Annual Report Paradox 2015 by Paradox

Paradox Jaarverslag 2015 Explore & Share 1

1. Voorwoord

2. Verslag & evaluatie programma 2015 7-23 2.1 Paradox projectlaunches in 2015 2.2 Paradox en Ydoc: in 2015 verschenen YdocBookApps en YdocFilmApps 2.3 Educatieve programmering 2.4 Onderscheidingen voor publicaties 2.5 Z-Lab: interactie met onderwijs in de kunsten 2.6 Reizende tentoonstellingen in 2015 2.7 Aankopen in 2014-2015: Via PanAm (app) 2.8 Kwantitatieve analyse

7 13 15 19 19 19 22 22

3. Paradox producties in de pijpleiding 25-27 3.1 Projecten voor 2016-2018

4. Ydoc evaluatie 2012-2015 4.1 Ydoc als platform: van B2B naar B2C 4.2 Paradox en Ydoc 4.3 Naar een duurzaam en onafhankelijk Ydoc 4.4 De weerbarstige praktijk van softwareontwikkeling 4.5 Ydoc in onderdelen

5. Organisatie 5.1 Bestuur en Raad van Commisarissen 5.2 Medewerkers: (te) grote dynamiek 5.3 Huisvesting 5.4 Netwerk 5.5 Bezoldiging

6. Profielschets Paradox 6.1 - 6.2 Historie - Missie 6.3 - 6.5 Projecten - Auteurs 6.6 - 6.9 Platforms - Bereik 6.10 - 6.13 Lobbies - Financiering

7. Jaarrekening 7.1 Toelichting financiĂŤn bestuur en Raad van Toezicht 2015 7.2 Vermogensopstelling per 31 december 2015 7.3 Categoriale exploitatierekening 2015 7.4 Toelichting op de vermogens-opstelling per 31 december 2015 7.5 Toelichting op de exploitatierekening 2015 7.6 Controle verklaring accountant

29-41 29 29 30 30 31

42-44 42 42 43 44 44

45-50 45 46 47 - 48 48 - 50

51- 61 51 52 53 54 58 62

Voorwoord Voor u ligt het jaarverslag van de stichting Paradox over het boekjaar 2015. De stichting legt hierin verantwoording af van de ontplooide activiteiten, de kosten die ermee gemoeid waren en geeft inzicht in de (vaak voor de buitenwacht onzichtbare) groep mensen die ervoor zorgt dat een internationaal publiek via boekpublicaties, apps, online omgevingen en tentoonstellingen kennis kan nemen van onze producties. Dit verslag omvat tevens een uitgebreide evaluatie van het door Paradox gedragen Ydoc in de periode 2012-2015. Dit sectorinitiatief voor de documentaire is op een cruciaal punt in de ontwikkeling aangeland; het zal zich na 2016 moeten gaan bewijzen als een onafhankelijke organisatie. Het komende jaar zal naar de haalbaarheid daarvan een door de Adessium Foundation gesponsord onderzoek worden gedaan. Grote delen van de evaluatie van Ydoc, zowel als het activiteitenverslag van Paradox zijn overgenomen uit de Beleidsnota 2016-2017 die eind augustus 2015 bij het Mondriaan Fonds werd ingediend met het motto Explore & Share. Dit motto heeft voor Paradox een meerledige betekenis: het staat voor een ondervragende houding ten aanzien van de sociaal-politieke aspecten van de samenleving, het verwijst naar het onderzoek naar nieuwe technologische middelen om een eigentijds publiek die verhalen aan te reiken. En het staat het voor het delen van de verworven inzichten met vakgenoten. In 2014 zetten we een koers in met meer aandacht voor kleinere projecten die sterk inspelen op de actualiteit. Women We Have Not Lost Yet (over Aleppo/SyriĂŤ) en de indrukwekkende korte film 9 DAYS die zowel online als (inmiddels) ook via een groot aantal festivals een publiek heeft weten te bereiken zijn daarvan de geslaagde voorbeelden uit 2015. In dergelijke gevallen is het gezien de urgentie doorgaans onmogelijk projectsubsidies aan te vragen terwijl manifestatieruimte soms moeten worden gehuurd. De financiĂŤle dekking van onze activiteiten moet daarmee in hogere mate van de eigen programmeringssubsidie moet komen. Het toeren van tentoonstellingen - we doen inmiddels meer in het buitenland dan in Nederland - is geen sinecure: de voorwaarden voor buitenlandse venues werden in 2015 door het Mondriaan Fonds aangescherpt wat consequenties had voor een aantal boekingen. In meerdere opzichten bijzonder was de tournee van Via PanAm naar Salvador, Guatemala en Honduras, die gepland stond voor 2015 met steun van Hivos en de Nederlandse ambassade voor Centraal Amerika in Costa Rica. De problemen hiermee waren spijtig genoeg groot: de tentoonstelling in San Salvador werd door de minister van cultuur uiteindelijk verboden. Het feit dat de gangs waarmee het land kampt nadrukkelijk in beeld werden gebracht was onacceptabel. Wij vinden het essentieel om werk terug te brengen naar de plekken waar het over handelt en evenzeer belangrijk om Nederlandse beeldmakers een internationaal podium te bezorgen maar het laten reizen slokt onevenredig veel tijd op van het kleine productieapparaat dat Paradox is. Uitdagend blijft het om telkens weer te schakelen in schaal en aard van de projecten en venues. Maar niets is spannender: het maken van tentoonstellingen voor uiteenlopende instellingen de National Gallery in New Delhi tot Castrum Peregrini in Amsterdam past bij Paradox, net als het maken van apps en webdocumentaires die zich zonder tussenkomst van een venue tot het publiek richten. Bas Vroege

Chris Teerink

Chickens; Scared by Torpedo tentoonstelling / app / film / website

2. Verslag en evaluatie programma 2015 2.1 Paradox projectlaunches in 2015 De in dit stuk beschreven projecten werden in 2015 uitgevoerd. Maar de ontwikkelingstijd daarvan varieert tussen 4 maanden en 4 jaar, met een gemiddelde van 2 tot 3 jaar. Een verantwoording van de oplevering van projecten in het tijdsframe van een specifiek kalenderjaar geeft vaker niet dan wel een goed beeld van de werkzaamheden, daarvoor is de periode te kort en verloopt de oplevering te onregelmatig. Dit gezegd hebbende, hierbij het overzicht van 2015.

Chickens; Scared by Torpedo Chris Teerink

(co-productie met seriousFilm; realisatie Lots of People) - launch door Dana Linssen (NRC; Filmkrant): Lab 111, Amsterdam, 19/6/2015 - app (blog iOS en Android) - website (blog): http://chickensscaredbytorpedo.org In het voorjaar van 1872 slaagt fotograaf Eadweard Muybridge erin een paard in volle galop scherp vast te leggen. Het is een onvoorstelbare prestatie op een moment waarin de fotografie vooral nog een langzaam medium is; wie een portret wil laten maken moet zijn hoofd vast laten zetten in een klem om bewegingsonscherpte te voorkomen. Na de geslaagde vastlegging van de beweging van het paard zou nog een lange reeks experimenten volgen. Aspecten van tijd en ruimte werden voor het eerst zichtbaar gemaakt, een nieuwe wereld ontvouwde zich aan de kunsten, de wetenschap en de vermakelijkheidsindustrie. Maar wie was Eadweard Muybridge? Wat bezielde de man en hoe voelde het doen van zulke fundamentele ontdekkingen met betrekking tot beweging? We weten er weinig tot niets van; Muybridge liet na zijn dood geen brieven of dagboeken na. Filmmaker Chris Teerink - die eerder een prijswinnende documentaire maakte over Sol Lewitt wil met zijn film Chickens; Scared by Torpedo (de titel van Muybridgeâ&#x20AC;&#x2122;s laatste werk uit de Animal Locomotion reeks) in de voetsporen van Muybridge treden. Om zelf te ervaren wat Muybridge in zijn tijd moet hebben meegemaakt, welke emoties en gedachten hem overvielen bij het uitvoeren van zijn experimenten en het aanschouwen van de uitkomsten daarvan. Teerink zal daartoe een aantal experimenten opnieuw uitvoeren en vastleggen, ditmaal in 3D. Maar voor het zover is doorloopt hij een intensief research proces waarin hij bezoeken brengt aan musea, archieven, wetenschappers en (kunst)historici en landschappen en plekken opzoekt die Muybridge vastlegde. Op deze wijze probeert hij dichter bij de intrigerende persoonlijkheid die Muybridge was te komen en de motivatie voor zijn baanbrekende, soms ook ronduit bizarre experimenten te doorgronden. In tegenstelling tot zijn subject documenteert Teerink het onderzoek voor zijn film niet alleen met grote precisie maar hij doet ook verslag daarvan in de vorm van buitengewoon onderhoudende korte essays. Paradox (dat tekent voor de tentoonstelling bij het verschijnen van de film) en filmproducer seriousFilm waren daardoor zo getroffen dat ze samen besloten het doorgaans onzichtbare onderzoek van een filmmaker als blog te publiceren.

Issa Touma / Thomas Vroege / Floor van der Meulen

9 DAYS, From My Window in Aleppo video

Het jonge Amsterdamse bureau Lots of People maakte van het blog een handzame app, die het makkelijk maakt de verhalen van juni 2015 (launch) tot begin 2017 (film release) op een smartphone te volgen.

9 DAYS, From My Window in Aleppo Issa Touma

(Floor van der Meulen & Thomas Vroege, montage) - video (13’08”) in co-productie met DeepFocus WebDocs - online vertoning: De Correspondent, https://decorrespondent.nl/3006/Zo-ziet-de-oorlog-in-Syrie-eruit-vanuit-het-keukenraam/73684671192-ba4ad5a1 - festival/bioscoopvertoningen: DOK Leipzig, 26/10-1/11/2015; Internationale Kurzfilmtage Winterthur, Winthertur (Zwitserland) 03/11-08/11/2015 De Syrische fotograaf Issa Touma kreeg eind 2014 internationale aandacht toen hij midden in het geweld van de Syrische burgeroorlog doodgemoedereerd een fototentoonstelling organiseerde in zijn galerie Le Pont in Aleppo. Touma gelooft in kunst. ‘Het is de enige manier om de barbarij het hoofd te bieden,’ zegt hij. Maar soms liggen kunst en oorlogsverslaggeving gevaarlijk dicht bij elkaar. Toen in augustus 2012 de burgeropstand uitbrak, bleek zijn appartement in Aleppo precies op het front van de strijders van het Vrije Syrische Leger tegenover de regeringstroepen van Bashar al-Assad te liggen. Op een zomerochtend wordt Touma verrast door jonge mannen die onder zijn raam zandzakken opstapelen en gewapend de wacht hielden. Hij besluit het vast te leggen en houdt vanaf dag één een videodagboek bij. Meestal filmt hij vanuit zijn raam, soms brengt hij zichzelf in beeld. Bijvoorbeeld wanneer hij zijn balkonplanten water geeft, voor de televisie hangt of een paniekerige oproep de wereld instuurt dat zijn eten op is. In de film, die de eerste negen dagen van de opstand toont, zien we hoe studenten in t-shirts plaatsmaken voor zwaarbewapende islamitische strijders. Het is onmiskenbaar het einde van wat een democratische opstand had kunnen zijn. De filmmaker beseft dat als geen ander. ‘Ik wil niet meer filmen,’ verzucht hij. Voor Issa Touma is het Westen medeschuldig aan het uit de hand lopen van de Syrische opstand. Het Westen keek immers weg toen krachten uit de Golfstaten en de Moslimbroederschap de revolutie in een heel vroeg stadium kaapten. De wereld leeft nu met de gevolgen. Twee jonge Nederlandse filmmakers Thomas Vroege en Floor van der Meulen (de laatste maakte eerder een film maakte over een Delftse jihadist) ontmoetten Touma tijdens zijn door Paradox en PhotoQ georganiseerde lezing in Pakhuis de Zwijger in november 2014 en besloten zijn ruwe materiaal tot een korte film te bewerken. Het gerenommeerde festival DOK Leipzig had de wereldpremière van de film, die (in 2015) doorreisde naar de Kurzfilmtage Winterthur. 9 DAYS is een coproductie van Paradox met Deep Focus Web Docs (Jos de Putter). De festivaldistributie is in handen van Wouter Jansen van Moving Stills. Voor Paradox maakt de film onderdeel uit van de reizende tentoonstelling Women We Have Not Lost Yet.

Issa Touma & Art Camping

WWHNLY and other stories from Aleppo boek / tentoonstelling / film

Women We Have Not Lost Yet (and Other Stories on Aleppo) Issa Touma & Art Camping - tentoonstelling: Castrum Peregrini, Amsterdam, 12/9-27/9/2015 - boek (coproductie Paradox met André Frère Editions) - artist talk, 16/9/2015

Women We Have Not Lost Yet is het verhaal van een groep jonge vrouwen die een fotosessie houden in de Le Pont galerie in de belegerde noord-Syrische miljoenenstad Aleppo. Zij poseren voor de camera van de galeriehouder en initiator van Art Camping, Issa Touma. Terwijl buiten de bommen van de grote voorjaarsaanval van de fundamenteel islamitische oppositie op het westen van de stad vallen, geven zij uitdrukking aan hun gevoelens. Het past in de traditie van de in het eerste oorlogsjaar gestarte Art Camping; kunst maken om niet toe te geven aan de barbarij van de oorlog. Samen, in de galerie, voelen zij zich veilig. Opmerkelijk is de vastberadenheid van de jonge vrouwen; de meesten willen niet opgeven en in het grootstedelijke Aleppo blijven. Het werpt licht op het anti-urbane karakter van de strijd in Syrië. De fundamentalistische oppositiebewegingen hebben hun roots op het arme platteland, niet in de grote stad. Op veel plekken kapen zij al in 2012 de revolutie van de voor democratie strijdende rebellen. De groep vrouwen in de galerie is opmerkelijk multi-etnisch en multireligieus en bestaat uit zowel Yezidi’s, Koerden, Armeense Christenen als Soennitische moslims, allen Syrische staatsburgers. Zoals de meesten van de 1,2 miljoen resterende burgers in het nog door het Assad-regime gecontroleerde westen van de stad voelen ze een grote afkeer van beide strijdende partijen. De tentoonstelling op het voormalige onderduikadres Castrum Peregrini, combineert de portretten van Women We Have Not Lost Yet met de video 9 DAYS- From my window in Aleppo, een registratie van de mini-opera Postcard from Aleppo van Merlijn Twaalfhoven (die op de opening deels live zal worden uitgevoerd) en door leden van Art Camping gemaakte frottages van muren van de stad (Texture of the City). Women We Have Not Lost Yet is vastgelegd in een bijzondere publicatie waaraan door meerdere partijen (vormgevers Kummer & Herrman in het bijzonder) tegen bijzondere voorwaarden werd meegewerkt. De opbrengst van het boek wordt gedeeld met Art Camping.

