UA 1 2019 by H&B Multimedia

JAARGANG 9 | NUMMER 1 | FEBRUARI 2019

THEMA PIJN

MET HANDIG BEWAAROVERZICHT PIJNMEDICATIE Zie pag. 27

UITSLUITEND VOOR APOTHEKERSASSISTENTEN OPIATEN | OOGMEDICATIE | ASEPTISCHE HANDELINGEN | LAXANTIA | POLLENALLERGIE

Nederland

Diverse producten uit basisvergoeding De Teva OTC alternatieven NIEUW:

Vitamine D 20 mcg / 800 IE – Hoog gedoseerd -

Kauwtablet met vruchtensmaak Voldoende voor 300 dagen. Aantrekkelĳk geprĳsd Eén tablet bevat 20 mcg Vitamine D3 overeenkomend met 800 IE Cholecalciferol

Dit is een voedingssupplement.

UNIEK:

Paracetamol Teva 1000 mg OTC

NL/OTC-CH/19/0001a

- Ovale tablet - Zonder recept verkrĳgbaar - Uitsluitend verkrĳgbaar bĳ de apotheek

Verkorte productinformatie Paracetamol Teva 1000 mg OTC Handelsnaam: Paracetamol Teva 1000 mg, tabletten Kwalitatieve en kwantitatieve samenstelling van de werkzame bestanddelen: per tablet 1000 mg paracetamol Farmaceutische groep: analgetica, antipyretica Farmaceutische vorm: tablet Indicatie: Milde tot matige pĳn en/of koorts Contra-indicaties: Overgevoeligheid voor het werkzame bestanddeel of voor (één van) de hulpstoffen Belangrĳkste waarschuwingen/voorzorgen: De totale dosis paracetamol moet niet worden overschreden. Voorzichtigheid is geboden bĳ hepatocellulaire insufficiëntie, Gilbert’s syndroom, chronisch alcoholgebruik, nierinsufficiëntie, dehydratie, chronische ondervoeding, glucose-6-fosfaatdehydrogenasedeficiëntie en hemolytische anemie; Er moet onmiddellĳke medische zorg worden gezocht bĳ een overdosering ook als de patiënt zich goed voelt. Dit vanwege het risico op onherstelbare leverschade. Belangrĳkste bĳwerkingen: ernstige bĳwerkingen die zelden optreden zĳn: depressie, leverfalen, geelzucht, angio-oedeem, urticaria. Zeer zelden treedt op: hypoglykemie, hepatotoxiciteit, steriele pyurie (troebele urine) en renale bĳwerkingen (bĳv. nierfalen). Een toediening van 7,5 gram paracetamol kunnen leiden tot leverschade (bĳ kinderen boven 140 mg/kg); hogere doseringen veroorzaken onomkeerbare levernecrose. interstitiële nefritis na langdurig gebruik van een hoge dosering kan optreden (frequentie niet bekend). Afleverstatus: UA. Registratiehouder: Teva Nederland BV, Swensweg 5 2031 GA Haarlem, Nederland. Datum laatste herziening SPC: 05-10-2017 Raadpleeg voor de volledige productinformatie de geregistreerde samenvatting van productkenmerken (SPC) RVG 107337 te vinden op www.cbg-meb.nl of neem contact op met Teva Nederland BV. Tel. 0800-0228400. NL/GEN/18/0018

Vraag een gratis displaypakket aan om deze producten onder de aandacht te brengen bĳ de patiënten in uw apotheek op MyTeva (via www.teva.nl)

OP RECEPT

De visie van Bart van Wijck: “Zolang iemand pijn heeft, blijft hij

ademen” 6 Alles over... Oogmedicatie en contactlenzen 10 Pijnnieuws 14 Bijwerking belicht – Let op overgevoeligheid voor laxantia met psyllium 19. Bewaaroverzicht pijnmedicatie 27

ZIEKENHUISFARMACIE

Aan het woord – Sandra Wolf en Judith Ris:

“Ons kwaliﬁcatiesysteem Aseptische handelingen zorgt voor verbeteringen” 22

ZELFZORG

Liekes zelfzorgadvies – Vitamine D (colecalciferol) – Welke hoeveelheid

adviseer je? 31 Pollenallergie: het is weer zover 32 Hoe kun je het hart beschermen? Een ontdekking van Zweedse wetenschappers 35 Zelfzorgnieuws 38 Supplement – Magnesium: supplement van 2018 39

BRANCHE

Adviesteksten Geneesmiddelen en verkeersdeelname herzien 16

Nieuwe cao voor medewerkers apotheek 18 “Organiseer je!” 21 Annekedotes – Bijzonder 26 Nieuws van Optima Farma 36 Covergirl – Fokkelien Krijtenburg: “Apothekersassistent is écht mijn beroep” 40 Branchenieuws 42 Even voorstellen – Apotheek Pillen en Praten: “Vertel waar je mee zit” 44 Collega’s in het zonnetje 48

VERZORGING

Huidfonds-info – Huidkanker 47 Zonbescherming – Voor wie is

zonbescherming extra van belang? 49 Verzorgingstips – Wees goed voor je ogen 53

22 32 49

UA | 1 | 2019

| 3

ONTVANG UA OOK THUIS IN DE BRIEVENBUS! Elke apotheek in Nederland ontvangt van ons 6x per jaar een gratis exemplaar van UA – hét vakblad voor Uitsluitend Apothekersassistenten, farmaceutisch consulenten en farmaceutisch managers. Fijn om op het werk alvast even door te bladeren. Toch leest een grote meerderheid van 93%1 het blad het liefst thuis pas écht. Ontvang jij UA nog niet thuis? Vraag bij je werkgever na of je aangemeld kunt worden of stuur ons een e-mail op info@ua.nl.

Dit zijn de mogelijke abonnementsvormen: 1. EEN COLLECTIEF APOTHEEKABONNEMENT Voor € 55,00 per per kalenderjaar ontvangen max. 20 collega’s van jullie vestiging UA 6x per jaar thuis op de mat. De apotheker vraagt een collectief abonnement aan door de factuurgegevens van de apotheek via een e-mail te sturen aan info@ua.nl. Daarna ontvangt de apotheker een code om medewerkers aan te melden via een beveiligde website.

2. EEN PRIVÉABONNEMENT Heeft jouw apotheek geen collectief abonnement? Dan kun je een privéabonnement afsluiten voor € 19,50 per persoon.

3. EEN GRATIS ONLINE ACCOUNT Ontvang de nieuwsbrief, bekijk achtergrondinformatie en de bibliotheek van voorgaande uitgaves of doe mee aan winacties en prijsvragen.

Meld je aan via www.ua.nl “Artikelen over receptgeneesmiddelen zijn zeer belangrijk”

Lezers geven UA gemiddeld een

93% leest het liefst het papieren magazine thuis

51% leest UA gemiddeld 30-60 minuten

UA verschijnt per jaar

1 UA lezersonderzoek 2016, 265 respondenten

EERST DIT…

Seizoen

Het klimaat is in de war en het weer is wispelturig. Kregen we half januari nog het bericht dat de natuur een maand voorliep op normaal, een week later begon het te sneeuwen en kon er geschaatst worden op natuurijs. Dus hoe zal het weer zijn als dit nummer van UA verschijnt? Misschien is het heerlijk zacht lenteweer en laat het stuifmeel van de bomen hooikoortspatiënten al volop proesten en snotteren? En als dan ook de zon al volop schijnt, moeten we alweer gaan denken aan zonbescherming. Maar voor hetzelfde geld regeert koning Winter nog met een gure oostenwind en vragen patiënten massaal om middelen tegen hoest. Wie weet. In dit nummer van UA houden we in elk geval rekening met de komende hooikoortspiek en met een zonnig voorjaar. Trouwens, zonnebrandmiddelen zijn geen seizoensartikelen; gebruik en verkoop ervan gaan het hele jaar door. Mensen gaan op vakantie naar zonnige en/of hooggelegen oorden, en ook in Nederland zijn er mensen die zich – weer of geen weer – beter tegen de zon moeten beschermen dan anderen. Bijvoorbeeld omdat ze bepaalde medicijnen gebruiken, omdat ze een zongevoelige huid hebben of omdat ze een huidbehandeling hebben ondergaan. Een speciale groep, waar je in de rubriek Verzorging over kunt lezen. Pijn is ook zo’n probleem dat uiteraard niet seizoensafhankelijk is. In dit nummer van UA vind je een handig bewaaroverzicht met alle pijnmedicatie op een rij, geordend naar de nieuwe pijnladder van de NHG-Standaard. En hoe zit het met de mogelijkheid verslaafd te raken aan opioïden? Anesthesioloog Bart van Wijck legt uit in welke gevallen verslaving op de loer kan liggen. Minister Bruins van medische zorg wil - uit angst voor verslaving - het gebruik terugdringen. Over opiaten gesproken: met hun effecten op het centrale zenuwstelsel zijn dat middelen waarbij je moet waarschuwen voor een verminderde rijvaardigheid. Van een aantal middelen zijn de adviesteksten over rijvaardigheid aangepast. Ook dat lees je in dit nummer van UA. Hopelijk weet je dat UA óók bedoeld is voor apothekersassistenten in de ziekenhuizen? En niet alleen toen het blad laatst een ‘dubbele voorkant’ had. Zie bijvoorbeeld het verhaal over de kwaliﬁcatie van apothekersassistenten voor het verrichten van aseptische handelingen. Een mooie methode, mede ontwikkeld in de bereidingsapotheek van het Zaans Medisch Centrum. Wil jij je ervaringen ook delen met je collega’s? Laat het ons weten en wie weet staat jouw verhaal volgende keer in UA. Veel lees- en leerplezier!

Winifred Hazelhoff Hoofdredacteur

UA | 1 | 2019

| 5

DE VISIE VAN...

Bart van Wijck:

“Zolang iemand pijn heeft, blijft hij ademen” In Amerika overlijden meer mensen aan de gevolgen van oxycodonverslaving dan in het verkeer. Ook Nederland kampt met problemen met opiaten. Staan ons ook – relatief – zoveel doden te wachten als in Amerika? “Zo erg als daar zal het hier niet worden”, zegt Bart van Wijck, die werkt als anesthesioloog-pijnspecialist in het UMC Utrecht. “De situatie in Nederland is wezenlijk anders. Maar dat er problemen zijn, staat als een paal boven water.” UA | 1 | 2019

| 6

Misschien werd het in het verleden ook

zoveel geneesmiddelen waarmee je

wanneer je het in grote hoeveelheden

bij jou in de apotheek tegen patiënten

niet kunt stoppen: insuline, astmame-

rondstrooit aan iedereen die pijn

gezegd: “Als je morﬁnepreparaten

dicatie, noem maar op. Bij verslaving is

heeft.” Goede indicaties zijn: kanker en

gebruikt tegen de pijn, dan raak je

niet zozeer lichamelijke afhankelijkheid

acute hevige pijn zoals na een operatie

niet verslaafd.” Ook de anesthesisten

een probleem, als wel psychische

of bij een botbreuk. “Na een operatie

zeiden dat, geeft Bart van Wijck toe.

afhankelijkheid. Maar als je zeventig

wil je dat mensen niet te veel lijden,

“Maar het ligt helaas iets genuan-

bent en wat genotsmiddelen betreft

maar ook dat ze goed doorademen

ceerder, weten we nu.”

geen raar leven hebt geleid, dan is

zodat ze geen longontsteking krijgen.

Tot zo’n dertig jaar geleden stond

de kans dat je psychisch aan morﬁne

En bij bijvoorbeeld acute hevige

pijnbestrijding nog niet zo op de kaart.

verslaafd raakt niet zo groot.

rugpijn wil je dat ze toch zo veel

“Er was veel onnodig onbehandeld

Een twintiger die de neiging heeft

mogelijk in beweging blijven.”

leed. Dat kwam aan de ene kant door

verslaafd te raken aan games, drank

gebrek aan inzicht bij artsen, maar ook

of sigaretten loopt een groter risico.”

door patiënten die bang waren voor

“Bij een terechte indicatie – kanker en acute hevige pijn zoals na een operatie of bij een botbreuk – is er minder kans op verslaving”

opiaten. Bang voor verslaving, maar

Medicijn

ook bang ‘dat ze dan wel snel dood

Er zijn zwakke en sterke opiaten. Het

zouden gaan’. Als beroepsgroep heb-

zwakke tramadol is niet zo verslavend,

ben wij, anesthesisten, toen hard op

maar de sterke opiaten oxycodon en

de trommel geslagen: pijn moet

fentanyl wel. Ook de snelheid van

Chronische rugpijn is dan weer geen

serieus genomen worden, beter

werking maakt uit: kort- en snel-

goede indicatie. “Als je niet precies

gemeten en beter behandeld.”

werkende middelen zijn verslavender

weet waardoor de pijn veroorzaakt

Die strijd is gewonnen, de aandacht

dan langwerkende middelen, omdat

wordt – wat vaak het geval is bij

voor pijn is toegenomen. “Wij zeiden

mensen de snelle rush lekker vinden.

chronische rugpijn – moet je niet aan

onder meer: ‘Je moet niet zo bang zijn

“De farmacologische eigenschappen

opiaten beginnen. Vanwege het

voor opiaten, want pijn is erger dan

spelen hierbij een belangrijke rol. Een

verslavende effect, maar ook omdat

het risico van verslaving.’ En dat is een

vetoplosbaar middel passeert sneller

de bijwerkingen maken dat iemand

beetje doorgeslagen. Want voor acute

de bloed-hersenbarrière dan een

niet meer goed functioneert. En dan is

situaties en pijn bij kanker geldt dat

wateroplosbaar middel. Een middel als

er nog een probleem dat we eigenlijk

zeker, maar opiaten worden nu ook

snelwerkend fentanyl – bijvoorbeeld

niet helemaal snappen, en dat is dat

voor chronische pijn gebruikt, en dat is

ingespoten, als pilletje onder de tong

het zenuwstelsel bij langdurig hoge

niet goed.”

of als neusspray – bereikt razendsnel

doses opiaten steeds gevoeliger wordt

Waarom niet? Wat heeft dat te maken

een hoge concentratie in de hersenen

voor pijn. Dat heet hyperalgesie.

met verslaving? “Bij het risico van

en dat geeft de kick die lekker gevon-

Dan raak je van de regen in de drup.”

verslaving spelen drie factoren een

den wordt. Een fentanylpleister heeft

rol”, legt Van Wijck uit. “De patiënt,

een langzame afgifte en geeft die kick

Problematiek in Amerika

het geneesmiddel en de indicatie.”

niet.”

Eens in de zoveel tijd worden we

Patiënt

“Kort- en snelwerkende middelen zijn verslavender dan langwerkende middelen, omdat mensen de snelle rush lekker vinden”

opgeschrikt door het nieuws dat De ene patiënt raakt makkelijker verslaafd dan de ander. Als vuistregel geldt: hoe ouder, hoe minder risico. “Ik behandel wel oudere patiënten die op het moment dat ze kampen met

wéér een Amerikaanse ster gestorven is door een onbedoelde overdosis pijnstillers. Prince, die in 2016 bezweek aan onder meer fentanyl, is een van de bekendste. Dat zoveel mensen in de Verenigde Staten verslaafd raken

hevige pijn door uitgezaaide kanker,

Indicatie

en overlijden, heeft verschillende

bang zijn voor opiaten vanwege de

Bij een juiste indicatie is er minder

oorzaken. Meest in het oog springend

verslavende werking. Dat vind ik echt

kans op verslaving. “Je zou dus

is dat er veel meer opiaten worden

erg. Voor zo iemand is het vooral

eigenlijk ook kunnen spreken over

voorgeschreven dan in Nederland.

belangrijk dat de pijn wordt vermin-

artsgebonden factoren. Als je het

derd. Of er lichamelijke afhankelijkheid

goede opiaat aan de juiste persoon

ontstaat, is van minder belang. Er zijn

geeft, heb je minder verslaving dan

UA | 1 | 2019

>> Lees verder op pagina 9

| 7

VERGROOT GRATIS ONLINE JE KENNIS MET APOWEB • Leuke, korte producttrainingen • Meer kennis voor beter advies • Verdien punten en certificaten

www.apoweb.nl

+31(0)88 - 445 59 00 | info@apoweb.nl

Maatregelen minister

DE VISIE VAN...

Minister Bruins van medische zorg wil het

“In de VS is nog veel harder geroepen

de pijn weg is, mag je beslist niet

groeiende gebruik van opiaten terugdringen,

dan hier dat je geen pijn hoeft te

meer omhoog. Zolang iemand pijn

om een ‘epidemie van oxycodonverslaving’

lijden. Er wordt zelfs publieksreclame

heeft, blijft hij ademen. Terwijl een

te voorkomen.

gemaakt voor oxycodon. Daardoor

overdosis ‘ademdepressie’ veroorzaakt:

wordt pijn er nu gezien als nalatigheid

de patiënt stopt met ademen en gaat

Artsen en gebruikers van opiaten moeten

van de dokter, die daarvoor zelfs

dood.”

beter worden voorgelicht over de verslavende effecten ervan, vindt hij. De minister wil

aangeklaagd kan worden. Dus die dokters schrijven wel voor: krijg je hier drie pilletjes oxycodon mee naar

“Bijna iedere opiaatgebruiker krijgt last van obstipatie”

daarom geld vrijmaken voor voorlichting en nascholing.

huis na een operatie, daar zijn dat er wel honderd.” Als mensen dan na die

In de apotheek

onthoudingsverschijnselen wanneer

honderd pillen verslaafd zijn, worden

Op de vraag of er nog een rol is weg-

ze stoppen. “Dat is misschien lastig

ze aan hun lot overgelaten en zoeken

gelegd voor apothekersassistenten in

– omdat je in de apotheek niet weet

ze op illegale manieren naar opiaten.

de hele opiatenproblematiek, ant-

voor welke indicatie iemand het

Er is dan geen controle meer op de

woordt Bart van Wijck bevestigend.

middel krijgt – maar je moet toch even

zuiverheid of dosering.

“Mensen die verslaafd zijn willen meer,

melden dat ze zich beroerd kunnen

en wat ook gebeurt, is dat mensen

gaan voelen en daar niet van moeten

hun opiaten verkopen. Artsen zijn heel

schrikken.” Wat het meeste voorkomt:

strikt in het voorschrijven, maar zelf

zich niet lekker voelen, prikkelbaar-

maak ik regelmatig mee dat patiënten

heid, zweten, diarree.

toch trucjes gebruiken om een nieuw

En nog een gouwe ouwe: denk aan

“Krijg je hier drie pilletjes oxycodon mee naar huis na een operatie, in de VS zijn dat er wel honderd”

recept te krijgen. ‘Mijn pillen zijn gesto-

laxeermiddelen. “Opiaten hebben veel

Gevoeligheid voor opiaten

len, mijn eigen arts is met vakantie’,

bijwerkingen en de gevoeligheid

En die dosering luistert nauw. “Mensen

noem maar op. In de apotheek moeten

daarvoor wisselt, maar echt iedereen

reageren allemaal anders op opiaten.

de assistenten goed controleren bij het

krijgt last van obstipatie. De meeste

Bij de reactie op een opiaat is een

aﬂeveren. Tellen of het klopt in de tijd.

bijwerkingen worden minder na

bepaalde receptor in de hersenen

Als een patiënt in een maand twee

verloop van tijd, maar obstipatie niet.

betrokken, die vijfduizend verschillende

keer meer ophaalt dan de dosering

Je MOET een laxeermiddel meegeven

genetische variaties heeft. Bovendien

die op het recept staat, is er iets aan

bij oxycodon, fentanyl en morﬁne.

zijn er ook nog genetische verschillen

de hand. Bij twijfel raad ik aan de

Tramadol is minder sterk en daardoor

in de afbraak van de middelen in de

voorschrijvende arts bellen.” Natuurlijk

is het obstiperende effect ook minder,

lever. En dan maakt het ook nog uit

zijn papieren recepten een mogelijke

dus dan zou je eventueel nog kunnen

of je groot, klein, dik of dun bent.”

bron van vervalsing. Elektronisch

afwachten.”

