Siarka poprawia efektywność wykorzystania azotu, zwiększa odporność roślin na choroby i szkodniki. Natomiast magnez odpowiedzialny jest za fotosyntezę, kontroluje wykorzystanie azotu, fosforu i innych pierwiastków, pobudza rozwój systemu korzeniowego, zwiększa pobieranie składników pokarmowych z gleby, dzięki czemu chroni rośliny przed stresem suszy. Kluczowe znaczenie azotu i siarki w metabolizmie roślin wręcz nakazuje zbilansowanie nawożenia tymi składnikami. Warto rozważyć zastosowanie produktów zawierających w swym składzie oba te składniki. Anna Rogowska, Agencja Prasowa Jatrejon
||
– Można zboże, czy sianokiszonki sprzedać bezpośrednio „z pola”, ale w czasie żniw
są niższe ceny – mówi Michał Moczydłowski. – Warto zbiory przetrzymać i mieć wpływ na to, ile się da na tym zarobić.
MLECZNE AGRO
ROZRYWKA Zasypka osuszająca
Dział Silnik meteomaszyny rologii
Plac w centrum miasta
Głęboka na zupę
GazowaŻyje ny napój marzeCzas na niami coś
Głęboki dół na budowie
Kompan Portosa Siedziba papieża
Głos męski
5
16
Waga towaru z opakowaniem
Czasem idzie w las
Podszycie leśne
Haust Uchodźca
Preparat mikroskopowy
6
Proces Spajarozpusznie, czania łączenie skał
Muzułmański władca
Złocona wokół obrazu Dzielnica Warszawy
4
10
Na ramieniu listonosza
Załoga wioślarska
Stolica Lesotho
Patetycz- Organiczne unie- ny rodnik sienie kwasowy
Górniak lub Bartosiewicz Używany Wypuk- PowierzTrunek łość, chnia dawniej wzniebez gronowy w leczsienie połysku nictwie jako Bieg środek sprawy nasenny 13
Zbudował arkę
7
3
4
5
6
Pas płótna żaglowego
Sala wykładowa
Stos, sterta
Samiec owcy
8 3
Część sztuki teatralnej Saneczkowy lub łyżwiarski
11
Tajanie śniegów
2
Uzdrowisko dziecięce
2
Deklamuje wiersz
9
Dochód, zysk
Szara w ekonomii
1
12 1
Spośród osób, które prześlą prawidłowe hasło krzyżówki wylosujemy trzy i nagrodzimy książkami pt. „Orkan. Depresja”. Zgłoszenia prosimy wysyłać na adres redakcji lub mailem mleczne@skryba.media.pl. Na rozwiązania czekamy do końca maja br. Uwaga! W losowaniu nagród wezmą udział zgłoszenia zawierające poprawne hasło, imię, nazwisko i adres uczestnika. Andrycz lub Terentiew
Fonda, aktorka
14
Część spłaty długu
Bardzo cienka rurka Szansa, sposobność
Rzesza ludzi
17
Rozbójnik morski
15 Narzędzie ślusarskie
Gotowy wyrób Lisia jama
Język propagandy politycznej
Ciepły, łagodny wiatr W parze z Laurą
Imię Karewicza, aktora
7
8
Znak zodiaku
9
10
11
12
13
14
15
16
17
ORKAN. DEPRESJA Szesnastoletni Borys Orkan cierpi na depresję. Środowisko, w którym żyje, dostarcza chłopcu wiele miłości i cierpienia – jak to w życiu. Choroba sprawia, że chłopiec zaczyna widzieć swoje życie jedynie jako pasmo niekończącej się udręki. Samobójcza śmierć sąsiada i toksyczna znajomość z poznanym na oddziale psychiatrycznym Miszą prowadzą Borysa do fascynacji samobójstwem. Otoczony rodziną, znajomymi i serdeczną miłością dziewczyny, Borys odpycha wszystkich i z wolna pogrąża się w samotności. Udręczony chorobą, nie widzi już dla siebie wyjścia... 20
MLECZNE AGRO
Hasło krzyżówki z ostatniego wydania gazety brzmiało: Książka twój przyjaciel.