The New Suez Canal Ringel Goslinga & Luuk Kramer - boek (vormgeving Kummer & Herrman)

The New Suez Canal is de titel van een op 1 augustus uitgebracht boek over de totstandkoming van het nieuwe Suez kanaal. Het boek (full colour, 192 pp, 24 x 32 cm) -verschenen in een oplage van 5000 - was een initiatief van Paradox. De productie, inclusief de daaraan ten grondslag liggende opdrachten aan twee Nederlandse fotografen (Luuk Kramer – landschappen, Ringel Goslinga – portretten), werd geheel bekostigd door het internationale baggerconsortium, dat het verbreden van het Suez kanaal in negen maanden moest klaren. Het consortium kende twee Nederlandse partners (Van Oord en Boskalis), een Belgische (Jan De Nul) en NMDC uit Abu Dhabi. De intentie van het project was het huidige project te plaatsen in de context van de ruim 150-jarige geschiedenis van het kanaal. Dat bleek – ondanks afspraken in die richting – een brug te ver voor (met name de PR-verantwoordelijkheden van) de bedrijven. Groot was de vrees de Egyptische opdrachtgever te ontstemmen door een verkeerd gekozen formulering of beeld. Paradox besloot daarop geen handelseditie van het boek meer voor te stellen: de redactionele onafhankelijkheid was te zeer beperkt, een gedegen

Luuk Kramer / Ringel Goslinga

The New Suez Canal boek

studie naar de geschiedenis van het kanaal in de context van de ontwikkleingen in Egypte door de v.m. NRC correspondent Harm Botje werd teruggetrokken. Het resulteerde in een robuust, eigentijds bedrijfsfotoboek (vormgegeven door Kummer & Herrman) passend in een lange Nederlandse traditie. In historische zin zijn de beelden van en rond de bouw van het kanaal tamelijk uniek. Door de beperkingen opgelegd door de regering El Sisi bestaat er vrijwel alleen Egyptisch, naar propaganda neigend, materiaal van de bouw. Voor Paradox leverde de productie een substantiële bijdrage aan de eigen inkomsten in 2015 die ten goede komen aan de andere, onafhankelijke projecten. Hoewel de ervaringen dus niet onverdeeld positief waren, past het inititiëren van dergelijke - geheel door de private sector gefinancierde - opdrachten aan eigentijdse beeldmakers, gevolgd door de productie van een publicatie en/of tentoonstelling in het streven van Paradox om de eigen inkomsten ook te vergroten door het inzetten van know how in marktsituaties.

2.2 Paradox en Ydoc: in 2015 verschenen YdocBookApps en YdocFilmApps Met steun van het Prins Bernhard Cultuurfonds ontwikkelde Paradox van 2013 tot 2015 de eerste reeks YdocBookApps. Uitgangspunt voor dit platform vormt een zo optimaal mogelijke beleving van het gedrukte fotoboek middels een elektronische drager. Niet als vervanger daarvoor maar eerder als hommage. Langs deze weg kunnen nieuwe titels worden gepromoot en klassieke en/of ‘out of print’ titels voor een wereldpubliek toegankelijk worden gemaakt of gehouden. De YdocBookApps zijn tot op heden onovertroffen qua benadering en functionaliteit. Om de belangrijkste daarvan te noemen: - boeken worden afgebeeld met digitale gutter - bladeren gebeurt met tactiele feedback - mogelijkheid tot maken van bookmarks - mogelijkheid tot sharen van pagina’s of gehele titel - toegevoegde videoclip toont ‘gedrag’ en maat van het fysieke boek In 2014-2015 kwamen de volgende Paradox_Ydoc titels beschikbaar: >Play – a Photographic Record – Carel van Hees The Netherlands - Off the shelf – Hans van der Meer Go No Go - Ad van Denderen (Engelse editie) Poppy - Robert Knoth & Antoinette de Jong Offside - Dirk-Jan Visser & Arthur Huizinga The Photographer 1 en 2– Andrea Stultiëns Oil & Paradise – Ad Nuis The Last Book Revisited – Reinier Gerritsen Daarnaast stelde het PBCf geld beschikbaar voor een aantal film gebaseerde apps. Daarmee kon ook dit platform worden ontwikkeld. Als YdocFilmApps verschenen: Flemish Fields - Hans van der Meer Calciatori della domenica – Hans van der Meer Saturday Afternoon, Sunday Morning - Hans van der Meer Campo de Futebol - Hans van der Meer Ydoc liep vast met betrekking tot een drietal andere filmtitels:

Photostories 2 congres / workshops

The Wars resp. De Oorlogen - Oscar van Alphen Britanya - Marjoleine Boonstra Deze titels werden door Apple geweigerd met het argument dat producties die vooral film zijn moeten worden gedistribueerd via het (minder aantrekkelijke) Movies kanaal in iTunes. Dit is echter niet toegankelijk voor kleine, onafhankelijke producties. De filmtitels van Hans van der Meer ontsprongen de dans door de toevoeging van een clip van het boek European Fields dat tot hetzelfde project behoorde. Het is een work around met helaas zeer beperkte toepasbaarheid. Go No Go van Ad van Denderen (regie Boris Gerrets) staat on hold i.v.m. een mogelijke copyrightclaim op de gebruikte muziek. BumaStemra heeft voor apps (nog) geen afwijkende regeling ten opzichte van DVDs en dat werkt vooralsnog prohibitief. De benadering en het functioneren van de YdocBookApps en de YdocFilmApps komt terug in de aparte evaluatie van Ydoc in Hoofdstuk 4.

2.3 Educatieve programmering Photostories 2

Pakhuis De Zwijger, Amsterdam, 21-22/5/2015 - tweedaags congress en workshops in samenwerking met: Nederlands Fotomuseum, PhotoQ, Jenny Smets (Vrij Nederland), Caspar Sonnen (IDFA Doclab), EYE en World Press Photo - website: www.photostories.org - YouTube: https://www.youtube.com/channel/UCAh3yZTXoQ_X_lTfaCJytlQ In Frankrijk en de Angelsaksische landen wordt veel geëxperimenteerd met vormen van multimedia storytelling. In Nederland is kennis over dit onderwerp nog maar mondjesmaat aanwezig. Doelstelling van het internationale symposium Photostories 2 was niet alleen het vergroten van de kennis over dit onderwerp in Nederland, maar vooral ook fotografen en filmers stimuleren en begeleiden die kennis om te zetten in daadwerkelijke producties, gemaakt door teams met expertise uit beide werelden. Photostories vond dit jaar voor de tweede maal plaats; de eerste aflevering was in Rotterdam in 2013. Het programma bestond uit twee avonden in Pakhuis De Zwijger. Een publiek van bijna 200 mensen luisterde naar vier keynote speakers en een paneldiscussie die samen een beeld gaven van de stand van zaken op het gebied van multimedia storytelling. William Uricchio (MIT, Universiteit Utrecht) schetste in grote lijnen het medialandschap van gisteren, vandaag en morgen en kwam tot de slotsom dat dat landschap vanaf het allereerste begin volop in beweging is geweest. En dat blijft zo: ‘There is a perfect storm coming’, aldus Uricchio. Die storm biedt makers, filmers, fotografen en journalisten die zich verdiepen in de nieuwe technologie volop kansen. Dat illustreerde Marie Berthoumieu meteen daarna door de achtergronden te schetsen van de serie Interactive Haiku die zij voor ARTE en de National Film Board of Canada had geproduceerd: kort en krachtig, simpel, humoristisch en verleidelijk. David Campbell heeft in 2013 voor World Press Photo en DuPho onderzoek gedaan naar de opkomst en betekenis van multimedia in visual storytelling. Hij schetste een

door harde cijfers onderbouwd beeld van een medialandschap waarin ‘online’ het al gewonnen heeft van de televisie en waarin de PC het aflegt tegen de smartphone. Het publiek voor multimedia storytelling heeft een smartphone en gebruikt die zowel thuis als onderweg.Vier jaar geleden, bij Photostories 1, hadden de hoofden van de digitale afdeling van de grote landelijke dagbladen nog weinig te vertellen: er was geen geld, geen goesting en geen toekomst. Dat beeld is veranderd. Wieland van Dijk, Laurens Verhagen en Geert-Jan Bogaerts, hoofd digitaal van respectievelijk NRC Media, De Volkskrant en VPRO, laten aan de hand van concrete projecten zien dat deze media inmiddels opdrachtgever en stimulator zijn geworden van multimediaproducties en dat ze open staan voor goede projecten van makers. De Nederlandse fotograaf Pieter ten Hoopen sloot de avond af met zijn indrukwekkende film Hungry Horse, die hij na 12 jaar fotograferen maakte met producent Mediastorm in het gelijknamige plaatsje in de Amerikaanse staat Montana. De tweede avond van het internationale symposium begon met een interview van moderator Monique van Dusseldorp met William Uricchio en David Campbell, waarin werd stilgestaan bij een aantal kwesties die de vorige avond waren opgeworpen: de makers zijn er, het publiek is er, maar er is nog geen helder digitaal format waarmee dat publiek bereikt wordt. De vertaling naar smartphones en touchscreens moet nog wel plaatsvinden. De makers daarentegen zijn veel minder defensief geworden en lijken een stap te hebben gemaakt naar nieuwsgierigheid. Hoofd IDFA DocLab Caspar Sonnen gaf een met veel voorbeelden gelardeerd informatief overzicht van de laatste ontwikkelingen op het gebied van immersive journalism (Nonny de la Peña), interactive storytelling (Oscar Raby) en VR (virtual reality). De paneldiscussie met één van de makers van Love Radio, Eefje Blankevoort, fotograaf Kadir van Lohuizen (Via PanAm), Yaniv Wolf van producent Submarine en kunstenaar Robert Overweg gaf inzicht in werkwijze, bereik, distributieproblemen en reële opbrengsten. De meeste presentaties zijn inmiddels terug te vinden op Vimeo en later op de website van Photostories, www.photo-stories.org. Op vrijdag maakten de ongeveer honderd deelnemers kennis met projecten die al waren afgerond (zoals Love Radio of Poppy) of die nog midden in de productiefase zaten (The Atlas of Pentecostalism of Rotterdam Vertical City). De makers spraken vrijelijk over de obstakels in de productie, hun ervaringen met andere disciplines (film, fotografie, editors, datavisualizers, illustrators, tekstschrijvers) en de cultuurverschillen die daar een rol spelen, de moeilijkheden om tegelijkertijd op verschillende platforms te opereren, de zoektocht naar presentatiewindows en het ontbreken van productionele kennis om de realisatie van een multimediaproductie te begeleiden. In Nederland komen veel makers terecht bij Paradox, waar veel kennis over dit soort producties aanwezig is. Voor de masterclass onder leiding van Blindspot- en Storyplanet-oprichter en eigenaar Bjarke Myrthu en ontwerper en web-ontwikkelaar Eirik Backer waren zeven projecten geselecteerd.

Maydan

hundred portraits Émeric Lhuisset Exhibition, Book, YdocBookApp

Emeric Lhuisset

Maydan – Hundred Portraits boek / tentoonstelling 2014, Framer Framed, Tolhuistuin, Amsterdam, André Frère éditions

2.4 Onderscheidingen voor publicaties Het op tabloid format gedrukte boek Maydan – Hundred Portraits van Paradox met de Franse kunstenaar/fotograaf Emeric Lhuisset werd op 19 september 2015 in het Stedelijk Museum onderscheiden als één van de best verzorgde boeken van 2014. Tamelijk uniek voor een op krantenpapier gedrukte uitgave. Samen met Ebifanany 1 en Ebifananyi 2 van Andrea Stultiens is Maydan, het boek over de Oekraïense revolutie van 3/06 - 31/07/2015 te zien geweest in het Benaki Museum in Athene als een van de uitverkoren boeken van het Athens Photo Festival. Beide boeken waren tevens opgenomen in de selectie van PhotoEspaña in de Biblioteca Nacional de España van 11/06 - 04/10/2015. Maydan – Hundred Portraits (ontwerp Pierre Rousteau) was tevens genomineerd voor de boekenprijs van de Rencontres d’Arles (juli-september, 2015). Op 14 mei 2015 werd op het Fotofestival Naarden bekend gemaakt dat de Paradox-titel Me We (ontwerp Sabine Verschueren) de met €5000 gedoteerde Photo Kees Scherer Prijs voor de beste fotografiepublicatie uit 2013-2014 had gewonnen. Daar waar Paradox vooral wordt geassocieerd met multimediale projecten is het opmerkelijk dat alle door ons uitgebrachte titels in de periode 2013-2015 (allemaal gemaakt met andere vormgevers en verschillende co-uitgevers) onderscheiden werden.

