Perspektief Magazine No. 45 by Paradox

T I J D S C H R I F T

V O O R

F O T O G R A F I E

Q U A R T E R L Y

P H O T O G R A P H Y

M A G A Z I N E

ROSHINI KEMPADOO RAYMOND DEPARDON BILLHENSON HUMBERTO RIVAS

NL:/20,-/GB:Â£7/USA:$12

N o . 45 D e c e m b e r 1992 / J a n u a r y

Editor, Director Hoofdredacteur, directeur Bas Vroege Assistant Editor Eindredactie tekst Jacqueline Hagman

1993

Exhibitions Tentoonstellingen Frits G i e r s t b e r g Production Exhibitions and Publications Produktie Tentoonstellingen en Publicaties Agnes Wijers

Contributing Editors Redactie L e o D e l f g a a u w , M i c h a e l G i b b s , Frits G i e r s t b e r g , L i n d a R o o d e n b u r g , H a n s Z o n n e v i j l l e (Fotodok) Regular contributor Regelmatige medewerker Tim Druckrey Contributors to this issue M e d e w e r k e r s aan dit nummer J o r g e Heredia,Stefan Hogenelst, Don M a d e r , Arjen Mulder, Kate Royle, Rik S u e r m o n d t , J o h n T a y l o r , P a u l i n e T e r r e e h o r s t , C r i s t i n a Z e l i c h

Publicity Publiciteit Frits G i e r s t b e r g Commissions Opdrachten Linda R o o d e n b u r g Board Perspektief Foundation Bestuur Stichting Perspektief B e n v a n L i e m t (chairman/ voorzitter). W i l l e m W o u d e n b e r g (secretary/secretaris), C a r l a W a l v i s (treasurer/penningmeester)

Translations Vertalingen

J a n B r o n d e r , M a r i a n n e K e t t i n g , Luuk H u i s k e s , V i n c e n t v a n H e z i k

M i c h a e l Gibbs, lan Lopez, Don M a d e r , F r a n c i s V e r h e e s , J o s é van Zuijlen Design and Lay out Ontwerp en Lay-out Secretary, subscriptions Secretariaat, abonnementen

S t u d i o B a u m a n b N O (Ivo v a n L e e u w e n ) , R o t t e r d a m

M a r t i n v a n Lier Lithography Lithografie Distribution Distributie

Van Kooten & Simons, Rotterdam

Nederland B e t a p r e s s , Gilze Idea B o o k s , Amsterdam Great Britain C e n t r a l B o o k s , Lnndon

Printing Drukwerk Veenman Drukkers, W a g e n m g e n Cover Omslag Nobuyoshi Araki from the series Colorscapes. 1991

USA B e r n h a r d D e b o e r , N e w Jersey

Canada

I S S N 0167-9104

S p e e d i m p e x , W e s t e n , Ontario Australia M a n i e E x p o s e u r , Melbourne

PERSPEKTIEF Centrum voor fotografie Offices/kantoren Perspektief S i n t - J o b s w e g 30 3024 E J Rotterdam Nederland Tel.: (010)478 06 55 Fax: (010) 477 20 72

Stefan Hogenelst is an art historian and freelance journalist In Tokyo. Pauline Terreehorst is the former editor of Skrien film magazine and

Stefan Hogenelst is <unsthistoncus en freelance journalist in Tokio Pauline Terreehorst is de voormalig hoofdredakteur van Skrien nn publiceert regelmatig over film, fotografie un mode

wntes regularly abotit film, photography andfashion.

AMBASSADE VENSTER

erspekti(if bedankt voor hun steun aan dit nummer/Perspektief wishes to thank for their support to this issue: Ambassade de France,

Den Haag/The Hague; Alliance Francaise. Rotterdam; Association d'Action Artistigue, Parijs/Pari»; Magnum Photos, Parijs/Paris; Generalitat de Catalunya Departament de Cultura, Australia Council for the Arts; Lantaren/Venster, Rotterdam.

Ai:x

FRANCE

PAYS-BAS

N N Editorial

FEATURE

ARTICLES

HOOFDARTIKELEN

T h e t w o m o s t e x t e n s i v e article s in t h i s i s s u e deal with Raymond Dnpardon and Nobuyoshi Araki:

the first, an e x t r c m c l y i n t r o v e r t e d p e r s o n a l i t y ; the

The d i s c u s s i o n about cultural identity

are

the

world

- European

Currents

s e c o n d , as e x t r e m e l y e x t r o v e r t e d . T h e i r p o i n t in

u n d i m i n i s h e d in

c o m m o n : a n o b s e s s i o n w i t h the m e d i u m that t h e y

Frits G i e r s t b e rg

remains

are

the

world

- Europese

stromingen

D e d i s c u s s i e o v e r c u l t u r e l e i d e n t i t e i t blijft

intensity.

onverminderd hevig. Frits G i e r s t b e r g

e m p l o y . In D e p a r d o n ' s c a s e that is p h o t o g r a p h y a n d f i l m ; In A r a k i ' s c a s e , p h o t o g r a p h y .

Roshini

In his a r l i c l e , S t e f a n H o g e n e l s t d e s c r i b e s A r a k i

and

Kempadoo

- Cultural

Identity

Roshini Kempado o

- Culturele

Representation

as m a n i a c a l . A l t h o u g h I a m a c q u a i n t e d w i t h A r a k i ' s

K e m p a d o o q u e s t i o n s the s t e r e o t y p e i m a g e s of

w o r k o n l y f r o m his b o o k s a n d the p r i n t s w e

b l a c k p e o p l e in t h e m e d i a .

s e l e c t e d t o g e t h e r f r o m t h e m for the e x h i b i t i o n , in

Frits G i e r s t b e r g

identiteit

representatie

K e m p a d o o stelt de s t e r e o t i e p e a f b e e l d i n g e n van z w a r t e m e n s e n in d e m e d i a a a n d e k a a k . Frits G i e r s t b e r g

the last a n a l y s i s that is a l r e a d y m o r e t h a n s u f f i c i ë n t to l e a d o n e to s u b s c r i b e to that o p i n i o n . T h i s m a n

Raymond

lias n e a r l y e i g h t y p u b l i s h e d b o o k s to his c r e d i t : to

Emptiness

E u r o p e a n s , an i n c r e d i b l e n u m b e r . H o w e v e r , o u t s i d e

R e g r e t is t h e f r a m e , t h e light is h a p p i n e s s . T h e

J a p a n A r a k i is a l m o s t u n k n o w n , a l t h o u g h his p a r t i c i p a t i o n in t w o s u c c e s s i v e e d i t i o n s of the F o t o g r a f i e B i ë n n a l e R o t t e r d a m ('90 a n d '92) h a s not g o n e u n n o t i c e d . F o r u m S t a d t p a r k (i.e.. C a m e r a A u s t r i a l . a l o n g t i m e b u l w a r k for J a p a n e s e w o r k , p r e p a r e d I r e t r o s p e c t i v e that c o m e s to R o t t e r d a m In A p r i l a n d is, in o u r o p i n i o n , o n e of the h i g h p o i n t s In the p r o g r a m m i n g for t h i s c o m i n g y e a r , w h i c h w i l l m o s t p r o h a h l y bo P e r s p e k t i e f ' s last as an independent exhibition space.

Depardon

b o t h P e r s p e k t i e f a n d the F o t o g r a f i e B i ë n n a l e

Raymond

Depardon

Bill

a l s h e t g e l u k bij e e n o n g e l u k . Pauline

Terreehorst

Henson

- Paris Opera

van

leegte

H e t v e r d r i e t is h e t k a d e r , h e t l i c h t is g e l u k . D e f o t o

p h o t o g r a p h as h a p p i n e s s by accident. Pauline

- Chroniqueur de

Project

Bill

Henson

- Paris

Terreehorst

Opera

Project

H e n s o n ' s c h a r a c t e r s p o s e a s the a u d i e n c e of an

D e karakters van H e n s o n p o s e r e n als operapubliek.

o p e r a . T h e stage, h o w e v e r , c a n not capture

H e t t o n e e l kan h u n a a n d a c h t e c h t e r niet v a n g e n , d e

attention, they look

their

inward.

blik is n a a r b i n n e n g e r i c h t .

Frits G i e r s t b e r g

Frits Gierstberg

Humberto Rivas

A s y o u p r o h a h l y k n o w , in the c o u r s e of 1993

- Chronicler

- T i e n jaar

later

T h e w o r k of R i v a s is p u r i f i e d of all h e s i t a t i o n .

Humberto

Rivas

- Ten

Years

Later

H e t w e r k v a n R i v a s is g e z u i v e r d v a n a l l e a a r z e l i n g .

Cristina Zelich

R o t t e r d a m w i l l ho m e r g i n g i n t o T h e N e t h e r l a n d s Institute for P h o t o g r a p h y . In t i m e , T h e N e t h e r l a n d s

Nobuyoshi

Araki - The

P h o t o A r c h i v e s w i l l f o l l o w . After y e a r s of s t r u g g l e ,

Journey

Sentimental

Nobuyoshi

Araki

- De

sentimentele een

reis

Photomaniac

van

fotomaniak

it a p p e a r s at last that a v e r y i m p o r t a n t s t e p has

Indefatigably, A r a k i r e c o r d s the u n d e r s i d e of the

O n v e r z a d i g b a a r legt Araki d e o n d e r k a n t van d e

b e e n t a k e n . A s a r e a d e r of this j o u r n a l , y o u c a n rest

Japanese society.

a s s u r e d of its c o n t i n u i t y .

Stefan

J a p a n s e s a m e n l e v i n g vast.

Hogenelst

Stefan

Hogenelst

Bas Vroege 67

RETRO

Redaktioneel

T h e P r e c i o u s Art of S i p e k C l a s h e s at t h e

RETRO

Ruffled

F r i n g e s of E u r o p e - L e o D e l f g a a u w V i v a el P e r u , C a r a j o ! - J o r g e H e r e d i a

D e t w e e omvangrijkste hoofdartikelen in dit nummer handelen over R a y m o n d D e p a r d o n en N o b u y o s h i

Breda Fotografica - D o n M a d e r

Araki. D e eerste, e e n uitermate introverte persoonlijk-

M e c h a n i s m s in p h o t o j o u r n a l i s m - K a t e R o y l e T w e n t y y e a r s of p h o t o g r a p h y for t h e c i t y - L e o D e l f g a a u w

heid, de t w e e d e de extrovertie zelve. Gemeenschappelijk punt: e e n bezetenhei d met het m e d i u m dat ze hanteren; in het geval van Depardon de fotografie en de film, in het geval van Araki de fotogra-

BOOKS

fie.

F r o m B a u h a u s to s u b j e c t i v e p h o t o g r a p h y - R i k The landscape

Stefan Hogenelst omschrijft Araki in zijn artikel als

Suermondt

T h e e t h i c s of t h e m a n i p u l a t i n g p h o t o g r a p h e r - A r j e n

maniakaal. H o e w e l ik het werk van Araki eigenlijk

BOEKEN

f r o m n o w on - J o h n T a y l o r Mulder

In g o d w e t r u s t - M i c h a e l G i b b s

alleen ken uit zijn b o e k e n (en van de prints die w e daaruit s e l e c t e e r d e n voor tentoonstellingen) is dat voor het onderschrijven van die m e n i n g al meer dan voldoende D e z e man heeft bijna tachtig boekpublicaties op zijn

INFO

AGENDA

FOTODOK

naam; e e n voor E u r o p e s e begrippen onwaarschijnlijk aantal Buiten Japa n is Araki echter vrijwel o n b e k e n d , al is zijn d e e l n a m e aan t w e e achtereenvolgend e edities van d e Fotografie Biënnale Rotterdam ('90 en '92) niet onopgemerkt g e b l e v e n. F o r u m Stadtpark c.q. C a m e r a A u s t n a , al langer e e n bolwerk voor J a p a n s werk, maakten e e n retrospectief dat in april Rotterdam aandoet en wat o n s betieft e e n van de hoogtepunten m d e prog r a m m e i mg van het k o m e n d e , en hoogstwaarschijnlijk laatste iaar van Perspektief als zelfstandige tentoonstellingsruimte zal zijn. Zoals vermoedelijk bi| u b e k e n d gaat Perspektief evenals de Fotografie Biënnale Rotterdam in de loop van 1993 op in het N e d e r l a n d s Instituut voor Fotografie Het Nederlands Fotoarchief volgt op termijn Na jarenlang sukkelen li|kt dan eindelijk e e n heel belangrijke stap gezet. A l s lezer van dit blad kunt u verzekerd zijn van continuïteit. B a s Vroege

CURRICULA

VITAE

CURRICULA

VITAE

Frits Gierstberg European Currents w a s the theme of the third three day s y m p o s i u m about photography held by Projects UK in N e w c a s t l e (GB). Casting a s e a r c h i n g look t o w a r d s w a r in the former Yugoslavia , the r e s u r g e n c e of f a s c i s m in Germany, the i n c r e a s i n g l y grim p r o s p e c t s for asylum s e e k e r s , but also the p e a c e f u l s e p a r a t i o n b e t w e e n the C z e c h s and the Slovaks, the d i s c u s s i o n about cultural identity is of undiminished intensity.

European Currents was het thema van het driedaags symposium over fotografie dat voor de derde keer werd gehouden door (het inmiddels opgeheven) Projects UK uit Newcastle (GB). Met het vorsend oog op de oorlog in voormalig Joegoslavië, het heropkomend fascisme in Duitsland, het verbeten doorschuiven van asielzoekers, maar evengoed de vreedzame scheiding tussen Tsjechië en Slowakije, is de discussie over culturele identiteit onverminderd hevig.

WE ARE THE WORLD E U R O P E A N

Europese

C U R R E N T S

stromingen

European Currents, National Photography Conference, Durham, 26/9-28/9/91

In a p l e a s a n t a l t e r n a t i o n o f l e c t u r e s , p l e n a r y d i s c u s s i o n s a n d w o r k s h o p s ,

In e e n p r e t t i g e a f w i s s e l i n g v a n l e z i n g e n , p l e n a i r e d i s c u s s i e s e n w o r k s h o p s

s u b - t h e m e s such a s national a n d cultural identity, regionalism versus

s t o n d e n ( s u b ) t h e m a 's centraal als nationale e n culturele identiteit, r e g i o n a l i s m e

internationalism, sexuality, race a n d skin colour w e r e also dealt with,

v e r s u s i n t e r n a t i o n a l i s m e , s e k s u a l i t e i t , r a s e n h u i d s k l e u r , e n d a n m e t n a m e in

p a r t i c u l a r l y in their relation to p h o t o g r a p h i c r e p r e s e n t a t i o n . A p a r t f r o m t h e

relatie tot f o t o g r a f i s c h e r e p r e s e n t a t i e. A f g e z i e n v a n d e o n v e r m i j d e l i j k e oppervlak -

superficiality w h i c h s e e m s unavoidable w h e n topics such a s these are dealt

kigheid w a a r m e e o n d e r w e r p e n als d e z e o p e e n conferentie w o r d e n behandeld,

w i t h a t c o n f e r e n c e s , it c a m e a c r o s s t o m e a s p a r t i c u l a r l y s i g n i f i c a n t t o s h a r e

k w a m h e t m i j a l s b i j z o n d e r z i n v o l o v e r o m in e e n i n t e r n a t i o n a a l g e z e l s c h a p e r v a -

e x p e r i e n c e s in a n international setting a b o u t the kinds of p r o b l e m s that

r i n g e n uit t e w i s s e l e n o v e r e e n d e r g e l i j k e p r o b l e m a t i e k d i e i n m i d d e l s i n d e r d a a d

p r e s e n t l y a r e at t h e t o p o f t h e a g e n d a e v e r y w h e r e in E u r o p e .

in h e e l E u r o p a b o v e n a a n d e a g e n d a s t a a t .

" T h e r e w a s t h e E n g l i s h m a n w h o w o r k e d in t h e L o n d o n office of a m u l t i -

" T h e r e w a s t h e E n g l i s h m a n w h o w o r k e d in t h e L o n d o n o f f i c e o f a m u l t i -

n a t i o n a l c o r p o r a t i o n b a s e d in t h e U n i t e d S t a t e s . H e d r o v e h o m e o n e

n a t i o n a l c o r p o r a t i o n b a s e d in t h e U n i t e d S t a t e s . H e d r o v e h o m e o n e e v e n i n g i n

e v e n i n g in his J a p a n e s e car. H i swife, w h o w o r k e d for a firm w h i c h

his J a p a n e s e car. H i s w i f e , w h o w o r k e d for a firm w h i c h i m p o r t e d G e r m a n

i m p o r t e d G e r m a n k i t c h e n e q u i p m e n t , w a s a l r e a d y at h o m e . H e r s m a l l Italian

k i t c h e n e q u i p m e n t w a s a l r e a d y at h o m e . H e r s m a l l Italian c a r w a s o f t e n q u i c k e r

car w a s often q u i c k e r t h r o u g h t h e traffic. A f t e r a m e a l w h i c h i n c l u d e d N e w

t h r o u g h t h e traffic. A f t e r a m e a l w h i c h i n c l u d e d N e w Z e a l a n d l a m b , C a l i f o r n i a n

Zealand lamb, Californian carrots, Mexican honey, French cheese a n d

carrots, M e x i c a n honey, French c h e e s e and Spanish w i n e , they settled d o w n to

S p a n i s h w i n e , they settled d o w n to w a t c h a p r o g r a m m e u n their

television

w a t c h a p r o g r a m m e o n their t e l e v i s i o n s e t w h i c h h a d b e e n m a d e in F i n l a n d . T h e

set, w h i c h h a d b e e n m a d e in F i n l a n d . T h e p r o g r a m m e w a s a retrospective

p r o g r a m m e w a s a retrospective celebration of t h e w a r to recapture t h e Falklands

celebration of t h e w a r to recapture the Falkland Islands. A s they w a t c h e d

Islands. A s t h e y w a t c h e d t h e y feit w a r m l y patriotic, a n d very p r o u d to b e

they feit w a r m l y patriotic, a n d v e r y p r o u d t o b e B r i t i s h . " '

British".'

C e r t a i n l y in E u r o p e , t h e notion of a national identity is a fiction. N o t o n e European people are " p u r e " , without an admixture of other

nationalities,

D e notie v a n e e n n a t i o n a l e identiteit i s , z e k e r in E u r o p a , e e n fictie. G e e n e n k e l E u r o p e e s volk is ' z u i v e r ', z o n d e r v e r m e n g i n g m e t a n d e r e v o l k e r e n , z o n d e r

without a long history of e x c h a n g e s with a n d influences from other cultures.

e e n lange g e s c h i e d e n i s vanw i s s e l w e r k i n g e n m e t e n invloeden v a nandere cul-

N a t i o n a l i d e n t i t y , i n t h e s e n s e o f a f e e l i n g o f s o l i d a r i t y , is o n l y r e a l i t y in

t u r e n . N a t i o n a l e identiteit in d e z i n v a n e e n g e v o e l v a n l o t s v e r b o n d e n h e i d is

c a s e s of t h e o p p r e s s i o n of o n e p e o p l e b y a n o t h e r , that is to s a y , in conflict

h o o g u i t r e ë e l in g e v a l v a n o n d e r d r u k k i n g v a n h e t e n e v o l k d o o r h e t a n d e r e , d u s i n

s i t u a t i o n s . In t h e y e a r 1 9 9 2 e x a m p l e s c o m e e a s i l y t o m i n d . It h a r d l y h a s t o

c o n f l i c t s i t u a t i e s . V o o r b e e l d e n zijn e r a n n o 1 9 9 2 t e o v e r . H e t b e h o e f t

be said that visual representation plays a n important

b e t o o g dat (visuele) r e p r e s e n t a t i e v a n d i e identiteit in d e r g e l i j k e c o n f l i c t e n e e n

role in s u c h conflicts.

nauwelijks

In c o n f l i c t s i t u a t i o n s , v i s u a l r e p r e s e n t a t i o n i s f o r t h e m o s t p a r t s t e r e o t y p i c a l ,

b e l a n g r i j k e rol s p e e l t . V i s u e l e r e p r e s e n t a t i e is i n c o n f l i c t s i t u a t i e s m e e s t a l s t e r e o -

a n d often is in t h e s e r v i c e of t h e m o s t p o w e r f u l party. F o r m i n g s t e r e o t y p i e

t i e p e n s t a a t v a a k i n d i e n s t v a n d e m a c h t i g s t e partij. S t e r e o t y p e r e n d e b e e l d v o r -

i m a g e s n o t o n l y s t a n d s in t h e w a y of u n d e r s t a n d i n g a n d a t t e m p t s

toward

m i n g staat niet a l l e e n w e d e r z i j d s b e g r i p e n t o e n a d e r i n g in d e w e g , m a a r w o r d t

r e c o n c i l i a t i o n , b u t is often a c t i v e l y u s e d in t h e p r o p a g a n d a of e a c h of t h e

v a a k in d e p r o p a g a n d a v a n e l k a a r b e s t r i j d e n d e p a r t i j e n o p e e n a c t i e v e m a n i e r

parties in the conflict to protect their o w n interests a n d keep their o w n ranks

a a n g e w e n d o m d e eigen belangen te b e s c h e r m e n e n d e eigen g e l e d e r e n

tightly closed.

gesloten te h o u d e n .

R e p r e s e n t a t i o n of both o n e ' s o w n (supposed) identity, a n d that of the

R e p r e s e n t a t i e v a n z o w e l d e (vermeende) e i g e n identiteit als v a n die v a n d e

'other', is i n e x t r i c a b l y c o n n e c t e d w i t h i d e o l o g y , a s is m a d e p a i n f u l l y c l e a r in

a n d e r is o n l o s m a k e l i j k v e r b o n d e n m e t i d e o l o g i e , d i e z i c h voor w a t betreft het

" h u m a n i s t i c " W e s t e r n E u r o p e ' s reaction to the arrival of i m m i g r a n t s

' h u m a n i s t i s c h ' W e s t - E u r o p a o p pijnlijk d u i d e l i j k e w i j z e laat a f l e i d e n u i t d e r e a c t i e s

from

A f r i c a , S o u t h A m e r i c a a n d A s i a , m a n y o f t h e m f r o m its f o r m e r c o l o n i a l

o p d e k o m s t v a n i m m i g r a n t e n uit o n d e r m e e r A f r i k a , Z u i d - A m e r i k a e n A z i ë , e e n

t e r r i t o r i e s . In t h e p r e s e n t ' p o s t - c o l o n i a l ' e r a , w e m a y w e l l h a v e s w e p t o u r

g r o o t d e e l v a n h a a r v o o r m a l i g e k o l o n i a l e g e b i e d e n . In h e t h u i d i g e , ' p o s t k o l o n i a l e '

W e s t e r n f e e l i n g s of s u p e r i o r i t y t o other c i v i l i s a t i o n s u n d e r t h e r u g - t h o u g h

tijdperk m o g e n d a n w e l d e w e s t e r s e g e v o e l e n s v a n superioriteit t e n opzichte v a n

c e r t a i n l y n o t o u t t h e d o o r - b u t it i s p r i m a r i l y a r e p r e s s i v e t o l e r a n c e

a n d e r e b e s c h a v i n g e n o n d e r h e t v l o e r k l e e d z i j n g e v e e g d , w e g zijn z e n i e t : h e t i s

toward

their representatives w h o have c o m e here to live in the W e s t that e x p r e s s e s

vooral e e n repressieve tolerantie ten opzichte v a n hun v e r t e g e n w o o r d i g e r s die

itself t h r o u g h o u t

n a a r h e t w e s t e n k o m e n , d i e z i c h in E u r o p a d o e t g e l d e n . O o k i n N e d e r l a n d , w a n t

E u r o p e . E v e n in r e g a r d t o T h e N e t h e r l a n d s , h o w else, f o r

h o e a n d e r s m o e t e n w e bijvoorbeeld het g e g e v e n interpreteren dat d e w e r k l o o s -

e x a m p l e , are w e to e x p l a i n the fact that u n e m p l o y m e n t a m o n g

h e i d o n d e r i m m i g r a n t e n in W e s t - E u r o p a n e r g e n s z o h o o g is a l s h i e r ?

is h i g h e r h e r e t h a n a n y w h e r e e l s e i n W e s t e r n E u r o p e ?

" W e Are the W o r l d " zongen eensgezin d en met de allerbeste bedoelingen p o p a r t i e s t e n e n k e l e jaren g e l e d e n e n v u l d e n m e t d e m e l o d i e v a n d e z e tophit niet

immigrants

W i t h o n e v o i c e a n d the best of intentions, p o p artists s a n g " W e A r e the W o r l d " s e v e r a l y e a r s a g o , a n d in s o d o i n g n o t o n l y f i l l e d t h e h e a d s of

a l l e e n d e h o o f d e n v a n m i l j o e n e n s c h o o l k i n d e r e n , m a a r o o k d e k a s s a ' s v a n d e pla-

m i l l i o n s of s c h o o l c h i l d r e n w i t h the tune, but a l s o filled the m u s i c

t e n i n d u s t r i e . Z e h a d d e n het niet a l l e e n o v e r " W e A r e the W o r l d " , m a a r o o k

cash registers. Not only w a s there " W e A r e the W o r l d " , but also " W e Ar e

"We

industry's

A r e t h e C h i l d r e n " . O n t d a a n v a n h a a r b i j b e l s e c o n n o t a t i e (wij zijn d e k i n d e r e n v a n

t h e C h i l d r e n . " S e p a r a t e d f r o m its b i b l i c a l c o n n o t a t i o n ( w e a r e t h e c h i l d r e n

g o d ) b e t e k e n t d i e u i t s p r a a k n i e t a l l e e n " w i j zijn a l l e m a a l h e t z e l f d e " , m a a r o o k

of g o d ) , this e x p r e s s i o n m e a n s not o n l y ' W e are all the s a m e ' , but a l s o ' W e

" w i j zijn o n s c h u l d i g " , e e n r e g e l r e c h t e v e r w i j z i n g n a a r d e m y t h e v a n h e t j o n g zijn

are i n n o c e n t ' , a direct referenc e to the m y t h of y o u t h a s the ideal. N o t the

als ideaal. W a n t niet d e c u l t u u r v a n i n d i v i d u e l e v e r s c h i l l e n , g e b a s e e r d o p k e n n i s , e r v a r i n g e n g e s c h i e d e n i s e n d u s v a n o u d e r d o m , m a a r d e j e u g d c u l t u u r is d e b e l a n g r i j k s t e in d e w e s t e r s e s a m e n l e v i n g . D e b l o e i e n d e k o s m e t i c a - i n d u s t r i e is d a a r v a n n i e t a l l e e n e e n s y m p t o o m , m a a r e e n i n t e g r a a l o n d e r d e e l : h e t zijn i m m e r s de jongeren die door hun impulsiviteit en e v e n o n v o o r s p e l b a ar als veranderlijk b e s t e d i n g s p a t r o o n d e i n t e r e s s a n t s t e d o e l g r o e p v o r m e n v o o r e e n i n d u s t r i e d i e in h o g e m a t e v a n p r o d u k t v e r n i e u w i n g a f h a n k e l i j k i s . D e " w e e s l e k k e r j e z e l f " V i v a - c u l t u u r p r o p a g e e r t d a n o o k a l l e e n e e n s c h i j n i d e n t i t e i t , d i e is g e b a s e e r d o p e e n ' p e r s o o n l i j k e ' k e u z e uit t w i n t i g v e r s c h i l l e n d e s p i j k e r b r o e k e n , s h a m p o o s of m o u n t a i n b i k e s . Uiteindelijk gaat het s l e c h t s o m e e n nivellering van reële cultur e l e v e r s c h i l l e n in d i e n s t v a n d e c o n s u m p t i e - e c o n o m i e . D e c u l t u r e l e i d e n t i t e i t v a n e e n i n w o n e r v a n W e s t - E u r o p a valt b i n n e n haar i d e o l o g i e s a m e n m e t die v a n d e ideale c o n s u m e n t . In d i t z e l f d e licht m o e t o o k e e n c a m p a g n e a l s d i e v a n b i j v o o r b e e l d k l e d i n g f a brikant B e n e t t o n w o r d e n g e z i e n , w a a r i n w e k i n d e r e n , v e r s c h i l l e n d v a n ras en h u i d s k l e u r , g e p r e s e n t e e r d zien als b e h o r e n d tot é é n g r o t e f a m i l i e : o n d e r d e vlag v a n gelijkheid - " U n i t e d C o l o r s of B e n e t t o n " - gaat niets a n d e r s schuil d a n d e behoefte aan een grootschalige

marktverruiming.

O v e r i g e n s k o m ik m e t d e z e l a a t s t e o p m e r k i n g e n d i c h t b i j d e k r i t i e k d i e b i j v o o r b e e l d e e n t e n t o o n s t e l l i n g a l s T h e F a m i l y of M a n e n d e t a l l o z e d i e in h a a r v o e t s p o r e n zijn g e o r g a n i s e e r d , h e e f t g e k r e g e n : d e b e j u b e l i n g v a n d i e e n e g r o t e f a m i l i e d i e m e n s h e e t , is e i g e n l i j k h e t P r o c r u s t u s b e d v a n d e w e s t e r s e i d e o l o g i e , e e n o n g e o o r l o o f d e o n t k e n n i n g van cultuurverschille n t u s s e n v o l k e r e n e n der-

Advertentie/Advertisement Benetton 'We Are the World'

halve ook van d e conflicten, die vooral d o o r t o e d o e n van het w e s t e r s e imperialisme de wereld beheersen. D e r g e l i j k e kritiek h e e f t natuurlijk a l l e e n b e s t a a n s r e c h t w a n n e e r haar b e o e f e -

culture of i n d i v i d u a l d i f f e r e n c e s , b a s e d o n k n o w l e d g e , e x p e r i e n c e a n d

n a a r s o o k d e i n t e n t i e v a n d e p l e i t b e z o r g e r s v a n h e t u n i v e r s a l i s m e of h e t p a r t i c u -

h i s t o r y , but t h e y o u t h c u l t u r e , is m o s t i m p o r t a n t

l a r i s m e in o g e n s c h o u w n e m e n . W a n t w i e w i l er n u g é é n v r e d e o p a a r d e ?

f l o u r i s h i n g c o s m e t i c s i n d u s t r y is not a s y m p t o m of t h i s , b u t a n i n t e g r a l

B e l a n g r i j k e r n o g d a n h o e e e n p e r s o o n l i j k e , n a t i o n a l e o f c u l t u r e l e i d e n t i t e i t er

in W e s t e r n s o c i e t y . T h e

z o u k u n n e n u i t z i e n , lijkt h e t m i j d u s t e o n d e r z o e k e n w i e , e n v o o r a l m e t w e l k e

unpredictable a n d changeabl e s p e n d i n g patterns are an interesting

r e d e n , e e n b e p a a l d e i d e n t i t e i t v o o r s t a a t . I d e n t i t e i t is i m m e r s g e e n e i g e n s c h a p -

g r o u p f o r a n i n d u s t r y t h a t is t o a g r e a t d e g r e e d e p e n d e n t o n t h e

n o c h van e e n individu, n o c h van e e n groep - die vaststaat; ieder m e n s en iedere

r e v a m p i n g of their p r o d u c t . H o w e v e r , the " b e y o u r s e l f " culture of a

g r o e p v a n m e n s e n v e r a n d e r t v o o r t d u r e n d . ' I d e n t i t e i t ' k a n n o o i t m e e r zijn d a n e e n

m a g a z i n e l i k e V i v a p r o p a g a t e s o n l y a s h a m i d e n t i t y t h a t is b a s e d o n a

m o m e n t o p n a m e d i e g e d u r e n d e v e r l o o p v a n tijd s t e e d s m i n d e r

'karakteristiek'

part;

i n d e e d it i s t h e y o u n g w h o , t h r o u g h t h e i r i m p u l s i v i t y a n d e q u a l l y target

constant

" p e r s o n a l " choice f r o m t w e n t y different d e s i g n e r jeans, s h a m p o o s or

w o r d t . ' I d e n t i t e i t ' b e s t a a t d u s e i g e n l i j k n i e t . H e t is m e e r e e n a b s t r a c t b e g r i p d a n

m o u n t a i n b i k e s . In t h e u l t i m a t e i n t e r e s t o f a n e c o n o m y o f c o n s u m p t i o n , it

e e n t e r m d i e n a a r e e n v a s t s t a a n d e s i t u a t i e v e r w i j s t . W a a r o m is er d a n b e h o e f t e

finally c o m e s d o w n to a leveling of true cultural differences. T h e

aan

i d e n t i t y of s o m e o n e l i v i n g in W e s t e r n E u r o p e is, in its i d e o l o g y , t h e s a m e a s

identiteit? H e t a n t w o o r d m o e t w o r d e n g e z o c h t in d e k o n t e k s t w a a r i n e n d e

intentie

w a a r m e e h e t b e g r i p w o r d t g e h a n t e e r d . "(...) i d e n t i t y i s t h e s i t e o f s t r u g g l e s o v e r r e p r e s e n t a t i o n , s t r u g g l e s o v e r t h e d e m o c r a t i e a c c e s s to t h e right to s p e a k " , aldus Kobena Mercer.

H e t b e n a d r u k k e n v a n d e e i g e n i d e n t i t e i t is p u u r s t r a t e -

g i s c h : b e d o e l d a l s i n s t r u m e n t of a l s w a p e n w a a r m e e m e n z i c h v e r d e d i g t

tegen

d e a n d e r , d e o n d e r d r u k k e r e n w a a r m e e m e n d e e i g e n v r i j h e i d t r a c h t af t e d w i n g e n . O f h e t n u o m r a s , n a t i e , g e s l a c h t , k l a s s e of s e k s u a l i t e i t g a a t (en v a a k

cultural

b e i n g the ideal c o n s u m e r . A d v e r t i s i n g c a m p a i g n s (such as, for instance, that of t h e c l o t h i n g f i r m B e n e t t o n ) in w h i c h c h i l d r e n , d i f f e r i n g in r a c e a n d s k i n c o l o u r , a r e p r e s e n t e d a s b e l o n g i n g t o o n e b i g f a m i l y , m u s t b e s e e n in t h e s a m e light. U n d e r t h e f l a g of e q u a l i t y - ' U n i t e d C o l o r s of B e n e t t o n ' - is h i d d e n n o t h i n g m o r e t h a n the n e e d for a large s c a l e e x p a n s i o n of the market.

In t h e s e l a s t o b s e r v a t i o n s , w e c o m e c l o s e t o t h e c r i t i c i s m l e v e l e d a t

gaat het o m e e n c o m b i n a t i e hiervan), d e notie v a n e e n g e m e e n s c h a p p e l i j k e iden-

e x h i b i t i o n s s u c h as T h e F a m i l y of M a n a n d the c o u n t l e s s o t h e r s that h a v e

titeit k a n w e l i s w a a r n o o d z a k e l i j k , d o c h n o o i t m e e r d a n tijdelijk z i j n . M a a r al t e

f o l l o w e d in its f o o t s t e p s : a p p l a u d i n g t h a t o n e b i g f a m i l y c a l l e d m a n k i n d is

m a k k e l i j k l e i d t h e t p r o p a g e r e n v a n e e n s p e c i f i e k e i g e n c u l t u u r tot x e n o f o b i e e n

r e a l l y t h e P r o c r u s t u s b e d of W e s t e r n i d e o l o g y , a n illicit d e n i a l of t h e

n i e u w e r e p r e s s i e , d i e g e r i c h t is o p z o w e l ' d e a n d e r ' a l s o p d e i n d i v i d u e n v a n d e

d i f f e r e n c e s b e t w e e n p e o p l e s a n d t h e r e f o r e a l s o of the c o n f l i c ts - g r e a t ly

e i g e n g r o e p . C u l t u r e l e identiteit, schrijft Alain Finkielkraut, heeft aan t w e e

a d d e d to b y W e s t e r n i m p e r i a l i s m - that d o m i n a t e the w o r l d .

een uitgesproken hekel: individualisme en kosmopolitisme.

dingen

I m m e r s , dat w a t e e n

g r o e p i n d i v i d u e n v e r b i n d t , d a t w a t zij g e m e e n s c h a p p e l i j k h e b b e n , n a m e l i j k d e al d a n niet v e r m e e n d e c o l l e c t i e v e ziel ('Volksgeist'), w o r d t b e s c h o u w d als h o g e r , b e l a n g r i j k e r d a n h e t g e e n w a a r i n zij o n d e r l i n g v a n e l k a a r v e r s c h i l l e n . M a a r t e g e l i j kertijd w o r d t dat w a t h e n als g r o e p v a n a n d e r e g r o e p e n d o e t v e r s c h i l l e n , b e l a n g rijker g e a c h t d a n h e t g e e n m e n s e n o n d e r l i n g g e m e e n h e b b e n . "(...) t h e m o s t important thing (maar ook het moeilijkst te r e a l i s e r e n - F G ) a b o u t the n a t i o n a l i s m of a n o p p r e s s e d p e o p l e is t h a t o n c e it r e a l i z e s its g o a l s , it s h o u l d d e v e l o p a s o c i a l c o n s c i o u s n e s s t h a t is v e r y d i f f e r e n t f r o m a n a t i o n a l c o n s c i o u s n e s s " , s t e l t E d w a r d S a i d in dit v e r b a n d d a n o o k t e r e c h t .

H e t is v o o r a l di t ' s o c i a l c o n s c i o u s -

n e s s ' d a t d e l a a t s t e j a r e n in N e d e r l a n d , m a a r o o k e l d e r s in E u r o p a , s t e e d s v a k e r e n m e t t o e n e m e n d e intensiviteit ter d i s c u s s i e staat: h o e m o e t d e s a m e n l e v i n g r e a g e r e n o p d e k o m s t v a n i m m i g r a n t e n , a f k o m s t i g uit n i e t - w e s t e r s e c u l t u r e n ? In d i v e r s e E u r o p e s e l a n d e n l a a i e n in h e t v u u r v a n d e d i s c u s s i e s h i e r o v e r o o k d e g e v o e l e n s van n a t i o n a l i s m e w e e r op; d e kranten b e r i c h t e n hier dagelijks over. A l l e e n al a a n d e g e l e i d e l i j k e v e r a n d e r i n g v a n h e t w o o r d g e b r u i k in d e z e d i s c u s s i e s

cultural

N a t u r a l l y , s u c h c r i t i c i s m o n l y i s v a l i d if t h o s e m a k i n g it a l s o t a k e i n t o a c c o u n t the intentions of t h o s e a d v o c a t i n g u n i v e r s a l i s m o v e r f r a g m e n t a t i o n .

W h o w o u l d n o t b e in f a v o u r of p e a c e o n e a r t h ?

Y e t it s e e m s t o m e t h a t , m o r e i m p o r t a n t t h a n h o w a p e r s o n a l , n a t i o n a l o r

c u l t u r a l identity w o u l d b e e x p r e s s e d , is t h e q u e s t i o n of w h o p r o m o t e s a

p a r t i c u l a r identity, a n d f o r w h a t r e a s o n s . Identit y is c e r t a i n l y not a q u a l i t y

t h a t is f i x e d , e i t h e r f o r a n i n d i v i d u a l o r a g r o u p ; e v e r y p e r s o n a n d e v e r y

g r o u p is c o n s t a n t l y c h a n g i n g . " I d e n t i t y " c a n n e v e r b e m o r e t h a n a s n a p s h o t

t h a t w i l l b e c o m e s t e a d i l y l e s s " c h a r a c t e r i s t i c " a s t i m e p a s s e s . T h u s t h e r e is no such thing as an "identity".

It i s m o r e a n a b s t r a c t c o n c e p t t h a n a t e r m

t h a t r e f e r s to a s p e c i f i c a c t u a l i t y . W h y t h e n is t h e r e a n e e d for i d e n t i t y ? O n e m u s t s e e k t h e a n s w e r in t h e c o n t e x t in w h i c h , a n d the

w i t h w h i c h t h e c o n c e p t is e m p l o y e d . A c c o r d i n g to K o b e n a M e r c e r

"(...)identity is t h e site of s t r u g g l e s o v e r r e p r e s e n t a t i o n , s t r u g g l e s o v e r t h e d e m o c r a t i e a c c e s s to the right to s p e a k . "

intentions

Laying stress on one's

own

i d e n t i t y i s p u r e l y s t r a t e g i e ; it i s i n t e n d e d a s a n i n s t r u m e n t o r a w e a p o n w i t h

w h i c h people defend t h e m s e l v e s against the other or the o p p r e s s o r, and w i t h w h i c h p e o p l e t r y t o s e i z e t h e i r o w n f r e e d o m . W h e t h e r it i s a m a t t e r race, nationality, g e n d e r , class o r s e x u a l i t y , or (often e n o u g h )

is e e n v e r a n d e r e n d e h o u d i n g t e n o p z i c h t e v a n d e p r o b l e m a t i e k v a n m i n d e r h e d e n of

various

c o m b i n a t i o n s of t h e s e , t h e n o t i o n of a c o m m u n a l i d e n t i t y c a n m o s t

m e r k b a a r ; w a a r e e r s t n o g w e r d g e s p r o k e n v a n ' i m m i g r a t i e ' , s l u i p t in s o m m i g e r e c h t s e k r i n g e n h e t w o o r d ' i n v a s i e ' b i n n e n . In h e t a l g e m e e n zijn d e k a m p e n v a n

certainly

be n e c e s s a r y , but n e v e r m o r e than t e m p o r a r y . But the p r o p a g a t i o n of o n e ' s

' d e t o l e r a n t e n ' , o o k in N e d e r l a n d , v e r d e e l d t u s s e n v o o r s t a n d e r s v a n i n t e g r a t i e v e r s u s d i e v a n d e m u l t i c u l t u r e l e s a m e n l e v i n g . D o c h o p g e p a s t : d e t e g e n s t e l l i n g is

o w n s p e c i f i c c u l t u r e all t o o e a s i l y l e a d s to x e n o p h o b i a a n d a n e w

s l e c h t s s c h i j n b a a r , b e i d e k a m p e n k u n n e n g e m a k k e l i j k in r a c i s m e v e r v a l l e n .

r e p r e s s i o n , o n e t h a t is d i r e c t e d not o n l y at " t h e o t h e r " b u t a l s o at d i s s i d e n t

V o o r s t a n d e r s v a n i n t e g r a t i e (è la B o l k e s t e i n , w i e n s v e r d i e n s t e h e t

i n d i v i d u a l s in o n e ' s o w n g r o u p . C u l t u r a l identity, a s A l a i n Finkielkraut

is d e d i s c u s s i e in N e d e r l a n d p a s g o e d o p g a n g t e h e b b e n g e b r a c h t ) b e p l e i t e n e e n

o b s e r v e s , is t h e e n e m y of b o t h i n d i v i d u a l i s m a n d c o s m o p o l i t a n i s m .

volledige a a n p a s s i n g van de immigrant aan de w e s t e r s e cultuur m e t als argu-

That

ontegenzeglijk

w h i c h b i n d s t o g e t h e r a g r o u p of i n d i v i d u a l s , t h a t w h i c h t h e y h a v e in

m e n t de superioriteit van die cultuur. D e g e n e n die e e n multiculturele

c o m m o n , t h e i r n a t i o n a l s p i r i t o r c o l l e c t i v e s o u l , b e it r e a l o r i m a g i n e d , i s

v i n g v o o r o g e n h e b b e n , zijn g e n e i g d d e v e r s c h i l l e n t u s s e n c u l t u r e n o f s a m e n l e -

c o n s i d e r e d m o r e i m p o r t a n t t h a n t h o s e t h i n g s in w h i c h t h e i n d i v i d u a l s

differ

v i n g e n a l s a b s o l u u t t e v e r k l a r e n . Zij v e r o o r d e l e n d a a r m e e e c h t e r i e d e r e e n o n d e r

o n e f r o m another. At the s a m e time, that w h i c h m a k e s t h e m different

from

o t h e r g r o u p s is j u d g e d to b e m o r e i m p o r t a n t

t h a n that w h i c h all m e n

have

samenle-

h e t m o t t o v a n w e d e r z i j d s r e s p e c t tot h e t k e u r s l i j f v a n d e c u l t u u r w a a r u i t hij o f zij a f k o m s t i g is: " D e e e r s t e (zienswijze) plaatst alle n a t i e s die d e a a r d e b e v o l k e n o p

i n c o m m o n . In t h i s c o n n e c t i o n , E d w a r d S a i d h a s v e r y c o r r e c t l y o b s e r v e d :

d e z e l f d e w a a r d e n s c h a a l ; d e t w e e d e verkondigt dat z i e n s w i j z e n onderlin g

"...the m o s t i m p o r t a n t t h i n g a b o u t the n a t i o n a l i s m of an o p p r e s s e d p e o p l e

o n m e e t b a a r zijn (...) d e e e r s t e h e r l e i d t elk v e r s c h i l t o t m i n d e r w a a r d i g h e i d ; d e

i s t h a t o n c e it r e a l i z e s i t s g o a l s , it s h o u l d d e v e l o p a s o c i a l c o n s c i o u s n e s s

t w e e d e b e n a d r u k t h e t a b s o l u t e k a r a k t e r v a n d e v e r s c h i l l e n (...) d e e e r s t e s o o r t

t h a t is v e r y d i f f e r e n t f r o m a n a t i o n a l c o n s c i o u s n e s s " ( a n d a l s o t h e

m o n d t uit in h e t k o l o n i a l i s m e ; m a a r d e t w e e d e v i n d t zijn h o o g t e p u n t in h e t h i t l e -

difficult-FG).

most

It i s p r e c i s e l y t h i s s o c i a l c o n s c i o u s n e s s w h i c h e v e r m o r e

often

r i s m e " . H e t z a l , di t g e z e g d h e b b e n d e , d u i d e l i j k zijn d a t d e t e r m ' c u l t u r e l e

identi-

a n d w i t h rising intensity h a s b e c o m e a t o p i c of d i s c u s s i o n in T h e

t e i t ' o o k in n e g a t i e v e z i n a a n g e w e n d k a n w o r d e n , b i j v o o r b e e l d m e t d e b e d o e l i n g

N e t h e r l a n d s , a n d e l s e w h e r e in E u r o p e , o v e r the past f e w y e a r s . H o w s h o u l d

o m e e n maatschappelijke status quo te h a r d h a v e n , dan w e l o m anderen

the s o c i e t y r e s p o n d to the arrival of i m m i g r a n t s f r o m n o n - W e s t e r n c u l t u r e s ?

d e d e u r t e w i j z e n . O o k in r e c h t s e k r i n g e n w o r d e n c u l t u u r v e r s c h i l l e n i m m e r s a l s

In s e v e r a l E u r o p e a n l a n d s , f e e l i n g s o f n a t i o n a l i s m - a g a i n - a r e f a n n i n g

onverenigbaar b e s c h o u w d .

the

ronduit

f l a m e s of t h i s d i s c u s s i o n ; t h e n e w s p a p e r s r e p o r t t h e r e s u l t d a i l y . O n l y in t h e g r a d u a l a l t e r a t i o n of t h e l a n g u a g e u s e d in t h i s d i s c u s s i o n is t h e c h a n g e in a t t i t u d e s r e g a r d i n g t h e p r o b l e m of m i n o r i t i e s n o t i c e a b l e : w h e r e at o n e the w o r d " i m m i g r a t i o n "

c o u l d still b e s a i d , in right w i n g c i r c l e s t h e

" i n v a s i o n " h a s n o w c r e p t i n . In T h e N e t h e r l a n d s , t h e c a m p

" H e t g a a t m i j e r n i e t o m w a t i e m a n d d o e t m e t zijn e i g e n s p e c i f i e k e c u l t u u r ,

time

word

ruimte

b e s t a a t v o o r a l l e b u r g e r s (in E u r o p a ) , w a a r i n zij h u n k u n s t z i n n i g e a m b i t i e s k u n n e n

favouring

r e a l i s e r e n z o n d e r d a t h u n r o l v o o r a f v a s t l i g t " , s c h r i j f t R a s h e e d A r a e e n in d e c a t a -

" t o l e r a t i o n " is a l s o d i v i d e d b e t w e e n p r o p o n e n t s of i n t e g r a t i o n a n d t h o s e accepting a multicultural

m a a r o m d e v r a a g of e r e e n g e m e e n s c h a p p e l i j k e i n t e l l e c t u e l e of c u l t u r e l e

l o g u s v a n H e t K l i m a a t , d e m a n i f e s t a t i e o v e r b u i t e n l a n d s e k u n s t e n a a r s in

s o c i e t y . Y e t it m u s t b e n o t e d t h a t t h e d i s t i n c t i o n

N e d e r l a n d d i e v o r i g jaar p l a a t s v o n d . D i e ' g e m e e n s c h a p p e l i j k e r u i m t e ' 8

impliceert

o n l y a p p a r e n t : b o t h c a n e a s i l y fall i n t o r a c i s t i d e o l o g i e s . P r o p o n e n t s of

n i e t a l l e e n e e n r e c h t v a n s p r e k e n v o o r a l l e b u r g e r s - o f zij n u t o t ( c u l t u r e l e ) m i n -

i n t e g r a t i o n (like B o l k e s t e i n , l e a d e r of t h e D u t c h (Liberal ) C o n s e r v a t i v e P a r t y ,

d e r h e d e n b e h o r e n of n i e t - m a a r o o k e e n vrije t o e g a n g t o t d e m i d d e l e n d i e d a a r -

w h o s e o n e u n d e n i a b l e merit has been that he has gotten the d i s c u s s i o n

v o o r n o d i g z i j n . In s o m m i g e g e v a l l e n l u k t h e t b e p a a l d e g r o e p e n o m d i e m i d d e l e n

rolling in T h e N e t h e r l a n d s ) a r g u e for the i m m i g r a n t ' s c o m p l e t e

t e v e r w e r v e n . In F r a n k r i j k b i j v o o r b e e l d k r e e g h e t o n a f h a n k e l i j k e , g e h e e l d o o r

adaptation

to W e s t e r n culture, o n the g r o u n d s of the s u p e r i o r i t y of that culture. T h o s e

migranten geleide nieuwsagentschap Im'media e e n voet tussen de deur van de

w h o look t o w a r d a multicultural

grote televisie(nieuwsvoorzienings)maatschappijen toen officiële c a m e r a p l o e g e n

society are inclined to declare the

d i f f e r e n c e s b e t w e e n c u l t u r e s or s o c i e t i e s to be a b s o l u t e . H o w e v e r , f r o m

this

in d e P a r i j s e ' p r o b l e e m w i j k e n ' d o o r d e b e w o n e r s w e r d e n g e w e i g e r d . In G r o o t -

p e r s p e c t i v e , u n d e r the m o t t o of m u t u a l respect, t h e y s e n t e n c e e v e r y o n e to

B r i t t a n n i ë , w a a r o v e r i g e n s o o k e e n b u r e a u v a n M i g r a n t M e d i a C o l l e c t i v e is

t h e s t r a i t j a c k e t of t h e c u l t u r e o u t of w h i c h t h e y c a m e . ' T h e first ( v i e w )

gevestigd, vecht de vereniging voor zwarte fotografen Autograph voor de meest

judges

all the n a t i o n s that p e o p l e the earth o n the s a m e s c a l e of v a l u e s ; the s e c o n d

elementaire zaken als apparatuur e n e e n eigen tijdschrift o m m e t n a m e z w a r t e

p r o c l a i m s t h a t v i e w s c a n n o t b e c o m p a r e d w i t h o n e a n o t h e r (...) t h e f i r s t

m i n d e r h e d e n d e m o g e l i j k h e i d te g e v e n o m 'terug te s c h i e t e n m e t d e c a m e r a ' .

r e d u c e s e v e r y d i f f e r e n c e to i n s i g n i f i c a n c e ; the s e c o n d e m p h a s i z e s the

H e t g e v e c h t o m d e e r k e n n i n g v a n ( c u l t u r e l e ) i d e n t i t e i t is a l t i j d e e r s t e e n e c o n o -

a b s o l u t e c h a r a c t e r o f e v e r y d i f f e r e n c e (...) t h e f i r s t l e a d s t o c o l o n i a l i s m ; t h e

misch gevecht.

s e c o n d f i n d s its a p e x in H i t l e r i s m . '

T h i s h a v i n g b e e n s a i d , it s h o u l d b e c l e a r

that the t e r m " c u l t u r a l i d e n t i t y " c a n a l s o be a p p l i e d in a n e g a t i v e s e n s e , for i n s t a n c e w h e n it i s u s e d t o m a i n t a i n a s o c i a l s t a t u s q u o , o r w h e n it i s p l a i n l y u s e d to s h o w o t h e r s the d o o r , for in right w i n g cultural d i f f e r e n c e s are a l s o considered unbridgeable.

D e g e m e e n s c h a p p e l i j k e culturele en intellectuele ruimte waar ook A r a e e n n a a r v e r l a n g t , k o m t d a n o o k w a a r s c h i j n l i j k niet e e r d e r t o t s t a n d d a n n a e e n v e r s c h u i v i n g v a n d e ' m u l t i c u l t u r e l e s o c i a l e d e m o c r a t i e ' naar e e n (radicale) v e r s i e v a n ' d e m o c r a t i s c h c u l t u r e e l p l u r a l i s m e ' , z o a l s K o b e n a M e r c e r o p m e r k t . " W h a t ' s at i s s u e is h o w t o a c k n o w l e d g e d i f f e r e n c e s w i t h o u t n e c e s s a r i l y e n d i n g u p in a d i v i s i v e s i t u a t i o n , h o w t o e n a c t a n ' e t h i c s o f d i s a g r e e m e n t (...) w i t h o u t r e c o u r s e t o

'It d o e s n o t m a t t e r t o m e w h a t a n y o n e d o e s w i t h h i s o w n

r h e t o r i c s t h a t c u t off t h e p o s s i b i l i t y of c r i t i c a l d i a l o g u e " .

particular

c u l t u r e , b u t it d o e s m a t t e r if a c o m m o n i n t e l l e c t u a l a n d c u l t u r a l s p a c e e x i s t s f o r a l l c i t i z e n s (in E u r o p e ) , i n w h i c h t h e y c a n r e a l i z e t h e i r a r t i s t i c

ambitions

w i t h o u t t h e i r r o l e b e i n g f i x e d b e f o r e h a n d ' , w r i t e s R a s h e e d A r a e e n in t h e c a t a l o g u e for Het K l i m a a t , the e v e n t c o n c e r n i n g f o r e i g n artists that took p l a c e last y e a r in T h e N e t h e r l a n d s . T h i s " c o m m o n s p a c e " i m p l i e s n o t

only

a right to s p e a k for all c i t i z e n s , w h e t h e r t h e y b e l o n g to cultural m i n o r i t i e s

n o t , b u t a l s o f r e e a c c e s s t o t h e m e a n s t h a t a r e n e c e s s a r y f o r it. In s o m e c a s e s c e r t a i n g r o u p s h a v e s u c c e e d e d in o b t a i n i n g t h e s e m e a n s . F o r i n s t a n c e , in F r a n c e t h e i n d e p e n d e n t n e w s a g e n c y I m ' m e d i a , e n t i r e l y r u n b y m i g r a n t s , g o t a f o o t in t h e d o o r w h e n t h e o f f i c i a l c a m e r a t e a m s f r o m

the

large television n e w s g a t h e r i n g a g e n c i e s w e r e refused entry into the " p r o b l e m n e i g h b o u r h o o d s " of P a r i s b y t h e i r r e s i d e n t s . T h o u g h a b u r e a u of M i g r a n t M e d i a C o l l e c t i v e is e s t a b l i s h e d t h e r e , in G r e a t B r i t a i n A u t o g r a p h , the u n i o n for black p h o t o g r a p h e r s , fights for the m o s t e l e m e n t a r y

things for

t h e r e c o g n i t i o n o f c u l t u r a l i d e n t i t y is a l w a y s f i r s t o f a l l a n e c o n o m i e struggle. The c o m m o n cultural and intellectual space w h i c h A r a e e n also d e s i r e s a p p a r e n t l y will not c o m e into e x i s t e n c e until a shift t a k e s p l a c e f r o m a "multicultural

s o c i a l d e m o c r a c y " to a (radical) v e r s i o n of

"democratie

c u l t u r a l p l u r a l i s m " , a s K o b e n a M e r c e r r e m a r k s . ' W h a t ' s at i s s u e is h o w

a c k n o w l e d g e d i f f e r e n c e s w i t h o u t n e c e s s a r i l y e n d i n g up in a d i v i s i v e s i t u a t i o n , h o w t o e n a c t a n " e t h i c s o f d i s a g r e e m e n t " (...) w i t h o u t r e c o u r s e t o r h e t o r i c s t h a t cut off t h e p o s s i b i l i t y of c r i t i c a l d i a l o g u e . "

1. Raymond Williams: Towards 2000. Geciteerd uit/Cited from Steve Edwards: Passages on the Postmodern Argument, TEN.8, No. 32 (Spring 1989) p.16. 2. Ali Lazrak: Minderhedenbeleid

s u c h a s e q u i p m e n t a n d t h e i r o w n m a g a z i n e in o r d e r t o g i v e t h e b l a c k m i n o r i t y the p o s s i b i l i t y of ' s h o o t i n g back w i t h the c a m e r a ' . T h e s t r u g g l e

Noten/Notes

is bedrieglijk en misleidend. De Volkskrant, 1/10/91.

