z d r o w i e Diagnostyka
nowotworów jąder i gruczołu krokowego
Porozmawiajmy po męsku Październik jest miesiącem walki z rakiem piersi, czyli najczęściej występującym nowotworem złośliwym u kobiet. Z kolei listopad znany jest jako miesiąc solidarności z mężczyznami zmagającymi się z nowotworami gruczołu krokowego lub rakiem jąder. Choć listopad minął, wróćmy do tematu, gdyż choroba ta jest drugą, pod względem ilości, przyczyną zgonów wśród panów. Nowotwór gruczołu krokowego (prostaty) jest chorobą najczęściej rozpoznawaną u mężczyzn po 65. roku życia (70% zachorowań, 90% zgonów). Jego najczęstszym objawem są trudności w oddawaniu moczu oraz częstomocz. Bywa też, że rosnący guz nie powoduje wymienionych objawów, a na rozpoznanie naprowadzają symptomy związane z naciekiem okolicznych tkanek lub przerzutami raka do kości i węzłów chłonnych biodrowych. Z kolei nowotwór jądra powstaje, gdy komórka wywodząca się z jądra „wymyka się spod kontroli” i zaczyna się niepohamowanie dzielić, tworząc guz. Jeśli ten powstający guz nacieka dodatkowo okoliczne tkanki i niszczy je oraz gdy komórki z guza przenikają do naczyń krwionośnych lub chłonnych, przenoszą się z krwią lub chłonką do innego narządu i tam tworzą guz potomny, tzw. przerzut – wówczas taki nowotwór nazywamy złośliwym. Wśród czynników związanych ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na nowotwór jądra wymienia się: mężczyźni rasy kaukaskiej (białej) chorują 4-krotnie częściej niż mężczyźni rasy czarnej, wnętrostwo, Zespół Klinefeltera (związany z nieprawidłowościami materiału genetycznego), występowanie nowotworu jądra u krewnych pierwszego stopnia (ojciec lub brat), obecność w przeszłości nowotworu zarodkowego w przeciwległym jądrze. Najczęstszym objawem nowotworu jądra jest obecność guzka w jądrze lub zmiana konsystencji jądra – guz jest wyraźnie twardszy od prawidłowego miąższu jądra. Pacjenci mogą skarżyć się też na uczucie dyskomfortu w mosznie lub lekki ból. Ginekomastia, czyli powiększenie i tkliwość piersi występuje u ok. 7% pacjentów. W zaawansowanych przypadkach do wymienionych objawów mogą dołączać też te wynikające z obecności przerzutów. I tak pacjent może skarżyć się na ból brzucha
▲▲ Movember, tzw. Wąsopad to Międzynarodowy Miesiąc Walki z Męskim Rakiem. Nazwa ta powstała
w wyniku połączenia dwóch wyrazów moustache – wąsy oraz November – listopad. Celem kampanii jest zmiana oblicza męskiego zdrowia, natomiast wąsy mają tę zmianę komunikować.
lub okolicy lędźwiowej, zgłaszać kaszel, βhCG (gonadotropina kosmówkowa) – w warunkach fizjologicznych jej stężenie krwioplucie. we krwi jest śladowe. Czułość diagnoPonieważ pierwsze objawy nowotworu styczna oznaczenia tego markeru w przyjądra są mało dokuczliwe, dlatego też wszypadku złośliwego nabłoniaka kosmówkoscy mężczyźni po ukończeniu 40-45. roku wego jądra sięga blisko 100%. Stężenie życia powinni raz w roku odwiedzić urologa hCG koreluje wyraźnie z masą nowoi oprócz badania per rectum wykonać też tworu. badanie stężenia antygenu sterczowego (PSA), badanie ogólne moczu, poziom stę- AFP (alfa-fetoproteina) - wyróżniamy trzy frakcje tego antygenu: AFP-L1, AFP-L2 żenia kreatyniny oraz USG prostaty. i AFP-L3. Marker ten jest wydzielany przePSA jest glikoproteiną należącą do de wszystkim w życiu płodowym przez grupy proteaz serynowych. Marker ten jest wątrobę i przewód pokarmowy, a w miawytwarzany głównie w komórkach nabłonrę dojrzewania organizmu jego poziom kowych kanalików gruczołu krokowego. spada. Wykorzystuje się go w nieinwazyjNie jest markerem swoistym dla raka sternej diagnostyce prenatalnej, a także jako cza, ale cechuje go swoistość narządowa. marker nowotworów zarodkowych jądra. U blisko połowy pacjentów z rakiem stercza we wczesnych stadiach, stężenie PSA LDH (dehydrogenaza mleczanowa) jest wewnątrzkomórkowym enzymem, kształtuje się na podobnym poziomie jak ważnym w procesie produkcji energii w przypadku gruczolaka. Jedynie u połow prawie wszystkich komórkach ciała. wy pacjentów z rakiem stercza poziom Oznaczenie LDH ma bardzo duże znaczePSA przekracza 10 ng/ml. Dotyczy to ponie przy diagnostyce nowotworów jąder ważnych nowotworów, które przekroczyły oraz nowotworów płuc. już torebkę gruczołu. PSA występuje też w postaci wolnej i związanej z białkami. SP-1-β-1 (glikoprotein) - jest markerem, którego podwyższona wartość może Łącznie obie te wartości dają wynik PSA wskazywać na nowotwór jądra. całkowitego. Często bardziej precyzyjne wyWszystkie wymienione wyżej badania niki daje oznaczanie stosunku PSA wolnego do całkowitego. Zdarzają się jednak często można wykonać w Medycznym Laboratorium wyniki fałszywie dodatnie, które mogą być Diagnostycznym Medrex, znajdującym spowodowane manipulacjami na gruczole się przy ul. Krakowskiej 9 w Białymstoku. krokowym, stosunkiem płciowym, łagod- Zapraszamy. Agnieszka Zakrzeska, nym przerostem gruczołu krokowego lub Paweł Kitlas, Medyczne Laboratorium infekcjami w obrębie układu moczowego. Diagnostyczne Medrex w Białymstoku Natomiast w diagnostyce nowotworów Fot. Medyczne Laboratorium jąder najczęściej wykorzystywane biomarDiagnostyczne Medrex kery to:
14 ZDROW Y BIA£YSTOK 6(60)
