Xanthi Sotiraki// gtp50 ge4// Lebbeus Woods vs the Parthenon // (vodafone campaign)

μια μετατροπή του έργου του Lebbeus Woods (με μιά ανατροπή)

Ξανθή Σωτηράκη_ γτπ 51_ εργασία 4_υπ.καθ. Πολυξένη Μάντζου

περιεχόμενα ο Lebbeus Woods_3 η ανατροπη_8 η μετατροπή_11

3

Για την τέταρτη εργασία διάλεξα να ασχοληθώ με την δουλειά του Lebbeus Woods. Το εγχείρημα δεν είναι εύκολο. Ο Lebbeus Woods αναφέρεται σαν αρχιτέκτονας και καλλιτέχνης. Το 1988 ιδρύει το ερευνητικό ινστιτούτο “Experimental Architecture” έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό για την πειραματική αρχιτεκτονική σκέψη και πρακτική ενώ προωθούσε το concept και την αντίληψη της ίδιας της αρχιτεκτονικής. Aν και ποτέ δεν ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην αρχιτεκτονική και τη μηχανική ήταν καθηγητής στο Cooper Union της Νέας Υόρκης καθώς και στο European Graduate School στην Ελβετία¹. Αν και αρχιτέκτονας αφιερώθηκε στο θεωρητικό κομμάτι της αρχιτεκτονικής. Θεωρητικής όχι μόνο μέσα από κείμενα αλλά και μέσα από σχέδια τα οποία προωθούσαν τις ριζοσπαστικές του ιδέες. Χαρακτηριστικό είναι πως στα τόσα χρόνια καριέρας του δεν πραγματοποίησε καμία κτισμένη μελέτη². Πριν αναλύσουμε περαιτέρω τη δουλεία του καλό θα ήταν να ρίξουμε μία ματιά στο μανιφέστο του, ώστε να μπορέσουν να γίνουν πιο κατανοητά αυτά που διακυβεύεται η αρχιτεκτονική του πράξη³:

4

Η αρχιτεκτονική και ο πόλεμος δεν είναι ασυμβίβαστοι Η αρχιτεκτονική είναι πόλεμος Ο πόλεμος είναι αρχιτεκτονική. Είμαι σε πόλεμο με την εποχή μου, με την ιστορία. Με όλες τις εξουσίες (αυθεντίες) που εδρεύουν σε σταθερές και τρομαγμένες φόρμες. Είμαι ένας από τους εκατομμύρια που δεν ταιριάζουν, που δεν έχουν σπίτι και οικογένεια, δεν έχω κανένα κανένα δόγμα ή ταμπέλα για δικό μου, καμία γνωστή αρχή και τέλος, κανένα “ιερό και αρχέγονο μέρος” Κηρύττω τον πόλεμο σε όλα τα εικονίσματα και τις οριστικότητες, σε όλες τις ιστορίες που μπορούν να με δέσουν με την ίδια μου την υποκρισία, τους αξιοθρήνητούς μου φόβους. Αναγνωρίζω μόνο στιγμές, και ολόκληρες ζωές που είναι σαν στιγμές, και φόρμες που εμφανίζονται με άπειρη δύναμη και μετά “λιώνουν στον αέρα”. Είμαι αρχιτέκτονας, ένας κατασκευαστής κόσμων, ένας φιλήδονος που λατρεύει τη σάρκα, τη μελωδία, τη σιλουέτα σε αντίθεση με τον ουρανό που σκοτεινιάζει. Δεν μπορώ να ξέρω το όνομά σου. Και εσύ δεν μπορείς να ξέρεις το δικό μου. Αύριο ξεκινάμε μαζί την κατασκευή της πόλης.