Van tevoren weet je niet hoe gevoelig

voorschrijven zou deze mogelijkheid

Op zich is het gebruik van opiaten

iemand is, dus moet er voorzichtig

tegengaan, maar dit is nog niet overal

helemaal niet slecht, besluit Van Wijck.

gedoseerd worden. “Bij iemand met

mogelijk. “We gebruiken daarom nog

“Dat er de laatste jaren een toename

kanker – dus een terechte indicatie –

de fax.”

is, kun je beschouwen als de emanci-

doseren we eerst met een standaard-

Bij de eerste uitgifte van een opiaat

patie van al die arme mensen die

dosis. Op geleide van de pijn verhogen

is het goed om te waarschuwen dat

onbehandelde pijn hadden.” <

we de dosis dan langzaam. Wanneer

mensen last kunnen krijgen van

Jouw rol bij het aﬂeveren van opiaten ● Tel de pillen. ● Waarschuw voor onthoudingsverschijnselen. ● Geef bij oxycodon, fentanyl en morﬁne ALTIJD een laxeermiddel mee.

UA | 1 | 2019

| 9

VOORGESCHREVEN Annette Geerards is de specialist bij uitstek om uit te leggen hoe je moet omgaan met contactlenzen in combinatie met oogmedicatie. Zij is hoofd van de afdeling Contactlenzen van het Oogziekenhuis Rotterdam en woordvoerder over contactlenzen van het Nederlands Oogheelkundig Gezelschap. Bovendien is zij auteur van het hoofdstuk Contactlenzen in het boek Commentaren Medicatiebewaking, dat jaarlijks wordt aangepast aan de nieuwste inzichten. Bij het advies spelen diverse factoren een rol: • het materiaal van de lenzen: zacht of ‘hard’ (zuurstofdoorlatend); • aanwezigheid van conserveringsmiddel; • de toedieningsfrequentie;

Oogmedicatie en contactlenzen Het blijft lastig… Hoe zat het ook alweer met contactlenzen en oogmedicatie? Contactlenzen in of uit? Na hoeveel tijd inzetten? UA

• de vorm van de medicatie: druppels, zalf of gel; • het type aandoening (bijvoorbeeld een infectie); • de duur van de behandeling.

“Zachte lenzen kunnen stoffen absorberen, waardoor de vorm of de kleur kan veranderen” Harde en zachte lenzen Ten eerste moet je rekening houden

vroeg het aan oogarts Annette Geerards. Zij

met het soort contactlenzen, vertelt

legt de richtlijnen uit én de redenen daarvoor.

Harde lenzen (of eigenlijk: zuurstof-

Geerards. doorlatende lenzen) absorberen weinig vloeistof. Men kán daarom de lenzen

Jouw advies bij contactlenzen en oogmedicatie

inhouden, zeker als het gaat om iets ‘onschuldigs’ als kunsttranen zonder conserveringsmiddel. Bij oogmedicatie geconserveerd met benzalkonium-

● Oogdruppels zonder conserveringsmiddel: harde lenzen kunnen worden ingehouden; zachte lenzen inzetten na 2-3 minuten. ● Oogdruppels met benzalkoniumchloride: harde of zachte lenzen uitdoen en 15 minuten na het druppelen weer inzetten. ● Oogdruppels met andere conserveringsmiddelen: harde of zachte lenzen uitdoen en

chloride wordt geadviseerd de lenzen uit te doen en na 15 minuten weer in te zetten, bij andere conserveringsmiddelen kunnen harde lenzen na 5-10 minuten weer worden ingezet.

5-10 minuten na het druppelen weer inzetten. ● Oogmedicatie driemaal daags of vaker: geen zachte contactlenzen dragen. ● Oogzalf: harde of zachte lenzen uitdoen en indien nodig op zijn vroegst na 8 uur weer inzetten.

UA | 1 | 2019

Zachte lenzen hebben een sterk absorptievermogen. Ze absorberen dus ook de medicatie in het oog of de conserveringsmiddelen die daarin | 10

zitten. De geabsorbeerde stoffen

Druppels, gel of zalf

kunnen enerzijds de lens aantasten,

Bovenstaande adviezen gelden voor

waardoor de (pas)vorm of de kleur

oogdruppels, maar hoe zit het met

kan veranderen. Anderzijds kunnen

oogzalf of -gel?

bijvoorbeeld conserveringsmiddelen

“Bij gebruik van een oogzalf raden

langzaam vanuit de lens worden

we het dragen van contactlenzen af.

afgegeven. Vooral benzalkonium-

Want de basis van de zalf, vaak

chloride kan dan een toxisch effect

vaseline en/of wolvet, is zo vet en

hebben op het hoornvlies.

plakkerig dat dit niet meer te verwijderen valt van een zachte lens en van

“Zachte lenzen absorberen conserveringsmiddel. Als het daarna langzaam uit een lens vrijkomt, kan dat het oog beschadigen”

een harde lens heel moeizaam. Is het echt nodig om de contactlenzen te dragen, dan kan dat pas op zijn vroegst 8 uur na het aanbrengen van de oogzalf. Wel moet je dan de lenzen extra goed schoonmaken. Daarom zou

De lenzen die het kortst gedragen

Oogarts Annette Geerards.

worden – één dag – zijn het minst

je bij eenmaaldaags gebruik de zalf ’s avonds voor het slapengaan moeten

stabiel. Maar als je de lens dagelijks

inbrengen, dan kan de lens de volgende dag worden gebruikt. Als het

lensmateriaal minder van belang.

Met of zonder conserveringsmiddel

Week- en maandlenzen zijn stabieler.

Zoals hierboven al is beschreven,

vetaanslag op de lens, wordt er te

Hiervoor geldt net als bij harde lenzen:

kan conserveringsmiddel door zachte

veel zalf gebruikt.”

inzetten 15 minuten na druppels met

lenzen geabsorbeerd worden. Als het

Ooggel is wateriger en meestal

benzalkoniumchloride, bij andere

daarna langzaam uit de lens vrijkomt,

ongeconserveerd en verdwijnt sneller

conserveringsmiddelen: na 5-10

kan het schadelijk zijn voor het oog.

uit het oog dan zalf. Dit kan dan ook

minuten.

Bij gebruik van kunsttranen die geen

worden gebruikt in combinatie met

conserveringsmiddel bevatten (in

harde of zachte contactlenzen. Zodra

Een derde type contactlens is de

verpakking voor eenmalige toediening)

het zicht voldoende is, kan de lens

hybride lens; deze is hard in het

kan de – harde of zachte – lens in het

worden ingezet.

centrum en zacht aan de rand.

oog worden gelaten. Bij gebruik van

Deze wordt doorgaans een halfjaar

andere oogdruppels zonder conser-

Let op bij infectie

gedragen en hierbij is het dus nog

veringsmiddel: lens uitnemen en na

Bij een infectie is het – ongeacht

belangrijker om te zorgen dat de lens

2-3 minuten weer terugplaatsen.

de medicatie – onverstandig om

geen stoffen absorbeert. De instructies

Voor druppels met conserverings-

contactlenzen te dragen. “Onder de

hiervoor zijn hetzelfde als bij zachte

middel: zie de richtlijnen hierboven.

lens vinden micro-organismen een

vervangt, is aantasting van het

lenzen.

zicht dan toch nog wazig is door

heerlijk ‘warm bedje’ waarin ze zich

Toedieningsfrequentie

kunnen vermenigvuldigen. Dus zodra

Heeft het inhouden van een contact-

Moet iemand vaker dan tweemaal

er sprake is van irritatie van het oog

lens ook andere effecten? Kan het

daags druppelen, dan geldt voor

of als er viezigheid uit het oog komt:

bijvoorbeeld inwerking van medicatie

zachte lenzen een contra-indicatie:

contactlenzen uit!” De contactlens mag

op of in het oog zelf belemmeren?

deze mogen niet gedragen worden.

pas weer worden gedragen als de

Dat zou kunnen, beaamt Geerards:

Bij tweemaaldaagse medicatie drup-

infectiesymptomen twee dagen weg

“Met de lens in het oog weet je niet

pelt men de ogen ’s morgens na het

zijn, al moet er dan nog wel rekening

precies of de medicatie goed in het

opstaan voordat de lenzen worden

worden gehouden met de oogmedi-

oog komt, al zal het grootste deel via

ingezet (wacht met inzetten, afhanke-

catie. Een zachte lens dient te worden

het slijmvlies wel het oog bereiken.

lijk van het conserveringsmiddel).

vervangen.

Anderzijds kan medicatie onder de

‘s Avonds druppelt men na het uit-

lens ook een irriterend effect op het

doen van de lenzen; deze daarna

oog hebben.”

niet meer inzetten.

UA | 1 | 2019

>> Lees verder op pagina 13

| 11

(natriumhyaluronaat en carbomeer)

Droge ogen rondom beschermd

Vergoede kunsttraan met hyaluronzuur • Hyaluronzuur én carbomeer in één oogdruppel • Ongeconserveerd - geschikt voor langdurig gebruik 1 • Volledig vergoed

Do e de c u rs us p Dro ge o ge n o Ap o we b! Tramedico BV Postbus 192 1380 AD Weesp Referentie: 1) SmPC Hylan 0,15/0,15 mg/ml, oogdruppels, oplossing: zie elders in deze uitgave.

2018-HYL-001

w w w.droge ogen. nl

VOORGESCHREVEN

Kortdurend of chronisch

contactlensdragers, en dan bij

het lenzendoosje moet je regelmatig

Bij chronische oogziektes zoals glau-

voorkeur met ongeconserveerde

vervangen, uitkoken of laten mee-

coom moet de medicatie langdurig

kunsttranen in een verpakking voor

draaien in de afwasmachine. Anders

een- of tweemaal daags gebruikt

eenmalige toediening.

wordt het een kweekvijver van bacteriën.” <

worden. Bij chronisch gebruik wordt zo mogelijk medicatie voorgeschreven zonder conserveringsmiddel om toxische bijwerkingen te voorkomen. Dit zou betekenen dat het goed te combineren is met contactlenzen, maar Geerards adviseert toch om liever geen

“Het lenzendoosje moet je regelmatig vervangen, uitkoken of laten meedraaien in de afwasmachine, anders wordt het een kweekvijver van bacteriën”

contactlenzen te dragen bij chronisch gebruik van oogmedicatie.

i Zie ook: S.D. Borgsteede (red.) Commentaren Medicatiebewaking. Jaarlijkse uitgave door Health Base.

Goede hygiëne Geerards beschouwt het als een

“Zodra er sprake is van irritatie van het oog of als er viezigheid uit het oog komt: contactlenzen uit!”

missie om mensen hygiënischer met hun contactlenzen te laten omgaan. “Mensen doen zulke rare dingen! Onhygiënisch met je contactlenzen omgaan, is een bron van ellendige

Droge ogen en contactlenzen

infecties. Dat kan vreselijk schadelijk

Veel contactlensdragers hebben regel-

zijn voor de ogen!” Met haar collega’s

matig last van droge ogen, van een

heeft ze tien tips opgesteld voor

‘zandgevoel’. Kun je daar kunsttranen

contactlensdragers (zie de verzorgings-

voor meegeven? Geerards: “We kijken

tips op pagina 53). “Bij zachte lenzen

natuurlijk eerst waar de droogheid

zijn die nog belangrijker dan bij

vandaan komt. Zijn de ogen objectief

zuurstofdoorlatende lenzen, maar

minder vochtig of gaat het meer om

aan de andere kant gaan mensen vaak

een gevoel bij de patiënt? Ligt het

slordiger om met zuurstofdoorlatende

bijvoorbeeld aan de airconditioning,

lenzen.” Zo is afspoelen onder de kraan

gaat het om een bijwerking van een

niet verstandig. “Kraanwater kan ook

geneesmiddel of komt het door het

in Nederland bepaalde eencellige

lensmateriaal? Zo mogelijk dan

parasieten bevatten, acanthamoebes,

bestrijd je de oorzaak, maar als dat

die je daarmee in je oog brengt. Daar-

niet kan, bestrijd je het symptoom

om is het belangrijk om gesteriliseerd

met kunsttranen. Dat kan ook bij

of gekookt water te gebruiken. Ook

Iemand met geïrriteerde ogen aan de balie? Probeer niet zelf advies te geven, maar verwijs de persoon naar de huisarts, oogarts of contactlensspecialist. Veel - vooral jonge - mensen bestellen tegenwoordig hun contactlenzen via internet en hebben geen vaste contactlensspecialist. Toch het is heel belangrijk om niet zelf te gaan dokteren, maar altijd een professionele zorgverlener te raadplegen. Adviseer dus niet zelf oogdruppels of een antiallergicum, maar laat het advies over aan de arts of een contactlensspecialist.

UA | 1 | 2019

| 13

PIJNNIEUWS

Stijgend gebruik opiaten Het gebruik van de sterk- en snelwerkende opiaten is de laatste jaren sterk gestegen. Dat is de reden voor maatregelen van minister Bruins. Vergrijzing is een van de oorzaken van het stijgende gebruik, maar ook toenemende aandacht voor pijnbestrijding. Verder lijkt er laagdrempelig te worden voorgeschreven, en worden er makkelijk herhaalrecepten gegeven. Mogelijk zijn de kennis en het bewustzijn van de mogelijke risico’s voor patiënten onvoldoende. Aantal gebruikers in Nederland fentanyl

oxycodon

2008

65.000

93.000

2018

111.000

485.000

(Bron: Rijksoverheid.nl)

Huisarts schrijft oxycodon vooral voor bij pijn aan het bewegingsapparaat Het voorschrift van sterke pijnstillers door huisartsen in Nederland verschuift: de laatste jaren schrijven ze vaker oxycodon voor dan morfine. In de NHG-standaard Pijn wordt morfine bij ernstige pijn als eerste keus geadviseerd. Uit onderzoek van het onderzoeksinstituut Nivel blijkt dat oxycodon vooral wordt voorgeschreven bij aandoeningen van het bewegingsapparaat, terwijl de keus bij andere aandoeningen vaker op morfine valt. Zowel oxycodon als morfine worden het meest voorgeschreven voor lagerugpijn met uitstraling. Daarnaast wordt morfine vaker voorgeschreven bij nier- en urinestenen, longkanker en COPD, terwijl oxycodon vooral voor bewegingsklachten wordt voorgeschreven. Sinds 2006 is het aantal voorschriften van huisartsen voor oxycodon groter dan voor morfine. Top 5 aandoeningen waarvoor oxycodon en morfine in 2017 werden voorgeschreven door huisartsen (bij personen vanaf 18 jaar). Oxycodon

Morﬁne

1. Lagerugpijn met uitstraling

Lagerugpijn met uitstraling

2. Lagerugpijn zonder uitstraling

Nierstenen en urinestenen

3. Rugklachten

Longkanker

4. Rughernia

Lagerugpijn zonder uitstraling

5. Schouderklachten

COPD

(Bron: Nivel)

UA | 1 | 2019

| 14

Minder verstrekkingen NSAID’s

Minister Bruins wil gebruik sterke opiaten terugdringen

Openbare apotheken verstrekten in 2017 in totaal 5,3 miljoen keer een pijnstiller van het NSAID-type (zoals diclofenac, ibuprofen en naproxen) aan in totaal 2,6 miljoen gebruikers. Dat is minder dan in 2007: toen werden NSAID’s 6,3 miljoen keer afgeleverd aan 3,0 miljoen gebruikers. Dit blijkt uit analyse door de Stichting Farmaceutische Kengetallen (SFK).

Minister Bruno Bruins (Medische Zorg) neemt maatregelen om het groeiende gebruik van zware pijnstillers zoals oxycodon en fentanyl terug te dringen. Deze middelen zijn effectief en onmisbaar in het bestrijden van ernstige pijn, maar aan het gebruik kleven risico’s, waaronder verslaving. De maatregelen moeten leiden tot het vergroten van de kennis en bewustzijn van de risico’s, duidelijke richtlijnen, meer onderzoek en snellere signalering van verkeerd of oneigenlijk gebruik van opioïden. Verslavingsrisico Bruins: “Het groeiend gebruik van zware pijnstillers baart me grote zorgen. In de VS is een

Het merendeel (90%) van de NSAID-gebruikers in 2017

maatschappelijk probleem ontstaan rondom mensen die – vaak ongewild – verslaafd zijn geraakt

gebruikte de medicatie incidenteel - afgaand op deze

aan pijnstillers. Ik wil er met artsen, onderzoekers en beleidsmakers voor zorgen dat wij die kant

gegevens (de aanschaf van NSAID’s in de zelfzorg is

hier beslist niet op gaan.” (Op pagina 6 e.v. legt anesthesioloog Bart van Wijck uit welke factoren

hierbij niet meegenomen, red.). 65% van de gebruikers

het risico van verslaving vergroten. Goede voorlichting, gebruik bij de juiste indicatie en tijdig

ontving namelijk één verstrekking, met gemiddeld

stoppen zijn belangrijke maatregelen om risico’s van verslaving te voorkomen.)

vijftien standaarddagdoseringen (DDD). 17% van de gebruikers kreeg twee verstrekkingen (met in totaal

Voorlichting en onderzoek

gemiddeld 40 DDD’s) en 7% ontving drie verstrekkingen

Tot de maatregelen hoort onder andere het geven van voorlichting en nascholing, en het uitvoeren

(totaal gemiddeld 85 DDD’s).

van wetenschappelijk onderzoek. Dit moet ertoe leiden dat voorschrijvers en gebruikers zich bewust zijn welke keuzemogelijkheden er op het terrein van pijnstillers zijn en welke risico’s

Van diclofenac naar naproxen

hieraan verbonden zijn. Ook moet het gebruik, wanneer dat niet meer strikt noodzakelijk is, zo

Diclofenac werd in 2017 het meest verstrekt, naproxen

snel mogelijk op een verantwoorde manier worden gestopt. Vanaf 1 maart gaat een groep artsen,

kwam op de tweede plaats en ibuprofen op de derde

apothekers en andere deskundigen aan de slag om een actieplan op te stellen.

plaats (zie de tabel). De COX-2-remmers etoricoxib

(Bron: Rijksoverheid.nl)

en celecoxib werden veel minder vaak verstrekt. Deze middelen genieten niet de voorkeur vanwege een hoger risico op cardiovasculaire bijwerkingen. Het aantal gebruikers van diclofenac daalde ten gunste van naproxen, mogelijk ook vanwege een hoger risico op cardiovasculaire bijwerkingen bij hoge doseringen diclofenac. SFK meldt dat het dalende aantal verstrekkingen van NSAID’s op basis van de gegevens niet rechtstreeks kan worden toegeschreven aan het stijgende gebruik van oxycodon, omdat de grootste daling van het aantal gebruikers van NSAID’s plaatsvond in de jaren dat het aantal gebruikers van oxycodon nog niet zo sterk

Meer recepten voor oxycodon en morﬁne bij huisartsenposten

toenam.

2018, Pharmaceutisch Weekblad, Jaargang 153 Nr 48)

Bij de huisartsenposten worden de laatste jaren vaker opioïden voorgeschreven. Met name het aantal recepten voor sterke opioïden, zoals morﬁne en oxycodon, groeit. Dit blijkt uit cijfers van Nivel Zorgregistraties eerste lijn.

Aantal gebruikers van NSAID’s op recept in 2017

Tussen 2013 en 2017 nam het aantal recepten van huisartsen op huisartsenposten voor opioïden

diclofenac

licht toe: van 5,6% naar 7,7% van het totale aantal recepten. Het aantal recepten voor de zwak-

(Bron: Stichting Farmaceutische Kengetallen, 29 november

1.100.000

naproxen

750.000

werkende opioïde tramadol bleef vrijwel gelijk, terwijl dat voor sterkwerkende opioïden als

ibuprofen

650.000

morﬁne en oxycodon licht toenam. Tramadol, oxycodon en morﬁne werden vooral voorgeschreven

etoricoxib

120.000

bij aandoeningen van het bewegingsapparaat. Daarnaast werd morﬁne voorgeschreven bij

celecoxib

70.000

(Bron: SFK)

UA | 1 | 2019

aandoeningen van de spijsverteringsorganen en urinewegen. (Bron: Nivel)

| 15

BRANCHE

Adviesteksten Geneesmiddelen en verkeersdeelname herzien

Sinds 1 januari 2019 gelden voor enkele geneesmiddelen nieuwe ‘rijvaardigheidsadviezen’. Je vindt ze in je apotheekinformatiesysteem, in de KNMP-Kennisbank en op de website Rijveiligmetmedicijnen.nl.

De belangrijkste wijzigingen • Alfentanil, remifentanil, piritramide, sufentanil De adviezen voor deze middelen zijn gelijkgetrokken. Na toediening van alfentanil en remifentanil mag men 24 uur niet aan het verkeer deelnemen, voor piritramide en sufentanil geldt een langere termijn (48 en respectievelijk 72 uur) vanwege de langere halfwaardetijd.