3. Zie/See: David A. Bailey: Product branding the World. Paul Wombell (ed): Representing the Globe, York, 1989 (Impressions), p.61-67. 4. Lorraine Kelly: Travelling Theory, the Cultural Politics of Race and Representation. An Interview with Kobena Mercer. Afterimage, September 1990, p.7. 5. Alain Finkielkraut: De ondergang van het denken, Amsterdam 1988 (Contact), p.75. 6. Edward Said in Art & National Identity: A Critics' Symposium, Artforum, September 1991, p.80. 7. Finkielkraut, o.c, p.77. 8. Rasheed Araeen: Europa 1992 en de plaats van de butenlandse kunstenaar in de nieuwe orde. Het Klimaat, Buitenlandse Beeldend Kunstenaars in Nederland, Den Haag 1991 (Culturele Raad ZuidHolland), p.51. 9. Lorraine Kelly, o . c , p.9.

Frits Gierstberg De laatste jaren manifesteert zich steeds sterker binnen het

A number of black artists w h o , in their work, raise the issue

kunstcircuit in Groot-Brittannië een aantal zwarte kunstenaars die

of the relationships between cultural and racial identity, a n d

in hun werk de relaties tussen culturele of raciale identiteit en de

the w a y in w h i c h these are represented in the media, has

representatie daarvan in de media aan de orde stellen.

b e c o m e i n c r e a s i n g ly visible in art c i r c l e s in Great Britain

Gebruikmakend van fotografie verweven zij thema's rond

during the last f e w y e a r s . M a k i n g use of photography, they

geschiedenis, cultuur en politiek met ervaringen uit hun

interweave t h e m e s c o n c e r n i n g history, culture and politics

persoonlijke leven in een westerse samenleving.

with e x p e r i e n c e s from their personal lives in a w e s t e r n society.

R O S H I N I

K E M P A D O O

CULTURAL IDENTITY AND REPRESENTATION Culturele

identiteit

D a v i d L e w i s , D a v i d A . Bailey, Ingrid Pollard, R o s h i n i K e m p a d o o , M a x i n e

representatie

David Lewis, David A . Bailey, Ingrid Pollard, R o s h i n i K e m p a d o o , M a x i n e

W a l k e r , Z a r i n a B h i m j i , S u t a p a B i s w a s , M o n a H a t o u m e n M i t r i a T a b n z i a n zijn

Walker, Zarina Bhimji, Sutapa Biswas, M o n a H a t o u m a n d Mitria Tabrizian

enkele representanten van deze 'groep' die behalve het gebruik v a n fotografie

are s o m e representatives of this 'group', w h o , aside f r o m their u s eof

slechts hun niet-westerse afkomst e n h u n niet-blanke huidskleur g e m e e n s c h a p -

p h o t o g r a p h y h a v e little in c o m m o n o t h e r t h a n thei r

p e l i j k h e b b e n . ' O p v a l l e n d is o o k h e t a a n t a l v r o u w e l i j k e , z w a r t e

b a c k g r o u n d a n d t h e i r n o n - w h i t e s k i n c o l o u r . ' It i s a l s o r e m a r k a b l e h o w

fotografen/kunste-

non-western

n a a r s d a t z i c h m e t d e z e t h e m a t i e k b e z i g h o u d t . In e e n a r t i k e l o v e r v r o u w e l i j k e ,

m a n y f e m a l e , b l a c k p h o t o g r a p h e r s / a r t i s t s a r e e n g a g e d b y t h i s t h e m e . In a n

zwarte, Britse é n N o o r d a m e r i k a a n s e fotografen spreekt Kellie J o n e s van d e

article about female, black British a n d A m e r i c a n p h o t o g r a p h e r s , Kellie

n o o d z a a k v o o r h u n o m " z i c h z e l f e e n p l e k in d e w e r e l d t e g e v e n " m i d d e l s w a t zij

J o n e s s p e a k s of the necessity for t h e m to ' m a k e a place for t h e m s e l v e s in

noemt e e nstrategie van

the w o r l d ' by m e a n s of w h a t she calls a strategy of 'reterritonalization'.

"reterritonalization".

M e t n a m e d e z w a r t e v r o u w h e e f t in d e d o m i n a n t e w e s t e r s e c u l t u u r e e n

In t h e d o m i n a n t w e s t e r n c u l t u r e , t h e b l a c k w o m a n i n p a r t i c u l a r o c c u p i e s

u i t e r m a t e m a r g i n a l e p o s i t i e . In d e m e d i a i s d e s t e r e o t i e p e a f b e e l d i n g v a n d e

a n e x t r e m e l y m a r g i n a l p o s i t i o n . In t h e m e d i a , t h e s t e r e o t y p i c a l i m a g e o f t h e

z w a r t e v r o u w e e r d e r regel d a n u i t z o n d e r i n g . D a g e l i j ks krijgen w e g r o t e h o e v e e l -

b l a c k w o m a n is m u c h m o r e t h e r u l e t h a n t h e e x c e p t i o n . W e h a v e a h u g e

heden beelden voorgeschoteld waarin cliché-opvattingen over gekleurde bevol-

n u m b e r of i m a g e s s e r v e d u p t o u s d a i l y in w h i c h c l i c h é d v i e w s of p e o p l e of

k i n g s g r o e p e n w o r d e n g e ë t a l e e r d o f b e v e s t i g d . V a a k zij n w e o n s d a a r v a n n i e t

colour are displayed or confirmed. Often w e are no longer directly

e e n s ( m e e r ) d i r e c t b e w u s t . W e zijn z o s t e r k g e w e n d a a n b e e l d e n v a n a t l e t i s c h e

c o n s c i o u s o f t h i s , if w e e v e r w e r e . W e a r e s o u s e d t o i m a g e s o f a t h l e t i c

zwarte m a n n e n e n m y s t e r i e u s o g e n d e , e x o t i s ch g e k l e d e zwarte v r o u w e n dat ze

black m e n a n d m y s t e r i o u s looking, exotically c l o t h ed black w o m e n that they

o n s n i e t e e n s m e e r o p v a l l e n , laat s t a a n d a t w e o n s e r n o g t e g e n v e r z e t t e n . M e t

n o l o n g e r attract o u r a t t e n t i o n , let a l o n e resist t h e m . P a r t i c u l a r l y in

n a m e in d e r e c l a m e , w a a r het c a t e g o r i s e r e n v a n b e v o l k i n g s g r o e p e n - ' d o e l -

a d v e r t i s i n g , w h e r e t h e c a t e g o r i z i n g of g r o u p s - " t a r g e t a u d i e n c e s " - in t h e

g r o e p e n ' - g e s c h i e d t m e t het o o g o p h e t z o e f f i c i ë n t m o g e l i j k o v e r b r e n g e n v a n

p o p u l a t i o n takes place with a n e y e to delivering the m e s s a g e a s efficiently

e e n b o o d s c h a p , o n t b r e e k t het n o g a l e e n s aan e e n g e n u a n c e e r d b e e l d v a n ' d e

a s p o s s i b l e , a n u a n c e d i m a g e o f t h e " o t h e r " r a t h e r o f t e n is l a c k i n g (for

a n d e r ' (bijvoorbeeld d e B e n e t t o n - r e c l a m e ) . J u i s t o m d a t fotografie (denk a a n d e

example the Benetton advertisement). Precisely because photography

s u g g e s t i e d i e e e n f o t o g e e f t v a n o b j e c t i v i t e i t , w a a r h e i d , z e k e r h e i d ) in d e m e d i a

s u c h a large role in t h e m e d i a - a n d k e e p i n g in m i n d t h e n o t i o n that a p h o t o

z o ' n g r o t e r ol s p e e l t , is h e t b e l a n g r i j k o m m e t h e t z e l f d e m e d i u m t e g e n d e d o m i -

p o s s e s s e s o b j e c t i v i t y , t r u t h a n d c e r t a i n t y - it i s i m p o r t a n t t o c a m p a i g n

n a n t e , s t e r e o t i e p e b e e l d v o r m i n g te a g e r e n , juist b i n n e n h e t d o m e i n v a n d e p o p u -

against dominant, stereotypical images by m e a n s of the s a m e m e d i u m ,

plays

laire c u l t u u r ( r e c l a m e , t i j d s c h r i f t e n , t v , f i l m ) . D a a r b i j is h e t n i e t v o l d o e n d e o m h e t

precisely within the realm of popular culture (advertising, m a g a z i n e s , tv a n d

t e l a t e n bij s l e c h t s h e t g e v e n v a n e e n p o s i t i e f b e e l d v a n g e m a r g i n a l i s e e r d e

f i l m s ) . In s u c h a c a m p a i g n , it i s n o t s u f f i c i ë n t t o j u s t p r o v i d e p o s i t i v e i m a g e s

g r o e p e n . Dergelijke b e e l d e n blijken nogal e e n s h u n d o e l voorbij te s c h i e t e n :

of m a r g i n a l i z e d g r o u p s . S u c h i m a g e s e v i d e n t l y o v e r r e a c h t h e m a r k :

s u k s e s v o l l e kleurlingen w o r d e n vaak - o n b e w u s t - b e s c h o u w d als t y p i s c h w e s -

successful people of colour are often regarded - unconsciously - a s typical

ters. Dit terwijl m i n d e r s u k s e s v o l l e m e n s e n m e t w e l k e huidskleur dan o o k g e z i e n

w e s t e r n e r s , at t h e s a m e t i m e t h a t l e s s s u c c e s s f u l i n d i v i d u a l s o f t h e s a m e

w o r d e n als v r e e m d e n onaangepast, e n heel netjes " a l l o c h t o o n " w o r d e n

colour are seen a s not fitting in, a s foreign, a n d are neatly l u m p e d together

genoemd.

as 'allochthonous'.

M e t n a m e i n G r o o t - B r i t t a n n i ë w a a r , i n t e g e n s t e l l i n g t o t in N e d e r l a n d ,

For s o m e time now, the strategy of providing

positive

d i s c u s s i e s o v e r d e r e p r e s e n t a t i e v a n z w a r t e e n g e k l e u r d e m e n s e n al e n k e l e j a r e n

i m a g e s h a s b e e n c o n s i d e r e d o u t d a t e d , p a r t i c u l a r l y in G r e a t B r i t a i n , w h e r e

g a a n d e zijn, w o r d t d e s t r a t e g i e v a n h e t p o s i t i e v e b e e l d r e e d s l a n g a l s a c h t e r h a a l d

(in c o n t r a s t t o T h e N e t h e r l a n d s ) d i s c u s s i o n s a b o u t t h e r e p r e s e n t a t i o n o f

b e s c h o u w d . Of e e n foto een 'positief' of e e n 'negatief' beeld geeft, hangt sterk

blacks a n d other people of colour have been going o n for several years.

af v a n d e k o n t e k s t w a a r i n d e f o t o v e r s c h i j n t . D e B r i t s e c r i t i c u s / f o t o g r a a f D a v i d A .

W h e t h e r a p h o t o is a " p o s i t i v e " o r a " n e g a t i v e " i m a g e , d e p e n d s v e r y

B a i l e y s c h r i j f t i n dit v e r b a n d : " I n m a n y w a y s , f r o m a v i s u a l a n d t h e o r e t i c a l s t a n d -

o n its c o n t e x t . T h e B r i t i s h critic a n d p h o t o g r a p h e r D a v i d A . B a i l e y w r i t e s : 'In

much

point, the a g e n d a h as c h a n g e d . T h e earlier i m a g e s w e r e a n alternative, c o n f r o n-

m a n y w a y s , from a visual a n dtheoretical standpoint, the agend a h a s

ting the traditional d o m i n a n t r e p r e s e n t a t i o n s of Black p e o p l e . Black i m a g e s w e r e

c h a n g e d . T h eearlier i m a g e s w e r e an alternative, confronting the traditional

o n t h e perifery of s o c i e t y a n d w e r e not e n g a g i n g w i t h d o m i n a n t c u l t u r e s . N o w

d o m i n a n t representations of Black people. Black i m a g e s w e re o n the

t h e c e n t r a l i s s u e is t o r e - p o s i t i o n t h e B l a c k s u b j e c t at t h e c e n t e r o f i d e o l o g i c a l

perifery of society a n dw e r e not e n g a g i n g with d o m i n a n t cultures. N o w the

c e n t r a l i s s u e is to r e - p o s i t i o n t h e B l a c k s u b j e c t at t h e c e n t e r o f i d e o l o g i c a l

d i s c o u r s e s t h r o u g h t h e e n g a g e m e n t of p o p u l a r c u l t u r e s , r e - a ' t i c u l a t i n g t h e s e t s

d i s c o u r s e s t h r o u g h the e n g a g e m e n t of p o p u l a r c u l t u r e s, re-articulating

of r e l a t i o n s t o c h a n g e t h e m e a n i n g s " .

s e t s of r e l a t i o n s t o c h a n g e t h e m e a n i n g s . '

the

D i t l a a t s t e is p r e c i e s w a t d e z w a r t e , v r o u w e l i j k e f o t o g r a f e n d o e n , d i e d o o r J o n e s zijn g e s e l e c t e e r d ( R o s h i n i K e m p a d o o , P a t W a r d W i l l i a m s , I n g r i d P o l l a r d ,

T h i s is p r e c i s e l y w h a t t h e b l a c k w o m e n p h o t o g r a p h e r s s e l e c t e d b y J o n e s (Roshini K e m p a d o o , Pat W a r d W i l l i a m s , Ingrid P o l l a r d , Clarissa S l i g h , Carrie

C l a r i s s a Sligh, Carrie M a e W e e m s ) . D o o r t e k s t e n e n f o t o ' s te c o m b i n e r e n ,

M a e W e e m s ) are d o i n g . By c o m b i n i n g text a n d p h o t o s , they m a k e their

m a k e n zij h u n w e r k t o t e e n w e e r s p i e g e l i n g v a n d e m a n i e r w a a r o p b e e l d e n d a g e -

w o r k a r e f l e c t i o n of t h e w a y in w h i c h i m a g e s a r e p r e s e n t e d t o u s e v e r y d a y

lijks in t i j d s c h r i f t e n , k r a n t e n , t e l e v i s i e e n r e c l a m e a a n o n s w o r d e n g e p r e s e n t e e r d .

in m a g a z i n e s , n e w s p a p e r s , o n t e l e v i s i o n

H e t p l a a t s e n v a n t e k s t e n bij of in d e f o t o ' s

a n d in a d v e r t i s i n g . T h e i r p l a c e m e n t

heeft b o v e n d i e n nog andere, m e e r didacti-

text by or in the p h o t o s a l s o h a s

s c h e f u n c t i e s: d e interpretatie van het

a n o t h e r , m o r e d i d a c t i c f u n c t i o n : in t h i s

beeld kan zo w o r d e n gestuurd e n de bete-

w a y the interpretation

k e n i s k a n w o r d e n v e r b r e e d . B o v e n d i e n is

of the i m a g e can

b e c o n t r o l e d , a n d its m e a n i n g c a n b e

het moeilijk o m b e e l d en m e t

w i d e n e d . M o r e o v e r , it is d i f f i c u l t t o l o o k

v l u c h t i g t e b e k i j k e n . D e k i j k e r w o r d t in dit

o n l y c a s u a l l y at a n i m a g e w i t h t e x t .

geval sterker g e d w o n g e n zich (althans

V i e w e r s feel m o r e s t r o n g l y c o m p e l l e d to

e n i g s z i n s ) in h e t w e r k t e v e r d i e p e n d a n

i m m e r s e t h e m s e l v e s in t h e w o r k

w a n n e e r d e f o t o ' s t e k s t l o o s z o u d e n zijn.

than

w h e n the p h o t o s are w i t h o u t text. In K e m p a d o o ' s w o r k , a s f o r

tekst

O p v a l l e n d bij K e m p a d o o e n a n d e r e n is

the

de sterk persoonlijke benadering van de

o t h e r s , t h e s t r o n g p e r s o n a l a p p r o a c h to questions surrounding race, culture

p r o b l e m a t i e k r o n d ras, cultuur e n repre-

and

s e n t a t i e . V a n z e l f s p r e k e n d is d e k e u z e

r e p r e s e n t a t i o n i s s t r i k i n g . It i s s e l f -

voor e e n dergelijke benadering heel

evident that the c h o i c e for s u c h an

b e w u s t g e m a a k t . T e n eerste o m d a t de

a p p r o a c h is e n t i r e l y c o n s c i o u s . T h e f i r s t

notie van e e n culturele identiteit eerst op

r e a s o n is t h at t h e n o t i o n of a c u l t u r a l

het persoonlijke vlak begint. Hier s p e l e n

identity b e g i n s first o n the p e r s o n a l

d e z e l f d e p r o c e s s e n van integratie en

level. H e r e the s a m e p r o c e s s e s of

v e r b o d e e n rol a l s w a n n e e r het o m

integration and e x c l u s i o n have the s a m e

g r o e p e n in d e s a m e n l e v i n g g a a t : " J u s t a s

r o l e a s t h e y d o f o r g r o u p s in s o c i e t y .

s o m e p e o p l e or g r o u p s are m a r g i n a l i s e d

'Just as s o m e people or g r o u p s are

b y o u r c u l t u r e , s o m e a s p e c t s of o u r i d e n t i -

marginalised by our culture, s o m e

ties are m a r g i n a l i s e d as w e l l , s o that w e

a s p e c t s of o u r i d e n t i t y a r e m a r g i n a l i s e d

all o c c u p y a k i n d o f p r o b l e m a t i s e d p o s i t i o n

as w e l l , s o that w e all o c c u p y a k i n d of

in r e l a t i o n t o c a t e g o r i e s o f e x p e r i e n c e a n d

p r o b l e m a t i s e d p o s i t i o n in relation

c a t e g o r i e s of e x p e r i e n c e a n d identity.

i d e n t i t y . T o p a r t i c i p a t e a t all in c u l t u r e To

h a v e to r e s p o n d to the p o s i t i o n s that are

p a r t i c i p a t e at all i n c u l t u r e w e h a v e to

legitimised for us. W e have to find w a y s

r e s p o n d to the positions that are

of b e i n g i n c l u d e d , but w e are a l s o juggling

l e g i t i m i s e d for us. W e h a v e to find

ways

all t h o s e d i f f e r e n t p a r t s of o u r s e l v e s

of b e i n g i n c l u d e d , but w e are a l s o

w h i c h are s u p p r e s s e d or r e n d e r e d a b s e n t

j u g g l i n g all t h o s e different parts of

by our culture a n d w h i c h aren't given a

o u r s e l v e s w h i c h are s u r p r e s s e d or

p l a c e in r e p r e s e n t a t i o n " , s c h r i j f t G i l l i a n

rendered absent by our culture

Swanson.

and

w h i c h aren't g i v e n a p l a c e in representation', writes Gillian S w a n s o n .

T e n t w e e d e is i e d e r e g e n e r a l i s a t i e m e t

b e t r e k k i n g tot het z w a r t of g e k l e u r d zijn, j u i s t in w e r k d a t d o m i n a n t e e n s t e r e o t i e p e

T h e s e c o n d r e a s o n is t h a t a n y g e n e r a l i z a t i o n i n v o l v i n g b e i n g black or

verbeeldingen en afbeeldingen wil

of c o l o u r is t o t a l l y

b e s t r i j d e n , uit d e n b o z e . A l l e e n a l d e t e r m

unacceptable,

e s p e c i a l l y in w o r k t h a t w i l l dominant and

'representatie van zwarte minderheden'

combat

stereotypical

representations and i m a g e s . E v e n the p h r a s e " r e p r e s e n t a t i o n of black

s u g g e r e e r t dat het o m

Roshini Kempadoo uit de serie/from the series: Womaness: A Photographic Exploration, 1990

homogene

g r o e p e n zou g a a n , terwijl vaak e e n gemeenschappelijke onderdrukking

het

e n i g e is d a t d e i n d i v i d u e n in z o ' n ' g r o e p '

m i n o r i t i e s " implies that they are a

m e t elkaar verbindt.

h o m o g e n o u s group, while often social o p p r e s s i o n is t h e o n l y t h i n g t h a t c o n n e c t s t h e i n d i v i d u a l s w h o

Zoals ook Gilane T a w a d r o s

compose

beeldvorming

o m t r e n t culturele identiteit w o r d e n o n d e r m i j n d . D a a r t o e m o e t b i n n e n het d e n k e n

A s G i l a n e T a w a d r o s a l s o a r g u e s , it i s o f e s s e n t i a l i m p o r t a n c e f o r t h e 5

e n s p r e k e n over culturele identiteit e e n strikte s c h e i d i n g t u s s e n het persoonlijke

and

e n het p u b l i e k e , t u s s e n het persoonlijke e n het politieke e n t j s s e n d e g e s c h i e -

stereotypie i m a g e s c o n c e r n i n g cultural identity be u n d e r m i n e d . T o

d e n i s e n het h e d e n , w o r d e n o p g e h e v e n . C u l t u r e l e identiteit bestaat i m m e r s

a c c o m p l i s h that e n d , a n y strict s e p a r a t i o n b e t w e e n the p e r s o n a l a n d t h e

s l e c h t s als e e n w i s s e l w e r k i n g t u s s e n individu en s a m e n l e v i n g , die alleen politiek-

public, b e t w e e n the personal and the political a n d b e t w e e n history a n d the present m u s t be given up w h e n thinking and s p e a k i n g about

s t e l t , is h e t v o o r d e v r i j h e i d v a n i e d e r i n d i v i d u v a n

e s s e n t i e e l belang dat v a s t g e r o e s t e opvattingen e n s t e r e o t i e p e

such a 'group' with each other. f r e e d o m of e v e r y i n d i v i d u a l that o p i n i o n s r o o t e d in p r e j u d i c e

e n sociaal-historisch b e g r e p e n kan w o r d e n .

cultural

identity. After all, cultural identity exists only as an interaction b e t w e e n an i n d i v i d u a l a n d s o c i e t y t h a t c a n o n l y b e u n d e r s t o o d in p o l i t i c a l a n d s o c i a l -

Thuis

historical terms.

R o s h i n i K e m p a d o o ( 1 9 5 9 ) s t e l t in h a a r w e r k d e v r a a g n a a r d e

(on)mogelijkheid

v a n d e notie v a n e e n c u l t u r e l e identiteit. D o o r haar p e r s o o n l i j k e e r v a r i n g e n situa t i e a l s u i t g a n g s p u n t t e n e m e n , v e r m i j d t zij i e d e r e g e n e r a l i s a t i e e n d u s h e t

Home

g e v a a r o m o n b e d o e l d o p n i e u w t e s t i g m a t i s e r e n of n i e u w e c l i c h ĂŠ s in h e t l e v e n t e

In h e r w o r k , R o s h i n i K e m p a d o o ( b o r n 1 9 5 9 ) p o s e s t h e q u e s t i o n o f t h e p o s s i b i l i t y (or i m p o s s i b i l i t y ) of t h e n o t i o n o f a c u l t u r a l identity . B y t a k i n g

r o e p e n . D o o r d e a c c e n t e n b i n n en haar w e r k s t e e d s te v e r l e g g e n en door na

her

p e r s o n a l e x p e r i e n c e a n d situation as a point of d e p a r t u r e , s h e a v o i d s a n y

i e d e r e s e r i e s t e e d s e e n n i e u w e v o r m v a n p r e s e n t a t i e t e z o e k e n , d o e t zij g e e n

g e n e r a l i z a t i o n , a n d t h u s a l s o a v o i d s the d a n g e r of u n i n t e n t i o n a l l y

d e f i n i t i e v e u i t s p r a k e n . H a a r w e r k k a n d a a r o m w e l l i c h t h e t b e s t e a l s " w o r k in

calling

n e w clichĂŠs into b e i n g or o n c e a g a i n b r a n d i n g p e r s o n s in a n y w a y . B y

p r o g r e s s " , a l s " o n d e r z o e k " w o r d e n o m s c h r e v e n . Z e l f m e r k t zij h i e r o v e r o p : " T h e

a l w a y s shifting the e m p h a s i s in her w o r k , a n d b y a l w a y s s e e k i n g a n e w

w o r k a s m o s t of m y p r a c t i c e , is p a r t o f a c o n s t a n t p r o c e s s of d e c i p h e r i n g w h a t

f o r m of p r e s e n t a t i o n after a n y s e r i e s , she a v o i d s definitive

B l a c k B r i t i s h n e s s m a y m e a n in r e l a t i o n t o m y s e l f a s a n i n d i v i d u a l a n d a s p a r t o f a

pronouncements.

B l a c k m i n o r i t y in B r i t a i n " .

T h u s h e r w o r k c a n p o s s i b l y b e s t b e d e s c r i b e d a s ' w o r k in p r o g r e s s ' o r a s

CONTINUED ON PAGE 18

VERVOLG OP PAGINA 18

Roshini

Kempadoo

Ze zal zichzelf niet toestaan de kleur van haar minnaar te zien zodat ze zich kan concentreren op zijn toewijding/She w i l l not a l l o w h e r s e l f to s e e her l o v e r ' s c o l o u r so t h a t s h e c a n c o n c e n t r a t e her attention on his d e v o t i o n . uit de serie/from the series: Identity in production, 1990

Souvenirs and trinkets

Roshini

Kempadoo

Soevenirs en snuisterijen uit de serie/from the series: Identity in production, 1990

and cultural codings

Roshini

Kempadoo

en culturele coderingen uit de serie/from the series: Identity in production, 1990

Economies, responsive only to what the western world is prepared to buy and sell. lojtoo» FOB TOT

OOV* A.TSV

O F Tl£R TULNK

fXJMPf

ÖWltO.

w m

Poverty and dependency, the legacy of colonial rule

' i n v e s t i g a t i o n ' . S h e herself h a s n o t e d : ' T h e w o r k, as m o s t of m y practice, is

R o s h i n i K e m p a d o o b r a c h t e e n g r o o t d e e l v a n haar j e u g d d o o r in J a m a i c a e n

part of a c o n s t a n t p r o c e s s of d e c i p h e r i n g w h a t Black B r i t i s h n e s s m a y m e a n

G u y a n a . O f s c h o o n zij v a n g e b o o r t e B r i t s e i s , b e h o o r t zij v a n w e g e h a a r h u i d s k l e u r

in r e l a t i o n t o m y s e l f a s a n i n d i v i d u a l a n d a s p a r t o f a B l a c k m i n o r i t y in

e n k o m a f tot e e n (culturele) m i n d e r h e i d in G r o o t - B r i t t a n n i ë . ' T h u i s ' is v o o r haar in

Britain.'

t w e e p l a a t s e n tegelijk; 'identiteit' is v o o r haar d e r h a l v e - m a a r niet a l l e e n d a a r o m

- e e n problematisch begrip.

R o s h i n i K e m p a d o o s p e n t a g r e a t d e a l of h e r y o u t h in J a m a i c a a n d G u y a n a . A l t h o u g h s h e is B r i t i s h b y b i r t h , b e c a u s e o f h e r c o l o u r a n d e t h n i c b a c k g r o u n d s h e b e l o n g s to a racial a n d cultural minority in Britain. F o r her,

H e t zelfportret w o r d t d o o r K e m p a d o o v e e l v u l d i g g e b r u i k t . T r a d i t i o n e e l is h et ( z e l f ) p o r t r e t in d e s c h i l d e r k u n s t e n f o t o g r a f i e v e r b o n d e n m e t b e g r i p p e n a l s p e r -

' h o m e ' is t w o p l a c e s at o n c e ; t h e r e f o r e - t h o u g h n o t f o r tha t r e a s o n a l o n e -

soonlijkheid, karakter, identiteit. H e t f o t o g r a f i s ch portret heeft veelal d e m y s t i e k e

'identity' is a p r o b l e m a t i c c o n c e p t f o r her.

f u n c t i e e e n i d e n t i t e i t z i c h t b a a r t e m a k e n : w e m e n e n in e e n ' g o e d ' p o r t r e t v a n i e m a n d zij n o f h a a r p e r s o o n l i j k h e i d , i d e n t i t e i t t e k u n n e n o n t w a r e n . M e t h e t (foto-

K e m p a d o o u s e s t h e self-portrait in v a r i o u s w a y s . T r a d i t i o n a l l y , in p a i n t i n g a n d p h o t o g r a p h y , t h e p o r t r a i t ( a n d s e l f - p o r t r a i t ) is c o n n e c t e d w i t h

g r a f i s c h ) z e l f p o r t r e t s c h e p t m e n letterlijk e e n b e e l d v a n z i c h z e l f , c o n f o r m m e n

c o n c e p t s s u c h a s personality, character a n d identity. Often t h e p h o t o g r a p h i c

z i c h z e l f (graag) z i e t e n / o f d o o r a n d e r e n g e z i e n w i l w o r d e n . In h e t f o t o g r a f i s c h e

portrait h a sthe mystical function of m a k i n g an identity visible: w e think w e

portret k o m e n d u s t w e e m y t h e s s a m e n : die van d e objectieve registrerende

are a b l e to d e s c r y the p e r s o n a l i t y a n d identity of s o m e o n e in a ' g o o d '

e i g e n s c h a p p e n van d e fotografie en die van d e persoonlijkheid van d e kunste-

p o r t r a i t o f h i m o r h e r . In s e l f - p o r t r a i t u r e ( p a r t i c u l a r l y p h o t o g r a p h i c ) , o n e

naar, d i e d w a r s d o o r h e t o b j e c t i e v e b e e l d z i c h t b a a r z o u zijn. B e i d e m y t h e s

literally c r e a t e s a n i m a g e of oneself, in c o n f o r m i t y w i t h h o w o n e s e e s (or

w o r d e n d o o r K e m p a d o o i n b i j v o o r b e e l d What do they expect me to be today uit

w i s h e s t o s e e ) o n e s e l f , a n d / o r w h a t o n e w i s h e s o t h e r s t o s e e . In t h e

d e s e r i e Identity in Production

p h o t o g r a p h i c portrait t w o m y t h s c o m e together: that of t h e properties

e i g e n portret in e e n w e s t e r s e , e e n A f r i k a a n s e e n e e n A z i a t i s c h e variant s a m e n in

p h o t o g r a p h y h a s to record t h i n g s objectively, a n d that of the personality of

é é n b e e l d . Zij d e c o n s t r u e e r t d e m y t h e v a n h e t z e l f p o r t r e t i n e e n v i s u e e l s p e l

the artist that n e v e r t h e l e s s is visibl e t h r o u g h t h e o b j e c t i v e i m a g e . In What do they expect to be today f r o m t h e s e r i e s Identity Production

r o n d haar identiteit, d i e zoals i e d e r s identiteit o o k me

In d e s e r i e Constant

m y t h s into q u e s t i o n : t o g e t h e r , in o n e i m a g e , the photo s h o w s her o w n portrait in a western, an African a n d an A s i a n variant. S h e d e c o n s t r u c t s t h e m y t h of t h e self-portrait in a v i s u a l g a m e a b o u t h e r identity, that like e v e r y o n e ' s i d e n t i t y is in r e a l i t y n o m o r e t h a n a construct. T h e d o u b l é m e a n i n g s of t h e c o n c e p t o f ' h o m e ' Transformation

in w e r k e l i j k h e i d n i e t m e e r d a n e e n c o n s t r u c t i e i s .

(1990), K e m p a d o o c a l l s b o t h t h e s e

are central to the series

Constant

(1989). K e m p a d o o ' s h o m e is a s

m u c h in t h e C a r i b b e a n r e g i o n a s in G r e a t B r i t a i n . In t h i s s e r i e s s h e h a s c o m b i n e d e a r l i e r

P R E S E N C E

m a d e at a l a t e r d a t e . T e x t s b e t w e e n o r n e x t t o between

Transformation

(1989)

staat d e d u b b e l z i n n i g e b e t e k e n i s v a n het begrip ' t h u i s ' c e n t r a a l . H e t t h u i s v a n K e m p a d o o is z o w e l in h e t C a r i b i s c h g e b i e d a l s i n G r o o t - B r i t t a n n i ë . In d e z e s e r i e h e e f t zij f a m i l i e f o t o ' s v a n v r o e g e r g e c o m b i n e e r d m e t f o t o ' s d i e z e zelf o p e e n later

VOICE AND VISION

tijdstip m a a k t e . T e k s t e n t u s s e n of naast d e beelden versterken de wisselwerking tussen hen. K e m p a d o o h e e f t i n d e s e r i e Presence

I speak with many tongurs, my friend Moulded by the blad experience. I move in many öilturei, friend Of ne<e«sity I make them mine.

(1990)

z e l f s h e e l letterlijk d e d e n k b e e l d i g e r u i m t e v a n o n d e r m e e r d e c o v e r v a n e e n t i j d s c h r i f t in b e s l a g g e n o m e n . " T h e r e is a lifestyle a n d identity for e v e r y w o m a n " , s t e l t zij z e l f , r e f e r e r e n d a a n d e e n o r m e h o e v e e l h e i d lifestyle-tijdschriften die

family photos with photos w h i c h s h e herself the i m a g e s strengthen the interaction

(1990) ter d i s c u s s i e g e s t e l d : d e f o t o t o o n t haar

o v e r a l in d e k i o s k e n t e k o o p l i g g e n . H e t

Who was III introducedt

A m e r i k a a n s e (en s i n d s kort o o k Britse) tijdschrift E s s e n c e is e r é é n v a n . H e t b i j z o n d e r e v a n dit b l a d

them.

is d a t h e t z i c h e x c l u s i e f r i c h t o p o f w e l s t e r k m a a k t

In t h e s e r i e s Presence

v o o r d e z w a r t e v r o u w in d e m o d e r n e w e s t e r s e

(1990) K e m p a d o o

samenleving. K e m p a d o o monteerde portretten

has, a m o n g other things, very literally taken

van haarzelf o p d e c o v e r e n o p e n k e l e binnenpa-

over the conceptual space of a m a g a z i n e cover.

g i n a ' s . O p d i e m a n i e r p l a a t s t zij z i c h z e l f i n d e r o l

S h e herself writes: 'there is a lifestyle a n d

v a n d e ' i n d i v i d u e l e c o n s u m e n t ' e n n e e m t zij d e

identity for every w o m a n ' , referring to the

ideologie aan die past binnen d e 'identiteit' v a n

e n o r m o u s n u m b e r of lifestyle m a g a z i n e s that

E s s e n c e , die door d e w i s s e l w e r k i n g t u s s e n tekst

are for sale in all the kiosks. T h e A m e r i c a n

en beeld o p de pagina's wordt geconstrueerd. Het

m a g a z i n e E s s e n c e (recently a l s o a v a i l a b l e in Britain) is o n e of t h e m . T h e particularity o f this j o u r n a l i s t h a t it i s v e r y e x c l u s i v e l y d i r e c t e d t o w a r d , or, a s the case m a y b e , a d v a n c e s the

p o s t e r f o r m a a t e n d e kleurige lay-out m a a k t d e Roshini Kempadoo cover Presence, 1990

c a u s e o f b l a c k w o m e n in m o d e r n w e s t e r n society. K e m p a d o o h a sm o u n t e d portraits of herself o n the cover a n d o n

serie geschikt voor bijvoorbeeld de toepassing o p e e n billboard. Impressions

Passing ( 1 9 9 1 ) is e e n s e r i e f o t o ' s

w a a r i n K e m p a d o o b e s t a a n d e , uit d e g e d r u k t e m e d i a a f k o m s t i g e b e e l d e n h e e f t

s e v e r a l i n s i d e p a g e s . In t h i s w a y s h e p l a c e s h e r s e l f i n t h e r o l e o f t h e

g e m o n t e e r d . D o o r e n e r z i j d s d e z e b e e l d e n uit h u n k o n t e k s t t e h a l e n e n a n d e r z i j d s

'individual c o n s u m e r ' , a n d a s s u m e s that i d e o l o g y suitable for an E s s e n c e

v a n h a a r e i g e n c o m m e n t a a r t e v o o r z i e n m i d d e l s t e k s t in h e t b e e l d , o n t s l u i e r t zij

'identity' as constructe d in the interplay b e t w e e n text a n d i m a g e o n the

h u n (impliciet) r a c i s t i s c h e karakter. " W h o s e h i s t o r i e s ? W h o s e s t o r i e s ? W h o s e

pages. T h e poster-size format a n d the full-colour layout w o u l d make the

i m a g e s ? " s t a a t e r in é é n v a n d e f o t o ' s ; "I r e f u s e t o b e c l a i m e d b y e v e n t s a n d

series suitable for useon a billboard.

eventualities other than m y o w n constant e x p r e s s i o n " .

Impressions

Passing

(1991) is a s e r i e s of p h o t o s of herself o n w h i c h

K e m p a d o o has m o u n t e d existing i m a g e s taken f r o m print m e d i a . O n the o n e h a n d , by taking these i m a g e s out of their context, a n d o n the other b y providing h e r o w n c o m m e n t a r y b y m e a n s of text in the i m a g e , s h e unveils their s o m e t i m e s implicitly racist character. ' W h o s e histories? W h o s e

Noten/Notes

s t o r i e s ? W h o s e i m a g e s ? ' , s h e d e m a n d s i n o n e o f t h e p h o t o s ; 'I r e f u s e t o b e

1. Voor een bespreking van hun werk verwijs ik naar/For a discussion of their work, readers are referred

claimed by events a n d eventualities other than m y o w n constant

to: Kellie Jones: In their Own Image, Artforum, November 1990, p. 132-138; naar: Gilane Tawadros,

expression'.

Intimate Distance, Londen, Photographer's Gallery, 1989; en naar/and to: Gilane Tawadros, Other Britains, Other Britons, Aperture 113, Winter 1988, p.41-46. 2. Zie/See: David A. Bailey, Rethinking Black Representation:

From Positive Images to Cultural

Photographic P'actices, Exposure, vol. 27, no. 4, p. 45. 3. David A. Bailey, o . c, p.43. 4. Gillian Swanson: Questions ofLanguage, Undercut No.17, Spring 1988 ('Cultural Identities'), p.12. 5. Gilane Tawadros, Intimate Distance, London 1989 (Photographer's Gallery), g.p/unpaginated. 6. Roshini Kempadoo, statement bij de serie/statement accompanying the series Constant Transformation [WW].

Pauline Terreehorst

Voor Raymond Depardon bestaan er geen beslissende momenten.

Decisive moments do not exist for Raymond D e p a r d o n . He

Hij fotografeert en filmt een situatie, waarbij je je altijd

photographs and films situations in w h i c h you must realize

rekenschap moet geven van de confrontatie die er plaatsvindt. Van tijden, plaatsen en stemmingen: Amerika gezien door de ogen van een Fransman, de stad door iemand met zijn wortels in het platteland, gebeurtenissen gefilterd door herinneringen,

the confrontation that is a l w a y s taking p l a c e , of times, p l a c e s and feelings: A m e r i c a as s e e n through the eyes of a F r e n c h m a n , the city as s e e n by s o m e o n e w h o s e roots are in the c o u n t r y s i d e , o c c u r r e n c e s filtered through m e m o r i e s ,

verlangens, fantasieën en verwachtingen. Daartussenin bevindt

desires, f a n t a s i es and e x p e c t a t i o n s . A person finds himself

zich een mens, iemand die in beelden vangt wat hem omringt en

b e t w e e n t h e s e , s o m e o n e w h o c a p t u r e s in images w h a t

verwondert: Raymond Depardon, fotograaf en filmer.

surrounds and s u r p r i s e s him: Raymond D e p a r d o n , photographer and filmmaker.

R A Y M O N D

D E P A R D O N

CHRONICLER OF E M P T I N E S S Chroniqueur

van de leegte

D e p a r d o n w a s o o i t e e n ' c h a s s e u r d ' i m a g e s ' , z o a l s t e z i e n i s i n zijn a u t o b i o g r a -

D e p a r d o n w a s once a " c h a s s e u r d ' i m a g e s " , a s c a n be seen in his

f i s c h e f i l m Les années declic. H i j , d e b o e r e n z o o n uit V i l l e f r a n c h e s u r S a ö n e , v e r -

a u t o b i o g r a p h i c a l f i l m Les années

t r e k t o p zijn v i j f t i e n d e jaar n a a r P a r i j s e n w o r d t n i e u w s f o t o g r a a f .

sur

Hi j w e r k t

voor

declic.

S o n of a farmer, from

Villefranche

S a ö n e , at f i f t e e n h e left f o r P a r i s a n d b e c a m e a n e w s p h o t o g r a p h e r . H e

h e t o u d e r w e t s e a g e n t s c h a p D a i m a s . D a a r l e e r t hij n e d e r i g h e i d . Z i jn f o t o ' s

worked for the old-fashioned agency Daimas. There he learned humility. His

w o r d e n n i e t g e p u b l i c e e r d o n d e r zijn e i g e n n a a m e n h e t n e g a t i e f blijft e i g e n d o m

photos were not published under his o w n name, a n d the negatives

v a n h e t a g e n t s c h a p . H e t is e e n r e d e n o m i n d e j a r e n z e s t i g , o n d e r i n v l o e d v a n

r e m a i n e d t h e p r o p e r t y o f t h e a g e n c y . In t h e 1 9 6 0 ' s , u n d e r t h e i n f l u e n c e o f

d e m o c r a t i s e r i n g s b e w e g i n g e n , e e n eigen a g e n t s c h a p o p te richten: G a m m a .

d e m o c r a t i z i n g m o v e m e n t s , that w a s o n e reason to set u p o n e ' s o w n

D e p a r d o n d o et dat s a m e n m e t Gilles C a r o n . Vanaf dat m o m e n t w o r d e n de foto's

a g e n c y : G a m m a . D e p a r d o n d i d that, together w i t h G i l l e s C a r o n . F r o m that

gesigneerd en wordt d e naam van het agentschap daaraan t o e g e v o e gd als e e n

m o m e n t , t h e p h o t o s a r e s i g n e d , a n d t h e n a m e o f t h e a g e n c y i s a d d e d t o it

e r e t e k e n . A l s je v o o r G a m m a w e r k t , b e n je i e m a n d . A l s je v o o r M a g n u m

werkt

a m a r k o f h o n o u r . If y o u w o r k e d f o r G a m m a , y o u w e r e s o m e b o d y . If y o u

n o g m e e r e n dat is d a n o o k h e t b u r e a u w a a r D e p a r d o n z i c h uiteindelijk a a n ver-

w o r k e d f o r M a g n u m y o u w e r e e v e n s o m e b o d y m o r e , a n d that is t h e a g e n c y

bindt.

with which Depardon w a s ultimately

D e p a r d o n f o t o g r a f e e r t in h e t b e g i n v a n zijn c a r r i è r e a l l e s e n s c h u w t z e l f s d e

connected.

At the beginning of his career, D e p a r d o n p h o t o g r a p h e d everything, a n d

s c h a n d a a l f o t o g r a f i e n i e t : d e i n a a n z i e n l a a g s t e m a a r bij s u c c e s b e s t b e t a a l d e

d i d n ' t s h r i n k f r o m w o r k a s a p a p a r a z z o : it m i g h t b e r e g a r d e d a s t h e l o w e s t

v o r m v a n f o t o g r a f i e . Hi j f o t o g r a f e e r t b i j v o o r b e e l d h e t g e h e i m e l i e f d e s n e s t j e v a n

f o r m of p h o t o g r a p h y , but w h e n s u c c e s s f u l , it's t h e h i g h e s t p a i d . F o r

B a r d o t e n V a d i m d o o r e e n g a t in e e n s c h u u r e r t e g e n o v e r .

instance, he p h o t o g r a p h e d the secret love nest of Bardot a n d V a d i m f r o m a

Als

je d e z e f o t o ' s b e k i j k t n a a s t zij n m e e r r e c e n t e f i l m s , z o a l s Empty

Quarter

e n La captive du désert oi v e r g e l i j k t m e t d e f o t o ' s uit zijn f o t o b o e k e n , z o a l s

Correspondance

New-yorkaise,

Le désert Americain

e n Les fiancées de Saigon,

h o l e i n a b a r n o p p o s i t e it. If y o u l o o k a t t h e s e p h o t o s n e x t t o h i s m o r e f i l m s , l i k e Empty

Quarter

a n d La captive

du désert,

p h o t o s f r o m h i s p h o t o b o o k s l i k e Correspondance a n d Les fiancées

de Saigon,

or c o m p a r e t h e m New-yorkaise,

o v e r h e e r s t e e n g e v o e l v a n n i e u w s g i e r i g h e i d n a a r d e m a n d i e in zijn l e v e n z o ' n

Americain

grote o n t w i k k e l i ng heeft d o o r g e m a a k t . V a n schandaalfotograaf tot v e r h a l e nd

w h o h a s u n d e r g o n e s u c h a g r e a t d e v e l o p m e n t i n h i s life b e c o m e s

recent with

désert

a feeling of curiosity about the m a n

c o m p e l l i n g . F r o m p a p a r a z z o to narrative f i l m m a k e r is a c a r e e r

trajectory

o o k m e t w i e zijn w e r k w e l v e r g e l e k e n i s : R o b e r t F r a n k b i j v o o r b e e l d , o f o m

that differentiates h i m f r o m a n y other p h o t o g r a p h e r / f i l m m a k e r

with

d i c h t e r bij h u i s t e b l i j v e n , J o h a n v a n d e r K e u k e n . W a t h e m m e t d e v o o r g a a n d e

his w o r k might b e c o m p a r e d : Robert Frank, f o r instance, or, closer to h o m e ,

n a m e n bindt is d e g e l a a g d h e i d v a n ieder b e e l d e n d e grote p e r s o o n l i j ke

J o h a n v a n d e r K e u k e n . W h a t c o n n e c t s h i m w i t h t h e s e m e n is t h e multi-

filmer is e e n carrière d i e h e m o n d e r s c h e i d t v a n w e l k e a n d e r e

fotograaf/filmer

betrok-

l a y e r e d n e s s o f a n y i m a g e , a n d t h e g r e a t p e r s o n a l i n v o l v e m e n t t h a t is v i s i b l e

k e n h e i d d i e uit zijn w e r k blijkt. N e e m b i j v o o r b e e l d e e n b e e l d uit Correspondance

whom

New-yorkaise

waar mede-

w e r k s t e r s v a n M a g n u m naar d e r e c h t s t r e e k s e t e l e v i s i e u i t z e n d i n g kijken v a n d e h u w e l i j k s v o l t r e k k i n g t u s s e n prins C h a r l e s e n lady D i . O p het e e r s t e g e z i c h t niet

in h i s w o r k . T a k e , f o r i n s t a n c e , a n i m a g e f r o m Correspondance

New-yorkaise

w h i c h t h e staff o f M a g n u m a r e l o o k i n g at t h e d i r e c t t e l e v i s i o n b r o a d c a s t of

h e e l b i j z o n d e r , w a n t je z i e t n i e t e e n s h e t t e l e v i s i e b e e l d . D a t d e v r o u w e n d a a r n a a r

p r i n c e C h a r l e s a n d l a d y D i ' s m a r r i a g e c e r e m o n y . A t f i r s t s i g h t , it i s n o t h i n g

k i j k e n , m o e t je o p m a k e n uit D e p a r d o n s o n d e r s c h r i f t . H e t i s é é n v a n d e v e l e m i n i -

s p e c i a l , b e c a u s e y o u d o n ' t at o n c e s e e t h e t e l e v i s i o n i m a g e . Y o u h a v e t o

malistische foto's die D e p a r d o n maakt. W a t veroorzaakt z o ' n situatie a a n s t e m -

m a k e t h a t o u t f r o m D e p a r d o n ' s c a p t i o n . It i s o n e o f t h e m a n y

m i n g e n e n f a n t a s i e ë n bij d e f o t o g r a a f e n zijn p u b l i e k ?

p h o t o s that D e p a r d o n m a k e s . W h a t g i v e s rise to s u c h a situation of feeling a n d fantasy o n t h e part of t h e p h o t o g r a p h e r a n d his p u b l i c ?

minimalistic

Prince on a white

horse

Prins o p een w i t paard

A n o t h e r m e d i u m is d r a w n into t h e i m a g e b y t h e text, n a m e l y t e l e v i s i o n .

D o o r d e t e k s t w o r d t e e n a n d e r m e d i u m d a n f o t o g r a f i e in b e e l d g e t r o k k e n ,

lts liv e c h a r a c t e r is, to a g r e a t e x t e n t , its a t t r a c t i o n . T h i s i n t e n s i f i e d reality is

namelijk televisie. H e t live-karakter maak t v o o r e e n belangrijk d e el d e aantrek-

c o n f r o n t e d w i t h D e p a r d o n ' s , w a l k i n g a r o u n d lost in N e w Y o r k w i t h a p h o t o

k i n g s k r a c h t v a n t e l e v i s i e uit. D i e g e ĂŻ n t e n s i v e e r d e r e a l i t e i t w o r d t g e c o n f r o n t e e r d

a s s i g n m e n t from Liberation: to m a k e a s m a l l p h o t o with a text every d a y for

m e t d i e v a n D e p a r d o n , v e r l o r e n r o n d l o p e n d in N e w Y o r k m e t e e n f o t o - o p d r a c h t

a m o n t h , like a d i a r y e n t r y , w h i c h w i l l d a i l y b e s e n t t o t h e p a p e r d i r e c t l y a n d

van Liberation o m e e n m a a n d lang elke d a g e e n foto m e t kleine tekst te m a k e n

p u b l i s h e d . S u c h a j o u r n a l is a l s o c l o s e t o e v e r y - d a y r e a l i t y . T h e n t h e r e a r e

bij w i j z e v a n d a g b o e k n o t i t i e , d i e s t e e d s d i r e c t n a a r d e k r a n t w o r d t o v e r g e s e i n d

the faces of the w o m e n w h o are w a t c h i n g this story-book m a r r i a g e , full of

e n g e p u b l i c e e r d . O o k z o ' n journaal staat dichtbij d e dagelijkse w e r k e l i j k h e i d . E n

l o n g i n g f o r t h e f u l f i l l m e n t of their o w n d r e a m s of a p r i n c e o n a w h i t e h o r s e .

d a n d e g e z i c h t e n v a n d e v r o u w e n d i e naar dit s p r o o k j e s h u w e l i j k kijken: v o l ver-

Finally there is D e p a r d o n himself, w i t h w h o m t h e m e l a n c h o l y a r i s i n g f r o m a

langen naar d e v e r v o l m a k i n g v a n h u n e i g e n d r o m e n o v e r e e n prins o p e e n w i t

lack of l o v e a n d i n t i m a c y h a s b e c o m e a w a y of life, w h i c h l e a v e n s all of h i s

p a a r d . T e n s l o t t e i s e r D e p a r d o n z e l f , bij w i e d e m e l a n c h o l i e o m h e t g e m i s a a n

i m a g e s a n d texts f r o m N e w Y o r k . H e r e t h e l o n e l i n e s s of t h e p h o t o g r a p h e r is

l i e f d e e n n a b i j h e i d t o t l e v e n s h o u d i n g g e w o r d e n i s e n d i e a l zij n b e e l d e n e n t e k -

confronted with the illusion of the materialization of a story-book

romance.

s t e n uit N e w Y o r k d o o r d e s e m t . D e e e n z a a m h e i d v a n d e f o t o g r a a f w o r d t h i e r

(Of c o u r s e , t h e t r u e h i s t o r y of D i a n a , p r i n c e s s o f W a l e s , w a s still t o b e l i v e d

g e c o n f r o n t e e r d m e t d e illusie v a n d e v e r w e r k e l i j k i n g v a n h e t s p r o o k j e v a n d e

a n d written.)

liefde. (De w a r e g e s c h i e d e n i s v a n Diana, prinses v a n W a l e s , m o e s t toen n o g

F o r R a y m o n d D e p a r d o n , p h o t o g r a p h y i s m u c h m o r e t h a n a p r o f e s s i o n . It is a w a y o f l i f e . H e i s a " m a n w i t h a c a m e r a " , i n t h e s a m e w a y t h a t t h e f i r s t

beleefd en beschreven worden.) F o t o g r a f e r e n is v o o r R a y m o n d D e p a r d o n v e e l m e e r d a n e e n b e r o e p . H e t i s

p h o t o g r a p h e r s a n d f i l m m a k e r s were. He h a s the intensity of a Vertov. H e

e e n l e v e n s h o u d i n g . Hij i s e e n ' m a n m e t e e n c a m e r a ' z o a l s d e e e r s t e f o t o g r a f e n

t h r o w s h i s w h o l e p e r s o n a l i t y i n t o it. H e d o e s n o t o p t f o r a n y p o l i t i c a l

e n f i l m e r s d a t w a r e n . Hij h e e f t d e i n t e n s i t e i t v a n e e n V e r t o v . Hij z e t z i jn h e l e p e r -

p o s i t i o n . H i s d e p i c t i o n of the w o r l d ' s lack of h a p p i n e s s is m o r e g e n e r a l ,

s o o n l i j k h e i d i n . D a a r b i j k i e s t hij g e e n p o l i t i e k e p o s i t i e . D e p a r d o n s v e r b e e l d i n g v a n

global. T h e recurrent m e t a p h o r for the state in w h i c h h e finds himself a n d

h e t g e b r e k a a n g e l u k in d e w e r e l d i s a l g e m e n e r , g l o b a l e r . D e s t e e d s t e r u g k e -

other p e o p l e is t h e desert. That c a n b e a real desert, a s in A f r i c a o r A m e r i c a ,

r e n d e m e t a f o o r v o o r d e s t a a t w a a r i n hij z i c h b e v i n d t e n w a a r i n hij d e m e n s e n

o r a m e t a p h o r i c d e s e r t , a s in t h e e m p t y s i d e w a l k s o f A m e r i c a n c i t i e s w h e r e

a a n t r e f t , i s d e w o e s t i j n . D a t k a n e e n e c h t e w o e s t i j n z i j n , z o a l s in A f r i k a o f

o n l y t h e p o o r a n d b e g g a r s w a l k ( e v e r y o n e e l s e h a v i n g a c a r ) . It c a n a l s o

A m e r i k a , m a a r o o k e e n d e n k b e e l d i g e w o e s t i j n , z o a l s d e l e g e t r o t t o i r s in

refer t o t h e s a v a g e e m p t i n e s s in s o m e o n e ' s h e a d , b r o u g h t a b o u t b y a n

A m e r i k a a n s e s t e d e n w a a r a l l e e n a r m e n e n b e d e l a a r s l o p e n (alle a n d e r e n h e b b e n

i n s a n i t y that c a n n o t b e c a u g h t o n f i l m , like that w h i c h in h i s m o s t

i m m e r s e e n a u t o ) . E n h e t k a n o o k d e w o e s t e l e e g t e in i e m a n d s h o o f d b e t e -

f i l m , San Clemente.

moving

T h e d e p i c t i o n of this e m p t i n e s s is n o t e n o u g h f o r

D e p a r d o n . H e w a n t s t o l e t t h e e x p e r i e n c e o f it t o p e n e t r a t e d e e p l y , a n d t h e r e f o r e a c c o m p a n i e s h i s i m a g e s w i t h t e x t , o r Iets t h e m m o v e ,

interrupted

k e n e n , a a n g e r i c h t d o o r e e n n i e t t e f i l m e n g e k t e , z o a l s blijkt uit zij n m e e s t a a n g r i j p e n d e f i l m , San

Clemente.