2.5 Z-Lab: interactie met onderwijs in de kunsten Paradox kent een nauwe samenwerking met de Master Film and Photographic Studies van de Universiteit Leiden. In het kader van het vak Editorial and Curatorial Training, gedoceerd door Bas Vroege, worden projecten die door fotografen bij Paradox worden aangemeld bij gelegenheid ingebracht in de onderwijssituatie. Teams van studenten werken in dit kader parallel aan mogelijke oplossingen voor het vertalen van het werk naar één of meer presentatieplatforms. Dit laboratorium, aangeduid als Z-Lab, kent sinds januari 2014 ook een pendant bij een nieuwe master-opleiding van de Fondazione Fotografia in Modena (Italië). In Leiden (feitelijk: Den Haag, KABK) werd in 2015 gewerkt aan een nieuw project met de Syrische fotograaf Issa Touma, aan de presentatie mogelijkheden van de 2015 Rijksmuseum-opdracht met Carel van Hees (NL) en aan een project van de Nederandse fotografe Judith Quax die met haar 4-jarig zoontje in een oude Mercedes van Amsterdam naar Dakar reisde

2.6 Reizende tentoonstellingen in 2015 Paradox ziet het laten reizen van producties als een belangrijke taak. De redenen daarvoor zijn meerledig: - de thematiek is internationaal van karakter - het draagt bij aan de bekendheid van de (al dan niet Nederlandse) beeldmaker - het vormt een verantwoording aan de gemeenschappen waarmee gewerkt is /waarvan een beeld wordt geschetst

Travelling exhibitions: Oil & Paradise (Images Singulières, Sète, France, 2015) / Via PanAm (Bronx Documentary Center, NYC, USA, 2015) /) The Netherlands – Off the shelf (Le 104, Paris, France, 2014-2015) / Poppy – Trails of Afghan Heroin (On the Move, Stedelijk Museum, Amsterdam, 2014-2015) /

Het aantal producties is de afgelopen jaren gestaag toegenomen, de gemiddelde vergoeding is daarentegen sterk gedaald, de mogelijkheden voor ondersteuning van de afnemers door het Mondriaan Fonds zijn recentelijk afgenomen. Dat maakt het zeer moeilijk op deze voet door te gaan. Een uitzonderlijke (maar ook kostbare) productie als Via PanAm vond in 2014 en 2015 gelukkig steun van partijen als Hivos en de Nederlandse ambassade in Costa Rica (die een groot deel van midden Amerika bestrijkt). Maar Via PanAm bleek politiek kwetsbaar: de inhoud werd door het Salvadoraanse ministerie te expliciet gevonden m.b.t. de weergave van het bendegeweld waarmee het land kampt en werd op het laatste moment de toegang geweigerd, alle inspanningen (ook van de ambassade) ten spijt. Maar ook Guatemala en Honduras zijn lastig; de tournee vreet tijd van de medewerker die zich met reizende tentoonstellingen bezig houdt. Paradox is in 2014 begonnen ook soloproducties met buitenlandse fotografen aan te gaan. Daarvoor gebeurde dat alleen in het kader van thematische groepsproducties. De verwachting is dat dit op termijn het imago als zijnde NL-centric (dan wel een expliciet verlengde van het Nederlandse cultuurbeleid) zal doen kantelen naar een onafhankelijker profiel waarmee er (ook voor Nederlandse beeldmakers) internationaal meer deuren zullen opengaan. Oil & Paradise – Ad Nuis was te zien in: Chais du Moulin, festival ImageSingulières, Sète (FR), 13/5-31/5/2015 Via PanAm – Kadir van Lohuizen werd getoond in: Bronx Documentary Center, NYC (USA), 17/10-13/12/2015 Museo Para La Indentidad Nacional, Tegucigalpa (HN), 12/2015-1/2016 Poppy – Robert Knoth & Antoinette de Jong was te zien in: On the Move, Stedelijk Museum Amsterdam (NL), 29/8/2014-22/2/2015 Forum für Fotografie, Keulen (DE), 24/10-13/12/2015 The Netherlands - Off the shelf – Hans van der Meer: Small Universe, Le 104, Parijs (FR), 16/11/2014- 4/1/2015 Maydan – Hundred Portraits – Emeric Lhuisset: CRAC, festival ImageSingulières, Sète (FR), 13/5-31/5/2015 WARM festival, Sarajevo (BA), 28/6-4/7/2015 In Flux, L. Kanelopoulos Cultural Centre, Eleusis (GR), 1/9-9/10/2015 Ebifananyi – Andrea Stultiens: On The Move, Stedelijk Museum Amsterdam (NL), 29/8/2014-22/2/2015 People Poses Places, Noorderlicht Fotogalerie, Groningen (NL), 8/11/2014-11/1/2015 Ebifananyi, Africa Studies Centre, Leiden (NL), 5/1-1/4/2015 Ebishushani, Makerere University Art Gallery, Kampala (UG), 14/5-6/6/2015 HIPUganda presents Deo Kyakulagira, Musa Katuramu & Elly Rwakoma, Popcap, Theaterplatz Basel (CH), 12/6-25/6/2015 Global Imaginations, Meelfabriek (Lakenhal op locatie), Leiden (NL), 27/6-4/10/2015 The Photobook Exhibition, Benaki Museum, Athens (GR), 3/6-26/7/2015 The Best Photography Books of the Year, Biblioteca Nacional de España, Madrid (ES), 11/6- 4/10/2015

2.7 Aankopen in 2014-2015: Via PanAm (app) De directie van het Stedelijk Museum besloot uit de tentoonstelling On the Move: Storytelling in Contemporary Photography and Graphic Design een viertal Paradox projecten aan te kopen voor de collectie. Opmerkelijk was daarbij de aankoop van de iPad app Via PanAm van Kadir van Lohuizen, een (betrekkelijk) novum in museumland. Daarnaast werden foto’s gekocht van Hans van der Meer uit de serie The Netherlands - Off the shelf en werden boeken gekocht van Andrea Stultiens (Ebifananyi) en Robert Knoth en Antoinette de Jong (Poppy).

2.8 Kwantitatieve analyse In 2015 vonden drie launches van nieuwe projecten plaats waarvan er één ook een tentoonstellings-component kende. Naast het boek The New Suez Canal en Women We Have Not Lost Yet werden twee nieuwe deeltjes uit de Ebifananyi-reeks van Andrea Stultiëns gepresenteerd. Daarnaast presenteerden we het research dagboek van filmmaker Chris Teerink Chickens Scared by Torpedo als app. In totaal zes verschillende Paradox tentoonstellingsprojecten waren in 2015 op negen (vervolg)locaties te zien, waarvan acht in het buitenland. Daarnaast waren zes aan de Ebifananyi-reeks gerelateerde presentaties te zien. Vier Paradox producties waren opgenomen in de betekenisvolle tentoonstelling On the Move die tot eind februari in het Stedelijk Museum Amsterdam te zien was. Een vijftal boektitels figureerde in een negental internationale tentoonstellingen over fotoboeken. In totaal namen naar schatting in 2015 ca. 25.112 bezoekers kennis van Paradox tentoonstellingsproducties met een solo-karakter, ca. 48.333 van solo-installaties in een overzichtstentoonstellingsverband (2014: 31.000 resp. 100.000). Daarnaast zagen rond de 10.000 mensen kleinere bijdragen (boeken) aan groepstentoonstellingen en woonden ca. 1450 een bioscoopscreening bij. Van het totale aantal bezoeken van 73.445 aan Paradox tentoonstellingen in 2015 vond 53,3% plaats in het buitenland. Aan academische onderwijsactiviteiten werd door 9 studenten deelgenomen, het door Paradox georganiseerde debat rond Syrië trok ca. 60 mensen. Het was lang geleden dat Paradox (co-)producent was van een filmproductie die ook een echte filmdistributie kende. 9 DAYS werd die (succesvolle) uitzondering. Op DOK Leipzig werden naar schatting 600 mensen bereikt, in Winterthur (Kurzfilmtage) ca. 850. Vele malen massiever, daarentegen, was de succesvolle (en betaalde) online plaatsing door De Correspondent. Hier werden ruim 35.000 mensen bereikt waarvan 9852 de film minimaal 5 minuten bekeken. Paradox beheert naast de eigen website een negental projectwebsites. In totaal kenden de sites in 2015 127.762 bezoekers (80.307 unieke) waarvan 53% afkomstig was uit het buitenland. De 127.762 was 16% hoger dan in 2014 (110.542), in combinatie met de webviews van 9 DAYS komt het totaal voor 2015 op 137.614 (+ 24%), hetgeen past in ons streven meer publiek online te bereiken. In Nederland namen daarmee in 2015 99.257 mensen kennis van een Paradox productie,

in het buitenland 113.252 wat een totaal oplevert van 212.509 bezoekers. Hierin zijn de bezoekers van boektentoonstellingen en de kopers van boeken en/of apps niet meegenomen. In samenwerking met Ydoc lanceerde Paradox in 2015 drie boek apps. Het aantal titels in de (nu open) YdocStore vervijfvoudigde m.n. door de toevoeging van webdocumentaries en apps maar ook door boektitels van derden. Afsluitend: de totale bezoekersaantallen in 2015 zijn daarmee 11% hoger dan in 2014 (191.000). Hiervoor is met name het webbezoek verantwoordelijk geweest ondanks het wegvallen van het online project Rotterdam Vertical City, dat door een combinatie van factoren (verschil van artistiek inzicht tussen de beeldmakers onderling, terugtrekken Mediafonds) knarsend tot stilstand kwam. Pijnlijk was het veto van de overheid waar de vertoning van Via PanAm tegenaan liep in San Salvador, verband houdend met de beeldvorming m.b.t. gangs.â&#x20AC;¨ Anderzijds, zoals ook in de inleiding vermeld staat: de output van Paradox gemeten over kalenderjaren zal altijd pieken en dalen kennen. De afhankelijkheid van de planning bij venues is daar nu eenmaal debet aan. Met een gemiddelde ontwikkelingstijd van 2-3 jaar per project geven metingen over periodes van vier jaar dan ook een beter beeld. Zowel in 2014 als 2015 werden de bezoekersaantallen behoorlijk geschraagd door de substantiĂŤle participatie van Paradox-projecten in On the Move, de tentoonstelling van het Stedelijk Museum over de interactie tussen (grafische) vormgeving en fotografie bij storytelling praktijken.

Jaqueline Hassink, Bregtje van der Haak, Richard Vijgen

White Spots - reis naar de randen van het internet boek / tv documentaire / film / app / installatie

3. Paradox producties in de pijpleiding 3.1 Projecten voor 2016-2018 Kansrijke projecten worden gedurende kortere of langere tijd door Paradox gemonitord en worden meestal ook actief onderzocht. Het besluit tot realisering is vervolgens het resultaat van het vinden van het ultieme concept en een venue, het krijgen van uitzicht op financiering, het vinden van de juiste vormgevers, schrijvers of kunstenaars. Dat betekent dat de lijst met projecten zoals hieronder gepresenteerd moet worden gezien als een longlist. Sommige projecten komen snel tot ontwikkeling (en hebben concrete partners), andere hebben meer tijd nodig, weer andere vallen definitief af. Sinds 2014 ligt de nadruk op flexibel inzetbare, middelgrote en kleinere projecten en online en/of mobiele projecten waarbij alert inspelen op actuele kwesties centraal staat. Het aantal grote multiplatform-producties is teruggebracht. In de sfeer van de grote producties wordt een uitzondering gemaakt voor Alone Together en voor 48Stories. Het onderzoek naar Alone Together - The First 25 Years of Digital Storytelling, gestart in juli 2014, en de online publicatie van de gegevens als basis van de YdocDB is gedurende 2015 voortgezet. In dit project is sprake van een grote mate van synergie tussen zowel Paradox (als tentoonstellingsmaker en pionier op dit terrein) en Ydoc (als kennis- en informatiecentrum) alsook de richting Media Studies van de Universiteit Leiden waarmee Paradox i.h.k.v. Z-Lab (onderdeel van de Master Film & Photographic Studies) samenwerkt. Ter voorbereiding op de programmering 2016-2018 is in 2015 gewerkt aan:

Turtle 1 Melle Smets, Joost van Onna

- boek: Paradox & Kettler Verlag, ontwerp Ko Sliggers - app: Lots of People (o.v.) - installatie: Museum Boijmans van Beuningen, maart-augustus 2016

White Spots - reis naar de randen van het internet Jacqueline Hassink, Bregtje van der Haak, Richard Vijgen - boek/fotografie: Jacqueline Hassink (fotografie), ontwerp Irma Boom, Hatje Cantz Verlag, najaar 2017 - tv documentaires: Bregtje van der Haak, VPRO Tegenlicht, juni 2014, mei 2016 - film: Bregtje van der Haak, Conijn Film, najaar 2017 - app ontwerp/datavisualisaties, productie VPRO Digitaal: Richard Vijgen, mei 2016 - installatie met VR: HNI (o.v.), najaar 2017

48 Stories – Mapping the Palestinian Diaspora

Nina Berman, Asim Rafiqui , Kadir van Lohuizen, Stanley Greene, Alixandra Fazzina, Bénédicte Kurzen, Tanya Habjouqa, Rula Halawani, Khaled Jarrar, Laura Boushnak, Ali Noureldine - research en productie, 2015-2016 - app, website, tentoonstelling, publicatie, 2017-2018 - partner: NOOR Foundation

Judith Quax

Amsterdam - Dakar boek / tentoonstelling / webbased versie

Voyage Ă Dakar Judith Quax - boek (2017) - installatie (2017) - web/app

Alone Together - The First 25 Years of Digital Storytelling - research, 2014-2016, i.s.m. Universiteit Leiden - tentoonstelling, 2017, Nederlands Fotomuseum (o.v.) - ontwikkeling database: YdocDB

Building /Image Frank van der Salm

- boek: Paradox & Kehrer Verlag, ontwerp Irma Boom, 2016-2017 - tentoonstelling, Bureau Europa, Maastricht, 2017 (o.v.)

Ebifananyi Andrea Stultiens

- boekenreeks: deel 1-8, Paradox_YdocPublishing & HIPUganda, 2014-2017 - tentoonstellingen; delen op diverse locaties 2014-2016 - overzicht: FoMu, Antwerpen, juni 2017

XAOÎŁ, The Greek Crisis Nikos Pilos

- tentoonstelling Goethe Institut, Athene, mei 2016 (o.v) - app

Building for the Future Ad van Denderen - tentoonstelling, vml. 2017 - boek

Chickens: Scared by Torpedo Chris Teerink -

documentaire (70 min, kleur en z/w, 2D en 3D, productie: seriousFilm) app: Paradox en seriousFilm blog en blog app (iOS en Android): Lots of People, 2015 tentoonstelling (o.v.)