• Codeïne Codeïne is nu een categorie I-middel bij een dosering tot 1-3x per dag 20 mg. (Dat was: 1x per dag 20 mg).

• Glycopyrronium Glycopyrronium per inhalatie valt niet meer onder de beperkingen. Systemisch toegediend glycopyrronium is daarentegen een categorie II-middel geworden, omdat er onvoldoende bewijs was voor categorie I.

• Mirtazapine Bij chronisch gebruik (als antidepressivum t/m 30 mg per dag) is dit een categorie III-middel. De eerste zeven dagen mag men niet autorijden; daarna t/m 13 uur na inname niet rijden. Dit advies is ongewijzigd. Nieuw is het advies voor incidenteel gebruik voor de offlabel indicatie slaapklachten: afhankelijk van de dosering (respectievelijk 7,5 mg, 15 mg en 30 mg) mag men 13, 24 of 48 uur na inname niet autorijden.

• Tapentadol Het advies is hetzelfde als voor de andere opioïden: categorie III, na twee weken rijveilig.

• Zolpidem Dit is een categorie III-middel, dat overgaat naar categorie I. Bij vrouwen, ouderen, patiënten met leverfunctiestoornissen en bij gelijktijdig gebruik van sterke CYP3A4-remmers moet men rekening houden met een kans op een sterker effect.

• Zopiclon De termijn waarna patiënten weer mogen autorijden is nu 16 uur in plaats van 24 uur (bij een dosis van 1x per dag 7,5 mg). Deze aanpassingen zijn gemaakt door de KNMP, in samenwerking met apothekers, artsen en een rijvaardigheidsonderzoeker. (Bronnen: KNMP, IVM)

UA | 1 | 2019

| 16

Categorieën rijvaardigheid I: Geen tot weinig negatieve invloed op de rijvaardigheid, vergelijkbaar met een alcoholconcentratie in het bloed van <0,5 g/l (<0,5‰). Bij geneesmiddelen uit deze categorie kunnen de eerste dagen bijwerkingen optreden die de rijvaardigheid negatief beïnvloeden. Het advies is om geen voertuig te besturen zolang deze bijwerkingen optreden. II: Licht- tot matig-negatieve invloed op de rijvaardigheid, vergelijkbaar met een alcoholconcentratie in het bloed van 0,5 tot 0,8 g/l (0,5-0,8‰). Bij geneesmiddelen uit deze categorie wordt ontraden om de eerste paar dagen van de behandeling te gaan rijden. III: Ernstige of potentieel gevaarlijke invloed op de rijvaardigheid, vergelijkbaar met een alcoholconcentratie in het bloed van >0,8 g/l (>0,8‰). Bij gebruik van deze geneesmiddelen wordt verkeersdeelname nadrukkelijk ontraden. Sommige geneesmiddelen zitten eerst in categorie III en worden na een tijdje – als het lichaam erop ingesteld raakt - een categorie Imedicijn. Met een opiaat of met een antidepressivum mag de gebruiker bijvoorbeeld na twee weken weer autorijden. Voorwaarde is dat de gebruiker geen centrale effecten heeft, zoals duizeligheid, en dat de dosis niet onlangs is veranderd.

Rijden en klussen In welke categorie een geneesmiddel valt, wordt bepaald met een standaardrijtest, waarin het slingergedrag van een automobilist na inname van het geneesmiddel (in de gebruikelijke dosering voor volwassenen bij de hoofdindicatie) wordt gemeten. Een geneesmiddel met centrale effecten veroorzaakt een verminderd reactievermogen. Dat kan levensgevaarlijk zijn in het verkeer, maar ook bij het bedienen van machines, zoals kettingzagen of boormachines. Daarom wordt in de bijsluiter gesproken van ‘Beïnvloeding van de rijvaardigheid en het vermogen om machines te bedienen’.

Jouw advies over rijvaardigheid ● Natuurlijk geef je een patiënt de informatie over rijvaardigheid bij uitgifte van een geneesmiddel en plak je zo nodig de gele sticker op het doosje. Volgens de Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO) heb je immers de plicht om de patiënt in te lichten over mogelijke bijwerkingen van de voorgeschreven geneesmiddelen en over mogelijke alternatieven. Toch blijken patiënten zich niet altijd bewust te zijn van de beperkingen van hun geneesmiddelen in het verkeer. Benadruk de informatie daarom goed.

UA | 1 | 2019

| 17

BRANCHE

Nieuwe cao voor medewerkers apotheek “Eerste stap in het herstel van vertrouwen” Een mooi Sinterklaascadeautje: op 5 december werd er een akkoord bereikt over de cao voor medewerkers in de openbare apotheek. In november waren de gesprekken tussen werkgevers- en werknemersvertegenwoordigers toch weer hervat, na een lange radiostilte.

De onlangs afgesloten cao loopt van

Wat houdt de cao 2017-2019 in?

• Stagevergoeding – De stagevergoe-

1 mei 2017 tot 1 mei 2019. De onder-

• Loonsverhoging – Medewerkers in de

dingen wordt verhoogd met enkele

handelingen voor de volgende cao

openbare apotheek – met uitzon-

staan dus alweer voor de deur, vertelt

dering van apothekers – ontvangen

• Kosten KABIZ – De registratiekosten

FNV-bestuurder Henk van Engelen.

een structurele loonsverhoging van

voor de KABIZ (Kwaliteitsregistratie

2% vanaf 1 april 2019.

en Accreditatie beroepsbeoefenaren

Dit cao-akkoord kent een moeizame geschiedenis. Partijen kwamen lange

• Eenmalige uitkering – Werknemers

euro’s per dag.

in de Zorg) worden vergoed via de

tijd niet nader tot elkaar en kwamen

die in april 2019 in dienst zijn bij een

Stichting Bedrijfsfonds Apotheken

ook niet meer in beweging. Op 4 juli

werkgever die valt onder de Cao

(SBA).

2018 boden de bonden de werkgevers-

Apotheken, ontvangen een

vertegenwoordiging een petitie aan

eenmalige uitkering van 1,5% over

werkgevers en werknemers zal zich

met hun eisen. Die eisen zijn niet

het bruto jaarsalaris 2018.

op basis van de beschikbare

• Werkdruk – Een delegatie van

allemaal ingewilligd, maar beide

• Aanvulling loon bij ziekte – Bij ziekte

partijen hebben water bij de wijn

vullen werkgevers het loon over de

gedaan.

eerste 26 weken aan tot 100%; over

Na het bereiken van het akkoord

de tweede 26 weken tot 90%; bij de

“Het is nog geen geweldig resultaat”,

raadpleegden de onderhandelaars

derde 26 weken tot 80% en bij het

geeft Van Engelen toe. “We zien dit

hun achterbannen in december. “Dat

vierde tijdvak van 26 weken tot 70%.

akkoord vooral als een eerste stap

is natuurlijk een lastige maand voor

• Pensioenopbouw – Per 1 januari 2020

zoiets”, geeft Van Engelen toe, “maar

verandert de pensioenopbouw van

Dat biedt goede perspectieven voor

de meerderheid van de bondsleden

het Pensioenfonds Medewerkers

het hervatten van de onderhande-

die gestemd hebben, staat achter het

Apotheken (PMA) met een aantal

lingen voor de volgende cao. In 2019

bereikte akkoord.” Dat geldt ook voor

tijdelijke maatregelen om de stijging

gaan we met frisse moed verder!” <

de achterban van de werkgevers.

van de pensioenpremie te beperken.

UA | 1 | 2019

onderzoeken buigen over mogelijke maatregelen.

in het herstel van vertrouwen.

| 18

BIJWERKING BELICHT

Let op overgevoeligheid voor laxantia met psyllium In de rubriek Bijwerking Belicht bespreekt Bijwerkingencentrum Lareb in elk nummer van UA een bijwerking. Dit keer overgevoeligheidsklachten bij gebruik van laxantia met psyllium. Een bijwerking die niet altijd even snel herkend wordt.

Psyllium husk, ook wel Ispaghula husk

de huid en bij poederformuleringen,

urticaria en huiduitslag.

genoemd, bestaat uit vezels van de

ook via inhalatie – overgevoeligheids-

Omdat er diverse oorzaken kunnen zijn

Plantago ovata en wordt toegepast als

reacties ontwikkelen zoals ontsteking

voor het ontstaan van de genoemde

laxans. Psyllium-bevattende laxantia

van het neusslijmvlies (rinitis),

klachten, is het belangrijk dat patiën-

zijn onder meer verkrijgbaar onder

ontsteking van het oogslijmvlies

ten dergelijke klachten altijd met

de namen Metamucil, Volcolon en

(conjunctivitis), verkramping van de

de arts bespreken. Als blijkt dat de

Psyllium (vezels). Deze producten

spieren rond de luchtpijp (broncho-

klachten mogelijk verband houden met

worden gebruikt bij langdurige

spasme) en in sommige gevallen

het psyllium-bevattende laxans kan

obstipatie of wanneer zachte ontlasting

anafylaxie. Er wordt dan ook gewaar-

de arts adviseren te stoppen met het

gewenst is. Mensen die gevoelig zijn

schuwd om bij de bereiding voor

laxans en overwegen een alternatief

voor psylliumvezels kunnen klachten

toediening het inademen van de

voor te schrijven. <

van overgevoeligheidsreacties ervaren.

poeder zoveel mogelijk te vermijden

Overgevoeligheid is een bekende

om het risico op overgevoeligheid voor

Bronnen

bijwerking die in de ofﬁciële product-

de werkzame stof te minimaliseren.

1. Steenvoorden G., Hunsel van F. Wees alert op

informatie van de verschillende

overgevoeligheid voor laxantia met psyllium Pharmaceutisch Weekblad 2018;47(23-11-2018).

middelen wordt beschreven. Gelukkig

Meldingen

komt het zelden voor.

In de meldingen die Lareb ontving van

psyllium-bevattende geneesmiddelen via

symptomen die kunnen duiden op over-

geneesmiddeleninformatiebank.nl

Productinformatie

gevoeligheid voor psylliumvezels, wer-

2.SmPC’s en bijsluiters van Metamucil en andere

(geraadpleegd 12 december 2018) 3.www.apotheek.nl

In de productinformaties van de

den klachten genoemd van ontsteking

diverse psylliumproducten staat dat

van het oogslijmvlies (conjunctivitis),

zich bij het inademen of innemen van

ontsteking van het neusslijmvlies

Gerda Weits, farmakundige, werkzaam

de poeder door personen die gevoelig

(rinitis), benauwdheid (dyspneu), jeuk,

bij Bijwerkingencentrum Lareb

zijn voor de vezels, een overgevoeligheidsreactie kan voordoen, zoals ontsteking van het neusslijmvlies of een astma-aanval. In de productinformaties en bijsluiters staat uitgelegd dat Ispaghula husk, de vezelcomponent, potente allergenen bevat. Hierdoor kunnen mensen die worden blootgesteld aan het product – via orale toediening, contact met

Casus: jarenlang pijnlijke ogen Ondanks dat overgevoeligheidsklachten in de productinformatie van psyllium-bevattende laxantia worden beschreven, worden ze niet altijd even snel als bijwerking herkend, blijkt uit diverse meldingen die Lareb ontving. Een van de meldingen betrof het gebruik van psyllium bij een 71-jarige vrouw. Zij gebruikte psyllium voor een endeldarmprobleem en ontwikkelde vier maanden na de start klachten van dyspneu, conjunctivitis en rinitis. Sinds twee jaar zijn de klachten verergerd. De patiënt heeft het gevoel doorlopend verkouden te zijn. De pijnlijke ogen verstoren ook het zicht. Zij heeft diverse keren een consult bij de huisarts gehad, maar dit bood geen soelaas. Ook de opticien zag geen afwijkingen aan de ogen. De vrouw is uiteindelijk na bijna 2,5 jaar gestopt met de psyllium en op het moment van melden, vijf dagen na staken, is de patiënt herstellende van haar klachten.

UA | 1 | 2019

| 19

BEN JIJ AL LID VAN

OPTIMA FARMA?

OPTIMA FARMA IS ER VOOR JOU! VOOR JOU • behartigt Optima Farma je belangen op inhoudelijk en beroepsgerelateerd gebied • laat Optima Farma jouw stem horen bij beroeps- en patiëntenverenigingen en andere organisaties • bewaakt Optima Farma (mede) de inhoud en kwaliteit van ons beroep • volgt Optima Farma de ontwikkelingen in de farmacie en informeert jou daarover • organiseert Optima Farma interessante symposia en andere activiteiten

ALS LID ONTVANG JE BOVENDIEN: • maandelijks de Optima Farma Nieuwsbrief per e-mail • korting op Optima Farma activiteiten (congres, symposium e.d.) • 15% korting op een abonnement van Accredidact • 6x per jaar het vakblad UA zie verder www.optimafarma.nl/lidmaatschap/

BEROEPSVERENIGING VOOR APOTHEKERSASSISTENTEN, FARMACEUTISCH CONSULENTEN, FARMACEUTISCH MANAGERS

www.optimafarma.nl

BRANCHE actief lid van de commissie Communi-

“Organiseer je!” Arnhemse Apotheker maakt zijn team lid van Optima Farma

catie en PR van Optima Farma. De derde is Désiree Wijgman; zij is kaderlid bij de vakbond en zet zich op die manier in voor de apothekersassistenten.

Nieuwe regels, andere doosjes, medicijntekorten, bijbetalen…

“Optima Farma moet groeien en meer bekendheid krijgen; dan wordt de stem van de apothekersassistent gehoord”

al jaren krijg je daar regelmatig mee te maken. Daardoor sta

Wapenfeit

je in de apotheek veel te vaak ‘tegenover’ de patiënt, terwijl

Gelukkig worden apothekersassistenten

je die juist terzijde wilt staan en goede zorg wilt leveren. Het

nu via Optima Farma betrokken bij het overleg met het ministerie van VWS. Ze

is frustrerend dat apothekers en hun medewerkers nauwelijks

worden gehoord, en hun visie en ideeën

invloed hebben op de problemen. Logisch dat jij op jouw

worden betrokken bij de besluitvorming.

beurt ook wel eens moppert, en vaak naar je baas.

Dat paracetamol en voedingssupplementen niet meer worden vergoed, konden ze niet tegengehouden, maar dankzij Optima Farma wordt foliumzuur 5 mg nog vergoed. Een mooi wapenfeit.

Maar kan die er iets aan doen? En kan

bieden lid te worden van beroeps-

Linda: “Als je niets zegt, verlies je

die jouw belangen behartigen bij de

organisatie Optima Farma. “Hoe groter

sowieso. Optima Farma moet groeien en

overheid en de zorgverzekeraars?

de achterban, hoe meer de organisatie

meer bekendheid krijgen; dan wordt de

“Als apothekersassistenten moet je zelf

kan bereiken”, licht hij toe.

stem van de apothekersassistent gehoord.”

een vuist maken”, vindt apotheker Harm Sanders van Service Apotheek Elderveld

Drie actieve assistenten

in Arnhem. “Apothekersassistenten zijn

Het was niet helemaal zijn idee.

Uitgekleed

vaak niet de meest assertieve perso-

Apothekersassistente Linda van der

Apotheker Harm Sanders waarschuwt:

nen”, zegt Sanders. “Maar ze moeten

Velde had het bij hem aangekaart,

“Er verandert heel veel in apotheekland.

wel hun eigen zaak behartigen. En zich

vertelt ze: “Ik zei: waar moeten we

Als we niet opletten, dan worden sim-

meer laten zien. Als apothekers hebben

heen met onze problemen? Hoe kunnen

pele handelingen geautomatiseerd en

wij bij de zorgverzekeraars en de over-

we zorgen dat onze belangen worden

worden de meer ingewikkelde hande-

heid andere belangen te verdedigen

behartigd? Alleen ben je maar een

lingen overgelaten aan hbo’ers.

zodat de apotheek ﬁnancieel gezond

roepende in de woestijn.” Sanders zag

Zo wordt het vak van apothekers-

blijft om goede zorg te kunnen blijven

het belang van een goede en grote

assistent uitgekleed. Je moet dus

leveren. Dat is al moeilijk genoeg.”

overkoepelende beroepsorganisatie

zorgen dat je je blijft scholen, zodat je

Natuurlijk staan apothekers ook voor de

voor apothekersassistenten en bood

je vak kunt blijven uitoefenen. Maar

belangen van hun assistenten, geeft hij

zijn team het lidmaatschap aan.

dat moeten apothekersassistenten zelf

toe. “Zij zijn immers het ‘gezicht’ van de

Drie van de apothekersassistenten in

aanzwengelen. Via hun beroepsorga-

apotheek. Daarmee bepalen zij dus in

Apotheek Elderveld zetten zich actief in

nisatie.” Die beroepsorganisatie moet

grote mate hoe een apotheek functio-

voor hun collega’s. Want ook zij vinden

een grote achterban vertegenwoor-

neert. Alleen denk ik dat ze meer het

het nodig dat apothekersassistenten

digen, vindt Sanders.

heft in eigen handen moeten nemen

zich meer laten horen. Linda is regio-

“Dus ik hoop dat meer apothekers het

om ervoor te zorgen dat ze hun vak

ambassadeur geworden van Optima

voorbeeld volgen en het lidmaatschap

ook in de toekomst op een goede en

Farma. Ze organiseert regiobijeenkom-

van Optima Farma vergoeden. Dat kan

gedegen manier kunnen uitoefenen.”

sten waar bijscholing wordt gegeven en

van het scholingsbudget.” En doet jouw

Sanders besloot daarom enkele jaren

waar het belang van de beroepsvereni-

apotheker dat niet? Misschien des te

geleden om al zijn assistenten aan te

ging wordt uitgelegd. Hetty Roelofs is

meer reden om zelf lid te worden. <

UA | 1 | 2019

| 21

AAN HET WOORD…

Sandra Wolf en Judith Ris:

“Ons kwaliﬁcatiesysteem Aseptische handelingen zorgt voor verbeteringen” Sandra Wolf (links) en Judith Ris.

Hoe zorg je ervoor dat alle apothekersassistenten op de bereidingsafdeling gekwaliﬁceerd zijn en blijven voor het uitvoeren van aseptische handelingen? En hoe kun je dat toetsen en aantonen? Apothekersassistente Sandra Wolf – al 25 jaar werkzaam op de afdeling Bereidingen van het Zaans Medisch Centrum (ZMC) – werkte samen met ziekenhuisapotheker Judith Ris een kwaliﬁcatiesysteem uit. “Andere partijen zijn geïnteresseerd.”

UA | 1 | 2019

| 22

“Natuurlijk voldoet elke ziekenhuisberei-

inmiddels is ingevoerd als standaard-

opgesteld op basis van de werk-

dingsafdeling aan de normen voor

audit. Alle bereidende apothekersassis-

instructies.

GMP-Z”, vertelt Judith Ris, ziekenhuis-

tenten – negen toen dit interview werd

De 54 criteria bestaan uit 6 ‘kritische’,

apotheker in het Zaans Medisch

gehouden – worden bij indiensttreden

10 ‘belangrijke’ en 38 ‘overige’ items.

Centrum. Dat gaat om vele instructies:

en daarna jaarlijks volgens deze proce-

Kritische items hebben te maken met

over handhygiëne, het dragen van de

dure ge-audit. De audit bestaat uit drie

non touch, met ﬁrst air en met het

juiste gesteriliseerde kleding op de

delen (voor details: zie het kader).

voorkomen van verwisseling (line

juiste wijze, het gebruik van de sluis,

1. Een bouillonsimulatie met dertig

clearance en wijze van etiketteren).

het desinfecteren van de materialen en werkbladen, correcte werkwijzes. Dat alles wordt getoetst met interne audits. “En natuurlijk worden er standaard

repeterende handelingen. 2. Toetsing van de desinfectiemethode

Non touch houdt in: zorg ervoor dat kritische punten niet abusievelijk

van de te gebruiken materialen.

worden aangeraakt door de handen

3. Het observeren van een bereiding

of de materialen (ook: vingers niet te

bouillontests gedaan”, vult Sandra aan.

met veelvoorkomende, complexe

dicht bij kritische punten). First air

Bij aseptische handelingen wordt dus

handelingen. Een auditor kijkt mee

betekent: zorg ervoor dat de lami-

dagelijks een simulatiebereiding met

tijdens een bereidingssessie van

naire luchtstroom op de kritische

bouillon (TSB: tryptone soya broth) op

ongeveer twee uur, waarbij de

punten (septa, open ampullen, naal-

kweek gezet om de microbiologische

bereider en de omloop na een uur

den, bijspuitpunten e.d.) niet wordt

kwaliteit te controleren.

van rol wisselen. Daarbij wordt de

afgeschermd door de handen, onder-

Verder vindt bij elke aseptische berei-

werkwijze beoordeeld aan de hand

armen of materialen die in de kast

dingssessie microbiologische monitoring

van een toetslijst met 54 criteria,

staan of hangen.

plaats: petrischaaltjes met agar (TSA: tryptone soya agar) worden in de bereidingsruimtes en in de LAF-kasten geplaatst, er worden contactafdrukken gemaakt van de handschoen aan de dominante hand van de bereider en van de werkbladen (met RODAC* platen). Dit alles wordt twee weken in de broedstoof bij 30 graden Celsius gekweekt om te controleren of er geen besmettingen met micro-organismen optreden binnen het aseptische werkproces. In geval van een besmetting wordt geprobeerd om na te gaan wat de bron is: een grondstof, apparatuur of materiaal, de bereider of de omloop, of misschien iets in het proces? “Daarom is de audit zo belangrijk”, benadrukt Judith. Door mee te kijken bij een bereidingssessie krijg je daar inzicht in.”