H e t v e r b e e l d e n v a n d e z e l e e g t e i s D e p a r d o n n i e t g e n o e g . Hij w i l d e e r v a r i n g

b y c o m m e n t a r y . In t h i s s e n s e a l s o , t h e d e c i s i v e m o m e n t d o e s n o t e x i s t f o r

d a a r v a n d i e p laten d o o r d r i n g e n e n d a a r o m w o r d e n zijn b e e l d e n b e g e l e i d d o o r

h i m . For h i m , text a n d photo, c o m m e n t a r y a n d i m a g e f o r m a w h o l e , a n d

t e k s t , o f laat hij z e b e w e g e n , o n d e r b r o k e n d o o r c o m m e n t a a r . O o k in d i e z i n

t o g e t h e r f o r m a s e r i e s , a n a r r a t i v e , a f i l m . T h e c i r c l e is c l o s e d in t h i s f i l m :

b e s t a a t het b e s l i s s e n d e m o m e n t v o o r h e m niet. T e k s t e n foto, c o m m e n t a a r e n

Raymond Depardon uit de serie/from the series: San Clemente, 1982 the e m p t y , m o t i o n l e s s f r a m e s refer b a c k to t h e p h o t o g r a p h y f r o m w h i c h t h e

b e e l d v o r m e n e e n g e h e e l , e e n r e e k s , e e n v e r h a a l , e e n f i l m . In d e f i l m w o r d t d e

whole arose.

cirkel g e s l o t e n : d e lege, stilstaande kaders v e r w i j z e n w e e r naar d e fotografie

In Contacts,

w e see h o w Depardon makes a selection from his contact

p r i n t s . T h e i m a g e t h a t s t a n d s f o r San Clemente,

where

Depardon

p h o t o g r a p h e d y e a r after year, is t h e i m a g e of t h e f i g u r e w i t h a h e a v y w i n t e r

w a a r u i t het g e h e e l is o n t s t a a n . In Contacts

z i e n w e h o e D e p a r d o n k i e s t uit zij n c o n t a c t a f d r u k k e n . H e t b e e l d

dat ' S a n C l e m e n t e ' b e t e k e n t , w a a r D e p a r d o n jaren a c h t e r e e n f o t o g r a f e e r d e , is

j a c k et p u l l e d o v e r h i s h e a d , s i t t i n g at a t a b l e c o v e r e d w i t h a f l o w e r e d

h e t b e e l d v a n d e f i g u u r d i e m e t e e n g r o t e w i n t e r j a s o v e r zij n h o o f d g e t r o k k e n

oilcloth. B e h i n d the black hole between the lapels there m u s t be a head, but

a a n e e n t a f e l zit m e t e e n b l o e m e t j e s z e i l . O n d e r h e t z w a r t e g a t t u s s e n d e r e v e r s

w e d o n o t s e e it. O n t h e s o u n d t r a c k o f Contacts,

D e p a r d o n earlier declared

that t h e m a n a s k e d for the photo " b e c a u s e he n o longer h a d a n y f a m i l y " .

m o e t h e t h o o f d z i t t e n , m a a r d a t z i e n w e n i e t . In d e g e l u i d s b a n d v a n

Contacts

v e r k l a a r t D e p a r d o n e e r d e r d a t d e m a n o m e e n f o t o v r o e g ' o m d a t hij g e e n f a m i l i e

T h e n f o l l o w s t h e text: " R e g r e t is t h e f r a m e , t h e light is h a p p i n e s s . " W h a t a r e

m e e r h e e f t ' . H i e r n a volgt d e t e k s t : " H e t v e r d r i e t is h e t k a d e r , h e t licht is h e t

w e t o m a k e o f t h i s ? Is t h e l i g h t t h e l i g h t t h a t h a s b e e n c a p t u r e d , t h a t h a s

g e l u k " . W a t m o e t e n w e h i e r v a n d e n k e n ? D a t h e t licht h e t v a s t g e l e g d e licht is,

b e e n i m p r i s o n e d b y t h e p h o t o g r a p h e r ? T h e n t h e p h o t o is h a p p i n e s s :

h e t l i c h t d a t g e v a n g e n is d o o r d e f o t o g r a a f ? D e f o t o i s d a n h e t g e l u k . H e t g e l u k

h a p p i n e s s by accident. That c o u l d be a s u m m a r y of D e p a r d o n ' s work.

bij e e n o n g e l u k . H e t z o u e e n s a m e n v a t t i n g k u n n e n z i j n v a n D e p a r d o n s w e r k .

A l l e s b e h e e r s e n d e liefde

All-controlling

D e p a r d o n b e g o n al m e t e e n a a n h e t b e g i n v a n zijn f o t o g r a f i e l o o p b a a n t e

R i g h t at t h e start o f h i s c a r e e r i n p h o t o g r a p h y , D e p a r d o n b e g a n f i l m i n g

love

f i l m e n m e t S u p e r - 8 . V o o r a l d i e e e r s t e f i l m p j e s , g e d r a a i d in B i a f r a e n T s j a a d , v e r -

w i t h S u p e r - 8 . P a r t i c u l a r l y t h e s e first f i l m s , s h o t in B i a f r a a n d C h a d ,

raden d e o n b e h o l p e n h e id e n d e nieuwsgierigheid v a n d e fotograaf di e wil zien

the a w k w a r d n e s s a n d curiosity of the photographer w h o w a n t s to s e e what

w a t b e w e g i n g t e w e e g b r e n g t . Later w o r d t dat a n d e r s . D e m o n t a g e begint e e n

m o t i o n c a n p r o d u c e . Later that c h a n g e s . M o n t a g e begins to play a n

b e l a n g r i j k e rol t e s p e l e n . D e p a r d o n c o n c e n t r e e r t z i c h m e e r e n m e e r o p h e t e f f e c t

important

van h e t v e r b e e l d e n v a n d e realiteit. O n d e r i n v l o e d v a n d e Direct C i n e m a v a n

i m a g e s of reality. U n d e r t h e influence of L e a c o c k ' s Direct C a m e r a a n d

L e a c o c k e n v o o r a l d e f i l m Primary ( o v e r d e p r e s i d e n t i ë l e v o o r v e r k i e z i n g e n in

e s p e c i a l l y t h e f i l m Primary

1 9 6 0 e n d e v e r k i e z i n g s s t r i j d t u s s e r H u m p h r e y e n K e n n e d y ) , m a a k t hij in 1 9 7 4

c o n t e s t b e t w e e n H u m p h r e y a n d K e n n e d y ) , in 1 9 7 4h e m a d e a portrai t of

een portret v a n G i s c a r d d ' E s t a i n g ,

50,81%.

role. D e p a r d o n c o n c e n t r a t e s m o r e a n d m o r e o n t h e effect of

Giscard d'Estaing,

T o c h ligt d a a r i n n i e t zijn k r a c h t . Hij i s t e w e i n i g c y n i s c h , t e w e i n i g i r o n i s c h o o k

betray

(about the 1960 A m e r i c a n presidential

primary

50,81%.

Y e t it l a c k e d p o w e r . D e p a r d o n i s n o t c y n i c a l e n o u g h , a n d h a s t o o l i t t l e

o m d e figuur v a n D ' E s t a i n g te v e r b e e l d e n o p d e m a n i e r die w e hier zo g o e d

i r o n y , to d e p i c t D ' E s t a i n g ' s f i g u r e in t h e w a y that w e k n o w s o w e l l h e r e f r o m

k e n n e n v a n d e V P R O . D e p a r d o n h o u d t a f s t a n d . E e n f i l m a l s San Clemente

t h e V P R O . D e p a r d o n m a i n t a i n s s o m e d i s t a n c e f r o m h i s s u b j e c t . A f i l m like

d a a r o m g e e n a a n v a l o p h e t b e l e i d in p s y c h i a t r i s c h e i n r i c h t i n g e n ( z o a l s e e n v e r g e -

San

l i j k b a r e f i l m o v e r D e n n e n d a l i n N e d e r l a n d z o u zijn) e n Faits Divers is g e e n v e n i j -

i n s t i t u t i o n s (as a c o m p a r a b l e f i l m a b o u t D e n n e n d a l in T h e N e t h e r l a n d s

Clemente

is t h e r e f o r e n o t a n attack o n t h e p o l i c y i n p s y c h i a t r i e

nige afschildering v a n het politieapparaat, zoals e e n film door Frederic W i s e m a n

w o u l d b e ) , a n d Faits Divers

o n g e t w i j f e l d z o u z i jn g e w o r d e n : D e p a r d o n l e e f t m e e m e t a l l e s d a t v o o r zijn l e n s

it u n d o u b t e d l y w o u l d h a v e b e e n if m a d e b y F r e d e r i c W i s e m a n . D e p a r d o n

k o m t , z o n d e r ooit m o r a l i s t i s c h of s a r c a s t i s c h t e w o r d e n . D e a f s t a n d d i e m e r k b a a r

s y m p a t h i z e s with everything that c o m e s before his lens, w i t h o u t ever

is, i s d e a f s t a n d d i e D e p a r d o n i n h e t a l g e m e e n t o t d e m e n s e n h o u d t . O o k t o t d e

b e c o m i n g m o r a l i s t i c o r s a r c a s t i c . T h e d i s t a n c e t h a t is n o t i c e a b l e i s t h e

v r o u w e n d i e hij p o r t r e t t e e r t , z o a l s blijkt uit d e f o t o r o m a n Les fiancées de Saigon e n d e f i l m Empty

Quarter.

no v e n o m o u s portrait of t he police apparatus, a s

distance that D e p a r d o n keeps t o w a r d h u m a n i t y in g e n e r a l . T h i s i n c l u d e s the W o m e n h e p o r t r a y s , a s c a n b e s e e n i n t h e p h o t o - n o v e l Les fiancées

D e d o c u m e n t a i r e s d i e D e p a r d o n t o t 1 9 8 3 m a a k t e , o n t s t o n d e n v o o r a l in d e m o n t a g e k a m e r . H e t r i t m e in d e b e e l d r e e k s e n , d e b e t e k e n i s , w e r d a a n g e b r a c h t

Saigon

a n d t h e f i l m Empty

Quarter.

The d o c u m e n t a r i e s that D e p a r d o n m a d e until 1983 c a m e into existence

door d e g e n e die d e b e e l d e n monteerde. Elke film, maar vooral e e n d o c u m e n -

primarily in the cutting r o o m . T h e rhythm in t h e series of i m a g e s , the

taire, w o r d t i m m e r s tijdens d e m o n t a g e g e m a a k t , zoals o o k d e foto o n t s t a at d o o r

m e a n i n g , w a s o b t a i n ed by those that edited the i m a g e s . After all, a n y film -

d e k e u z e uit d e c o n t a c t a f d r u k k e n . D a a r v o o r i s e e n n a u w e s a m e n w e r k i n g v e r e i s t

but e s p e c i a l l y a d o c u m e n t a r y - is created b y e d i t i n g , just as a p h o t o a r i s e s

t u s s e n filmer e n cutter. D e p a r d o n w e r k t e tot 1 9 8 3 s a m e n m e t Olivier Froux. Hij

f r o m t h e c h o i c e of contact prints. T h e r e f o r e a c l o s e c o o p e r a t i o n is n e c e s s a r y

w a s zijn w a n d e l e n d e g e h e u g e n . Z e w a r e n e e n t e a m . T o e n F r o u x v l a k v o o r d e

between the filmmaker a n d editor. Until 1983 D e p a r d o n w o r k e d

e i n d m o n t a g e v a n Faits Divers i n 1 9 8 2 d o o r e e n d o m o n g e l u k , e e n fait d i v e r s ,

w i t h O l i v i e r F r o u x . H e w a s h i s w a l k i n g m e m o r y . W h e n F r o u x w a s killed in a

o v e r l e e d , d e e d D e p a r d o n t w e e d i n g e n d i e d e r e s t v a n z i jn l o o p b a a n g r o n d i g

s t u p i d a c c i d e n t - a faits d i v e r s - just b e f o r e t h e c o m p l e t i o n o f t h e final c u t of

z o u d e n w i j z i g e n . Hij m a a k t e e e n b o e k , Le désert Americain,

w a a r i n hij zijn v e r -

d r i e t v e r w e r k t e d o o r d e p l e k k e n t e f o t o g r a f e r e n w a a r hij e e r d e r m e t F r o u x w a s

Faits Divers

in 1982, D e p a r d o n d i d t w o t h i n g s w h i c h w o u l d

a l t e r t h e r e s t o f h i s c a r e e r : h e p r o d u c e d a b o o k , L e désert

together

fundamentally

Americain,

g e w e e s t . D a a r i n s c h r i j f t hij v o o r h e t e e r s t l a n g e r e t e k s t e n . D a a r n a a s t b e s l u i t hij,

w h i c h he processed his grief by photographing the places w h e r e he h a d

impulsief e n s n e l , tot s a m e n w e r k i n g m e t e e n n i e u w e cutter, e e n v r o u w :

e a r l i e r b e e n w i t h F r o u x . F o r t h e first t i m e , i n t h i s h e w r o t e l o n g e r t e x t s . A f t e r

F r a n c o i s e P r e n a n t . H e t i s d e z e v r o u w d i e later d e h o o f d r o l z a l s p e l e n in d e f i l m

this he d e c i d e d , quickly a n d i m p u l s i v e l y, o n a c o o p e r a t i o n with a n e w

Empty

editor, a w o m a n , F r a n c o i s e Prenant. T h i s is t h e w o m a n w h o later p l a y e d t h e

g e v e n . Verdriet o m dat w a t verloren ging e n liefde voor het n i e u w e , maar vooral

m a i n r o l e i n Empty

l i e f d e v o o r h e t b e e l d k o m e n h i e r s a m e n i n e e n f i l m w a a r i n d e rol v a n d e m a n

i d e a l life h i s t o r y . R e g r e t f o r that w h i c h h a s b e e n lost a n d l o v e f o r t h e n e w ,

b e p e r k t w o r d t d o o r z i jn a a n w e z i g h e i d o p d e g e l u i d s b a n d . In b e e l d z i e n w e a l l e e n

but especially love for t h e i m a g e c o m e together here in a film in w h i c h the

Quarter, w a a r i n D e p a r d o n z jn i d e a l e l i e f d e s g e s c h i e d e n i s h e e f t v o r m g e -

d e v r o u w . V a n a f Faits Divers h e e f t D e p a r d o n zijn o b s e s s i o n e l e v e r b e e l d i n g v a n e e n z a a m h e i d v e r b o n d e n m e t e e n m i n s t e n s z o belangrijk t h e m a : d e a l l e s b e h e e rs e n d e liefde, d i e niet b e a n t w o o r d hoeft te w o r d e n o m h e f l e v e n e e n zin t e g e v e n . In Empty

Quarter v i n d t d a t e e n h o o g t e p u n t .

In 1 9 8 3 , h e t j a a r v a n d e p r e m i è ' e v a n Faits Divers, z a g ik R a y m o n d D e p a r d o n e e n s b e z i g t i j d e n s e e n p e r s c o n f e r e n t i e o p h e t f i l m f e s t i v a l v a n C a n n e s . Hij f o t o -

Quarter,

the film in w h i c h D e p a r d o n gives f o r m to his

m a n ' s r o l e is l i m i t e d t o h i s p r e s e n c e o n t h e s o u n d t r a c k ; w e s e e o n l y t h e w o m a n i n t h e i m a g e s . A f t e r Faits Divers,

§ £

Depardon h a sconnected his

o b s e s s i o n a l d e p i c t i o n o f l o n e l i n e s s w i t h a n o t h e r t h e m e at l e a s t a s

i m p o r t a n t : a l l - c o n t r o l l i n g l o v e , that d o e s n o t h a v e t o b e r e q u i t e d in o r d e r to g i v e s e n s e t o l i f e . T h i s f i n d s i t s h i g h p o i n t i n Empty

Quarter.

O n c e , i n 1 9 8 3 , t h e y e a r o f t h e p r e m i è r e o f Faits Divers,

I sawRaymond

D e p a r d o n at w o r k d u r i n g a p r e s s c o n f e r e n c e at t h e C a n n e s F i l m F e s t i v a l .

g r a f e e r d e n i e t d e a c t e u r s d i e w e r d e n g e ï n t e r v i e w d z o a l s al z i jn a n d e r e d r i f t i g klik-

Unlike all his other c o l l e a g u e s furiously clicking a w a y , he d i d not

k e n d e c o l l e g a ' s , m a a r z a t a c h t e r d e a c t e u r s - o p z i jn k n i e ë n o p h e t p o d i u m - e n

photograph the actors being interviewed, but positioned himself behind the

fotografeerde t u s s e n hen door het publiek: d e schrijvende e n fotograferende

actors, o n his knees o n the p o d i u m , a n d shooting between them, a n d

p e r s . H e t w a s e v e n a f w i j k e n d a l s v a n z e l f s p r e k e n d , w a n t het is e e n k l a s s i e k

p h o t o g r a p h e d t h e a u d i e n c e , t h e w r i t i n g a n d p h o t o g r a p h i n g p r e s s . It w a s a s

g e w o r d e n f o t o g r a f e n o p s t e l l i n g : d e t e g e n o v e r g e s t e l d e h o e k k i e z e n d a n d i e v a n je

u n u s u a l a s it w a s o b v i o u s , b e c a u s e it h a s b e c o m e a c l a s s i c p o s i t i o n f o r a

v e r w a c h t w o r d t . Kijken naar d e h e l e situatie e n d a n v a s t l e g g e n w a t eigenlijk h e t

p h o t o g r a p h e r , c h o o s i n g t h e o p p o s i t e p o i n t o f v i e w f r o m t h a t w h i c h is

m e e s t i n t e r e s s a n t is: niet d e s t e r r e n , m a a r d i e v a n h e i n d e e n v e r r e t o e g e -

e x p e c t e d . It w a s a m a t t e r o f l o o k i n g a t t h e w h o l e s i t u a t i o n a n d d e t e r m i n i n g

s t r o o m d e m a s s a , v o l w a s s e n m e n s e n t o c h , d i e daar m e t b a n d r e c o r d e r t j e s in d e

w h a t w a s m o s t i n t e r e s t i n g : n o t t h e stars, b u t t h e c r o w d s t r e a m i n g in f r o m

l u c h t d e e n e n a d e a n d e r e p l a t i t u d e z i t t e n o p t e t e k e n e n uit d e m o n d v a n a c t e u r s

far a n d w i d e , c e r t a i n l y a d u l t s , y e t w a v i n g their t a p e r e c o r d e r s in the ai r o n e

e n r e g i s s e u r s d i e vaak niet w i l l e n of k u n n e n p r a t e n . H e t g e e f t a a n w a a r

after a n o t h e r to take d o w n p l a t i t u d es f r o m t h e m o u t h s of a c t o r s a n d

D e p a r d o n naar o p z o e k is: h e t theater van alledag.

d i r e c t o r s w h o o f t e n c o u l d n ' t o r w o u l d n ' t t a l k . It w a s a p e r f e c t e x a m p l e o f

E v e n e e r d e r , t i j d e n s d a t z e l f d e f e s t i v a l v a n C a n n e s , w a s hij h i e r o p h a r d a a n g e -

w h a t D e p a r d o n is s e a r c h i n g f o r : e v e r y d a y t h e a t r e .

v a l l e n d o o r h e t p u b l i e k n a a f l o o p v a n d e p r e m i è r e v a n Faits Divers. In d i e d o c u -

Just before that, d u r i n g the s a m e C a n n e s Festival, he w a s fiercely a t t a c k e d b y t h e p u b l i c f o r t h a t a f t e r t h e e n d o f t h e p r e m i è r e o f Faits

m e n t a i r e v o l g t hij a l l e k l e i n e g e b e u r t e n i s s e n d i e g e m e l d w o r d e n bij e e n p o l i t i e -

Divers.

post. Dat w a t v o o r e e n krant ' g e m e n g d e b e r i c h t e n ' zijn, blijken v o o r d e

In t h a t d o c u m e n t a r y h e f o l l o w s u p a l l t h e s m a l l e v e n t s t h a t a r e r e p o r t e d t o a

betrokkenen s o m s grote levensdrama's: d e zelfdoding van e e n geliefde, e e n

police station. T h e s e a r e the sort of things that w o u l d be "fillers" for a

zoekgeraakt kind.

newspaper, but for those involved are sometimes major dramas: the suicide

D e p a r d o n blijft in Faits Divers e e n z e e r b e t r o k k e n t o e s c h o u w e r . C l o s e - u p s

of a l o v e d o n e , a lost c h i l d . In Faits Divers,

w o r d e n a l l e e n g e b r u i k t a l s z e n o d i g zijn o m d e d u b b e l z i n n i g h e i d v a n d a t w a t

Depardon remains a deeply involved spectator. Close-ups

g e z e g d w o r d t t e o n t h u l l e n , n o o i t u i t s e n s a t i e . V o l g e n s D e p a r d o n is d e v a s t g e -

a r e o n l y u s e d if t h e y a r e n e c e s s a r y i n o r d e r t o r e v e a l t h e a m b i g u i t y o f w h a t

l e g d e r e a l i t e i t o p z i c h z e l f a l f i c t i e . D a a r o m blijft h e t k a d e r v a a k v a s t s t a a n : d e

is s a i d , n e v e r f o r s e n s a t i o n . A c c o r d i n g t o D e p a r d o n , a r e c o r d o f r e a l i t y is

a c t e u r s m h e t m i n i d r a m a l o p e n e r i n e n e r u i t a l s o f z e e e n t o n e e l o p e n af l o p e n .

a l r e a d y f i c t i o n b y itself. T h e r e f o r e t h e f r a m e o f t e n r e m a i n s f i x e d : t h e a c t o r s

Daarbij legt D e p a r d o n alles vast: o o k d e m e d e d e l i n g a a n d e m a n d i e hoort d a t d e

o f t h e m i n i - d r a m a e n t e r a n d l e a v e a s if t h e y a r e w a l k i n g o n t o a n d o f f o f a

p o g i n g t o t z e l f d o d i n g v a n z i jn v r i e n d i n g e l u k t i s . D a a r o p a a n g e v a l l e n , r e a g e e r t

stage. W i t h this, D e p a r d o n captures everything, including the

D e p a r d o n : " J e k u n t je n i e t b l i j v e n v e r s c h u i l e n a c h t e r h e t v o o r w e n d s e l d a t j e uit

a n n o u n c e m e n t to the m a n w h o hears that h i s girlfriend's suicide attempt

e t h i s c h e o v e r w e g i n g e n b e p a a l d e d i n g e n n i e t m a g l a t e n z i e n . " D e p a r d o n laat d u s

has s u c c e e d e d . Hit b y this, h e r e s p o n d s : " Y o u can't g o o n h i d i n g b e h i n d t h e

alles z i e n , o o k alle o n e f f e n h e d e n e n d e r e a c t i e s v a n d e m e n s e n d i e g e f i l m d

p r e t e n c e that y o u c a n ' t let c e r t a i n t h i n g s b e s e e n f o r e t h i c a l r e a s o n s . " T h u s

w o r d e n o p d e c a m e r a . H e t e f f e c t v a n z i jn b e e l d e n i s e c h t e r n i e t d a t z e d a a r d o o r

D e p a r d o n Iets o n e s e e e v e r y t h i n g , i n c l u d i n g a l l t h e i r r e g u l a r i t i e s a n d t h e

r e a l i s t i s c h e r w o r d e n , m a a r juist theatraler. H e t p o l i t i e b u r e a u w o r d t e e n t o n e e l ,

r e a c t i o n s to t h e c a m e r a b y t h e p e o p l e b e i n g f i l m e d . T h e effect of h i s i m a g e s

w a a r b i j d e g a n g e n e n k a m e r s e e n b e l a n g r i j k e rol s p e l e n . D e p o l i t i e a g e n t d i e e e n

is n o t , h o w e v e r , t h a t t h e y b e c o m e m o r e r e a l i s t i c , b u t o n l y m o r e t h e a t r i c a l .

v e r h o o r l e i d t , w o r d t e e n f i g u u r uit e e n b u r l e s k e . H e t b e e l d e n h e t g e l u i d zijn d e

The

e n i g e v e r t e l l e r s . D a a r b i j i s D e p a r d o n o o k n i e t o p z o e k n a a r r e a l i t e i t , z o a l s zijn

police station b e c o m e s a stage set,in w h i c h the corridors a n d r o o m s

play an important

role. T h e p o l i c e m a n w h o c o n d u c t s a n interrogation

A m e r i k a a n s e e n B r i t s e v o o r g a n g e r s in d e D i r e c t C i n e m a : G r i e r s o n , L e a c o c k ,

b e c o m e s a f i g u r e in a b u r l e s q u e . T h e i m a g e a n d t h e s o u n d a r e t h e o n l y

M a y s l e s . D e p a r d o n w i l e m o t i e v a s t l e g g e n e n o p r o e p e n . Hij w i l d e k r a c h t v a n d e

narrators. W i t h t h e s e , D e p a r d o n is not in s e a r c h of reality, like G r i e r s o n ,

8 - m m - f i l m , d e directheid v a n het a m a t e u r b e e l d v e r b i n d e n m e t d e grote traditie

L e a c o c k a n d M a y s l e s , h i s A m e r i c a n a n d British p r e d e c e s s o r s in t h e Direct

v a n d e v e r h a l e n d e f i l m . Hij w i l d e m e n s e n r a k e n . E n d a a r v o o r z o e k t hij v e r b i n -

C i n e m a . D e p a r d o n w a n t s to capture, a n d call u p , e m o t i o n . H e w a n t s to

d i n g e n t u s s e n h e t d o c u m e n t a i r e e n h e t f i c t i e v e . D a t g e b e u r t z e e r d w i n g e n d in

connect the p o w e r of the 8 - m m film, the directness of the amateur image,

La captive du désert w a a r i n d e z a a k v a n d e g e g i j z e l d e F r a n g o i s e C l a u s t r e w o r d t

w i t h t h e great tradition of narrative c i n e m a . H e w a n t s to affect p e o p l e , a n d

nagespeeld.

therefore he seeks the c o n n e c t i o n s between d o c u m e n t a r y a n d fiction. That h a p p e n s v e r y f o r c e f u l l y i n Le captive

du désert,

Een schorre, zachte stem

in w h i c h t h e affair of t h e

Z o a l s uit z i jn f o t o ' s e n f i l m s blijkt, e n z e k e r uit z i jn l a t e r e w e r k , v e r k e n t

hostage Frangoise Claustre w a s represented.

D e p a r d o n d e g r e n z e n v a n d e d o c u m e n t a i r e . In zijn o n t w i k k e l i n g i s d e o v e r g a n g A

husky,

soft

n a a r d e f i c t i e b e g r i j p e l i j k . Hij h e e f t e r v a r e n h o e e x p l o s i e f d o c u m e n t a i r m a t e r i a a l

voice

k a n z i j n . S o m m i g e f i l m s , z o a l s 50, 81% o v e r G i s c a r d d ' E s t a i n g , k u n n e n n i e t v e r -

A s c a n b e s e e n f r o m h i s p h o t o s a n d f i l m s , a n d certainly f r o m his later

t o o n d w o r d e n o m d a t d e g e p o r t r e t t e e r d e d a t v e r h i n d e r t . O o k zijn w e r k in S a n

w o r k , D e p a r d o n e x p l o r e s t h e b o u n d a r i e s o f d o c u m e n t a r y . In h i s d e v e l o p m e n t , t h e transition to fiction is u n d e r s t a n d a b l e . H e h a s e x p e r i e n c e d

C l e m e n t e , d e f o t o ' s e n s o m m i g f i l m m a t e r i a a l , zijn o n d e r m o e i l i j k e o m s t a n d i g -

just h o w e x p l o s i v e d o c u m e n t a r y m a t e r i a l c a n b e . S o m e f i l m s , like

h e d e n g e m a a k t . D e p a r d o n w i l o n s d a t l a t e n w e t e n . In zijn a u t o b i o g r a f i s c h e f i l m s

about Giscard d'Estaing, c a n not be s h o w n because the subjects

50,81%,

keren s t e e d s d e b e e l d e n terug v a n d e arts d i e h e m d e deur wijst v a n het

prevented

it. H i s w o r k i n S a n C l e m e n t e , b o t h t h e p h o t o s a n d s o m e f i l m m a t e r i a l , w a s

V e n e t i a a n s e h o s p i t a a l . E n z e l f s a l s hij d e m o g e l i j k h e i d h e e f t o m t e f i l m e n ,

a l s o m a d e u n d e r d i f f i c u l t c i r c u m s t a n c e s . D e p a r d o n w a n t s t o let u s k n o w

d a t w a t hij w i l l a t e n z i e n , n i e t a l t i j d o v e r a l s d o c u m e n t a i r , a l s a u t h e n t i e k .

komt

t h a t . In h i s a u t o b i o g r a p h i c a l f i l m s , t h e i m a g e s o f t h e d o c t o r w h o s h o w s h i m

Depardon worstelt m e t d e beperkingen v a n d e documentaire, o m d a t het leven -

t h e d o o r o f t h e V e n e t i a n h o s p i t a l a r e c o n s t a n t l y r e c u r r i n g . E v e n if h e h a s t h e

r u w v a s t g e l e g d - z o t h e a t r a a l blijkt t e z i j n . W a n n e e r hij a a n h e t b e g i n v a n San

p o s s i b i l i t i e s to f i l m , w h a t h e w a n t s t o let u s s e e d o e s n ' t a l w a y s c o m e o u t a s

Clemente

d o c u m e n t a r y , as authentic. D e p a r d o n wrestles with the limitations of

g e l u i d s v r o u w aanpraat, heeft dat beeld d e absurditeit v a n e e n toneelstuk v a n

d o c u m e n t a r y , b e c a u s e life - r e c o r d e d r a w - c a n a p p e a r s o t h e a t r i c a l . W h e n ,

Beckett.

a t t h e b e g i n n i n g o f San Clemente,

h e Iets u s s e e a m a n w h o is t a l k i n g t o

R a y m o n d D e p a r d o n combineert beelden m e t teksten o m het beeld effect-

h i m s e l f , a n d at t h e s a m e t i m e t a l k i n g to D e p a r d o n a n d h i s s o u n d w o m a n ,

voller te m a k e n e n tegelijkertijd h e t f i c t i e v e , literaire v a n e e n b e e l d te o n d e r -

the i m a g e h a s all the absurdity of a theatre piece b y Beckett.

s t r e p e n . F o t o ' s of f i l m b e e l d e n v o r m e n s a m e n m e t e e n t e k s t e e n g e h e e l . D i e t e k s t w o r d t v a a k b u i t e n b e e l d u i t g e s p r o k e n , a l s c o m m e n t a a r , o f j u i s t in b e e l d ,

R a y m o n d D e p a r d o n c o m b i n e s i m a g e s w i t h text in order to m a k e t h e i m a g e m o r e e f f e c t i v e , a n d at t h e s a m e t i m e to u n d e r s c o r e t h e f i c t i v e ,

een m a n laat z i e n d i e i n z i c h z e l f s p r e e k t e n t e g e n D e p a r d o n e n zijn

z o d a t d e o v e r g a n g e n w o r d e n b e n a d r u k t , i n d e v o r m v a n e e n e x p l i c a t i e , z o a l s bij

literary

de vroege film.

nature of the i m a g e . T o g e t h e r with a text, p h o t o s a n d film i m a g e s for a w h o l e . Often t h e text is s p o k e n o u t s i d e t h e i m a g e , a s c o m m e n t a r y , o r just in

D e p a r d o n h e e f t d e t o e s c h o u w e r i e t s t e v e r t e l l e n e n d a a r v o o r h e e f t hij b e e l d -

the i m a g e , s o that t h e t r a n s i t i o n s a r e e m p h a s i z e d , in t h e f o r m of a n

verhalen nodig.

e x p l i c a t i o n , a s in early f i l m s .

R a y m o n d D e p a r d o n fotografeert e n filmt o m z o e e n s c h e r m o p te trekken t u s s e n h e m z e l f e n h e t l e v e n , e e n filter w a a r d o o r a l l e s w e l i s w a a r g l a s h e l d e r te

R a y m o n d D e p a r d o n p h o t o g r a p h s a n d films in order to raise a s c r e e n b e t w e e n h i m s e l f a n d life, a filter t h r o u g h w h i c h e v e r y t h i n g c a n b e s e e n

zien is, maar dat tegelijkertijd b e s c h e r m i n g biedt voor e e n al t e directe c o n f r o n -

c r y s t a l c l e a r , to b e s u r e , b u t at t h e s a m e t i m e o f f e r s p r o t e c t i o n f r o m a n all

t a t i e m e t d e b u i t e n w e r e l d . U i t e r a a r d z e g t hij d a t n i e t z e l f e n z e k e r n i e t o p d e z e

too direct confrontation with the outside w o r l d . O f course, he doesn't s a y

m a n i e r , m a a r h e t i s e e n o n o n t k o o m b a r e c o n c l u s i e a l s je zijn g e h e l e o e u v r e t o t n u

t h a t h i m s e l f , a n d c e r t a i n l y n o t i n t h i s w a y , b u t it i s a n u n a v o i d a b l e

t o e b e k i j k t . E e n s l e u t e l t o t z o ' n s t e r k p s y c h o l o g i s e r e n d e i n t e r p r e t a t i e v a n zij n

c o n c l u s i o n if y o u l o o k a t h i s w h o l e o e u v r e u p t o n o w . It i s a k e y t o s u c h a

w e r k , g e v e n d e f i l m s w a a r i n hij zij n f o t o ' s p r e s e n t e e r t : Contacts

s t r o n g l y p s y c h o l o g i z i n g i n t e r p r e t a t i o n of h i s w o r k , g i v e n t h e f i l m s in w h i c h

declic. In d e e e r s t e h o r e n w e a l l e e n d e s t e m v a n D e p a r d o n , i n d e t w e e d e z i e n

h e p r e s e n t s h i s p h o t o s , Contacts

w e h e m o o k , z e l f s i n e e n e x t r e m e c l o s e - u p . H i j zit p a l v o o r d e c a m e r a e n t o o n t

a n d Les années

declic.

In t h e f i r s t w e o n l y

années

s t e e d s e n k e l e f o t o ' s d i e k e n m e r k e n d z i jn v o o r e e n p e r i o d e uit z i jn l e v e n : v a n d e

h e a r D e p a r d o n ' s v o i c e , w h i l e in t h e s e c o n d w e a l s o s e e h i m , e v e n in

CONTINUED ON PAGE 34

e n Les

VERVOLG OP PAGINA 34

Raymond

Depardon

uit de serie/from the series: Le dĂŠsert Americain, 1983

In the harbor, a boat is leaving for Australia. I am a bit disappointed with the "Most Beautiful City". The city is pleasant enough, but I prefer Chicago.

In de haven vertrekt een boot naar AustraliĂŤ. Ik ben een beet|e teleurgesteld in de "Most Beautiful City". De stad is aangenaam, maar ik geef de voorkeur aan Chicago.

On Melrose Boulevard.

Op Melrose Boulevard

Ik kom toevallig uit bij het station van de Union Pacific. Het lijkt op een lege kerk.

By chance, I get to the Union Pacific Station. It looks like an empty church.

Sunday January 31. While I try to walk down the expressway toward Universal Studios, I find a psychiatrie institution hidden under the Hollywood Freeway.

Zondag 31 januari. Terwijl ik probeer te voet een snelweg richting Universal Studios op te gaan, stuit ik op een psychiatrische inrichting, verborgen onder Hollywood Freeway.

Zondag 7 november 1982 Ik word wakker in een houten huis in een park aan de rand van de Pacific Ik krijg een ontbi|t met allemaal lekkere dingen, pannekoeken, honing Ik bevind mi| in een gemeente bij Big Sur Ik vraag mi| af wat ik fier doe. maar het is minder triest dan m Parijs, de zon schijnt Over enkele dagen moet ik San Clemente presenteren VenetiĂŤ is best ver Olivier is drie dagen geleden begraven.

Sunday, November 7, 1982. I wake up in a wooden house in a park on the edge of the Pacific. I get breakfast with all kinds of good things, pancakes, honey... I find myself in a community near Big Sur. I ask myself what l'm doing here, but it's less depressing than Paris, the sun is shining. In several days I must present San Clemente. Venice is really far... Three days ago they buried Olivier.

One motel after another, and they all look alike. On November 22, Reagan announces on television an expansion of the nuclear weapons program. They never say anything about France on the television. It's always about Soviet Russia, as if war is near.

Het ene motel volgt op het andere en ze lijken op elkaar. Op 22 november kondigt Reagan op de televisie uitbreiding van het kernbewapeningsprogramma aan. Ze hebben het nooit over Frankrijk op de televisie. Maar vaak over de U.S.SR. alsof de oorlog nabij is.

Ik rijd. Ik rijd totdat ik helemaal leeg ben totdat ik aan niets meer denk als ware het om morgen weer te herleven en het plezier van een nieuwe dag te proeven aan het eind van de snelweg in de woestijn m de vallei van de dood omdat de weg daar langsgaat Reizen en niets zijn noch toerist, noch verslaggever niet uit zijn op een show... Niets willen bewijzen.

I drive, I drive until I am entirely empty until there is nothing more on my mind as it were, to revive again tomorrow and taste the pleasures of a new day at the end of the expressway in the desert in the valley of the dead because the road runs beside it. To travel and be nothing neither tourist nor reporter not out to see a show... Nothing to prove.

Raymond

Depardon

uit de serie/from the series: La captive du dĂŠsert, 1990

p o e s j e s e n d e e e n d e n uit V i l l e f r a n c h e , d e s t e r r e n z o a l s G i l b e r t B e c a u d d i e hij a l s

e x t r e m e c l o s e - u p . H e sits d i r e c t l y in f r o n t of t h e c a m e r a , a n d c o n s t a n t l y

a a n k o m e n d f o t o g r a a f s p r i n g e n d v a s t l e g d e t o t b e k l e m m e n d e f o t o ' s uit C h i l i e n

s h o w s s e v e r a l p h o t o s that a r e c h a r a c t e r i s t i c of a p e r i o d f r o m h i s life: f r o m

T s j a a d . H e t v e r b i n d e n d e e l e m e n t t u s s e n al d e z e f o t o ' s i s d e s t e m v a n D e p a r d o n :

kittens a n d d u c k s f r o m V i l l e f r a n c h e , t h r o u g h stars like G i l b e r t B e c a u d that

e e n i e t w a t m o n o t o n e , s c h o r r e , z a c h t e s t e m d i e z i j n t e k s t e n s n e l , in m i n e u r , uit-

he c a p t u r e d a s a n u p - a n d - c o m i n g p h o t o g r a p h e r , to o p p r e s s i v e p h o t o s

s p r e e k t . D a a r d o o r k r i j g e n d e b e e l d e n , d i e i n z e e r u i t e e n l o p e n d e s i t u a t i e s zijn

C h i l i a n d C h a d . T h e c o n n e c t i n g e l e m e n t b e t w e e n all t h e s e p h o t o s is

from

g e m a a k t , e e n z e l f d e kleur, e e n z e l f d e b e t e k e n i s e n tegelijkertijd e e n zeer p e r s o o n -

D e p a r d o n ' s v o i c e , a s o m e w h a t m o n o t o n e , h u s k y , soft v o i c e that s p e a k s t h e

lijke s f e e r . M e t d e t o o n s o o r t , l e g r a i n d e la v o i x , z o a l s R o l a n d B a r t h e s d a t e e n s

texts q u i c k l y , in a m i n o r key. T h r o u g h t h i s , t h e i m a g e s , w h i c h w e r e m a d e in

n o e m d e , z o r g t hij e r v o o r d a t d e m e n s e l i j k e g e s c h i e d e n i s e e n a p a r t e p l a a t s krijgt.

very diverse situations, obtain the selfsame colour, the selfsame m e a n i n g ,

W a n t d i e s t e m is d u i d e l i j k d o o r l e e f d .

a n d at t h e s a m e t i m e , a v e r y p e r s o n a l a i r . W i t h t h i s k e y , ' l e g r a i n d e la v o i x ' ,

H e t lijkt o f e r v o o r D e p a r d o n g e e n o n d e r s c h e i d t u s s e n zij n b e e l d e n b e s t a a t . Hij h e e f t al f o t o g r a f e r e n d e n f i l m e n d s t e e d s e l d e r s w i l l e n z i j n , e n in d a t e l d e r s t r o f hij v o o r t d u r e n d h e t z e l f d e a a n : h e t v e r d r i e t v a n d e m e n s e n . Hij o b s e r v e e r t d a t

a s R o l a n d B a r t h e s o n c e c a l l e d it, h e p r o v i d e s t h a t h u m a n h i s t o r y w i l l g e t a s e p a r a t e p l a c e , b e c a u s e it i s c l e a r l y a v o i c e o f e x p e r i e n c e . It s e e m s a s i f f o r D e p a r d o n n o d i s t i n c t i o n s e x i s t b e t w e e n h i s i m a g e s . H e

v e r d r i e t , m a a r z o e k t n i e t n a a r o p l o s s i n g e n . Hij c o n f r o n t e e r t h e t m e t z i jn e i g e n ,

has already p h o t o g r a p h e d a n d filmed, a l w a y s w a n t i n g to be elsewhere, a n d

e e n z a m e , p o s i t i e . H i j w o r d t o o k n i e t k w a a d . In Les années declic zijn d a n o o k

in that e l s e w h e r e h e c o n s t a n t l y e n c o u n t e r e d t h e s a m e t h i n g : h u m a n grief.

w e i n i g f o t o ' s t e z i e n z i jn v a n u i t g e s p r o k e n p o l i t i e k e g e b e u r t e n i s s e n uit d e

H e o b s e r v e s t h a t g r i e f , b u t d o e s n o t s e e k a n a n s w e r . H e c o n f r o n t s it w i t h h i s

p e r i o d e 1 9 5 7 - 1 9 7 7 . Z o o n t b r e k e n m e i 1 9 6 8 e n V i e t n a m . In p l a a t s d a a r v a n zijn e r

o w n , l o n e l y , p o s i t i o n . F o r e x a m p l e , h e d o e s n o t b e c o m e a n g r y . T h u s , i n Les

b e e l d e n uit T s j a a d e n S a n C l e m e n t e : d e e c h t e e n d e v e r b e e l d e w o e s t i j n .

années

declic t h e r e a r e f e w p h o t o s t o b e s e e n f r o m e x p l i c i t l y p o l i t i c a l e v e n t s

i n t h e y e a r s 1 9 5 7 - 1 9 7 7 . M a y 1 9 6 8 a n d V i e t n a m , f o r i n s t a n c e , a r e m i s s i n g . In their place w e h a v e i m a g e s f r o m C h a d a n d S a n C l e m e n t e , t h e real desert and the desert of the m i n d . Out of all D e p a r d o n ' s i m a g e s , w h e t h e r f r o m p h o t o s o r f i l m s , there is a s e n s e o f l o s s s p e a k i n g . H e is h i m s e l f a c t i v e i n i n d i c a t i n g t h e f a u l t l i n e s i n h i s w o r k . In t h i s r e g a r d , D e p a r d o n m a k e s it c l e a r t h a t h i s w o r k w a s m a d e against the b a c k g r o u nd of the " P a r i s i a n " debates in w h i c h the thought of L a c a n a n d D e r r i d a p l a y e d a g r e a t r o l e . B u t if w e u s e t h a t " P a r i s i a n "

thinking

as t h e k e y f o r h i s work, s o m e t h i n g that is d e t e r m i n i n g f o r all of D e p a r d o n ' s w o r k d i s a p p e a r s into t h e b a c k g r o u n d : t h e m e l a n c h o l y . D e p a r d o n m o u r n s : f o r t h e lost y o u t h in V i l l e f r a n c h e , f o r t h e d e a t h of his father w h o m he never k n e w well e n o u g h , for d e a d friends, for the love that r e m a i n s at a d i s t a n c e , f o r t h e d e s o l a t i o n o f m o d e r n e x i s t e n c e i n w h i c h t h e m a r g i n a l f i g u r e s m e r e l y b e c o m e r e s i g n e d {San Clemente, Urgences,

b u t a l s o La captive

Faits

Divers,

désert).

There remains n o other comfort than standing by o n e another, as did the c r o w d in C e n t r a l P a r k that o b s e r v e d t e n m i n u t e s of s i l e n c e in m e m o r y of t h e m u r d e r e d J o h n L e n n o n . D e p a r d o n f i l m e d the full t e n m i n u t e s , a n d e n d e d w i t h L e n n o n ' s Imagine.

Indeed: imagine, for once, another world. Depardon

d o e s n o t h i n g o t h e r, c e r t a i n l y w h e n t h e a b s e n c e g e t s s u c h a c l e a r p l a c e in t h e i m a g e , a s it d o e s h e r e w i t h t h e f i g u r e o f J o h n L e n n o n . D e p a r d o n c a l l s h i m s e l f a p r o f e s s i o n a l v o y e u r . In d o i n g s o , h e u n d e r s c o r e s h i s o w n distance, because a voyeur by definition keeps his distance. H e resists the mystification that s u r r o u n d s a n author. H e finds n o n e of that in himself. He remains a viewer, with the viewers of his work. He provides them

with

m a t e r i a l that t h e y c a nfill i n . H e i m p o s e s n o t h i n g b y f o r c e . H e a s k s f o r Raymond D e p a r d o n uit de serie/from the series: San Clemente, 1982

neither s y m p a t h y n o r a d m i r a t i o n . " E v e r y t h i n g is s p e c t a c u l a r ; e v e r y t h i n g is o r d i n a r y " . It a l l d e p e n d s o n h o w y o u l o o k a t it. T h e e m p t i n e s s o f A t g e t c o m b i n e d with the theatre of Beckett a n d the desire of Duras: D e p a r d o n ' s w o r k i s a c o c k t a i l c o n t a i n i n g a l l t h e s e i n g r e d i e n t s . If y o u d r i n k it, y o u w o n ' t be a n y happier. B u t w h o p r o m i s e d that?

U i t a l l e b e e l d e n v a n D e p a r d o n , o f d a t n u f o t o ' s zij n o f f i l m s , s p r e e k t e e n g e m i s . H i j i s z e l f a c t i e f in h e t a a n g e v e n v a n b r e u k l i j n e n i n zij n o e u v r e . D e p a r d o n m a a k t h i e r m e e d u i d e l i j k d a t zijn w e r k w o r d t g e m a a k t t e g e n d e a c h t e r g r o n d v a n 'Parijse' d e b a t t e n w a a r i n het d e n k e n v a n L a c a n e n Derrida e e n grote rol speelt. M a a r a l s w e d a t ' P a r i j s e ' d e n k e n g e b r u i k e n a l s s l e u t e l v o o r zij n w e r k , v e r d w i j n t iets naar d e a c h t e r g r o n d dat v o o r a l l e s D e p a r d o n s w e r k bepaalt: d e m e l a n c h o l i e . D e p a r d o n t r e u r t : o m d e v e r l o r e n j e u g d i n V i l l e f r a n c h e , o m d e d o o d v a n zij n v a d e r d i e hij n o o i t g o e d g e k e n d h e e f t , o m g e s t o r v e n v r i e n d e n , o m d e l i e f d e d i e o p a f s t a n d blijft, o m h e t d e s o l a t e v a n h e t m o d e r n e b e s t a a n w a a r i n d e r a n d f i g u r e n a l l e e n g e l a t e n w o r d e n (San Clemente,

Faits Divers,

Urgences,

maar ook

La captive du désert). E r r e s t g e e n a n d e r e t r o o s t d a n bij e l k a a r g a a n s t a a n z o a l s d e m e n i g t e in C e n t r a l Park d i e t i e n m i n u t e n stilte in a c h t n e e m t t e r n a g e d a c h t e n i s a a n d e verm o o r d e J o h n L e n n o n . D e p a r d o n filmde d e volle tien minuten e n eindigt m e t L e n n o n s Imagine.

Inderdaad: stel je e e n s e e n a n d e r e w e r e l d voor. D e p a r d o n

d o e t n i e t a n d e r s , z e k e r w a n n e e r in b e e l d z o d u i d e l i j k h e t a f w e z i g e e e n p l a a t s krijgt, z o a l s h i e r d e f i g u u r J o h n L e n n o n . D e p a r d o n n o e m t z i c h z e l f e e n p r o f e s s i o n e l e v o y e u r . D a a r m e e o n d e r s t r e e p t hij zijn a f s t a n d e l i j k h e i d , w a n t d e v o y e u r h o u d t p e r d e f i n i t i e a f s t a n d . Hij v e r z e t z i c h t e g e n d e m y s t i f i c a t i e v a n e e n a u t e u r . Z o b e s c h o u w t hij z i c h z e l f n i e t . H ij blijft kijker s a m e n m e t d e k i j k e r s naar z i jn w e r k . Hi j l e v e r t z e m a t e r i a a l d a t i n v u l b a a r i s . Hij l e g t n i e t s d w i n g e n d o p . Hij v r a a g t n i e t o m m e d e l i j d e n e n n i e t o m b e w o n d e r i n g . " A l l e s i s s p e c t a c u l a i r , a l l e s i s o r d i n a i r " . H e t h a n g t e r m a a r v a n a f h o e je h e t bekijkt. D e l e e g t e v a n A t g e t in c o m b i n a t i e m e t h e t t h e a t e r v a n B e c k e t t e n h e t v e r l a n g e n v a n D u r a s : het w e r k v a n D e p a r d o n is e e n c o c k t a i l v a n al d e z e ingred i ë n t e n . A l s je d i e o p h e b t , w o r d j e n i e t v r o l i j k e r . M a a r w i e h a d d a t d a n b e l o o f d ?

R a y m o n d Geboren/born: 1942, Villefranche-sur-Saöne(F). Beroep/profession: fotograaf, f i l m e r / p h o t o grapher, filmmaker Eénmanstentoonstellingen/solo exhibitions: 1984: Correspondance New-Yorkaise - San Clemente, P a l a i s d e T o k y o , P a r i s . 1985: San Clemente, M u s é e de l'Elysée, L a u s a n n e . 1986: San Clemente and other selected photos, B u r d e n g a l l e r y , A p e r t u r e , N e w Y o r k . 1987: Traversées, Bibliothèque M u n i c i p a l e , T o u r c o i n g . 1989: Mission Photographique de la DATAR, M u s é e d'Art plastique, Villefranche-sur-Saöne. 1990: 17 Jours dans les pays de l'Est, R e n c o n t r e s I n t e r n a t i o n a l s d e la Photographie d'Arles. Groepstentoonstellingen/group exhibitions: 1969: Gamma. 1977: Photojournalisme, Musée G a l l i e r a . 1980: Political Photographs, M a g n u m Project S t u d i o s N e w Y o r k a n d S a i n t e U r s a n n e . 1985: F r i b o u r g . 1989: Magnum Story, P a l a i s de T o k y o , P a r i s . F i l m s : 1969: Jan Palach. 1973-76: Tchad. 1974: 50, 81%. 1976: Tibesti too. 1977:

D e p a r d o n Numéros zéro. 1980-81: 10 Minutes de silence pour John Lennon; Reporters. 1982: San Clemente. 1983: Faits divers. 1984-85: Les années declic; Empty quarter, une femme en Afrique. 1986: New York, N.Y.. 1987: Urgences; Lepetit navire. 1989: Une histoire trés simple. 1990: La captive du désert. Publicaties/publications: 1968: Jeux Olympiques de Mexico, S o l a r , P a r i s . 1974: Chili, R e p o r t e r s o b j e c t i f s . 1977: Tchad, G a m m a , P a r i s ; Gilles Caron reporter, Le C h ê n e , P a r i s . 1978: Notes, A r f u y e n , M a l a u c è n e . 1 9 8 1: Correspondence Newyorkaise, E d . d e l ' E t o i l e / L i b é r a t i o n , P a r i s . 1983: Le désert Americain, E d . d e l'Etoile , P a r i s . 1985: San Clemente, Diffusion W e b e r . 1986: Les fiancées de Saigon, E d . d e l ' E t o i l e , P a r i s . 1987: Hivers, A r f u y e n / M a g n u m . 1 9 9 2 : G r a n d P r i x N a t i o n a l d e la P h o t o g r a p h i e (F). O p r i c h t e r v a n G a m m a , lid v a n M a g n u m / F o u n d e r o f G a m m a , m e m b e r of M a g n u m .

Frits Gierstberg

Bill Henson, afkomstig uit Melbourne, AustraliĂŤ en geboren in

The artist Bill Henson (born 1955), originally from M e l b o u r n e ,

1955, heeft in het buitenland reeds een aanzienlijke reputatie

A u s t r a l i a , has already a c h i e v e d a c o n s i d e r a b l e reputation in

verworven, maar is in Nederland nog relatief onbekend. Behalve

other countries, but is still relatively unknown in The

op een groot aantal lokaties in AustraliĂŤ exposeerde hij in de

Netherlands. In addition to a great number of locations in

laatste tien jaar onder meer in New York, Parijs, Peking, Tokio,

A u s t r a l i a , in the last ten y e a r s he has had s h o w s in N e w

Montreal, Barcelona, Londen en Amsterdam (in het Stedelijk

York, Paris, Beijing, Tokyo, M o n t r e a l , B a r c e l o n a , London and A m s t e r d a m (at the Stedelijk M u s e u m ) , among other p l a c e s .