Ydoc Unseen Book Market, Amsterdam

4. Ydoc evaluatie 2012-2015 4.1 Ydoc als platform: van B2B naar B2C Als producent nam Paradox in 2011, samen met Prospektor (onderzoeks-journalisten), Colour & Books (prepress specialisten) en Kummer & Herrman (vormgevers) het initiatief tot de oprichting van Ydoc. Doelstelling: de totstandkoming van een internationaal georiënteerde online infrastructuur voor de documentaire. Een infrastructuur die publiek en vakgenoten moest informeren over nieuwe uitingen: digitale online producties en (al dan niet betaalde) apps voor mobiele platforms naast traditionele uitgaven als fotoboeken. De informatietaak is buitengewoon wezenlijk: veel vernieuwende, waardevolle (digitale) producties worden niet (meer) gevonden. Het aanbod is groot maar ongestructureerd; dit geldt zowel voor de versnippering van kleine uitgeverijen van fotoboeken (en self publishers) als voor de rubricering van de grote commerciële aanbieders van apps. De rubricering in de iTunes App Store en Google Play schiet tekort voor een adequate ontsluiting daarvan; dat is specialistenwerk. Belangrijk voor de ontwikkeling van de digitale producties is dat de online informatietaak (YdocDB, database) wordt gekoppeld aan een online verkoopomgeving (YdocStore). Essentieel daarvoor is het ontwikkelen en onderhouden van een duurzame relatie met een publiek dat een omvang moet hebben van ruim 600.000 personen (B2C; schatting 2015, in 2012 werd nog uitgegaan van 100.000). Hoe dan ook: voor Paradox (en andere aanbieders) betekent dit een quantum leap ten opzichte van de 500-1000 professionele contacten die nodig waren om het oude B2B (business to business) model te laten functioneren. Onmogelijk voor welke documentaire partij dan ook, om dit op individuele basis van de grond te trekken en/of te onderhouden. Ydoc is dan ook, na een internationale oriëntatieronde met diverse organisaties, opgezet als een samenwerkingsplatform.

4.2 Paradox en Ydoc De verspreiding van maatschappelijke verhalen vormt de kern van de documentaire praktijk. Dat geldt voor Paradox, voor andere producenten en voor individuele makers. De onafhankelijke, voorwaardenscheppende taak van Ydoc impliceert de oprichting van een zelfstandige stichting. Om redenen van pragmatische aard (lees: het financieringsklimaat) is daar in de periode 2012-2015 van afgezien; Ydoc werd ondersteund als één van de projecten van Paradox, zij het één met een heel andere gedaante en dynamiek. Het voordeel van de onderbrenging was dat kon worden begonnen met de ontwikkeling van componenten. Het nadeel daarentegen is dat de allocatie van middelen en menskracht tot op zekere hoogte afhankelijk was van performance van de andere projecten van Paradox. Maar ook - en dat aspect mag niet worden onderschat - dat Ydoc door vakgenoten werd gezien als een verlengstuk ter meerdere eer en glorie van Paradox en niet als een voertuig waar men zich bij zou kunnen aansluiten en/of zich medeverantwoordelijk voor zou kunnen voelen. In combinatie met de scepsis

of een dergelijk omvangrijk project in de huidige tijd wel kans van slagen heeft en de enorme hang naar onafhankelijkheid van het grote aantal, vooral kleine, partijen in de documentair/journalistieke wereld, was en is het tot op heden niet makkelijk de motor van de samenwerking op het gewenste toerental te krijgen.

4.3 Naar een duurzaam en onafhankelijk Ydoc Het kunnen doen van een grote investeringen en het daarmee neerzetten van een (nieuwe) norm kan op zo’n moment verschil maken. Maar in die omstandigheden heeft Ydoc in de periode nooit verkeerd. Subsidieaanvragen werden net zo vaak afals toegewezen. Hoe dan ook: op grond daarvan een paar jaar worden geëxperimenteerd met het concept en de mogelijke onderdelen van het online dienstverlenende platform. Het Mondriaan Fonds en de stichting Sem Presser Archief durfden het aan bij te dragen aan het idee als geheel; het Prins Bernhard Cultuurfonds wenste alleen gericht bij te dragen aan de totstandkoming van concrete YdocBookApp en YdocFilmApp titels waarbij in de kosten daarvan een deel van de ontwikkelingskosten mochten worden meegenomen. De ontwikkeling van (mogelijke) onderdelen van het concept en het testen daarvan - in productionele zin, software- en databasetechnisch, qua draagvlak en afzet (publiek) - heeft in die periode, ook al werd er met de handrem op gewerkt, veel inzichten en informatie opgeleverd. Meer dan voldoende in elk geval om een gedegen internationaal geörienteerd onderzoek voor te stellen naar de haalbaarheid van een duurzaam en zelfstandig Ydoc in de periode na 2017.Hoe groot de investeringen moeten zijn, voor welke onderdelen van de pilot die Ydoc tot op heden is die moeten worden ingezet en op welke wijze, zal uit dit onderzoek duidelijk moeten worden. in november 2015 honoreerde de Adessium Foundation het verzoek een onafhankelijk onderzoek in te stellen naar de haalbaarheid van Ydoc. Dit onderzoek, uit te voeren door Triggertales en Fabrique start in maart 2016 en zal uiterlijk eind juni worden opgeleverd.

4.4 De weerbarstige praktijk van software-ontwikkeling De ontwikkeling van de software die de basis vormt voor de YdocAgenda, de YdocContacts en de YdocBook- en FilmApps is pioniersarbeid. Als het uiteindelijk allemaal werkt, oogt het simpel en vanzelfsprekend. De heroïek is voorbehouden aan hen die letterlijk ‘achter de schermen’ hun uren maken en degenen die dat proces begeleiden. De relevantie van zowel de Agenda als de Book- en FilmApp software schuilt – afgezien van de relevantie van de te publiceren titels zelf- voor Ydoc vooral in het feit dat het daarmee zelf aanbieder van diensten voor derden wordt. Dat opent niet alleen de deur naar een (voorlopig bescheiden) inkomstenstroom maar, veel belangrijker nog, naar samenwerking met andere aanbieders van content; een essentieel gegeven voor het welslagen van het initiatief.

4.5 Ydoc in onderdelen 4.5.1 YdocStore De YdocStore is via de web-browser en de YdocAgenda app te benaderen en verkoopt op dit moment titels die fysiek gedistribueerd worden door YdocPublishing. Daarnaast worden er apps aangeboden voor tablets en andere mobiele media. In juli 2015 is een traject begonnen waarbij zowel boektitels, apps als webdocumentaires van andere uitgevers en self publishers worden toegevoegd aan de online-winkel. Naast de YdocStore online verkoop (gefaciliteerd door Hexspoor, Boxtel) verkoopt Ydoc boeken via een geselecteerd aantal internationale kwaliteitsboekwinkels. Dit gebeurt direct of via de co-publishers. Binnen Nederland zorgt het Centraal Boekhuis (via een betaalbare cluster-aansluiting: De Vrije Uitgevers) voor de distributie. Internationale boekwinkels kunnen via de webwinkel bestellen. Een aantal titels betreft coproducties met gerenommeerde uitgeverijen die aanvullend de wereldwijde fysieke distributie voor hun rekening nemen. De YdocStore verkoopt op verzoek ook special editions (gesigneerd exemplaar voorzien van een print). Een systeem van user en expert reviews moet op termijn geïnstalleerd worden zodat de bezoeker relevante achtergrondinformatie verkrijgt. Dit is onderdeel van de investeringen in 2016-2017 mits de haalbaarheid en wenselijkheid daarvan wordt bevestigd door het haalbaarheidsonderzoek dat eind 2015 zal worden uitgevoerd. De bestaande iPhone, iPad en Android apps (toelichting en titels verderop in dit verslag) zijn in de App Store en Android Market bijna niet te vinden door hun relatieve onzichtbaarheid binnen het overweldigende aanbod. Via de gespecialiseerde YdocStore krijgen ook de YdocBook- en FilmApps de aandacht die ze verdienen. Essentieel is dan ook de koppeling van titels, beschrijving, auteurs en onderwerpen aan de YdocDB in de volgende fase. Op dit moment is de YdocStore nog niet die aantrekkelijke online winkel die we voor ogen hebben: het aanbod bestaat vooral uit Paradox titels en de functionaliteit en vormgeving zijn nog provisorisch. Qua aanbod is de grote winst ten opzichte van een jaar geleden dat er naast boeken ook apps te vinden zijn. Op de Unseen boekenmarkt in 2013 en 2014 was Ydoc actief aanwezig om buitenlandse uitgevers te benaderen om ook hun titels in de store te zetten en ook in 2015 zal dat weer het geval zijn. Het binnenhalen van de eersten is daarbij het lastigste. De zichtbaarmaking van recente samenwerkingen met Aperture (USA), André Frère Editions (FR), Eriskay (NL) e.a. zal naar verwachting een positieve invloed hebben op de instroom. De online winkel moet in 2015-2016 over het dode punt worden heen getild. Daarbij is een grote rol voorzien voor de social media. Het samenbrengen van belangen brengt ook netwerken van partijen samen. De echte doorbraak voor de winkel schuilt in het opnemen van relevante boekgegevens in de YdocDB resp. –Store zonder dat de boeken fysiek (via Hexspoor) afgerekend en uitgeleverd hoeven te worden. De YdocStore is in juli 2015 met deze stap begonnen en zal dit in 2015-2016 verder uitbouwen. Maar nu al is duidelijk wat de potentie is van een omgeving die – platform agnostisch – documentaire vertellingen toegankelijk maakt op onderwerps- en auteursniveau ongeacht of het een gedrukt boek, een app, DVD of webdocumentaire is. Daarmee kan de YdocStore snel tot een belangrijke referentiesite uitgroeien.

4.5.2 YdocAgenda De eind 2012 gelanceerde YdocAgenda verkeert in een bèta versie. In 2015 is diezelfde versie ook uitgebracht voor Android. Beide werden gebouw met behulp van het zgn. Titanium software framework. De Android en iOS versie van de app lopen daarin 99% van de tijd gelijk op maar voor een tweak naar het web is het ongeschikt. Die laatste stap lijkt essentieel en behoeft belangrijke aanpassingen aan de architectuur. Ook hiervoor geldt dat hier pas aan begonnen kan worden als de middelen beschikbaar komen na het eerst aantonen van haalbaarheid en wenselijkheid. Daarna kan worden geïnvesteerd in de serieuze uitrol van de YdocAgenda die op dit moment een kleine 1000 internationale gebruikers heeft. De YdocAgenda is een gratis app met daarin een overzicht van tentoonstellingen, openingen en andere evenementen: de interface op de smartphone (Android en iPhone) heeft een lijst en kaartweergave waarop de informatie van locaties te zien is (instellingen, musea, galeries, festivals). Op basis van de locatie van de gebruiker verschijnen de tentoonstellingen in de buurt van waar de gebruiker zich bevindt. De tentoonstellingsgegevens van de YdocAgenda zijn standaard afkomstig van de Facebook pagina’s van de betreffende locaties en organisaties. Instellingen die daar de gegevens goed invullen, staan automatisch ook goed in de agenda (zero effort). Maar met de hand data invoeren in het CMS moet- via een eigen inlog van venuesook mogelijk gemaakt worden. Middels eenvoudig te configureren API’s is het mogelijk de YdocAgenda te benaderen voor het geheel of gedeeltelijk herpubliceren van deze verzamelde data. Naarmate dat vaker gebeurt groeit de betekenis (en daarmee ook de waarde) van de dienst. Op termijn zou dit een bron van inkomsten voor Ydoc kunnen gaan vormen. Maar voor het zover is, zal er serieus werk moeten worden gemaakt van de promotie bij zowel aanbieders van gegevens (festivals, galeries, musea, uitgevers) als afnemers (publiek en professionals). In juni 2015 werd de app uitgebreid met een ‘YdocStore’ menu-item (dat evenwel aandacht behoeft qua gebruiksvriendelijkheid), later in 2015 volgen YdocNews en, onder voorbehoud, het fenomeen van push notifications. Het doel van de agenda is meerledig: de relevantie van de agenda voor het publiek maakt dat het met regelmaat naar de app zal grijpen. De toevoeging van News zal dat gedrag naar verwachting versterken. Op het verlanglijstje verder: het aanmaken van gebruikersprofielen die het mogelijk maken voorkeuren voor specifieke venues en/of beeldmakers vast te leggen en te worden geattendeerd op activiteiten daaromtrent. Gebruikersprofielen zijn bovendien krachtig gereedschap voor de YdocStore.

4.5.3 YdocPublishing: nadruk op distributie niet op publishing YdocPublishing is als distribiteur van fysieke boeken op kleine schaal actief. Coproducties werden aangegaan met Paradox en (via Paradox) met Hannibal Publishers (BE), Hatje Cantz (DE), HIPUganda en André Frère (FR). Tussen 2012 en 2015 verschenen de volgende titels: - Nederland - Uit voorraad leverbaar / Hans van der Meer; - Poppy‚ Trails of Afghan Heroin / Robert Knoth en Antoinette de Jong, coprodructie Hatje Cantz Verlag; - Offside / Arthur Huizinga en Dirk-Jan Visser

- Me, We - Koos Breukel , co-uitgave: Hannibal Publishers (B) - Via PanAm - Kadir van Lohuizen, Paradox - Oil & Paradise - Ad Nuis, via Blurb als printing on demand en als YdocBookApp, Paradox - Ebifananyi 1: The Photographer - Andrea Stultiëns, co-uitgave: HIPUganda (NL, UGA) - Ebifananyi 2: People Poses Places - Andrea Stultiëns, co-uitgave: HIPUganda (NL, UGA) - Ebifananyi 3: All the Tricks - Andrea Stultiëns, co-uitgave: HIPUganda (NL, UGA) - Ebifananyi 4: Forward Ever, Backward Never - Andrea Stultiëns, co-uitgave: HIPUganda (NL, UGA) - Maydan – Hundred Portraits - Emeric Lhuisset, co-uitgave André Frère Editions (FR) - The Last Book (Revisited) - Reinier Gerritsen, YdocBookApp: uitgave Paradox; boek The Last Book: uitgave Aperture (USA). Medio 2015 heeft Ydoc besloten geen nieuwe coproducties met derden (incl. Paradox) meer aan te gaan waar het gedrukte boeken betreft. De focus van Ydoc moet liggen op distributie; het wekt verwachtingen die niet kunnen worden waargemaakt, het is aan Paradox (en anderen) om content te ontwikkelen. Voor Ydoc is het zelfstandig ontwikkelen van content voorlopig niet (en misschien wel nooit) aan de orde. Maar ook het risicodragend participeren in producties van derden is door ontbrekende financiering daarvoor vooralsnog niet aan de orde. Anders ligt het voor de YdocBookApps en YdocFilmApps; hier zal veelvuldig sprake zijn van coproducties met derden wanneer gebruik wordt gemaakt van de door Ydoc ontwikkelde AppCook software.