Jaarlijkse audit Werken alle apothekersassistenten op de juiste wijze? En precies volgens de werkinstructies zodat het risico op besmetting minimaal is? Sluipen er geen onnauwkeurigheden in de werkwijze? Hoe kun je dat aantonen? Daarvoor is in het ZMC een procedure ontwikkeld, die

De audit 30 repeterende handelingen Bij de bouillonsimulatie moet de te auditen apothekersassistent dertig repeterende handelingen verrichten: eerst een driewegkraan en een naald bevestigen aan een infuuszak met NaCl 0,9%, daar 10 ml uit verwijderen en er vervolgens tienmaal 1 ml TSB aan toevoegen, en dit vervolgens tweemaal herhalen met schone spuiten en naalden. Van het eindproduct wordt een monster op bouillon veertien dagen in kweek gezet. Als er troebeling optreedt (door groei van micro-organismen), is de kandidaat gezakt.

10 eenheden desinfecteren De assistent desinfecteert tien ampullen of ﬂacons van niet-steriel verpakte materialen, waarna de observator contactafdrukken maakt met een RODAC-plaat.

54 criteria Op de toetslijst bij de bereidingssessie staan 54 criteria, verdeeld in vijf hoofdprocedures: • de persoonlijke hygiëne (vijf items, o.a. mond-neusmasker opdoen, handen wassen, steriele handschoenen aantrekken); • de voorbereiding (zes items, o.a. line clearance LAF-kast, desinfectie); • controleren en klaarzetten van de materialen (elf items, o.a. materialen controleren op volledigheid, beschadiging en vervaldatum; plaatsen van steriele materialen volgens instructie; gebruik tweedoekenmethode); • de werkwijze (24 items, o.a. handschoenenwissel, komt op de kritische punten van de materialen steeds ﬁrst air, vingers geen contact met gedesinfecteerde septa en halzen van ampullen, niet onnodig praten, etiketteer product voor verwijdering uit de kast); • handelingen na de bereiding (acht items, o.a. contactafdrukken maken, reinigen/desinfecteren werkblad, aftekenen bereidingsprotocol, verwijderen afval).

>> Lees verder op pagina 24

UA | 1 | 2019

| 23

AAN HET WOORD… De beoordeling De auditors, waarvan Sandra er één is, scoren alle items als +, +/- of -. Voor de kwaliﬁcatie ‘voldoende’ mag je bij de kritische stappen geen enkele ‘min’ scoren en bij de belangrijke items maximaal drie ‘minnen’. “Iemand die dat niet haalt, blijft een maand onder begeleiding werken en wordt dan opnieuw ge-audit. Maar in de tien jaar dat we ermee werken, is dat maar één keer gebeurd.” Natuurlijk worden de resultaten altijd besproken met de betreffende apothekersassistent, zodat deze waar nodig de eigen werkwijze kan verbeteren.

“Kritische items hebben te maken met non touch en met first air” 2018: 91% in orde Bij de beoordelingen in 2018 was 9% van de handelingen voor verbetering vatbaar (plusmin of min), dus 91% was in orde. Er vond geen groei plaats in de bouillonsimulaties of de contactafdrukken.

“Je beoordeelt handelingen, niet de persoon” Beoordelen en beoordeeld worden Hoe is dat, om beoordeeld te worden? “Dat voelt zeker anders dan een normale bereiding”, erkent Sandra. “Het is spannend als er iemand op je vingers kijkt en turft wat je aan het doen bent. Sommigen worden ook best zenuwachtig en knoeien tijdens hun audit meer dan normaal.” En zelf iemand anders beoordelen? “Dat vind ik prima. Het gaat om de kwaliteit en patiëntveiligheid. Je beoordeelt de handelingen, niet de persoon.” De audit is nodig voor de kwaliﬁcaties, maar mensen kunnen elkaar natuurlijk ook buiten de audit om corrigeren. “We willen dat er een veilige

Van boven naar beneden: Sandra neemt een audit af, apothekersassistenten van de afdeling

cultuur is waarin mensen elkaar op

Bereiding bij het verbeterbord, Sandra bij de broedstoof met Rodac-plaatjes.

UA | 1 | 2019

| 24

fouten kunnen wijzen – zonder beschuldiging, maar ter verbetering.”

Verbeterpunten

De zes ‘kritische’ items in de toetslijst Voorbereiding • Line clearance LAF-kast conform instructie

Criteria waar sommigen in het ZMC beter op moeten letten, waren onder

Werkwijze

andere de plaatsing van steriele mate-

• Komt op de kritische punten van de materialen steeds ﬁrst air?

rialen in de LAF-kast, de beschikbaar-

• Hanteren materialen (1): vingers voldoende afstand van kritische punten zoals conus van een spuit,

heid van voldoende werkruimte achter in de kast, de positie van de handen (ter voorkoming van touch en voor het toelaten van ﬁrst air), te vaak kleine gemorste druppeltjes opruimen, en een onjuiste manier van contactafdruk

naald, dopjes, aansluitpunten infuuszakken (touch voorkomen) • Hanteren materialen (2): vingers geen contact met gedesinfecteerde septa en halzen van ampullen (touch voorkomen) • Zijn, tijdens de handelingen, de handen nooit bóven of vóór de kritische plek (voorkomen van afschermen ﬁrst air) • Etiketteer product voor verwijdering uit de kast

maken (te kort, met onvoldoende druk, of de top van de vingers in plaats van het ‘werkvlak’).

Naar een hoger niveau

Niet alleen de audit zorgt voor verbete-

De toetsprocedure is zo goed uitontwik-

ringen. Op de bereidingsafdeling hangt

keld dat andere partijen geïnteresseerd

een verbeterbord. “Dat staat altijd vol”,

zijn. Bij de ontwikkeling van de proce-

vertelt Sandra. “We houden twee keer

dure heeft Frits Boom, voormalig

per week een bespreking waarin de

ziekenhuisapotheker van het ZMC, een

verbeterpunten aan de orde komen.

Werkinstructies aanpassen

belangrijke rol gespeeld. Dit onderwerp

Daar bespreken we ook de aanschaf van

“Dit is niet alleen een goed kwaliﬁcatie-

is ook onderdeel van zijn promotie-

bijvoorbeeld een ander soort naaldjes,

instrument”, vindt Sandra, “maar we

onderzoek. Een aantal ziekenhuis-

of – onlangs – een nieuw soort pompje

kunnen hiermee ook onzorgvuldigheden

apotheken hebben de procedure al

waardoor we minder handmatig in

in de werkinstructies achterhalen. Zo

opgevraagd en waarschijnlijk wordt hij

cassettes hoeven te spuiten. We hebben

zagen we dat twee assistenten in de

ook opgenomen in de LNA*-procedures.

onlangs vier nieuwe mensen in dienst

cleanroom op een andere manier de

Ook komt er bij Mediavision een

genomen, die komen ook met nieuwe

handschoenen aantrokken, waarbij de

e-learning-module Aseptische hande-

ideeën.” Judith: “Ik ben er trots op dat

kans op contaminatie niet volledig was

lingen, gebaseerd op het onderzoek

het verbeterbord zo laagdrempelig is.” <

uit te sluiten. Ook werd het werkblad

van Frits Boom.

“Het gaat om kleine, maar essentiële veranderingen: waar je iets neerlegt of welke route je neemt voordat je gaat zitten”

Sandra Wolf-Hoogendoorn vertelde

een keer geraakt met de niet-steriele buitenkant van de omverpakking.

“Het is belangrijk om de werkwijze

over de kwaliﬁcatieprocedure op het

Naar aanleiding daarvan hebben we de

regelmatig te toetsen”, vindt Judith.

najaarssymposium van de NVFZ.

werkinstructies aangepast en voorzien

“Zo zorg je ervoor dat het niet versloft.

Voor UA heeft zij het verhaal samen met

van foto’s, zodat het helemaal duidelijk

Het is ook leuk om de – geanonimi-

Judith Ris nogmaals – en uitgebreider –

is.” Ook bleek dat het werkblad en het

seerde – resultaten met de groep te

verteld.

bovenblad van het karretje niet door

bespreken. Je benoemt dan samen

iedereen werd gedesinfecteerd.

de verbeterpunten die je samen gaat

Sandra: “Ze deden het overigens wel

oplossen. Zo til je het proces met

precies volgens de werkinstructie, die

z’n allen naar een hoger niveau.”

we dus maar gauw hebben aangepast.”

Het gaat om kleine, maar essentiële

De plaatsing van bepaalde materialen

veranderingen, bijvoorbeeld: waar je

was ook niet altijd juist. “Dat bleek niet

iets neerlegt, of welke route je neemt

handig te zijn voor linkshandigen. Ook

voordat je gaat zitten.

* RODAC = Replicate Organism Detection And Counting; LNA: Laboratorium van Nederlandse Apotheken

dat is aangepast in de werkinstructie.”

UA | 1 | 2019

| 25

ANNEKEDOTES xx

Zo verwerkte een van mijn collega’s

voor de geplande seksuele activiteit

een recept van een kliniek voor

en wordt niet aanbevolen voor

bijzondere tandheelkunde. Op het

voortdurend dagelijks gebruik.”

recept waren voor een patiënt twee

Clyssie-klysma’s voorgeschreven.

Maar Cialis kan ook dagelijks gebruikt

Dat is inderdaad wel heel bijzondere

worden; daarvoor is de dosis van

tandheelkunde, vonden mijn collega’s

5 mg bedoeld. “Wanneer u dit middel

en ik.

eenmaal daags inneemt, bent u op elk moment van de 24 uur van de dag

Hoge bloeddruk

in staat een erectie te krijgen wanneer

De volgende ‘annekedote’ ontving ik

u seksueel wordt geprikkeld. Eenmaal

van een van onze mede-apothekers-

daagse toediening van dit middel kan

assistenten in het land. De apotheek

nuttig zijn voor mannen die verwach-

waar zij werkt, levert regelmatig

ten twee maal per week of vaker

medicatie aan dierenartspraktijken.

seksueel actief te zijn.”

Een aantal jaar geleden maakten zij Norvasc-drank voor een kat met hoge

De twee bestelde doosjes werden aan

bloeddruk. Onze collega was wel

meneer overhandigd, waarop hij vroeg:

benieuwd hoe de dierenarts de

“Is dit alles? Hoeveel Cialis van 20 mg

bloeddruk meet bij een kat. Toen zij

heb ik nog tegoed?” Dan kan ik me

dit vroeg, was het antwoord: ”Nou

voorstellen dat je als apothekers-

gewoon, aan de staart of aan de poot”.

assistent bij jezelf denkt dat die 84

Een poot kon zij zich nog voorstellen,

tabletten voorlopig heus wel even

maar aan de staart? Arme katten!

genoeg zouden moeten zijn.

ontvangen ze allemaal wel

Zo nodig?

Tot de volgende keer,

eens. Recepten waarvan je je

In de apotheek ontvingen wij een

Bijzonder Lieve collega’s, Bijzondere recepten, we

wenkbrauwen eens even ﬂink

recept voor een behoorlijke hoeveelheid Cialis. Meneer kreeg eerst 28

ophaalt van verbazing. Of het

tabletten van 5 mg mee en kon later

nou gaat om onleesbare recepten

terugkomen om de rest van de

in een onduidelijk dokters-

Anneke

bestelling op te halen. Vervolgens werden er nog twee verpakkingen

handschrift, om niet goed te

van 28 tabletten van 5 mg voor hem

doorgronden omschrijvingen

besteld, die hij later zou komen halen.

of om bijzondere doseringen:

Liefs,

Daarnaast gebruikt hij ook ‘zo nodig’ Cialis 20 mg.

we maken van alles mee in

Vanwaar deze hoeveelheden? Is dat

ons vak.

niet apart? We pakten de bijsluiter er eens even bij. In de meeste gevallen wordt Cialis ‘zo nodig’ voorgeschreven, staat er. In dat geval is de aanbevolen aanvangsdosering één tablet van 10 mg vóór de seksuele activiteit. De bijsluiter meldt: “Als het effect van deze dosis te zwak is, kan uw arts de dosis verhogen

Als jullie iets leuks meemaken, dan

naar 20 mg. (...) 10 mg en 20 mg van

wil ik dat graag voor jullie verwerken

dit middel zijn bedoeld voor gebruik

in mijn column. Je kunt me mailen op annekeangenent@hotmail.com

UA | 1 | 2019

| 26

OP EEN RIJ

Bewaaroverzicht pijnmedicatie Pijnmedicatie wordt voorgeschreven volgens de zogenaamde pijnladder. Als de pijnstilling met de gegeven medicatie bij voldoende hoge dosering onvoldoende is, wordt de volgende stap gezet, waar sterkere pijnstillers een plaats hebben. De pijnladder van de WHO kent vier stappen, de NHG

STAP í˘ľ sterk opioĂŻd per injectie

heeft van de eerste stap nu twee stappen gemaakt.

STAP í˘´

In deze beschrijving hanteren we de vijf stappen van

sterk opioĂŻd

de NHG.

Adjuvante medicatie Pijn reageert soms niet of onvoldoende op pijnstillende medicatie. Dan kan adjuvante medicatie worden toegevoegd, bijvoorbeeld carbamazepine, amitriptyline of gabapentine. Dit geldt bij elke stap

STAP í˘ł zwakwerkend opioĂŻd per injectie (evt. met paracetamol en/of NSAID)

van de pijnladder.

Gebruikte afkortingen: â&#x20AC;&#x201C; mga: met gereguleerde afgifte â&#x20AC;&#x201C; i.m.: intramusculair

STAP í˘˛

â&#x20AC;&#x201C; i.v.: intraveneus

NSAID

â&#x20AC;&#x201C; s.c.: subcutaan â&#x20AC;&#x201C; s.l.: sublinguaal â&#x20AC;&#x201C; NHG: Nederlands Huisarts Genootschap â&#x20AC;&#x201C; WHO: World Health Organization

STAP í˘ą paracetamol

UA | 1 | 2019

| 27

OP EEN RIJ STAP 1: PARACETAMOL OTC/UR groep

medicatie

toedieningsvormen

let op!

bijzondere groepen

OTC

paracetamol

bruistablet 1000 mg

leverschade mogelijk bij

kinderdoseringen

paracetamol wordt

tablet 100-500-1000 mg

overdosering

beschikbaar

bij rectale toediening

paracetamol

indicatie waarbij meer gebruikt

opmerking

granulaat 500 mg

langzamer opgenomen

kauwtablet 120 mg

dan bij orale toediening;

smelttablet 120-500 mg

daarom is de dosis

zetpil 60-1000 mg

hoger en de frequentie

drank of stroop 24 mg/ml

lager dan bij orale toediening

STAP 2: NSAID OTC/UR groep

medicatie

toedieningsvormen

OTC

diclofenac

gel 1-3%

bij gelokaliseerde

ibuprofen

gel 5%

spier- of gewrichtspijn

OTC

NSAID dermaal

let op!

bijzondere groepen

NSAID’s systemisch acetylsalicylzuur

tablet 100-500 mg

contra-indicaties:

maagbescherming

(oraal, evt. rectaal

kauwtablet 500 mg

voor NSAID’s

nodig bij chronisch

of i.m.)

bruistablet 324-500 mg

– maagbloeding

gebruik van NSAID’s door

granulaat 500 mg

– maagzweer

risicopatiënten:

tablet (mga) 12,5-100 mg

– cva

• >70 jaar

zetpil 25-50-100 mg

– verhoogde bloedings-

• ulcus of maagcomplicaties

diclofenac ibuprofen

bruispoeder 400 en 600 mg

neiging

capsule, dragee 200-400 mg

opmerking

in voorgeschiedenis • combinatie van ≥2 van

smelttablet 200 mg

diclofenac niet bij

de volgende factoren:

tablet (mga) 200-800 mg

kinderen <12 jaar

– 60-70 jaar

zetpil 500 mg naproxen

indicatie waarbij meer gebruikt

– ernstige invaliderende

tablet 220-550 mg

reumatoïde artritis,

zetpil 250-500 mg

hartfalen of diabetes; – hoge dosering van het NSAID – comedicatie met meer kans op maagcomplicaties

STAP 3: ZWAKWERKEND OPIOÏD OTC/UR groep

medicatie

toedieningsvormen

let op!

bijzondere groepen

tramadol

bruistablet, capsule 50 mg

– geef obstipatiepreventie

lever- of nierfunctie-

combinatiepreparaten

capsule mga 50-200 mg

– waarschuw voor ontwennings-

stoornissen: doserings-

met paracetamol

interval 12 uur, max.

beschikbaar

zwakwerkend opioïd

druppelvloeistof 100 mg/ml

verschijnselen bij stoppen

tablet mga 100-300 mg

indicatie waarbij meer gebruikt

opmerking

dosis 2 dd 100 mg

tablet s.l. 100 mg UR

zwakwerkend

buprenorﬁne

opioïd (niet in NHG-Standaard)

UA | 1 | 2019

pleister mga 5-70 μg/uur

– geef obstipatiepreventie

combinatiepreparaten

tablet s.l. 0,2 mg

– waarschuw voor ontwennings-

met paracetamol

verschijnselen bij stoppen

beschikbaar

| 28

STAP 4: STERK OPIOÏD OTC/UR groep UR

kortwerkend

medicatie

toedieningsvormen

let op!

morﬁne

tablet 10-20 mg,

bij alle opiaten:

drank/druppels 1-2-5-20 mg/ml

– geef obstipatiepreventie

zetpil 10-20-50 mg

– waarschuw voor ontwennings-

kortwerkend oxycodon kortwerkend

tablet 5-10 mg

bijzondere groepen

indicatie waarbij meer gebruikt

opmerking dosisvergelijking:

verschijnselen bij stoppen

20 mg oxycodon

capsule 5-10-20 mg

= 30 mg morﬁne

drank 10 mg/ml smelttablet 5-10-20 mg hydromorfon

capsule 1,3-2,6 mg

6 mg hydromorfon

kortwerkend

langwerkend

morﬁne

= 30 mg morﬁne

tablet mga 10-200 mg

langwerkend oxycodon

tablet mga 5-120 mg

langwerkend hydromorfon

bij alle opiaten:

dosisvergelijking

– geef obstipatiepreventie

oraal:

– waarschuw voor ontwennings-

20 mg oxycodon

verschijnselen bij stoppen

= 30 mg morﬁne

capsule mga 4-8-16-24 mg

6 mg hydromorfon

langwerkend tapentadol

= 30 mg morﬁne tablet mga 50-75-100-

75 mg tapentadol

150-200 mg fentanyl langwerkend

= 30 mg morﬁne

transdermale pleister

voor continue pijnstilling:

25 mcg fentanyl

12-25-50-75-100 mcg

eenmaal per drie dagen

= 60 mg orale morﬁne

buccale tablet 100-800 mcg

bij alle opiaten:

– voor behandeling van doorbraakpijn

neusspray

zeer snelwerkend

buccale stick 200-800 mcg

– geef obstipatiepreventie

– ook vooraf aan pijnverwekkende

snelst werkend

opioïd voor

sublinguale tablet 67-800 mcg

– waarschuw voor ontwennings-

doorbraakpijn

neusspray 50-400 mcg/dosis

PLUS ZO NODIG

fentanylcitraat

activiteit (zoals wassen, wond-

verschijnselen bij stoppen

verzorging)

STAP 5: STERK OPIOÏD S.C. OF I.V. OTC/UR groep

medicatie

toedieningsvormen

morﬁne

injectievloeistof: 5-10-20 mg/ml

bij alle opiaten:

ook voor epidurale

hydromorfon

injectievloeistof 10-50 mg/ml

– geef obstipatiepreventie

toediening

oxycodon

injectievloeistof 10-50 mg/ml

– waarschuw voor ontwennings-

injectie

let op!

bijzondere groepen

indicatie waarbij meer gebruikt

opmerking

verschijnselen bij stoppen

buccale tablet 100-800 mcg

bij alle opiaten:

– voor behandeling van doorbraakpijn

neusspray

zeer snelwerkend

buccale stick 200-800 mcg

– geef obstipatiepreventie

– ook vooraf aan pijnverwekkende

snelst werkend

opioïd voor

sublinguale tablet 67-800 mcg

– waarschuw voor ontwennings-

doorbraakpijn

neusspray 50-400 mcg/dosis

PLUS ZO NODIG

fentanylcitraat

UA | 1 | 2019

verschijnselen bij stoppen

activiteit (zoals wassen wondverzorging)

| 29

Moventig pakt de oorzaak aan van obstipatie bij opioïdgebruik ®

Bij patiënten die onvoldoende reageren op een laxans geeft Moventig 25 mg: 1

MOVENT IG is geen laxans

• een significante toename in aantal stoelgangen per week vs placebo 2

Least squares (LS) mean difference naloxegol 25 mg versus placebo van 1,21 (95% CI: 0,76-1,65; p<0,001)

• een spontane stoelgang binnen 8 uur*

MOVENTIG. SPOT-ON ®

WERKT DAAR WAAR OBSTIPATIE** ONTSTAAT *mediane tijd tot de eerste spontane stoelgangbeweging (5,2-18,9) **Moventig is geïndiceerd voor de behandeling van door opioïden geïnduceerde constipatie (OIC) bij volwassen patiënten met onvoldoende respons op laxeermiddel(en).1 Referentie en productinformatie elders in deze uitgave. MOV NL 201901002

LIEKES ZELFZORGADVIES kunnen zonnebaden. Dit is echter

Vitamine D (colecalciferol) – Welke hoeveelheid adviseer je?

niet eens nodig als je regelmatig gewoon buiten bent in de zomerperiode. Dagelijks met je gezicht en je handen 15 tot 30 minuten in de zon tussen 11.00 en 15.00 uur (bij hoogstaande zon) is al voldoende. In Nederland is de zon jammer genoeg alleen effectief genoeg voor de aanmaak van vitamine D in de

Waarschijnlijk heb je meegekregen dat vrij verkrijgbare vitamines vanaf 1 januari van dit jaar niet meer worden vergoed vanuit het basispakket van de zorgverzekering. Dat geldt dus ook voor vitamine D. Extra belangrijk dus om in de zelfzorg het belang van vitamine D te bespreken.

periode tussen maart en oktober.