Museum).

B I L L

H E N S O N

PARIS OPERA P R O J E C T 1990 - 1991

4 Bill Henson uit de serie/from the series: Paris Opera Project, 1990-91

H e n s o n w e r k t over het a l g e m e e n m e t grote f o r m a t e n - s o m s m e e r d a n 1,25

In g e n e r a l , H e n s o n w o r k s i n a l a r g e f o r m a t - s o m e t i m e s m o r e t h a n 1 . 2 5 x

bij 1 , 2 5 m e t e r - e n p r e s e n t e e r t zijn f o t o s e r i e s i n r i j e n v a n d r i e b o v e n e l k a a r , a l s

1.25 m e t e r s - a n d p r e s e n t s h i s p h o t o s e r i e s i n r o w s o f t h r e e a b o v e e a c h

e e n s o o r t installatie. Belangrijker d a n het e n k e l e b e e l d is voor h e m d e c o m b i -

other, as a sort of installation. F o r h i m , the c o m b i n a t i o n of i m a g e s a n d the

n a t i e v a n b e e l d e n e n d e a s s o c i a t i e s d i e d i e c o m b i n a t i e s bij d e b e s c h o u w e r

associations w h i c h these c o m b i n a t i o n s call u p in t h e m i n d s of v i e w e r s are

o p r o e p e n . D e z e a s s o c i a t i e s w o r d e n n a u w e l i j k s d o o r h e m g e s t u u r d . Zijn w e r k

m o r e i m p o r t a n t than the single i m a g e . T h e direction these a s s o c i a t i o n s take

k e n t g e e n v a s t s t a a n d e b e t e k e n i s s e n e n blijft o n d a n k s d e s u g g e s t i e v a n e e n v e r -

is s c a r c e l y c o n t r o l l e d b y h i m . H i s w o r k s h a v e n o s e t m e a n i n g s , a n d d e s p i t e

h a a l , o n g r i j p b a a r . Z o b e s t a a t d e s e r i e Untitled

the s u g g e s t i o n of a narrative, r e m a i n s elusive. T h u s , the series

Untitled

1983 - 1984 c o n s i s t s o f a c o m b i n a t i o n o f p h o t o s o f a r c h i t e c t u r e ,

baroque

1983 - 1984 uit e e n c o m b i n a t i e

van foto's v a n architectuur, barokke interieurs e n portretten van (soms) naakte, a n o n i e m e j o n g e m e n s e n . H e t s o b e r e licht in d e f o t o ' s e n h u n s t a t i s c h e , m o n u -

interiors a n d portraits of a n o n y m o u s y o u n g m e n , s o m e t i m e s naked. T h e

m e n t a l e p r e s e n t a t i e d r a g e n bij t o t e e n m e d i t a t i e v e s f e e r . E r o t i e k , k w e t s b a a r -

a u s t e r e l i g h t i n g in t h e p h o t o g r a p h s a n d their static,

h e i d e n d e c a d e n t i e , s p e l e n o n m i s k e n b a a r e e n rol i n d e z e i n s t a l l a t i e , r e d e n

presentation contribute to their meditative air. E r o t i c i s m, vulnerability a n d

w a a r o m H e n s o n in d e k r i t i e k e n w e l e e n s e e n d e c a d e n t k u n s t e n a a r is g e n o e m d .

d e c a d e n c e u n m i s t a k a b l y p l a y a role in this i n s t a l l a t i o n , a r e a s o n w h y

monumental

H e n s o n h a s m o r e than o n c e been labeled 'decadent' by the critics.

VERVOLG OP PAGINA 4?

CONTINUED ON PAGE 42

T h e p e r s o n s p o r t r a y e d i n H e n s o n ' s Paris Opera

Project

1990 - 1991 p o s e

D e g e p o r t r e t t e e r d e p e r s o n e n in h e t Paris Opera Project

1990 - 1991 p o s e r e n

as t h e a u d i e n c e of a n o p e r a . T h e y a r e c h i c l y d r e s s e d a n d a p p e a r t o be

a l s o p e r a p u b l i e k . Zij zijn c h i c g e k l e e d e n l i j k e n z i c h t e c o n c e n t r e r e n o p e e n (fic-

concentrating o n a nonexistent d r a m a that is taking place outside the f r a m e

tief) t o n e e l d a t z i c h b u i t e n h e t b e e l d b e v i n d t . B i j n a d e r e b e s c h o u w i n g e c h t e r i s

of t h e i m a g e . O n c l o s e r e x a m i n a t i o n , h o w e v e r , their attention s e e m s to b e

h u n blik m e e r n a a r b i n n e n d a n n a a r i e t s a n d e r s g e r i c h t . D e z e i n d r u k w o r d t n o g

m o r e directed i n w a r d l y t h a n t o w a r d s a n y t h i n g else. T h i s i m p r e s s i o n is

versterkt doordat H e n s o n d e (dubbel)portretten

r e i n f o r c e d b y t h e fact t h a t H e n s o n a l t e r n a t e s t h e p o r t r a i t s (or d o u b l é

kenpartijen en donkere luchten, die g e l e z e n k u n n e n w o r d e n als s y m b o l e n voor

portraits) w i t h s h o t s of c l o u d b a n k s a n d dark s k i e s that c a n b e read a s

de gemoedstoestanden van de geportretteerden

s y m b o l s f o r t h e f r a m e of m i n d of t h o s e p o r t r a y e d . T h i s is p o s s i b l y als o a

d e f o t o s e r i e Equivalents

r e f e r e n c e t o S t i e g l i t z ' Equivalents

o b s c u r in H e n s o n s f o t o ' s e n d e s u b t i e l e v e r w i j z i n g e n - d e h o u d i n g , d e p l a a t s v a n

photoseries. T h e chiaroscuro in H e n s o n ' s

afwisselt met opnames van wol( e e n m o g e l i j k e v e r w i j z i n g naar

v a n d e A m e r i k a a n s e fotograaf A l f r e d Stieglitz). H e t clair-

photos, a n d the subtle indications - the posture, the placement of a hand,

e e n h a n d , d e blik - n a a r d e r e l a t i e s t u s s e n d e p e r s o n e n s c h e p p e n e e n i n t i e m e

the gaze - to relations b e t w e e n p e r s o n s create a n intimate

s f e e r . H e n s o n s p e e l t e e n s p e l m e t d e t r a d i t i e v a n h e t p o r t r e t g e n r e . Hij z e t d e

atmosphere.

H e n s o n plays a g a m e with the traditions of the portrait genre, b y w h i c h he

b e s c h o u w e r v a n zijn f o t o ' s o p h e t v e r k e e r d e b e e n . Z i j n w e r k blijft o n g r i j p b a a r

takes in his viewers. H i sw o r k ultimately floats elusively b e t w e e n classic

z w e v e n t u s s e n d e k l a s s i e k e p o r t r e t f o t o e n d e t o e v a l l i g g e m a a k t e s n a p s h o t . Z i jn

portraiture

a n d t h e c h a n c e s n a p s h o t . His " s u b j e c t s " are p o s e u r s in every

' k a r a k t e r s ' zijn p o s e u r s . D e b e s c h o u w e r w o r d t a l l e r u i m t e g e l a t e n o m o v e r h u n

s e n s e of t h e w o r d . T h e v i e w e r is g i v e n all k i n d s of s p a c e in w h i c h t o

l e v e n s t e f a n t a s e r e n e n o m t r e n t d e b e t e k e n i s v a n h u n p o r t r e t t e n vrij t e a s s o -

fantasize about their lives a n d to freely associate about the m e a n i n g of the

c i ë r e n . M a a r d a t k a n niet z o n d e r e e n prijs t e b e t a l e n . I m m e r s , h e t c o n t r a s t

portraits. B u t there is a price to b e p a i d . T h e contrast b e t w e e n t h e

t u s s e n d e m o n u m e n t a l e presentatie en het intieme karakter v a n d e beelden

m o n u m e n t a l presentation a n d the intimate character of the i m a g e s creates a

s c h e p t e e n s p a n n i n g s v e l d w a a r i n hij o f zij w o r d t g e c o n f r o n t e e r d m e t d e e i g e n

t e n s i o n in w h i c h t h e v i e w e r is c o n f r o n t e d w i t h h i s o r h e r o w n v o y e u r i s t i c

v o y e u r i s t i s c h e blik.

longings.

B i l l Henson zonder titel/untitled, 1983 - 84 (installatie/installation)

mm»

—

Cristina Zelich

In de afgelopen tien jaar heeft de expressieve taal van Rivas zich

In the intervening d e c a d e , Rivas has purified his e x p r e s s i v e

kunnen louteren, tot alleen de essentie overbleef. Aarzelingen en

language, r e a c h i n g the bed-rock of e s s e n t i a l s . W a v e r i n g and

anekdotische trekjes zijn verdwenen, om plaats te maken voor een

anecdotal t o u c h e s have d i s a p p e a r e d , giving w a y to absolute

absolute formele controle. Het resultaat is een zeer compact werk -

formal control. The result is c o m p a c t , possibly s o me of the

zowel in onderliggende gedachte als in uitwerking wellicht ĂŠĂŠn van

most coherent w o r k - in both intention and realization - that

de meest coherente oeuvres die Spanje de laatste jaren heeft

has

developed in Spain during the last f e w y e a r s .

voortgebracht.

H U M B E R T O

R I V A S

THE B E D - R O C K OF E S S E N T I A L S Beperkt

tot

In de jaren tachtig hebben zich in de Spaanse fotografie twee belangrijke ontwikkelingen voorgedaan: aan de ene kant heeft de fotografie erkenning gevonden bij het grote publiek en de Spaanse culturele instituten, hetgeen heeft geleid tot publikaties, tentoonstellingen en festivals over de problemen van d e fotografie. En aan de andere kant heeft het buitenland de afgelopen tien jaar kunnen kennismaken met een groot aantal

essenties

During the 1980's, S p a n i s h photography benefited from t w o i m p o r t a n t d e v e l o p m e n t s : at home, recognition by the public, as

well cultural

institutions,

w h i c h r e s u l t e d in p u b l i c a t i o n s , exhibitions a n d festivals e x a m i n i n g the p r o b l e m s of photography; abroad, Spanish photography has been introduced to the public in other l a n d s , w h e r e it h a s a w a k e n e d

g r e a t i n t e r e s t . In a d d i t i o n , t h e Spaanse fotografische produkten, Humber to R i v a s zodat ook daar de belangstelling Vic,1984 n e wtrends in photography, groeit. Tegelijkertijd hebben de based largely o n reflection upon, and t h e r e v i s i o n o f t h e m e d i u m itself, h a v e m a d e a d i s t i n c t i m p r e s s i o n o n nieuwe tendensen in de fotografie - die, naast absolute formele vrijheid, voornaS p a n i s h artists. melijk berusten op bezinning o p en herziening van het m e d i u m zelf - een duidelijke invloed gehad o p de Spaanse kunstenaars. T h r o u g h o u t this p r o c e s s , H u m b e r t o Rivas has o p t e d for rigorous fidelity Binnen dit panorama heeft Humberto Rivas ervoor gekozen zich strikt te to t h e f o r m u l a t i o n s o f " p u r e p h o t o g r a p h y " , w i t h o u t e v e r h e s i t a t i n g t o houden aan de w e t t e n en regels van de zogeheten pure fotografie. Hij houdt q u e s t i o n its v a l i d i t y f o r a c h i e v i n g h i s o b j e c t i v e s . H e h a s n e v e r y i e l d e d to daarbij echter constant in c e gaten of dit soort fotografie w e l strookt met de f a s h i o n s l a u n c h e d b y c e r t a i n g a l l e r i e s , o r t a k e n g u i d a n c e f r o m c r i t i cs " a la doelen die hij voor ogen heeft. In zijn werk is Rivas nooit b e z w e k e n voor de p a g e " . Integrity a n d rigour a r e t h e characteristics w h i c h best define h i s modegrillen van bepaalde galeries of erudiete critici. Zijn werk laat zich waarwork. schijnlijk het best omschrijven als integer en consequent. The e x h i b i t i o n that t o o k p l a c e at P e r s p e k t i e f e a r l i e r this y e a r w a s n o t

De tentoonstelling die eerder dit jaar bij Perspektief w e r d gehouden, pretendeerde geenszins een compleet beeld te geven - zo ontbraken de kleurenfoto's van stedelijke landschappen die Rivas de afgelopen paar jaar maakte - maar geeft via de portretten, de stillevens en de natuurlijke en stedelijke landschappen in VERVOLG OP PAGINA 50

intended to b e exhaustiv e - for e x a m p l e , Rivas' c o l o u r urban l a n d s c a p e s , m a d e d u r i n g t h e past f e w y e a r s , w e r e not i n c l u d e d - b u t t h e portraits, still lifes a n d black a n dw h i t e l a n d s c a p e s a n d c i t y s c a p e s w e r e

entirely

r e p r e s e n t a t i v e o f R i v a s ' v i s i o n . In a n i n t e r v i e w w i t h M a n o l o L a g u i l l o i n

CONTINUED ON PAGE 50

Humberto

Rivas

Luci, 1990

Humberto

Rivas

C a l a , 1988

Humberto

Rivas

La B o c a , 1 9 8 4

P h o t o v i s i ó n N o . 21, e n t i t l e d H u m b e r t o R i v a s : Between Two Generations, R i v a s stated: 'I d o not like b e i n g c o n s i d e r e d a portrait p h o t o g r a p h e r , a l a n d s c a p e p h o t o g r a p h e r or a still life p h o t o g r a p h e r . W h a t I a m is a p h o t o g r a p h e r . I resist the i d e a that in p h o t o g r a p h y the t h e m e is of p r i m e i m p o r t a n c e . It s e e m s to m e that the t h e m e is the catalyst for the w o r k . ' R i v a s ' o e u v r e is c h a r a c t e r i z e d by the e q u a l t r e a t m e n t that he g i v e s to different m o t i f s, w h e t h e r p e o p l e , a n i m a l s , plants , e m p t y r o o m s or u r b a n a r c h i t e c t u r e . He i m p o s e s his v i s i o n of the w o r l d u p o n o b j e c t s a n d b e i n g s ; the e m o t i o n w h i c h t h e s e objects a n d b e i n g s a r o u s e in h i m directs his gaze. H u m b e r t o R i v a s ' i m a g e s s e e m to m e to be a s e r i e s of direct a n d i n c i s i v e q u e s t i o n s a b o u t the h u m a n c o n d i t i o n , a n d at the s a m e t i m e an a t t e m p t to a n s w e r t h o s e q u e s t i o n s . H i s p h o t o g r a p h s raise the p o s s i b i l i t y (or i m p o s s i b i l i t y ) of g o i n g b e y o n d s i m p l e a p p e a r a n c e s , a n d s i m u l t a n e o u s l y q u e s t i o n the actual e x i s t e n c e of s o m e t h i n g , b e y o n d its a p p e a r a n c e . A d r e s s e d b o d y is as s i n c e r e as a n u d e ; the s a m e m y s t e r y s u r r o u n d s the gaze of a d o g as e m a n a t e s f r o m the b o a r d e d - u p w i n d o w s of a n a b a n d o n e d house.

zwart-wit w e l een goed beeld van wat Rivas bezighoudt. In een interview met M a n o i o Laguillo in Photovisión N o . 21 met als titel Humberto Rivas: Tussen twee generaties, zei Rivas: "Ik wil niet gezien w o r d e n als portretfotograaf, landschapsfotograaf, of fotograaf van stillevens. Ik ben g e w o o n fotograaf. Ik verzet m e tegen het idee dat in de fotografie het thema het belangrijkste is. Ik vind dat het thema als een soort katalysator werkt." In zijn werk geeft Rivas inderdaad verschillende motieven een gelijke behandeling. Het doet er niet toe of het nu gaat o m m e n s e n , dieren, planten, lege kamers, of stedelijke architectuur. Het is zijn visie op de wereld die hij op niet-levende en levende dingen legt; zijn blik wordt geleid door de emotie die b o v e n g e n o e m d e dingen en levende w e z e n s in hem oproepen. De foto's van Humberto Rivas zijn in mijn ogen e e n serie directe, vlijmscherpe vragen over de condition humaine en tegelijkertijd een poging die vragen te beantwoorden. Zijn foto's boren de mogelijkheid, of onmogelijkheid, aan o m verder te gaan dan de simpele verschijningsvorm en stellen tegelijkertijd vragen bij wat er achter die uiterlijke vorm zit. Een gekleed lichaam is even integer als e e n naakt; de blik van e e n hond straalt hetzelfde soort geheimzinnigheid uit als de dichtgespijkerde ramen van e e n verlaten huis.

B e c a u s e of the fact that it c a n n o t d o w i t h o u t exterior reality, by its v e r y e x i s t e n c e , ever s i n c e its i n v e n t i o n , the p h o t o g r a p h i c m e d i u m has r a i s e d q u e s t i o n s a b o u t objectivit y a n d truth , q u e s t i o n s w h i c h d o not arise in o t h er e x p r e s s i v e l a n g u a g e s s u c h as p o e t r y or m u s i c . Of c o u r s e , R i v a s ' i m a g e s are l o a d e d w i t h s u b j e c t i v i t y. A s w i t h e v e r y true artist, his w o r k is the fruit of his p e r s o n a l e x p e r i e n c e , of the e n c o u n t e r b e t w e e n an external reality a n d his s e n s i b i l i t y . T h e strength a n d o r i g i n a l i t y of his w o r k , a n d the e m o t i o n a n d respect his p h o t o g r a p h s a r o u s e in the s p e c t a t o r , arise f r o m this.

Door haar hele w e z e n en het feit dat zij niet buiten een externe realiteit kan, heeft de fotografie vanaf haar ontstaan altijd al vragen opgeroepen over zaken als objectiviteit en waarheid. Vragen die niet aan de orde zijn in andere expressieve talen zoals poëzie en muziek. Natuurlijk zijn de foto's van Rivas doordrongen van subjectiviteit. Zoals bij elke goede kunstenaar is zijn werk het resultaat van zijn persoonlijke ervaringen, van de ontmoeting tusse n e e n 'externe' realiteit en zijn eigen gevoel. Daaraan ontleent zijn werk kracht en originaliteit, daaruit ontstaan de emotie en het respect die zijn foto's in de kijker t e w e e g b r e n g e n .

Humberto Rivas Londres, 1978

Stefan Hogenelst

De Araki-koorts heeft definitief toegeslagen in Tokio, want zonder

Araki-fever has definitely hit Tokyo, b e c a u s e without

direkt te overdrijven konden we 1991 uitroepen tot het Araki-jaar.

exaggeration w e could call 1991 the Year of A r a k i . The

De Japanse fotograaf Nobuyoshi Araki (1940), die dit jaar op de Fotografie Biënnale Rotterdam III vertegenwoordigd was met een selectie uit zijn werk van de afgelopen twee jaar, genoot vorig jaar

J a p a n e s e photographer N o b u y o s h i A r a k i (born 1940), w h o this year will be represented at the Fotografie Biënnale Rotterdam III with a s e l e c t i o n of his w o r k from the last two

een nieuw hoogtepunt in zijn carrière

y e a r s , enjoyed a n e w high point in

in Japan. Alleen al in de maand april

his

waren er vijf tentoonstellingen van

c a r e e r last year in J a p a n . In

the month of A p r il alone there

zijn recente werk te bezichtigen.

w e r e four exhibitions of his

Bovendien wijdden maar liefst drie

recent work to be s e e n .

tijdschriften in dezelfde maand één of

M o r e o v e r , in the same month,

meer pagina's, waaronder één in een

three m a g a z i n es devoted one or

retrospectief, aan het documentaire

more p a g e s to the d o c u m e n t a r y

karakter van zijn werk.

c h a r a c t e r of his work, one as a retrospective.

N O B U Y O S H I

A R A K I

THE S E N T I M E N T A L J O U R N E Y OF A P H O T O M A N I A C De sentimentele

reis van een

S o m m i g e n n o e m e n dit documentaire karakter wat eenzijdig vanwege de specifiek volgehouden onderwerpkeuze. De onderwerpen die Araki de afgelopen twintig jaar fotografeerde zijn namelijk, o p een enkele uitzondering na, terug te brengen tot t w e e hoofdthema's: het alledaagse straatleven in Tokio en de naaktportretten van een ontelbare hoeveelheid vrouwen - variërend van argeloze strandkiekjes tot s o m s bizarre taferelen in het nachtleven en de seksclubs van Tokio. De reputatie die Araki geniet als onverzadigbare vastlegger van de "onderkant" van Japan geldt dan ook niet alleen zijn fotografische kwaliteiten maar strekt zich exponentieel uit tot de verlokkelijke gedachte dat - en de geruchten zijn sterk - de meester deze gefotografeerde situaties ook daadwerkelijk aan den lijve ervaren heeft. O p sommige foto's is deze vorm van nauwe betrokkenheid met het subject zo letterlijk waar te nemen, dat iedere twijfel is uitgesloten.

fotomaniak

S o m e c o n s i d e r this d o c u m e n t a r y character limited o n a c c o u n t of the specific choice of subject he maintains. T h e subjects w h i c h Araki h a s p h o t o g r a p h e d f o r t h e last t w e n t y y e a r s , w i t h o n e o r t w o e x c e p t i o n s , c a n b e r e d u c e d t o t w o m a i n t h e m e s : t h e e v e r y d a y s t r e e t life o f T o k y o , a n d n u d e portraits of a n u n c o u n t a b l e n u m b e r of w o m e n w h i c h v a r y f r o m

innocent

beach s n a p s h o t s to the s o m e t i m e s bizarre scènes f r o m the nightlife a n d s e x clubs of T o k y o . T h e reputation that Araki e n j o y s a s the indefatigable r e c o r d e r of t h e " u n d e r s i d e " of J a p a n is b a s e d n o t o n l y o n h i s p h o t o g r a p h i c qualities, but e x p a n d s e x p o n e n t i a l l y to include the a p p e a l i n g t h o u g h t that and

the r u m o u r s are strong - this m a s t e r h a sreally himself b e e n a p e r s o n a l

p a r t i c i p a n t , e x p e r i e n c i n g t h e s i t u a t i o n s h e p h o t o g r a p h s . In s o m e o f t h e results, this f o r m of c l o s e i n v o l v e m e n t w i t h t h e subject is s o literally to b e p e r c e i v e d , that a l l d o u b t is e x c l u d e d .

A r a k i w a s b o r n in T o k y o , w h e r e h e s p e n t h i s y o u t h , o n l y a s t o n e s ' t h r o w f r o m the Y o s h i w a r a district, t h e red-light district that s o o n after t h e S e c o n d W o r l d W a r w a s still at a r e a s o n a b l y h i g h p o i n t in its f a m e . O n e o f t h e c l e a r e s t i m a g e s h e r e m e m b e r s f r o m h i s y o u t h is t h a t o f t h e t e m p l e obliquely opposite his house, the Jokan-ji, the " t h r o w - a w a y" temple

where

people s i m p l y d u m p e d the bodies of prostitutes w h o h a d died without f a m i l y o r h e i r s . T h i s p e c u l i a r s i t u a t i o n o f " l i f e in t h e m i d s t of d e a t h " , left b e h i n d its m a r k o n h i m , a n d f o r h i m is i n e x t r i c a b l y c o n n e c t e d w i t h T o k y o , a s the u r b a n s e t t i n g in w h i c h t h e s e e v e n t s t o o k p l a c e . T h r o u g h h i s f a t h e r ' s e n t h u s i a s t i c i n v o l v e m e n t w i t h p h o t o g r a p h y , h i s first e x p e r i e n c e s w i t h t h e m e d i u m t o o k p l a c e in t h e i m p r o v i s e d d a r k r o o m a n d a s a little h e l p e r h o l d i n g h i s f a t h e r ' s t r i p o d a n d its b l a c k c l o t h . H i s f a t h e r g a v e h i m h i s first

Araki is geboren in Tokio, waar hij zijn vroege jeugd sleet. Hij w o o n d e op een steenworp afstand van het Yoshiwara-district, de rosse buurt die vlak na de T w e e d e Wereldoorlog nog op een redelijk hoogtepunt van haar faam verkeerde. Eén van zijn duidelijkste herinneringen is d e t e m p e l schuin tegenover zijn ouderlijk huis, de Jokan-ji of d e " w e g g o o i - t e m p e l " , waar m e n d e lichamen van dode prostituees zonder naaste familie of erfgenamen, g e w o o n w e g 'dumpte'. Deze merkwaardige situatie van 'leven omringd door d o o d ' heeft bij hem sterke indrukken achtergelaten en raakten zo onlosmakelijk verbonden met Tokio, als het stedelijk decor waarin deze gebeurtenissen plaatsvinden. Door de enthousiaste bezieling van zijn vader voor de fotografie spelen zijn eerste ervaringen met het m e d i u m zich af in de geïmproviseerde donkere kamer waarin Araki als hulpje diende bij het vasthouden van zijn vaders statief en zwarte doek. Zijn

Nobuyoshi Araki Tokyo Story, 1989

c a m e r a , a B a b y P e a r l , a gift f o r a s c h o o l trip. A f t e r t r a i n i n g in t e c h n i c a l p h o t o g r a p h y at C h i b a U n i v e r s i t y , h e g o t a j o b at D e n t s u w h e r e h e w a s b o r e d stiff w i t h t a k i n g c o m m e r c i a l s h o t s o f r e f r i g e r a t o r s a n d t o a s t e r s . A s a d i v e r s i o n , he s o m e t i m e s s m u g g l e d in s o m e girls in t h e e v e n i n g s , w h o m h e p i c k e d u p in n e a r b y c o f f e e s h o p s , a n d took n u d e p h o t o g r a p h s in D e n t s u ' s studios. T h e photos a n d c o p i e s of t h e m , o v e r w h e l m i n g l y close-ups of genitals a n d p u b i c hair, he h u n g o n t he w a l l s a n d w i n d o w s of th e K i t c h e n R a m e n s h o p , a n d h i s f i r s t " n o o d l e s h o p " e x h i b i t i o n w a s a f a c t . P e r h a p s it i s u n n e c e s s a r y to report that h e w a s fired by D e n t s u . A r a k i ' s o f f i c i a l d e b u t c a m e i n 1 9 7 1 w i t h h i s b o o k Sentimental

Journey,

collection of p h o t o s that he m a d e during h i s h o n e y m o o n trip w i th Y o k o . T h e series c o n s i s t s of p h o t o s of l a n d s c a p e s , hotel r o o m s a n d portraits of Y o k o , w h o s e attitude often radiates a definite sentimental absence. A l t h o u g h a l r e a d y in 1 9 7 0 h e h a d p u b l i s h e d a s e r i e s of 25 b o u n d p h o t o c o p i e s w i t h n u d e s a n d c o l l a g e s , a n d i n 1 9 7 1 h a d p u b l i s h e d t h e b o o k Oh Japan s a m e f o r m a t , o n l y w i t h Sentimental

Journey

in t h e

did he get recognition from a

s o m e w h a t larger public, primarily for the personal a n d intimate character of t h e v a r i o u s i m a g e s . In t h e p r o l o g u e A r a k i w r o t e : ' F i r s t - p e r s o n n o v e l s a r e t h e m o s t c l o s e l y related to p h o t o g r a p h y ' , a c o m m e n t in w h i c h h e c o n c i s e l y d e s c r i b e d the character of his w o r k for the next t w e n ty years. H i sw a y of w o r k i n g a i m s at a h i g h d e g r e e o f reality f r o m t h e s u b j e c t , a n d a s a c o n s e q u e n c e of this he himself, a s t h e r e c o r d er of this reality, m u s t b e c o n s i d e r e d a n i n d i s p e n s a b l e p a r t o f it. H i s w o r k s h o w s h i s o p e n a n d h o n e s t attitude, d e v o i d of hypocrisy, a n d the often h u m o r o u s a p p r o a c h . T h u s , leafing t h r o u g h the pile of b o o k s that he h a s p r o d u c e d since 1970, the reader, simply b y seeing Araki's photography, c a n quickly get the i m p r e s s i o n that he o r s h e h a s e n c o u n t e r e d the w o r k of o n e fanatic o r a n o t h e r w h o is o b s e s s e d w i t h p o r n o g r a p h y . A s h o r t a r t i c l e i n a n e w s p a p e r

vader gaf hem zijn eerste camera, e e n Baby Pearl, cadeau voor een schoolreisje. Na e e n technische fotografieopleiding aan d e Chiba Universiteit, kreeg Araki een baan bij Dentsu waar hij zich verveelde met het schieten van commerciële plaatjes van koelkasten en broodroosters. A l s afleiding s m o k k e l d e hij ' s avonds s o m s w a t meisjes naar binnen, die hij oppikte in naburige koffieshops en die hij in de Dentsu studio's naakt fotografeerde. De foto's of kopieën daarvan, overwegend close-ups van genitaliën en schaamhaar, hing hij aan de muren en d e ruiten in de Kitchen Ramen shop, w a a r m e e zijn eerste 'noodleshop'-tentoonstelling e e n feit w a s . M i s s c h i e n overbodig o m te vermelden dat hij bij Dentsu w e r d ontslagen. Araki debuteerde officieel in 1971 met zijn boek Sentimental Journey, e e n verzameling foto's die hij maakte tijdens zijn huwelijksreis met Yoko. De serie bestaat uit foto's van landschappen, hotelkamers en portretten van Yoko, die vaak in haar houding e e n bepaalde sentimentele afwezigheid uitstraalt. H o e w e l hij al in 1970 e e n serie van 25 gebonde n fotokopieën uitgaf met naaktseries en collages en in 1971 in dezelfde stijl het boek Oh Japan publiceerde, kreeg hij m e t Sentimental Journey pas de erkenning bij e e n w a t groter publiek, voornamelijk v a n w e g e het persoonlijke en intieme karakter van d e verschillende afbeeldingen. In het voorwoord schrijft Araki: "Ik-romans zijn het m e e s t verwant aan d e fotografie", w a a r m e e hij bondig het karakter van zijn werk in de twintig jaar daaropvolgend omschreef. Zijn werkwijze beoogde een hoge mate van realiteit van zijn onderwerp en als gevolg daarvan fungeerde hijzelf als de vastlegger van die realiteit als een onmisbaar onderdeel daarvan. Uit het werk spreekt zijn o p e n en eerlijke instelling, g e s p e e n d van hypocrisie, en de vaak humoristische benadering. Aldus bladerend door de stapel boeken die hij sinds 1970 heeft geproduceerd kan de lezer bij het a a n s c h o u w e n van de fotografie van Araki al snel de indruk krijgen dat hij of zij te maken heeft met het werk van een fanaticus die bezeten is van pornografie. Getuige een kort bericht in de krant deze zomer blijkt dat ook

het Japanse Departement van Politie deze mening is toegedaan. De relatie van Araki met dat departement is ongeveer zo oud als zijn carriĂ¨re en het aantal berispingen dat Araki op zijn conto heeft, is legio. Vorig jaar kwalificeerde dit Departement de publicatie van zijn foto's in het Japanse kunsttijdschrift Geijutsu Shincho als "highly o b s c e n e " en berispte de uitgever. In april van dit jaar waren de maatregelen nog drastischer. Een achttal diapositieven met afbeeldingen van vrouwelijke geslachtsorganen waren tentoongesteld in de Egg-Galery in Shibuya Tokio. Na de uitzending van het tv-programma Nightshow (waarin een interview met Araki en beelden van zijn werk w e r d en getoond) werden ze door de zedenpolitie in beslag genome n en geconfisceerd v a n w e g e hun alweer "highly o b s c e n e " status. De Japanse zedenwetgeving, daterend uit 1917, kent geen enkele andere omschrijving voor dit soort werk. In een verhoor (waarin ook t w e e

last s u m m e r a p p e a r s to testify that the J a p a n e s e D e p a r t m e n t of P o l i c e a l s o d r e w this c o n c l u s i o n . A r a k i ' s relation to the D e p a r t m e n t is a b o u t as l o n g as his career, a n d the n u m b e r of r e p r i m a n d s that A r a k i has o n his r e c o r d is l e g i o n . T h i s d e p a r t m e n t last y e a r q u a l i f i e d the p u b l i c a t i o n of his p h o t o s in the J a p a n e s e art Journal G e i j u t s u S h i n c h o as ' h i g h l y o b s c e n e ' a n d r e p r i m a n d e d the p u b l i s h e r . Last A p r i l the m e a s u r e s w e r e m o r e drastic. Eight t r a n s p a r e n c i e s w i t h d e p i c t i o n s of the f e m a l e s e x o r g a n s e x h i b i t e d in the E g g G a l l e r y in S h i b u y a , T o k y o , w e r e seized by the m o r a l s p o l i c e after a b r o a d c a s t of the t e l e v i s i o n p r o g r a m Nightshow in w h i c h A r a k i w a s i n t e r v i e w e d a n d i m a g e s of his w o r k w e r e s h o w n . A n d o n c e m o r e , b e c a u s e of their ' h i g h l y o b s c e n e ' status, they w e r e c o n f i s c a t e d . T h i s d e s c r i p t i o n a p p e a r s to be the o n l y o n e that c a n be a p p l i e d f r o m the J a p a n e s e m o r a l s

van zijn m e d e w e r k e r s w e r d e n ondervraagd) verklaart Araki het met de kwalificatie van de politie eens te zijn, als blijkt dat hem ditmaal een veroordeling w e g e n s "aanstootgevend gedrag" en een boete staan te w a c h t e n . Openlijk spijt betonen is de m e e s t effectieve methode in Japan, w a a r m e e de schade vaak beperkt blijft tot e e n redelijk betaalbare boete.

law, w h i c h d a t e s f r o m 1907. In the i n t e r r o g a t i o n that A r a k i a n d t w o of his a s s i s t a n t s s u b s e q u e n t l y u n d e r w e n t , a n d in w h i c h he a c k n o w l e d g e d that he w a s in a g r e e m e n t with the d e s i g n a t i o n of the p o l i c e , it a p p e a r s that this time he w i l l be s e n t e n c e d for o f f e n s i v e c o n d u c t a n d c a n e x p e c t a fine. S h o w i n g o n e ' s contrition in p u b l i c is the m o s t effective d a m a g e c o n t r o l m e t h o d in J a p a n , by w h i c h the c o n s e q u e n c e s c a n often be l i m i t e d to a r e a s o n a b l y affordable fine.

Degenen die Araki's fotografische werk als porno kwalificeren, gaan voorbij aan het feit dat de betekenis van de foto's vooral ligt in het persoonlijke documentaire karakter ervan. De ontelbare reeksen van terugkerende t h e m a ' s zijn te lezen als intense pogingen o m de ultieme m o m e n t e n van 'leven' vast te leggen, als e e n oefening in het vinden van dat ene geconcentreerde ondeelbare m o m e n t waarin alle essentie van het leven besloten ligt, met de hoop dat ooit eens te kunnen vastleggen. Araki's foto's zijn te lezen als een eindeloze serie geconcentreerde, optimale levensmomenten . Araki documenteert zijn eigen leven, nauwgezet en met verve, met Tokio als decor. En passant levert dit proces tevens een aardige documentatie op van het straat- en nachtleven in Tokio van de afgelopen twintig jaar op. Araki's ontmoetingen gedurende deze eerste twintig jaar van zijn carriĂ¨re met fotografen, uitgevers, kunstenaars, modellen en andere beroemdheden geven een ontelbare hoeveelheid indrukken die s a m e n een letterlijke documentatie van zijn eigen leven vormen: Araki is zijn foto's. Oesters

O p een tentoonstelling in de H o s o m i Galerie in Tokio w a s in april 1991 recent werk van Araki te bezichtigen. From Close Range, een zestal forse vergrotingen van dramatische wolkenpartijen en bloemstillevens die grotendeels vanaf het balkon van zijn huis zijn g e n o m e n . Araki is onverwacht overgegaan van zwart/wit op kleur. Daarbij w a s een aantal w e r k en ook met de hand ingekleurd. Volgens Araki is niet alleen het gebruik van kleur nieuw in zijn werk. Het eerste deel van zijn werk, w a a r m e e hij in 1971 startte met de uitgave van Sentimental Journey vond in zijn ogen een letterlijk einde met de dood van zijn vrou w Y o k o op 27

T h o s e w h o label A r a k i ' s p h o t o g r a p h i c w o r k as p o r n o , fail to r e c o g n i z e the fact that the m e a n i n g of the p h o t o s lies p r i m a r i l y in their p e r s o n a l d o c u m e n t a r y character. T h e i n n u m e r a b l e s e r i e s of returning t h e m e s are to be r e a d as i n t e n s e attempts to c a p t u r e the ultimate m o m e n t s of " l i f e " , as an e x e r c i s e in f i n d i n g that o n e c o n c e n t r a t e d , i n d i v i s i b l e m o m e n t in w h i c h the full e s s e n c e of life lies e n c l o s e d , w i t h the h o p e that that c a n for o n c e be r e c o r d e d p e r m a n e n t l y . A r a k i ' s p h o t o s c a n be read as e n d l e s s s e r i e s of c o n c e n t r a t e d , o p t i m a l m o m e n t s of life. A r a k i d o c u m e n t s his o w n life, p a i n s t a k i n g l y a n d w i t h v e r v e , w i t h T o k y o as the s e t t i n g . At the s a m e t i m e this p r o c e s s p r o d u c e s a nice d o c u m e n t a t i o n of the street a n d night life of T o k y o of the last t w e n t y y e a r s . His m e e t i n g s , d u r i n g the first t w e n t y y e a r s of his career, w i t h p h o t o g r a p h e r s , p u b l i s h e r s , artists, m o d e l s a n d o t h e r stars, have p r o d u c e d an u n c o u n t a b l e m a s s of i m p r e s s i o n s that t o g e t h e r are literally a d o c u m e n t a t i o n of his o w n life: A r a k i is his p h o t o s . Oysters

A r a k i ' s recent work w a s to be s e e n at an e x h i b i t i o n in the H o s o m i G a l l e r y in T o k y o in A p r i l of last year. From Close- range is a g r o u p of ten black a n d w h i t e e n l a r g e m e n t s of d r a m a t i c c l o u d f o r m a t i o n s a n d still lifes w i t h f l o w e r s , for the m o s t part taken f r o m the b a l c o n y of his h o u s e . A y e a r before that, r e g a r d i n g his e x h i b i t i o n Skyscapes at the V e r i t a G a l l e r y in T o k y o , A r a k i shifted entirely u n e x p e c t e d f r o m black a n d w h i t e to c o l o u r . A n u m b e r of

w o r k s w a s additionally h a n d c o l o u r e d . Araki e x p l a i n e d that this

renewal

januari 1990. Haar dood betekende het einde van e e n tijdperk waarin hij zijn

h o w e v e r w e n t further t h a n o n l y t h e u s e of c o l o u r . F o r h i m , t h e first c o u r s e

o n d e r w e r p e n als g e b e u r t e n i s s e n benaderde, e n d u s niet als objecten. Na Y o k o ' s

w a s f i n i s h e d , t h e r o u n d that h a d b e g u n in 1971 w i t h t h e p u b l i c a t i o n of

dood greep Araki terug op het basisprincipe van d e fotografie; d e registratie van

Sentimental

het object. In het halve jaar dat volgde op Y o k o ' s overlijden zoekt hij in licht en

Journeys,

a n d literally f o u n d its e n d in t h e d e a t h of h i s w i f e

Y o k o o n 27 J a n u a r y , 1991. A r a k i c o n s i d e r s h e r death as the e n d of an e r a in

s c h a d u w naar het w o o r d l o z e m o m e n t van zichzelf met de w i n d , de lucht, en het

which he a p p r o a c h e d subjects to be photographed as events, a n d thus not

balkon als de plek waar hij met haar " e e l tijd doorbracht. De intensieve periode

as objects. After her d e a t h , A r a k i r e a c h e d back to the b a s i c principle of

van z e s m a a n d en die voorafging aan haar d o o d , en waarin hij ook de pijnlijke

p h o t o g r a p h y : t h e r e c o r d i n g o f o b j e c t s . In t h e h a l f y e a r t h a t f o l l o w e d Y o k o ' s

m o m e n t e n vastlegde (getuige een portret van de opgebaarde Yoko), publiceerde

d e a t h , in light a n d s h a d o w h e s o u g h t the u n s p o k e n m o m e n t itself, w i t h t h e

hij in Sentimental

w i n d , the air a n d the b a l c o n y , that p l a c e w h e r e he h a d s p e n t s o m u c h

leidde bijna tot e e n breuk t u s s e n Araki en de bevriende fotograaf Kishin

w i t h her. T h e intensiv e half y e a r that p r o c e e d e d Y o k o ' s d e a t h , f r o m

time

which

JourneyA/Vinter

Journey

from t e a r s " .

Journey

De dood maakte h e m ook b e w u s t van de a a n w e z i g h e i d van stilte in de foto-

( S h i n c h o s h a , 1991). S t r a n g e l y

grafie, die hij nooit tot zijn w e r k had

e n o u g h , this publication almost led

toegelaten. Zijn pogingen o m zoveel

to a b r e a k b e t w e e n A r a k i a n d h i s friend, the photographer

mogelijk m o m e n t e n van actie (leven)

Kishin

Araki recently had his first retrospective

S h i n o y a m a , w h o in a n i n t e r v i e w ,

Araki beleefde onlangs zijn eerste overzicht-

exhibition. Strangely e n o u g h , it took place

p u b l i s h e d in t h e N a m i M a g a z i n e in

not in J a p a n but in Graz in Austria, in the

February, a c c u s e d Araki of ' m a k i n g

Forum Stadtpark, from 17 J u n e to 11 July,

m o n e y from tears'.

1992. In J a p a n Araki is notorious, but outside it he is more h o n o u r e d ; that is

Death also m a d e h i m conscious

lijk a f l e i d i n g s m a n o e u v r e s ; ze m o e t e n

werd gehouden in Japan maar m het

gezien w o r d e n als een constante

Oostenri|kse Graz, in het Forum Stadtpark

poging o m de stilte van het onherroe-

van 17 |um tot en met 12 |uli 1992. In Japan

pelijke einde, de d o o d , te vermijden :

is Araki bekend, maar in het buitenland wordt

particularly true for Austria, where he had

hi| meer erkend: dat geldt met name voor

photography, which he had denied

already appeared in an exhibition as early

Oostenri|k. waar hij in Graz al in 1977 een

d u r i n g t h e first t w e n t y y e a r s . H i s

as 1977. The present exhibition was titled

tentoonstelling had. De |ongste tentoonstel-

attempt to c a p t u r e as m u c h as

Nobuyoshi

p o s s i b l e m o m e n t s o f a c t i o n - life in h i s p h o t o s ( t h e m o r e a c t i o n , t h e

1971-1991,

J a p a n . In the course of 1992 it will tour to

better the photo), are really

(Perspektief) en Essen (Museum Folkwang)

by Seiichi Furuya and Manfred W i l l m a n n ,

e n d , death. ' W h e n l'm d e a d , it's

De tentoonstelling, samengesteld door

consists of 123 photos (of which 78 are

o v e r . U n t i l t h e n , l'll k e e p s h o o t i n g ' ,

reproduced in smaller size in the

a p p e a r e d . It w a s p u b l i s h e d b y Magazine House and contains an

photos

t h a t w e r e s h o w n at t h e F o t o g r a f i e r e p r o d u c e d in this publication. O n e of his latest projects is t h e " f o o d "

projecten is de 'food'-serie: een over-

Senchi Furuya en Manfred Willmann. bestaat

zicht (in kleur) van maaltijden die hij en met 1989 en een zwart-witserie van alle maaltijden die Y o k o bereidde

published by C a m e r a Austria (Graz, 1992,

een uitgave van Camera Austria (Graz. 1992,

eind 1989, in de korte periodes die ze

ISBN 3-900508-10-0) zJfjn verder biografische

thuis w a s t u s s e n de z i e k e n h u i s o p-

notities, een tentoonstellingsoverzicht en

n a m e n en voor haar man kookte. Het

exhibitions, and a photographic review of

een fotografisch overzicht van de omslagen

resultaat dat w e r d gepubliceer d in het

the covers of all 73 of his photobooks. A l l

van al zijn fotoboeken (73) opgenomen. Al

julinummer (1992) van het toonaange-

deze overzichten verschenen eerder in druk

in J a p a n , the biographical notes and

in Japan. De biografische notities en het ten-

exhibit list in Kukei. Kinkei

toonstellingsoverzicht in Kukei, Kinkei

Skyscapes'From

s e r i e s : a n o v e r v i e w (in c o l o u r ) o f

hierin a f g e b e e l d . Eén van zijn laatste

zwartwit, en 27 fotoboeken. In de catalogus,

of these reference listings appeared earlier

B i ë n n a l e R o t t e r d a m III a r e

Fotografie Biënnale Rotterdam staan

48 photo books. In the catalogue,

biographical notations. a listing of

photography since the death of

alle w e r k e n die te zien w a r e n op de

fotografeerde in de periode 1983 tot

ISBN 3 900508 10-0) there are further

o v e r v i e w of all A r a k i ' s c o l o u r

bevat e e n overzicht van alle kleurfotografie sinds de d o o d van Y o k o . Vrijwel

uit 115 foto's (waarvan er een kleine tachtig

catalogue), mostly in black and white, and

Colorscapes,

Het boek is uit-

zijn afgebeeld m de catalogus) de meeste

A r a k i o n c e s a i d . ' In D e c e m b e r , 1991, t h e first p u b l i c a t i o n of A r a k i ' s

kleur: Colourscapes.

g e g e v e n door M a g a z i n e H o u s e en

Salzburg (Galerie Fotohof), Rotterdam

Folkwang). The selection of prints, curated

avoid the silence of the irrevocable

In d e c e m b e r 1991 verschijnt de eerste uitgave van Araki's werk in

Tokyo. 1971-1991, en is tevens 7i|n eerste van 1992 is de expositie verder nog te zien in

(Perspektief) and Essen ( M u s e u m

s e e n as a constant attempt to

" W h e n l'm dead, it's over. Untill then, l'll kee p s h o o t i n g . ' "

ling was getiteld. Nobuyoshi Araki: Aktsolo-tentoonstelling buiten Japan In de loop

Salzburg (Galerie Fotohof), Rotterdam

diversionary tactics; they must be

Y o k o . N e a r l y all the A r a k i

Araki: Akt-Tokyo.

and was his first solo exhibition outside

in zijn f o t o ' s vast te leggen, zijn eigen-

stentoonstelling die vreemd genoeg niet

of t h e p r e s e n c e of s i l e n c e in

w o r k in c o l o u r , titled

(Shinchosha, 1991). D e z e uitgave

S h i n o y a m a die hem tijdens een televisie-interview betichtte van " m a k i n g m o n e y

he h a d r e c o r d e d t h e s o m e t i m e s p a i n f u l m o m e n t s ( i n c l u d i n g a portrait of Y o k o o n h e r b i e r ) , h e p u b l i s h e d i n Sentimental

JourneyA/Vinter

[Laments:

Close range), 1991.

[Laments: Skyscapes/From

Close Range) zi|n

v e n d e J a p a n s e magazine Déja-Vu, toont e e n reeks stillevens van aangevreten toast, tomaat, ei, o e s t e r s , broccoli, m a y o n a i s e en natto (een slijmerig goedje van g e f e r m e n t e e r d e

m e a l s h e p h o t o g r a p h e d in t h e

published by S h i n c h o s h a . The review of

uitgegeven m 1991 bi| Shinchosha Het over-

period 1983-1989. a n d a black a n d

the book covers was earlier published in

zicht van de boekomslagen werd eerder

ders niet door hun keel kunnen

white series of all m e a l s that Y o k o

the J a p a n e s e photo magazine Déja-Vu.

gepubliceerd in het Japanse fotografietijd-

krijgen).

p r e p a r e d at t h e e n d o f 1 9 8 9 , d u r i n g

No. 4, April 1991. The catalogue contains

the short periods w h e n s h e w a s

schrift Dé|a-Vu. No. 4 m april 1991 De cata-

a c c o m p a n y i n g texts by Toshiharu Ito.

h o m e b e t w e e n s t a y s at t h e

s o y a b o n e n dat de m e e s t e buitenlan-

logus bevat begeleidende teksten van

Hiromi Ito and Taeko T o m i o k a.

Toshiharu Ito en Taeko Tomioka.

Maar ook andere terreinen w e r d e n v e r k e n d. A r a k i ' s voorliefde

hospital an d cooked for her

voor dia's en dia-vertoningen in het

h u s b a n d . T h e result that w a s

bijzonder, bracht h e m op de term

published in the J u l y 1992 issue of

" A r a k i n e m a " (contaminatie van Araki en cinema) en t o e s c h o u w e r s w o r d e n

Déja-Vu, the tone-setting J a p a n e s e photo m a g a z i n e , appear s as a series of

regelmatig tijdens openingen getrakteerd op een rondje A r a k i n e m a . S o m s heeft

still lifes of h a l f - e a t en toast, t o m a t o , e g g , o y s t e r s , b r o c c o l i , m a y o n n a i s e a n d

zijn werk een literairdocumentair karakter zoals zijn zwart-witserie van Korea:

n a t t o (a s l i m y s t u f f t h a t i s m a d e f r o m f e r m e n t e d s o y a b e a n s a n d t h a t m o s t

Seoul Monogatari

f o r e i g n e r s c a n n o t ge t d o w n their throat). Still o t h e r n e w terrain is b e i n g

een overzicht geeft van het leven in Korea, in de stad en op het platteland. O p

(Seoul Story) uit 1984, waarin hij als in een nieuwsreportage

e x p l o r e d . H i s f o n d n e s s f o r s l i d e s a n d s l i d e s h o w s in p a r t i c u l a r l e d h i m t o

zoek naar literatuur in b e e l d e n , zoals hij dat zelf n o e m t . A n a l o o g aan het vast-

d i s c o v e r " A r a k i n e m a " (a c o n t r a c t i o n o f A r a k i a n d c i n e m a ) , a n d v i e w e r s a r e

leggen van het " v e r h a a l " in de literatuur vast te leggen, heeft Araki het plan

regularly treated to a r o u n d of A r a k i n e m a during o p e n i n g s . S o m e t i m e s his

opgevat o m ook de e s s e n t i e van het beeld vast te gaan leggen en o m van

work contains a literary-documentary

b e r o e m d e J a p a n s e romans, b e e l d r o m a n s te m a k e n . Literatuur in b e e l d e n dus.

w h i t e s e r i e s f r o m K o r e a , Seoul

c h a r a c t e r , a s in h i s 1 9 8 4 black a n d

Monogatari

{Seoul

Story),

Het werk dat daar v o l g e n s h e m het eerst voor in aanmerkin g zou k o m e n , is de

in w h i c h he g i v e s

a n a l m o s t j o u r n a l i s t i c o v e r v i e w o f life i n K o r e a , i n t h e city a n d in t h e

roman Genshoku

c o u n t r y s i d e . H e i s i n s e a r c h o f a l i t e r a t u r e i n i m a g e s , a s h e h i m s e l f t e r m s it.

Kleurfotografie is hier het a a n g e w e z e n m e d i u m . V o l g e n s Araki is er in het hui-

no machi of Bright City van Yoshiyuki J u n n o s u k e .

In a n a l o g y , t h e e s s e n c e o f l i t e r a t u r e c a n b e " t h e n a r r a t i v e " ; i n h i s a t t e m p t s

dige Tokio te w e i n i g kleur, lees: passie. De b e e l d en die A r a k i ' s idee van kleur en

to c a p t u r e this s a m e e s s e n c e w i t h the i m a g e , h e h a s laid p l a n s t o m a k e

passie vertolken, vindt hij alleen nog in O s a k a . A l l e e n in O s a k a ' s r o s s e buurt

p i c t u r e - s t o r i e s f r o m f a m o u s J a p a n e s e n o v e l s . In o t h e r w o r d s , l i t e r a t u r e i n

Tobita, kunnen w e nog, o m met de w o o r d e n van Araki te s p r e k e n : "het z w e e t

p i c t u r e s . T h e w o r k t h a t i s a t t h e t o p o f h i s l i s t i s t h e n o v e l Genshoku

van de lijven en het vuil en de smerigheid die w e zijn kwijtgeraakt"

machi o r Bright

City b y Y o s h i y u k i J u n n o s u k e . F o r t h i s , c o l o u r

terugvinden.