Inflacyjny lub skalny
MOTORYZACJA Polaris Ranger 570 SP Sage Green – pojazd do zadań specjalnych
Gotowy na wszystko Wiosna to wzmożone prace w gospodarstwie i przygotowywania do nadchodzącego lata. Warto wyposażyć się w pojazd, pozwalający na komfortowy sposób przemieszczania się oraz przewóz narzędzi. Polaris Ranger 570 SP to pojazd, któremu żadna praca nie jest straszna!
MLECZNE AGRO
sadzonki czy narzędzia. Cechą wyróżniającą Polaris Ranger 570 SP jest możliwość wyposażenia go w dodatkowe akcesoria do różnego typu prac na roli. Montaż wyciągarki pozwala zarówno na wyciągnięcie pojazdu po zakopaniu się jak też podłączenie pługu do odśnieżania w trakcie zimy. Pług sprawdzi się także do odgarniania paszy. Ranger oferuje możliwość montażu lodówki turyPolaris RANGER 570 SP idealnie sprawdzi się stycznej o różnych poj. aż do 99 L. Polaris Ranger fabrycznie posiada hak holowniczy podczas codziennej pracy. do podczepiania przyczepki z ciężkim łaelementów. Oferuje to szerokie możliwości dunkiem. Dzięki temu staje się narzędziem personalizacji. Pojazd pozwala na zabudo- do pracy, oferującym ogromne możliwości. Pojazdy typu Ranger to bardzo dobre wę kabiny, w skład której wchodzą przednia i tylna szyba, drzwi oraz dach. W trakcie rozwiązanie dla osób szukających uniweropadów, dzięki założeniu dachu, pojazd salnych, wysokiej mocy pojazdów oferująpozwala na komfortową jazdę. Natomiast cych mnogość konfiguracji i dodatkowych w trakcie lata poprzez demontaż dodat- rozwiązań. Kupno Polarisa Ranger 570 SP kowych osłon można cieszyć się słońcem. Sage Green to inwestycja dająca duże możPolaris Ranger 570 SP posiada dedykowaną liwości wykorzystania w gospodarstwach przestrzeń pakowną z tyłu, umożliwiającą rolnych, jak też gwarantująca niespotykane przewożenie przedmiotów niezbędnych emocje i zabawę podczas rekreacyjnej jazdy. w gospodarstwie, tj: pasze, nawozy, nasiona, Opracowała Agnieszka Tokajuk,
||
Fot. Andzik
Zaprojektowano go z myślą o ciężkiej pracy. Homologacja na traktor umożliwia jazdę po drogach publicznych wraz z prawem jazdy kategorii B. Homologacja dwuosobowa pozwala na jazdę w dwie osoby. Pojazd daje możliwość pełnego odliczenia podatku VAT w przypadku rolników i osób prowadzących własną działalność gospodarczą. Znacznie obniża to koszty zakupu. Ranger 570 SP wyposażono w silnik Prostar o poj. 567 cm³ i mocy 44 HP. Jazda możliwa jest w trzech trybach napędowych: 4x4, 2x4 oraz do jazdy po wrażliwych terenach. Ten ostatni zapewnia, iż podczas jazdy jedno koło jest napędzane, natomiast drugie może obracać się swobodnie, często z inną prędkością. Zapobiega to uszkodzeniom terenu i usprawnienia pracę. Wyposażono go w elektroniczne wspomaganie kierownicy (EPS). Dzięki zastosowaniu tych systemów, Ranger gwarantuje kontrolę nad pojazdem. Zbudowany jest on w oparciu o system Lock&Ride, pozwalający na beznarzędziowy montaż i demontaż dodatkowych