4.5.4 YdocBookApps en YdocFilmApps 4.5.4.1 Wat zijn YdocBookApps en YdocFilmApps? YdocBookApps maken het mogelijk een PDF van een boek te vertalen naar een app. Idealiter worden de PDFs gegenereerd vanuit de opmaakbestanden voor de desbetreffende boekbestanden maar indien die ontbreken (zoals bij oudere titels) kunnen die ook worden gegenereerd middels scanning. YdocFilmApps vertalen video naar een app en vormen daarmee een alternatief voor fysieke DVD of Blu-ray schijfjes dan wel online distributie. De toegevoegde waarde van de apps schuilt in de interfacing: de wijze waarop met de titel kan worden geïnteracteerd, in hoeverre (verwijzing naar) content kan worden gedeeld (al dan niet via social media), de terugvindbaarheid c.q. beschikbaarheid en de mogelijkheid c.q. het gemak waarmee er (indien gewenst) ook een financiële transactie aan de overdracht kan worden gekoppeld.

4.5.4.2 Interfacing YdocBookApps: hommage aan het fotoboek Het grafisch ontwerp van de YdocBookApps en YdocFilmApps lag in handen van Kummer & Herrman (‘front end design’). In overleg met de ontwikkelaars/programmeurs van het ‘back end design’ (StillWater) werd aan de hand van de geformuleerde specs in een aantal maanden het eerste prototype gebouwd. Het resulteerde in een rustige interface die alleen het boek toont, zonder storende, permanent aanwezige menu’s.

Na het openingsscherm waarin de app de onderliggende PDF laadt, kan door swipen gebladerd worden. Daarbij gedraagt het boek zich als een ‘echt’ boek; de pagina’s kunnen krullen. Dat is veel meer dan een visueel effect: voor de ervaring van een papieren fotoboek is de mogelijkheid om bij het doorbladeren halverwege even te stoppen heel essentieel: de linker pagina van de spread (waar de kijker net vandaan komt) vormt dan een montage met de rechterpagina van de volgende spread. Dankzij de bladermodule kan de app dit ook. Uitsluitend tikken op een pagina werkt overigens ook voor (snel)doorbladeren. Een ander design aspect wordt gevormd door de opties m.b.t. zichtbaarmaking van de gutter. Voor sommige boeken is de aanwezigheid van de vouw een belangrijk onderdeel van de beleving van de pagina en/of het beeld; voor andere daarentegen eerder een handicap. Rekening houdend daarmee kan de gutter bij de programmering aan of uit worden gezet. Wanneer het boek omhoog wordt geschoven worden miniaturen (thumbnails) van de pagina’s zichtbaar. Hier kan, om sneller te scrollen, ook geschakeld worden van pagina’s naar hoofdstukken of naar de pagina’s die de gebruiker heeft geoormerkt (bookmarked). De laatste functie wordt zichtbaar als het boek naar beneden wordt geschoven, evenals de mogelijkheid een (dubbele) pagina te delen via mail of een sociaal netwerk naar keuze. De inhoud is afzoekbaar op tekstniveau, er is uitgebreide achtergrondinformatie voorhanden (About), er is voorzien in uitleg (Help) en er is een link naar de YdocStore. Allemaal functies waar de papieren versie van het desbetreffende boek niet in mee kan gaan. Het eerste item in het menu ‘About’ is – heel bewust – toegewezen aan ‘Clip’: een filmpje waarin het fysieke boek, waarnaar de boek app verwijst, wordt doorgebladerd. Op deze manier wordt (essentieel!) inzicht geboden in het ‘gedrag’ van het boek: hoe groot is het (t.o.v. de hand die bladert), zijn er uitvouwpagina’s, wat voor type omslag, etc. Het filmpje (Clip) maakt uit duidelijk dat een boek app vóór alles een representatie – een digitale hommage zo u wilt - van een fysieke titel wil zijn. Maar een aantal toegevoegde functies (en de compactheid) kunnen van de YdocBookApp ook de ideale reis- of educatiecompagnon maken: je kunt er eindeloos veel van meenemen en actief de inhoud delen via digitale media.

4.5.4.3 YdocBookApp en geluid Het principe van de YdocBookApp gaat – heel bewust – uit van een standaardproduct met universele functionaliteit dat vertrekt vanuit een PDF van een (al dan niet) bestaande boektitel. In één specifiek geval (The Last Book Revisited, waarover later meer) is daarvan afgeweken. Op één specifiek aspect – geluid – werd een generieke uitzondering van de oorspronkelijke specs gemaakt. De aanleiding vormde de eerste titel waaraan werd gewerkt >Play (uit 2001) van Carel van Hees. Het boek – zonder tekst - was voorzien van tracknummers, verwijzend naar de CD die verwerkt zat in de cover. De programmeurs waren zo genereus om binnen het budget een oplossing te bedenken die het voor deze (en vervolg) titels mogelijk maakt om geluid aan te roepen en daarbij te kiezen voor: spelen tot einde (geluids)track, spelen tot volgende spread spelen tot volgende geluidstrack. In The Last Book Revisited van Reinier Gerritsen is daarvan dankbaar gebruik gemaakt en het geldt ook voor het samenwerkingsproject van fotografe Anaïs Lopez en geluidskunstenaar (en ex-fotograaf) Hannes Wallrafen dat binnenkort zal worden uitgebracht.

4.5.4.4 iOS nu, Android later en de AppCook Stillwater ontwikkelde de app met behulp van het zgn. Titanium framework. Dit houdt in dat - tot de eindfase van de productie - een universele, voor iOS en Android, geschikte module wordt gemaakt. Vooralsnog is, gezien het veronderstelde marktaandeel onder fotografieliefhebbers van Apple hardware, alleen de iOS-variant op de markt gebracht. De inhoud van alle menu’s wordt per titel in een CMS geladen; de ontwikkelde AppCook haalt de informatie en het geluid (inclusief het gewenste gedrag) uit het CMS, koppelt die aan de PDF en ‘bakt’ daaruit een kant-en-klare app die gereed is voor aanmelding bij iTunesConnect, het voorportaal van de iTunes App Store. Gebaseerd op de functionaliteit van het CMS i.c.m. de AppCook kan, op basis van een correct aangeleverde PDF, voor een kostprijs die tussen de €250 en €500 ligt een YdocBook- of FilmApp geproduceerd worden. Op dit moment zijn er nog geen titels uitgebracht voor Android. Het ligt in de bedoeling dit eind 2015, begin 2016 te realiseren. De Android-versie vereist een aangepaste aanpak; app downloads uit de Google Play Store mogen niet groter zijn dan 50MB, daar waar de PDFs behorend bij voldragen YdocBookApps doorgaans 200MB of groter zijn. Dit houdt in dat pas bij het doen van de In-App purchase het gehele bestand wordt gedownload. In het geval van de iOS-variant is het hele bestand van meet af aan aanwezig maar wordt het pas na betaling volledig ontsloten.

4.5.4.5 PDF op basis van digitaal bestand of scannen Inmiddels is – door schade en schande wijs geworden – veel ervaring beschikbaar m.b.t. de juiste specificatie voor de PDF die de basis vormt van de boek app. Voor het genereren van een PDF vanuit een opgemaakt bestand let dat al uiterst nauw maar hoeft dit niet veel tijd te kosten (mits alle gelinkte bestanden voorhanden zijn). Voor boeken die niet meer in de computer voorhanden zijn rest maar één weg: en dat is scannen. Om op basis daarvan tot de noodzakelijke pixelprecieze PDF te komen is geen sinecure (lees: veel handwerk). Bijkomend probleem is dat de vervolgens via OCR te ontsluiten tekst in de bestanden vooralsnog niet 100% verwijst naar de plek op de pagina waar het woord voorkomt (wel naar de juiste pagina). De pagina’s zullen, hoe goed de scankwaliteit en de nabehandeling ook is, in deze vorm nooit de scherpte, zuiverheid in kleur en definitie hebben als de direct uit de computer gegenereerde PDFs. Maar vertoonbaar moet het zeker kunnen worden. In de tot dusver in de iTunes Store uitgebrachte YdocBookApps valt dit overigens niet te constateren; de enige gescande titel werd (om andere redenen) geweigerd.

4.5.4.6 YdocBookApps en de regelgeving van de iTunes App Store Apple hanteert strenge regelgeving waar het de uitvoering en inhoud van apps betreft. Dat geldt voor consistente interfacing v.w.b. de interactie met hardware knoppen op de toestellen maar zeker ook voor software buttons en, niet te vergeten: de inhoud die niet aanstootgevend mag zijn. Lastiger te doorgronden is de regelgeving op het punt van de aard van de content. Op grond van de op het moment van de start van de softwareontwikkeling bekend zijnde (interpretaties van de) regels, werd het mogelijk geacht om de door Ydoc geambieerde standalone apps te lanceren. Het betreft geen gesloten systeem met apps die in een

schil of kiosk (van Ydoc) draaien maar standalone toepassingen, die door de gebruiker op de door hem/haar gewenste plek op de tablet kunnen worden gearchiveerd en die voor de coproducenten en Ydoc daarmee ook even herkenbaar ‘hun’ app zouden zijn. Heel verwarrend is de indeling die de iTunes Store kent ten aanzien van apps. Op het eerste gezicht kent de App Store categorieën waarin naast Games, Education, Music, etc ook Books en Photo & Video voorkomen. Perfect, zo lijkt het, om daar respectievelijk YdocBookApps enYdocFilmApps in onder te brengen. En toch hebben wij (ruim) twee jaar lang slag geleverd met Apple over producties die vooral film of vooral boek zijn. Voor zover dat gaat tenminste; het bedrijf is op het arrogante af gesloten, een beargumenteerde discussie valt bijna niet te voeren en waag het vooral niet om inconsequent handelen aan te kaak te stellen ten aanzien van de toepassing van regels op eigen of andermans apps, je riskeert daarmee alsnog de intrekking van de eerder toegelaten app. Een vorm van jurisprudentie is het (conform de contractuele voorwaarden van het bedrijf) in elk geval nooit. Om een lang verhaal kort te maken: waar, na veel touwtrekken, enige consequentie aan te verbinden valt is de omgang met fotoboeken. Mits: -

de titel de beleving van het beeld centraal stelt, het boek – middels de clip – ook als object wordt gepresenteerd, de perifere gegevens aantonen dat het boek onderdeel is van een groter project, en voldaan is aan alle technische en inhoudelijke eisen ten aanzien van app en in-app purchase (indien van toepassing) komt een YdocBookApp in 9 van de 10 gevallen nu door de ‘keuring’ van iTunesConnect.

Daarmee is het geen optie voor boeken met een meer theoretische achtergrond: daar waar lezen voorop staat (en niet de beeldbeleving) wordt een boek verwezen naar de afdeling voor ePublications of iBooks. De laatste categorie vereist het overmaken van het boek middels specifieke software; de eerste heeft (vooralsnog) veel beperktere multimediale mogelijkheden. Bovendien is het – van buiten de omgeving waarin deze formats verkocht worden – heel lastig om de titels te vinden (veel lastiger in elk geval dan in het geval van de zelfstandige apps). In verhevigde mate geld dit voor de locatie van opbergen op de tablet. Beide factoren waren reden voor Paradox en Ydoc om bij de ontwikkeling uit te gaan van standalone apps.

4.5.4.7 YdocFilmApps, de regelgeving van de iTunes App Store en Buma/Stemra De kansen voor (lineaire) filmproducties waar, in de structuur daarvan geen interactieve aanpassingen zijn gemaakt, zijn uiterst beperkt. Voor dergelijke producties verwijst Apple naar de reguliere iTunes Store. Een reële mogelijkheid is dit niet; voor kleine, onafhankelijke producties is hier geen plaats. In navolging van de handelwijze bij de YdocBookApps is Ydoc erin geslaagd een aantal van de ontwikkelde titels toch als zelfstandige app in de store te krijgen. Het gaat hier om films als onderdeel van een (aantoonbaar) groter project waaraan bijvoorbeeld tevens een clip van een bijbehorende boekpublicatie kan worden gekoppeld. In dergelijke gevallen is de kans op toelating 50-60%. Een obstakel van geheel andere orde wordt gevormd door de regelgeving van Buma/ Stemra. Deze houdt op geen enkele manier rekening met het feit dat bij apps geen oplage wordt aangemaakt (zoals bij DVDs). Juist dit aspect maakt apps voor kleine producties zo aantrekkelijk; de investering in een oplage en bijkomende opslag en

distributie ontbreekt. Buma/Stemra ziet het aanmelden van een titel echter als het aanmaken van een oplage en wenst direct af te rekenen voor het volle pond. Dat betekent – afhankelijk van de productie - tot een paar duizend euro aan rechten voor muziek. Het is hoog tijd dat hier een andere grondslag voor bepaald wordt; dit werkt voor veel, zo niet alle producties die gebruik maken van muziek, prohibitief.