Araki zoekt deze b e e l d en niet zozeer v a n w e g e hun n o s t a l g i s c h e w a a r d e , maar 7

photography

i s t h e m e d i u m i n d i c a t e d . In A r a k i ' s v i e w , t h e r e i s t o o l i t t l e c o l o u r ( r e a d :

o m d a t hij overtuigd wil w o r d e n van het feit dat d e kleur, d e p a s s i e nog bestaat.

p a s s i o n ) in c o n t e m p o r a r y T o k y o . T h e i m a g e s that t r a n s l a t e A r a k i ' s idea of

In Tokio is alleen de s c h o n e , cleane kant van het bestaan o v e r g e b l e v e n ; in

C0NTINUED ON PAGE 66

VERVOLG OP PAGINA 66

Nobuyoshi

Araki

Sentimentele reis, winterreis/Sentimental Journey, Winter Journey, 1990

Nobuyoshi

Araki

Van dichtbij/From Close-range, 1991

Nobuyoshi

Araki

u i t / f r o m : A k t - T o k y o 1971-1991

pagina/page 60, 61, 64, 65: Nobuyoshi

Araki

uit/from: C o l o r s c a p e s , 1991

pagina/page 62, 63: Nobuyoshi

Araki

uit/from: A k t - T o k y o 1971-1991

c o l o u r a n d p a s s i o n are, he s a y s , o n l y still to be f o u n d in O s a k a . In T o b i t a , O s a k a ' s red-light district, w e c a n regain 'the s w e a t of b o d i e s a n d the dirt a n d filth that w e h a v e lost', to u s e A r a k i ' s o w n w o r d s . A r a k i s e e k s these i m a g e s not so m u c h b e c a u s e of their nostalgie v a l u e , but b e c a u s e he w a n t s to be c o n v i n c e d of the fact that the c o l o u r ( a g a i n , r e a d : p a s s i o n ) still e x i s t s . In T o k y o , o n l y the s q u e a k y c l e a n side of life r e m a i n s ; in cities like O s a k a , rich in u n d e r w o r l d a n d other p h e n o m e n a of the fringe of s o c i e t y , the other s i d e is still to be f o u n d . Life is e r o s , a n d a c c o r d i n g to A r a k i , in this s e n s e it is h i g h t i m e that T o k y o m u s t o n c e a g a i n be a b l e to be e x p e r i e n c e d as erotic. O s a k a is a m o d e l for the " B r i g h t C i t y " in the w a y that A r a k i e x p e r i e n c e d T o k y o in his y o u t h . That A r a k i s e e s the p r e s e nt d e v e l o p m e n t s in his city as portents of a s o m b e r future m a y be s e e n in the title of his p u b l i c a t i o n Towards Winter: Tokyo, A City Heading for Death (1990). 2

T h e c o m p o s i t i o n of a n o v e l in p i c t u r e s , the p h o t o s e q u e n c e , m u s t a l s o be s e e n as the d e s i r e to c a p t u r e as m u c h of life as p o s s i b l e . T h e p h o t o as a record of the u n i q u e relation b e t w e e n the p h o t o g r a p h e r a n d the subject at that m o m e n t , is particularly v a l i d for A r a k i w h e n the subject is a w o m a n . A c c o r d i n g to A r a k i , 'there is a l w a y s a c a m e r a b e t w e e n m a n a n d w o m a n , w h i c h is to say that the p h o t o is the p r o d u c t of a love r e l a t i o n s h i p , a n d to that d e g r e e is not a n e x p r e s s i o n of the e y e or m i n d , but of the b o d y , a n d thus purely p h y s i c a l . T h e c a m e r a is the u n e r r i n g l y r e c o r d i n g erotic e y e . In 1991 an edited v o l u m e a p p e a r e d f r o m O h t a S h u p p a n , his m o s t i m p o r t a n t p u b l i s h e r , u n d e r the title The Camera Between Man and Woman. " T h e r e is still a n o t h e r e y e , " A r a k i o n c e s a i d , " a n d that's b e t w e e n m y l e g s . " Morals

Law

L i v i n g in J a p a n , the l a n d of great erotic art t r a d i t i o n s like S h u n g a , the " s p r i n g p i c t u r e s " that c a n be traced back to the prints of the U k i y o - e e r a , is a s t r a n g e s e n s a t i o n , w h e n the p r e s e nt g o v e r n m e n t of that s a m e l a n d , u s i n g a b a c k w a r d m o r a l s law, b u s i e s itself w i t h " o b s c e n i t y " as the s o l e , s p e c i f i c d e s c r i p t i o n of i m a g e s of an erotic nature. G i v i n g o b s c e n i t y as the s o l e r e a s o n for not a l l o w i n g i m a g e s to be o p e n l y e x h i b i t e d is, of c o u r s e , s o m e w h a t d i s i n g e n u o u s . W h a t it really refers to is the t y p i c a l l y J a p a n e s e c h a r a c t e r i s t i c of e x p e r i e n c i n g not the i m a g e of sex o r g a n s , but of p u b i c hair, as s h a m e f u l . For f o r e i g n e r s w h o d o not k n o w a b o u t this d i s t i n c t i o n , the r e s u l t i n g J a p a n e s e c e n s o r s h i p m e a s u r e s are a puzzle. Of c o u r s e a l s o the d i s c u s s i o n of w h e t h e r an i m a g e is art or not, p l a y s a role. T h u s w h e n A r a k i d e c l a r e d to the p o l i c e that his p h o t o s w e r e not art, that led directly to the i m p o s i t i o n of a fine. H a d he m a i n t a i n e d that his p h o t o s i n v o l v e d art ( s o m e t h i n g that d i d n ' t interest h i m at all), then a y e a r s l o n g judicial t u g - o f - w a r w o u l d have a w a i t e d h i m . A c c o r d i n g to A r a k i , he w a s rather e n c o u r a g e d by the J a p a n e s e c e n s o r s . W i t h o u t the threat of c e n s o r s h i p , the g a m e w o u l d s t o p . T h e o u t c o m e of this g a m e s o m e t i m e s a l s o p r o d u c e s t r a g i c o m i c scĂ¨nes that in plain w a y s radiate the l o n e l i n e s s of the p e r s o n d e p i c t e d . A r a k i ' s w o r k is the diary of his life. A r a k i ' s e n e r g e t ic p e r s o n a l i t y , his direct, i m p u l s i v e a c t i o n s , are the c h a r a c t e r i s t i c s of s u c h a d i a r y . T h a t his d i a ry s o m e t i m e s d e s c r i b e s c o n f r o n t a t i o n a l s i t u a t i o n s in w h i c h e v e r y o n e literally a n d f i g u r a t i v e l y is c a u g h t w i t h their p a n t s d o w n , is a l o g i c a l c o n s e q u e n c e for all i n v o l v e d , b e c a u s e in the e n d art is life. A n d for A r a k i , t h e s e t w o p h e n o m e n a are i n t e r c o n n e c t e d w i t h e a c h other in an i n e x t r i c a b l e m a n n e r .

Notes

steden zoals Osaka, rijk aan onderwereld en andere zelfkantverschijnselen, is die keerzijde nog w e l te vinden. Leven is eros en in die zin wordt het volgens Araki hoog tijd dat Tokio w e e r eens erotisch doorleefd moet kunnen w o r d e n . Osaka staat model voor de 'Bright City' op de manier zoals Araki in zijn jeugd Tokio heeft ervaren. Dat Araki de huidige ontwikkeling van zijn stad e e n s o m b e r e toekomst ziet beschoren, mag blijken uit de titel van de uitgave Towards Winter: Tokyo, A City Heading for Death in 1990. Ook het samenstellen van een beeldroman, de fotosequentie, moet opgevat w o r d e n als het verlangen om zoveel mogelijk leven vast te leggen. De foto als registratie van de unieke relatie tussen fotograaf en subject op een bepaald moment, geldt bij Araki vooral wanneer dat subject een vrouw is. Volgen s Araki "is er altijd een camera tussen man e n v r o u w " , wat zoveel wil zeggen als: de foto is het produkt van de liefdesrelatie, en in zoverre geen expressie van oog of geest, maar van het lichaam, puur fysiek dus. De camera is het feilloos registrerend, erotisch o o g . In 1991 v e r s c h e e n een bewerkte uitgave bij Ohta Shuppan, zijn belangrijkste uitgever, met als titel The Camera Between Man and Woman. " E r is nog een ander o o g , " zei Araki e e n s , " e n dat zit tussen m'n b e n e n " . 3

Zedenwet

Levend in Japan, het land van de grote erotische kunsttradities als Shunga, de 'spring pictures' die terugvoeren naar de erotische prenten uit het Ukiyo-e tijdperk, is het e e n v r e e m d e gewaarwording dat datzelfde land er in het huidige staatsbestel e e n achterlijke z e d e n w e t g e v i n g op na houdt met " o b s c e n i t y " als de enige nadere omschrijving van de inhoud van afbeeldingen van erotische aard. Het is typisch Japans o m niet zozeer de afbeelding van geslachtsorganen, maar veel meer de afbeelding van schaamhaar als aanstootgevend te ervaren. Voor buitenlanders die niet op de hoogte zijn van dit onderscheid is het resultaat van Japanse censurele maatregelen e e n raadsel. Uiteraard speelt ook de discussie of een afbeelding kunst is of niet, een rol in de censuur. Zo verklaarde Araki tegenover de politie dat zijn foto's g e e n kunst w a r e n , wat hem direct een boete opleverde. Had hij volgehouden dat zijn foto's kunst betreffen (wat hem niet interesseert) dan wachtte hem een jarenlange procedure van juridische touwtrekkerij. Volgens Araki moedigt de J a p a n s e censuur hem eerder aan dan dat zij e e n beperking vormt voor zijn artistieke expressie. Zonder censuur zijn er geen grenzen o m m e e te s p e l e n . Dit spel levert s o m s tragikomische taferelen op die onverbloem d de eenzaamheid van de afgebeelde personen uitstralen. Araki's werk is het dagboek van zijn leven. Zijn energieke persoonlijkheid en zijn directe impulsieve handelen, zijn de karakteristieken van zijn dagboek, waarin Araki confronterende situaties beschrijft waarin m e n letterlijk en figuurlijk met de billen bloot moet. Voor alle betrokkenen is dit een logische consequentie, want tenslotte is kunst leven. En bij Araki zijn deze t w e e f e n o m e n e n w e l op e e n heel onlosmakelijke manier met elkaar verbonden.

Noten

1. Interview with Nobuyoshi Araki by Michiko Toyama and Gregory Starr, Tokyo Journal, February 1992,

1 Interview met Nobuyoshi Araki, door Michiko Toyama en Gregory Starr, in: Tokyo Journal, februari 1992.

pp 20-3, p. 23.

pagina 23.

2. In this connection, it is perhaps important to note that in Japan the concept of nostalgia bears none

2. In dit verband is het misschien goed om erop te wijzen dat het begrip nostalgie in Japan niets van de

of the historical freight that this concept carries with it in Europe. In Japan, nostalgia is more a part of a

(historische) beladenheid heeft die dit begrip in Europa met zich meedraagt. Nostalgie is in Japan meer een

general romantic concept that, to be sure, has an unmistakably Victorian aspect, but is experienced as

onderdeel van een algemeen romantisch begrip dat weliswaar een onmiskenbaar Victoriaans uiterlijk heeft, maar

completely contemporary.

als volkomen eigentijds wordt ervaren.

3. One of the consequences of the stronger application of the morals law and censorship during the

3 EĂŠn van de gevolgen van de strengere toepassing van de zedenwetgeving en censuur tijdens het midden van de

middle of the 1980's was that "open" prostitution and the lavish advertisements for sex clubs and other

tachtiger jaren is het verbod van 'openlijke' prostitutie en overdadig adverteren van seksclubs en soortgelijke

such venues was forbidden. According to connoisseurs of the city, the atmosphere and local colour of

gelegenheden Volgens kenners hebben de sfeer en couleur locale van het uitgaansleven in Tokio daar erg onder

the entertainment scĂ¨ne in Tokyo in particular has suffered very severely under this.

geleden

THE PRECIOUS ART OF SIPEK C L A S H E S AT THE RUFFLED FRINGES OF EUROPE Speciaal voor de tentoonstelling

fotografeerde

Museum

Sipek vloekt

de a r m o e d i g e r a f e l r a n d van

ontwerper.

achtergrond zigeuners

Erwin

Als entourage

Erwin Olaf fotoproject, Stedelijk Museum, Amsterdam, 21/12/91-2/2/92

armoede

van Sipek in de handen van deze

van de Europese

'beschaving'

samen op de foto. Sociologie,

leven. reclame

Kostbare of kunst?

Europe dinner

was chosen services

edge of European together,

as a background

in the hands

of these unknown

"civil'ualion"'.

in one photo.

and setting,

for an exhibit

We get costly

Is it sociology,

neighbours, collector's

advertising,

afgelopen jaren heeft Erwin Olaf

placing

Museum

Sipek's

the work of the

Borek

The world of the gypsies

Het luxe glas en serviesgoed

items en authentieke

designer

in the Stedelijk

kozen zij de wereld van de

in Oost-Europa.

Olaf photographed

well known especially

buren die als paria's in de periferie

collectors

met

Europa

Erwin Olaf het werk van deze

bekende

onbekende

De k o s t b a r e k u n s t van

van Borek

Sipek in het Stedelijk

luxury

Sipek

of Sipek's in

work

Amsterdam.

Eastern

glassware

who live as pariahs items and authentic

and

the

poverty

or art?

of m a r g i n a l g r o u p s . ' ( H P / D e T i j d , 20-12-

(1959) zich doen leren kennen als e e n eigen-

91)

zinnig en getalenteerd fotograaf. Zijn werk

A p p a r e n t l y b e c a u s e of his f e e l i n g for

heeft grote aandacht getrokken en bleek in

theatrical effects, O l a f w a s a p p r o a c h e d t o

de media en bij het publiek over het alge-

p h o t o g r a p h the w o r k of Borek S i p e k in

m e e n g o e d te liggen. Zijn series

c o n n e c t i o n w i t h h i s e x h i b i t i o n Stijl

Chessmen

en Blacks vielen op door hun extravagantie

Functie

en erotische lading. Bizarre modellen, barok-

M u s e u m ( D e c e m b e r 1991 - F e b r u a r y

Vormt

in A m s t e r d a m ' s S t e d e l i j k

ke e n s c e n e r i n g e n e n brutale portretten zorg-

1992). S i p e k a n d O l a f w e r e a l r e a d y

den voor veel belangstelling en publiciteit.

a c q u a i n t e d w i t h e a c h o t h e r f r o m a 1989

Olafs hang naar kitscherige en theatrale

e x h i b i t i o n at the G r o n i n g e r M u s e u m

effecten sloot g o e d aan bij de nieuwste ont-

Exuberantie.

wikkelingen in de beeldende kunst en zijn

d e s i g n e r of g l a s s , c e r a m i c s a n d f u r n i t u r e.

referenties aan homo-erotische en S M - t h e -

His

matiek gaven h e m het imago van de

b a r o q u e e x u b e r a n c e in f o r m a n d , at the

'Nederlandse Robert Mapplethorpe' . Toch

s a m e t i m e , d e l i c a t e d e t a i l i n g . His u s e of

blijft bij dit alles d e fotograaf zelf o v e r k o m e n

m a t e r i a l s a n d c o l o u r are l u x u r i o u s l y

als

r e f i n e d , a n d , t e c h n i c a l l y his w o r k is of

het type ' r u w e bolster, blanke pit'. D e

S i p e k is a p r o m i n e n t

d e s i g n s are c h a r a c t e r i z e d b y a

directeur van het Groninger M u s e u m , Frans

high professional quality. Sipek w a s born

Haks, vindt zelfs dat Olaf met zijn foto's van

in C z e c h o s l o v a k i a , but has w o r k e d in T h e

d w e r g e n , dikke v r o u w e n , h o m o s e k s u e l e n

N e t h e r l a n d s for y e a r s . He h a s b e e n o p e n

en travestieten "impliciet bijdraagt aan de

to i n s p i r a t i o n f r o m the artistic a n d

emancipatie van r a n d g r o e p e n " (HP/De Tijd,

t e c h n i c a l p r o d u c t s of n u m e r o u s c u l t u r e s .

20-12-1991).

For

his e x h i b i t at the S t e d e l i j k M u s e u m ,

S i p e k w o r k e d e s p e c i a l l y w i t h the

Waarschijnlijk v a n w e g e zijn gevoel voor

g l a s s b l o w e r s of his native l a n d .

E r w i n Olaf Zonder titel/untitled, 1991

theatraliteit is Olaf benaderd o m werk van Borek Sipek te fotograferen naar aanleiding

Collectively, Sipek and Olaf c a m e up

van diens expositie Stijl Vormt Functie in het

w i t h the idea of p h o t o g r a p h i n g S i p e k ' s

Stedelijk M u s e u m A m s t e r d a m (december

mogelijkheid o m zijn o n t w e r p e n te kunnen

1991 - februari 1992). Sipek en Olaf kenden

zien tegen de achtergrond van ĂŠĂŠn van die

c o m e to be k n o w n as a t a l e n t e d but

e a s t e r n S l o v a k i a . For S i p e k it w a s a

elkaar al van e e n eerdere tentoonstelling

oude Europese culturen w a a r m e e hij ver-

restive p h o t o g r a p h e r . His w o r k has d r a w n

c h a n c e to s e e his w o r k a g a i n s t the

(Exuberantie,

w a n t s c h a p voelt en die hem inspireert. Voor

great a t t e n t i o n a n d in g e n e r a l a p p e a r s to

b a c k g r o u n d of o n e of the o l d E u r o p e a n

Sipek is e e n vooraanstaand ontwerper van

Olaf betekende het de mogelijkheid o m in

g o d o w n w e l l w i t h the m e d i a a n d the

c u l t u r e s w i t h w h i c h he f e e l s an affinity

glas, keramiek en meubels . Zijn o n t w e r p e n

contact te k o m e n met m e n s e n uit een onbe-

p u b l i c . H is s e r i e s Chessmen

kenmerken zich door e e n barokke uitbundig-

kende maar fascinerende w e r e l d .

w e r e c o n s p i c u o u s for their e x t r a v a g a n c e

c h a n c e to c o m e into c o n t a c t w i t h p e o p l e

a n d their erotic c o n t e n t . B i z a r r e m o d e l s ,

f r o m an u n k n o w n a n d fantastic w o r l d .

Groninger M u s e u m 1989).

heid in de vorm en e e n delicate detaillering tegelijk. Materiaal- en kleurgebruik zijn van een

luxueus raffinement en qua techniek is

het werk van e e n hoge ambachtelijke kwaliteit. Sipek is Tsjech van geboorte maar werkt al lang in Nederland. Hij laat zich inspireren door de artistieke en technische vaardigheden van talrijke culturen. Voor zijn tentoonstelling in het Stedelijk M u s e u m heeft Sipek speciaal s a m e n g e w e r k t met glasbla-

foto's die Olaf heeft gemaakt en die

In the last y e a r s E r w i n O l a f (1959) has

and

Blacks

w o r k a m o n g the g y p s i e s w h o live in

a n d w h i c h i n s p i r e d h i m . F o r O l a f it w a s a

in het m u s e u m te zien w a r e n , zijn voor het

b a r o q u e s t a g i n g a n d b o l d portraiture

merendeel portretten. Alle foto's zijn in

stirred a lot of interest a n d p u b l i c i t y .

zwart-wit. Het zijn frontale portretten waarbij

O l a f s c r a v i n g for kitsch a n d theatrical

m u s e u m , are portraits. A l l are black a n d

wij m e n s e n strak de camera in zien kijken.

effects fit w e l l w i t h the latest

w h i t e p h o t o s . T h e y are frontal

Het zijn mannen en v r o u w e n . Bejaarden, kin-

d e v e l o p m e n t s in v i s u a l arts, a n d his

in w h i c h w e s e e p e o p l e l o o k i n g f i x e d l y

deren en families. Boeren en zigeuners. D e

r e f e r e n c e s to h o m o e r o t i c a n d S M t h e m e s

i n t o the c a m e r a . T h e s u b j e c t s are m e n

geportretteerden bevinden zich in hun dage-

e a r n e d h i m the i m a g e of the " D u t c h

a n d w o m e n , the a g e d , c h i l d r e n , f a m i l i e s .

lijkse o m g e v i n g ; w o o n k a m e r s en werkplaat-

R o b e r t M a p p l e t h o r p e " . Y e t t h r o u g h all of

T h e y are f a r m e r s a n d g y p s i e s . T h e

sen

T h e m a j o r i t y of the p h o t o s that O l a f m a d e , a n d that w e r e s h o w n in the portraits,

this the p h o t o g r a p h e r h i m s e l f c a m e

s u b j e c t s are s h o w n in thei r d a i l y

gekleed met g e b l o e m d behang en goedkope

a c r o s s as a r o u g h d i a m o n d . F r a n s H a k s ,

surroundings, living quarters and work

snuisterijen. D e a r m o e de verraadt zich ach-

d i r e c t o r of the G r o n i n g e r M u s e u m ,

p l a c e s w i t h little l u x u r y or e v e n c o m f o r t ,

het idee o m werk van Sipek te fotograferen

ter de trotse blikken en standvastige p o s e s

m a i n t a i n s that O l a f s p h o t o s of d w a r f s , fat

with flowered wallpaper and cheap

tussen de zigeuners, die leven in het oosten

van deze gelegenheids-fotomodellen . In hun

w o m e n , h o m o s e x u a l s and transvestites

b a u b l e s . D e s p i t e the p r o u d l o o k s a n d

van Slowakije. Voor Sipek betekende dit d e

handen en in hun interieurs zien wij d e voor-

' i m p l i c i t l y c o n t r i b u t e to the e m a n c i p a t i o n

s t a u n c h p o s e s of t h e s e m o d e l s of

zers uit zijn geboorteland. Sipek en Olaf k w a m e n gezamenlijk op

met weinig luxe en comfort, sober aan-

R E T R O o p p o r t u n i t y , p o v e r t y r e v e a l s itself. In their

see

w e r p e n van Borek Sipek. Gekrulde glazen,

gezicht niet veel z e g g e n . Wat ik w e e t is dat

h a n d s , a n d in t h e s e i n t e r i o r s , w e s e e

W h a t I see are w e l l m a d e p h o t o s ,

a n d w h a t I k n o w p l a y s a role in this.

sierlijk serviesgoed en modern meubilair. De

het hier gaat o m e e n combinatie van m e n -

Borek S i p e k ' s o b j e c t s : s p i r a l i n g g l a s s e s ,

b e a u t i f u l l y c o m p o s e d , static, w i t h p e o p l e

geportretteerden zijn er niet bepaald van

sen

d e c o r a t i v e pottery, m o d e r n furniture. T h e

and

onder de indruk. Zonder reserve lijken zij

o b j e c t s that at first g l a n c e d o n ' t h a v e

uit de armoedig e rafelrand van Europa kostbare siervoorwerpen uit het

s u b j e c t s d o not s e e m i m p r e s s e d . W i t h o u t

m u c h to s a y to m e . W h a t I k n o w is that

zich te schikken naar de w e n s e n van d e hen

W e s t e u r o p s e s e kunstcircuit. V o o r w e r p e n

reserve, they appear to adapt t h e m s e l v e s

t h e y are a b o u t a c o m b i n a t i o n of p e o p l e

o n b e k e n d e vormgever en fotograaf.

die g o e d verpakt in e e n vrachtwagentje dui-

to the w i s h e s of this d e s i g n e r and

f r o m the p o o r e d g e s of E u r o p e a n d

p h o t o g r a p h e r , w h o are u n k n o w n to t h e m .

e x p e n s i v e d e c o r a t i v e o b j e c t s f r o m the

is v e r s c h e n e n , en waarin de foto's fraai zijn

een

W e s t e r n E u r o p e a n art circuit, o b j e c t s that

gereproduceerd, doet Stedelijk M u s e u m

pen,

the e x h i b i t i o n , in w h i c h the p h o t o s are

were carefully packed and hauled

conservator Reyer Kras verslag van de reis

m de eerste plaats hun betekenis en waarde

In the c a t a l o g u e w h i c h a p p e a r e d w i t h

In de catalogus die bij de tentoonstelling

zend kilometer oostwaarts zijn g e r e d e n voor f o t o s e s s i e . Niet alleen deze voorwermaar ook de foto's zelf ontlenen echter

b e a u t i f u l l y r e p r o d u c e d , Stedelijk M u s e u m

t h o u s a n d s of k i l o m e t e r s e a s t w a r d for a

door Tsjechoslowakije en de ontmoetinge n

aan

c u r a t o r R e y e r K r a s r e p o r t s o n the t r i p

p h o t o s e s s i o n . N o t o n l y t h e s e o b j e c t s , but

met de zigeuners. Hij verhaalt van vriendelij-

nen zij functioneren. De w e r e l d van

through Czechoslovakia and meetings

a l s o the p h o t o s t h e m s e l v e s ,

ke en vertrouwde ontvangsten en van con-

T s j e c h o s l o w a a k s e boeren en zigeuners is

w i t h the g y p s i e s . H e tells of b e i n g

f u n d a m e n t a l l y r e c e i v e thei r m e a n i n g a n d

tacten vol argwaan en onbehagen . In deze

hier niet meer dan e e n pittoresk decor voor

r e c e i v e d in a f r i e n d l y a n d trustin g

v a l u e f r o m the W e s t e r n c u l t u r a l c o n t e x t in

o m g e v i n g noemt hij Sipek e e n "intellectuele

een

m a n n e r , a n d of c o n t a c t s full of s u s p i c i o n

w h i c h t h e y f u n c t i o n . T h e w o r l d of

n o m a d e " en Olaf d e "observeerder uit

o m g e v i n g levert d e g o e d k o p e rekwisieten

and

w a a r m e e het m o d e r n e design e e n culturele

de w e s t e r s e culturele kontekst waarbin-

kwasi-romantische fotoserie. Hun

C z e c h o s l o v a k f a r m e r s a n d g y p s i e s is

A m s t e r d a m , op zoek naar de verbeelding

he calls S i p e k an ' i n t e l l e c t u a l n o m a d ' a n d

nothing m o r e than a picturesque

van

Olaf the ' o b s e r v e r f r o m A m s t e r d a m , in

b a c k d r o p for a q u a s i - r o m a n t i c p h o t o

conservator Hripsimé Visser roemt in de

s e a r c h of the d e p i c t i o n of truth , p r i d e a n d

s e r i e s . T h e i r s u r r o u n d i n g s c o n t r i b u t e the

catalogus Olafs "respectvolle a f s t a n d " ten

sche v i s i e " of " e m a n c i p a t i e van randgroe-

s e l f - r e s p e c t ' . In the c a t a l o g u e , curator

cheap necessities against which modern

opzichte van zijn modellen en zijn "haast

pen"

Hripsimé Visser also c o m m e n d s O l a f s

d e s i g n a c h i e v e s its c u l t u r a l s u r p l u s v a l u e .

sociologische v i s i e " . Enscenering, regie en

polaroids zijn inderdaad, zoals Reyer Kras

' r e s p e c t f u l d i s t a n c e ' t o w a r d his s u b j e c t s ,

W i t h the best w i l l in the w o r l d , I c a n not

camerastandpunt zouden hiervan getuigen.

zegt, " d e spiegeltjes en kralen van onze

and

see

u n e a s i n e s s . In t h e s e s u r r o u n d i n g s ,

his ' a l m o s t s o c i o l o g i c a l v i s i o n ' . T h e

a ' s o c i o l o g i c a l v i s i o n ' or the

waardigheid, trots en zelfrespect" . Ook

beste wil van de w e r e l d g e e n "sociologi in zien. D e door Olaf g e m a a k te proef-

Ik moet b e k e n n en dat ik dit alles te veel

tijd". Het d o o r g e s c h o t e n design van deze

vind. D e foto's geven mij een sterk

fotoserie laat zich naar mijn mening nog het

s t a g i n g , d i r e c t i o n a n d c a m e r a a n g l e are

' e m a n c i p a t i o n of m a r g i n a l . g r o u p s ' here.

eer

c a l l e d u p o n as w i t n e s s e s to this.

gevoel van onbehagen en het geleuter over

R e y e r K r a s s a y s , the p o l a r o i d p r o o f s

m e e r w a a r d e moet krijgen. Ik kan hier met

beste beoordele n in t e r m e n van advertise-

I m u s t c o n f e s s that I f i n d all t h i s

w e r e in fact 'the b e a d s a n d trinkets of o u r

respect en waardigheid komt op mij vals

ment en marketing-strategieën. M a a r in e e n

h o n o u r a bit t o o m u c h . T h e p h o t o s g i v e

t i m e ' . In m y v i e w , the o v e r - t h e - t o p d e s i g n

over. Waarschijnlijk is mijn ergernis over

tijd waarin reclame tot kunst is verheven, is dit werk in e e n m u s e u m best o p z ' n plaats.

m e a s t r o n g f e e l i n g of u n e a s i n e s s , a n d

of this p h o t o s e r i e s c a n best be j u d g e d in

deze foto's meer van ethische dan van

the w a f f l e a b o u t r e s p e c t a n d dignity

t e r m s of a d v e r t i s i n g a n d m a r k e t i n g

esthetische aard e n speelt hierbij e e n duide-

c o m e s a c r o s s to m e as f a l s e . P r o b a b l y

s t r a t e g i e s . But in a t i m e in w h i c h

lijke discrepantie t u s s e n wat ik zie e n wat ik

w h a t irritates m e a b o u t the p h o t o s is

a d v e r t i s i n g is e l e v a t e d to art, t h i s w o r k is

w e e t . W a t ik zie, zijn g o e d g e m a a k t e foto's,

m o r e a m a t t e r of e t h i c s t h a n a e s t h e t i c s ,

m o s t at h o m e in a m u s e u m .

fraai uitgebalanceerd, statisch e n met m e n -

and

the clea r d i s c r e p a n c y b e t w e e n w h a t I

sen

en v o o r w e r p e n die mij op het eerste

VIVA EL PERU, C A R A J O ! TAFOS

(Los talleres

literally,

social

is a project

de fotografia

photography

founded

more than five

ago in Peru by the German and anthropologist, principle

to-use cameras practical

to give

localities,

ranging

Tafos

Tafos ILos talleres de fotografia social -

letterlijk: sociale-fotografie

Tafos

of displaced

social

groups,

them to orchestrate

At the moment,

in Peru werd gestart door de

Atouring exhibition of The Photographers' Gallery, London

fotograaf en antropoloog

along

Andean

with a minimum

the results

Tafos operates

in the big city, whose

w o r k s h o p s m a i n t a i n c l o s e ties

workshops)

Reizende tentoonstelling van The Photographers' Gallery, Londen

Het principe

according

in eight

to the

are mainly

marginal

comprised

from the country's

to the

with workshops

populations

inhabitants

immigrants

The

culture

easy-

from the most isolated

urban neighbourhoods

and

een project dat meer dan vijftig jaar

The

and to allow

needs of the community. Peruvian

photography

years

Muller.

to members

instructions,

The

photographer

Thomas

was very simple:

De f o t o g r a f i e en c u l t u u r v a n

social,

workshops)

highlands.

mensen

uit achtergestelde

minimum

aan praktische

behoeften

sociale groeperingen instructies

van de gemeenschap.

gemeenschappen,

variërend

makkelijk

en laat ze de resultaten

Op het ogenblik

nederzettingen

buurten aan de rand van de grote stad, die voornamelijk uit het

w h i c h s o m e t i m e s r e s e m b l e the p l a c a r d s

w i t h the c o m m u n i t y in w h i c h they take

of p o l i t i c a l m a n i f e s t a t i o n s a n d other

den

camera's,

arrangeren

Muller. geef met

al naar gelang

heeft Tafos workshops

van de meest afgelegen

Duitse

Thomas

was heel eenvoudig:

te hanteren

in acht

in de Andes

bevolkt worden door

is geleden

een de

Peruaanse tot

immigranten

hoogland.

w o r k s h o p s onderhouden n a u w e ban-

met d e g e m e e n s c h a p waarin zij gesitu-

ten,

die met zorg geïllustreerd zijn, zodat ze

ook door eventuele analfabeten kunnen wor-

place. T h e local organization chooses

large, w a l l n e w s p a p e r s , s k i l f u l l y

eerd zijn. D e plaatselijke leiding zoekt d e ver-

den

those representatives called upon to be

i l l u s t r a t e d s o that t h e y c a n be u n d e r s t o o d

tegenwoordigers uit die fotografen m o g e n

naam van d e fotograaf, o m het collectieve

p h o t o g r a p h e r s a n d t h e y in t u r n seek to

e v e n in c a s e s w h e r e illiteracy is an

w o r d e n en deze proberen op hun beurt in

karakter van het werk te benadrukken.

r e p r e s e n t the interests of the c o m m u n i t y

o b s t a c l e . T h e p h o t o g r a p h s are not

hun werk de belangen van d e g e m e e n s c h a p

in their w o r k , a n d t h u s there a r i s e s a

s i g n e d , s o as to e m p h a s i z e the c o l l e c t i v e

w e e r te g e v e n . O p deze manier is er e e n

c o n t i n u o u s f e e d b a c k of e v a l u a t i o n a n d

c h a r a c t e r of the w o r k .

a n a l y s i s of the r e s u l t s . T h e local

E v e n t h o u g h the p o w e r f u l g r o u p s

begrepen . O p d e foto's ontbreekt de

De hoe

g r o e p en met de macht bepalen dus

de w e r e l d wordt w e e r g e g e v e n , maar

continue feedback w a t betreft evaluatie en

het is niets n i e u w s dat andere sociale groe-

analyse van resultaten. D e plaatselijke lei-

peringen over hun eigen manier van w e e r g a -

o r g a n i z a t i o n d e t e r m i n e s the m e a n s of the

d e t e r m i n e the m o d e s of r e p r e s e n t a t i o n of

ding bepaalt op w e l k e manier het werk

w o r k ' s d i f f u s i o n a n d the o b j e c t i v e s to be

the w o r l d , it is n o t h i n g n e w that other

wordt verspreid en w e l k e doelen m o e t e n

recente ontwikkeling. Een klassiek voor-

a c c o m p l i s h e d . S o it is that their

s o c i a l g r o u p s m a n a g e to g a i n a c c e s s to

w o r d e n nagestreefd. Dit leidt tot tentoon-

beeld uit Europa is het werk van d e

e x h i b i t i o n s are o r g a n i z e d in order to

their o w n m e a n s of r e p r e s e n t a t i o n ,

stellingen met e e n specifieke praktische

Vereeniging van Arbeiders-Fotografen, uit d e

a c c o m p l i s h s p e c i f i c practica l f u n c t i o n s ,

a l t h o u g h it is a r e l a t i v e ly recent

functie en tot opmerkelijke foto-montages

jaren voor de oorlog. In Perspektief N o . 41

and

development. A n already classic

die w o r d e n g e c o m b i n e e r d met teksten en

schreef J a y Ruby e e n artikel dat tot naden-

p h o t o g r a p h s c o m b i n e d w i t h texts a n d

a n t e c e d e n t c a n b e f o u n d in the w o r k of

voorwerpen uit de eigen cultuur. Het zijn

ken

o b j e c t s f r o m their c u l t u r a l e n v i r o n m e n t

Vereeniging van Arbeiders - Fotografen

echte installaties, die s o m s lijken op posters

ring van d e sociaal w e t e n s c h a p p e r die van

s t a n d out, f o r m i n g v e r i t a b l e i n s t a l l a t i o n s

d u r i n g the p r e - w a r y e a r s in E u r o p e . In a

van

buitenaf naar d e niet-geïndustnahseerde

the p e c u l i a r m o n t a g e s of

politieke manifestaties of op muurkran-

gaan b e s c h i k k e n , al is dit e e n relatief

stemt. In dit artikel zet hij de v e r w o n d e -

R E T R O w e r e l d kijkt, af tegen de representatie-crisis,

de manier van leven van deze m e n s e n en is

s u g g e s t i v e article in P e r s p e k t i e f N o . 41,

the s o c i a l structure. T h e r e f o r e , w h e n t h e y

dat wil zeggen het vinden van e e n oplossing

nu zelf volkscultuur g e w o r d e n .

J a y R u b y h o n e s t l y e x p o u n d s the

are g i v e n the o p p o r t u n i t y of e x p r e s s i n g

p e r p l e x i t y of the s o c i a l s c i e n t i s t s w h o

t h e m s e l v e s , w h a t he c a l l s an ' e m p t y i n g '

voor de manier waarop dit niet-geïndustnali-

D e visuele codificatie van de eigen

seerde gedeelte van de w e r e l d moet wor-

w e r e l d versterkt de collectieve identiteit,

look f r o m the o u t s i d e at the p r e - i n d u s t r i a l

of their e x p e r i e n c e s t a k e s p l a c e , in the

den w e e r g e g e v e n , e e n oplossing die z o w e l

omdat het zelfbeeld hierdoor beheersbaar

w o r l d of the p r e s e n t d a y in a m a n n e r that

f o r m of s u g g e s t i v e a n d p o w e r f u l v i s u a l

voor sociaal w e t e n s c h a p p e r als expert in de

wordt. Het is e e n middel tot cultureel verzet,

is in a c c o r d a n c e w i t h its c o u n t e r p a r t , the

f o r m u l a t i o n s ' . It is i n t e r e s t i n g to c o m p a r e

communicatie-media aanvaardbaar is. Uit

e e n confrontatie en acte de presence m e e n

c r i s i s of r e p r e s e n t a t i o n , that is, the

p h o t o g r a p h s of g r o u p s in r e m o t e A n d e a n

w a t hij zegt volgt dat er n i e u w e manieren

klassemaatschappij die hen achterstelt. Het

difficulty of f i n d i n g an a n s w e r w h i c h

villages, w h o intuitively orchestrate

o m de w e r e l d te d o c u m e n t e r en m o e t e n

is ook e e n actief onderdeel van de speur-

c o n v i n c e s the s o c i a l scientist, as w e l l as

p a t t e r n s of c o m p o s i t i o n of a r e f i n e d

w o r d e n g e v o n d e n en dat de groepen die tra-

tocht naar alternatieven in e e n land dat zich

the p r o f e s s i o n a l in the m e d i a of

s o b r i e t y w h i c h c o u l d b e t r a c e d to an

ditioneel w o r d e n achtergesteld actief m o e -

m e e n acute e c o n o m i s c h e crisis bevindt,

c o m m u n i c a t i o n , of h o w to d o c u m e n t that

a n c e s t r a l t r a d i t i o n , w h e r e a s the g r o u p s in

ten w o r d e n betrokken in de w e e r g a v e van

met alle daarbij behorende ontberingen van

part of the w o r l d . It f o l l o w s o n f r o m his

m a r g i n a l u r b a n n e i g h b o u r h o o d s s e e m to

hun deel van d e w e r e l d , of beter nog zelf de

sociaal en politiek g e w e l d . H u n deelname

s t a t e m e n t s that there is a n e e d to f i n d

b e m o r e c o n t a m i n a t e d by the city, e a s i l y

macht m handen krijgen. Het is interessant

aan de communicatie-medi a is onderdeel

n e w w a y s of d o c u m e n t i n g the w o r l d , as

a n d f l u e n t l y a d a p t i n g v i s u a l c o d e s of the

o m te zien hoe Hripsimé Visser in ditzelfde

van hun strijd o m e e n waardig bestaan in

w e l l as s h a r i n g , or rather g r a n t i n g , the

m a s s m e d i a w i t h i n the p o p u l a r a n d the

nummer van Perspektief de mening van

e e n vijandige o m g e v i n g . Voor hen gaat foto-

p o w e r of r e p r e s e n t i n g their o w n parts of

traditional.

Ruby contrasteert met e e n pragmatische

grafie verder dan kunst, het is e e n manier

the w o r l d to t h o s e g r o u p s t r a d i t i o n a l l y

visie vanuit het kunstestablishment van de

o m te kunnen d e e l n e m e n aan het leven van

d i s p l a c e d . Interestingly in the s a m e

ontwikkelde landen, waar het verifieerbare

het land, e e n waarborg voor het bestaan

magazine, Hripsimé Visser counters Ruby

esthetische resultaat van e e n werk, naast de verkoopmogelijkheden, de allesoverheersen-

w i t h a p r a g m a t i c v i s i o n f r o m w i t h i n the Door de aard van het project zijn ten-

art e s t a b l i s h m e n t of t h e d e v e l o p e d w o r l d ,

In a n y c a s e , the T a f o s p h o t o g r a p h s p r o v i d e u s w i t h a c c e s s to a w o r l d p o r t r a y e d w i t h the n a t u r a l n e s s of the i n h a b i t a n t of that v e r y s a m e w o r l d , as o p p o s e d to the e x o t i c or p a t h e t i c

de maatstaf is. zonder daarbij overigens

toonstellingen altijd binnen het land geble-

w h e r e the v e r i f i a b l e a e s t h e t i c result of a

afbreuk te willen d o e n aan eventuele andere

ven. Een gezamenlijk initiatief van Tafos en

w o r k , if not a l s o its m a r k e t a b l e p o t e n t i a l ,

w a a r d e n , van sociale of andere aard.

The Photographers' Gallery heeft geleid tot

s e r v e s as a m e a s u r e a b o v e other

het organiseren van d e eerste internationale

considerations, although without

tentoonstelling, die binnenkort in Europa en

d i s c o u n t i n g other p o s s i b l e v a l u e s , b e

sel vergt inderdaad e e n genuanceerde aan-

de Verenigde Staten te zien zal zijn. Het is

t h e y s o c i a l or not.

pak, waarin o v e r w e g i n g e n zoals die hierbo-

waar dat met het o o g op de p r e s e n t a t e bui-

ven w e r d e n b e s c h r e v e n s a m e n k o m e n ,

ten Peru c o n c e s s i e s zijn gedaan aan een

omdat het hier gaat o m e e n project, dat heel

soort esthetiek dat de ontvangst binnen het

require a g l o b a l a p p r o a c h in w h i c h

b e w u s t doel en functie, kunst en maat-

kunstestablishment garandeert, en d a : de

c o n s i d e r a t i o n s , like t h o s e p r e v i o u s l y

schappij, subjectiviteit en objectiviteit ver-

v o o r w e r p e n in de a s s e m b l a g e e e n zekere

m e n t i o n e d , c o m p e n e t r a t e , s i n c e it

smelt. Maar waar het uiteindelijk op neer-

couleur locale w e e r g e v e n en niet die func-

i n v o l v e s a project w h i c h c o n s c i o u s l y

tionele kracht uitstralen die ze hebben w a n -

m e a n s of c o n t r o l l i n g their s e l f - i m a g e a n d

komt is dat w e hier te maken hebben met

b l e n d s p u r p o s e a n d f u n c t i o n , art a n d

e e n project waarin de d e e l n e m e r s laten zien

neer ze in Peru w o r d e n tentoongesteld. Alle

this s e r v e s as a m e t h o d of c u l t u r a l

s o c i e t y , the s u b j e c t i v e a n d the o b j e c t i v e ;

mogelijke gekunsteldheid ten spijt, komt de

r e s i s t a n c e , as a c o n f r o n t a t i o n a n d

dat ze s c h o o n h e i d met hun eigen vocabulai-

a n d w h e n all is s a i d a n d d o n e , it is a

Een g o e d begrip van het Tafos-verschijn-

To understand Tafos w o u l d certainly

s t e r e o t y p e w h i c h is u s u a l l y p r e s e n t e d b y o u t s i d e r s . T h e role s are i n v e r t e d : the p o p u l a r c u l t u re of t h e s e g r o u p s no l o n g e r m e a n s b e i n g the p a s s i v e s u b j e c t of p h o t o g r a p h y , i n s t e a d it is p h o t o g r a p h y w h i c h b e c o m e s a s s i m i l a t e d into their o w n l i f e s t y l e s a n d is itself c o n v e r t e d into popular culture. T h e v i s u a l c o d i f i c a t i o n of thei r w o r l d r e i n f o r c e s t h e c o l l e c t i v e identity b y

r e p r e s e n t a t i o n in a c l a s s - r i d d e n s o c i e t y

re kunnen definiëren, zonder d e steun van

w h i c h d i s p l a c e s t h e m , a n d as an active

d e kunst met de grote K.

e l e m e n t in the s e a r c h for a l t e r n a t i v e s in a c o u n t r y w h i c h is c u r r e n t l y u n d e r g o i n g a n

W e m o e t e n i m m e r s niet vergeten dat dit geen fotografen in d e traditionele zin van

a c u t e e c o n o m i e c r i s i s a l o n g w i t h the

het w o o r d zijn, maar boeren, arbeiders or

c o n s e q u e n t h a r d s h i p s of s o c i a l a n d

straatventers, die foto's maken van e e n ver-

p o l i t i c a l v i o l e n c e . T h e i r p a r t i c i p a t i o n in

rassend hoge kwaliteit, al is dat voor d e pro-

the m e d i a of c o m m u n i c a t i o n is part of

fessionele e s t h e t i c u s m i s s c h i e n moeilijk te

their f i g h t for a d i g n i f i e d e x i s t e n c e w i t h i n

verkroppen.

t h i s hostil e e n v i r o n m e n t . For t h e m p h o t o g r a p h y is s o m e t h i n g w h i c h g o e s

Volgens Ennque Larrea, coördinator van

b e y o n d art, it is a m e a n s of g a i n i n g

het project in Lima, beschikke n de sociale

p a r t i c i p a t i o n in the life of the c o u n t r y , a

groeperingen die met het Tafos-project wor-

g u a r a n t e e of their e x i s t e n c e .

den bereikt over e e n intense visuele ervaringstraditie, e e n rijk potentieel dat door de

B e c a u s e of the nature of the project,

sociale structuur wordt onderdrukt. A l s ze

their exhibitions have been c o n f i n e d to a

de mogelijkheid kri|gen o m zich uit te druk-

n a t i o n a l l e v e l . A s a result of a joint

ken, ontladen hun ervaringen zich dan ook in

initiative b e t w e e n T a f o s a n d T h e

de vorm van betekenisvolle, sterke visuele b e e l d e n . ' Het is interessant o m e e n vergelijking te m a k e n t u s s e n foto's van groepen uit

P h o t o g r a p h e r s ' G a l l e r y , the first José Figueroa La Habana, 1990

afgelegen dorpjes in d e A n d e s . die intuïtief compositiepatronen m a k e n van e e n verfijnde soberheid die terug te voeren is tot d e traditie van de voorouders, en de groepen uit d e stadsbuurten, die meer door de stad lijken te w o r d e n beïnvloed en heel makkelijk en vloeiend de visuele c o d e s van de m a s s amedia m hun traditionele volkskunst opnemen.

E u r o p e a n d the U S A . It is true that for its presentation outside Peru concessions

tentoonstelling echter over als e e n bood-

project w h e r e the p a r t i c i p a n t s

schap die is aangepast aan het publiek van

d e m o n s t r a t e that t h e y c a n b e c o m e

h a v e b e e n m a d e to an a e s t h e t i c i s m w h i c h

d e ontwikkelde landen. ZIJ geeft e e n duidelij-

c a p a b l e of d e f i n i n g b e a u t y in their o w n

w i l l e n s u r e a r e c e p t i o n w i t h i n the art

ke indruk van d e w r e d e werkelijkheid en het

t e r m s , w i t h o u t the b a c k i n g of 'art' w r i t t e n

e s t a b l i s h m e n t , a n d that the o b j e c t s in the

verlangen naar verandering in de g e m e e n -

in c a p i t a l letters.

a s s e m b l a g e t e n d to p r o v i d e l o c a l c o l o u r

s c h a p p e n waarin de foto's w e r d e n gemaakt. D e tentoonstelling gaat vergezeld van

K e e p in m i n d that t h e s e are not p h o t o g r a p h e r s in the t r a d i t i o n a l s e n s e of

e e n kleine geïllustreerde catalogus, met

the w o r d , but p e a s a n t s , w o r k e r s or street

daarin een representatieve keuze aan foto's

v e n d o r s w h o use p h o t o g r a p h y and,

ons toegang tot e e n w e r e l d , die wordt

uit de verschillende w o r k s h o p s . D e bijbeho-

a l t h o u g h this fact m a y p r o v e s u s p i c i o u s

geschetst met d e natuurlijkheid van degene

rende teksten g e v e n toepasselijke informa-

for the p r o f e s s i o n a l aesthetist, it is

die deze w e r e l d bewoont en niet met de

tie over de kontekst waarin deze m e n s e n

s u r p r i s i n g to c o n f i r m the e x t r a o r d i n a r y

exotische of pathetische stereotiepen waar-

w e r k e n en de doelen die zij nastreven. Zo

q u a l i t y of their results.

m e e deze w e r e l d meestal door buitenstaan-

laat bijvoorbeeld e e n sprekende foto van

Hoe het ook zij, d e Tafos-foto's geven

i n t e r n a t i o n a l s h o w i n g h as b e e n o r g a n i z e d a n d shall be c i r c u l a t i n g t h r o u g h o u t

A c c o r d i n g to E n r i q u e L a r r e a ,

rather t h a n c o n v e y i n g the f u n c t i o n a l f o r c e w h i c h s u r r o u n d s t h e m w h e n t h e y are e x h i b i t e d in P e r u . H o w e v e r , in s p i t e of a n y p o s s i b l e artificiality, the e x h i b i t i o n c o m e s a c r o s s as a m e s s a g e a d a p t e d to the p u b l i c of the d e v e l o p e d w o r l d , a n d it t r a n s m i t s a c l e a r v i s i o n of the c r u d e reality a n d the y e a r n i n g for c h a n g e of t h o s e c o m m u n i t i e s in w h i c h the photographs were produced.

ders wordt w e e r g e g e v e n . D e rollen zijn

een huwelijk in de A n d e s e e n mythische tra-

omgedraaid, volkscultuur wil niet langer zeg-

ditie zien. die net als andere beelden die

social g r o u p s reached by Tafos have a

gen dat je ie passief moet laten fotografe-

betrekking hebben op volksvieringen en ritu-

t r a d i t i o n of i n t e n s e v i s u a l e x p e r i e n c e , a

ren. D e fotografie is geïntegreerd geraakt in

e l e n , wordt gebruikt als middel o m d e identi-

i l l u s t r a t e d c a t a l o g u e has b e e n p u b l i s h e d ,

rich potentia l w h i c h r e m a i n s r e p r e s s e d b y

p r o v i d i n g a g o o d s e l e c t i o n of

c o ö r d i n a t o r of the project in L i m a , the

T o a c c o m p a n y the e x h i b i t i o n a s m a l l

R E T R O p h o t o g r a p h s f r o m the different

c o n d i t i o n s are p r e s e n t e d as a n

teit van de g e m e e n s c h a p te laten zien en

Noot

w o r k s h o p s a l o n g w i t h texts w h i c h a d d

a f f i r m a t i o n of their c a p a c i t y for s u r v i v a l

bevestigen. B e e l d e n van de ontberingen van

1. In: La fotografia en la büsqueda de la identidad

a p p r o p r i a t e i n f o r m a t i o n a b o u t the c o n t e x t

and

the s e a r c h for a better future.

het werk in de stadswijken, van de g e m e e n -

nacional: La experiencia de TAFOS. een rapport van

A p r o v i s i o n a l list of the p l a c e s w h e r e

s c h a p p e n die zich daar vormen en van d e

Enrique Larrea op het eerste Peruaans Symposium

in w h i c h t h e y w o r k a n d the o b j e c t i v e s t h e y are t r y i n g to a c h i e v e . T h u s , for

this e x h i b i t i o n w i l l be p r e s e n t e d i n c l u d e s

armoedige levensomstandighede n w o r d e n

voor de Fotografie. Universiteit van Lima, november

e x a m p l e , a n e l o q u e n t p h o t o g r a p h of a

the T r o p e n m u s e u m in A m s t e r d a m in

gebracht als bevestiging van het v e r m o g e n

1989.

m a r r i a g e in the A n d e s r e v e a l s an entire

M a r c h 1993.

te overleven e n te streven naar e e n betere

m y t h i c a l t r a d i t i o n that, just like o t h e r

Jorge Heredia

toekomst.

i m a g e s w h i c h a l s o refer to p o p u l a r

V o l g e n s e e n voorlopige lijst zal de ten-

c e l e b r a t i o n s a n d r i t u a l s , is p r e s e n t e d as a m e a n s of r e i n f o r c i n g t h e identity of the c o m m u n i t y . I m a g e s of the h a r d s h i p s of w o r k in the m a r g i n a l u r b a n n e i g h b o u r h o o d s , of their c o m m u n a l o r g a n i z a t i o n , a n d of their h u m b l e l i v i n g

Note 1. In: La fotografia en la büsqueda de la identidad nacional: La experiencia de TAFOS, a report presented by Enrique Larrea at the 1 st Peruvian Symposium of Photography, University of Lima, November 1989.

toonstelling onder andere te zien zijn in het T r o p e n m u s e u m in A m s t e r d a m (maart1993). J o r g e Heredia

BREDA FOTOGRAFICA Visitors

to photo

feel as though the Charge

all too

often

they have wandered

festivals

into

of the Light Brigade:

the right of them, canon them. In addition of showcasing

to serving

canon

Eretempel zonder Pantheon

terechtgekomen:

Breda, diverse lokaties/various locations, 12/7-30/8/92

purpose

once again trot out photographers

krijgen in

canon rechts van hen en

canon links. Naast het tonen van nieuw

and works

exhibit

at many

that constitute

festivals

is an excuse

the photographic

on the theory that we can never see them too often, or, more likely, that the may draw in the culturally

uninitiated,

canon, "event"

who will now be exposed them for the first

to time.

plaatselijk pronken

talent is de centrale expositie met fotografen

meesterwerken genoeg

op veel manifestaties

en werk die de fotografie-canon

en erkende fotografen).

kunt zien, of wat waarschijnlijker

"evenementskarakter"

c a n o n i c a l s h o w s h o u l d h a v e b e e n of

Met

vormen

is, vanuit de gedachte

van de manifestatie

(de lijst van

erkende

dat het

de cultuur-analfabeten

name de hoofdtentoonstelling op

lokken,

gaat over A m e r i k a a n s e fotografie. Dat is een

c o i n c i d e n t a l , for the p h o t o g r a p h i c c a n o n

Photography

no e x c e p t i o n to this. W h a t c a n o n e s a y of

has

B e y e r d bleek g e e n uitzondering op d e z e

Maar dat deze tentoonstelling de

it - e x c e p t that it w a s all t h e r e ? A d a m s '

m o r e s p e c i f i c a l l y , a c r e a t i o n of the

regel. W a t valt erover te zeggen - behalve

A m e r i k a a n s e fotografie tot o n d e r w e r p heeft

Moonrise,

the Twentieth

Century,

Photography

at D e B e y e r d , w a s

l a r g e l y b e e n an A m e r i c a n c r e a t i o n -

American

naar binnen zal

kennismaken.

A m e r i c a n p h o t o g r a p h y is not

F o t o g r a f i c a '92, American

Breda Fotografica '92,

een excuus om weer eens te

Dat laatste vanuit de theorie dat je ze niet vaak

zodat zij op deze manier met dit soort werk kunnen

C e r t a i n l y the m a i n e x h i b i t at B r e d a

van foto-manifestaties

maar al te vaak het gevoel dat ze midden de Charge of the Light Brigade zijn

new or local talent, the central

nature of the festival

Bezoekers

surprises

to the left of the

verrassingen

without

in the Twenveth

Century in D e

c u s s i e s over d e canon o p hun hevigst zijn.

M u s e u m of M o d e r n A r t - a n d a l t h o u g h it

dat het er allemaal w a s ? A d a m s '

prints. M i n o r White, Eugene S m i t h , A a r o n

has

een

Pepper van W e s t o n , de F.S.A.-foto's

fie-canon voor het grootste g e d e e l te e e n

S i s k i n d , R o b e r t Frank, C a l l a h a n ,

h i s t o r i e s of p h o t o g r a p h y s u c h as

van

Evans, M i n o t W h i t e , Eugene S m i t h ,

A m e r i k a a n s e uitvinding is - meer in het bij-

Friedlander, U e l s m a n , Heinecken, Tress,

G e r n s h e i m , N e w h a l l a n d P o l l a c k , it

Aaron Siskind, Robert Frank, Callahan,

W i t k i n . W e l l , p e r h a p s w h a t c o u l d be s a i d

remains largely A m e r i c a n . S u c h Western

Friedlander, U e l s m a n , Heinecken, T r e s s ,

M o d e r n Art - en h o e w e l hij wordt onder-

is that there w e r e no s u r p r i s e s , n o t h i n g

E u r o p e a n s as e n t e r the c a n o n g e n e r a l l y

Witkin. De enige opmerking die valt te

b o u w d door de standaardgeschiedschrijvin-

a d v e n t u r o u s or c o n t r o v e r s i a l or

either w o r k e d in A m e r i c a ( M a n R a y ,

maken, is m i s s c h i e n dat er g e e n verrassin-

gen

c h a l l e n g i n g , not e v e n l e s s e r - k n o w n but

Horst), or w e r e d e e p i n f l u e n c e s o n

gen

G e r n s h e i m . N e w h a l l en Pollack, blijft het

e q u a l l y a u t h o r i t a t i v e w o r k s by the

A m e r i c a n p h o t o g r a p h y (Atget, C a r t i e r -

sieels of uitdagends, zelfs niet minder

toch voornamelijk e e n A m e r i k a a n s e aangele-

masters.