Lebbeus Woods

5

Η δουλεία του Woods είναι βαθιά πολιτική, κοινωνική, ριζοσπαστική. Στα πλαίσια της critical architecture (κριτική και κρίσιμη ταυτόχρονα, σε μια πιο ελεύθερη μετάφραση) προτείνει μία απόσταση από την πραγματικότητα της κατασκευής. Αρνείται να σκεφτεί με ήδη υπάρχοντες όρους αναπτύσσοντας μια ρητορική ερωτημάτων για την αρχιτεκτονική και την αποκατάσταση σήμερα. Στην “αναρχιτεκτονική” ο Woods προτρέπει να σκεφτούμε την αρχιτεκτονική διαφορετικά, αναρτώντας ατελείωτα θεωρητικά ερωτήματα με μία αίσθηση του ατελείωτου, διαπραγματευόμενος μία νέα σχέση με το παρόν4. “Ποιος λέει πως δεν μπορούμε να ξέρουμε το μέλλον? Μπορούμε αλλά είναι πάντα θέμα

ερμηνείας και φαντασίας. Και αν αυτό μοιάζει προφανές, μπορώ να επισημάνω κάτι που δεν είναι: Το να γνωρίζεις το παρόν είναι επίσης μία πράξη φαντασίας”.

Ο Woods ονειρεύτηκε καινοτόμες δημιουργίες ξεκομμένες από τους κανόνες της φύσης και της κοινωνίας. Οραματίστηκε υπόγειες πόλεις που προχωρούν μακρυά από την ιδέα της φόρμας και του καταφυγίου. Η αρχιτεκτονική του διαπραγματεύεται το ηθικό, το τεχνολογικό και οικολογικό οικολογικό αντίκτυπο που έχουν οι άνθρωποι στον πλανήτη, την περίεργη σχέση παγκοσμιοποιήσης και ατομικότητας. Προτείνει τη δημιουργία νέων ειδών κατοίκησης , στην εποχή ελέγχου της ρύθμισης της ιδιωτικής ζωής. Οι χώροι δεν είναι ούτε δημόσιοι ούτε ιδιωτικοί, είναι ελεύθεροι χώροι χωρίς προκαθορισμένο πρόγραμμα χρήσεων με σκοπό τη δημιουργία νέας σκέψης και νέων κοινωνικοπολιτικών μορφών5. Ο ίδιος μέχρι το θάνατό του διατηρούσε προσωπικό blog (lebbeuswoods.wordpress.net) στο οποίο αναρτούσε συχνά τις σκέψεις του για την αρχιτεκτονική και συζητούσε δημόσια με τον κόσμο που τον ακολουθούσε. Έχει αναφέρει πως ήδη από τις δεκαετίες του 60,70 και 80 επηρεάστηκε από τα cybernetics, γιατί άλλαξαν τον τρόπο που σκεφτόμαστε την γνώση, την πληροφορία και την επικοινωνία μεταξύ των ατόμων και των κοινωνικών ομάδων. Στην εποχή του information age ο υπολογιστής έχει εμφανιστεί σε κάθε μορφή της καθημερινής ζωής. Αυτή την εμφάνιση την βλέπει στην αρχιτεκτονική περιορισμένα μόνο μέσω των virtual realities των έξυπνων κτιρίων και έμμεσα μέσω της πορείας σχεδιασμού από ηλεκτρονικό υπολογιστή. Πιστεύει πως το internet μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο για πειραματισμό και στην αρχιτεκτονική καθώς οι ρευστές δομές του μεταφρασμένες σε αρχιτεκτονική (η κατεξοχήν αντι-ρευστή πρακτική) μπορούν να δημιουργήσουν μια κοινωνία αυτόνομων δομών που κινούνται ελεύθερα στο ρευστό χώρο. Παρά τους αρχικούς ενδοιασμούς μου η σχέση του αυτή με τον άυλο χώρο της πληροφορίας και της επικοινωνίας δεν το καθιστούν όσο ασυμβίβαστο πίστευα αρχικά για τη δημιουργία της διαφήμισης για την κινητή τηλεφωνία. Η πραγματοποίηση όμως πρέπει να γίνει με τους δικούς του όρους. Ο Woods δημιουργεί για την κρίση, η κρίση θεωρεί πως αναδομεί τις κοινωνίες, ότι είναι μία καλή αφετηρία για τη δημιουργία νέων δομών και κοινωνικών σχέσεων. Δεν πιστεύει στην αποκατάσταση αλλά στην Radical Reconstruction. Βασιζόμενη στο παρακάτω κείμενο θα δημιουργηθεί η διαφημιστική καταχώρηση.