4.5.4.8 Overzicht van gerealiseerde YdocBookApps In 2013-2015 werden de volgende YdocBookApps van Paradox (co-)producties gerealiseerd: - Go No Go - Ad van Denderen (Engelse editie)  - Poppy - Robert Knoth & Antoinette de Jong  - Offside - Dirk-Jan Visser & Arthur Huizinga - >Play – a Photographic Record - Carel van Hees  - The Netherlands – Off the shelf - Hans van der Meer  - Ebifananyi 1: The Photographer - Andrea Stultiëns - Oil & Paradise - Ad Nuis  - Ebifananyi 2: People Poses Places - Andrea Stultiëns - The Last Book (Revisited) - Reinier Gerritsen De laatste titel kan worden betiteld als ‘quasi’ boek app: het is geen letterlijke vertaling van een bestaande boektitel maar is een digitale aanvulling of commentaar (companion) op de boekuitgave The Last Book (Aperture, 2014). In de zomer van 2014 werd de YdocBookApp Prize gelanceerd. Gedurende de zomermaanden konden experts het werk van jonge fotografen nomineren. Het zwaartepunt lag bij de portfolio reviewers bij Rencontres d’Arles in Zuid-Frankrijk. Het bereiken van deze grote groep experts en fotografen leverde tevens naamsbekendheid op voor Ydoc en het fenomeen van het digitale boek. Tijdens Unseen, Amsterdam september 2014 boog een jury bestaande uit Patricia Morvan (manager culturele projecten en tentoonstellingen Agence VU), Tamara Berghmans (curator en onderzoeker bij FoMu, Antwerpen), Arthur Hermann (vormgever Kummer & Herrman) en Hans van der Meer (fotograaf) zich over de nominaties. Inmiddels staat in de store: - It Takes My Mind Off Things – Robin Butter De tweede titel met beeld en geluid zit nog in de pijpleiding: - In The Beginning No Bird Sang - Anaïs Lopez & Hannes Wallrafen Van bovenstaande 11 titels waren de eerste 3 opgenomen in de 2012 aanvraag aan het Prins Bernhard Cultuurfonds. Die bevatte echter nog drie titels: - Long Live Me! - Ed van der Elsken (Engelse editie) - Lang Leve Ik! - Ed van der Elsken (Nederlandse editie) - Hollandse Velden - Hans van der Meer Beide eerste titels zijn gerealiseerd maar werden bij herhaling door de App Store afgewezen; het gaat te zeer om boeken waarin lezen (en niet kijken) voorop staat. Wanneer we (nieuwe) kansen zien zullen we de titels opnieuw inbrengen. Hollandse Velden is een zgn. ‘oblong’ uitgave: het boek kent een liggend formaat. Dat is – gegeven de beperkte maat van tablets – een ongelukkig gegeven.

4.5.4.9 Overzicht van gerealiseerde YdocFilmApps Als YdocFilmApp verschenen inmiddels: - Flemish Fields - Hans van der Meer - Calciatori della domenica - Hans van der Meer  - Campo de Futebol - Hans van der Meer  - Saturday Afternoon, Sunday Morning - Hans van der Meer  In de pijpleiding zit nog: - Foot Provençal - Hans van der Meer Wel gerealiseerd, maar helaas niet in de App Store store staan de volgende door het PBCf gehonoreerde titels: - The Wars   / De Oorlogen - Oscar van Alphen - Britanya - Marjoleine Boonstra - Go No Go – Ad van Denderen, Boris Gerrets Go No Go (onderdeel van een groter project, boek clip toegevoegd) staat on hold i.v.m. de copyrighteisen op de gebruikte muziek door Buma/Stemra; de kosten zijn onverantwoord hoog. The Wars en Britanya struikelen over het feit dat ze louter en alleen film zijn. Net als voor de boektitels - die als te beperkt worden gezien - blijft het monitoren van de regelgeving van de App Store (waar wel enige beweging te bespeuren valt) voor ons belangrijk en zullen titels met (voor de vorm aangebrachte oppervlakkige wijzigingen) opnieuw worden ingebracht wanneer dat opportuun lijkt. Door de koppeling met de boektitels Hollandse Velden en European Fields was het daarentegen mogelijk – in etappes - de unieke films over amateurvoetbal van Hans van der Meer uit te brengen.

4.5.4.10 Kwantitatieve evaluatie Met steun van het Egbert Kunst Fonds van het Prins Bernhard Cultuurfonds en het Mondriaan Fonds ontwikkelde Paradox een eerste reeks YdocBookApps en YdocFilmApps. Van de gerealiseerde 12 titels (9 boeken, 3 films) werden tot dusver 711 exemplaren gedownload. De filmtitels moeten direct worden afgerekend à €7,99. Bij de boektitels is geëxperimenteerd met hetzelfde model (preview alleen via de iTunes Store) en met een ‘freebie’-model: de preview-versie is gratis downloadbaar maar voor het ontsluiten van de gehele inhoud via een zgn. ‘In-App purchase’ moet worden betaald (€3,99). Het laatste model leidt tot (ruim) 10% conversie d.w.z. dat één op de tien gebruikers die de app downloadt daadwerkelijk tot aanschaf overgaat. Wij zullen beide modellen in een later stadium evalueren. Duidelijk is evenwel dat YdocBookApps vooralsnog geen bestsellers zijn en daarmee ook geen substantiële bron van inkomsten uit losse verkoop vormen; het zal voor veel producties moeilijk genoeg zijn om de investering per titel terug te verdienen (hierover later meer). Van de bruto verkoopprijs schiet, na aftrek van het (hoge internationale) BTW-tarief en 30% voor Apple gemiddeld 50-60% over. Omdat de opslagkosten nihil zijn en de verkoop alleen plaatsvindt na online afrekening en de inkomsten daaruit maandelijks feilloos worden afgerekend is dit overigens beduidend gunstiger dan de verkoop van fysieke boeken.

4.5.4.11 Hoe nu verder: stand alone apps of apps in een kiosk? Van de door het PBCf ondersteunde boektitels ontbreken er twee van de zes in de iTunes App Store, van de filmtitels maar liefst drie van de vier. Dat hadden we graag anders gezien. Getalsmatig is dat aantal ruimschoots gecompenseerd: in totaal zijn 14 titels beschikbaar daar waar er 10 waren afgesproken. Het is uiteraard aan het fonds hoe het daarmee wil omgaan. Nogmaals zij gesteld: alle oorspronkelijk ingediende apps bestaan, ze hebben allemaal hun rondjes gedraaid in Testflight, een (technisch identieke) testomgeving, ze zijn alleen niet beschikbaar via de iTunes App Store. Voor Android (later dit jaar, begin 2016) speelt het probleem naar verwachting niet (wel de Buma/Stemra auteursrechtkwestie). De aanvraag voor de tien concrete titels impliceerde tevens de totstandkoming van een ontwikkelomgeving, wat zich vertaalde in het eerder genoemde CMS i.c.m. de AppCook. Beide zijn gerealiseerd en functioneren naar behoren waarmee in principe de weg vrij is om ook voor derden producties te realiseren. Gezien de beperkingen die het ervaringstraject heeft opgeleverd zullen we daar – helaas – behoedzaam mee om moeten springen: niet iedere boekproductie kwalificeert zich. Datzelfde geldt, maar in nog veel sterkere mate, voor filmtitels. De weerbarstigheid in de (omgang met) regelgeving van m.n. Apple heeft voor dit project enorme implicaties gehad met betrekking tot de werkzaamheden en de planning daarvan. Over al dit soort zaken was op voorhand geen klaarheid te krijgen van Apple en ook nu, met de nodige titels goedgekeurd online verkrijgbaar, doemen bij nieuwe aanmeldingen plotseling weer principieel lijkende bezwaren op. Maar iemand moet die – relatief weerbarstige en daarmee ook kostbare - pioniersarbeid doen. Voor wat betreft de boeken valt er na een lange trial and error periode nu enige consistentie te ontwaren. Voor de YdocFilmApps zal vermoedelijk een andere oplossing moeten worden gezocht in de vorm van het ontwikkelen van een kiosk-omgeving waarbinnen de film apps verschijnen. De laatste oplossing is bijvoorbeeld ook toegepast door de National Film Board (NFB, Canada) voor hun app met door hun gesteunde onafhankelijke filmproducties. Als we die stap zetten, ligt het voor de hand ook de boektitels en de YdocAgenda met de YdocStore en andere functionaliteit toe te voegen aan wat de YdocKiosk zou kunnen gaan heten. Daarbij stelt zich uiteraard onmiddellijk de vraag in hoeverre de gedane investeringen weggegooid geld zijn geweest. Het geruststellende antwoord daarop luidt: amper. De YdocBook- en FilmApps alsmede de productieomgeving kunnen met relatief beperkte middelen worden omgebouwd voor de kioskomgeving. Maar desgewenst kunnen de modellen ook naast (en eventueel door elkaar) bestaan. Het onderbrengen van alle onderdelen in één module biedt voordelen met betrekking tot de implementatie van cross platform gebruikers-profielen die ook voor de YdocAgenda (en daarin opgenomen onderdelen zoals News) gewenst zijn. En het maakt het onderhoud eenvoudiger. Nadeel blijft de terugvindbaarheid van alleen binnen de schil van de kiosk beschikbare apps. Bij uitrol van de volledige functionaliteit ook via het web vervalt dat bezwaar. Alles bij elkaar hebben we het dan over zeer serieuze investeringen. Om deze überhaupt te kunnen overwegen is het haalbaarheidsonderzoek (mogelijk) te financieren door de Adessium Foundation een voorwaarde.

4.5.4.12 Tot slot: voor wie zijn YdocBookApps resp. –FilmApps geschikt? Zoals eerder vastgesteld: ondanks het feit dat het met steun van het PBCf en het Mondriaan Fonds gerealiseerde model een productiemodel heeft opgeleverd waarbij voor €250-€500 een boek app of film app kan worden gerealiseerd, zullen het – uitzonderingen daargelaten – geen cash cows worden. Daarvoor zijn het BTWtarief en de inhoudingen van Apple en Google, in combinatie met de noodzakelijke lage prijs (het publiek is niet gewend veel te betalen voor een app), verantwoordelijk. Het langs deze weg op de markt houden van uitverkochte titels door uitgevers zal naar verwachting dan ook geen grote vlucht nemen; hun marges zijn te smal om zich (ook) op deze wijze te engageren met het (foto)boek als cultureel erfgoed. Die taak is aan de musea en de kunsten cultuurinstellingen die op deze wijze zowel hun eigen producties als (delen van) de collectie beschikbaar kunnen houden stellen. Recente gesprekken met o.a. het Prins Claus Fonds en World Press Photo wijzen in die richting. Als dergelijke partijen instappen, kan het platform uitgroeien tot een uiterst waardevol gegeven zowel voor educatie als voor erfgoedontsluiting. Het businessplan i.o. voor Ydoc in 2016-2017 zal een antwoord moeten formuleren op de marketinginspanningen op dit punt en tevens naar de beschikbaarstelling aan de culturele sector als geheel: er is immers geen enkele technische of inhoudelijke reden waarom de toepassing van de techniek beperkt zou moeten blijven tot het terrein van de documentaire fotografie. Het kan desgewenst worden uitgebreid naar film en/of andere vormen van fotografie, zelfs naar de performing arts. Het kan alleen niet onder de paraplu van Ydoc en een partnership met één of meer derden ligt dan ook voor de hand.

4.6 Conclusie: professionaliseringsslag noodzakelijk Ydoc is ook in 2015 nog steeds een platform in ontwikkeling, oftewel in bètafase. De ontwikkeling van de producten Ydoc Bookapps en YdocFilmApps werd afgerond. Ydoc manifesteerde zich in het openbaar op festivals en evenementen als Les Rencontres d’Arles en Unseen om relaties met mogelijke partners te leggen en te onderhouden, en de YdocStore zowel voor professionele partijen als het publiek onder de aandacht te brengen. Er is een eerste versie van een extern toegankelijk content management systeem voor de YdocAgenda app opgeleverd, dat door musea en organisatoren van evenementen in de fotografie gebruikt kan worden om handmatig hun evenementen in de Agenda te kunnen laten opnemen. De YdocAgenda app is uitgebreid met toegang tot de YdocStore (voorheen allen via de webbrowser bereikbaar) waar de diverse producten ook via de mobiel kunnen worden gekocht. In de communicatie naar de doelgroepen is gekozen voor een heldere naam en boodschap. Het begrip ‘Y’ als mede-merk is stilzwijgend verlaten en gekozen is voor één merknaam en merkbeeld ‘Ydoc’, met als korte beschrijving ‘platform voor documentaire fotografie en visual storytelling’ (ook in Engelstalige variant). Een overgang van de website-url (ydocfoundation.org) naar een korte, snappy url met Ydoc als kernnaam is in onderzoek. Maar in deze fase zijn ook de beperkingen van het huidige Ydoc-platform en de organisatie duidelijk geworden. De opzet van het verdienmodel voor YdocBook- en FilmApps bleek gezien het beleid van de dominante partij in de mobiele markt Apple,

niet goed haalbaar. Het vermarkten van content met visual storytelling die rechtstreeks door gebruikers moeten worden gekocht (al dan niet via in-app aankopen) wordt door Apple vaak verhinderd; dergelijke content moet in de Apple kiosk voor boeken en DVDâ&#x20AC;&#x2122;s worden aangeboden. De marges op deze producten worden door Apple fors afgeroomd. De doelstellingen van Ydoc lijken niet gehaald te kunnen worden via de modellen van Apple en (wellicht) Google. Een mogelijke oplossing is het zelf ontwikkelen van een kioskmodel of andere vormen te vinden waarmee het Store-aanbod bij de Ydoc community kan worden gebracht. Het aantal nieuwe BookApps en FilmApps is daardoor vooralsnog beperkt gebleven. In 2015 is duidelijk geworden dat Ydoc nodig een professionaliseringsslag moet maken om op een duurzaam hoger niveau te komen. De technische basis van het platform, ontwikkeld voor testdoeleinden, loopt tegen zijn grenzen aan. Zo is er slechts een rudimentair databasesysteem aanwezig voor de producten en nog niet voor gebruikers, waarmee niet de volgende stappen gemaakt kunnen worden. De ontwikkeling is overgedragen aan het Eindhovense bedrijf Cell-0 die de volgende generatie van het platform kan gaan ontwikkelen. Daarvoor zal een deel van de opgeleverde technologie (m.n. rond de YdocAgenda) opnieuw ontwikkeld moeten worden. De kern van Ydoc moet een moderne, digitale community worden die zich op alle populaire platforms eenduidig manifesteert en makkelijk toegankelijk is voor alle stakeholders. De basis moet een integrale database worden voor gebruikers en gebruikershistorie (professionals en consumenten), producten, events en content, waar alle functionaliteiten op gebouwd kunnen worden. In deze community kunnen alle stakeholders, van professionals (fotografen, uitgevers, musea) tot de eindgebruikerfotoliefhebbers elkaar ontmoeten. Een succesvolle YdocStore moet voor de professionele stakeholders de voornaamste trekker zijn om actief aan de community te gaan bijdragen. Dit moet het centrale onderdeel worden van de volwassen fase van Ydoc. Het bestuur van Paradox (p 78) werd in 2015 mede om die reden aangevuld tot drie personen: Mike Ackermans (toen Azx Media, inmiddels CBS) en Willem Woudenberg (Brand Dialogue) traden toe. Mike Ackermans beheert de portefeuille Ydoc en opereerde enkele maanden als meewerkend bestuurslid. Het resulteerde in een aantal belangrijke beleids- en uitvoeringsbijstellingen (zie boven) maar ook in concreet zicht op een nieuwe partner voor de financiĂŤle ondersteuning van Ydoc in de partij van de Adessium Foundation.