Suppletie Vitamine D wordt als synthetische variant (D3, ook wel colecalciferol of cholecalciferol genoemd) het beste opgenomen in het lichaam. Neem je het supplement in met voeding (met name met iets vets en/of een zuivelproduct), dan kan het beter opgenomen worden door het lichaam. Er is niet één ADH (aanbevolen dagelijkse hoeveelheid) om aan te houden.

Vitamine D is onder andere belangrijk

Dit zijn de adviezen per doelgroep:

voor de groei, de botten, het gebit en

• voor kinderen van 0 tot en met

de spieren. Een tekort aan vitamine D

3 jaar: 10 mcg/400 IE, óók als ze

leidt tot rachitis (= Engelse ziekte)

ﬂesvoeding krijgen in plaats van

bij kinderen en tot osteoporose,

borstvoeding;

botbreuken en spierproblemen bij

• voor iedereen die te weinig (of

volwassenen. Bij zwangere vrouwen

doorgaans met hoofd en ledematen

kan onvoldoende vitamine D het

bedekt) buitenkomt bij hoogstaande

risico op een kindje met een te laag

zon en iedereen met een donker

geboortegewicht vergroten.

getinte huidskleur: 10 mcg/400 IE; • vrouwen die zwanger zijn of die

Vitamine D komt in geringe mate voor

tussen 50 en 69 jaar oud zijn:

in sommige dierlijke vette voedings-

10 mcg/400 IE;

middelen. Het lichaam kan echter ook zelf vitamine D aanmaken, en wel

Statines en vitamine D Wees alert op patiënten die statines gebruiken. Statines remmen namelijk de aanmaak van cholesterol in de lever, dat belangrijk is voor de vorming van vitamine D. Daardoor is er bij deze patiënten een grotere kans op vitamine D-tekort. Een te lage vitamine D-spiegel verhoogt bovendien de kans op spierklachten. De behandelend arts dient te adviseren of de dosis vitamine D aangepast moet worden of dat de statine eventueel moet worden vervangen.

• iedereen van 70 jaar of ouder: 20 mcg/800 IE.

Vetoplosbaar

onder invloed van zonlicht. Omdat het lichaam vitamine D zelf kan aanmaken,

Vitamine D kán opstapelen in het

wordt er ook wel van een hormoon

lichaam bij langdurig te hoge dose-

gesproken in plaats van van een

ringen. Dit kan dan zelfs leiden tot

vitamine.

nierschade en/of kalkafzettingen in

Vitamine D is oplosbaar in vet, en niet in water zoals de meeste vitamines. De andere vitamines die in vet oplossen zijn de vitamines K, A en E.

het lichaam. Dit is bij handverkoop-

De zon in

supplementen echter bijna onmogelijk.

Om voldoende vitamine D aan te

De veilige bovengrens voor volwasse-

maken, zou je dus in de zomerperiode

nen is vastgesteld op 100 mcg per dag.

UA | 1 | 2019

Een handig ezelsbruggetje: deze vitamines staan op de KADE en lossen dus niet op in water.

| 31

ZELFZORG

Pollenallergie: het is weer zover! De winter loopt op zijn eind en hier en daar zien we alweer wat groene sprietjes, zwellende knoppen en… bloeiende katjes. Die laatste zorgen ervoor dat mensen weer beginnen te niezen en te proesten. Met jeuk aan de neus en de ogen komen ze naar de apotheek. Wat kun je voor hen betekenen?

Veel mensen zijn blij als ze aan het

katjes, die het stuifmeel afgeven, zijn

hebben we meer last van het niezen,

eind van de winter weer bloeiende

veel groter dan de vrouwelijke en ze

tranen en jeuken dan dat we iets van

katjes zien van de hazelaar en de els

kunnen dan ook veel pollenkorrels

de gunstige effecten merken.

– een aankondiging van de lente.

de lucht in laten gaan. Met droog en

Maar voor wie allergisch is voor het

winderig weer is de kans groot dat er

Pollenverwachting

stuifmeel (pollen) van deze boom-

pollenkorrels bij ons in de neus en de

Per jaar kan de bloeitijd variëren, maar

soorten, is het verschijnen van de

ogen terechtkomen.

in het algemeen geven de hazelaar en

katjes minder goed nieuws.

de els de meeste allergieklachten in

Niezen en tranen

februari en maart, de berk in april en

Mannetjes en vrouwtjes

Voor iemand met een allergie voor de

mei en de grassoorten van mei tot

Je kent het verhaal van de bloemetjes

betreffende pollensoorten is dat geen

en met augustus. Wanneer welke

en de bijtjes: ook bij planten zijn er

pretje. Als het stuifmeel op het slijm-

pollensoorten in de lucht zijn, wordt

mannetjes en vrouwtjes. De vrouwtjes

vlies terecht is gekomen, snellen de

geregistreerd met de pollenvangers.

zijn de ‘ontvangende’ partij, de manne-

histamineproducerende afweercellen

In Nederland staan er twee: een in

tjes de ‘zendende’ partij. En net als bij

toe. Als gevolg daarvan zwelt het

Leiden en een in Helmond. Deze

ons mensen, sturen die mannetjes

slijmvlies en gaan de neus en/of de

vangen – zoals de naam al zegt – de

grote hoeveelheden mannelijke

ogen jeuken. Ook een loopneus, niezen

pollenkorrels uit de lucht op een

voortplantingscellen naar de vrouwtjes,

en tranen horen tot de allergieklach-

plakstrip. Onderzoekers determineren

in de hoop dat er minimaal eentje raak

ten. Deze overtrokken afweerreactie

elke dag welke pollenkorrels de

schiet.

– wat een allergie eigenlijk is – is

afgelopen 24 uur zijn gevangen en

Die mannelijke voortplantingscellen,

mogelijk bedoeld om de indringer

hoeveel. Op basis daarvan wordt de

dat is dus het stuifmeel. De mannelijke

naar buiten te werken, maar feitelijk

pollenverwachting of hooikoorts-

UA | 1 | 2019

| 32

verwachting opgesteld. Ook de weers-

en de ogen eventueel beschermen

kan beschadigen en de behoefte

verwachting wordt daarbij betrokken:

met een stofkapje en een zonnebril.

alleen maar groter wordt. Als antihistaminica onvoldoende

als het droog blijft, blijven de pollenkorrels langer in de lucht en is de

Medicatie

helpen, kan iemand met allergie naar

pollenverwachting ‘ongunstig’; als het

Mensen met allergie weten vaak wel

de huisarts worden verwezen.

regent vallen ze op de grond en doen

wat hen het beste helpt. Over het

Doe dat ook als niet zeker is of de

ze niemand kwaad. Harde wind ver-

algemeen is dat een oraal antihista-

klachten door allergie komen, bij

groot de kans dat pollenkorrels op het

minicum (cetirizine of loratadine).

patiënten die zwanger zijn of borst-

neus- of oogslijmvlies terechtkomen.

Tijdens de periode dat allergische

voeding geven, als er ook sprake is

klachten optreden, kunnen deze het

van benauwdheid en kortademigheid,

Binnen blijven

best dagelijks in de ochtend worden

als er kenmerken zijn van een

Als je dit verhaal leest, wordt vanzelf

gebruikt (voorafgaand aan de bloot-

(oog)infectie of als de klachten aan

duidelijk hoe je pollenkorrels kunt

stelling); de klachten verbeteren

één kant van de neus optreden (dan

ontwijken, zodat je minder last hebt

doorgaans enkele uren na inname. Er

kan er sprake zijn van een poliep of

van je allergie: zo weinig mogelijk

zijn patiënten die xylometazoline of

een tumor). In ernstige gevallen van

buitenlucht opsnuiven. Binnen blijven

andere decongestieve neusdruppels of

pollenallergie kan een patiënt worden

en bij droog weer weinig ventileren.

neussprays gebruiken om de zwelling

doorverwezen voor een

Als je het huis wil luchten, doe dat dan

van het neusslijmvlies te verminderen.

desensibilisatiekuur. <

vroeg in de ochtend, maar voorkom

Het is bekend dat het gebruik tot een

dat het in huis tocht: door de luchttrek

minimum moet worden beperkt, en

kan er gemakkelijk stuifmeel mee het

zeker niet langer dan een week mag

huis in komen. Buiten kun je de neus

duren, omdat anders het neusslijmvlies

Jouw advies bij pollenallergie ● Mijd de buitenlucht bij droog, winderig weer of bescherm de neus en/of de ogen. ● Door stofzuigen of dweilen kun je het binnengekomen stuifmeel grotendeels opruimen. ● Wrijf niet in de ogen. Bij jeukende ogen kan deppen met een vochtig washandje verlichting geven. ● Verwijs vrouwen die zwanger zijn of die borstvoeding geven naar de huisarts voor andere medicatie.

UA | 1 | 2019

| 33

ZELFZORG

Hoe kun je het hart beschermen?

Een ontdekking van Zweedse wetenschappers Het kwam met grote koppen in de krant toen in 2013 uit een Zweeds onderzoek bleek dat het dagelijks innemen van twee voedingssupplementen – namelijk seleen en co-enzym Q10 – de kans op overlijden aan hart-vaatziekten met meer dan de helft kan verlagen. Nu blijkt het beschermende effect van de suppletie zelfs twaalf jaar aan te houden.

Het dagelijks innemen van twee

groep mensen die tijdens het onderzoek

van het hart, zagen ze bijvoorbeeld dat

essentiële micronutriënten – seleen en

de supplementen hadden gebruikt dan

het hart met minder inspanning kan

co-enzym Q10 – verlaagt de kans op

bij degenen die placebopillen hadden

pompen bij degenen die supplementen

overlijden aan een hart-vaatziekte

gekregen. De onderzoekers kregen (en

hadden gebruikt. De hartspier lijkt dus

met 54%, zo bleek uit een Zweeds

krijgen) daarvoor inzage in de overlij-

sterker te blijven en vertoont ook

onderzoek, dat bekendstaat als de

densaktes, waar ook de doodsoorzaak

minder ﬁbrose, dat het samentrekken

KiSel-10-studie.1 In dit onderzoek

op vermeld staat. En ook twaalf jaar na

belemmert. Ook andere waarden in het

hadden wetenschappers het effect van

de studie houdt dat effect aan. Bij de

bloed, zoals hs-CRP dat gerelateerd is

de twee nutriënten gedurende vier jaar

groep die suppletie had gebruikt, was

met laaggradige ontstekingen, wezen

op ruim vierhonderd oudere mannen

28,1% overleden aan hart-vaatziekten,

op een gezonder hart bij de mensen die

en vrouwen getest. Hun vondst kwam

bij de placebogroep was dat 38,7%.2

seleen en Q10 hadden gebruikt. <

De onderzoekers blijven de mensen

Waarom seleen en Q10?

Bij het onderzoek werd gebruikgemaakt

volgen die destijds aan het onderzoek

Seleen en co-enzym Q10 zijn allebei

van de supplementen van Pharma Nord

meededen. Ze nemen aan dat er in

essentieel voor het goed functioneren

beide groepen oud-deelnemers zijn die

van het hart. In Noord-Europa krijgen

op eigen initiatief Q10 en seleen zijn

mensen weinig seleen binnen en bij het

Literatuur

gaan gebruiken en dat de verschillen

ouderworden maakt het lichaam minder

1. Alehagen U, e.a. Cardiovascular mortality and

tussen de oorspronkelijke placebo- en

Q10 aan. Dat was de reden om juist

supplementgebruikers in de loop der

deze supplementen voor dit onderzoek

A 5-year prospective randomized double-blind

tijd afnemen.

te gebruiken.

placebo-controlled trial among elderly Swedish

destijds met grote koppen in de krant.

N-terminal-proBNP reduced after combined selenium and coenzyme Q10 supplementation:

citizens. International Journal of Cardiology 2013;167:1860-1866.

Maar wat blijkt? Vier jaar lang deze

Het hart versterkt

supplementen gebruiken lijkt het hart

Tijdens het onderzoek zelf werd regel-

mortality 12 years after supplementation with

langdurig te beschermen. Dat bleek al

matig bloed verzameld bij de proef-

selenium and coenzyme Q10 for four years:

tien jaar na het beëindigen van het

personen. Met dat bloed is heel veel

onderzoek: toen was de sterfte aan

kennis opgedaan. Aan de hoeveelheid

hart-vaatziekten nog steeds lager in de

NT-proBNP, dat is een stresshormoon

UA | 1 | 2019

2. Alehagen U, e.a. Still reduced cardiovascular

A validation of previous 10-year follow-up results of a prospective randomized doubleblind placebo-controlled trial in elderly. PLoS One 2018;13(4):e0193120.

| 35

DE BEROEPSVERENIGING VAN APOTHEKERSASSISTENTEN, FARMACEUTISCH CONSULENTEN EN FARMACEUTISCH MANAGERS

ONZE PLANNEN VOOR 2019 Als deze UA op de mat valt, is de eerste maand van 2019 alweer voorbij. Wellicht heb je goede voornemens gemaakt en doe je je best om deze uit te voeren. Wij van Optima Farma hebben ons onder andere voorgenomen er een goed scholingsjaar van te maken. Het eerste, geslaagde studentensymposium zit er bij het verschijnen van deze UA alweer op.

Congresvoorbereidingen Uiteraard zijn we volop bezig met het organiseren van het voorjaarscongres op zaterdag 13 april in de Reehorst te Ede. Zoals altijd willen wij als organisatie een mooie dag neerzetten, waar iedereen met een goed en tevreden gevoel op kan terugkijken. Een congres met boeiende workshops en plenaire lezingen, een informatiemarkt met een variëteit aan stands, gelegenheid tot netwerken en nog veel meer. Gelukkig hebben we een ﬁjne groep vrijwilligers die zich er honderd procent voor inzetten om deze dag tot stand te brengen. Maar het bedenken van onderwerpen en het (bereid) vinden van goede sprekers valt niet altijd mee. Op het voorjaarscongres kunnen we onder andere workshops aanbieden over oncologie, diabetes, antistolling, reuma, wondzorg en intervisie en er zal ook een interactieve plenaire sessie met een acteur plaatsvinden. Mocht jij voor een volgend congres een goed scholingsonderwerp of een fantastische spreker weten, schroom dan niet en laat het ons weten. We zijn altijd blij met input vanuit het werkveld! In het kader van innovatie zullen we op dit congres voor het eerst met een congresapp gaan werken, die je van tevoren, op de dag zelf en ook na aﬂoop van informatie voorziet. Informatie over het congres kun je nu al vinden op onze congreswebsite (congressen.optimafarma.nl), waar je ook de brochure kunt downloaden. Inschrijven is mogelijk via de vernieuwde webshop (webshop.optimafarma.nl). Daarbij kun je ook direct je workshopkeuzes aangeven.

Optima Farma komt naar je toe Om Optima Farma toegankelijker te maken in het land, starten we dit jaar met ambassadeurs (allen vrijwilligers!) in de diverse regio’s. Bij hen kun je terecht met vragen, ideeën en nog veel meer. Binnenkort kun je hier meer over lezen op onze website, in de nieuwsbrieven en op social media. De ambassadeurs gaan ook regionale avonden organiseren, met andere woorden: Optima Farma komt naar je toe. De voorbereidingen zijn in volle gang en in de komende nummers van UA informeren wij jullie hier verder over. Kortom, veel mooie plannen die alleen samen met jullie tot stand kunnen komen. Denk mee, reageer en word vooral lid!

Karin Wezepoel-van Wissen Bestuurslid en voorzitter activiteitencommissie Optima Farma Reageren? Stuur dan een e-mail naar het secretariaat van Optima Farma: secretariaat@optimafarma.nl

UA | 1 | 2019

| 36

KOM JIJ OOK NAAR HET OPTIMA FARMA VOORJAARSCONGRES?! Het programma bestaat uit twee plenaire lezingen en twee rondes met workshops voor apothekersassistenten en farmaceutisch consulenten, farmaceutisch managers en farmakundigen.

GEZOCHT: COLLEGA’S VOOR DE OPTIMA FARMA PR-COMMISSIE

Meer weten?

De PR-commissie heeft als taak om de

Datum:

zaterdag 13 april 2019

communicatie rondom alle activiteiten

Locatie:

De Reehorst te Ede

van Optima Farma te verzorgen, zoals

Tijd:

9.00-17.00 uur

het congres, de regionale avonden en

Programma en brochure:

congressen.optimafarma.nl

campagnes. Dat doen we door middel

Inschrijven:

webshop.optimafarma.nl

Accreditatie:

aangevraagd bij KABIZ voor 5 punten voor apothekers-

van digitale nieuwsbrieven, brochures, website(s), social media enz.

assistenten en farmaceutisch consulenten

Maar dat is niet alles. De commissie ziet

Kosten (inclusief lunch):

leden Optima Farma € 100,-; niet-leden € 150,-

het ook als haar opdracht om alle

Combideal:

lidmaatschap Optima Farma 2019 + ticket voor het

ontwikkelingen in de farmacie en de

Optima Farma voorjaarscongres (incl. lunch): € 155,-

gezondheidszorg te volgen en onze collega’s in het werkveld hierover te

NIEUWE OPENINGSTIJDEN OPTIMA FARMA VERENIGINGSBUREAU Sinds 1 januari 2019 zijn de openingstijden van ons verenigingsbureau verruimd. Je kunt ons bereiken van maandag t/m donderdag tijdens kantooruren. Op vrijdag zijn wij gesloten.

informeren, via de genoemde media. Om deze activiteiten goed te kunnen uitvoeren, zijn we op zoek naar enthousiaste collega’s die het leuk vinden om teksten te schrijven, die goed op de hoogte (willen) zijn van ontwikkelingen, die actief zijn op social media en die handig zijn met digitale

Tel.: 06-57 96 72 13

communicatie.