B r e s s o n ) or b o t h (Kertesz). T h e f o r m e r , of

bekend maar e v e n veelzeggen d werk van d e

genheid. Wësteuropeanen die e e n plaatsje

c o u r s e , t u r n u p in t h i s e x h i b i t .

meesters.

in de canon v e r w e r v e n , hebben over het

a W e s t o n Pepper,

Evans' F.S.A.

o n g o i n g d e b a t e a b o u t the c a n o n -

p a r t i c u l a r l y the literary c a n o n , t h o u g h

b e e n r e i n f o r c e d b y the S t a n d a r d

the other h a n d , the p h o t o g r a p h i c

Moonnse,

g o e d e zaak, omdat juist in A m e r i k a de dis-

w a r e n , niets avontuurlijks, controver-

Er is e e n doorgaand debat over d e

is ook w e e r niet toevallig, omda t de fotogra-

zonder e e n uitvinding van het M u s e u m of

van de fotografie, zoals die van

a l g e m e e n m de Verenigde Staten gewerkt (Man

Ray, Horst) of hebben hun sporen

a l s o the c a n o n of " g r e a t " art, has, a l o n g

c a n o n is rather m o r e o p e n t h a n the

canon gaande - vooral over de literaire

w i t h the related d e b a t e o v e r " p o l i t i c a l

literary c a n o n . U n l i k e the literary c a n o n ,

canon, maar ook de canon van d e kunst met

c o r r e c t n e s s " , b e c o m e a f i x t u re of

the p h o t o g r a p h i c c a n o n , as s e e n in this

een

A m e r i c a n intellectua l life o v e r the past

show, comparatively welcomes w o m e n :

verwante debat over 'politiek f a t s o e n ' de

f e w y e a r s . Is the c a n o n of " r e c o g n i z e d

Imogen C u n n i n g h a m , Dorothea Lange,

afgelopen jaren e e n vast onderdeel van het

masterpieces" threatened by " d i l u t i o n "

B e r n i c e A b b o t t , H e l e n Levitt, D i a n e A r b u s ,

Noordamerikaanse intellectuele leven

or " n e g l e c t " , so that " w e " w i l l lose o u r

and

g e w o r d e n . Wordt de canon van 'erkende

" c u l t u r a l h e r i t a g e " ? But w h o are " w e " ,

photographers. Perhaps because so much

m e e s t e r w e r k e n ' bedreigd door 'water bij d e

hanger, In tegenstelling tot de literaire

and

of p h o t o g r a p h y f o u n d its outlet in

wijn' of door 'verwaarlozing', zodat 'wij'

canon, is er in d e fotografie, zoals op deze

b e n e f i t s f r o m m a i n t a i n i n g it? O u g h t it be

p h o t o j o u r n a l i s m or c o m m e r c i a l w o r k , the

onze 'culturele erfenis' kwijtraken? M a a r w i e

tentoonstelling te zien is, ook plaats voor

e x p a n d e d or c h a n g e d ? O r is our s o c i e t y

p h o t o g r a p h i c c a n o n d o e s not feel t h e

zijn 'wij', w i e heeft de canon o p g e s t e l d en

een

n e e d to m a i n t a i n either the m o r a l l y

w i e profiteert ervan dat hij stand houdt?

Dorothea Lange, Bernice Abbott, Helen Levitt, Diane A r b u s e n zelfs fotografen van

w h o d e c r e e d the c a n o n , a n d w h o

f r a g m e n t e d that it is n o n s e n s e to

even more among contemporary

hoofdletter is s a m e n met het daaraan

nagelaten in de A m e r i k a a n s e fotografie (Atget, Cartier-Bresson) of d e d e n beide (Kertesz). De e e r s t g e n o e m d e n k o m e n uiteraard in deze tentoonstelling voor. Aan

d e andere kant is de fotografie-

canon veel opener dan zijn literaire tegen-

aantal v r o u w e n : Imogen C u n n i n g h a m ,

speak of " a " c u l t u r a l h e r i t a g e at all, so

uplifting or " h i g h a r t " t o n e of the literary

M o e t hij uitgebreid of gewijzigd w o r d e n ? Of

that the c o n c e p t of a c a n o n s h o u l d be

c a n o n either, a l l o w i n g in s u c h " l o w l i f e "

is onze maatschappij zo verdeeld dat het

recenter d a t u m . M i s s c h i e n omdat d e foto-

a b a n d o n e d - or d e s t r o y e d ?

onzin is o m hoe dan ook van ' e e n ' culturele

grafie zo vaak via de fotojournalistiek of het

t h r o u g h T u l s a ) , a n d a l t h o u g h the bulk of

erfenis te spreken, zodat w e het c o n c e pt

c o m m e r c i ë l e w e r k naar buiten k w a m , is het

the i m a g e s w e r e " a r t " rather t h a n

van

binnen d e fotografie-canon niet nodig de

c o m m e r c i a l or j o u r n a l i s t i c , it i n c l u d e s

of er definitief m e e moeten afrekenen?

That t h i s v e r y c a n o n i c a l s h o w , w h i c h p r o m p t s reflectio n a b o u t c a n o n i c i t y , should have concerned A m e r i c a n p h o t o g r a p h y is f o r t u n a t e , in v i e w of the fact that A m e r i c a is w h e r e the d e b a t e o v e r c a n o n is hottest. But that this very

W e e g e e a n d Larry Clark (at least

memorable commercial photographers like H o r s t , p h o t o - j o u r n a l i s t s of the Life p h o t o - e s s a y s c h o o l like S m i t h , a n d e v e n

de canon m o e t e n laten voor wat het is -

Deze, zeer door d e canon g e r e g e e r d e tentoonstelling, die op zich w e e r aanleiding geeft tot bezinning op het c o n c e p t canon.

moreel verheffende, 'Kunst m e t e e n grote K'-toon van d e literaire canon in stand te houden. Er is plaats voor zulk 'rapalje' als W e e g e e en Larry Clark (dat wil z e g g e n via

R E T R O Tulsa), en h o e w e l het merendeel van de

Grote Kerk foto's uit 1936 en 1983 naast

(again) W e e g e e . lts f o r w a r d e d g e is m u c h

h i s t o r y of w o r l d p h o t o g r a p h y has m a n y

foto's 'kunst'-foto's zijn en niet zozeer c o m -

elkaar hingen, liet e e n s te meer zien hoe sta-

m o r e o p e n for n e w a r r i v a l s w h o m a y in

p r o b l e m s , for A m e r i c a the w o r k at De

mercieel of journalistiek, vinden w e in de

tisch zijn oeuvre is. Maar aan d e andere

t i m e j o i n the p a n t h e o n t h a n is the literary

B e y e r d w a s , in g e n e r a l , that w h i c h is

lijst van erkende fotografen gedenkwaardige

kant, w a a r o m knoeien met 'perfectie' als je

c a n o n - t h o u g h m y g u e s s is that m o s t of

i m p o r t a n t , the c o l l e c t i v e m e m o r y for

n a m e n van commerciële fotografen als

die perfectie al heb bereikt? Ton Hendriks,

the n e w n a m e s o n v i e w at D e B e y e r d d i d

t h o s e l o o k i n g at or w o r k i n g in

Horst, de fotojournalisten van de Life-foto-

van w i e werk te zien w a s in Galerie

bear the M o M A ' s s e a l of a p p r o v a l .

photography.

e s s a y s c h o o l zoals Smith en zelfs (alweer)

Molenaars en het R i j k s m u s e u m voor

W e e g e e . D e fotografie-canon staat veel

Volkenkunde, deed g e w o o n waar hij g o e d in

A m e r i c a n c a n o n , it d o e s h a v e its b l i n d

meer o p e n voor n i e u w k o m e r s die na verloop

is, of dat nu is t u s s e n dakloze kinderen in

s p o t s . C u r i o u s l y , for a s h o w p u r p o r t i n g to

in a n e v e n t like B r e d a F o t o g r a f i c a . T h e r e

van tijd naar de eretempel m o g e n doorschui-

A m s t e r d a m of Tibetaanse vluchtelingen.

document "Twentieth Century" American

w e r e as f e w s u r p r i s e s a m o n g the s m a l l e r

M a a r er w a s ook werk dat anders w a s

p h o t o g r a p h y , f r o m w h a t h u n g in De

e x h i b i t s as a m o n g the A m e r i c a n c a n o n .

ven dan bij d e literaire canon het geval is h o e w e l ik v e r m o e d dat de m e e s t e nieuwe

O n the other h a n d , e v e n as a n

It is o n the b a s i s of w o r k s like t h e s e that w e look at the rest of the e x h i b i t i o n s

S e e i n g H o r s t ' s prints f r o m 1936 a n d 1983

namen op de D e Beyerd-tentoonstelling het

h u n g next to e a c h other in the e x p a n d e d

stempel van goedkeuring van het M o M A

s e l e c t i o n of his w o r k in the G r o t e Kerk

droegen.

r e m i n d e d o n e a g a i n of h o w static his o e u v r e w a s ; but a g a i n , w h y t a m p e r w i t h

Aan de andere kant heeft het zelfs als

" p e r f e c t i o n " w h e n y o u ' v e a c h i e v e d it?

A m e r i k a a n s e canon zijn blinde vlekken. Het

T o n H e n d r i k s , o n v i e w at G a l e r i e

is heel merkwaardig voor e e n tentoonstel-

M o l e n a a r s a n d the R i j k s m u s e u m v o o r

ling die e e n verslag beweert te zijn van de

V o l k e n k u n d e , w a s d o i n g w h a t he d o e s

twintigste-eeuwse A m e r i k a a n s e fotografie

well, whether a m o n g homeless children

dat je op grond van de foto's in De Beyerd

in A m s t e r d a m or T i b e t a n r e f u g e e s . O n the

de indruk krijgt dat er de eerste vijfentwintig

o t h e r h a n d , s o m e of the w o r k struck o n e

jaar van deze e e u w weinig of niets gebeurde

as b e i n g different for the s a k e of

m de A m e r i k a a n s e fotografie. In feite is dit

difference. Did pasting feathers o n t h e m

e e n voorbeeld van de gebruikelijke kritiek

really a d d a n y t h i n g to C l a u d i n e

dat de fotografie als plaatje toen op zijn ein-

C a p d e v i l l e ' s c o l o u r p h o t o c o l l a g e s of M a l i

de liep en dus maar beter g e n e g e e r d kan

(Galerie J a c q u e t ) ? S i m i l a r l y , t h e n o v e l t y

worden.

of J u l i a V e n t u r a ' s i n s t a l l a t i o n of life-size

M e t uitzondering van J a m e s van der

c o l o u r portraits of y o u n g g i r l s , cut out

Zee, zijn d e zwarten ondervertegenwoordigd

and mounted on free-standing boards

en een belangrijk figuur als Mapplethorp e is

(Grote Kerk) m a y a c t u a l l y have g o t t e n in

alleen o m zijn portretten o p g e n o m e n . De

the w a y of w h a t I p r e s u m e s h e i n t e n d e d

enige naakte man in d e verzameling w a s

w i t h her Homage,

e e n zwarte, die door blanke gevangenbe-

if c o m p a r e d w i t h

s i m i l a r l y m o t i v a t e d portraits by, for

waarders wordt gefouilleerd en als je deze

i n s t a n c e , S t a r r O c k e n g a , w h e r e the

tentoonstelling m a g geloven, is zelfs het

i m a g e s g a i n p o w e r b y f o r c i n g us to look

vrouwelijk naakt een vrijwel o n b e k e n d v e ' -

omwille van het anders-zijn. V o e g d e n de

B e y e r d it w o u l d a p p e a r that little or

schijnsel in de A m e r i k a a n s e fotografie van

at t h e m in their i s o l a t i o n w i t h i n the

opgeplakte veren nu echt iets toe aan de

n o t h i n g h a p p e n e d in A m e r i c a n

deze e e u w . Ik ben ervan overtuigd dat de

traditional frame. M o r e interesting were

fotocollages van Mali van de hand van

p h o t o g r a p h y for the first q u a r t e r of the

organisatoren best een Weston-naakt door

O s s i p ' s m a n i p u l a t i o n s of f o u n d i m a g e s

Claudine Capdeville (Galerie Jacquet)? Zo

c e n t u r y , reflecting the S t a n d a r d critical

de censuur hadden kunnen s m o k k e l e n .

( G r o t e Kerk) - p r e s u m a b l y f r o m o l d

kan ook het n i e u w e in Julia Ventura's instal-

s t a n c e that the p i c t o r i a l p h o t o g r a p h y w a s

Zoals de zaken nu liggen, is de tentoonstel-

e u g e n i c s texts, i l l u s t r a t i n g " g e n e t i c a l l y

latie - levensgrote uitgeknipte kleurenfoto's

a d e a d e n d , better i g n o r e d . O u t s i d e of

ling geen afspiegeling van de Amerikaanse

d e g e n e r a t e " t y p e s (or if not, c e r t a i n l y

van jonge meisjes, op vrijstaande borden

J a m e s v a n der Z e e , b l a c k s r e m a i n u n d e r -

fotografie, maar getuigt zij van d e

s t r o n g l y r e m i n i s c e n t of t h e m ) ; the b r o a d

(Grote Kerk) - b e l e m m e r e n d hebben

r e p r e s e n t e d , a n d a s i g n i f i c a n t figure like

A m e r i k a a n s e hysterie rond de pornografie

" c a n c e l l a t i o n " a c r o s s o n e of t h e m w a s

gewerkt op wat zij, naar ik a a n n e e m , heeft

M a p p l e t h o r p e is a d m i t t e d o n l y for his

en de angst voor het kwijtraken van over-

q u i t e u p s e t t i n g in v i e w of c o n t e m p o r a r y

willen zeggen met haar Homage.

portraits. T h e o n l y n u d e m a l e in the

heidssubsidies. In d e A m e r i k a a n s e foto-

r e p o r t s of " e t h n i c c l e a n s i n g " a n d n e o-

je ze vergelijkt met foto's vanuit e e n zelfde

c o l l e c t i o n w a s a black m a n e n d u r i n g a

canon kan veel, o m met W h i t m a n te spre-

N a z i r e v i v a l s . A n d the p h o t o w o r k s b y

invalshoek van bijvoorbeeld Starr O c k e n g a ,

strip-search by white prison guards, a n d ,

ken, maar er zijn kennelijk grenzen.

Ingolf a n d C l a u d i a T i m p n e r (Galerie

waarin de beelden sterker w o r d e n omdat

if y o u b e l i e v e this s h o w , e v e n the f e m a l e

M o l e n a a r s ) w e r e of interest f r o m a n o t h e r

w e ze alleen maar geïsoleerd in de traditio-

n u d e is a l m o s t u n k n o w n in A m e r i c a n

a n g l e : t h e y take the t r u i s m that a p h o t o is

nele lijst kunnen zien. Interessanter w a r e n

p h o t o g r a p h y of this c e n t u r y . l'm s u r e the

a collaboration between the subject a n d

O s s i p s manipulaties van bestaande beelden

curators could have s m u g g l e d a W e s t o n

the p h o t o g r a p h e r to a n e w l e v e l , w i t h

(Grote Kerk), waarschijnlijk afkomstig uit

n u d e past the c e n s o r s , but as it is, the

prints of the m o d e l (Claudia) b y the

oude rasveredelingsteksten, beelden van

reality to w h i c h the s h o w testifies is not

p h o t o g r a p h e r (Ingolf), m a n i p u l a t e d in the

'genetisch gedegenereerde types' (of op zijn

that of A m e r i c a n p h o t o g r a p h y , but that of

d a r k r o o m b y b o t h to a c h i e v e a m u t u a l l y

minst sterk daarop lijkende types). Het

A m e r i c a ' s present hysteria over

s a t i s f a c t o r y result. Far f r o m n o v e l t y for its

w o o r d 'cancellation' d w a r s over één van de

p o r n o g r a p h y a n d the fear of l o s i n g

o w n s a k e , their w o r k i n g out the t r u i s m

foto's w a s s c h o k k e n d gezien de huidige

government grants. The A m e r i c a n photo

a n a l y t i c a l l y h as p r o d u c e d w o r k s of s o m e

berichten over de " e t n i s c h e zuiveringen" en

c a n o n m a y , in W h i t m a n ' s w o r d s ,

p o w e r . N o n e of this w o r k is likely to r e a c h

de opleving van het neo-nazisme. D e foto-

' e n c o m p a s s m u l t i t u d e s ' , but it d o e s have

c a n o n i c a l status, but all - e v e n t h o s e I

w e r k e n van Ingolf en Claudia Timpner

its l i m i t s .

w o u l d c o u n t as u n s a t i s f a c t o r y - w a s

Toch w a r e n er maar weinig w e r k e n die ik er niet thuis vond horen en behalve de P h o t o - S e c e s s i o n (Kasebier en W h i t e waren per slot van rekening twintigste-eeu w A m e r i k a a n s e fotografen) en e e n verdere uitbreiding van de journalistieke fotografie, met name de oorlogsreportage (er zijn beelden uit de Vietnam-oorlog die o p g e n o m e n hadden m o e t e n w o r d e n al w a s het alleen maar o m de invloed die zij hadden op het A m e r i k a a n s e bewustzijn), vond ik dat er verder w e i n i g ontbrak. De canon w a s zeker niet wereldomvattend, maar wat A m e r i ka betreft w a s het werk in D e B e y e r d , over het algem e e n , s y n o n i e m aan wat belangrijk wordt g e v o n d e n , aan het collectieve g e h e u g e n van hen die naar fotografie kijken en hen die fotografie bedrijven.

Zeker als

(Galerie Molenaars) w . r e n vanuit e e n andere invalshoek interessant: zij brengen d e algem e e n bekende waarheid dat e e n foto tot stand komt door s a m e n w e r k i n g t u s s e n gefotografeerde en fotograaf op een n i e u w plan: de foto's van het model (Claudia) gemaakt door Ingolf w o r d e n in de donkere

Dit soort werk bepaalt w e l de manier

kamer door beiden bewerkt zodat e e n voor

waarop w e de rest van de tentoonstellingen

beiden bevredigend resultaat wordt bereikt.

op e e n manifestatie als Breda Fotografica

Het gaat hier niet o m anders zijn omwill e

bekijken. Er waren even weinig verrassingen

van het anders zijn. H u n analytische uitwer-

bij d e kleinere tentoonstellingen als bij de

king van wat iedereen w e e t , heeft e e n aan-

Amerikaanse c a n o n . Het feit dat bij de uitge-

tal krachtige w e r k e n opgeleverd. Niets van

breide selectie uit het werk van Horst in de

Still, there w a s a l m o s t n o t h i n g that I

worth seeing.

s t o o d b e f o r e a n d t h o u g h t " W h a t is this d o i n g h e r e ? " , a n d , a s i d e f r o m the P h o t o -

T h e other h i g h l i g h t of the B r e d a

S e c e s s i o n (after all, K a s e b i e r a n d W h i t e

F o t o g r a f i c a w a s t h e e x h i b i t of F e l i c e

were t w e n t i e t h - c e n t u r y A m e r i c a n

B e a t o ' s J a p a n e s e p h o t o g r a p h s at the

photographers), and a further e x p a n s i o n

N i e u w e Brabantse Kunst Stichting. Not

of j o u r n a l i s t i c p h o t o g r a p h y , p a r t i c u l a r l y

i n c l u d e d in the w o r l d c a n o n , like, for

w a r r e p o r t a g e (there are s o m e i m a g e s

i n s t a n c e , F i r t h , p e r h a p s b e c a u s e his w o r k

f r o m the V i e t n a m w a r that d e s e r v e d

w a s not w i d e l y e n o u g h k n o w n at the t i m e

i n c l u s i o n for their i m p a c t o n A m e r i c a n

to c o m e to the a t t e n t i o n of the c a n o n

c o n s c i o u s n e s s , if f o r no other r e a s o n ) ,

m a k e r s , B e a t o c e r t a i n l y is of the s a m e

there w a s little I w o u l d h a v e a d d e d . W h i l e

stature as a p h o t o g r a p h e r w h o ha s

the n o t i o n of a c a n o n for the w h o l e

s h a p e d o u r w h o l e w a y of s e e i n g a

R E T R O c u l t u r e , in t h i s c a s e , J a p a n prior to W o r l d

p u z z l e d b y the c o n t r a d i c t o r y

dit werk zal in de canon w o r d e n opgeno-

War

preconceptions Europeans have about

men,

w h a t t r a d i t i o n a l J a p a n w a s " r e a l l y " like

A m e r i c a , and h o w they arise. Television

maat w a s - w a s de moeite waard.

can

a n d H o l l y w o o d , s u r e l y , but a l s o the

II. A l m o s t all of o u r m e n t a l i m a g e s of be f o u n d here. It m a k e s o n e j u m p a

little to c o m e face to f a c e w i t h s u c h a n

maar alles - zelfs wat b e n e d e n d e

Vanuit d e z e kennis krijgt veel van het w e r k op d e Breda Fotografica e e n heel andere ordening. Het ruisende water en de

Het andere hoogtepunt van Breda

gongs in M a r k de Fraeyes Korea, Natuur

A m e r i c a n p h o t o g r a p h i c c a n o n has its

Fotografica w a s de tentoonstelling van

Religie (Volkenkunde M u s e u m ) krijgen iets

e x a m p l e of the p o w e r of p h o t o g r a p h y to

r o l e . In this s e n s e , it w a s all at De B e y e r d

Felice B e a t o ' s J a p a n s e foto's in de N i e u w e

banaal voorspelbaars in vergelijking met

fix o u r m e n t a l v i s i o n s of c u l t u r e , t i m e a n d

t o o : the m a j e s t i c p h y s i c a l l a n d s c a p e

Brabantse Kunst Stichting. In tegenstelling

B e a t o ' s werk en de foto's van Mali van

p l a c e , but o n e is g i v e n a further start to

(Adams), and what A m e r i c a n s have m a d e

tot bijvoorbeeld Firth maakt Beato geen deel

Capdeville d o e n ons geloven dat Centraal

e x a m i n e t h e s e i m a g e s c l o s e l y a n d s e e the

of it (fro m A b b o t t ' s Exchange

uit van d e wereld-canon, misschien omdat

Afrika e e n streek is met gitzwarte m e n s e n

Place to

" g h o s t " f i g u r e s here a n d t h e r e in t h e m

Baltz); the s o c i a l a n d c u l t u r a l l a n d s c a p e

zijn w e r k niet a l g e m e e n genoeg b e k e n d w a s

die tege n fel-oranje m u r e n zitten te w a c h t e n

w h i c h r e m i n d us that t h e s e w e r e not

that r u n s f r o m the G r e a t D e p r e s s i o n of

toen de canon w e r d opgesteld, maar hij

op e e n fotograaf m e t e e n lading

s n a p s h o t s of reality, but c a r e f u l l y

the F . S . A . prints t h r o u g h the s t r a n g e a n d

heeft zeker hetzelfde kaliber, deze fotograaf

Kodachrome.

executed, extended time exposures which

s o m e t i m e s v i o l e n t w o r l d s of W e e g e e ,

die onze hele visie op d e cultuur van J a p an

B e a t o not o n l y c o m p o s e d , but in w h i c h he

A r b u s , Frank a n d Clark , w h e r e n o r m a l

van voor d e T w e e d e Wereldoorlog heeft

A m e r i k a a n s e f o t o ' s in D e B e y e r d . Ik w o o n

a r r a n g e d for the f i g u r e s o n the streets

a n d a b n o r m a l c h a n g e p l a c e s . If o n e

bepaald. Bijna al onze mentale beelden over

nu al e e n kleine tien jaar als A m e r i k a a n in

h o l d their p o s e s for the d u r a t i o n of the

n e e d e d e v i d e n c e of the p o w e r of this

hoe het traditionele J a p an eruit moet heb-

Europa en ik verbaas m e over de vermakelij-

e x p o s u r e . W e are not o n l y r e m i n d e d of

v i s i o n , it c o u l d be f o u n d in W i j n a n d a

ben gezien, zijn hier te vinden. J e krijgt kip-

ke ideeën die Europeanen hebben over

the p o w e r p h o t o g r a p h y h a s to fix o u r

D e r o o ' s large prints of Brooklyn

pevel w a n n e er je oog in oog staat met e e n

A m e r i k a en hoe ze ontstaan. Z e zijn onge twijfeld afkomstig van de tv e n van de

Night

En dat brengt ons w e e r terug bij de

p r e c o n c e p t i o n s a b o u t t h i n g s , but of the

o v e r at t h e G r o t e Kerk: D e r o o w e n t

dergelijk voorbeeld van de kracht van de

fact that the p h o t o g r a p h s w h i c h d o s o are

l o o k i n g for this s i m u l t a n e o u s l y

fotografie, die onze ideeën over cultuur, tijd

Hollywood-film, maar d e A m e r i k a a n s e foto-

g e n e r a l l y the result of still earlier

f a s c i n a t i n g a n d t h r e a t e n i n g plac e k n o w n

en plaats vorm kan geven , maar w e krijgen

grafie-canon speelt ook e e n rol. Wat dat

preconceptions, putting our assumptions

as A m e r i c a , a n d B r o o k l y n o b l i g i n g l y

een

betreft had D e B e y e r d het allemaal in huis:

a b o u t p h o t o g r a p h i c reality o n very

p r o v i d e d it.

den nauwkeurig bekijken. D e 'uitgerekte'

het majestueuze landschap en wat de

beelden die w e hier en daar zien wijzen erop

A m e r i k a n e n ervan gemaakt h e b b e n (van

c a n o n is not w h a t is or isn't l o a d e d into it,

dat dit g e e n g e w o n e kiekjes van de w e r k e -

A b b o t t s Exchange

but the i m p r e s s i o n it l e a v e s o n us?

lijkheid zijn, maar zorgvuldige gemaakte

le en culturele landschap, van de D e p r e s s ie

slippery ground.

P e r h a p s the g r e a t e s t p r o b l e m w i t h a

A r m e d w i t h this, m u c h of the w o r k s e e n at the B r e d a F o t o g r a f i c a o r g a n i z e s itself in a different w a y . T h e r u s h i n g

foto's met e e n lange sluitertijd. Beato zette

uit de F.S.A.-foto's tot de v r e e m d e en s o m s

de foto's niet alleen in scène, maar zorgde

g e w e l d d a d i g e w e r e l d van W e e g e e , Arbus,

Korea,

and Religion

Mader

Place tot Baltz); het socia-

w a t e r a n d g o n g s of M a r k d e F r a e y e ' s Nature

D.H.

t w e e d e schok w a n n e e r w e deze beel-

(Volkenkunde

er ook voor dat de figuren op straat geduren-

Frank en Clark, waar normaal en abnormaal

M u s e u m ) f a d e s into trite e x p e c t a b i l i t y

de de hele sluitertijd hun pose volhielden.

door elkaar lopen. Bewijs voor de kracht van

w h e n c o m p a r e d with Beato's work, and

dit idee is te vinden in Wijnanda D e r o o s gro-

C a p d e v i l l e ' s M a l i p h o t o s r e m i n d us that

v e r m o g e n van d e fotografie onze vooropge-

te foto's van Brooklyn

c e n t r a l A f r i c a is a place w h e r e very dark

zette mening over iets vorm te geven , maar

Kerk. Dero o ging op zoek naar het fascine-

w o r d e n niet alleen herinnerd aan het

Bij Nacht in de Grote

p e o p l e sit in front of v e r y o r a n g e w a l l s ,

ook aan het feit dat d e foto's waarin dat

rende en tegelijkertijd bedreigende land

w a i t i n g for s o m e p h o t o g r a p h e r w i t h a

gebeurt over het algemeen het resultaat zijn

A m e r i k a en Brooklyn bleek geknipt voor dit

l o a d of K o d a c h r o m e to c o m e past.

van daaraan voorafgaande ideeën, w a a r m e e

doel.

W h i c h b r i n g s us back a r o u n d to the

onze ideeën over de fotografische werkelijk-

M i s s c h i e n is het problematische van

A m e r i c a n p h o t o g r a p h s at De B e y e r d . A s

heid w e l op heel losse schroeven k o m e n te

een

an A m e r i c a n l i v i n g in E u r o p e for the best

staan.

m e e r de indruk die het op ons maakt?

canon niet w a t er al dan niet in zit, maar

part of a d e c a d e , l've b e e n a m u s e d a n d

D.H.

Mader

M E C H A N I S M S IN P H O T O J O U R N A L I S M M e c h a n i s m e n in f o t o j o u r n a I i s t i e k The form of the World Press Photo that is repeated photographs

and technical

the prints changing depicted

forming

produces photographers

is one

each year with evolution

and the

themselves essential

establishing

De opzet van World Press Photo is ieder

World Press Photo - Nieuwe Kerk, Amsterdam, 29/4-8/6/92

the

jaar hetzelfde.

Creating Reality - The Mechanisms of Photojournalism Canon Image Centre, Amsterdam, 29/4-27/5/92

techniek

events

features

of the year, which,

of the 'times'.

The exhibition

status and position

way of a prize giving

T h e s h o w itself q u i c k l y s w e e p s a s i d e

en de

die worden afgebeeld,

into a narrative

their professional

De foto's zijn anders,

evolueert

gathered contributes

in the time

and an assertion

together,

van het jaar. Samen zijn zij de weerslag

stelt persfotografen

press

honoured of

traditionele

methode

in de gelegenheid

van een bepaald een professionele

van prijsuitreiking

en bevestiging

tijdsgewricht.

vertellen De

naam op te bouwen van

gebeurtenissen het

verhaal

tentoonstelling via de

kwaliteit.

quality.

In t e r m s of their identity, 1991 w a s a

tentoonstelling zelf vergt g e e n uit-

er e e n verfrissend en v e r r a s s e n d diepgra-

a n y c o n s i d e r a t i o n of ' q u a l i t y ' to b e c o m e a

b a d y e a r for p r e s s p h o t o g r a p h e r s .

spraken over al dan niet aanwezige kwaliteit.

vend beeld van het verstrijken van de tijd

h y p n o t i c d i s p l a y of i n t e n s e m o m e n t s

P r i n c i p a l l y this w a s b e c a u s e of the a l m o s t

Het is e e n hypnotiserende vertoning van

wordt g e g e v e n .

w h e r e the d e s i r e to s e e is v e r y m u c h

complete control and surveillance

r e e k s e n intense m o m e n t e n , waarbij het ver-

' g r a t i f i e d ' , like a d e s i r e c r e a t e d b y a

e x c e r c i s e d o n t h e m d u r i n g the G u l f W a r .

langen o m te zien constant wordt bevredigd,

slecht jaar voor de persfotografen. Dat

m a s t e r of c e r e m o n i e s (and i n d e e d there

T h e e a s y i m a g e of t h e m as v a g u e l y

zoals het verlangen dat wordt gecreëerd

k w a m voornamelijk doordat zij in de

is a r u n n i n g c o m m e n t a r y to e a ch p i c t u r e

humanist, maverick, romantically

door e e n c e r e m o n i e m e e s t e r (het levendige

Golfoorlog vrijwel volledig w e r d e n gecontro-

in the texts w h i c h a c c o m p a n y t h e m ,

o b s e s s e d w i t h d a n g e r , is difficult to

verslag dat in de tekst naast iedere foto

leerd. Het vlotte beeld van de persfotograaf

w h o s e t o n e is e x a c t l y s i m i l a r t h r o u g h o u t ) .

s u s t a i n w h e n t h e y still o b t a i n p i c t u r e s

wordt g e g e v e n heeft ook inderdaad e e n

als

T h e e x h i b i t i o n , p e r h a p s b e c a u s e it s h o w s

a n d w o r k u n d e r this c o n t r o l . T h e y

toon die de hele tentoonstelling door con-

met e e n romantische o b s e s s i e voor het

different, m o r e intimat e a s p e c t s of extre-

b e c o m e purely professional -

stant blijft). D e tentoonstelling laat andere,

gevaar is moeilijk vol te houden w a n n e e r er

m e l y f a m i l i a r e v e n t s a n d realities w h i c h

d i s a s s o c i a t e d - w h i c h t h e n puts their

meer intieme a s p e c t e n zien van heel ver-

aan

b e c o m e l a n d m a r k s of the clock-like c y c l e

w h o l e p r o f e s s i o n in q u e s t i o n b e c a u s e it

t r o u w de gebeurtenissen en realiteiten, die

den g e s t e l d . Fotografen w e r k e n dan puur

of t h e year, reflects the p a s s i n g of t i m e

relies u p o n this m o r a l v o i c e ( h o w e v e r

bakens w o r d e n in de klok-achtige cyclus van

professioneel - afstandelijk - waardoor hun

with a freshness and surprising depth.

c o n t r i v e d ) to p r e s e n t w h a t is o s t e n s i b l y .

het jaar. M i s s c h i e n is dat w e l de reden dat

hele beroep in e e n vals daglicht komt te

W a t identiteit betreft, w a s 1991 e e n

vagelijk m e n s l i e v e n d e non-conformist

alle kanten censurele beperkingen wor-

R E T R O staan omdat het vak drijft op de " m o r e l e

afstand tot de W P P g e n o m e n . Het w a s e e n

s t e m " (hoe gekunsteld ook), die moet weer-

poging o m het potentieel van de W P P te

g e v e n wanneer iets duidelijk e e n daad van

vergroten. D e nadruk van de tentoonstelling

" w r e e d h e i d " is.

at its c o r e , a n " a t r o c i t y " . T h i s m a l a i s e is p e r h a p s m a n i f e s t in an

c r e a t i n g a kind of i n a c t i v i t y, as if the i m a g e s - n a r r o w ed d o w n to their beauty,

" O l d T e s t a m e n t " f e e l , d o m i n a t i n g the

e v e n i m a g e s of atrocitie s - h a v e a v a l u e

lag op 'inzicht' in de persfotografie, op

g e n e r a l i m p r e s s i o n s of the p h o t o g r a p h s .

e q u i v a l e n t to j e w e l s .

" m e e r inzicht in de w e r e l d die de fotografie

T h e first i m a g e s to be s e e n o n e n t e r i n g

O u d t e s t a m e n t i s c h e gevoel dat de foto's

laat z i e n " , zoals te lezen viel in e e n korte

the s h o w are a s e r i e s of p h o t o g r a p h s of

an a c c o m p a n y i n g e x h i b i t i o n to the W P P ,

over het a l g e m e e n uitstralen. D e eerste

inleidende tekst aan het begin van de ten-

the E t h i o p i a n J e w s a r r i v i n g in Israël,

e n t i t l e d Creating

foto's die men bij binnenkomst ziet. is een

toonstelling. De tentoonstelling zelf w a s

Mechanisms

serie foto's van Ethiopische J o d e n die in

opgezet als de bladzijden van een boek. A l s

w a l k i n g d o w n the s t e p s of an aircraft. T h e feature s a n d the d r e s s of the i m m i g r a n t s ,

S t e v e M a y e s , a m a n a g i n g d i r e c t o r of a n

Deze malaise blijkt wellicht uit het

Israël a a n k o m e n en e e n vliegtuigtrap aflo-

het al tot d e mogelijkheden behoorde w a s

pen. Door hun gelaatstrekken en de kleren

een boek waarschijnlijk e e n beter middel

die zij dragen, en met e e n beetje hulp van

g e w e e s t o m de verborgen taal van d e pers-

e e n stilistische beslissing van de fotograaf,

fotografie te laten zien, die voor insiders

zien z e eruit alsof ze zo uit de bijbel zijn

g e s n e d e n koek, maar voor buitenstaanders

gestapt. Ertegenover hangen foto's van na

A l s o p e r h a p s r e l a t e d to this m a l a i s e is Reality

- the

of Photo-Journalism

a i d e d b y the stylistic d e c i s i o n of the

a g e n c y to p r o m o t e i n d e p e n d a n t p h o t o -

p h o t o g r a p h e r , m a k e s t h e m look like t h e y

j o u r n a l i s m b a s e d in L o n d o n . T h i s is a

are a r r i v i n g f r o m b i b l i c a l t i m e s . O p p o s i t e

p s y c h o l o g i c a l e x c e r c i s e in u n c o v e r i n g all

are p h o t o g r a p h s of e n g i n e e r s h a l t i n g the

the t e c h n i q u e s , all the l e x i c o n of s i g n s

f l o w of oil after the G u l f W a r . T h e y are

w h i c h f o r m the b a s i c v o c a b u l a r y of p h o t o - j o u r n a l i s m . A s a m e m b e r of the

de Golfoorlog. In een nagenoeg zwart land-

j u r y of the W P P t h i s c a n o n l y be r e a d as a

schap zien w e ingenieurs, onder de olie, die

slight d i s t a n c i n g f r o m the i n s t i t u t i o n a n d

de golven olie proberen te stoppen. Ook zij

an a t t e m p t to w i d e n its a m b i t i o n s .

lijken afkomstig uit e e n andere tijd. Het

T h e e m p h a s i s of the s h o w is o n

O u d t e s t a m e n t i s c h e gevoel illustreert mis-

" u n d e r s t a n d i n g " press photography, to

schien e e n gevoel van m a c h t e l o o s h e i d, door

better ' u n d e r s t a n d the w o r l d p r e s e n t e d

het recente falen van de ratio, die het m o e s t

b y p h o t o g r a p h y ' , as a s h o r t i n t r o d u c t o r y

afleggen tegen d e kapitalistische, ecologi-

text states at the e n t r a n c e to the

s c h e en psychologisch e krachten, waarvan

e x h i b i t i o n . T h e s h o w itself is d i s p l a y e d

het m e r e n d e e l juist zijn oorsprong vindt in

like the p a g e s of a b o o k a r o u n d the

de m e e s t rationele landen. Deze toon geeft

e x h i b i t i o n s p a c e . A b o o k , if it h a d b e e n

de tentoonstelling e e n zekere zwaarwichtig-

p o s s i b l e to p r o d u c e , m a y h a v e b e e n a

heid - al heeft het iets l a c h w e k k e n d s - en

better w a y of e n c o u n t e r i n g this

e e n e l e m e n t van fictie. Het zorgt ook voor

u n c o v e r i n g of the h i d d e n l a n g u a g e s

e e n tijdelijke onderbreking van de 'morele

f a m i l i a r to i n s i d e r s , h i d d e n f r o m t h o s e of

s t e m ' , voor het ' w a s s e n van de handen',

u s not i n v o l v e d in p r e s s p h o t o g r a p h y .

e e n verschijnsel dat w e t r o u w e n s altijd in

M a n y f a m i l i a r i m a g e s are u s e d to s h o w

het kielzog van 'de morele s t e m ' aantreffen. Sebastiao Salgado Oskar Barnack Award, 1992 (courtesy of World Press Photo)

leder jaar w e e r heeft de tentoonstelling e e n soort beperktheid waardoor d e beelden e e n zorgvuldig uitgedachte banaliteit. Deze

totaal n i e u w is. Een groot aantal vertrouwde

beperktheid wordt veroorzaakt door e e n

beelden w e r d gebruik: o m te laten zien hoe

c o m p l e t e l y black l a n d s c a p e , and look like

soort blindheid voor de betekenis van d e

belangrijk montage is, wat het effect is van

they too have c o m e from another time.

beelden. Prachtige satellietfoto's van b l a u w e

de tekst bij een beeld en van d e kontekst

T h e O l d T e s t a m e n t feel p o s s i b l y

en blauwgroene rivierdelta's, stukken land

waarin het beeld thuishoort. D e b e r o e m d e

illustrates a l o s s of c o n t r o l , b e c a u s e of the

volledig bedekt met wit vulkaanstof hangen

foto van Benetton van een Aids-patiënt op

recent failure of the e n l i g h t e n m e n t

e e n paar meter van foto's van verkoolde lij-

zijn sterfbed o m g e v e n door zijn familie w e r d

narrative in the face of w o r l d c a p i t a l i s t i c ,

ken, met bloed b e s m e u r d e straten en

gebruikt o m het effect van kontekst te laten

environmental and psychological forces,

moord-in-uitvoenng. Per categorie w o r d e n

zien: eerst is er de originele zwart-wit versie;

m o s t of w h i c h e m i n a t e f r o m the c o u n t r i e s

e e n eerste en e e n t w e e d e prijs toegekend.

daarnaast, en e v e n groot, de foto met spe-

m o s t i n v e s t e d w i t h the e n l i g h t e n m e n t

De beoordeling richt zich op het g e b i e d tus-

ciale door de computer t o e g e v o e g d e kleuren

narrative. T h i s t o n e a d d s a c e r t a i n g r a v i t y ,

sen de compositie van de o p n a m e en de

en het Benetton-logo rechts onderin. Beide

albeit f a i n t l y r i d i c u l o u s , a n d a n e l e m e n t of

dappere beslissing van de fotograaf ergens

toevoegingen maken er e e n zeer effectieve

fiction to the s h o w . It a l s o g i v e s a

Het is moeilijk o m |e in e e n dergelijke o m g e v i n g niet tegen de beelden zelf te rich-

effect of the text s u r r o u n d i n g the i m a g e a n d the c o n t e x t in w h i c h the i m a g e is p l a c e d . T h e f a m o u s p h o t o g r a p h u s e d by

die echt heel bijzonder zijn schuilgaan onder

op af te gaan.

the i m p o r t a n c e of e d i t i n g the i m a g e , the

c o m p l e t e l y c o v e r e d in o i l , in an a l m o s t

reclame van, die gebruikmaakt van d e stijl

m o m e n t a r y reliëf to the ' m o r a l v o i c e ' , a n d

van de persfotografie.

a l l o w s for a ' w a s h i n g of h a n d s ' , w h i c h is

D e bedoeling van d e tentoonstelling w a s

ten, maar d e uitzonderlijkheid van die beel-

de intenties en w e n s e n te laten zien achter,

den w e e g t op tegen de irritatie die de o m g e -

op het eerste gezicht, heel g e w o n e ,

ving oproept. Hierdoor ontstaat e e n soort

a n y w a y a l w a y s present behind a ' m o r a l voice'.

B e n e t t o n of the d e a t h scène of a v i c t i m of A I D S s u r r o u n d e d b y his f a m i l y is u s e d to illustrate the effect of c o n t e x t : first it is s h o w n in its o r i g i n a l black a n d w h i t e v e r s i o n ; next to it, a n d e x a c t l y the s a m e size, it is s h o w n w i t h v e r y s p e c i f i c c o l o u r s a d d e d b y c o m p u t e r a n d the s m a l l l a b e l of B e n e t t o n in the b o t t o m right c o r n e r , b o t h c o m b i n i n g to m a k e it a h i g h l y effective a d v e r t i s e m e n t , u s i n g the s t y l e of p r e s s photography. T h e effect of the s h o w is to illustrate the i n t e n t i o n s a n d d e s i r e s in w h a t at first s e e m like p l a i n , " i n n o c e n t " p h o t o g r a p h s . A l o n g s i d e t h i s are p h o t o g r a p h s w h i c h are p l a c e d in c a t e g o r i e s f a m i l i a r to the p i c t u r e e d i t o r s w i t h i n t h e b u s i n e s s a n d w h i c h are

E a c h y e a r the s h o w has a k i n d of

in the m i n d of t h e p h o t o g r a p h e r w h e n he

'onschuldige' foto's. Daarnaast w e r d e n

narrowness which makes images which

or s h e g o e s l o o k i n g for a n i m a g e . W i t h i n

inactiviteit, alsof d e beelden - gereduceerd

foto's in bepaalde categorieën geplaatst

are t r u e l y e x t r a o r d i n a r y s l i p into

its o w n t e r m s of r e f e r e n c e the s h o w ' s

tot hun schoonhei d en dat geldt zelfs voor

zoals die aan de montage tafel w o r d e n

d i s t r i b u t i o n u n d e r the c o v e r of a c a r e f u l l y

s u c c e s s or failure d e p e n d s o n a

de beelden van de m e e s t afschuwelijke

gehanteerd. Het zijn dezelfde categorieën

c r a f t e d b a n a l i t y . T h i s n a r r o w n e s s is

h e i g h t e n i n g of the u n d e r s t a n d i n g a n d

w r e e d h e d e n - d e uitstraling van juwelen

die de fotograaf in het hoofd heeft w a n n e e r

c r e a t e d b y a kind of m u t e n e s s r e g a r d i n g

q u a l i t y of r e a d i n g s of p r e s s p h o t o g r a p h y ,

hebben gekregen.

hij of zij op zoek gaat naar e e n beeld. W a s

their s i g n i f i c a n c e . B e a u t i f u l satellite

a n d t h r o u g h t h e m reality. O v e r a l l it is

de tentoonstelling geslaagd? Het antwoord

p h o t o g r a p h s of b l u e a n d t u r q u o i s e river

o n l y partially s u c c e s s f u l b e c a a u s e it

Wat wellicht ook te m a k e n heeft deze malaise is e e n tentoonstelling die s a m e n

op die vraag hangt af van het feit of het

deltas, land shapes c o v e r e d c o m p l e t e ly

a v o i d s the i m m e n s e l y m o r e c o m p l e x

met de W P P w e r d g e h o u d e n onder d e titel

inzicht in de persfotografie en daarmee het

w i t h w h i t e v o l c a n i c dust sit a f e w m e t r e s

b u s i n e s s of d e f i n i n g the ' s h o c k ' a s p e c t of

Creating Reality - The Mechanism

zicht op d e werkelijkheid erdoor w e r d ver-

a w a y f r o m p h o t o g r a p h s of b u r n t c o r p s e s ,

p r e s s p h o t o g r a p h y , the d a r k e r a n d m o r e

groot. Over het a l g e m e e n slaagde de ten-

b l o o d s p l a t t e r e d s t r e e t s a n d m u r d e r in

p s y c h o l o g i c a l i m p o r t a n c e of ' s e e i n g ' a n d

van e e n L o n d e n s bureau dat de onafhankelij-

toonstelling hierin slechts gedeeltelijk,

p r o c e s s . E a c h is c h o s e n in a c a t e g o r y -

k n o w l e d g e , w h i c h i n t e r t w i n e w i t h the

ke fotojournalistiek probeert te bevorderen.

omdat g e e n aandacht w e r d b e s t e e d aan de

first or s e c o n d prize - v a l u e d s o m e w h e r e

e c o n o m y a n d interests w h i c h

Photo/ournalism.

van Steve M a y e s , directeur

Het w a s e e n psychologische oefening in het

veel moeilijker te bepalen definitie van het

b e t w e e n the c o m p o s i t i o n of the shot a n d

c h o r e o g r a p h the w a y i m a g e s a p p e a r in

blootleggen van alle technieken en het hele

schok-effect van d e persfotografie, het duis-

the i n s t i n c t i ve k n o w l e d g e a n d b r a v e r y to

the r e a l m of i n f o r m a t i o n a n d " T r u t h " .

lexicon van t e k e n s die s a m e n het basisvoca-

tere en meer psychologisch getinte belang

'be there'.

bulaire van d e fotojournalistiek v o r m e n .

van het 'zien' en het ' w e t e n ' , die s a m e n met

Omdat M a y e s deel uitmaakte van de jury

e c o n o m i s c h e en andere belangen bepalen

van de W P P kan het niet anders of er w e r d

hoe beelden er uitzien in het rijk van infor-

op deze tentoonstelling slechts w e i n i g

matie en ' W a a r h e i d ' .

Kate Royle

It is h a r d not to t u r n a g a i n s t the i m a g e s t h e m s e l v e s in s u c h a s e t t i n g , but the e x t r a o r d i n a r i n e s s of t h e m w e i g h s e q u a l l y w i t h the irritation of their s e t t i n g ,

Kate R o y l e

R E T R O

20 YEARS OF P H O T O G R A P H Y FOR THE CITY The Fodor

Museum's

photographs commissioned provided diverse styles

exhibition

subjects

f o t o ' s

VOOr

S t a d

Een tentoonstelling foto-opdrachten

by the City of Amsterdam

only a limited

involved.

j a a r

form assignments Amsterdamse documentaire foto-opdrachten 1972-1991

view of the very

slechts

Amsterdam Documentary Photography Commissions 1972-1991

and photographer's

An all too uniform

regrettably of the results

In 1971, at the s u g g e s t i o n of the City Art F u n d , H a n L a m m e r s , t h e n the A m s t e r -

detracted of individual

from the quality

eenvormige

assignments.

presentatie

Amsterdamse Fodor gaf

een beperkt zicht op de hillende

versc

werkwijzen

presentation

van de

in museum

deed helaas afbreuk aan de kwaliteit

onderwerpen

van de fotografen. van de afzonderlijke

onderling en Een al te opdracht-

resultaten.

a e s t h e t i c s a n d f o r m a l i s m for m y taste,

In 1971 gaf de toenmalige A m s t e r -

van

2 0 jaar foto-opdrachten te zien. In totaal

taken all t o g e t h e r t h e y g i v e a l i v i n g i m a g e

d a m s e w e t h o u d e r voor kunstzaken Han

zijn er in deze periode 9 7 opdrachten ver-

d a m City C o u n c i l m e m b e r r e s p o n s i b l e for

of the city a n d its i n h a b i t a n t s . P a r t i c u l a r l y

L a m m e r s , op voorstel van de GKf, voor het

strekt aan 72 fotografen. De organisatoren

the arts, g a v e c o m m i s s i o n s to the first

t h o s e d o c u m e n t a r i e s that let us s e e the

eerst e e n foto-opdracht aan vijf fotografen.

hadden e e n selectie gemaakt van de foto's

five p h o t o g r a p h e r s . O s c a r v a n A l p h e n ,

real life of the streets a n d the l i v e l i n e s s of

Oscar van A l p h e n , W i l l e m Diepraam, M a y a

uit de jaren zeventig e n tachtig en toonde n

W i l l e m D i e p r a a m , M a y a Pejic, Dolf

the city w e r e m o s t a p p e a l i n g to m e , a n d

Pejic, Dolf Toussaint en Koen W e s s i n g w e r d

tegelijkertijd d e foto's van de veertien

Toussaint and Koen W e s s i n g were each

w o u l d s e e m the m o s t i n t e r e s t i n g as

gevraagd een fotoserie te maken onder d e

opdrachten uit d e periode 1989-1991 (Wout

a s k e d to m a k e a p h o t o s e r i e s u n d e r the

h i s t o r i c a l d o c u m e n t s . A r e t h o s e not the

title Amsterdam

titel Amsterdam

q u a l i t i e s that c o n t i n u e to m a k e the

reportage die het snel veranderende

before it disappears,

that

w o u l d d o c u m e n t the f a s t - c h a n g i n g face of

p h o t o g r a p h s of O l i e a n d Breitner

the city. T h e s e w e r e the first s p e c i f i c

fascinating?

p h o t o g r a p h i c c o m m i s s i o n s h a n d e d out in The

Netherlands. There w a s a two-fold

p u r p o s e : first, the p h o t o s w o u l d be i n c l u d e d in the A m s t e r d a m City A r c h i v e s as

important visual documentation; and

s e c o n d , it w a s a n a p p r o p r i a t e m e a n s of supporting photographers financially. The

A m s t e r d a m photo c o m m i s s i o n s

h a v e p r o v e n o n e of the m o s t s u c c e s s f u l

voor het voorbij is; e e n foto-

A m s t e r d a m s e stadsbeeld moest vastleggen. Hiermee w a s de eerste specifieke foto-

U n f o r t u n a t e l y , the p r e s e n t a t i o n of the

opdracht in Nederland verstrekt. D e opzet

Berger, J e r o e n Dietz, Gé D u b b e l m a n , Anja de

J o n g , Esther Kroon, A d Nuis, Laura

S a m s o m - R o u s , Ronald S c h m e t s , Nick Sinclair, Han Singels, Bart Sorgedrager, Siebe Swart, Michèle Talens en J a n Versnel).

p h o t o g r a p h s w a s not all it c o u l d h a v e

van

been. Only a few photos were s h o w n

zouden de foto's als belangrijke visuele

f r o m e a c h s e r i e s , a n d the u n i f o r m w a y in

documentatie in het A m s t e r d a m s e

n o e m e n e n lopen uiteen van industrie tot

w h i c h is w a s d o n e (long w a l l s , l o n g

Gemeentearchief w o r d e n o p g e n o m e n en

prostitutie, van kinderen tot bejaarden, van

d i s p l a y cases ) c a u s e d the c o m m i s s i o n s to

ten t w e e d e w a s het e e n geschikt middel o m

sport tot ' h o u s e ' , van t o e g a n g s w e g e n tot

l o s e their i n d i v i d u a l i t y a n d m e a n i n g . In a

fotografen financieel te s t e u n e n . '

volkstuinen en van abattoir tot ziekenhuis.

p u b l i c p r e s e n t a t i o n , it s e e m s to m e of

de opdracht w a s t w e e l e d i g; ten eerste

i m p o r t a n c e to d o full justice to the

A m s t e r d a m s e foto-opdrachten zijn

één van de m e e s t succesvolle initiatieven

o n d e r w e r p e n zijn er teveel o m op te

H o e w e l s o m m i g e series naar mi|n smaak teveel beheerst w o r d e n door esthetiek e n

initiatives in p h o t o g r a p h i c p o l i c y , a n d the

f o r m a l i s m e , g e v e n z e bij elkaar e e n levendig

idea h as b e e n i m i t a t e d b y o t h e r s (i.e. the

beeld van de stad en haar b e w o n e r s . M e t name die reportages die het e c h te straatle-

Rijksmuseum commissions).

ven

S i n c e 1973, the c o m m i s s i o n s h a v e

risch d o c u m e n t het m e e s t interessant. (Zijn

for the A r t s . In the c o m m i s s i o n s , the

dit ook niet de kwaliteiten die d e foto's van

p e r s o n a l v i s i o n of the p h o t o g r a p h e r

Olie en Breitner nog altijd fascinerend

e m p h a t i c a l l y c o m e s first. T h e y are o p e n

maken?)

to all p r o f e s s i o n a l p h o t o g r a p h e r s l i v i n g in The

en het beweeglijke van d e stad laten

zien, zijn mij het liefst en lijken mij als histo-

b e e n a w a r d e d by the A m s t e r d a m F u n d

Netherlands. A committee comprised

Helaas w a s de presentatie van de foto's

of the c u r a t o r of the City A r c h i v e s a n d

niet optimaal. Per serie konden er slechts

three p h o t o g r a p h i c a u t h o r i t i e s a n n u a l l y

enkele foto's w o r d e n getoond e n m de een-

m a k e s a c h o i c e f r o m the p r o p o s a l s

vormige wijze van e x p o s e r e n (lange w a n -

submitted by photographers. T h o s e w h o

den,

lange vitrines) verloren de opdrachten

r e c e i v e a c o m m i s s i o n h a v e o n e year in

aan

individualiteit en betekenis. Het lijkt mij

van

belang o m bij e e n publieke presentatie

w h i c h to c a r r y it out, a n d , as of t h i s w r i t i n g , r e c e i v e an h o n o r a r i u m of Dfl. O s c a r van A l p h e n Kamerbewoonster, ca 1973

19,000. T h e p h o t o s are p l a c e d in the A r c h i v e s , a n d r e g u l a r l y i n c l u d e d in

meer recht te d o e n aan d e verscheidenhei d aan

e x h i b i t s . In M a r c h a n d A p r i l 1992, the F o d o r M u s e u m had a s h o w m a r k i n g 20 y e a r s of t h e s e c o m m i s s i o n s . Over t w o d e c a d e s , 97 c o m m i s s i o n s h a d b e e n g i v i n g out, to 72 p h o t o g r a p h e r s . T h e o r g a n i z e r s m a d e a s e l e c t i o n of the p h o t o s f r o m the 1970's a n d 1980's, a n d at the s a m e t i m e e x h i b i t e d the p h o t o s of the f o u r t e e n c o m m i s s i o n s b e t w e e n 1989 a n d 1991 ( W o u t B e r g e r , J e r o e n Dietz, Gé D u b b e l m a n , A n j a d e J o n g , Esther K r o o n , Ad

Nuis, Laura S a m s o m - R o u s , Ronald

S c h m e t s , N i c k S i n c l a i r , Han S i n g e l s , Bart Sorgedrager, Siebe Swart, Michèle Talens and

J a n Versnel).