5. Organisatie 5.1 Bestuur en Raad van Commissarissen Paradox is een stichting opgezet via het zgn.‘cultural governance’ model. Het kent daarmee het fenomeen van aan programma’s meewerkende bestuurders. Dit eerstelijns bestuur wordt bijgestaan en gecontroleerd door een Raad van Commissarissen. De organisatie is klein en plat. De penningmeester van het bestuur draagt de stichting in het dagelijks functioneren en wordt bijgestaan door junior en senior projectmanagers, één of meer stagiaires of een incidentele projectmedewerker. De Raad van Commissarissen van de stichting bestaat momenteel uit Bert Mennings (senior relatiemanager Cobra Museum, Amstelveen, voorzitter), Monique de Ruiter (v.m. hoofdredacteur VT Wonen) en Rob van der Laarse (hoogleraar Erfgoed van de Oorlog ‘Westerbork leerstoel’ aan de Vrije Universiteit en universitair hoofddocent Cultureel erfgoed aan de Universiteit van Amsterdam). Curator/producent Bas Vroege (oprichter in 1993) vormt samen met Mike Ackermans (hoofdredacteur CBS) , Willem Woudenberg (Brand Dialogue) en Agnes Wijers het (dagelijks) bestuur van de stichting. Ackermans heeft de functie van voorzitter, Vroege is penningmeester en is verantwoordelijk voor de algemene leiding (directie) van de stichting.

5.2 Medewerkers: (te) grote dynamiek Gemiddeld over de periode 2014-2015 waren 15 verschillende mensen (parttime) actief (19 in totaal), vormgevers en editors betrokken bij projecten niet meegerekend. Werkzaamheden zijn direct gekoppeld aan onderhanden projecten. Zonder uitzondering zijn medewerkers op freelancebasis actief, Paradox kent (nog) geen (vaste) arbeidscontracten. De achtergrond van de freelancemedewerkers varieert van mensen die een eigen kunstenaarspraktijk hebben, dan wel een voltooide universitaire opleiding en zich als researcher, freelance curator, communicatiemedewerker of tekstschrijver op de markt begeven. Paradox vervult een niet onbelangrijke rol in het introduceren van jonge mensen in het veld. Sterk aanwezig onder de (ex-)medewerkers zijn afgestudeerde master studenten Film- en Photographic Studies van de Universiteit Leiden (MaFPS). Dit houdt direct verband met de interactie van Z-Lab, de samenwerkingsprojecten van Paradox en het editorial/curatorial programma (ECTP) van die opleiding dat wordt gedoceerd door Paradox bestuurslid Bas Vroege. Het verloop van medewerkers is relatief groot, wat verband houdt met de schaal van de organisatie, de arbeidsvoorwaarden en, tot op zekere hoogte ook, de goedkope maar excentrische ligging. Financiering op één tot tweejaarsbasis maakt verbetering daarvan echter lastig.

In 2015 waren de volgende personen actief betrokken bij Paradox projecten: - Bas Vroege, curator/producent, (meewerkend) bestuurslid. - Mike Ackermans, (meewerkend) bestuurslid Ydoc. - Iris Sikking (Nederlandse Film en Televisie Academie, Amsterdam/MaPS, Leiden) was (meewerkend) bestuurslid tot oktober 2014 en als producent verbonden aan de werkgroep van PhotoStories 2. - Tiago Rosado werkt sinds begin 2015 als projectmanager voor Ydoc. Hij studeerde architectuur. - Kelly James (MaFPS, Universiteit Leiden) doet de PR van Ydoc - Heleen Peeters (MaFPS, Universiteit Leiden) deed in 2015 de PR van Paradox. - Henri Sandront (Cultural Studies, Universiteit Maastricht) deed de productie van Maydan en managede de reizende tentoonstellingen tot april 2015. Hij vertrok naar het Stedelijk Museum Amsterdam. - Christophe Collas (MaFPS, Universiteit Leiden) volgde hem op. - Laura van Rijs (MaFPS, Universiteit Leiden) werkt sinds december 2014 aan het project 48Stories en doet een (deel van) het officemanagement. - Hannah Hagen (MaFPS, Universiteit Leiden) werkt sinds haar stage begin 2015 aan Alone Together – The first 25 Years of Digital Storytelling. - Agnes Wijers (ex reizende tentoonstellingen NAI, ex hoofd PR Bouwkunde Delft) was projectmanager voor Rotterdam Vertical City tot najaar 2015. Zij trad in december toe tot het bestuur en is belast met HRM en Reizende Tentoonstellingen. - Markus Seewald (ex GEO) werkte in 2015 aan de totstandkoming van het boek The New Suez Canal. - Aleksandra (Ola) Kononiuk (ex ICP, NYC; MaFPS, Universiteit Leiden) wekt als projectmanager aan Women We Have Not Lost Yet. Regelmatig kloppen stagiaires van diverse opleidingen bij Paradox aan. In deze periode ging het om Lisette Swier (HKU) en Eline Beijne (Academie Minerva).

5.3 Huisvesting De stichting is gehuisvest op het industrieterrein van Edam waar een opslag/kantoorunit voorziet in de huisvestings- en een deel van de opslagbehoeften. Grote tentoonstellingen staan (nabij) opgeslagen bij de firma Yusen. De boekenvoorraad is verdeeld over de eigen opslag, het CB (via een collectieve aansluiting van de Vrije Uitgevers) en Hexspoor (Boxtel) dat de YdocStore (fysiek en administratief) beheert en de verzending regelt. Het boven de opslag gelegen kantoor met eenvoudige montagestudio c.q. multimedia testruimte in Edam voorziet adequaat in de ruimtebehoefte. Maar de huisvesting is bovenal goedkoop. Daarmee gaan de beschikbare middelen vóór alles in de producties zitten en niet in overhead. Grote handicap is evenwel de ligging: op één enkele persoon na (Bas Vroege) reizen medewerkers allemaal vanuit Amsterdam (een enkeling verder: Rotterdam, Leiden, Den Haag, Utrecht) naar Edam. Uiteraard wordt thuiswerken 24/7 ondersteund. Maar de afstand kost tijd, geld en (een stukje) motivatie.

5.4 Netwerk Bestuurs- en raadsleden maar ook de bovengenoemde freelancers brengen hun netwerken mee die van groot belang zijn voor Paradox en waaruit meer dan eens kruisbestuivingen plaatsvinden. - Bas Vroege is lid van de Raad van Advies van het Three Shadows Photography Art Centre (Beijing), lid van de adviesraad van de Fondazione Fotografia in Modena en tevens als docent verbonden aan de Master Film and Photographic Studies van de Universiteit Leiden (MaFPS).

5.5 Bezoldiging De stichting kent geen vaste arbeidscontracten en werkt uitsluitend op projectbasis met freelancers. De algemene leiding van de stichting is in handen van meewerkend bestuurslid Bas Vroege. Voor zijn werkzaamheden in dat kader ontving hij in 2015 â&#x201A;Ź38.866 (ex BTW).

6. Profielschets Paradox 6.1 Korte historie en doelstelling Paradox werd in 1993 in Rotterdam opgericht. Doelstelling van de organisatie is de bevordering van ontwikkelingen in de fotografie en daarmee verwante media en de internationale uitwisseling van inzichten op dit gebied. Als instrumenten daartoe worden in de statuten genoemd: -

het organiseren van tentoonstellingen en manifestaties het organiseren van educatieve activiteiten het uitgeven, of doen uitgeven van publicaties en audiovisuele programmaâ&#x20AC;&#x2122;s het uitbrengen van beleidsadviezen het initiĂŤren, bemiddelen, begeleiden en adviseren met betrekking tot opdrachten het optreden als oprichtster en/of bestuurslid van andere rechtspersonen

De stichting werkte aanvankelijk samen met de stichting Perspektief Magazine, die een tijdschrift onder dezelfde naam publiceerde. Reden voor oprichting van Paradox was de overtuiging dat in combinatie met nieuwe media voor de fotografie een tijdperk zou aanbreken met heel andere mogelijkheden om met publiek in dialoog te gaan. Tegelijkertijd leefde de verwachting dat de grotere instellingen op het vakgebied niet geĂŤquipeerd zijn op intensieve productionele samenwerking met beeldmakers om zo met regelmaat zelfstandig richtinggevende projecten te ontwikkelen.

6.2 Missie en visie: explore & share Sinds 2014 wordt de missie van Paradox samengevat met de begrippen: Explore & Share. Die staan voor het streven om door middel van vernieuwende en verrassende documentaire fotografie op een kritische maar genuanceerde manier doelgroepen kennis te laten maken met actuele maatschappelijke fenomenen. Daarbij wordt gebruik gemaakt van relevante multimediale technieken en communicatiemiddelen. Lens-based slow journalism vormt het belangrijkste voertuig. Explore & Share geldt zowel de maatschappelijke onderwerpen in binnen- en buitenland die worden benoemd en ondervraagd (local to global), het geldt nadrukkelijk ook de wijze waarop verhalen worden verteld: vernieuwing van het vakgebied staat hoog in het vaandel. De inzichten die op dat punt zijn verworven worden via educatieve trajecten, waarin de uitwisseling met professionals voorop staat, gedeeld. Dat laatste aspect sluit nauw aan bij de visie van de instelling: vanuit de noodzaak tot voortdurende vernieuwing van de documentaire fotografie, streeft Paradox er naar, om met een internationaal netwerk van professionals, voor visual storytellers de best denkbare (multimediale c.q. multiplatform) oplossingen te realiseren. Dat kan uitsluitend op basis van matchmaking van professionals afkomstig uit diverse disciplines onderling, zowel als in de online en offline ontmoetingen met de bezoeker. Of in andere woorden: Paradox ontwikkelt projecten met (documentaire) auteurs over maatschappelijke onderwerpen die zich middels diverse, vaak met elkaar verbonden, platforms (website, tentoonstelling, boek, film, DVD, educatief programma, app) tot

een breed publiek verhouden. Publicaties worden bij voorkeur uitgezet bij uitgevers. Tentoonstellingen hebben een internationaal bereik. Sinds 2012 ontwikkelt Paradox het online platform voor de documentaire Ydoc.

6.3 Projecten Projecten kunnen ontstaan op initiatief van de organisatie zelf, vaak ligt daaraan een plan (in welke staat van uitwerking ook) van een beeldmaker aan ten grondslag. Samenwerking ontstaat als het vertrouwen bestaat dat dit een inhoudelijke, communicatieve of artistieke meerwaarde oplevert voor de betrokkenen. De samenwerking is intensief en beloopt 1 tot 3 jaar voor wat betreft de ontwikkeling, daarna gaat het project in diverse gedaantes de wereld in. Naast de projecten die een tamelijk concreet maatschappelijk thema als uitgangspunt hebben, is de stichting actief in de ontwikkeling van (overzichts)tentoonstellingen die de vinger proberen te leggen op maatschappelijke ontwikkelingen die hand in hand gaan met artistieke ontwikkelingen en waarbij ook op een meta-niveau naar het vak wordt gekeken. Daarmee kennen ze een (neven)focus op professioneel geïnteresseerden. Een andere terugkerende activiteit is het restaureren of digitaal reconstrueren van audiovisuele producties die voor de ontwikkeling van het vak en de relatie met andere media (i.c. film) van grote betekenis zijn maar niet of moeilijk meer kunnen worden getoond als gevolg van fysieke achteruitgang of de niet, of steeds moeilijker beschikbare analoge apparatuur.

6.4 Auteurs Als producent hecht Paradox aan de intensieve samenwerking met kwalitatief sterke auteurs (kunstenaars, fotografen, filmmakers, vormgevers, onderzoeksjournalisten). Mensen moeten niet alleen in staat zijn een verhaal neer te zetten, ze moeten ook de ambitie en de capaciteiten bezitten daarvoor eigentijdse vormen te bedenken en conventies te heroverwegen. Daarnaast moeten ze in staat en bereid zijn in teamverband te opereren. Per project wordt gekeken naar de juiste samenstelling van de crew: welke beeldmakers, welke vormgevers te benaderen? Wat verhoudt zich inhoudelijk en artistiek op interessante wijze tot elkaar, welke combinatie levert een meerwaarde op en – last but not least in het leven van iedere producent- welke ego’s kunnen met elkaar door één deur?

6.5 Maatschappelijke onderwerpen Fotografie is in de plaatjesmaatschappij waarin wij leven alomtegenwoordig. De grenzen tussen journalistieke, artistieke, commerciële toepassingen en het explosief gegroeide aantal registraties van ons dagelijkse bestaan via kiekjes zijn moeilijk meer te trekken. Dat heeft grote consequenties voor betekenisgeving en beeldvorming. Paradox probeert op basis van visueel prikkelende montages van qua herkomst vaak ongelijksoortig beelden tekstmateriaal vragen op te roepen. Niet onbelangrijk is dat (jonge) kijkers via het onderwerp worden geconfronteerd met het werk van getalenteerde beeldmakers en vormgevers en daarmee ook met de kunsten in bredere zin.