E-mail: secretariaat@optimafarma.nl

De PR-commissie vergadert twee tot vier keer per jaar op locatie en verder via Skype en

Het kan wel eens voorkomen dat we niet direct de telefoon opnemen. Het bureau wordt namelijk maar door één persoon per dag bemand - en die persoon is weleens in gesprek of op pad voor Optima Farma. Spreek dan een boodschap in, dan bellen we je zo snel mogelijk

andere digitale manieren.

Als lid van de PR-commissie krijg je: • gratis lidmaatschap van Optima Farma;

terug!

• gratis deelname aan het Optima Farma Congres; • gratis deelname aan een van de regionale

CONTACTGEGEVENS OPTIMA FARMA Verenigingsbureau:

secretariaat@optimafarma.nl

Ledenadministratie:

leden@optimafarma.nl

Congres:

congres@optimafarma.nl

Scholing:

scholing@optimafarma.nl

Communicatie (website, nieuwsbrief etc.):

communicatie@optimafarma.nl

Telefonische bereikbaarheid:

06-57 96 72 13, maandag t/m donderdag tijdens kantooruren. Op vrijdag is het bureau gesloten.

Volg Optima Farma op Facebook; dan ben je altijd op de hoogte van actuele berichten en ontwikkelingen in de farmacie/ gezondheidszorg, maar ook van allerlei nieuwtjes die van belang zijn voor je werk in de apotheek. www.facebook.com/optimafarma

UA | 1 | 2019

avonden; • jaarlijks een uitje met alle vrijwilligers van Optima Farma; • reiskostenvergoeding.

Lijkt het jou leuk om dit samen met ons te doen? Ben je geïnteresseerd of heb je nog vragen? Bel of mail ons dan. Tel.: 06-57 96 72 13 E-mail: communicatie@optimafarma.nl

| 37

ZELFZORG

Zelfzorgnieuws Geen hoge dosis vitamine D bij zwangeren Sinds 1 januari 2019 worden vitamines die ook zonder recept te koop zijn niet meer vergoed. Is het dan te overwegen om zwangere vrouwen met een vitamine D-tekort een hogere dosis te geven – eens per week, per twee weken of per maand – die wel wordt vergoed? Dat vroegen enkele apothekers aan Bijwerkingencentrum Lareb. De Teratologie Informatie Service (TIS) van Lareb adviseert om dit niet te doen. Deze Service documenteert bijwerkingen die geneesmiddelen hebben op het (ongeboren) kind als ze worden gebruikt door zwangere vrouwen en door vrouwen die borstvoeding geven.

Nieuwe informatiegids over vitamines en mineralen ‘Gezond met vitamines en mineralen’ is de titel van de vernieuwde gids van supplementinfo.nl. Het boekje bevat onafhankelijke informatie over het nut en de veiligheid van vitamines en mineralen en heeft een frisse uitstraling met sprekende foto’s en illustraties. In een handig overzicht staan vitamines en mineralen beschreven, van vitamine A tot vitamine K en van borium tot zink. Lezers kunnen ontdekken welke vitamines en mineralen kunnen helpen bij een optimale gezondheid. Alle vitamines en mineralen komen aan bod, met doseringen en gezondheidseffecten, met de wetenschappelijk bewezen effecten, mogelijke effecten, de referentie-inname, de vastgestelde veilige inname, eventuele extra redenen voor innames en/of waarschuwingen. De informatiegids is verkrijgbaar bij diverse gezondheidswinkels, drogisterijen en reformzaken. (Bron: NPN)

Er is nog onvoldoende kennis over de veiligheid van een hoge dosis vitamine D per week, per twee weken of per maand voor het ongeboren kind. Daarom is het beter om tijdens de zwangerschap te kiezen voor een dagelijkse dosering, met als maximum 4000 IE per dag (de aanvaardbare bovengrens van de Gezondheidsraad). (Bron: Lareb)

Producttip Wees voorbereid op diarree! Neem Tasectan mee. Tasectan heeft een dubbele werking tegen diarree. Het bedwingt de effecten van diarree én pakt de oorzaak aan.

Tasectan bevat geen hulpstoffen, alleen de werkzame stof. Er zijn capsules voor volwassenen en sachets voor kinderen vanaf 0 jaar. www.tasectan.nl

Advertentie

UA | 1 | 2019

| 38

SUPPLEMENT

Magnesium: supplement van 2018

koude handen en voeten en minder zin in seks. Uit onderzoek onder ouderen blijkt dat 12% een magnesiumtekort heeft. Vooral polyfarmacie (veel medicijnen tegelijk gebruiken) en gebruik van speciﬁeke medicijnen zoals

Voordat Epke Zonderland in de ringen gaat hangen,

protonpompremmers en diuretica leiden tot een lage magnesiumstatus.

bepoedert bij zijn handen met magnesium. Wist je dat ditzelfde mineraal ook in voeding voorkomt en heel veel verschillende functies in het lichaam heeft? Magnesium won net als Epke een prijs: het werd gekozen als supple-

Supplement met magnesium? Een supplement kan zinvol zijn als er sprake is van een tekort. Voor wie gezond en gevarieerd eet, is het in principe niet nodig om extra magnesium

ment van het jaar 2018*. Wat doet dit mineraal precies

te slikken. Voor mensen die wel extra

en welke effecten zijn bewezen?

om dat minimaal dertig minuten voor of

magnesium nodig hebben, is het advies twee uur na de maaltijd in te nemen, omdat diverse voedingsmiddelen de opname belemmeren. Magnesium is

Wat doet magnesium in het lichaam?

Waar zit magnesium in?

altijd gebonden aan een andere stof: als

Magnesium komt in bijna alle voedings-

magnesiumcitraat, magnesiumsulfaat of

In je lichaam sla je ongeveer 25 gram

middelen voor. Het gehalte aan magne-

magnesiumoxide bijvoorbeeld. Er is veel

magnesium op. Ongeveer de helft

sium verschilt per voedingsmiddel.

discussie over welke vorm het beste

daarvan zit in de botten en de tanden,

Cacao en bittere chocolade, schelp-

wordt opgenomen. Maar omdat het

de rest is te vinden in spieren, organen

dieren, garnalen, sojabonen en noten

lichaam sowieso een groot deel van de

en zenuwweefsel. Magnesium geeft

bevatten meer dan 100 milligram

ingenomen hoeveelheid magnesium

stevigheid aan het skelet en is nodig

magnesium per 100 gram. Ook groene

niet opneemt, is het de vraag in

voor de opbouw van lichaamseiwit en

groenten, ongepelde granen en noten

hoeverre het soort verbinding een rol

een goede werking van de spieren.

zijn rijk aan magnesium. Verder kan

speelt. Een teveel aan magnesium heeft

Het draagt ook bij aan de energievoor-

drinkwater een belangrijke bijdrage

overigens geen extreme gevolgen en

ziening van ons lichaam en helpt

leveren aan de inname van magnesium,

kan alleen lichte diarree veroorzaken.

daardoor moeheid en vermoeidheid te

al verschilt het magnesiumgehalte van

voorkomen. Verder zorgt magnesium

het drinkwater per regio.

Nieuwe inzichten Regelmatig komen er nieuwe onder-

voor de prikkeloverdracht en een normale werking van het zenuwstelsel.

Moeilijke opname

zoeken naar buiten over magnesium.

Magnesium zorgt ook voor een goede

Diverse voedingsstoffen verminderen

Zo is gevonden dat magnesium de

elektrolytenbalans, oftewel de water-

de opname van magnesium, waaronder

bloeddruk iets kan verlagen. Ook

en mineralenhuishouding in het

voedingsvezel, fosfor, eiwit en oxaal-

opvallend is dat inname van extra

lichaam. Opvallend is dat magnesium

zuur. Voedingsvezel en fosfor komen

magnesium mogelijk een rol kan spelen

invloed heeft op de psychologische

voor in fruit, groenten en granen. Ook

in de behandeling van depressie. <

functie: het goed functioneren van het

protonpompremmers remmen de

geheugen en de gemoedstoestand.

opname uit het maag-darmkanaal.

Hoeveel heb ik nodig?

Magnesiumtekort

Voor magnesium is de Adequate

Bij een langdurig tekort aan magnesium

Inneming (AI) voor volwassen mannen

treden klachten op als spierkrampen,

vastgesteld op 350 mg per dag, voor

hartritmestoornissen, maagkrampen

volwassen vrouwen op 300 mg per

en vermoeidheid. Ook komen voor:

dag.

verergerde menstruatie- en hoofdpijn,

* verkiezing georganiseerd door NPN (branchevereniging voor producenten, grondstoﬂeveranciers, groothandelaren, importeurs en distributeurs van voedingssupplementen)

Jouw advies ● Neem een magnesiumsupplement minimaal dertig minuten voor of twee uur na de maaltijd in.

UA | 1 | 2019

| 39

COVERGIRL

Winnaar Grote Apothekersassistenten Kennistest 2018 Fokkelien Krijtenburg:

“Apothekersassistent is écht mijn beroep” Fokkelien Krijtenburg won de Grote Apothekersassistenten Kennistest 2018. Ze is daarom een jaar lang ‘het gezicht van alle apothekersassistenten’. Een titel die ze met trots draagt.

“Apothekersassistent is echt mijn

worden. Haar decaan wees haar op het

Wat haar zo bevalt? “Het contact met

beroep, het past helemaal bij mij”,

beroep van apothekersassistent en

patiënten; ik wil ze zo goed mogelijk

verklaart Fokkelien. Toen ze in het

nadat ze een middag had meegelopen

adviseren. Uitleg geven over het juiste

laatste jaar van de mavo een vervolg-

in ‘de apotheek om de hoek’ wist ze: dit

gebruik, over het ‘waarom’. Het waarom

opleiding zou kiezen, dacht ze aan de

is mijn beroep. Fokkelien is de decaan

is heel belangrijk; bijvoorbeeld: waarom

zorg. Kraamverzorgster, dat zou ze

nog altijd dankbaar voor deze suggestie.

moet je simvastatine ’s avonds gebrui-

UA | 1 | 2019

| 40

ken.” Fokkelien heeft nog meer tips voor goed advies: “Oogcontact! Vaak

Rekenen

kijkt de patiënt alleen maar naar het

Hoewel Fokkelien vol overtuiging had gekozen voor de opleiding tot apothekersassistent, had ze zich toch bijna afgemeld. “Ik was helemaal niet goed in rekenen, en op de open dag werd zó veel nadruk gelegd op het belang van goed rekenen – je moest minimaal een 7 halen!

doosje en de apothekersassistent alleen maar naar het recept en een beeldscherm. Dat probeer ik te voorkomen; ik probeer de mensen aan te kijken. Verder gebruik ik eenvoudige woorden

Toch heb ik het aangedurfd, en wat bleek? Al in het eerste halfjaar viel het kwartje. Door rekenen

en beeldende taal, bijvoorbeeld:

in de praktijk toe te passen - farmaceutisch rekenen - én door de rekenmachine weg te doen.

insuline werkt als een soort sleutel die

Sindsdien snap ik wat ik moet doen.” Voor het berekenen van een kinderdosering draait ze haar

de cel openmaakt zodat de glucose zijn

hand niet meer om, vertelt Fokkelien, en als ze de berekening van een collega controleert, maakt

werk kan doen. Veel samenvatten, en

ze de som altijd zelf, op haar eigen manier. “Misschien doen we het verschillend, maar de uitkomst

bij instructies de patiënt laten herhalen

moet hetzelfde zijn.”

wat je hebt voorgedaan of verteld. Dan haal je er heel vaak nog fouten uit.”

Verbreding en verdieping

De stap naar PharmaLead zette ze toen

haar werk bij PharmaLead, evenals de

Na haar opleiding werkte Fokkelien

haar zoons – inmiddels 14 en 16 jaar –

aandacht die er is voor nascholing.

twintig jaar in de apotheek bij haar in

in de bovenbouw van de basisschool

“Ik wil altijd net een stapje meer zetten:

het dorp. Op een gegeven moment

zaten. “Ik moet nou eenmaal verder

geen twintig nascholingspunten per

kreeg ze behoefte aan iets anders:

reizen en ben meestal later thuis dan

jaar, maar 24. Elke maand een cursus.”

meer afwisseling, verbreding en

toen ik in de apotheek in mijn eigen

Dat heeft haar gebracht waar ze nu is:

verdieping. Reden om te solliciteren

dorp werkte. Met kleine kinderen is dat

winnaar van de Grote Apothekers-

bij PharmaLead. Het bevalt haar goed

niet handig.” Anderzijds merkt ze dat ze

kennistest 2018. Met een mooie award

om regelmatig ergens anders te staan.

haar werk ’s avonds beter kan loslaten.

in de kast en een missie. “Met deze

“Dat verbreedt je horizon, je maakt

“Je denkt niet aan de dingen die de

titel wil ik me graag inzetten voor ons

kennis met verschillende werkwijzen,

volgende dag nog moeten gebeuren,

beroep”, verklaart Fokkelien, “en met

en het wordt steeds makkelijker om je

want dan ben je weer ergens anders.

name voor de verbetering van de

zo’n andere werkwijze eigen te maken.

Als ik vrij ben, dan ben ik vrij; dat is

medicatieveiligheid. Financiën moeten

Als ik voor het eerst ergens binnenkom,

heel waardevol.”

ondergeschikt zijn aan medicatie-

stel ik een paar vragen over de logistiek

veiligheid en effectiviteit. Nu is het vaak

en de werkwijze. Na vijf minuten kan

Kwetsbare patiënten

andersom. Om te bezuinigen, leveren

ik aan het werk en met nog wat vragen

Op zoek naar verdere verbreding liet

wij medicijnen uit goedkope landen,

tussendoor weet ik na een halfuur het

Fokkelien haar teammanager weten dat

waarvan de kwaliteit niet altijd goed is.

meeste wel.”

ze ook graag in een ziekenhuisapotheek

Of medicijnen in andere doosjes,

zou willen werken. Ze kon een plaats

waarvan patiënten niet begrijpen dat

Het is ﬁjn om bij een apotheek te

krijgen in het team dat de medicatie-

dit het eerdere medicijn vervangt. En

komen helpen als ze om je zitten te

veriﬁcatiegesprekken houdt. “Het

veel te vaak zijn medicijnen helemaal

springen. “Je ziet soms de druk op de

contact met patiënten wil ik niet kwijt,

niet leverbaar. Dat is slecht voor de

gezichten plaatsmaken voor een lach.”

dus ik zal niet gauw vragen om een

therapietrouw en de medicatieveiligheid

Soms vraagt een opdrachtgever aan het

backofﬁce-plaats. Maar als ze me daar

en daarmee voor het welzijn van de

eind van een opdracht om tips: ‘Heb je

nodig hebben, zal ik het natuurlijk wel

patiënt. Daar wil ik aandacht voor

nog iets gezien wat wij hier kunnen

doen.” “Medicatieveriﬁcatie is heel ﬁjn

vragen.” <

verbeteren?’ Fokkelien: “Dat kan iets

om te doen; je hebt contact met

heel simpels zijn, zoals een afgesloten

patiënten in een kwetsbare toestand”,

prullenbak bij de balie voor privacy-

vindt Fokkelien.

gevoelige informatie. Juist doordat je op zoveel plaatsen komt, merk je wat

Missie

goed werkt en daarmee kun je een

De afwisseling en de vele verschillende

ander blij maken.”

mogelijkheden bevallen Fokkelien aan

UA | 1 | 2019

| 41

Branchenieuws

Patiëntenfederatie: “Te weinig privacy”

Nieuw bereidingslab Transvaal Apotheek

“Er wordt hardop gezegd welke medicatie je komt ophalen, terwijl je dorpsgenoten pal achter je staan”

Op 16 januari jl. opende minister Bruins voor Medische Zorg de nieuwe, ultramoderne bereidingsruimte boven de Transvaal Apotheek in Den Haag. In de nieuwe bereidingsruimte zullen – naast de gangbare bereidingen – onder andere geneesmiddelen worden bereid waarvoor de farmaceutische industrie heel hoge prijzen vraagt. Minister Bruins staat achter dit initiatief.

Zorg en privacy hebben vooralsnog geen goed huwelijk, concludeert Patiëntenfederatie Nederland uit een onderzoek op basis van een meldactie. Bij ziekenhuizen en apotheken klagen mensen onder meer over meeluisteren van andere patiënten aan de balie. ‘Veel privacygevoelige zaken kunnen makkelijk worden opgelost’, stelt de federatie. Bij de apotheek stoorden mensen zich specifiek aan het hardop noemen van naam, geboortedatum en medicijnen. Of aan het (te) opzichtig op de balie zetten of meegeven van medicijnen. Mensen vinden het ook ongemakkelijk om andermans privégesprek op te vangen. Natuurlijk gaan de klachten met name over ervaringen in hun eigen apotheek. Bijvoorbeeld: • over de inrichting: de wachtkamer is te dicht bij de balie, balies staan te dicht bij elkaar; • over het afleveren van medicijnen of informatie aan anderen: meegeven van zeer persoonlijke schriftelijke informatie aan iemand die medicijnen ophaalt, medicijnen bij de buren afleveren, ongevraagd medicatie van huisgenoten/gezinsleden meegeven, terwijl dit privacygevoelige medicatie is. Maar er zijn ook positieve ervaringen, onder andere over de ruime apotheek, schotten tussen de balies, een deur tussen de wachtkamer en de balies en een aparte spreekkamer. (Bron: Patiëntenfederatie Nederland. De meldactie vond plaats in 2016; het rapport verscheen in december 2018)

De apothekers zijn van plan om onder andere lumacaftor-ivacaftor te bereiden, gebruikt bij taaislijmziekte, dat nu tegen een zeer hoge prijs wordt geleverd onder de merknaam Orkambi. Volgens de wet is magistrale bereiding van geregistreerde geneesmiddelen toegestaan ‘op kleine schaal en voor eigen patiënten’. Doorleveren is niet toegestaan. Patiënten uit het hele land kunnen zich inschrijven bij deze apotheek om zo hun medicatie te kunnen krijgen, maar er wordt nog uitgezocht wanneer er nog sprake is van 'kleine schaal'. Apotheek Transvaal is tevens bekend van de productie van diverse soorten wietolie. (Bron: NOS)

Wat merken we van Brexit in de apotheek? Het is nog steeds onduidelijk of, hoe en zelfs wanneer het Verenigd Koninkrijk de Europese Unie zal verlaten. Een groot deel van de geneesmiddelen wordt geïmporteerd vanuit het VK. Hoe gaat het met die import na een ‘harde’ Brexit? Blijven transporten dan steken aan de grens? Het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) inventariseert samen met de IGJ (Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd) en het ministerie van VWS om welke geneesmiddelen het gaat en wat de gevolgen kunnen zijn. Zij kijken met name naar kritische medicijnen, zoals levensreddende medicijnen, medicijnen waarvoor geen alternatieven zijn en medicijnen waarbij overstappen op een ander middel problematisch is. Ook de betrokken farmaceutische bedrijven worden benaderd. Minister Bruins van Medische zorg heeft zorginstellingen, zorgverleners, verzekeraars en bedrijven opgeroepen te inventariseren wat ze invoeren uit het VK en hoe problemen kunnen worden voorkomen. (Bronnen: CBG, NOS)

UA | 1 | 2019

| 42

Apotheek.nl beste website van 2018 in sector Gezondheid Het is al even geleden, maar te mooi om niet te vermelden: eind november 2018 werden de uitslagen bekend van de verkiezingen van de beste en de populairste websites van het jaar. De uitslag in de categorie Gezondheid: • apotheek.nl was de beste website; dat betekent: de site met de hoogste gemiddelde score voor inhoud, navigatie, design en aanbevelingsintentie; • thuisarts.nl was de populairste website; dat wil zeggen de site met het hoogste aantal stemmen. De award ‘Website van het Jaar’ is de grootste online publieksprijs die jaarlijks wordt uitgereikt. Met apotheek.nl wil de KNMP veilig medicijngebruik onder patiënten bevorderen. De website biedt informatie over vrijwel alle medicijnen, in tekst en op video, gemaakt door apothekers. Informatie die bovendien eenvoudig en snel vindbaar is, via de onlangs gelanceerde barcodescanner. Thuisarts.nl – een initiatief van het NHG – is een online gezondheidsplatform waar betrouwbare en onafhankelijke informatie over klachten en ziekten, samengesteld door huisartsen, beschikbaar is gesteld aan het grote publiek. Thuisarts.nl wordt maandelijks door ruim 1,7 miljoen mensen bezocht en door de lancering van het platform daalde het aantal huisartsconsulten in Nederland met 12%. Deze websites ‘versloegen’ andere genomineerden in de categorie Gezondheid: 24baby.nl, babyopkomst.nl, dokter.nl, dokterdokter.nl, gezondheidsplein.nl, ikbenzwanger.com, tandarts.nl, voedingscentrum, ziekenhuis.nl en zorgkaartnederland.nl. (Bronnen: KNMP, NHG, website van het jaar)

UA | 1 | 2019

| 43

EVEN VOORSTELLEN

Apotheek Pillen en Praten

“Vertel waar je mee zit”

Een deel van het team van Apotheek Pillen en Praten.

