HODOWLA Niewłaściwe żywienie może być przyczyną hipokalcemii
Ca czyli wapno Trzy tygodnie przed wycieleniem to kluczowy okres dla zdrowia krów. Obecnie dużo rzadziej krowy zalegają po porodzie. Wynika to z większej świadomości hodowców, dbania o dobrostan zwierząt, właściwego żywienia w okresie zasuszenia oraz z coraz częściej stosowanej profilaktyki tego schorzenia. Niewątpliwie jednym z powodów jest także fakt, że znacząco skróciła się długość życia krów, a jak wiadomo krowy w późniejszych laktacjach częściej chorują na hipokalcemię. Ryzyko wystąpienie tej choroby rośnie o 9% z każdą laktacją. Hipokalcemia ma bezpośredni związek z poziomem wapnia w surowicy krwi. U zdrowej krowy jego poziom wynosi 2,1 -2,5 mmol/L (8,5-10 mg/dL), natomiast u chorej – 0,75-1,25 mmol/L (3-5 mg/dL). Zazwyczaj ok. 5% krów w stadzie ma kliniczne objawy hipokalcemii, a aż połowa choruje na subkliniczną hipokalcemię. U tych zwierząt poziom wapnia waha się od 1,25 do 2,1 mmol/L (5-8,5 mg/dL). Zapotrzebowanie krów na wapń wzrasta pod koniec ciąży, bo jest związane z intensywnym wzrostem płodu i sekrecją siary w gruczole mlekowym. Na 1-2 dni przed porodem drastycznie spada zawartość wapnia w surowicy krwi. Niski jego poziom przed wycieleniem, może wpływać na osłabienie napięcia mięśni gładkich (m.in. przewodu pokarmowego czy macicy), co prowadzi do trudniejszego porodu, kłopotów z wydaleniem łożyska i do opóźnienia inwolucji macicy. Do niedawna uważano, że przyczyną zalegania okołoporodowego jest nadmiar wapnia podawanego w okresie zasuszenia, co miało rozleniwiać przytarczyce, gruczoły wydzielające parahormon (PTH) – odpowiedzialny m.in. za uwalnianie wapnia z kości, zwiększenie nerkowego wchłaniania zwrotnego wapnia w nerkach i zwiększenie syntezy w nerkach witaminy D3 (zwiększa ona aktywny transport wapnia przez nabłonek jelitowy). Miało to być spowodowane żywieniem krów dawkami zbyt bogatymi w wapń. Preferowany był system żywienia, w którym krowa w okresie zasuszenia właściwego otrzymywała 25-30 g wapnia/dobę, a w przejściowym – 35 g. Niestety, takie założenia mogły ograniczyć występowanie zalegań, ale 10
było to żywienie niedoborowe dla matki i rozwijającego się płodu. Obecnie jako przyczynę hipokalcemii wskazuje się nadmierne spożycie kationów jednowartościowych, czyli sodu i potasu. Powoduje to powstanie odczynu zasadowego krwi, co zmniejsza reakcję receptorów kości i nerek na działanie PTH. A więc powodem obniżonej zawartości wapnia nie jest mała ilość PTH, ale słaba reakcja receptorów na jego obecność. Szczególną uwagę zwraca się na potas, którego nadmiar występuje w dawkach pokarmowych opartych na lucernie czy trawie, szczególnie nawożonych gnojowicą. Zawartość potasu i sodu w paszach jest rzadko analizowana. Powodem hipokalcemii może być również niedobór magnezu w surowicy krwi, który powoduje zmniejszenie sekrecji PTH przez przytarczyce i zmniejsza zdolność odczytywania jego poziomu przez receptory komórek kości i nerek. Magnez jest w całości jest wchłaniany z przewodu pokarmowego, a proces ten może być ograniczony przez nadmiar potasu i wysokie pH żwacza wywołane dużą ilości amoniaku. Jeśli w pierwszych 12 godzinach po porodzie stężenie tego makroelementu w surowicy krwi nie przekracza 0,80 mmol/L, to hipomagnezja może być powodem zalegania okołoporodowego. Krowa w zasuszeniu potrzebuje dwa razy większej dawki magnezu niż w laktacji. Objawami hipokalcemii jest niemożność wstania przez zwierzę, obniżenie temperatury ciała wyczuwalne przez dotknięcie dłonią okolic zadu. Zwierzę jest ospałe. Trochę inne objawy występują przy niedoborze w surowicy krwi fosforu (hipofosfatemii). W tym przypadku krowa także nie wstaje, ale nie spada temperatura ciała. Reaguje na bodźce zewnętrze i nie traci apetytu. Niedobór fosforu może mieć związek ze spadkiem jego pobrania w dawce pokarmowej.
W naszym kraju regułą stało się podawanie pasz treściwych, bogatych w ten makroelement, przed wycieleniem. Inną przyczyną może być niedobór wapnia. PTH by uwolnić wapń z kości i ograniczyć jego wydalenia z moczem zwiększa wydalanie fosforu. Przed wycieleniem zwiększa się zapotrzebowanie płodu na ten pierwiastek, a uwalnianie jego z kości jest niewystarczające. Mimo, że w dawce występuje odpowiednia ilość fosforu, to po porodzie może wystąpić jego niedobór. Niekorzystne w okresie zasuszenia jest także podawanie nadmiernych ilości fosforu w dawce. Zwiększona ilość tego pierwiastka w surowicy krwi hamuje przemianę w nerkach witaminy D3 z formy nieaktywnej do aktywnej, która wspomaga wchłanianie jelitowe wapnia. Hipokalcemię można łatwo wykryć. Między 12 a 24 godziną po porodzie trzeba sprawdzić poziom wapnia w krwi. Można monitorować temperaturę ciała przed wycieleniem. Jeśli wynosi ona 38°C lub mniej, przypuszczamy, że krowa będzie miała problem z uruchomieniem rezerw wapnia z organizmu. Zaleca się też badanie pH moczu na 7-10 dni przed porodem, które powinno być 6,5-7. Mocz należy pobierać 4-6 godzin po „posiłku”. Powinno rutynowo badać się ten parametr (u 10% krów), ponieważ w prosty sposób można określić czy stado jest zagrożone hipokalcemią. Warto zastanowić się nad profilaktyką. Trzy tygodnie przed wycieleniem stosuje się w dawce pokarmowej sole anionowe, nazywane również solami gorzkimi. Piast Pasze poleca paszę Krowa Prestart, dedykowaną dla krów zasuszonych. Zawiera sole anionowe w formie chronionej. Jest to wygodne i praktyczne rozwiązanie będące inwestycją w profilaktykę hipokalcemii, która w ostatecznym rozrachunku przyniesie korzyści w postaci lepszej zdrowotności krów i wyższego dochodu z produkcji mleka. dr inż. Sylwia
Grochowska,
piastpasze .pl
MLECZNE AGRO