6.6 Platforms (website, tentoonstelling, boek, film, DVD, educatief programma, app) De krantenwereld en de commercie noemt de interactie tussen print, internet en televisie een multimedia-aanpak. Omdat onderdelen als tentoonstellingen en websites in onze producties op zichzelf al een multimedia-aanpak kennen, spreken wij van een multi-platform benadering van onze producties. Projecten bestaan vaak èn als tentoonstelling èn als website èn als boek èn als DVD/film en worden voorzien van een educatief programma. Essentieel daarbij is dat al deze uitingen op zichzelf moeten kunnen functioneren en elkaar daarnaast als aanvullende betekenisdragers binnen de constellatie van een tentoonstelling moeten kunnen versterken.

6.7 Breed publiek Voor alle producties geldt dat veel aandacht wordt besteed aan concept en vormgeving. Niet alleen dienen alle onderdelen dezelfde visuele identiteit te bezitten, ze moeten vooral ook een jonge doelgroep aanspreken. In het algemeen kan worden gesteld dat wordt gekozen voor een heldere vorm met nadruk op de beleving van beelden. Door het hanteren van montageprincipes, het combineren van media of bronnen, worden vragen opgeroepen die mensen nieuwsgierig maakt naar de achtergronden van het getoonde. Zaalteksten worden tot een minimum beperkt, achtergrondinformatie wordt bij voorkeur interactief (en dus gelaagd) aangeboden. Vrijwel zonder uitzondering wordt bij de grotere projecten gebruik gemaakt van gespecialiseerde ontwerpers (grafisch, 3D en interactief) voor de afzonderlijke platforms. De visuele identiteit per project is doorgaans in handen van de grafisch vormgever. Kenmerk van zowel de vormgevers als curator/producer is de bereidheid èn behoefte om over de grenzen van hun discipline te kijken. Daarmee ontstaat een interessante dialoog en staan de gehanteerde platforms niet alleen naast elkaar maar raken ze ook op een interessante manier met elkaar verknoopt.

6.8 Museaal en vakinhoudelijk bereik Paradox projecten weten door hun maatschappelijke oriëntatie, in combinatie met het auteurschap van de beeldmakers en de actualiteit van de vormgeving hun weg te vinden naar fotografie - en kunstinstellingen, fotografie-, mediakunsten filmfestivals, historische en volkenkundige musea, (wetenschappelijke) congressen, erfgoedorganisaties en scholen. De combinatie van de platforms zorgt bovendien voor een veel groter publieksbereik dan afzonderlijke onderdelen ooit kunnen behalen. Met de ontwikkeling van apps (in het kader van Ydoc) is ook het zich vernieuwende journalistieke terrein onderdeel van het manifestatiebereik. Met recht kan gesteld worden dat Paradox producties zich bevinden in de driehoek tussen de visuele kunsten (film, fotografie, beeldende kunst), de journalistiek en de geschiedenis/het erfgoed.

6.9 Internationaal bereik Paradox was in de afgelopen 22 jaar als zelfstandig producent verantwoordelijk voor 45 projecten en/of publicaties en trad in 15 situaties op als co-producent. In totaal ging het om 149 vertoningen, waarvan 84 in het buitenland. Van het totaal van 50 tentoonstellingsproducties, kenden 12 (meestal door hun opzet) een vertoning die zich tot Nederland beperkte. Kortom 75% van de producties bereikt het buitenland en wordt daar twee tot drie keer getoond (naast een vertoning in Nederland). Daarmee kan gesteld worden dat Paradox producties (voor een beperkte groep) Nederlandse beeldmakers en vormgevers een substantiële bijdrage leveren en hebben geleverd aan hun internationale carrière.

6.10 Footloose Paradox is producent van lens-based documentaire projecten met de nadruk op fotografie, die zich manifesteren in de vorm van boeken, tentoonstellingen, websites, films, educatieve programma’s, apps, lezingen en workshops. Voor de meeste projecten gaat het om een combinatie van deze in de gehanteerde multiplatformpraktijk. De productie van de projecten vindt plaats in c.q. vanuit het kantoor van de stichting in Edam. Geprogrammeerd wordt er niet in Edam, dat gebeurt uitsluitend bij externe partijen (venues) in binnen- en buitenland, variërend van klein, kritisch en alternatief tot prestigieus en/of mainstream. Het programmeren op verschillende locaties is ons dierbaar, het programma vaart er wel bij. Maar het footloose-karakter dat Paradox uniek maakt, kent ook schaduwkanten: het is met tentoonstellingen lastig/onmogelijk een eigen publiek op te bouwen, de zichtbaarheid van Paradox - te gast bij instellingen- laat regelmatig te wensen over, educatieve programma’s van instellingen worden vaker niet dan wel scherp aangepast op de inhoud van een reizende tentoonstelling, etc. De wens bestaat daarom om – aanvullend aan deze footloose werkwijze - een bescheiden eigen plek te kunnen programmeren op een goed bereikbare publiekslocatie. Daarover worden, gesteund door een externe financier, momenteel (augustus/september 2015) gesprekken gevoerd. De locatie betreft het v.m. marineterrein in Amsterdam, het gezamenlijke initiatief vaart onder de vlag Free Expression Lab Amsterdam (zie ook 7.3).

6.11 Verbondenheid met educatie: Z-Lab Paradox kent een sterke verbondenheid met het academisch onderwijs. Bas Vroege doceert het vak editorial and curatorial training dat onderdeel is van de Master in Film and Photographic Studies van de Universiteit Leiden. Onder de naam Z-Lab dragen teams van studenten ieder studiejaar bij aan een aantal projecten van beeldmakers die met Paradox in zee willen of dat al zijn. Ze opereren als praktische researchers en adviseurs voor projecten in wording: hoe kan een verhaal worden neergezet, met welke middelen, via welke platforms.

6.12 Bevordering en vernieuwing vakgebied: boekenlobby, Photostories en Ydoc Bij gelegenheid of wanneer daar aanleiding toe bestaat, zet de stichting zich in voor de positie van het vak. In 2014 was de stichting nauw betrokken bij de lobby van collega-uitgevers en het Mondriaan Fonds om het Ministerie van OCW te overtuigen van de noodzaak van het herstel van de bijdragen aan kunsten fotografiepublicaties. De lobby was uiteindelijk succesvol, sinds mei 2015 verstrekt het Mondriaan Fonds weer bijdragen aan de totstandkoming van kunsten fotografiepublicaties. De vernieuwing van het vakgebied en het nadenken daarover is een wezenlijk kenmerk van Paradox. Dit vertaalde zich in het verleden concreet in het participeren in de congressen PhotoStories 1 en 2 en de oprichting van Ydoc, beide gericht op de zich vernieuwende storytelling praktijk.

6.13 Financiering: uitzicht op belangrijke versteviging van de basis De non-profit organisatie functioneerde tot 2009 volledig op basis van projectfinanciering. Voor de periode 2009-2011 ontving de stichting een programmeringssubsidie van de Mondriaan Stichting. Deze vormde in de periode 2009-2011 een kwart van de inkomsten. De bijdrage werd in 2012 resp. 2013-2014 gecontinueerd. Het aandeel kwam in die laatste periode uit rond de 45%. Hierbij moet worden opgemerkt dat de berekening van dit percentage door de kostenstructuur bij Paradox sterk afwijkt van die van de reguliere presentatie-instellingen (met eigen vertoningsplek met bijkomende kosten en inkomsten). Voor de opstellingen vanaf 2014 is – na overleg met de registeraccountant en het Mondriaan Fonds - een correctie in de opstelling doorgevoerd. Daarmee komt instellingsbegroting meer in lijn met de gang van zaken bij onze projectbegrotingen voor de fondsen, bovendien zijn de kosten beter vergelijkbaar met andere presentatie-instellingen. Projecten worden gefinancierd op basis van (aanvullende) projectaanvragen bij andere fondsen en sponsoren. Het VSBfonds, SNS Reaal fonds, het Prins Bernhard Cultuurfonds en de stichting Sem Presser Archief (inmiddels opgeheven) komen op de lijst van financiers prominent voor. Het Fonds BKVB leverde tot 2011 substantiële bijdragen via de fotografen en kunstenaars. De overige inkomsten van de organisatie komen uit de verhuuropbrengst van tentoonstellingen, bijbehorende apparatuur en de verkoop van boeken, DVD’s en apps. Incidenteel draagt de verkoop van werken of installaties, gecoproduceerd met kunstenaars, bij aan de inkomsten. Zo werd in 2015 de app Via PanAm (incl broncode) verkocht aan het Stedelijk Museum. Een andere bijzondere bate vormde de opbrengst uit de realisatie van de fotografieopdrachten en het boek The New Suez Canal. In het najaar van 2015 werd Paradox uitgenodigd een aanvraag in te dienen bij de Adessium Foundation voor steun aan twee achtereenvolgende jaar programma’s met een bedrag van €100.000 op jaarbasis, alsmede een bedrag vanl €25.000 voor het ontwikkelen van een businessplan voor Ydoc gebaseerd op een diepgaand en

geactualiseerd haalbaarheidsonderzoek. Het is afhankelijk van de uitkomst daarvan of een vervolgtraject kan worden ingeslagen m.b.t. Adessium en Ydoc. Voor Paradox verstevigen de inmiddels ontvangen toezeggingen het fundament onder de stichting; het is een zeer welkome vorm van capacity building die mag worden gezien als waardering voor de projecten die Paradox sinds 1993 ontwikkelt. Het maakt investeringen in personeel en huisvesting reĂŤel en het steunt de wens om nadrukkelijker in te spelen op de actualiteit zoals in 2014 en 2015 al gebeurde. In dergelijke situaties is aanvullende fundraising bij fondsen onhaalbaar en moet manifestatieruimte soms worden gehuurd of gekocht.

7. Jaarrekening 7.1 Toelichting financiën bestuur en Raad van Toezicht 2015 De totale exploitatie van Paradox eindigde in 2015 op €513.453, nagenoeg conform de begrote €515.000. Met €200.000 beliep het aandeel van het Mondriaan Fonds daarin 38,9%. Pijnlijk voor het programma zowel als de financiën was het onverwachte wegvallen van het grote multiplatform project Rotterdam Vertical City. In financiële zin werd dit opgevangen door The New Suez Canal, de relatief grote klus voor het internationale baggerconsortium dat in 2014-2015 in negen maanden tijd de capaciteit van het Suez kanaal verdubbelde. De inkomsten waren daarmee dit jaar beduidend meer dan gebruikelijk afkomstig van het bedrijfsleven. De stichting streeft naar het jaarlijks laten groeien met ca. 10% van de - onder de huidige omstandigheden - gewenste € 150.000 aan continuïteitsreserve. Door toevoeging van het positieve saldo van € 8693 werd daaraan voldaan; de reserve staat einde boekjaar nu op € 85.476. De post onderhanden werk op de balans ad € 50.000 komt voor rekening van de tournee van de succesvolle tentoonstelling Via PanAm die in 2016 wordt afgerond, zowel als de ontwikkeling van de nieuwe website voor de stichting. We noemden het eerder: zorgelijk is het feit dat de huuropbrengsten van reizende tentoonstellingen blijven dalen. Dat is nadrukkelijk niet het gevolg van het aantal locaties dat aangedaan werd; dat bleef in 2015 gelijk aan dat van 2014. Primair is het een gevolg van de problemen in de museale sector wereldwijd, secundair is het een effect van onze keuze scherper op de actualiteit te programmeren waardoor manifestatieruimte soms geld kost in plaats van oplevert.

Edam, 22 maart 2016 Namens het bestuur:

Namens de Raad van Commissarissen:

Bas Vroege, penningmeester

Bert Mennings, voorzitter

7.2 Vermogensopstelling per 31 december 2015 *

* na toevoeging overschot aan reserves

7.3 Categoriale exploitatierekening 2015

7.4 Toelichting op de vermogensopstelling per 31 december 2015 7.4.1 Waarderingsgrondslagen Algemeen De jaarrekening is gebaseerd op de Richtlijn uit het Handboek verantwoording cultuursubsidies instellingen. Alle bedragen zijn in gehele euroâ&#x20AC;&#x2122;s. Waarderingsgrondslagen voor de vermogensopstelling MateriĂŤle vaste activa De materiĂŤle vaste activa zijn gewaardeerd op verkrijgingsprijs verminderd met lineaire afschrijvingen welke zijn gebaseerd op de geschatte economische levensduur en rekening houdend met eventuele restwaarden. Onder handen werken Onder handen werken is het verschil tussen de reeds gerealiseerde opbrengsten minus de kosten uit hoofd van een project. De kosten worden uitsluitend verantwoord indien er zekerheid bestaat omtrent de dekking. Vorderingen Vorderingen worden gewaardeerd op nominale waarde, onder aftrek van noodzakelijk geachte voorzieningen voor oninbaarheid. Liquide middelen en kortlopende schulden Liquide middelen en kortlopende schulden worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Schulden Schulden worden gewaardeerd op nominale waarde tenzij anders is bepaald. Grondslagen voor resultaatbepaling Ten aanzien van de posten begrepen in het resultaat geldt dat baten slechts zijn genomen indien en voor zover deze in het boekjaar zijn verwezenlijkt en dat met lasten is rekening gehouden die hun oorsprong vinden voor het einde van het boekjaar. De toerekening van de uitvoeringskosten naar de hoofdactiviteiten geschiedt op basis van een schatting van de urenbesteding per medewerker per project, gecorrigeerd voor magazijnruimte en/of kapitaalsbeslag.

7.4.2 Toelichting op de afzonderlijke posten van de vermogensopstelling MateriĂŤle vaste activa De mutaties in 2015 van de vaste activa worden als volgt weergegeven:

7.4.3 Niet uit balans blijkende rechten en verplichtingen Huurovereenkomst kantoor- en opslagruimte Er is een huurovereenkomst aangegeaan voor het bedrijfspand aan de Nijverheidsstraat 24 in Edam. De jaarlijkse huurlast bedraagt op dit moment 11330 euro. De huurovereenkomst is in 2009 geformaliseerd en heeft een looptijd tot 1 mei 2017.

7.5 Toelichting op exploitatierekening 2015 7.5.1 Toelichting opbrengsten

7.5.2 Toelichting per kostensoort

7.5.3 Projectoverzicht 2015

7.6 Controle verklaring accountant

Paradox - Postbus 113 - 1135 ZK Edam (NL)