Jeśli chcesz uzyskać więcej informacji na temat możliwości jakie dają pojazdy ranger lub poznać ofertę quadów i pojazdów ranger wraz z dedykowanymi do nich akcesoriami skontaktuj się z autoryzowanym punktem sprzedaży i napraw quadów w województwie podlaskim Andzik, Anna Bereziecka, w jednej z dwóch lokalizacji: ►► ul. Hetmańska 67, 15-727 Białystok ►► ul. Jana Pawła ii 26 lok. u3, 19-300 Ełk telefon: 515 122 959 e-mail: andzik.rowery@gmail.com
21
ROZRYWKA
UŚM I ECH PROSZĘ
Uszy są po to, by śmiać się od ucha do ucha
Mąż zauważył, że żona obci*** na kiełbasę z obu stron przed Co mówi informatyk gdy dosmażeniem. stanie pendriva na urodziny? – Czemu tak robisz? – pyta. – Dzięki za pamięć. – Nie wiem, moja mama tak *** robiła. Dwie myszy jedzą taśmę filDzwonią do teściowej. mową. Nagle jedna mówi: – Obcinałam tak, bo twoja – Ej dobry ten film. babcia tak robiła. A druga na to: W słuchawce głos babci: – E tam, książka była lepsza. – Jeszcze nie kupiliście sobie *** większej patelni? Co mówi matematyk widząc liczbę parzystą? *** – Musisz być dzielna. – Co to znac z y „ I do not know”? *** – Nie wiem. Na rozmowie kwalifikacyjnej. – No właśnie, pytam wszyst– Możemy panu zaproponokich i nikt nie wie. wać 1.500 zł na rękę. – To dobrze, że mam dwie. *** Na s al ę s ą dową w bie ga *** dwóch zdyszanych mężczyzn. Rozmawia dwóch Sędzia pyta: jasnowidzów: – Panowie biegli? – Wiesz co? – Nie, świadkowie. – Wiem.
Kamila Korzeniowska
Poproszę miesięczny!
Ech, wydam całą swoją premię na podróże. Raz się żyje!
22
***
***
– Niepotrzebnie kręcisz nosem. Rozprawa sądowa, głos zaTen bigos jest całkiem dobry. biera prokurator. – Może i jest dobry, ale więk– Wnoszę o otwarcie okna. – Uchylam. szość ludzi bier ze do kina popcorn. *** *** – Synku, przynieś babci krem do ust. Okulista do pacjenta: – Który? – Proszę przeczytać najniż– Z napisem „Kropelka” szy rząd, który jest pan w stanie zobaczyć. *** – Made in China. – Kochanie, zostanę z chłopa*** kami na jeszcze jedno piwo. JeWchodzi facet do sklepu: śli za godzinę, dwie nie wrócę, – Jest cukier w kostkach? przeczytaj smsa ponownie. – Nie ma. *** – A j a k a ś i n n a n i e dr o g a Kowalski pyta szefa: bombonierka na imieniny dla – Da mi szef urlop? Teściowa teściowej? przyjeżdża do nas. – Absolutnie, nie ma mowy! *** – Wie dzia łem, że z szefa Mama usypia Jasia i śpiewa mu kołysankę. Jedną drugą, to jednak dobry człowiek. trzecią. W końcu Jasio ciężko *** wzdycha: Po dyktandzie – Mamo, pozwolisz mi w koń- w podstawówce: – Jasiu, dlaczego masz te same cu zasnąć, czy będziesz dalej błędy, co twój kolega z ławki? śpiewać? – Bo mamy tę samą panią *** Spotykają się dwie znajome. od języka polskiego. – Moja córka ma tylko piątki *** i szóstki. Rozmawia dwóch kolegów – Biedactwo, próchnica? na czacie: – Cześć, co robisz? *** – Jem kanapki z rodzicami Dlaczego ważki nie latają i z bratem. A ty? w kosmosie? – A ja z serem i z pomidorem... – Bo tam jest stan nieważkości.
MLECZNE AGRO