Al met al hebben de documentaire fotod i v e r s i t y of s u b j e c t s , v i s i o n s a n d s t y l e s

binnen het fotografie-beleid gebleken en het

that c h a r a c t e r i z e d the c o m m i s s i o n s .

idee heeft ook navolging gekregen (bijvoor-

drage aan de registratie van het A m s t e r d a m s e leven te zijn en t e v e n s een

c o m m i s s i o n s h a v e c e r t a i n l y p r o v e n to b e

1973

g o e d functionerend instrument in het foto-

het A m s t e r d a m s Fonds voor de Kunst. Bij

told, documentary photo

i m p o r t a n t c o n t r i b u t i o n in r e c o r d i n g

w o r d e n de opdrachten verleend door

t i m e h a v e f u n c t i o n e d w e l l as an

fotograaf nadrukkelijk voorop. D e opdrach-

twintig jaar opdrachten is er bij de tentoon-

i n s t r u m e n t in p h o t o g r a p h i c p o l i c y .

ten staan o p e n voor alle in Nederland

stelling d e verzorgde publicatie Foto's

voor

w o n e n d e beroepsfotografen. Jaarlijks maakt

de Stad, Amsterdamse

foto-

For

t h o s e w h o w a n t a n o v e r v i e w of

opdrachten staat d e eigen visie van de

t w e n t y y e a r s of t h e s e c o m m i s s i o n s , the

een

p u b l i c a t i o n Foto's

met e e n conservator van het G e m e e n t e -

voor de stad,

c o m m i s s i e van drie deskundigen s a m e n

Voor w i e een overzicht wil hebben van

opdrachten

documentaire

1972-1991 v e r s c h e n e n . Het

boek bevat heldere tekstbijdragen van

foto-

archief e e n keuze uit de ingezonden voor-

Ursula den Tex, A n n e k e van V e e n , J . Rentes

a p p e a r e d w i t h the

stellen van fotografen. D e fotografen aan

exhibition. The book includes clear texts

w i e e e n opdracht wordt verstrekt, krijgen

vormgeving is van M a r c e l H e r m a n s .

Amsterdamse opdrachten

documentaire 1972-1991

voor de uitvoering één jaar d e tijd en ontvan-

van

gen

f r o m c h i l d r e n to s e n i o r c i t i z e n s , f r o m

M a a r t j e v a n d e n H e u v e l . It w a s d e s i g n e d

s p o r t s to " h o u s e " , f r o m a c c e s s r o a d s to

by M a r c e l H e r m a n s .

V e e n , J . Rentes de Carvalho and

allotment gardens and from s o m e s e r i e s w e r e d o m i n a t e d too m u c h by

grafie-beleid te v o r m e n .

the life of A m s t e r d a m , a n d at t h e s a m e

contributed by Ursula den Tex, A n n e k e

s l a u g h t e r h o u s e s to h o s p i t a l s . A l t h o u g h

opdrachten w e l b e w e z e n e e n belangrijke bij-

beeld de Rijksmuseum-opdrachten). Sinds

All

r u n n i n g f r o m i n d u s t r y to p r o s t i l u t i o n ,

T h e r e w e r e too m a n y subjects to list,

o n d e r w e r p e n , visies en stijlen die d e

opdrachten k e n m e r k e n.

m o m e n t e e l e e n honorarium van

f 19.000,-. De foto's w o r d e n o p g e n o m e n m het Gemeentearchief e n regelmatig vindt er

LD Note I. See also Perspektief No. 28/29, p. 52-57.

Carvalho en Maartje van den Heuvel. De

een

expositie plaats. In maart en april 1992 w a s er in m u s e -

u m Fodor in A m s t e r d a m een tentoonstelling

Noot 1 Zie ook Perspektief No 28/29. p 52-57.

B O O K S B

FROM B A U H A U S TO S U B J E C T I V E P H O T O G R A P HY Van

Bauhaus

naar s u b j e c t i e v e

fotografie

Fiedler. Jeannine (ed): Fotografie am Bauhaus. 1990, Berlijn, Bauhaus-archief. Dirk Nishen Verlag, 362 pp, 430 ill., bw/duotone/fc, German/English, 24 x 29,5 cm, "Het definitieve

standaardwerk

Bauhausfotografie" verschenen

over

het fraai uitgegeven

een schat aan informatie, van door specialisten

gereproduceerd tentoonstelling

Kunst), 231 pp, 250 ill., bw, German, 17 x 22,5 cm,

geschreven

appeared Standard

written

en voorzien

van alle denkbare

zijn samengesteld

(die in een appendix

gegevens).

door het Berlijnse

De catalogus

Bauhaus-Archief,

nogmaals en de

klein zijn gelijknamige

waarvan de

belangstelling voor het door Walter

biographies,

and the more than 400 images,

an appendix,

accompanied

collectie

exhibition

diende.

based on their

N i e u w e Visie, vanaf 1923 leider van d e

praises

by all conceivable

of the same title. were put together

Bauhaus

by specialists,

information.

finely

a treasure

in the form of

which are reprinted

trove

essays

carefully

again

compiled

in small

The catalogue,

by the Bauhaus-Archief

that

definitive,

Indeed, the

book contains

of Information,

samengestelde

en de circa 400 afbeeldingen

work about

produced

Museum Essen, 192 pp, 150 ill.. bw, German/English, 21 x 28 cm, pb

essays

in 1990, as 'the

photography'.

Fotografie und Ausbildung 1948 bis 1978 1991, Folkwang

als basis

pb, ISBN 3781403025

Eskildsen, Ute & Koenig, Thilo (ed): Otto Steinert und Schuier -

zowel in de vorm

flap

F o t o g r a f i e a m B a u h a u s , a catalogue

boek bevat

als door de zorgvuldig biografieën

Subjektiven Fotografie. 1991, München, Klinkhardt und Biermann (Zeit Zeuge

Fotografie a m

Bauhaus op de flaptekst genoemd. inderdaad:

The text on the dust-jacket

Wiek, Rainer K. (ed.): Das Neue Sehen - Von der Fotografie am Bauhaus zur

wordt de in 1990

catalogus

hc, ISBN 1853780413

size in

and

the

in Berlin,

and

collection.

Interest in the art e d u c a t i o n institute,

great m a n b e h i n d the N e w V i s i o n , w h o

Gropius in 1919 in W e i m a r opgerichte kunst-

Metaalwerkplaats en de 'Vorkurs'; zijn

e s t a b l i s h e d b y W a l t e r G r o p i u s in 1919 in

was

opleidingsinstituut is door de jaren heen

v r o u w Lucia Moholy , die vooral zakelijke pro-

W e i m a r , has b e e n g r o w i n g s t r o n g l y o v e r

the ' V o r k u r s ' after 1923; his w i f e L u c i a

d i r e c t o r of the M e t a l W o r k s h o p a n d

sterk gegroeid en lijkt met de huidige aan-

dukt- en architectuuropnamen maakte, met

the y e a r s , a n d w i t h the present attention

M o h o l y , w h o primarily produced

dacht voor design e e n n i e u w hoogtepunt te

als

b e i n g p a i d t o d e s i g n , a p p e a r s to h a v e

businesslike product a n d architectural

hebben bereikt. Fotografie heeft aan het

bekendheid aan het Bauhaus te g e v e n : de

r e a c h e d a n e w h i g h . A t the B a u h a u s ,

s h o t s ; the y o u n g T. L u x F e i n i n g e r ,

Bauhaus een b e s c h e i d e n , d o c h opvallende

jonge T. Lux Feininger, chroniqueur van het

p h o t o g r a p h y p l a y e d a m o d e s t , yet

c h r o n i c l e r of the d a i l y life at the B a u h a u s ;

rol g e s p e e l d . Pas met d e k o m s t van Walter

dagelijks leven aan het Bauhaus; U m b o , de

s i g n i f i c a n t r o l e . N o t until the arriva l of

U m b o , the later p h o t o - j o u r n a l i s t ,

Peterhans in 1929 k w a m het medium op het

latere reportagefotograaf, die zijn eerste

W a l t e r P e t e r h a n s in 1929 did the m e d i u m

m a d e his first e x p e r i m e n t a l

together with Paul Citroen; Florence

doel door publicaties e e n grotere

who

portraits

lesprogramma. Aanvankelijk als onderdeel

experimentele portretten nog s a m e n met

a p p e a r in the c o u r s e of i n s t r u c t i o n . A t

van de Reclame-werkplaats van Joost

Paul Citroen maakte; Florence Henri, bekend

first it w a s a c o m p o n e n t of J o o s t

H e n r i , k n o w n for her C u b i s t i c still lifes

Schmidt en vanaf 1930 als e e n zelfstandige

o m haar Kubistisch aandoende, met spiegels

S c h m i d t ' s A d v e r t i s i n g W o r k s h o p ; after

w i t h m i r r o r s ; Herbert B a y e r , the g r a p h i c

afdeling. Voor die tijd w a s het voornamelijk

geconstrueerde stillevens; Herbert Bayer, de

1930 it b e c a m e a n i n d e p e n d e n t

d e s i g n e r w i t h a fertile m i n d , w h o w a s

Laszlo Moholy-Nag y g e w e e s t die met zijn

geniale grafisch ontwerper die tot 1928 de

d e p a r t m e n t . H e r e it w a s p r i m a r i l y L a s z l o

h e a d of the A d v e r t i s i n g a n d T y p o g r a p h y

experimentele foto's, f o t o g r a m m e n en foto-

Reclame- en Typografiewerkplaats leidde;

M o h o l y - N a g y , w i t h his e x p e r i m e n t a l

W o r k S h o p unti l 1928; the little k n o w n

montages en het invloedrijke boek Fotografie

Malerei

Film (1925) Bauhausleerlingen

inspireerde o m de camera te hanteren. Al eerder verschene n studies over fotografie aan het Bauhaus. M e t name moet w o r d e n g e n o e m d d e publicatie Nagy, Fotos und Fotogramme

de relatief onbekende M o s h Raviv-

photos, p h o t o g r a ms and photo montages

M o s h é R a v i v - V o r o b e i c h i c , a u t h o r of t w o

Vorobeichic, auteur van t w e e avant-gardisti-

a n d his i n f l u e n t i a l b o o k

avant g a r d e p h o t o b o o k s a b o u t V i l n i u s ,

s c h e fotoboeken over zijn geboorteplaats

Fotografie,

Vilnius en over Parijs (1931) en tenslotte

B a u h a u s s t u d e n t s to take up the c a m e r a .

Walter Peterhans, de technicus, die met zijn bijna mathematisch geordende stillevens

Moholy-

(1978), waarin

A n d r e a s Haus e e n heldere uiteenzetting

een

geheel eigen plaats in de Duitse fotogra-

fie inneemt.

geeft van de c o m p l e x e esthetisch e theo-

Malerei,

Film (1925), w h o i n s p i r e d

his b i r t h p l a c e , a n d Paris (1931); a n d , w h o o c c u p i e s an e n t i r e l y u n i q u e p l a c e in

S t u d i e s a b o u t p h o t o g r a p h y at the

G e r m a n p h o t o g r a p h y w i t h his

B a u h a u s h a v e a p p e a r e d before. A n

m a t h e m a t i c a l l y o r d e r e d still lifes.

h o n o u r a b l e m e n t i o n m u s t be g i v e n to Moholy-Nagy

- Fotos und

f i n a l l y , W a l t e r P e t e r h a n s , the t e c h n i c i a n ,

Fotogramme

(1978), b y the art h i s t o r i a n A n d r e a s H a u s ,

Egg

rieën van deze Hongaarse avant-garde kun-

in w h i c h M o h o l y - N a g y ' s c o m p l e x

stenaar. In het boek Bauhaus Fotografie,

M e t name de teksten van J e a n n i n e

a e s t h e t i c t h e o r i e s are c l e a r l y e x p l a i n e d . A

Fiedler and U d o H a r t m a n n , about P e t e r h a n s a n d Herbert B a y e r ,

uit-

In p a r t i c u l a r, the e s s a y s b y J e a n n i n e

g e g e v e n in 1982 door Edition Marzona,

Fiedler en U d o Hartmann over respectieve-

g o o d s e l e c t i o n of p h o t o s w e r e p u b l i s h e d

w e r d voor het eerst e e n grote keuze aan

lijk Peterhans en Bayer zijn intelligent

f o r the first t i m e in Bauhaus

foto's getoond.

geschreven en w e r p e n een n i e u w licht op

i s s u e d b y E d i t i o n M a r z o n a in 1982.

In de uitgave Fotografie

Bauhaus

hun werk. Zo brengt Fiedler de mysterieuze

Fotografie,

r e s p e c t i v e l y , are i n t e l l i g e n t l y w r i t t e n a n d t h r o w n e w light o n their w o r k . F i e d l e r

T h e e d i t o r ' s e x p l i c i t point of d e p a r t u r e

c o n n e c t s P e t e r h a n s ' m y s t e r i o u s still lifes

hebben de samensteller s expliciet als uit-

stillevens van Peterhans in verband met

gangspunt g e n o m e n dat er niet zoiets

diens sterk door wetenschappelijke metho-

Bauhaus,

bestaat als e e n 'Bauhausstijl', die kenmer-

den bepaalde esthetiek, waarbij de logica

s t y l e ' that w a s characteristi c of all the

mathematics a n d analytical p h i l o s o p h y

kend is voor alle aan het instituut gemaakte

van de w i s k u n d e en de analythische filosofie

p h o t o s m a d e at the institute. R a t h e r , it

p l a y e d an i m p o r t a n t role. In his l e s s o n s ,

foto's. Eerder is er sprake van e e n grote

een

m a y be s a i d that t h e r e w a s g r e a t

P e t e r h a n s o f t en m a d e u s e of a t a b l e . In

diversiteit. In de reeks artikelen, geschreve n

maakte Peterhans vaak gebruik van een

d i v e r s i t y . In the s e r i e s of articles, w r i t t e n

both a practical-technical and a

door e e n keur aan Duitse kunst- en fotohis-

tafel. Z o w e l in praktisch-technische als in

b y a n o t a b l e s e l e c t i o n of G e r m a n art a n d

p h i l o s o p h i c a l s e n s e , he c o n s i d e r e d the

torici, wordt eerst het werk van d e 'meestér-

filosofische zin b e s c h o u w d e hij de tafel als

p h o t o h i s t o r i a n s , the w o r k of the ' m a s t e r

table as an e x p e r i m e n t a l a r e n a or p r o v i n g

fotografen' besproken. Dat zijn Laszlo

een

p h o t o g r a p h e r s ' is d i s c u s s e d first. T o this

g r o u n d for p e r c e p t i o n . In a r r a n g i n g a still

Moholy-Nagy, de grote man achter de

w a a r n e m i n g . Bij het arrangeren van e e n stil-

g r o u p b e l o n g e d L a s z l o M o h o l y - N a g y , the

life, s t u d e n t s h a d to c a l l u p o n their f e e l i n g

belangrijke rol spelen. In zijn lessen

experimentele arena of testveld van de

in the p r e s e n t p u b l i c a t i o n , Fotografie

is that there w a s not a ' B a u h a u s

w i t h his a e s t h e t i c , s t r o n g l y d e t e r m i n e d b y s c i e n t i f i c m e t h o d s , in w h i c h the l o g i c of

B O O K S for f o r m a n d their intellect in o r d e r to

b e l o n g t o the c a t e g o r y " l i f e " . For the

leven m o e s t e n studenten z o w e l hun vorm-

o g e n van Kaplan e e n gelijksoortige band met

arrivé at a g o o d c o m p o s i t i o n . In his o w n

m o s t part, t h e s e d o c u m e n t a r y s h o t s w e r e

gevoel als hun d e n k v e r m o g en inschakelen

het origineel en de reproduktie. En als het ei

still lifes he often w o r k e d w i t h flat ' o b j e t s

i n t e n d e d as i l l u s t r a t i o n s for the B a u h a u s

o m tot e e n goede compositie te k o m e n . In

het origineel is, dan zou e e n foto daarvan, in

t r o u v é s ' s u c h as l e m o n p e e l s , f l o w e r s or

b o o k s , the b r o c h u r e s a n d the m a g a z i n e

zijn eigen stillevens verwerkte hij vaak platte

de g e e st van d e N i e u w e Visie, verwijzen

b i r d f e a t h e r s , in o r d e r (keeping the t w o

w i t h the s a m e title. In H a u s ' v i e w , the

'objets trouvés' (citroenschijven, b l o e m e n ,

naar de oorspronkelijke handeling van het

d i m e n s i o n a l w e a k n e s s of the c a m e r a in

e s s e n c e of t h e s e p h o t o s - w h i c h date o n l y

vogelveren), o m zo - rekening h o u d e n d met

fotograferen; namelijk het reproduceren van

m i n d ) to o b t a i n h a i r - s h a r p prints. In t h e i r

f r o m the p e r i o d b e f o r e the a r r i v a l of

de tweedimensional e z w a k t e van d e c a m e r a

het origineel. Dit inzicht zou ten grondslag

s t r a n g e c o m b i n a t i o n s of objects, s o m e of

P e t e r h a n s as p h o t o i n s t r u c t o r - is not s o

- tot haarscherpe afdrukken te k o m e n .

his a r r a n g e m e n t s g i v e the a p p e a r a n c e of

m u c h e x p e r i m e n t a t i o n w i t h t e c h n i q u e s as

an affinity w i t h S u r r e a l i s m .

Zeer origineel is het artikel Foto-Ei van

the fact that t h e y w e r e c o n c e i v e d as part

d e Amerikaanse filosoof-essayist Louis

of a g r e a t e r unit, to be c o m b i n e d w i t h

Kaplan. D e titel is e e n variatie op het beken-

essayist Louis Kaplan contributes a very

t y p o g r a p h y or in a c o l l a g e . P h o t o g r a p h y

de boek Foto-Auge

o r i g i n a l article, PAiofo Egg. The title is a

w a s the ideal

v a r i a t i o n o n the title of the w e l l k n o w n

for p u b l i c i z i n g the n e w t h e o r i e s a b o u t art

Visie. Kaplan constateert dat in de periode

b o o k Foto-Auge

a n d d e s i g n c r e a t e d b y the B a u h a u s . O n e

1921-1932 het ei één van d e m e e s t gefoto-

striking e x a m p l e is the s t a g e d p h o t o b y T.

grafeerde motieven is. Hij voert de lezer

The A m e r i c a n philosopher and

(1929), b y Franz R o h , o n e

of the p i o n e e r s of the N e w V i s i o n . K a p l a n

medium

Communications

(1929) van Franz R o h ,

één van de v o o ' v e c h t e rs van de N i e u w e

e s t a b l i s h e s that in the p e r i o d 1921-1932,

liggen aan werk dat uiteen loopt van vormstudies van eieren en hun s c h a d u w e n door H a n n e s M e y e r en Walter Peterhans tot een morbide e n s c e n e r i n g van d e latere Informele kunstenaar W o l s (Wolfgang Schulze) van e e n ei en e e n d o d e kip op e e n tafel. W o l s w a s zeer waarschijnlijk een jaargenoot van de Nederlander Paul G u e r m o n p r e z , die van 1932 tot aan de sluiting van het Bauhaus in 1933 fotografie en architectuur studeerde . Interessant is dat

the e g g w a s o n e of the m o s t f r e q u e n t

G u e r m o n p r e z (die overigens niet wordt

m o t i f s in p h o t o g r a p h y . He l e a d s the

g e n o e m d in de catalogus) zich tijdens de les-

r e a d e r t h r o u g h a l a b y r i n t h of still lifes b y

s e n van Peterhans op gelijksoortige wijze

both Bauhaus photographers and others

met het ei-motief heeft beziggehouden.

( a m o n g t h e m M a n R a y a n d Paul

Evenals W o l s koos hij voor e e n dode kip, die

O u t e r b r i d g e ) , t o w a r d the g o a l of

hij in e e n reeks stillevens binnen e e n ovaal-

r e c o v e r i n g the d i v e r s e m e a n i n g s w h i c h

vormige schote l plaatste. Bij b e i d en lijkt er

p e o p l e h a v e a t t r i b u t e d to the e g g . H e

sprake van e e n verbeelding van het post-

takes as his m o t t o the c l a s s ic c o n u n d r u m

m o r t e m en het prenatale. De constructieve

a b o u t o r i g i n s : w h i c h c a m e first, the

geest is hier totaal v e r d w e n e n . D e s y m b o -

c h i c k e n or the e g g ? T r a n s l a t e d into

liek van sterfelijkheid in d e foto's van W o l s

p h o t o g r a p h i c t e r m s , the q u e s t i o n

en G u e r m o n p r e z lijkt haast e e n vooraankon-

becomes: does a photograph reproduce

diging van het naderende onheil van het

a n object, or d o w e o n l y have a c c e s s to

nationaal-socialisme. D e kern van de catalo-

the object t h r o u g h its r e p r o d u c t i o n ? If the

g u s Fotografie

e g g is the o r i g i n a l , t h e n a p h o t o of it, in

am Bauhaus bestaat uit e e n

artikel van A n d r e a s Haus. w a a n n deze tracht

the m i n d of the N e w V i s i o n , w o u l d refer

o m tot e e n classificatie te k o m e n van d e

to the o r i g i n a l act of p h o t o g r a p h i n g ,

fotografische uitingen aan het Bauhaus .

n a m e l y the r e p r o d u c t i o n of the o r i g i n a l .

Daartoe maakt hij o n d e r s c h e i d t u s s e n d e

A c c o r d i n g to K a p l a n , t h i s insight

a s p e c t e n van 'het l e v e n ' en ' d e kunst'. Tot

u n d e r l i e s w o r k as d i v e r s e as s t u d i e s of

d e categorie van 'het l e v e n ' b e h o r en de

f o r m by H a n n e s M e y e r a n d W a l t e r

foto's met documentaire kwaliteiten: de

P e t e r h a n s , in w h i c h the s h a ö o w s o n e g g s

snapshots van studenten en hun alledaagse

are p h o t o g r a p h e d , a n d a m o r b i d s t a g e d

activiteiten op en rond het instituut, de pro-

shot of an e g g a n d a d e a d c h i c k e n o n a

duktfoto's en repro's van werk van leerlin-

table b y the later I n f o r m e l e artist W o l s

gen, d e architectuurfoto's van het

( W o l f g a n g S c h u l z e ) . W o l s w a s very

G r o p i u s g e b o u w in D e s s a u en de registraties

p r o b a b l y a c l a s s m a t e of the D u t c h m a n ,

van de theaterstukken van O s c a r

Paul G u e r m o n p r e z , w h o studied

S c h l e m m e r D e z e documentaire o p n a m e n

p h o t o g r a p h y a n d architectur e at the

w a r e n in de m e e s t e gevallen bedoeld als

B a u h a u s f r o m 1932 until it w a s c l o s e d in

illustraties voor de B a u h a u s b o e k e n , de bro-

1933. It is i n t e r e s t i n g that G u e r m o n p r e z

chures en het gelijknamige tijdschrift.

( w h o o t h e r w i s e is not m e n t i o n e d in the

Wezenlijk voor deze foto's (die allen dateren

c a t a l o g u e ) a l s o p u r s u e d the e g g - m o t i f in

uit de periode voor de komst van Peterhans

s i m i l a r w a y s . Like W o l s , he u s e d a d e a d

als fotografiedocent in 1929) acht H a u s niet

c h i c k e n as a s u b j e c t , w h i c h he p l a c e d o n

zozeer het experimenteren met technieken,

an o v a l - s h a p e d w h i t e plate in a s e r i e s of

maar het feit dat er rekening w e r d g e h o u d e n

still lifes. In b o t h c a s e s it a p p e a r s that w e

met e e n t o e p a s s i n g in e e n groter geheel,

c a n s p e a k of the p o r t r a y a l of the postHerbert Bayer Eenzame metropoliet/Lonely Metropolitan, 1932

m o r t u m a n d the p r e - n a t a l . The s y m b o l i s m of m o r t a l i t y in the p h o t o s of

door combinatie met typografie of in e e n collage. Fotografie w a s het ideale c o m m u n i catiemiddel voor het verbreiden van de nieu-

Wols and Guermonprez seems almost a

w e theorieën over kunst en vormgeving die

p r e m o n i t i o n of the a p p r o a c h i n g c a l a m i t y

aan het Bauhaus o n t s t o n d e n. Een spreken d

of N a t i o n a l S o c i a l i s m .

voorbeeld is de geënsceneerde foto van T. Lux Feininger van g e m a s k e r d e acteurs uit L u x F e i n i n g e r of m a s k e d a c t o r s f r o m

m e e op een imaginaire speurtocht die leidt

Oscar S c h l e m m e r ' s m i m e s p e l

Oscar S c h l e m m e r ' s m i m e play

langs een labyrinth van stillevens van z o w e l

die p o s e r e n voor het G r o p i u s g e b o u w . D e

tries to arrivé at a c l a s s i f i c a t i o n of the

Treppenwitz,

Bauhausfotografen als anderen (onder w i e

foto w e r d gepubliceer d in het Bauhaus-tijd-

p h o t o g r a p h i c o u t p u t of the B a u h a u s . In

B u i l d i n g in the b a c k g r o u n d . T h e p h o t o

M a n Ray en Paul Outerbridge). met als doel

schrift als illustratie bij e e n artikel van

d o i n g s o , he m a k e s a b a s i c d i s t i n c t i o n

w a s p u b l i s h e d in the B a u h a u s m a g a z i n e

de diverse bete<enissen te achterhalen die

S c h l e m m e r . waarin d e z e de mogelijkheden

between "life" and "art". The photos with

t o g e t h e r w i t h an article by S c h l e m m e r , in

men eventueel aan het ei t o e g e k e n d zou

beschreef van de m o d e r n e h o o g b o u w als

d o c u m e n t a r y q u a l i t i e s , s u c h as s n a p s h o t s

w h i c h he d i s c u s s e d the potential of

kunnen h e b b e n A l s leidraad neemt Kaplan

openluchttoneel. In 1938 gebruikte Herbert

T h e c o r e of the c a t a l o g u e c o n s i s t s of an article b y A n d r e a s H a u s , in w h i c h he

p o s e d w i t h the G r o p i u s

Treppenwitz,

of the s t u d e n t s a n d their daily activitie s

m o d e r n h i g h - r i s e b u i l d i n g s as o p e n air

het b e k e n d e probleem van het origineel.

Bayer e e n uitsnede van de foto voor de stof-

a r o u n d the institute, the p r o d u c t p h o t o s

theatres. In 1938 Herbert B a y e r a g a i n

Wat w a s er het eerst: d e kip of het ei?

o m s l a g van de catalogus Bauhaus

a n d r e p r o d u c t i o n s of t h e wo^k of

u s e d a c u t - o u t f r o m the p h o t o o n the

Vertaald naar de fotografie luidt de vraag:

1928, e e n uitgave van het M u s e u m of

s t u d e n t s , a r c h i t e c t u r a l p h o t o s of the

dust-jacket of the c a t a l o g u e

geeft e e n foto een object w e e r ? Of hebben

M o d e r n Art in N e w York.

G r o p i u s B u i l d i n g at D e s s a u , a n d r e c o r d s

1919-1928,

of O s c a r S c h l e m m e r ' s theatre p i e c e s , all

M o d e r n Art in N e w Y o r k .

Bauhaus

p u b l i s h e d by the M u s e u m of

wij alleen toegang tot e e n object door d e reproduktie? Eieren en foto's hebben in d e

1919-

B O E

K E N

Plezier

voor w a s . Aanvullend onderstreept M a n f r e d

Pleasure

Tot de t w e e d e categorie behoren de

Schmalriede in zijn artikel Das Neue

T h e p h o t o g r a p h i c s t u d i e s in f o r m ,

h i g h an artistic v a l u e , w h i l e they d e s e r v e

that u n d e r the l e a d e r s h i p o ' M o h o l y - N a g y

to be s e e n p r i m a r i l y as d o c u m e n t i n g the

Sehen

fotografische vormstudies, die vooral door

und die Bauhausfotografie

Moholy-Nagy w e r d e n uitgewerkt tot het pro-

N i e u w e Visie haar wortels heeft in de

w e r e e l a b o r a t e d into the p r o g r a m for the

idealism and pleasure within the Bauhaus

g r a m m a van de N i e u w e Visie. Vanaf zi|n aan-

n e g e n t i e n d e - e e u w s e schilderijen van

N e w V i s i o n , b e l o n g to the s e c o n d

community.

stelling in 1923 legde hij sterk d e nadruk op

M a n e t , Degas en Seurat. D e z e n trachtten

c a t e g o r y . F r o m his a p p o i n t m e n t in 1923

mechanisatie en het samengaa n van kunst

e v e n e e n s bij de w e e r g a v e van de realiteit

he laid a s t r o n g e m p h a s i s o n

en technologie. De utopistische ruimte-

het contact met de b e s c h o u w e r te activeren

m e c h a n i z a t i o n a n d the c o n c u r r e n c e

m a d e to p l a ce B a u h a u s p h o t o g r a p h y

opvattingen van de Constructivister paste

door het f e n o m e e n van d e waarneming cen-

b e t w e e n art a n d t e c h n o l o g y . In his

w i t h i n a b r o a d e r f r a m e of r e f e r e n c e . T h i s

hij toe in zijn fotogrammen en zijn vanaf

traal te plaatsen. Ook roept S c h m a l n e d e de

p h o t o g r a m s a n d his c i t y s c a p e s taken

is o n e of the r e a s o n s for the a p p e a r a n c e

e x t r e e m hoge standpunten g e n o m e n stads-

abstracte foto's van Paul Strand in herinne-

f r o m v e r y h i g h v i e w p o i n t s , he a p p l i e d the

e a r l y last y e a r of the c o l l e c t i o n Das

ring o m aan d e N i e u w e Visie e e n meer inter-

C o n s t r u c t i v i s t s u t o p i a n c o n c e p t i o n s of

Sehen

nationale kontekst te geven. Tenslotte wordt

s p a c e . A c c o r d i n g to M o h o l y - N a g y , light

zur Subjektiven

Alfred Renger-Patzsch, die nooit verbonden

w a s the m o s t e l e m e n t a r y r e s o u r c e for

e n d p r o d u c t of a s y m p o s i u m h e l d at the

gezichten Licht w a s volgens M o h o y het m e e s t elementaire beeldmiddel w a a r m e e de realiteit kon w o r d e n getransformeerd en d e ruimte gedematenaliseerd. Naast de v o r m g e v e n d e capaciteiten kende hij ook een pedagogische waarde toe aan de camera.

hoezeer de

y e a r s in p a r t i c u l a r h a v e b e e n g r a n t e d t o o

is g e w e e s t met het Bauhaus, naar voren

i m a g e s , b y w h i c h reality c o u l d be

g e s c h o v e n als d e enige ware Modernis t

t r a n s f o r m e d a n d s p a c e d e m a t e r i a l i z e d . In

Another, more fundamental criticism of the c a t a l o g u e is that no a t t e m p t is

- Von der Fotografie Fotografie,

Neue

Bauhaus

w h i c h w a s the

U n i v e r s i t y of W u p p e r t a l in 1989. T h e e d i t o r is R a i n e r K. W i e k , p r o f e s s o r of Art a n d Art E d u c a t i o n at W u p p e r t a l . T h e b o o k

Het instrument bood de mogelijkheid o m

is a w e l c o m e c o m p l e m e n t to the

onderzoek te d o e n naar de relatie tussen

c a t a l o g u e . In p a r t i c u l a r, W i e k a n d

m e n s en architectuur. Dat dit ook in de prak-

M a n f r e d S c h m a l r i e d e in thei r e s s a y s offer

tijk gebeurde, blijkt uit d e eindeloze reeks

a critical a n a l y s i s of w h a t is often

foto's van studenten die poseren op de bal-

d e s c r i b e d as the u n i q u e a n d i n n o v a t i v e

kons van hun Bauhaus-woningen . Deze

c h a r a c t e r of B a u h a u s p h o t o g r a p h y . In

snapshots g e v e n uitdrukking aan het uitein-

d o i n g s o , t h e y b u i l d u p o n the e a r l i e r

delijke doel dat M o h o l y - N a g y in zijn fotogra-

i n v e s t i g a t i o n s of the G e r m a n art h i s t o r i a n

fie nastreefde. En dat w a s volgens Andreas

W o l f g a n g K e m p . In his article

Haus d e realisatie van e e n moderne, gede-

Bauhaus-Fotografie,

Mythos

W i e k a r g u e s that the

materialiseerde ruimte-opvatting, w a a r m e e

t r a n s i t i o n f r o m art p h o t o g r a p h y to the

de kloof kon w o r d e n overbrugd tussen

N e w V i s i o n w a s m u c h more gradual than

kunst, techniek en het menselijk bestaan in

has p r e v i o u s l y b e e n a c c e p t e d . A

een nieuwe sociale orde.

P i c t o r i a l i s t s u c h as A l v i n L a n g d o n C o b u r n p r o d u c e d s h o t s in b i r d ' s - e y e p e r s p e c t i v e

Overigens blijkt het door Haus gesugge-

f r o m N e w Y o r k s k y s c r a p e r s in 1911,

reerde verschil in artisticiteit t u s s e n de meer

preceding M o h o l y - N a g y by a w h o l e

documentaire en a u t o n o m e vormen van

d e c a d e . T h i s is s u p p l e m e n t e d by M a n f r e d

fotografie niet duidelijk uit de illustraties m

S c h m a l r i e d e in his article. Das

de catalogus. De architectuuropnamen, pro-

Sehen

duktfoto's en theaterfoto's krijgen een bijna

u n d e r s c o r e s h o w d e e p l y r o o t e d in the

gelijkwaardige aandacht als de fotogrammen

n i n e t e e n t h c e n t u r y p a i n t i n g of M a n e t ,

Neue

und die Bauhausfotografie,

as h e

van Moholy-Nagy, d e stillevens van

D e g a s a n d S e u r a t the N e w V i s i o n w a s . In

Peterhans en de fotomontage s van Bayer.

the r e p r o d u c t i o n of reality, t h e s e p a i n t e r s

En dat is storend. Naar mijn idee hebben

Walter Peterhans Stilleven met 'zwevend' ei/Still life with "floating" egg, ca. 1930

vooral de amateuropname n van leerlingen de laatste jaren een te hoge artistieke waardering gekregen, terwijl ze in de eerste

v i e w e r b y m a k i n g the p h e n o m e n o n of p e r c e p t i o n a c e n t r a l featur e in their w o r k . S c h m a l r i e d e a l s o c a l l s t o m i n d the

plaats moeten w o r d e n gezien als documenten van het idealisme en het plezier van d e

a l s o t r i e d to activate c o n t a c t w i t h the

abstract p h o t o s of P a u l S t r a n d , in o r d e r to onder de fotografen. Door met e e n uitge-

a d d i t i o n to its c a p a c i t y for d e s i g n , he a l s o

g i v e the N e w V i s i o n a m o r e i n t e r n a t i o n a l

sproken technisch instrument als de camera

a t t r i b u t e d a p e d a g o g i c a l v a l u e to the

c o n t e x t . F i n a l l y , the n a m e of A l f r e d

foto's te maken van industriële produkten

c a m e r a . T h e i n s t r u m e n t offered the

Renger-Patzsch, w h o w a s never

(schoorstenen, tandwielen, drijfstangen) gaf

p o s s i b i l i t y to c a r r y out an i n v e s t i g a t i o n

c o n n e c t e d w i t h the B a u h a u s , is a d v a n c e d

fotografie m e e n breder kader te plaatsen.

Renger-Patzsch op de m e e s t directe manier

into the relation b e t w e e n p e o p l e a n d

as the o n l y t r u e M o d e r n i s t a m o n g the

Dit is één van de redenen w a a r o m vorig jaar

uiting aan d e esthetiek van het functionalis-

a r c h i t e c t u r e . That this h a p p e n e d in

p h o t o g r a p h e r s . By m a k i n g p h o t o s of

de bundel Das Neue Sehen - Von der

practice is s h o w n by the e n d l e s s s e r i e s of

industrial elements (smokestacks, gear

p h o t o s of s t u d e n t s p o s i n g on the

w h e e l s a n d c o n n e c t i n g rods) w i t h a

Bauhausgemeenschap. Een andere kritiek op de catalogus is dat er g e e n poging is gedaan o m de Bauhaus-

Fotografie

am Bauhaus zur

Sub/ektisen

Fotografie

is v e r s c h e n e n , als resultaat van

Een andere mythe die bij het analyseren van de Bauhaus-foto's s t e e d s terugkomt, is

b a l c o n i e s of their B a u h a u s d w e l l i n g s .

d i s t i n c t l y t e c h n i c a l i n s t r u m e n t like the

een s y m p o s i u m dat in 1989 aan de universi-

de tegenstelling t u s s e n Moholy-Nagy en

T h e s e s n a p s h o t s e x p r e s s the u l t i m a t e

c a m e r a , R e n g e r - P a t z s c h d e c l a r e d the

teit in Wuppertal w e r d g e h o u d e n.

Peterhans. Analoog aan d e door Moholy-

g o a l t o w a r d w h i c h M o h o l y - N a g y s t r o v e in

a e s t h e t i c of f u n c t i o n a l i s m as his o n l y

Samensteller is Ramer K. Wiek. hoogleraar

Nagy geïntroduceerde begrippenparen 'pro-

his p h o t o g r a p h y . A c c o r d i n g to H a u s , that

concern.

Kunst- en Cultuurpedagogiek te Wuppertal

duktiv - reproduktiv' b e s c h o u w d e m e n

w a s the realizatio n of a m o d e r n ,

Het boek vormt e e n w e l k o m e aanvulling op

M o h o l y als scheppe r van nieuw e beelden en

d e m a t e r i a l i z e d c o n c e p t i o n of s p a c e w h i c h

de catalogus. M e t name W i e k en M a n f r e d

Peterhans als objectieve registrator van de

s p a n n e d the d i v i s i o n s b e t w e e n art,

Schmalnede g e v e n in hun e s s a y s een kriti-

werkelijkheid. Wiek ziet echter vooral e e n

t e c h n o l o g y a n d the h u m a n e x i s t e n c e in a

s c h e analyse van het vaak als uniek en ver-

duidelijke overeenkomst: namelijk d e staat

new social order.

nieuwend o m s c h r e v e n karakter van de

van z w e v e n die bepalend is voor de c o m p o -

Bauhaus-fotografie Daarbij borduren zij

sities van hun fotowerk. Deze Constructivis-

voort op eerder onderzoek van de Duitse

tische ruimteweergave, die v o o r t k w a m uit

kunsthistoricus W o l f g a n g K e m p Wiek bear-

de toenmalig typische w e n s o m los te

gumenteert m zijn artikel Mythos

k o m e n van het aardse en uitdrukking te

Fotografie

Bauhaus-

hoe de overgang van

geven aan de vierde dimensie, vond via

Kunstfotografie naar N i e u w e Visie veel gelei-

M o h o l y - N a g y ingang in het onderwijs. Eén

delijker is gegaan dan tot nu toe w e ' d aan-

van zijn oefeningen w a s erop gericht o m de

g e n o m e n . Een picturalist als Alvm Langdon

w i s s e l w e r k i n g t u s s e n ruimte e n constructie

Coburn maakte al in 1911 o p n a m e n in vogel-

te onderzoeken door het samenstelle n van

vluchtperspectief vanuit N e w y o r k s e wolken-

plastieken. Een mooi voorbeeld is de foto

krabbers, w a a r m e e hij M o h o l y - N a g y tien jaar

die Heinz L o e w maakte van e e n opstelling

B e y o n d this, it w o u l d a p p e a r that the

A n o t h e r m y t h that c o n s t a n t l y r e c u r s in the a n a l y s i s of B a u h a u s p h o t o s is the c o n t r a st b e t w e e n M o h o l y - N a g y a n d P e t e r h a n s . In an a n a l o g y to the t w i n c o n c e p t s of " p r o d u c t i v - r e p r o d u c t i v "

d i f f e r e n c e d e g r e e of artistry w h i c h H a u s

introduced by M o h o l y - N a g y , people have

s u g g e s t s b e t w e e n the m o r e d o c u m e n t a r y

c o n s i d e r e d M o h o l y - N a g y as the c r e a t o r of

a n d the m o r e i n d e p e n d e n t f o r m s of

n e w i m a g e s a n d P e t e r h a n s as an

p h o t o g r a p h y , is not c l e a r l y b o m out b y

o b j e c t i v e r e c o r d e r of reality. H o w e v e r ,

the i l l u s t r a t i o n s in the c a t a l o g u e . T h e

W i e k s e e s a c l e a r a r e a of c o m m o n a l i t y :

architectural shots, product photos and

n a m e l y , the s e n s e of s u s p e n s i o n that

theatre s h o t s r e c e i v e e q u a l a t t e n t i o n w i t h

d e t e r m i n e s the c o m p o s i t i o n s in their

M o h o l y - N a g y ' s photograms, Peterhans'

photo work. This Constructivist rendering

still lifes a n d B a y e r ' s p h o t o m o n t a g e s .

of s p a c e , that a r o s e f r o m the t h e n

That is a n n o y i n g . T o m y taste, the

c o m m o n d e s i r e to be f r e e d f r o m the

s n a p s h o t s taken by s t u d e n t s in the last

m u n d a n e a n d g i v e e x p r e s s i o n to the

B O O K S f o u r t h d i m e n s i o n , e n t e r e d i n t o the

e x e r c i s e d an e n o r m o u s i n f l u e n c e o n

van g e o m e t r i s c h e v o r m e n in de Plastische

jaar fotografisch w o r d e n opgelost. Ook wer-

i n s t r u c t i o n t h r o u g h M o h o l y - N a g y . O n e of

c o u n t l e s s s t u d e n t s w i t h his s u b j e c t i v e

Werkplaats van Joost Schmidt. D e c o m p o s i -

den t h e m a ' s als ' d e m e n s in d e ruimte' van

the e x e r c i s e s that he i n t r o d u c e d w a s

j u d g m e n t s of q u a l i t y . T h e c o u r s e of

tie lijkt hier speciaal voor de camera te zijn

het Bauhaus o v e r g e n o m e n . In het leerplan

d i r e c t e d t o w a r d the i n v e s t i g a t i o n of the

p h o t o g r a p h y i n s t r u c t i o n that S t e i n e r t set

geënsceneerd, waarbij d e kaders van het

van Steinert stond aanvankelijk de experi-

exchange between space and

up first at the S t a a t l i c h e S c h u l e f ü r K u n s t

matglas de beelduitsnede bepalen. Voor- en

mentele fotografie hoog in het vaandel. Pas

c o n s t r u c t i o n b y the c o m p i l a t i o n of

u n d H a n d w e r k at S a a r b r ü c k e n (1948-

achtergrond vloeien s a m e n tot e e n zwart

later kreeg hij aandacht voor reclame- en

s c u l p t u r e s . A fine e x a m p l e is the p h o t o

1959) a n d later at the F o l k w a n g s c h u l e f ü r

vlak, waardoor de constructie in e e n oneindi-

reportagefotografie. Gele t op de afbeeldin-

that H e i n z L o w e m a d e of an a r r a n g e m e n t

G e s t a l t u n g at E s s e n (1959-1978) f o l l o w e d

ge ruimte lijkt te z w e v e n . D e foto w e r d

gen in d e catalogus heeft dat echter zelden

of g e o m e t r i e f o r m s in J o o p S c h m i d t ' s

in the f o o t s t e p s of the B a u h a u s b y

gepubliceerd in het Bauhaustijdschrift (No.

tot hoogstaande resultaten geleid. Zoals het

Sculpture Work Shop. The composition

r e q u i r i n g a ' V o r k u r s ' or ' G r u n d l e h r e ' . In

2/3, 1928, pp. 20-21), m e t de volgende aan-

leerlingenwerk t r o u w e n s over d e gehele

s e e m s to h a v e b e e n s p e c i a l l y s t a g e d for

S a a r b r ü c k e n this w a s t a u g h t b y B o r i s H.

tekening: "(...) au s platzmangel konnten kei-

linie bij mij nogal saai en z o u t e l o os over-

the c a m e r a , in w h i c h the f r a m e of the

K l e i n t , a f o r m e r p u p i l of J o h a n n e s Itten.

ne stereofoto's gebracht w e r d e n ; diese im

komt, maar dat zou ook aan de keuze van de

g r o u n d g l a s s d e t e r m i n e s the c r o p p i n g of

T y p i c a l B a u h a u s a s s i g n m e n t s s u c h as

s t e r e o s k o p betrachten, w u r d e n 'sehraumli-

s a m e n s t e l l e r s kunnen liggen.

the i m a g e . T h e fore- a n d b a c k g r o u n d f l o w

g r e y - s c a l e a n d light v a l u e s t u d i e s ,

che s e n s a t i o n e n ' e r m ö g l i c h e n " .

t o g e t h e r into a black p l a n e , s o that the

l u m i n o g r a m s a n d structural e x e r c i s e s had

c o n s t r u c t i o n s e e m s to be s u s p e n d e d in a n

to be fulfille d in the c o u r s e of the b a s i c

infinite s p a c e . T h e p h o t o w a s p u b l i s h e d

y e a r in p h o t o g r a p h y . T h e m e s s u c h as

in the B a u h a u s m a g a z i n e (Vol. 2, N o . 2/3,

' p e o p l e in s p a c e ' w e r e a l s o taken o v e r

1928, p p . 20-1) w i t h t h i s r e v e a l i n g n o t e :

f r o m the B a u h a u s . Initially, e x p e r i m e n t a l

"(...) a u s p l a t z m a n g e l k o n n t e n keine

p h o t o g r a p h y t o ok an i m p o r t a n t p l a c e in

stereofoto's gebracht werden; diese im

S t e i n e r t ' s c u r r i c u l u m ; o n l y later d i d he

stereoskop betrachten, wurden

t u r n his a t t e n t i o n to a d v e r t i s i n g a n d

'sehraumlichte sensationen'

j o u r n a l i s t i c p h o t o g r a p h y . S t u d y of the

ermöglichen."

p i c t u r e s in the c a t a l o g u e , h o w e v e r , i n d i c a t e s that t h i s s e l d o m led to Neue

s i g n i f i c a n t r e s u l t s . Like s t u d e n t w o r k

collection, Thilo Koenig discusses

a c r o s s the b o a r d , it c o m e s a c r o s s as

In the c l o s i n g article of the Das Sehen

the r e c e p t i o n that the B a u h a u s r e c e i v e d

rather b o r i n g a n d i n s i p i d , but the p r o b l e m

in p o s t - w a r G e r m a n p h o t o g r a p h y . In

c o u l d lie in the c h o i c e b y the e d i t o r s .

1951, Otto S t e i n e r t p r e f a c e d h i s first Subjektieve

Fotografie

exhibition with a

The publication and exhibit have

r e t r o s p e c t i v e of M o h o l y - N a g y , M a n R a y

c a u s e d a m a j o r c o n t r o v e r s y in G e r m a n y

a n d Herbert B a y e r . In d o i n g s o , he

a b o u t S t e i n e r t . In a r e v i e w in the

c o n s c i o u s l y s o u g h t to e s t a b l i s h a

Frankfurter A l l g e m e i n e Zeitung entitled

c o n n e c t i o n w i t h the p r e - w a r avan t g a r d e .

Fotografie

In a c o m p a r i s o n b e t w e e n the p h o t o s that

( r e p r i n t e d in E u r o p e a n P h o t o g r a p h y ) , the

M o h o l y - N a g y s e l e c t e d for the B a u h a u s

r e v i e w e r , J a n T h o r n Prikker, attacks w h a t

b o o k Von Material

are in his e y e s S t e i n e r t ' s rather l i m i t e d

Zu Architektur

(1929)

als Kunst der

Verdrangung

a n d s h o t s by Steinert a n d his p u p i l s ,

photo-aesthetic concepts. His preference

K o e n i g sets out the l i k e n e s s e s a n d

for an a u t o n o m o u s , f o r m a l i s t i c

d i f f e r e n c e s . O n e c o n s t a n t is the a t t e n t i o n

p h o t o g r a p h y c a m e at the cost of

g i v e n to s t r u c t u r e a n d to p h o t o s in w h i c h

d o c u m e n t a r y p h o t o g r a p h y , as is to b e

a u t o n o m o u s f o r m s are c r e a t e d w i t h light.

s e e n in the b l i n d n e s s to the realities of

K o e n i g , h o w e v e r , d e m o n s t r a t e s that

post-war G e r m a n y . This choice can be

s t a r t i n g f r o m the l u m i n o g r a m t e c h n i q u e

e x p l a i n e d by S t e i n e r t ' s h i s t o r y d u r i n g t h e

i n t r o d u c e d b y the B a u h a u s , S t e i n e r t a n d

w a r . He h a d b e e n a m e m b e r of the

t h o s e a r o u n d h i m , u n d e r the i n f l u e n c e of

N S D A P a n d d u r i n g the w a r s e r v e d as a

the S u r r e a l i s t p r i n c i p l e of a u t o m a t i s m

d o c t o r in the G e r m a n a r m y . T h o r n Prikker

a n d w i t h a n o d to " t h e g e s t u r e " of the

is q u i t e correct w h e n he s a y s it is

I n f o r m a l i s t p a i n t i n g , a r r i v e d at quite

r e m a r k a b l e that t h e s e facts are not t o b e

different r e s u l t s . W h e r e M o h o l y - N a g y a n d

f o u n d in the c a t a l o g u e . H o w e v e r , he g o e s

the other B a u h a u s p h o t o g r a p h e r s s a w

t o o far w h e n h e t e r m s S t e i n e r t ' s o e u v r e a

their p h o t o s first a n d f o r e m o s t as a n

flight into a b s t r a c t i o n , r o o t e d in his

analytic investigation into the elemental

i n a b i l i t y to f a c e reality b e c a u s e of his

a s p e c t s of the m e d i u m - light , s t r u c t u r e

past. A t this p o i n t p o l i t i c a l i n s i n u a t i o n s

a n d the r e p r o d u c t i o n of t e x t u r e - the

a n d artistic i n t e n t i o n s are s t u p i d l y

f o l l o w e r s of S u b j e k t i e v e F o t o g r a f i e

m u d d l e d . In a r e s p o n s i b l e r e a c t i o n in

utilized t h e s e e x p e r i m e n t a l p h o t o g r a p h i c

European Photography, J.A. Schmoll

t e c h n i q u e s not as a g o a l in t h e m s e l v e s ,

G e n . E i s e n w e r t h , a friend a n d biographer

but as a m e a n s to a r r i v é at a p e r s o n a l

of S t e i n e r t , c o r r e c t l y o b s e r v e d that by t h i s

d e s i g n s t a t e m e n t . T h r o u g h their

r e a s o n i n g a w h o l e g r o u p of G e r m a n

connections with Abstract Expressionism,

p a i n t e rs w h o t u r n e d to a b s t r a c t i o n in the

t h e y c o n s i d e r e d the p h o t o as a c r e a t i v e

forties a n d fifties c o u l d b e c o n d e m n e d ,

e x p r e s s i o n , as a r e f l e c t i on of a state of

i n c l u d i n g m e m b e r s of the p r e - w a r a v a n t

mind.

g a r d e s u c h as W i l l y B a u m e i s t e r a n d H a n s H a r t u n g . T h e c h o i c e of a b s t r a c t i o n as a

In 1991 the c a t a l o g u e Offo und Schuier

- Fotografie

und

Steinert

n e w l y r e c o v e r e d f r e e d o m , rather t h a n a

Ausbildung

d e n i a l of reality, is a l s o l o g i c a l , in v i e w of

1948 bis 1978, a p p e a r e d , e d i t e d b y T h i l o

the fact that in the 1930's Hitier h a d

Koenig and Ute Eskildsen. The book

d e c l a r e d all a b s t r a c t art d e g e n e r a t e , a n d

a c c o m p a n i e d an e x h i b i t i o n w i t h the s a m e

p r o m o t e d R e a l i s m as 'the art of the

title at the F o l k w a n g M u s e u m at E s s e n .

p e o p l e ' . O n e of H i t l e r 's first s t e p s in that

T h e b o o k is of i m p o r t a n c e b e c a u s e it

c a m p a i g n w a s to c l o s e the B a u h a u s in

s o m e w h a t n u a n c e s the i m a g e that h a s

A p r i l , 1933. Rik S u e r m o n d t

Duitsland overigens geleid tot e e n contro-

Das Neue Sehen bespreekt Thilo Koenig de

verse over de persoon van Steinert. In e e n

receptie van het Bauhaus in de na-oorlogse

bespreking in de Frankfurter A l l g e m e i n e

Duitse fotografie. Otto Steinert liet in 1951

Zeitung met als titel Fotografie

zijn e e r s t e Subjektieve

Verdrangung

Fotografie-tentoon-

als Kunst der

(later v e r s c h e n e n in European

Photography) valt d e recensent J a n Thorn

stelling voorafgaan door e e n retrospectief over M o h o l y - N a g y , M a n Ray en Herbert

Prikker de in zijn o g e n zeer beperkte foto-

Bayer. Daarmee zocht hij b e w u s t aansluiting

e s t h e t i s c h e opvattingen van Steinert aan.

bij de vooroorlogse avant-garde. In e e n ver-

Diens keuze voor e e n autonome, op d e

gelijking t u s s e n foto's die M o h o l y - N a g y uit-

vorm gerichte fotografie zou ten koste zijn

koos voor het Bauhaus-boek Von Material

gegaan van de documentaire fotografie en

Architektur

(1929) en o p n a m e n van Steinert

en zijn leerlingen, laat Koenig de verschillen

getuigen van e e n blindheid voor de w e r k e lijkheid van het na-oorlogse Duitsland. Deze

en o v e r e e n k o m s t e n zien. Een constante is

voorkeur zou te verklaren zijn uit Steinert's

de aandacht voor structuur en voor foto's

oorlogsverleden. Hij w a s lid g e w e e s t van d e

waarin met licht a u t o n o me v o r m e n zijn

N S D A P en w e r k t e tijdens de oorlog als dok-

gecreëerd. A a n d e hand van d e aan het

ter in het Duitse leger. Thorn Prikker heeft

Bauhaus geïntroduceerde luminogramtech-

gelijk dat het zeer merkwaardig is dat deze

niek (lichttekening op fotopapier door e e n

g e g e v e n s niet in d e catalogus zijn opgeno-

c a m e r a met lange sluitertijden) toont Koenig

m e n . Hij gaat echter te ver als hij het oeuvre

echter aan dat Steinert en de zijnen, onder

van Steinert e e n vlucht in d e abstractie

invloed van het Surrealistische principe van

noemt, omdat d e z e , gehinderd door zijn oor-

het automatisme en d e aandacht voor 'het

logsverleden, de werkelijkheid niet langer

gebaar' van de Informele schilderkunst, tot

kon verdragen. Hier w o r d e n politieke insinu-

andere resultaten k w a m e n . W a a r M o h o l y -

aties en artistieke ambities op e e n d o m m e

Nagy e n de andere Bauhausfotografen hun

wijze door elkaar gehaald. In e e n veront-

foto's in de eerste plaats zagen als resulta-

waardigde reactie in European Photography

ten van e e n analytisch onderzoek naar d e

merkt J . A . S c h m o l l G e n . E i s e n w e r t h , vriend

elementaire a s p e c t e n van het m e d i u m - naar

en biograaf van Steinert, terecht op dat daar-

licht, structuur en textuurweergave - .han-

m e e ook e e n hele groep Duitse schilders

teerden de aanhangers van de Subjektieve

wordt veroordeeld die in de jaren veertig en

Fotografie deze experimentele fotografische

vijftig abstract w e r k t e n (waaronder de voor-

technieken niet als doel op zich, maar als

oorlogse avant-gardisten Willy B a u m e i s t e r

middel o m tot e e n persoonlijke vormgeving

en Hans Hartung). D e keuze voor abstractie

te k o m e n . In aansluiting op d e Abstract-

als e e n n i e u w h e r w o n n e n vrijheid in plaats

Expressionisten b e s c h o u w d e n zij de foto als

van een verdringing is ook logisch, gelet op

een a u t o n o m e uiting, als d e reflectie van

het feit dat Hitier in de jaren dertig alle abs-

een g e m o e d s t o e s t a n d .

tracte kunst tot "Entartet " had verklaard en e e n naturalistische " k u n st voor het v o l k "

Over Otto Steinert v e r s c h e e n in 1991 de catalogus Offo Steinert und Schuier Fotografie

und Ausbildung

1948 bis 1978,

propageerde. Eén van d e eerste stappen die Hitier daartoe o n d e r n a m w a s het sluiten van het B a u h a u s in april 1933.

onder redactie van Thilo Koenig en Ute Eskildsen. Het boek begeleidde de gelijknamige tentoonstelling in het M u s e u m Folkwang te E s s e n . De publicatie is van belang omdat het het beeld iets nunanceert van Steinert als leraar, die m e t zijn subjectief kwaliteitsoordeel e e n e n o r m e invloed uitoefende op talloze leerlingen. De foto-opleidingen die Steinert eerst aan de Staatliche Schule für Kunst und Handwerk in Saarbrücken opzette (1948-1959) en later aan d e Folkwangschule für Gestaltung te E s s e n (1959-1978), kende in navolging van het Bauhaus ook e e n Vorkurs of Grundlehre. In Saarbrücken w e r d die geleid door Boris H. Kleint, e e n voormalig leerling van J o h a n n e s Itten. Typische Bauhausopdrachte n als grijsen lichtwaardenstudies, l u m i n o g r a m m e n en

e x i s t e d until recently of S t e i n e r t as a p o w e r f u l p e r s o n a l i t y in e d u c a t i o n , w h o

D e uitgave en tentoonstelling hebben in

In het afsluitende artikel van d e bundel

structuuroefeningen m o e s t e n in het basis-

Rik Suermond t

B O E K E N

THE L A N D S C A P E FROM NOW ON Sla dit boek open en je ziet een Engelse

vuilnisbelt

jonge, rivier langs de Amerikaanse

desintegreren. wastelands

wastelands. bouwvallige

Open this book and you can see the

from now on. 1992, Rotterdam, Uitgeverij 010 Publishers, 144 pp, 104

die

ill, fc/bw, Dutch/English, 25x30 cm, pb, ISBN 9064501629, Dfl. 49,50

We creëren onze eigen vuilnisbelten

in Frankrijk, verval in de

en bommen

M a a r het wasteland-concept is veel rek-

te gooien.

wastes

are urban,

van

Beyrut

reduced

to rubble.