WIL JIJ JEZELF OF JE TEAM OOK PRESENTEREN IN UA? MELD HET OP INFO@UA.NL

Het is een andere manier van werken bij Apotheek Pillen en Praten in Den Haag, maar wat er nu precies anders is, valt lastig onder woorden te brengen. De naam van de apotheek geeft echter een goede indicatie van wat de apotheek zelf ziet als meerwaarde ten opzichte van andere apotheken. Een gesprek met apothekersassistenten Rosalie Smolders en Mariam Hankala. “Zo werken is veel leuker.” UA | 1 | 2019

| 44

Als je als apothekersassistent gaat werken bij Apotheek Pillen en Praten, leer je een andere manier van werken dan je gewend bent, stellen Rosalie en Mariam vast. Ze kunnen het zelf vergelijken. Mariam werkte eerder bij drie andere apotheken. Rosalie liep eerst twee jaar ergens anders stage voordat ze bij Pillen en Praten terechtkwam. Ze herinnert zich van haar stage-apotheek dat ze daar altijd maar doorging. “Aan het einde van de dag had ik niemand écht gezien of gesproken. Hier weten we hoe het met de meeste van onze klanten gaat. Dat maakt het werk veel makkelijker,

Rosalie Smolders (links) en Mariam Hankala.

waardoor je ze ook echt aandacht kunt geven en niet alleen medicijnen staat

Je inleven in de patiënt

Mariam: “Dat is anders dan in veel

uit te delen alsof je een ‘fabrieks-

“We stellen bij voorkeur open vragen

andere apotheken, denk ik, waar je

medewerker’ bent. Natuurlijk moeten

om de patiënt zelf aan het woord te

vaak op een taak wordt gezet.

wij hier ook dóórwerken als het druk

laten”, legt Mariam uit. “Ook om hem

Daar ben je dan helemaal mee bezig

is, maar we doen dat toch op een

op zijn gemak te stellen, zodat hij

en je kijkt verder niet naar ‘wie is er

andere manier.”

zelf vertelt wat er is, of het nu om

binnengekomen?’, ‘wie heeft er hulp

medicijnen gaat of om iets anders

nodig?’, ‘kan ik bijspringen bij een

Omschakeling

waar hij mee zit. Bij nieuwe collega’s

collega?’. Wij proberen gewoon ons

Wat is die manier dan? “Dat ervaar je

merken we wel dat het moeilijk is,

werk te doen, maar ook de balie in de

het beste als je hier bent”, antwoordt

omdat ze het niet gewend zijn.

gaten te houden. Dat betekent dat je

Rosalie.

Voor mij was het ook echt een

soms je recept moet laten liggen.

“Oogcontact maken”, vult Mariam aan.

omschakeling. Je leert overal de

Veel mensen kunnen dat niet en

“Daar begint het mee. Je ziet iemand

standaarddingen, zoals vriendelijk

denken: ik concentreer me nu op mijn

binnenkomen en je groet die meteen.

zijn, maar bij ons gaat het veel meer

recept. Ik moet dit eerst afmaken,

Als hij aan de beurt is, maak je eerst

over je inleven in de patiënt. Daar

de patiënt moet maar even wachten.

oogcontact. En dan bedoelen we dat

oefenen we mee.”

Ook voor ons is dat wel een punt. Het is niet heel ‘normaal’, maar je

je iemand echt aankijkt. Je ziet al

“Hier weten we hoe het met de meeste van onze klanten gaat”

moet bereid zijn om het te leren en

‘Ik heb je gezien. Ik ga naar je

De patiënt heeft prioriteit

concentratie? Mariam: “Dat hoeft niet.

luisteren. Vertel waar je mee zit.

Niet alleen de houding ten opzichte

De patiënt heeft prioriteit en aandacht

Dan kunnen we samen bekijken wat

van klanten valt op bij Pillen en Praten,

nodig. Het is heel vreemd als jij op je

je nodig hebt.’ Eerst praten we en

maar ook de houding ten opzichte

scherm blijft kijken en die patiënt

stellen we vragen. Wat wil de patiënt

van elkaar. “Klopt”, zegt Rosalie.

negeert. Dat is gewoon beledigend.

weten? Wat zit hem dwars? Pas dan

“We ervaren ook echt dat we met z’n

Dan voel je je toch niet welkom?

gaan we kijken waar iemand voor

allen aan het werk zijn. Je houdt je

Ik ervaar het zelf ook weleens in

komt en gaan we naar het scherm

collega’s in de gaten, naast je eigen

en het recept.”

werk. Heeft iemand hulp nodig? Is het

snel of iemand bijvoorbeeld moe is of moeilijk loopt. Daar vragen we dan naar. Zo laat je ook direct merken:

druk aan de balie? Dan spring je bij.”

UA | 1 | 2019

eraan gewend te raken.” Brengt dat je dan niet uit je

>> Lees verder op pagina 46

| 45

EVEN VOORSTELLEN

een winkel. Komt er iemand naar me toe? Word ik nu geholpen, hebben ze me wel gezien, wat gaat er gebeuren? Dat zorgt al snel voor irritatie.” Rosalie: “In feite moet je mensen gewoon helpen zoals je zelf geholpen zou willen worden. Als je zo kunt denken, ben je al heel ver. Je bent ergens mee bezig en er komt een patiënt binnen, dan is die patiënt het belangrijkste. Zolang je dat in je hoofd houdt, gaat het vanzelf. En dan merk je dat het werk ook veel leuker wordt.”

“Als jij op je scherm blijft kijken en die patiënt negeert: dat is gewoon beledigend” Mariam Hankala: “Oogcontact is belangrijk.”

Durven en vragen stellen “Het schakelen tussen werkzaamheden

eigenlijk vanzelf gaat. Er is een

vinden sommige collega’s wel lastig,

protocol, gemaakt door de apotheker,

merken we,” vertelt Mariam. “Soms

een kwaliteitshandboek en een

zeggen ze: er wordt te veel van me

stappenplan om iemand in te werken.

gevraagd: dit doen en dat in de gaten

Ervaren assistenten nemen een nieuwe

houden... Maar als je je inleeft in de

collega mee, laten alles zien en leggen

patiënt, hoe simpel is het dan om

alles heel goed uit. In het begin kost

tussendoor even naar de balie te

dat misschien wel moeite en het moet

gaan. Die patiënt denkt, net als jij zelf

deels in je zitten, denkt Rosalie. “Maar

waarschijnlijk zou doen: ik kom met

je moet het vooral willen. Als je niet

een recept, er is iets met me aan de

kunt of wilt werken zoals we dat hier

hand en nu wil ik ook zo snel mogelijk

doen, dan kun je jezelf behoorlijk

beginnen met dat medicijn.”

tegenkomen.”

“Er komen soms natuurlijk ook moei-

“En veel oefenen”, zegt Mariam.

lijke dingen langs”, zegt Rosalie.

“Tijdens vergaderingen nemen we

“Bijvoorbeeld als iemand net slecht

alles door. Wanneer bied je een

nieuws heeft gehad: hoe ga je

patiënt aan om het gesprek te voeren

gesprek wordt al te gezellig, dan zeg

daarmee om? Dat leer je door het

in de spreekkamer? Hoe merk je dat

je iets als: “Vindt u het goed dat ik

veel te doen, te durven, vragen te

een patiënt er liever niet over praat

verder ga met mijn werk of mijn

stellen, kijken hoe anderen het doen

– want dat kan ook. En als de patiënt

collega’s ga helpen? Of: “Ik hoor

en dat zelf ook toepassen. En je eigen

er wel over wil praten en het is

volgende keer graag hoe het gegaan

manier vinden.”

belangrijk om te weten wat er aan de

is. Je kunt dat best op een nette

“We kunnen elkaar ook altijd vragen

hand is en waarvoor de patiënt dat

manier zeggen. Bovendien zien

om even te helpen. Daarin zijn we

medicijn krijgt, hoe stel je dan de

mensen hoe we voor iedereen

getraind”, vult Mariam aan.

juiste vragen, zonder al te privé te

aandacht hebben en de tijd nemen.

worden?

Ze weten dat ze die zelf ook krijgen.

Het gaat vanzelf

Maar als je zoveel praat met patiënten,

Ze begrijpen dat ze soms even moeten

Is deze manier van werken iets wat je

is het dan niet lastig om het gesprek

wachten, zoals ze ook snappen dat je

speciﬁek moet leren? Niet echt leren,

goed te beëindigen? Mariam: “Als je

na het gesprek een andere klant gaat

zeggen ze unaniem, omdat het

al even aan het praten bent en het

helpen.” <

UA | 1 | 2019

| 46

HUIDFONDS-INFO De zon gezond? Vergeet het maar!

Huidkanker Huidkanker is de meest voorkomende vorm van kanker in Nederland. Jaarlijks krijgen meer dan 51.000 mensen in Nederland te horen dat ze huidkanker hebben en overlijden ruim 900 mensen aan de gevolgen ervan.

Blootstelling van de huid aan uv-straling en met name onverstandig zongedrag is de voornaamste oorzaak van huidkanker. Maar ook andere dingen vergroten de kans op huidkanker zoals erfelijke factoren of medische behandelingen, zoals een orgaantransplantatie of bestraling.

Een moedervlek die maar blijft jeuken, groter wordt, van vorm verandert of regelmatig bloedt. Niet iets om mee te blijven rondlopen. Ga naar de huisarts.

De drie meest voorkomende vormen van huidkanker

Hoe ontstaat kanker? Elke kanker ontstaat doordat een cel zich

Is het een moedervlek of iets anders?

Basaalcelcarcinoom – komt het vaakst voor:

ongeremd blijft delen. Als er veel van deze

Controleer je huid regelmatig op verdachte

70% van alle huidkankers, maar het minst

foute cellen zijn, ontstaat er een gezwel of

plekjes. De ABCDE-regel kan je helpen bij de

kwaadaardig en langzaam groeiend. Een

tumor. Ongeremd delen, dat kan gebeuren

herkenning hiervan en is een hulpmiddel bij

basaalcelcarcinoom ziet eruit als een

als het DNA in de cellen is beschadigd,

het zelfonderzoek van je huid.

glanzend, meestal huidkleurig tot lichtroze

bijvoorbeeld door uv-straling.

bultje. Kenmerkend zijn de parelwitte randen van het bultje en verwijde bloedvaatjes eromheen.

Hoe herken je huidkanker? Met de ABCDE-regel • Asymmetrie (dus niet mooi rond)

Plaveiselcelcarcinoom – 20% van alle huidkankers, is wel kwaadaardig en heeft een kleine kans op uitzaaiing. Een plaveiselcelcarcinoom ziet eruit als een huidkleurig tot lichtrood knobbeltje met een ruw oppervlak.

• Begrenzing: de rand van de moedervlek is grillig • Colour, de moedervlek heeft meerdere

Huidheld met huidkanker

Lees de ervaringen van onze Huidheld Monique. Een portret van een inspirerend mens.

kleurtinten • Diameter, de diameter van de moedervlek is groter dan een halve centimeter • Evolutie, de moedervlek verandert van

Melanoom – 10% van alle huidkankers,

vorm en/of kleur, jeukt of bloedt

maar het meest agressief en kwaadaardig. Melanomen zijn moedervlek-achtige plekjes,

Raadpleeg bij een van deze afwijkingen

> 0,5 cm, grillig en veranderlijk van vorm.

de huisarts

Lees verder over Monique op:

www.huidhelden.nl

Deze rubriek wordt u aangeboden door het Huidfonds. Het Huidfonds is een erkende goede-doelen-organisatie en richt zich op: • het voorkomen van huidaandoeningen; • betere zorg voor mensen met een huidaandoening; • acceptatie van de huid die ‘anders’ is.

Help het Huidfonds en doneer Met jouw donatie kunnen wij het leven van mensen met een huidaandoening kwalitatief verbeteren. Ga naar www.huidfonds.nl/doneren

UA | 1 | 2019

| 47

COLLEGA’S IN HET ZONNETJE Dit keer wel een heel bijzonder jubileum: 40 jaar! Ook namens UA: gefeliciteerd!

Trudy Langlere-Berkelaar: 40-jarig jubileum Op 17 juni 1977 behaalde Trudy Berkelaar het diploma apothekersassistent en op 12 februari 1979 trad zij in dienst van de Hessen Apotheek aan de Hessenweg in De Bilt. Een veertigjarig jubileum dus! Haar collega’s schrijven: “Het aantal uren dat Trudy per week werkzaam was, wisselde nog al eens door de jaren heen door allerlei persoonlijke omstandigheden, maar helemaal weg was ze nooit. Als wens voor haar 40-jarig jubileum gaf Trudy te kennen dat ze het bijzonder leuk zou vinden om zoveel mogelijk mensen nog eens te ontmoeten waar ze de afgelopen veertig jaar ooit mee heeft samengewerkt in de Hessen Apotheek. Dat gaat gebeuren op zaterdag 16 februari 2019 in De Bilt. We hopen op een grote opkomst, een geslaagde dag en een vrolijk weerzien.”

Heb jij ook een collega die je in het zonnetje wilt zetten? Voor een jubileum, een extra diploma, een bijzondere prestatie? Stuur je tekst – en als het kan een leuke foto – naar info@ua.nl, o.v.v. Collega in ’t zonnetje.

VOORJAARSSYMPOSIA NVFZ 23 maart 2019

‘Ziekenhuisverplaatste zorg, je infuus in de knoop?!’ Met veel aandacht voor infuustherapie thuis. Voor alle farmaciemedewerkers van de poliklinische en klinische farmacie. Tijd:

10.00-17.00 uur

Locatie:

De Unie, Culemborg

Kosten:

NVFZ-leden € 40,-; niet-leden € 70,-

11 april 2019

‘Kansen voor creatief en doelmatig verbeteren!’ Over kwaliteit en veiligheid in de ziekenhuisfarmacie. Voor alle kwaliteitsfunctionarissen en medewerkers binnen de ziekenhuisapotheek. Tijd:

10.00-16.00 uur

Locatie:

Meander MC, Amersfoort

Kosten:

NVFZ-leden € 40,-; niet-leden € 70,-

Meer informatie: www.nvfz.nl

UA | 1 | 2019

| 48

VERZORGING

Voor wie is zonbescherming extra van belang? Welke mensen hebben een extra goede zonbescherming nodig? Je denkt misschien het eerst aan kinderen en aan mensen met een lichte huid. Maar er zijn meer risicogroepen. Bijvoorbeeld mensen die geneesmiddelen gebruiken met fototoxiciteit als bijwerking of mensen met een herstellende huid. Hoe kun je hen het beste adviseren?

Te veel zon zal zorgen voor snellere

het Aziatische type (type 5, verbrandt

huidveroudering en geeft vaak pig-

bijna nooit, wordt diepbruin) kunnen

mentatie op latere leeftijd. Het lichaam

zowel op een bewolkte als zonnige

kan zichzelf beschermen, maar de huid

dag SPF 20 gebruiken. Mensen van het

loopt na elke verbranding schade op,

negroïde ras (huidtype 6, verbrandt

waarvan ze op een gegeven moment

nooit, donkerbruin of zwart van kleur)

niet meer herstelt. Op de lange termijn

hoeven veel minder zonbeschermings-

kan zo huidveroudering ontstaan en

producten te gebruiken. Mensen die

een groter risico op huidkanker. Het

last hebben van zonneallergie kun je

risico hierop is afhankelijk van het

het beste SPF 50 adviseren.

huidtype.

Kinderhuidje Huidtypen

Ook kinderen hebben een heel kwets-

Daarom kan het geen kwaad om bij

bare huid. Daarom moet je bij ouders

mensen met de meest gevoelige huid

blijven aandringen op goede zon-

de zonbeschermingsadviezen regel-

bescherming van de kinderhuid. Juist

matig te herhalen. Dat zijn de mensen

bij kinderen is het heel belangrijk om

met huidtype I. Deze mensen met een

ze te beschermen tegen uv-straling.

zeer lichte huid (en meestal blond

Ze vormen bijna geen melanine, het

haar, blauwe ogen) verbranden sneller

beschermingsmechanisme dat de huid

dan mensen met een getinte huid en

onder invloed van de zon in werking

bruine ogen. Hun huid verdikt niet

stelt en dat tot gevolg heeft dat je

voldoende door straling met uv-b en

bruin wordt. Daarnaast vernieuwt de

biedt dan ook onvoldoende bescher-

huid van kinderen zich steeds weer in

ming. Een beschermingsfactor van SPF

een aantal weken (net als bij volwas-

25-30 is dan aan te raden. Mensen van

senen), maar kinderen zijn ook nog

UA | 1 | 2019

i Bekende geneesmiddelen met fotosensitiviteit als mogelijke bijwerking (de lijst is niet volledig). Uit de zon blijven en goede zonbescherming is voor patiënten die deze middelen gebruiken extra belangrijk. • antibiotica: tetracyclines (doxycycline), chinolonen (ciproﬂoxacine), sulfonamiden, isoniazide • anti-aritmica: amiodaron • diuretica: thiaziden (hydrochlorothiazide), furosemide • anti-schimmelmiddelen: oraal terbinaﬁne Vanwege een verhoogde kans op huidkanker is het advies om ook bij gebruik van immunosuppressiva zoals azathioprine, ciclosporine en tacrolimus de zon te mijden.

>> Lees verder op pagina 51

| 49

ONBEHANDELD

BEHANDELD

NIEUW MET

THIAMIDOL

Advanced Spectral Technology: UVA/UVB en hoog energetisch zichtbaar licht. Voorbeeld getoond, individuele resultaten kunnen variÃ«ren.

VERZORGING in de groei. De celdeling verloopt bij

huidstructuur. Mensen kiezen voor

Het advies kan zijn om de huid vier tot

kinderen dan ook sneller, waardoor

dergelijke ingrepen – vooral in het

zes weken van tevoren dagelijks in

de huid soms niet genoeg tijd krijgt

gezicht – om allerlei redenen: aanpak

te smeren met zonnebrandcrème,

voor het herstel, als er beschadiging

van acné (of littekens daarvan),

ongeacht de zonverwachting. Dat is

optreedt. Er ontstaan een soort litte-

gladstrijken van rimpels, verminderen

omdat de behandeling bij een te

kens, diep in de huid, die van buitenaf

van groeven of verzachten van de

bruine huid niet kan plaatsvinden.

niet te zien zijn. Hoe meer van zulke

kaaklijn, verwijderen van vlekjes en

Zonnebaden of een zonnebankkuur

beschadigingen, hoe meer kans het

littekentjes, aanpakken van couperose

worden dan ook ten sterkste afge-

kind loopt om als volwassene huid-

of van opgelopen huidschade.

raden.

kanker te krijgen.

Zulke behandelingen hebben vanzelf-

Bij een laserbehandeling wordt de

sprekend een ﬂinke impact op de huid.

bovenste huidlaag eraf gebrand.

Huidbeschadiging en laserbehandeling

Daarom krijgen patiënten die zulke

De eerste dagen ziet de huid rood,

behandelingen laten doen, adviezen

vanwege de verbranding, en hierna

Ook een beschadigde huid is extra

om huidschade door de zon te voor-

ontstaan er korstjes. Na het herstel zal

kwetsbaar. Net als de kinderhuid of de

komen. Dat is niet alleen belangrijk na

de huid er beter uit zien. Maar tijdens

zeer lichte huid, moet het dunne huidje

de behandeling, maar ook al ervoor,

de herstelfase is de huid natuurlijk

op een herstellende wond extra goed

omdat zonlicht schadelijk is voor de

gevoeliger, dus ook voor uv-straling.

beschermd worden.

huid die behandeld gaat worden met

Het is aan te bevelen de eerste tijd

Dat geldt ook voor de huid die met

laserlicht. Een kliniek waar mensen

zoveel mogelijk uit de zon te blijven en

laser behandeld wordt. De laatste jaren

met laser of IPL (Intense Pulsed Light)

goede zonbescherming toe te passen

zijn dergelijke huidbehandelingen

permanent van ongewenste haargroei

(meerdere keren per dag insmeren

steeds populairder geworden. Er wordt

af kunnen komen, stuurt haar klanten

met SPF 30) tot zeker een maand na

bijvoorbeeld ‘huidverbetering’ toege-

mailtjes als: “Houd er rekening mee

de behandeling, zodra iemand weer

past met behulp van laserapparaten.

dat je 72 uur vóór en na je IPL-behan-

naar buiten gaat. <

Deze ingrepen worden omschreven als:

deling zorgt voor zonbescherming,

huidverjonging of verbeteren van de

minimaal factor 30.”