6

“ Η αποκατάσταση του διαλυμένου αστικού ιστού από πολέμους όπου και αν προκύψει, σε μορφή αντικατάστασης ότι έχει χαλάσει ή καταστραφεί καταλήγει σε παρωδία που αξίζει μόνο τον θαυμασμό των τουριστών.” Ο Woods πιστεύει πως τα χαλάσματα και τα απομεινάρια ενός πολέμου φέρουν ιστορία και μνήμη, και είναι αποτελέσματα απρόβλεπτων δυνάμεων . Είναι απαρχές νέων τρόπων σκέψης, κατοίκησης και δημιουργίας χώρου1. Αυτές τις θεωρίες του θα κρατήσουμε για τη δημιουργία της καταχώρησης καθώς και τον τρόπο εικονογράφισης που χρησιμοποιεί. Θραύσματα, έντονες γωνίες, ρευστοί χώροι, σχεδόν μονόχρωμα σχέδια με την προσθήκη ελάχιστων χρωμάτων. Η τεχνική είναι μοναδική και θα μπορούσε να είνια αντικείμενο μελέτης και σπουδής για χρόνια όλοκληρα. Στα πλαίσια της εργασίας έγινε μία προσπάθεια κυριώς της θεωρητικής προσέγγισης του έργου του και μία προσπάθεια μετάφρασης του σε εικόνα. Το αποτέλεσμα φαντάζει απλό μπρος στα λεπτομερή σχέδια και διαγράμματά του.

7

3

η ανατροπή

9

Μεταφερόμενοι στην Ελλάδα του 2015 σε μία εποχή κρίσης, ή αλλιώς πολέμου κατά τον Woods, μετράμε τα κόστη και τις ζημιές. Για να μπορέσουμε να σκεφτούμε με διαφορετικό τρόπο και να αλλάξουν οι κοινωνικές και πολιτικές δομές πρέπει να είμαστε ριζοσπαστικοί. Σαν αποτέλεσμα αυτής της κρίσης στην συγκεκριμένη εικονογράφηση προτείνεται το γκρέμισμα της ακρόπολης. Η ακρόπολη όντας κατεστραμμένη δεν είναι πια εκεί για να μας θυμίσει το ένδοξο παρελθόν των προγόνων μας που μας καθιστά αυτόματα “ανώτερους από κάθε άλλο έθνος”(sic). Όλη η Ελλάδα σε σοκ. Πρέπει να την αποκαταστήσουμε σύντομα. Για να μπορέσει όμως ο μέσος Έλληνας να αλλάξει τρόπο σκέψης η αποκατάστασή της θα είχε ολέθρια αποτελέσματα. Η ακρόπολη θα μείνει εκεί διαλυμένη και πάνω σε αυτά τα συντρίμμια θα δημιουργηθούν νέες δομές, ελεύθερες ανοιχτές στον καθένα. Η ακρόπολη δεν είναι πια εκεί για να μας θυμίσει το ένδοξο παρελθόν των προγόνων μας, Είναι εκεί διαλυμένη για να μας θυμίσει πως αυτό το παρελθόν υπήρξε, καταστράφηκε όμως μέσα από λάθος χειρισμούς και νοοτροπίες. Η κρίση είναι η ευκαιρία για να γκρεμίσουμε κάθε τι που μας πάει πίσω και δημιουργεί νέες χωρητικότητες, νέες μορφές ζωής επικοινωνία. Πάνω στα συντρίμμια του Παρθενώνα θα κατασκευαστεί το νέο πια, ελεύθερο πνεύμα της χώρας. Εκεί που πια είμαστε μόνοι μας προσπαθώντας να δημιουργήσουμε κάτι από την αρχή. Το παρελθόν κείτεται εκεί γκρεμισμένο διδάσκοντας μας. Το νέο που θα δημιουργηθεί στην εποχή του άυλου και του ρευστού μας υπενθυμίζει πως τίποτα δεν είναι για πάντα και πως πρέπει ο καθένας μας να είναι ενεργός και να βάζει το δικό του λιθαράκι στην κοινωνία και να μην είναι αναπαυμένος στον καναπέ του θαυμάζοντας την ακρόπολη όντας βέβαιος πως αυτή θα είναι για πάντα εκεί για εκείνον.

10

Στα πλαίσια μιας διαφημιστικής καταχώρησης αυτό το νόημα θα ήταν δύσκολο να επικοινωνηθεί. Πρέπει να απλοποιηθεί. Η διαφημιστική καμπάνια που επιλέχθηκε είναι της Vodafone Uk με μότο “IT'S TIME TO GET OUT FOR REAL”. Στη συγκεκριμένη καμπάνια παρουσιάζεται προωθείται το wireless internet εκτός γραφείου. Στις αφίσες της Vodafone κεντρική θέση έχει ένα ονειρικό τοπίο (μία παραλία, ο ουρανός κλπ) με μία δεύτερη ματιά παρατηρούμε τις λεπτομέρειες, το διακόπτη το θυροτηλέφωνο, πρίζες. Η Vodafone λοιπόν σε προτρέπει αντί να κάθεσαι να δουλεύεις βλέποντας την προσωπική σου ουτοπία μέσα από μία ταπετσαρία στο στενό χώρο του γραφείου σου να τη ζήσεις πραγματικά μεταφέροντας τη δουλειά σε αυτή μέσω του wireless internet που σου προσφέρει.

Αρχική καταχώρηση

3

η μετατροπή

12

Μεταφέροντας την εικόνα της γκρεμισμένης ακρόπολης ως ταπετσαρίας στον τοίχο η διαφήμιση μπορεί να διαβαστεί με 2 τρόπους. Έναν πιο “εύκολο” και έναν για τους μυημένους. Πρώτη ανάγνωση, αντί να δουλεύεις βλέποντας την ακρόπολη κατεστραμμένη (είτε σαν έργο τέχνης είτε επειδή σε κούρασε η δουλειά) μπορείς να βγεις έξω να την θαυμάσεις γιατί είναι εκεί για εσένα. Και μπορείς να το κάνεις δουλεύοντας παράλληλα με το wireless internet που σου προσφέρει η εταιρία. Η δεύτερη ανάγνωση για τους μυημένους. Η ταπετσαρία είναι η νέα πραγματικότητα, ο Παρθενώνας είναι πλέον έτσι. Βγες στον έξω κόσμο, γίνε ενεργός γιατί μπορεί η επόμενη κρίση να παραμονεύει! Η Vodafone σου προσφέρει αυτήν την επιλογή με wireless internet παντού!

13

αναφορές 1 www.lebbeuswoods.net 2 εκτός από μία η οποία υλοποιήθηκε τη χρονιά του θανάτου του το 2012 σε συνεργασία με τον Steven Holl, το light pavillion 3https://studio3postindustrial.wordpress.com/2011/04/12/manifesto-lebbeus-woods-1993/ 4 Utopia and the dirty secret of architecture, Craig B. Johnshon COLLOQUY text theory critique 14 (2007). Monash University.

5 Lebbeuswoods.wordpress.com/realityoftheroy 6 Woods, War and Architecture, p. 19