Jouw advies voor zonbescherming – in het algemeen: ● De regel is: hoe lichter de huid, hoe meer bescherming nodig is. ● Herinner altijd even aan het doel van zonbescherming: huidschade voorkomen. ● Adviseer verschillende maatregelen te combineren, zoals insmeren, uit de zon blijven tussen 12.00 en 15.00 uur, een pet dragen.

– aan ouders met kleine kinderen: ● Minimaal factor 30 en elke twee uur insmeren. Ook als het bewolkt is. ● Gebruik veel zonnebrandcrème, minimaal zeven theelepels voor het hele lichaam. ● Laat het kind uv-werende kleding dragen. ● Blijf met het kind uit de zon tussen 12.00 en 15.00 uur.

– aan mensen die laserbehandeling ondergaan: ● Vermijd de zon zoveel mogelijk. ● Zowel vóór als na de ingreep: smeer dagelijks de plaats van behandeling in. Ook als het bewolkt is.

UA | 1 | 2019

| 51

Hoe helpt u uw lichaam gezond te houden? Bio-Seleen+Zink van Pharma Nord is een van de best onderzochte supplementen van de markt. Het bevat het gepatenteerde SelenoPrecise (organisch Seleen) met uitstekende en gedocumenteerde opneembaarheid (89% opname) in het lichaam.

NAGELS HAAR SCHILDKLIER HUID

www.pharmanord.nl

NL_SelenZinc_UA_210x297_0417

Seleen: • Goed voor de schildklier • Helpt het normaal functioneren van het immuunsysteem • Ter bescherming van gezonde cellen en weefsels • Voor het behoud van mooi en sterk haar • Goed voor de nagels

VERZORGING

Wees goed voor je ogen Ogen zijn kwetsbaar. Op deze pagina enkele tips om schade aan de ogen te voorkomen.

Tien tips voor contactlensdragers

Brillen voor bescherming

Mensen die contactlenzen aangemeten krijgen, krijgen altijd instructies over

Er zijn veel mogelijke bedreigingen voor ogen. Een beschermende bril kan

hoe ze hygiënisch met de lenzen moeten omgaan. Dat is voor het behoud

schade voorkomen.

van de optische kwaliteit en het draagcomfort, en het beschermt het oog

• Een zonnebril beschermt tegen uv-straling (van zonlicht of van een

tegen prikkeling en infecties.

zonnebank). Een goede zonnebril beschermt tegen uv-a- en tegen uv-b-

Helaas verwateren de goede gewoontes nogal eens. Daarom zetten we ze

straling. Kinderogen zijn nog kwetsbaarder voor (uv)-licht, omdat hun pupil

hier op een rijtje.

groter is en hun ooglens minder beschermend pigment bevat dan die van volwassenen. Zonder goede bescherming kan te veel zonlicht bij kinderen

1 Wees zorgvuldig in de hygiëne. Hanteer de contactlenzen alleen met schone, gewassen handen. 2 Gebruik geen kraanwater; ook niet voor het afspoelen van de lenshouder. Niet douchen of zwemmen met contactlenzen in. 3 Slaap niet met contactlenzen in (tenzij het gaat om zogenaamde nachtlenzen). De tranen onder de contactlens worden tijdens de slaap namelijk niet ververst; de ontstekingsgevoeligheid is daardoor twintig keer groter. 4 Reinig de contactlens na het dragen in de handpalm en spoel af met contactlensvloeistof. 5 Vervang de vloeistof in de lenshouder iedere dag; wrijf de houder schoon met een tissue (ook hiervoor geen water gebruiken). 6 Gebruik de contactlensvloeistof na het openen niet langer dan wordt

leiden tot permanente schade. • Een skibril absorbeert nog meer uv-straling (kies voor 100% uv-ﬁlter) en beschermt ook tegen invallende straling van de zijkant. • Een veiligheidsbril beschermt de ogen tegen splinters, gruis of chemische stoffen. De veiligheidsbril moet rondom goed sluiten en is bij voorkeur gemaakt van polycarbonaat, een onbreekbare, geharde kunststof. • Een speciale laskap of lashelm is onmisbaar om de ogen te beschermen bij het lassen. Daarbij komt namelijk heel veel uv-straling vrij. • Een sportbril beschermt de ogen bijvoorbeeld bij balsporten (tennis, badminton, squash, honkbal en basketbal). Bij schermen worden de ogen beschermd door een gaaskap voor het gezicht. • Een vuurwerkbril beschermt zowel de ‘afstekers’ als de ‘kijkers’ tegen oogletsel. Net als een veiligheidsbril sluit deze goed aan op het gezicht en

geadviseerd in de gebruiksaanwijzing; vervang de lenshouder ten minste

is hij gemaakt van polycarbonaat. Vuurwerkbrillen zijn voor enkele euro’s

ieder halfjaar.

te koop bij onder andere opticiens, vuurwerkverkooppunten en

7 Vervang de contactlenzen op advies van de contactlensspecialist en

ziekenhuizen.

wacht niet tot de contactlens klachten begint te geven. 8 Laat de ogen regelmatig controleren: bij harde lenzen jaarlijks, bij zachte lenzen elk halfjaar.

Gebruik de juiste contactlensvloeistoffen

9 Doe de contactlenzen uit wanneer ze droog of niet meer comfortabel aanvoelen. Raadpleeg de contactlensspecialist bij aanhoudende roodheid, pijn of wazig zien. 10 Zorg voor een bril op sterkte die als alternatief voor het dragen van lenzen kan dienen. (Bron: Oogziekenhuis Rotterdam)

De ene contactlensvloeistof is de andere niet. Bij ontvangst van je eerste contactlenzen krijg je advies over de vloeistoffen die je moet gebruiken: een reinigingsvloeistof en een bewaar-en-inzetvloeistof. Je kunt van vloeistof veranderen, maar zorg altijd dat vloeistoffen voor zachte lenzen niet worden gebruikt voor harde lenzen en andersom. Er bestaan ook alles-in-één-vloeistoffen. Daarbij is een van de functies altijd minder goed dan bij de aparte vloeistoffen. Meestal reinigen ze iets minder goed.

UA | 1 | 2019

| 53

▼ Dit geneesmiddel is onderworpen aan aanvullende monitoring. Daardoor kan snel nieuwe veiligheidsinformatie worden vastgesteld. Beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg wordt verzocht alle vermoedelijke bijwerkingen te melden. Zie onder ‘Melding van vermoedelijke bijwerkingen’ voor het rapporteren van bijwerkingen. Moventig 12,5 mg en 25 mg filmomhulde tabletten. Samenstelling: Elke filmomhulde tablet bevat naloxegoloxalaat overeenkomend met 12,5 resp. 25 mg naloxegol. Indicaties: Behandeling van door opioïden geïnduceerde constipatie (OIC) bij volwassen patiënten met onvoldoende respons op laxeermiddel(en). Contra-indicaties: Overgevoeligheid voor de werkzame stof of voor één van de hulpstoffen of voor een andere opioïdeantagonist. Patiënten met een bekende of vermoede gastrointestinale (GI) obstructie of patiënten met een verhoogd risico op recidiverende obstructie, vanwege de kans op een gastro-intestinale perforatie. Patiënten met onderliggende kanker met een verhoogd risico op een gastro-intestinale perforatie, zoals onderliggende maligniteiten van het maag-darmkanaal of het peritoneum, recidiverende of gevorderde ovariumkanker, behandeling met vasculaire endotheliale groeifactor (VEGF)-remmers. Gelijktijdig gebruik met krachtige CYP3A4-remmers (bijvoorbeeld claritromycine, ketoconazol, itraconazol of telithromycine; proteaseremmers zoals ritonavir, indinavir of saquinavir; grapefruitsap indien gebruikt in grote hoeveelheden). Waarschuwingen en voorzorgen: Omstandigheden met verhoogd risico op gastro-intestinale perforatie Voorzichtigheid is geboden bij het gebruik van naloxegol bij patiënten met een aandoening waarbij de integriteit van de wand van het maag-darmkanaal kan worden aangetast (bijvoorbeeld ernstige maagzweer, de ziekte van Crohn, actieve of recidiverende diverticulitis, infiltratieve maligniteiten van het maagdarmkanaal of peritoneale metastasen). Patiënten wordt geadviseerd de therapie met naloxegol te staken en onmiddellijk contact op te nemen met hun arts als zij ongebruikelijk ernstige of aanhoudende abdominale pijn krijgen. Verstoringen van de bloed-hersenbarrière Bij patiënten met klinisch belangrijke verstoringen van de bloed-hersenbarrière bestaat het risico dat naloxegol in het CZS binnendringt en dient naloxegol met voorzichtigheid te worden voorgeschreven, waarbij gelet moet worden op mogelijke effecten op het CZS, zoals symptomen van opioïdeontwenning en/of interferentie met opioïd-gemedieerde pijnstilling. Gelijktijdig gebruik van methadon In klinische studies werd waargenomen dat patiënten die methadon namen als primaire therapie voor hun pijnaandoening, vaker last kregen van gastrointestinale bijwerkingen (zoals abdominale pijn en diarree) dan patiënten die geen methadon kregen. In enkele gevallen werden symptomen waargenomen die wezen op opioïdeontwenning, bij een groter gedeelte van de patiënten die methadon namen t.o.v. de patiënten die geen methadon namen. Gastrointestinale bijwerkingen Er zijn gevallen van ernstige abdominale pijn en diarree waargenomen in klinische onderzoeken met de dosis van 25 mg, vooral kort na de start van de behandeling. Er was een hogere incidentie van het staken van de behandeling vanwege diarree en abdominale pijn. Patiënten moet geadviseerd worden om ernstige, aanhoudende of erger wordende symptomen direct aan hun arts te melden, die kan overwegen om de dosis te verlagen tot 12,5 mg. Opioïdeontwenningssyndroom Er zijn gevallen van opioïdeontwenningssyndroom gemeld in het klinische programma van naloxegol. Dit syndroom ontwikkelt zich meestal binnen minuten tot enkele dagen na toediening van een opioïdeantagonist. Als opioïdeontwenningssyndroom wordt vermoed, moet de patiënt het gebruik van Moventig staken en contact opnemen met de arts. Cardiovasculaire aandoeningen Naloxegol moet bij patiënten met een voorgeschiedenis van myocardinfarct korter dan 6 maanden geleden, symptomatisch congestief hartfalen, manifeste hartziekten of patiënten met een QT-interval van ≥ 500 msec met voorzichtigheid worden gebruikt. CYP3A4-inductoren Naloxegol wordt niet aanbevolen voor patiënten die krachtige CYP3A4-inductoren nemen (bijvoorbeeld carbamazepine, rifampicine, sint-janskruid). Nierinsufficiëntie De aanvangsdosis voor patiënten met matig ernstige of ernstige nierinsufficiëntie is 12,5 mg. Als er bijwerkingen optreden die van invloed zijn op de verdraagbaarheid, dient de behandeling met naloxegol te worden gestaakt. Ernstige leverinsufficiëntie Voor patiënten met ernstige leverinsufficiëntie wordt het gebruik van naloxegol niet aanbevolen. Aan kanker gerelateerde pijn Vanwege beperkte klinische ervaring met het gebruik van naloxegol bij OIC-patiënten met pijn die gerelateerd is aan kanker is voorzichtigheid geboden bij het voorschrijven van naloxegol. Bijwerkingen: In klinische onderzoeken waren de meest frequent gemelde bijwerkingen van naloxegol (≥ 5%): abdominale pijn, diarree, nausea, hoofdpijn en flatulentie. Het merendeel van de gastro-intestinale bijwerkingen werd beoordeeld als mild tot matig van ernst, trad vroeg in de behandeling op en verdween in de loop van de behandeling. Overige bijwerkingen waren nasofaryngitis, hyperhidrose, opioïdeontwenningssyndroom en overgevoeligheid. Afleveringsstatus: UR Vergoeding en prijzen: Moventig wordt volledig vergoed binnen het GVS. Voor prijzen wordt verwezen naar de Z-index taxe. Registratienummers: EU/1/14/962/001-011 Registratiehouder: Kyowa Kirin Holdings B.V., Bloemlaan 2, 2132NP Hoofddorp, Nederland. De volledige productinformatie (SmPC) is op aanvraag verkrijgbaar bij Kyowa Kirin Pharma B.V., tel. 0900-1231236. Melding van vermoedelijke bijwerkingen: Het is belangrijk om na toelating van het geneesmiddel vermoedelijke bijwerkingen te melden. Op deze wijze kan de verhouding tussen voordelen en risico’s van het geneesmiddel voortdurend worden gevolgd. Beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg wordt verzocht alle vermoedelijke bijwerkingen te melden via het Nederlands Bijwerkingen Centrum Lareb (website: www.lareb.nl). Datum: september 2018 Referenties: 1. Moventig Samenvatting van de Productkenmerken, September 2018 2. Tack J, Lappalainen J, Diva U et al. United European Gastroenterol J. 2015; 3(5):471-480 MOV NL 201810007

VAKANTIE IS...

...HET ONMOGELIJKE MOGELIJK MAKEN GRATIS ADVERTENTIE

VERKORTE SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN

VAKANTIE IS WIELEWAAL Stichting Wielewaal zoekt vrijwilligers om kinderen, jongeren en volwassenen met een beperking een onvergetelijke vakantietijd te bezorgen. Maak jij het mogelijk? www.wielewaal.nl/ vrijwilligers

Verkorte SmPC Hylan 0,15/0,15 mg/ml, oogdruppels, oplossing Hylan 0,15/0,15 mg/ml, oogdruppels, oplossing. Samenstelling: 1 ml oplossing bevat 0,15 mg natriumhyaluronaat en 0,15 mg carbomeer 981. Indicaties: Bij volwassen patiënten ter bescherming en symptomatische behandeling van uitdrogingsverschijnselen van de ogen veroorzaakt door (dreigende) keratoconjunctivitis sicca (droge ogen syndroom), in het kader van het syndroom van Sjögren. Bij volwassen patiënten bij (dreigende) uitdroging van het hoornvlies door (traumatische) beschadiging van de oogleden of perifere zenuwverlammingen ten gevolge waarvan het oog niet gesloten kan worden. Contra-indicaties: Overgevoeligheid voor de werkzame stof of voor één van de hulpstoffen. Waarschuwingen en voorzorgen: Als de irritatie van het droge oog aanhoudt of verergert, dient de behandeling te worden gestaakt en moet een arts of oogarts worden geraadpleegd. Als naast Hylan nog andere oogdruppels worden gebruikt, is het raadzaam om Hylan ongeveer 15 minuten daarna in te druppelen, om beïnvloeding van het effect van deze andere oogdruppels te voorkomen. Bijwerkingen: de volgende bijwerkingen zijn gemeld bij Hylan oogdruppels: Oogaandoeningen Vaak (≥1/100, <1/10): lokale brandende pijn aan de ogen, wazig zien. Registratiehouder: Tramedico B.V., Pampuslaan 186, 1382 JS Weesp. Afleverstatus: UR. Volledig vergoed. RVG-nummer: RVG 115288. Datum laatste herziening: 28 mei 2015.

Bijna jarig? Vraag geen kado maar een donatie. Vraag je gasten om donaties voor kankeronderzoek. Met jouw feestje komt de dag dichterbij dat niemand meer hoeft te sterven aan kanker Kijk op kadoneren.nl

Waarom UA?

Colofon

UA, het eerste glossy vakblad voor apothekersassistenten, heeft als doelstelling apothekers-

UA – Uitsluitend voor apothekersassistenten –

assistenten te voorzien van achtergrondinformatie en praktische feitjes en weetjes, zodat ze

is een onafhankelijk vakblad speciaal voor

klanten beter kunnen adviseren over de producten in de apotheek. Met als uiteindelijk resultaat:

de medewerkers in de apotheek. UA geeft branche-informatie, praktijktips, scholings-

beter gebruik van de producten, hogere klanttevredenheid en een verbeterde therapietrouw.

en trainingsnieuws en relevante product-

Voorts wordt de kwaliteit van het verkoopadviesgesprek van de apothekersassistent verhoogd

beschrijvingen.

door het geven van zowel achtergrond- als productinformatie en handige tips.

UA belicht trends en laat mensen uit het vak aan het woord over hun aanpak en ervaringen. UA wordt gerealiseerd door een keur aan specialisten, journalisten en deskundigen. Redactiesecretariaat en administratie: H&B Multimedia B.V., Postbus 30163, 1303 AC Almere

In het volgende nummer onder meer:

tel.: 088-44 55 931 e-mail: info@ua.nl www.ua.nl Directeur-uitgever: Niek Petstra Hoofdredactie: Winifred Hazelhoff Roelfzema

• Medicijntekorten

Accountmanagement: Elisabeth Lopes Escudeiro Vormgeving: Designworks, Breda Fotograﬁe: Eef Bongers (pag. 5), Werry Crone (pag. 17),

• Interacties met voedingssupplementen

Frank Noordanus (pag. 6, 22-24, 40, 44-46), Oogziekenhuis Rotterdam (pag. 11). Auteurs: Anneke Angenent, Claudia Demmers, Winifred Hazelhoff Roelfzema, Lieke Melis, Marjam Overmars, Willem Roozeboom, Suzan Tuinier,

• Acne

Karien Vissers, Gerda Weits Adviseurs: Annette Leijen (apotheker), Monique Versleijen (docent FPZ) Eindredactie: Margot van Gils Cover: fotograﬁe: Frank Noordanus;

model: Fokkelien Krijtenburg, PharmaLead, gefotografeerd in de AnnApotheek, Geldrop Abonnementen: 6x per jaar gratis 1 exemplaar per apotheek. Thuisontvangst via collectief abonnement: per 20 assistenten per kalenderjaar € 55,00 incl. btw. Privéabonnement: € 19,50 per kalenderjaar incl. btw. Bovenstaande prijzen gelden voor verzending binnen Nederland. Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Facturatie per volledig kalenderjaar. Opzeggen mogelijk tot 31 december van het lopende jaar. Bij opzegging binnen het kalenderjaar vindt geen verrekening plaats. Redactie en uitgever zijn niet aansprakelijk voor de inhoud van de onder auteursnaam opgenomen artikelen

Disclaimer

De meningen die in deze uitgave worden geuit, zijn die van de geïnterviewden of geraadpleegde bronnen en

niet noodzakelijkerwijs die van de uitgever. De inhoud van deze uitgave is met grote zorg samengesteld.

deze uitgave mag zonder uitdrukkelijke toestemming van

Desalniettemin zijn onvolkomenheden niet altijd te vermijden, mede door de snelle ontwikkelingen in de

de uitgever worden verveelvoudigd, opgeslagen in een

medische wereld. De redacteuren en uitgever aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid voor de juistheid van de informatie, noch voor enige schade en/of letsel aan personen en/of goederen uit hoofde van productaansprakelijkheid, onjuiste of onvolledige informatie of ontstaan door het toepassen van de in deze uitgave genoemde methoden of producten. De lezer wordt aanbevolen om de besproken diagnoses, behandelingen en productaanwijzingen altijd te controleren in het licht van de nieuwste publicaties. Personen op foto’s komen niet per se in de artikelen voor.

documentatiesysteem of openbaar gemaakt, noch met elektronische, noch met mechanische methoden, door fotokopie, opname of anderszins. ISSN 2211-0941

De nieuwe aanpak voor behandeling van maagzuurklachten • Ondersteunt de natuurlijke werking van het speeksel • De innovatieve zuigtablet bevordert de aanmaak van speeksel • Het speeksel, aangevuld met de bestanddelen van Gerdo昀 beschermt het epitheel van de slokdarm en bevordert het helingsproces

Leer alles over de behandeling met Gerdo昀 op onze online cursus op Apoweb

• Gerdo昀 verlicht direct de pijn

Tramedico B.V. Korte Muiderweg 2, 1382 LR Weesp Nederland / The Netherlands +31 088 – 4 222 000 info@tramedico.nl www.tramedico.nl

Voor meer informatie ga naar www.gerdo昀.nl