Again,

dumps

(land-fill

or slum

housing),

(in de vorm van stortterremen

buurten) maar doen ook ons uiterste best onze omgeving vervuilen

voorbeelden

te bederven

door te

and show

burn, spill and bomb.

building

Mexican-American

These are

So far, so

blight

places

which are toxic

fast. Other in Tokyo's

sense as wasteland.

we also work hard to spoil things

rot

polluted

no-nonsense

sites in France,

this all makes

or a

border.

decomposing

heel duidelijke

tip in England,

new river on the

wastelands,

overduidelijke

van Tokio of ruïnes in Beiroet. Allemaal

graven, branden,

Gierstberg, F., Hagman, J . , Vroege, B. (Ed): Wasteland - Landscape

Mexicaans-

zijn stedelijk van aard. Zo zien we bouwplaatsen

voorsteden

vanaf

of a rubbish

vol gif, die snel

Andere

landschap

nog

grens. Dit zijn wastelands

er niet om liegen, plaatsen

Het

rottende

of een vervuilde,

and

"straight" suburbs,

Just as we when we

build dig,

good.

Tot zover is er niets aan de hand.

arbeidersklasse o m land te naasten uiterst

But the c o n c e p t of W a s t e l a n d is m o r e

for w h a t it fails to s h o w . E a c h v i e w m u s t

baarder en omvat veel meer: in feite is het

beperkt. Het gebeurt eigenlijk alleen w a n -

e l a s t i c , m o r e i n c l u s i v e : in fact, it is

be b o t h itself a n d the s i g n of an e r a s u r e

niets minder dan het "landschap vanaf n u " .

neer de landeigenaren e e n stukje van hun

n o t h i n g less t h a n ' l a n d s c a p e f r o m n o w

o r e l i m i n a t i o n . In the c a s e of the g o l f

W e zien heel duidelijk dat het concept " w a s -

land afstaan. Zeker wat de Britse foto's

o n . ' W e are f o r c e d to s e e that the c o n c e p t

c o u r s e , w e s e e a d e l i g h t f u l e x p a n s e of

t e " niet alleen gaat over verlaten, vervallen

betreft, is het wasteland e e n plek met e e n

of " w a s t e " i n c l u d e s not o n l y the barren

what golfers call a 'fairway'. This fairway

plekken maar ook over de nieuw e terreinen

b e w u s t aangebrachte klassestructuur, waar-

a n d r u i n e d p l a c e s , but the n e w p l a c e s w e

e m b o d i e s a c a n c e l l a t i o n , s t r i k i n g out

die wij voor ons vertier h e b b e n ingericht,

door de bevoorrechten w e l makkelijk en

h a v e c r e a t e d for o u r a m u s e m e n t , s u c h as

w h a t e v e r s t o o d t h e r e b e f o r e , c o l o n i s i n g it

zoals stranden en winkelcentra. Ook deze

minder bevoorrechten niet eenvoudig toe-

beaches and s h o p p i n g precincts. A g a i n ,

for " m e m b e r s o n l y " . It is a l a n d s c a p e of

gebieden vallen binnen het wasteland-con-

gang krijgen tot bepaalde zaken.

t h e s e p l a c e s fit into the idea of w a s t e l a n d

p r i v i l e g e , a l a n d s c a p e b a s e d o n the

cept, als ze een banaal o n t w e r p hebben of

v i c t o r y of a c l a s s . T h e g o l f c o u r s e is t h e

anderszins levenloos aandoen, of als ze iets

o p p o s i t e of c o m m o n g r o u n d o p e n to

ironisch h e b b e n, bijvoorbeeld e e n passage

a n y o n e . O n the c o n t r a r y , it is a f o r t r e s s

of zin die strijdig is met w a t er op de foto te

w i t h the e n d u r i n g d e f e n c e s of s o c i a l

zien is (zoals d e foto van J o h n Kippin van

c l a s s , the c o n c e p t a n d p r a c t i c e of

e e n vervallen arbeidersbuurt in Noord-

" m e m b e r s h i p " . O f c o u r s e , this w a s t e l a n d

Engeland met d e tekst Shakespeare

(if s u c h it is) h a p p e n s to b e l o n g to the

Country

eroverheen gedrukt).

w e a l t h i e r c l a s s e s . T h o s e w h o b e l o n g to poorer social levels also use

Het wasteland-idee houdt echter niet op

" m e m b e r s h i p " to d e f i n e their g r o u p ,

bij beelden van duidelijke destructie, en con-

a l t h o u g h the ability of the w o r k i n g

crete of provocerende contrasten. Het den-

c l a s s e s to c o l o n i s e l a n d is e x t r e m e l y

dert over de hele wereld heen en n e e m t in

limited, and only happens under licence

haar gang parken, groengebieden en tuinen

w h e n l a n d o w n e r s p r o v i d e the s p a c e for

m e e en omvat zelfs een beeld van e e n golf-

t h e m . W a s t e l a n d , t h e n , c e r t a i n l y in the

terrein in e e n prachtig bebost gebied in

p i c t u r e s f r o m B r i t a i n , is a s p a c e w h i c h is

Engeland.

s e l f - c o n s c i o u s l y stratified in t e r m s of

Het zijn allemaal heel ordelijke plaatsen -

class, with privilege and access

niet noodzakelijkerwijs schilderachtig, maar

s o m e t i m e s s e e n , or c a n c e l l e d out a n d

ook niet duidelijk w a s t e l a n d s . De term w a s -

d e n i e d in l e s s f a v o u r e d p l a c e s .

teland is toepasbaar op terreinen en gebieden, die e e n andere b e s t e m m i n g , een andere functie hebben gekregen. Het landschap

Hiromi Tsuchida uit de serie/from the series: Counting Grains of Sand, 1977-1985

heeft in dit geval niet alleen een aperte betekenis, heeft niet alleen betekenis o m wat er

F u r t h e r m o r e , the c o n c e p t of w a s t e l a n d a l s o i n c l u d e s the w a y w e w o r k at i m a g i n i n g the past. F o r i n s t a n c e , t h e r e

Bovendien o m v a : het wasteland-con-

if t h e y are b a n a l in d e s i g n or o t h e r w i s e

is T h e o B o s ' p h o t o g r a p h of a ' P r e h i s t o r i e

direct te zien valt, maar ook betekenis door

cept ook de manier waarop w e het verleden

s o u l l e s s , or if t h e r e is s o m e i r o n y

W e e k e n d ' , w h e r e s o m e of the

de dingen die niet te zien zijn. leder beeld

verbeelden. Zo is er de foto van The o B o s

a t t a c h e d , as w h e n a p h r a s e or s e n t e n c e

participating "prehistorie" people go

moet zichzelf zijn en verwijzen naar iets dat

van e e n 'Prehistoriscn W e e k e n d ' , waarop

c o n t r a d i c t s the e v i d e n c e of the

b a r e f o o t yet w e a r s p e c t a c l e s , or a

weggelaten is. Zo zien w e bij het golfterrein

e e n aantal 'prehistorische' m e n s e n te zien

p h o t o g r a p h (for e x a m p l e , J o h n K i p p i n ' s

" p r e h i s t o r i e " m a n b l o w s his n o s e o n a

de prachtige uitgestrektheid van w a t golfers

is, die op blote voeten rondlopen maar w e l

Shakespeare

h a n d k e r c h i e f . T h e y o u n g e r c h i l d r e n in t h e

de "fairway " n o e m e n . Deze fairway is e e n

e e n bril dragen, of een 'prehistorische' man

i m a g e of a r u n - d o w n w o r k i n g - c l a s s estate

scène look b o r e d , a n d are d i s t r a c t e d b y

soort ontkenning, e e n soort w e g v a g e n van

die zijn neus snuit in een zakdoek. D e jonge-

in the n o r t h of E n g l a n d ) .

the c a m e r a . T h e y are t o o y o u n g to h a v e

wat er stond. Een inlijving van land, het

re kinderen op de foto zien er verveeld uit en

gebruik "alleen voor l e d e n " . Het is een land-

w o r d e n afgeleid door de camera. Z e zijn te

For the a d u l t s , o n the o t h e r h a n d , the i d e a

schap van de bevoorrechten, e e n landschap

r e f u s e s to s t o p w i t h p i c t u r es of clear-cut

jong o m iets te kunnen d o e n met het 'pre-

of a n o n - s p e c i f i c " p r e h i s t o r y " is

dat stoelt op de overwinning van e e n bepaal-

d e s t r u c t i o n , c o n c r e t e or p r o v o c a t i v e

historie'-idee. Voor de v o l w a s s e n e n heeft

c o n t r a s t s . It rolls o v e r all the w o r l d ,

m e a n i n g f u l . F o r t h e m , I s u s p e c t , the

de klasse. Het golfterrein is het tegenover-

het idee van e e n non-specifieke prehistorie

p l e a s u r e lies not in a n y h o p e s for an

gestelde van een openbaar terrein dat voor

d r a w i n g in p a r k s , g r e e n s , g a r d e n s , a n d

w e l betekenis. Voor hen zit het plezier, denk

" a u t h e n t i c " t i m e a n d p l a c e , but in the

iedereen toegankelijk is. Het is e e n fort dat

e v e n a pictur e of a golf c o u r s e in a

ik, niet zozeer in de hoop e e n 'authentieke'

e r a s u r e of w h a t e v e r h i s t o r y lay o n that

b e s c h e r m d wordt door het hardnekkige ver-

p a r t i c u l a r l y leafy part of E n g l a n d . T h e s e

tijd en plaats te creëren, maar meer in het

are all o r d e r l y s p a c e s - not n e c e s s a r i l y

l a n d b e f o r e . It is a s if t h e y h a v e e n t e r e d a

d e d i g i n g s m e c h a n i s m e van de sociale klasse,

uitvegen van de geschiedenis w a a r m e e dat

p u r e s p a c e , p u r i f i e d of h i s t o r y a l t o g e t h e r .

het concept en de praktijk van het "lidmaat-

p i c t u r e s q u e , but not o b v i o u s l y

specifieke stukie land bedekt is. Het is alsof

T h e y are n o w free to e n j o y w h a t e v e r t h e y

s c h a p " . Natuurlijk is dit wastelan d (als w e

w a s t e l a n d s either. T h e y c a n be

zij e e n pure ruimte zijn binnengegaan, een

c o n s i d e r e d as w a s t e l a n d s if w e a c c e p t

i m a g i n e t o c o n s t i t u t e the a l l - i m p o r t a n t

het zo m o g e n noemen) e i g e n d o m van d e

ruimte die van alle geschiedenis is ontdaan.

c a t e g o r y of " p r e - " . T h i s c o n c e p t of a p u r e

meer w e l g e s t e l d e klassen. Zij die tot de

t h e y h a v e effectively laid w a s t e a o n c e

Ze zijn nu vrij hun eigen invulling te geven

different s p a c e , a n d s o m e h o w s u b v e r t e d

s p a c e , a n d o n e w h i c h is " p r e - "

lagere sociale klassen behoren, gebruiken

aan die zo belangrijke categorie " p r e " . Dit

e v e r y t h i n g , is an i m p o r t a n t e s c a p e r o u te

hun " l i d m a a t s c h a p " ook o m hun groep te

its e a r l i e r f u n c t i o n . In that c a s e , the

concept van e e n pure ruimte, één die aan

f r o m t e m p o r a l i t y a n d m o r t a l i t y , as w e

definiëren, al zijn de mogelijkheden van d e

l a n d s c a p e m u s t be m e a n i n g f u l not o n l y in

alles voorafgaat, is een belangrijke vlucht-

itself, for w h a t it s h o w s , but m e a n i n g f u l

shall see.

Country

printed over an

H o w e v e r , the idea of w a s t e l a n d

a n y u s e f o r this c o n c e p t of " p r e h i s t o r y " .

B O O K S a p p o s i t e (I i n t e n d to d e v e l o p t h i s b e l o w ) ,

w e g uit het tijdelijke en het sterfelijke, zoals

veel ' s t e m m e n ' o m het boek te centreren

o t h e r s (such as t h o s e b y K i p p i n a n d A l l a n

T h e i n c l u s i o n of B o s ' p h o t o g r a p h , a n d

but the use of the t e c h n o l o g y to m a k e the

w e zullen zien.

rond e e n bepaalde b e w e g i n g - van 'eenvou-

S e k u l a ) w h i c h refer to n o s t a l g i a a n d other

city w a s an e q u i v a l e n c e of w a s t e , an

i m a g i n a r y w o r l d s , m e a n s that the

artful d i v e r s i o n f r o m the m a i n (military)

B o s en anderen (zoals Kippin en Allan

m a k e n of e e n duidelijk verhaal aan te bren-

wasteland reaches beyond chemical and

p u r p o s e s of s u c h m a c h i n e s .

Sekula) v o o r k o m e n , die verwijzen naar nos-

g e n . Er w o r d e n g e e n pogingen gedaan o m

Het feit dat in het boek ook foto's van

dig' naar ' c o m p l e x ' - of o m hoofdstukken te

talgie en andere fantasiewerelden, geeft aan

soort bij soort te zetten (er zijn g e e n genres

p o v e r t y , s u c h as the p o v e r t y of

l o n g w a y . It s t r e t c h e s f r o m the t o x i c

dat het w a s t e l a nd verder gaat dan c h e m i s c h

zoals 'realisme', 'installatie', 'beeld/tekst' of

experience and imagination.

e n v i r o n m e n t as it is n o w to the s o c i a l l y

en fysiek verval en ook andere soorten

andere aanduidingen zoals 'nationaal'). D e

i n v i d i o u s as it has b e e n for a l o n g t i m e . It

a r m o e d e in zich bergt, zoals de ervaringsar-

voornaamst e beslissin g die w e r d g e n o m e n ,

s t r e t c h e s to f u t u r e l a n d s c a p e s w h i c h are

m o e d e en de a r m o e d e aan fantasie.

is iedere fotograaf e e n dubbele pagina te

p h y s i c a l r u i n a t i o n t o w a r d s other k i n d s of

E v e n s o , r e a c h i n g into the " p a s t " is i n s u f f i c i ë n t , b e c a u s e w e are m a k i n g a n d

S o , w a s t e l a n d really d o e s stretch a

i m a g i n i n g o u r f u t u r e s (or rather, o t h e r s

bleak, d i s e m b o d i e d , a n d (mis)rea d as art

are d o i n g it for us). T h e f u t u r e w a s t e l a n d

w h e n t h e y are m e r e l y d i v e r s i o n s f r o m the

niet g e n o e g , omdat w e ook v o r m g e v e n aan

e x i s t s in e l e c t r o n i c w o r l d s . W e s e e the

d u a l q u e s t i o n of o w n e r s h i p a n d

onze toekomst (of liever gezegd, anderen

c o m p u t e r w a s t e l a n d in its p u r e s t f o r m in

exploitation.

doen dat voor ons). Het w a s t e l a n d van de

the v i d e o t a p e Untitled

M a a r ook het graven in het verleden is

toekomst bevindt zich in d e elektronische

by M a t t M u l l i c a n ,

of w h i c h t w o stills are p u b l i s h e d in this

Typografie wasteland

w e r e l d . W e k o m e n het computer-wasteland

b o o k . H e r e , the c l e a n m a c h i n e is u s e d to

T h e l a r g e picture s e c t i o n of the b o o k

in zijn m e e s t pure vorm tegen in de video-

p r o m o t e itself a b o v e the b i o - d e g r a d a b l e

m a k e s perfect s e n s e w i t h i n a n e x p a n d e d

band Zonder titel van Matt Mullican, waar-

matter of the m a t e r i a l w o r l d . T h i s o r d e r ,

s e n s e of the w o r d ' w a s t e l a n d ' . T h e

van in het boek t w e e 'stills' zijn o p g e n o m e n .

in w h i c h the m a c h i n e is not m e r e l y in the

section begins and ends with Vikky

g a r d e n but w i p e s it out, is a v e r s i o n of

Alexander's and Ellen Brook's digitalised

social class placement and displacement,

American

a f a s c i s t i c v e r s i o n in w h i c h t e c h n i c i s t s

s m a l l g u i d a n c e the o r d e r of s e l e c t i o n is

o u t s m a r t a n d outlast the m e r e l y

not p r o g r a m a t i c . T h e r e are s i m p l y t o o

Gardens,

but apart f r o m that

Hier wordt de compute r gebruikt o m zichzelf te verheffen boven de biologisch afbreekbare materie van de materiële w e r e l d . D e z e rangorde, waarin d e computer zich niet alleen in d e tuin bevindt maar deze zelfs wegvaagt, is een soort k l a s s e s y s t e e m , waarin m e n s e n binnen en buiten de boot vallen, e e n fascistische versie van het klass e s y s t e e m waarin d e techneuten de baas zijn over d e puur e c o l o g i s c h geïnteresseerd e n . In d e virtual-realitystad verloopt alles gladjes. De maker is het non-rationele, het lichamelijke ontstegen en heeft het vervangen door e e n merkwaardig dun laagje kennis en ervaring. Er valt niets te kennen behalve de grenzen van d e stad zelf. D e g e n e n onder

elkaar botsen, als het boek openvalt. Ook hebben de ontwerper s van de catalogus besloten portret en landschapsfoto's even groot af te drukken, zodat je het boek niet hoeft te draaien bij het kijken naar s o m m i g e foto's. D e m e e s t e foto's zijn aflopend gedrukt, zodat er g e e n plaats overblijft voor titel of fotograaf. S l e c h t s e e n paar bladzijden met foto's zijn g e n u m m e r d . Er is e e n uitklap-pagina aan het einde van het boek waarop al deze informatie, m e t uitzondering van het formaat van d e w e r k e n , te vinden is. Maar door het ontbreken van paginanummers bij de f o t o ' s heb je s o m s veel tijd en geduld nodig o m de fotograaf bij d e foto te zoeken. In w e e r w i l van d e aard van het o n d e r w e r p is iedere pagina in het boek e e n streling voor het o o g , vooral ook omdat het boek zo m o o i gedrukt is. J e w e g erin vinden kost w a t meer moeite. Het foto-gedeelte wordt voorafgegaan

ons die d e band h e b b e n gezien, w e r d e n via

door e e n aantal bladzijden met alleen

e e n aantal straten e e n huis binnengeleid,

E n g e l s e tekst, die de onelegante titel 'curri-

waar w e zagen hoe e e n boek in e e n la ver-

cula vitae - selected

d w e e n (het w a s alleen al e e n w o n d e r dat

d e tekst over 2 1 0 millimeter breedte is

het er was). W e k w a m e n heel dichtbij, maar

gezet, is dit gedeelte e e n typografisch w a s -

w e r d e n w e e r w e g g e t r o k k e n omdat w e

teland g e w o r d e n en e e n saaie introductie

m o e s t e n blijven lopen. Blijven lopen leek het

van het beeldkatern. Het cv-gedeelte leent

doel van deze ruimte. Van zichzelf had het

zich eigenlijk alleen (vrij) g o e d o m er d e

niets, het w a s e e n kale ruimte, zonder hart,

gigantische wanverhoudin g t u s s e n mannelij-

en met een niet te doorgronden betekenis.

meekregen. Aangezien

ke en vrouwelijke fotografen m e e uit te

Na d e film vergeleek iemand d e ruimte met

r e k e n e n ( o n g e v e e r 4 7 m a n n e n tege n 10

e e n baarmoeder, w a a r m e e hij, denk ik, doel-

vrouwen).

de op e e n soort broedplaats voor Mullicans g e e s t e s k i n d . En dat w a s het ook. De vergeT h e o Bos uit de serie/from the series: Recreatie in Nederland, 1990 (collection Rijksmuseum Amsterdaml

geven, zodat er g e e n verwarring optreedt en f o t o ' s van verschillende fotografen niet met

lijking met de baarmoeder w a s heel treffend (ik ga er straks nader op in), maar het gebruik van de technologie voor het maken van deze stad w a s e e n soort w a s t e , e e n kunstzinnige afleidingsmanoeuvr e van het voornaamste (militaire) doel van e e n dergelij-

D e biografieën en te korte bibliografie zijn e e n d o o d s g e h e e l in het midden van het boek en e e n z w a k k e afsluiting van de vier zeer uiteenlopende e s s a y s . In deze e s s a y s w o r d t (in dubbele k o l o m m e n in Perspektiefstijl) e e n aantal ideeën rond de tentoonstelling uit d e doeken gedaan en w a t bredere informatie over het c o n c e p t " w a s t e -

e c o l o g i c a l l y c o n c e r n e d . In the v i r t u a l

m a n y " v o i c e s " for the b o o k to b e buil t

reality city, n o t h i n g is sticky. T h e a u t h o r

a r o u n d a m o v e m e n t f r o m the " s i m p l e " to

h a s t r a n s c e n d e d the v i s c e r a l , but r e p l a c e d

the " c o m p l e x " , or m a d e into c h a p t e r s or

it w i t h a c u r i o u s l y t h i n kind of k n o w l e d g e

a n y d i s c e r n i b l e narrative . T h e r e is n o

and experience. Nothing can be k n o w n

a t t e m p t to g r o u p like w i t h like (there are

het giftige milieu van nu tot de e e u w i g e

de intellectuele basis voor de selectie vormt,

e x c e p t the b o u n d a r i e s of the city itself.

no g e n r e c a t e g o r i e s s u c h as " r e a l i s m " ,

sociale discriminatie. Het omvat toekomsti-

had ik liever e e n langer stuk gezien. Het

T h o s e of us w h o w a t c h e d the tape w e r e

" i n s t a l l a t i o n " , " i m a g e / t e x t " ; or other

ge landschappen, naargeestig en leeg, die

geeft e e n aantal verschillende opvattingen

g u i d e d t h r o u g h the streets a n d i n t o a

g r o u p i n g s s u c h as " n a t i o n a l " ) . T h e m a i n

w o r d e n gezien als kunst terwijl z e eigenlijk

over het landschap w e e r : teleurstelling over

house, and we c a m e close to seeing a

c h o i c e s e e m s to h a v e b e e n to a l l o w e a c h

afleiden van het f e n o m e e n met de t w e e

het verdwijnen van het esthetische land-

b o o k t u c k e d i n s i d e a d r a w e r (the w o n d e r

p h o t o g r a p h e r a d o u b l é p a g e , s o there are

gezichten, het f e n o m e e n e i g e n d o m en uit-

s c h a p s g e n r e en d e teloorgang van de echte

w a s it w a s t h e r e at all). W e c a m e c l o s e ,

no p e c u l i a r c l a s h e s or c o n f u s i o n s as the

buiting.

natuur; het landschap dat zoals altijd nauw

but w e r e p u l l e d a w a y a n d kept o n the

b o o k faIIs o p e n . S i m i l a r l y , the d e s i g n e r s

m o v e . K e e p i n g o n the m o v e s e e m e d t o

h a v e e n s u r e d that w h e n t w o p h o t o g r a p h s

b e the p u r p o s e of this s p a c e . In itself, it

are r e p r o d u c e d that " p o r t r a i t " a n d

o f f e r e d n o t h i n g , a n d w a s a truly b a r r e n

" l a n d s c a p e " f o r m a t s are p a i r e d , w h i c h

p l a c e , w i t h o u t heart, a n d i m p e n e t r a b l e as

m e a n s the r e a d e r is s p a r e d the f r u s t r a t i o n

to m e a n i n g . After the v i e w i n g , s o m e o n e

of t u r n i n g the b o o k a r o u n d to look at

l i k e n e d this s p a c e to a w o m b , by w h i c h I

d i f f e r e n t l y s h a p e d p l a t e s o n the s a m e

g u e s s he m e a n t it p r o t e c t e d t h i s b r a i n -

spread.

c h i l d of M u l l i c a n ' s . It c e r t a i n l y d i d that, a n d the m e n t i o n of the b o d y - p a r t w a s

T h e d e s i g n e r s h a v e c h o s e n to r e p r o d u c e m o s t of the p h o t o g r a p h s to fill

ke computer.

l a n d " g e g e v e n . Het inleidende e s s ay van Frits Gierstberg en B a s V r o e g e is m e e s l e -

Het wastelan d omvat dus heel v e e l , van

pend en makkelijk te lezen, maar omdat het

verstrengeld is met d e kunst en " w e i n i g of Typografisch wasteland Het uitgebreide foto-gedeelte in het boek past perfect binnen de opgerekte betekenis van het w o o r d " w a s t e l a n d " . Dit deel begint en eindigt met d e gedigitaliseerde American

Gardens van Vikky Alexander en

Ellen Brooks, maar behalve die kleine vingerwijzing is er verder g e e n duidelijke volgorde in de keuze van de foto's. Er zijn g e w o o n te

niets g e m e e n heeft met de natuur"; en d e roep o m e e n " g e h e e l kunstmatige menselijke leefomgeving o m in te kunnen overlev e n " . D e z e opvattingen w o r d e n door de schrijvers niet gezien als waterdichte theoretische standpunten maar ze gebruiken ze als " a s s e n die e e n driedimensionale ruimte aang e v e n , waarvan de grenzen niet aangegeven zijn e n waarin in principe oneindig veel c o m -

B O E

K E N

binaties van e l e m e n t e n uit de aangegeven

d e banden met de romantiek, latere spannin-

the p a g e , l e a v i n g no r o o m for title or

w a s t e l a n d u p o n the b o d i e s a n d p s y c h e s

groepen mogelijk zijn (...) Het is, o m in land-

gen t u s s e n stad en land, vuile en s c h o ne

a u t h o r , a n d w i t h o n l y a f e w p a g e s that

of h u m a n b e i n g s .

schappelijke termen te blijven praten, een

manieren van landschapsbeheer en d e

are a b l e to carry the p a g i n a t i o n . T h e r e is

panorama van opvattingen g e w o r d e n met

m e e s t e recente " w a s t i n g " w e r e l d e n van de

a pull-out leaf (no i r o n y intended) at the

e e n uitwerking van e e n cultuurkritiek."

computer technologie. Allemaal nuttige

e n d of the b o o k w h i c h c o n t a i n s all t h i s

m o s t strikin g e l e m e n t s of w a s t e l a n d is its

manieren o m het wasteland ter discussi e te

i n f o r m a t i o n , e x c e p t the d i m e n s i o n s . But

f a s c i n a t i o n as w e l l as its r e p u g n a n c e . T h e

Lemaire bespreekt het verdwijnen van d e

stellen. Maar het is niet g e n o e g , als w e niet

the lack of p a g i n a t i o n o n the m a j o r i t y of

t w o are not so m u c h o p p o s i t e s as part of

natuur en vertegenwoordigt e e n meer tradi-

ook de notie " w a s t e " e n " w a s t e l a n d "

p h o t o g r a p h s m e a n s it c a n take t i m e a n d

the s a m e e x p e r i e n c e . M a n y of the

tionele of " k l a s s i e k e " relatie met de natuur,

anders benaderen, namelijk zoals die wordt

p a t i e n c e to m a t c h the p i c t u r e s w i t h the

photographers have frequently e x p r e s s ed

die hij ziet als de echte basis voor het land-

ervaren en toegepast al naargelang de klas-

a u t h o r s . T h i s is a b o o k w h i c h g i v e s

the p a r a d o x of w a s t e in e l e g a n t a n d

schap. Vervolgens stelt d e architect J a n d e

se, s e k s e en identitei: van de persoon die

immediate visual pleasure (paradoxically,

nuanced images, sometimes

Graaf in levendig proza de plezierige kanten

ermee wordt geconfronteerd.

g i v e n the subject matter) o n any d o u b l é

a c c o m p a n i e d by equally thoughtful prose.

p a g e , e s p e c i a l l y as the S t a n d a r d of

O n l y J o h n G o s s a g e (in o n e of his s e r i e s

p r i n t i n g is e x t r e m e l y h i g h ; to m a k e s e n s e

of p a n e l s f r o m Plains of Heil) m a k e s the

Dan volgen drie langere e s s a y s . Ton

van " w a s t e " aan de orde. Het is e e n provo-

" W a s t e l a n d " heeft de neiging verschil-

cerend e s s a y en leuk o m te lezen. Tenslotte

len glad te strijken in plaats van ze te bena-

gaat Tim Druckrey, één van d e voorlopers op

drukken. D e hele wereldbol is z o g e n a a m d

dit terrein, nader in op de morele en politie-

slachtoffer van het naderbij kruipende w a s -

ke implicaties van " d e herordening van de

teland, van hoe het landschap er "vanaf n u "

natuur als informatie" in d e elektronische

s e v e r a l p a g e s (in E n g l i s h only)

uit zal zien. W e moeten w e e r wat verschil-

media. A l met al stellen deze e s s a y s heel

i n e l e g a n t l y n a m e d ' c u r r i c u l a vitae -

lende geografische l o o t i e s en regionale

wat aan d e orde. maar ik wil graag een ande-

s e l e c t e d ' . S i n c e the text r u n s a c r o s s 210

g e w o o n t e n en praktijken onderscheiden .

re gedachtenlijn volgen, die wordt ingege-

m m , t h e s e s h e e t s are a t y p o g r a p h i c

O m bijvoorbeeld de foto van J e m S o u t h a m

ven door de invloed van " w a s t e " en " w a s t e -

w a s t e l a n d a n d a d u l l p r e s a g e to the

van de prijswinnende eieren op e e n pluim-

land" op het lichaam en d e geest van de

photographs t h e m s e l v e s. T h e chief

veetentoonstelling goed te kunnen begrij-

mens

interest in the c v ' s is in m a k i n g it (almost )

p e n , moet de kijker op zijn minst iets w e t e n

p o s s i b l e to c a l c u l a t e the h u g e

of it t a k e s t i m e . T h e p i c t u re s e c t i o n is p r e c e d e d b y

disproportion between male and female p h o t o g r a p h e r s (circa 47 to 10). T h e b i o g r a p h i e s a n d t o o brief

Matt M u l l i c a n zonder titel/untitled, 1989 Icourtesy Michael Klein Ine . New York)

Zoals uit dit prachtig uitgegeven boek

van de nuances in de sociale verhoudingen

blijkt, is één van d e opvallendste kenmerken

w a a r m e e dergelijke wedstrijden in e e n Brits

van het verschijnsel " w a s t e l a n d " de fascina-

dorpje gepaard gaan. Deze foto laat e e n bij-

tie die het oproept en het afstotende karak-

zonder g e c o m p l i c e e r d sociaal milieu zien en

ter Deze t w e e zijn niet zozeer eikaars ver-

verwijst, althans voor een deel, naar het ritu-

w a n t e n a l s w e l onderdeel van dezelfde

ele gladstrijken van Britse klasseverschillen.

ervaring. Veel van de fotografen verpakten

Waar W a s t e l a n d slechts oppervlakkig

de paradox " w a s t e " dikwijls in elegante e n

m e e omgaat e n nauwelijks oog voor heeft,

genuanceerde beelden, die s o m s vergezeld

zijn de ontelbare schakels t u s s e n w a s t e l a nd

gingen van filosofisch proza. A l l e e n J o h n

en w a s t e bodies, met name d e w a s t e

A s w e c a n s e e f r o m the e v i d e n c e of t h i s b e a u t i f u l l y p r o d u c e d b o o k , o n e of the

link b e t w e e n the a n u s a n d w a s t e , a d d i n g to his p h o t o g r a p h t h e w o r d s Eat shit

and

die. T h i s is b o t h an o r d e r a n d a c o n s e q u e n c e . F u r t h e r m o r e , it is an a c c u s a t i o n , a rejectio n of, or c u r s e u p o n , the u n s e e n Other. In the b o o k u n d e r r e v i e w , the o n l y d i s c e r n i b l e w o r d in o n e of his p a n e l s is ' c u n t ' . S o m e t h i n g s e r i o u s is g o i n g o n h e r e , s o m e t h i n g w e n e e d to address. What Wasteland deals with openly a n d k n o w i n g l y are d i s c u s s i o n s w h i c h are c e n t r e d u p o n b i n a r i e s s u c h as

b i b l i o g r a p h y m a k e a d e a d z o n e at the

n a t u r e / c u l t u r e , the ties that b i n d to

heart of the b o o k , a n d a w e a k e n d i n g to

R o m a n t i c i s m , later t e n s i o n s b e t w e e n city

the four v e r y different e s s a y s w h i c h set

a n d c o u n t r y , dirty a n d c l e a n p r a c t i c e s of

out ( d o u b l é c o l u m n s in P e r s p e k t i e f style)

l a n d m a n a g e m e n t , a n d the recent

s o m e of the i d e a s a s s o c i a t e d w i t h the

" w a s t i n g " w o r l d s of c o m p u t e r

e x h i b i t i o n a n d w i d e r i s s u e s of r e l e v a n c e

t e c h n o l o g y . I r e g a r d e a c h of t h e s e w a y s

to the c o n c e p t of w a s t e l a n d . Frits

of d i s c u s s i n g w a s t e l a n d as n e c e s s a r y , but

Giertsberg's and Bas Vroege's opening

i n a d e q u a t e u n l e s s w e a l s o a d d r e s s the

e s s a y is e n t i c i n g a n d e a s y to r e a d , but

c o n c e p t of w a s t e a n d w a s t e l a n d as

s i n c e it f o r m s the intellectual b a s i s for

e x p e r i e n c e d d i f f e r e n t ly a n d a p p l i e d

s e l e c t i o n , I w o u l d have h o p e d that it

v a r i o u s l y a c c o r d i n g to the s u b j e c t ' s c l a s s ,

m i g h t be l o n g e r . It l a y s out s e v e r a l

g e n d e r , a n d identity. W a s t e l a n d t e n d s to

different beliefs a b o u t the l a n d s c a p e :

iron out d i f f e r e n c e s rather t h a n

regrets a b o u t the d i s a p p e a r a n c e of the

e m p h a s i s e t h e m . T h e w h o l e g l o b e is

aesthetic g e n r e of l a n d s c a p e a n d the l o s s

s u p p o s e d l y subject to the c r e e p i n g

of a real nature; l a n d s c a p e as a l w a y s

w a s t e l a n d , the f u t u r e of l a n d s c a p e ' f r o m

e n t i r e l y b o u n d to art a n d h a v i n g "little or

n o w o n ' . W e n e e d to restor e s o m e s e n s e

n o t h i n g to do w i t h n a t u r e " ; d e m a n d s that

of d i f f e r e n c e in g e o g r a p h i c a l l o c a t i o n s ,

w e d e v e l o p " a c o m p l e t e l y artificial

a n d in r e g i o n a l c u s t o m s a n d p r a c t i c e s .

h u m a n e n v i r o n m e n t in o r d e r to s u r v i v e " .

For i n s t a n c e , to m a k e s e n s e of J e m

T h e s e p o s i t i o n s are not r e g a r d e d b y the

S o u t h a m ' s p i c t u r e of p r i z e - w i n n i n g e g g s

a u t h o r s as w a t e r t i g h t , but t h e y u s e t h e m

at the p o u l t r y s h o w , the v i e w e r w o u l d

as " a x e s that d e t e r m i n e a three-

n e e d to k n o w at least s o m e t h i n g of the

d i m e n s i o n a l s p a c e , for w h i c h t h e b o r d e r s

r e f i n e m e n t s of s o c i a l s t a t us w h i c h

are not i n d i c a t e d a n d in w h i c h , in

a c c o m p a n y s u c h c o m p e t i t i o n s in B r i t i s h

p r i n c i p l e , there is r o o m for a n infinite

v i l l a g e life. T h i s p i c t u r e m a r k s a

n u m b e r of c o m b i n a t i o n s of e l e m e n t s of

particularly comple x social milieu,

the g r o u p s d e s c r i b e d (...) It has b e c o m e ,

r e f e r r i n g , at least in part, to the ritual

to c o n t i n u e to u s e the l a n g u a g e of the

s e t t l e m e n t of c l a s s d i f f e r e n c e s a m o n g the

l a n d s c a p e , a p a n o r a m a of v i e w s t h r o u g h

British.

the e l a b o r a t i o n of a c u l t u r a l c r i t i q u e . " W h a t W a s t e l a n d d e a l s w i t h in a Three longer essays follow. Ton

perfunctory manner, scarcely

G o s s a g e maakt (in e e n foto uit zijn serie

bodies van m e n s e n in verdrukking, of ze nu

L e m a i r e d i s c u s s e s the l o s s of nature, a n d

a c k n o w l e d g i n g it, is the i n n u m e r a b l e links

staande foto's Plains from Heil) e e n verbin-

tot een andere cultuur of tot een andere sek-

r e p r e s e n t s a m o r e t r a d i t i o n a l or

between wasteland and waste bodies,

ding tussen de anus en " w a s t e " . A a n deze

se behoren. Ik ben niet zozeer geïnteres-

" c l a s s i c a l " r e l a t i o n s h i p to nature as the

p a r t i c u l a r l y the w a s t e b o d i e s of r e v i l e d

foto voegt hij de w o o r d e n " E e t stront en gij

seerd in het idee van het w a s t e l a nd als e e n

real b a s i s for l a n d s c a p e . T h e n the

p e o p l e s , w h e t h e r t h e y be of different

zult s t e r v e n " toe. Het is z o w e l een bevel als

ecologische strontkuil, maar meer in d e aflei-

architect J a n d e G r a a f talks in v i v i d p r o s e

c u l t u r e s or different g e n d e r . M y interest is

e e n logisch gevolg. Bovendien is het e e n

dingsmanoeuvres w a a r m e e d e discussi e

a b o u t the p l e a s u r e s of w a s t e s - t h i s e s s a y

not s o m u c h in the i d e a of the w a s t e l a n d

beschuldigende vinger naar, een afwijzing

over het wasteland op de één of andere

is p r o v o c a t i v e a n d is a p l e a s u r e to r e a d .

as an e c o l o g i c a l s h i t - h o l e as in the

van of vloek op, de onzichtbare Ander. In het

manier van het lichaam wordt afgeleid en in

F i n a l l y , T i m D r u c k r e y w h o is in the

d i v e r s i o n a r y tactics w h i c h s o m e h o w

boek is het enige herkenbare w o o r d in één

e e n soort standaard kader wordt terugge-

v a n g u a r d o n t h e s e m a t t e r s , talks o n the

r e m o v e the d i s c u s s i o n of w a s t e l a n d a w a y

van zijn foto's " k o n t " .

drongen, dat er vriendelijk of geslachtloos uit

m o r a l a n d p o l i t i c al i m p l i c a t i o n s of

f r o m the b o d y a n d back into s o m e sort of

' r e o r d e r i n g n a t u r e as i n f o r m a t i o n ' in the

S t a n d a r d f r a m e w o r k of p l a n n i n g , w h i c h

electronic media. Between t h e m , these

c a n a p p e a r b e n i g n or g e n d e r l e s s .

Hier is iets van gewicht aan de gang, iets waar w e nader op in m o e t e n gaan. W a s t e l a n d geeft heel openlijk en

kan zien. Zoals w e hebben gezien, k o m e n lichaam en lichaamsfuncties af en toe voor in de

bewust d i s c u s s i e s w e e r die zich concentre-

w a s t e s en w o r d e n ze altijd geïmpliceerd. Dit

ren op e e n tweedeling zoals natuur/cultuur.

is dus e e n ernstige omissie, of ernstige

e s s a y s c o v e r a lot of g r o u n d , but I i n t e n d to d e v e l o p a different line of t h o u g h t , o n e s u g g e s t e d by the i m p a c t of w a s t e a n d

A s w e have seen, bodies and bodily f u n c t i o n s o c c a s i o n a l l y a p p e a r in the w a s t e s , a n d are c e r t a i n l y a l w a y s i m p l i e d .

B O O K S vorm van onderdrukking. Het is min of meer

fontein drinkt) heeft echter vrijwel g e e n ero-

r e p r e s s i o n . It is rather like the w a y w e in

Archives

Het Nederlands Fotoarchief (Nfa) heeft

malige N D U - p a n d in de Witte de Withstraat

T h e N e d e r l a n d s F o t o a r c h i e f (NFa) has

onlangs als eerste eigen publicatie het foto-

in Rotterdam.

Publishes

Behrend

r e c e n t l y i s s u e d the p h o t o b o o k K a t h a r i n a Eleonore Behrend: Foto's - Photographien

boek Kathanna Eleonore Behrend . Foto's -

reality, e l e c t r o n i c p r i n t i n g , c o m p u t e r a n i m a t i o n , h o l o g r a p h y a n d other n e w techniques. M o r e than three hundred i n t e r n a t i o n a l artists w i l l s h o w in the

Photographien 1904-1928 uitgegeven. Het

Moskou opent museum

1904 1928 as the first title in its o w n

e i g h t e e n e x h i b i t i o n s , i n c l u d i n g t h o s e at

boek is s a m e n g e s t e l d door Flip Bool en

fotografie

p u b l i c a t i o n p r o g r a m . T h e b o o k is e d i t e d

the International M u s e u m of P h o t o g r a p h y

D e R u s s i s c h e Unie van Kunstfotografen

by Flip B o o l a n d C a r l a v a n d e r S t a p .

at the G e o r g e E a s t m a n H o u s e . T h e event

Carla van der Stap. D e in 1888 geboren amateurfotografe

voor

viert in januari de feestelijke opening van het

T h i s a m a t u r e p h o t o g r a p h e r , b o r n in

a l s o i n c l u d e s an i n t e r n a t i o n a l f i l m a n d

bracht haar jeugd grotendeels in Duitsland

eerste m u s e u m voor d e fotografie in de

1888, s p e n t m o s t of her y o u t h in

v i d e o f e s t i v a l , a s p e c i a l p r o g r a m for

door en verhuisde in 1913 naar Nederland.

voormalige Sovjetunie. Deze opening maakt

G e r m a n y , m o v i n g t o T h e N e t h e r l a n d s in

s t u d e n t s , w o r k s h o p s , a s e r i e s of

Bij haar overlijden in 1973 liet zij e e n collec-

deel uit van het M o s c o w Photo Festival, van

1913. A t he r death in 1973, s h e left a

p e r f o r m a n c e s a n d a n art a n d t e c h n o l o g y

tie van 1085 zeer zorgvuldig g e d o c u m e n -

3 tot en met 9 januari, dat ook een s y m p o s i-

c o l l e c t i o n of 1085 very c a r e f u l l y

e x h i b i t i o n . M o n t a g e 9 3 w i l l be h e l d f r o m

teerde (glas)negatieven na, die sinds 1990

u m o m h e l s t over de R u s s i s c h e fotografie,

documented negatives, including glass

J u l y 11 t h r o u g h A u g u s t 7, 1993.

beheerd wordt door het Nfa.

en verder bestaat uit verschillende tentoon-

p l a t e s , that s i n c e 1990 h a v e b e e n in the

T e l e p h o n e n u m b e r in the U n i t e d S t a t e s :

stellingen, een portfoliopresentatie, een

c a r e of the N F a .

716-4428897.

Katharina Behrend w a s een cultuurminnende en voor haar tijd geëmancipeerde vrouw, die de eerste decennia van de twintigste e e u w op onconventionele en persoonlijke wijze heeft vastgelegd. Ze portretteerde

internationale tijdschriften- en boekenmarkt en e e n markt voor foto's en fotografische curiosa.

Katharine B e h r e n d w a s a culturel o v i n g w o m a n , a n d for her d a y , q u i t e

M o n s h o u w e r is d i r e c t o r

e m a n c i p a t e d . S h e r e c o r d e d the first

D u t c h Institute

d e c a d e of the t w e n t i e t h c e n t u r y in an

Photography

familie en vrienden, fotografeerde tijdens

voor het aanvragen van visa, het boeken van

unconventional and personal way,

O n February 1, 1993, Adriaan

reizen en maakte reportages voor de L e i d s e

e e n hotel en andere zakelijke regelingen.

m a k i n g portraits of f a m i l y a n d f r i e n d s ,

D e organisatie biedt bemiddeling aan

for

M o n s h o u w e r will s w i t c h his job as director

machinefabriek van haar echtgenoot. Een

of the C a n o n Image Centre in A m s t e r d a m

belangrijke aspect van haar oeuvre vormt de

for the directorship of the Dutch Institute for

naaktfotografie

Photography.

Katharina B e h r e n d sympat-

hiseerde met de 'Freikörperkultur', een

The n e w institute, w h i c h begins on

b e w e g i n g die naast g e z o n d e voedingsleer

January 1, will b e located in the former N D U

e e n bevrijding van het lichaam nastreefde

building in the W i t t e de Withstraat in Rotterdam.

D e z e uitgave van het Nederlands Fotoarchief vormt tevens de catalogus bij e e n tentoonstelling in Stedelijk M u s e u m De

Moscow

Lakenhal m Leiden, die m 1995 ook te zien

Photographic

zal zijn in het Historisch M u s e u m van

In J a n u a r y , the R u s s i a n U n i o n of A r t

Hannover in Duitsland.

Opens Museum

p h o t o g r a p h e r s c e l e b r a t e s the o p e n i n g of the first m u s e u m for p h o t o g r a p h y in the

M o n t a g e 93 o n d e r z o e k t

f o r m e r S o v i e t U n i o n . T h i s o p e n i n g is part

nieuwste technologie

of the M o s c o w P h o t o F e s t i v a l , f r o m 3 to 9

Het International Festival of the Image,

J a n u a r y , i n c l u s i v e , that a l s o e m b r a c e s a

dat in 1993 zal w o r d e n g e h o u d e n in

s y m p o s i u m about Russian photography

Rochester, N e w York, richt zich op het

a n d further c o m p r i s e s various

onderzoeken van de m o d e r n s t e technolo-

e x h i b i t i o n s , a p o r t f o l i o v i e w i n g , an international magazine and book market

gieën in de beeldproduktie. De bezoekers

Montage 93: Steve DiPaola, 1992

van M o n t a g e 9 3 kriigen te maken met virtual

a n d a market fnr p h o t o s a n d photographic curiosities.

reality, electronisch afdrukken, computer animaties, holografie en andere nieuw e technieken. M e e r dan driehonderd internationale kunstenaars e x p o s e r e n m de achttien ten-

T h e o r g a n i z a t i o n offers h e l p in Informatie bij M F F 9 2 , Postbox 95, M o s k o u

p h o t o g r a p h i n g o n her t r a v e l s, a n d

arranging visas, hotel b o o k i n g s and

121019 Rusland of fax naar 7-095-292 6511

d o c u m e n t i n g her h u s b a n d ' s m a c h i n e

making necessary connections.

of 921 7917.

w o r k s in L e i d e n . O n e i m p o r t a n t aspect of

I n f o r m a t i o n : M F F 9 2 , P o s t b o x 95, M o s c o w

toonstellingen, waaronder in het International M u s e u m of Photography at the

Eerste nieuwsbrief

van

her o e u v r e is the n u d e . S h e w a s

121019, R u s s i a , or fax 7 095-2926511 or

s y m p a t h e t i c w i t h the ' F r e i k ö r p e r k u l t u r '

9217917.

George Eastman H o u s e . Het festival omvat

Fotogenootschap

(naturist) m o v e m e n t , that s t r i v e d for

verder e e n internationaal filmen videofesti-

Onlangs verstuurde de Vereniging

h e a l t h y diet a n d l i v i n g a n d p h y s i c a l

New

liberation.

b e g i n s in

British Photo

Biannual

val, e e n speciaal programma voor studen-

Nederlands Fotogenootschap het eerste

ten, w o r k s h o p s , e e n serie performances en

n u m m e r van haar Nieuwsbrief naar e e n klei-

e e n kunst- en technologie-expositie.

ne 1000 instellingen die fotocollecties behe-

P h o t o A r c h i v e s a l s o s e r v e s as the

International F e s t i v a l of P h o t o g r a p h y , w i l l o p e n o n J u n e 4, 1993. F o t o f e i s is the

This publication by The Netherlands

'93

F o t o f e i s , the first S c o t t i s c h

ren. D e Nieuwsbrief zal vier keer per jaar

c a t a l o g u e for a n e x h i b i t i o n in the

tot en met 7 augustus 1993.

verschijnen. Zij ondersteunt het streven van

Stedelijk M u s e u m D e L a k e n h a l in L e i d e n ,

largest p h o t o f e s t i v a l in G r e a t B r i t a i n , a n d

Telefoonnummer in de Verenigde Staten:

het N F g o m te k o m e n tot een brede uitwis-

w h i c h w i l l a l s o be s e e n in the H i s t o r i s c h

w i l l a p p e a r o n the c a l e n d a r of e v e n t s

716 442 8897

seling van ervaring en kennis over collectie-

M u s e u m in H a n n o v e r , G e r m a n y .

every two years.

M o n t a g e 9 3 wordt gehouden van 11 juli

vorming, conservering, ontsluiting en autoM o n s h o u w e r wordt directeur

matisering. Informatie-uitwisseling via de

It takes p l a c e in E d i n b u r g h t h r o u g h M o n t a g e 93

Explores

N e d e r l a n d s Instituut v o o r

Nieuwsbrief kan bovendien, aldus de redac-

Newest

Fotografie

tie, e e n betere onderlinge a f s t e m m i n g van

T h e International F e s t i v a l of the

Adriaan M o n s h o u w e r verruilt op 1 februari 1993 zijn functie van directeur van het C a n o n Image Centre in A m s t e r d a m voor het directeurschap van het Nederlands Instituut voor Fotografie.

het verzamel-, onderzoeks- en tentoonstellingsbeleid bevorderen. In het eerste nummer doet A n n e k e van V e e n (Gemeentearchief Amsterdam) verslag van de plannen o m te k o m e n tot e e n landelijke

Technology

July 4 and covers four themes: The F a m i l y , V i e w s f r o m the E d g e , Interdisciplinary C o o p e r a t i o n s a n d N e w

I m a g e , to be h e l d in R o c h e s t e r , N e w Y o r k

Technologies. A n extensive catalogue will

in 1993, w i l l be o r i e n t e d t o w a r d

a p p e a r w i t h the f e s t i v a l . I n f o r m a t i o n :

i n v e s t i g a t i n g the m o s t m o d e r n i m a g e

F o t o f e i s in E d i n b u r g h , t e l e p h o n e 31-

p r o d u c t i o n t e c h n o l o g i e s . V i s i t o r s at

5555205.

M o n t a g e 93 get to e x p e r i e n c e v i r t u a l

/ N

LA PHOTOGRAPHIE A BANFF Le temps et l'espoce pour les artistes professionnels, et la possibilité de produire ou d'exominer individuellement un corps de trovail. Sessions d'été, d'outomne et d'hiver. Aidefinoncièfedisponible. Date limite de lo soumission des demondes: Tdécembre 1992

Bureou du seCTétaire-archiviste C.P. 1020, Succursale 28 Banff, AJberta, TOL OCO Télephone: (403)762-6180 Télécopieur: (403)762-6345

F O inventarisatie van Nederlandse foto- e n

N i e u w e Britse

negatievencollecties. Het is bekend dat er

b e g i n t in '93

veel materiaal is, maar onbekend is w a t d e inhoud van de collecties precies is. T e v e n s

Fotobiënnale

Op 4 juni 1993 opent Fotofeis, het eerste Scottish International Festival of

kijkt Van V e e n terug op d e conferentie The

Photography. Fotofeis is het grootste Britse

Imperfect Image. Their Past, Present and

fotofestival e n zal elke t w e e jaar o p de festi-

Future m W i n d e r m e r e . O p de ledenpagina

valagenda staan.

bericht Frans H e r m a n s van het

Het e v e n e m e n t vindt plaats in Edinburgh

Gemeentearchief Venlo zijn collectie e n

tot e n m e t 4 juli e n gaat in o p vier t h e m a ' s :

Pauline van W e n s v e e n (Nederlands Foto-en

d e familie, V i e w s from the Edge, interdiscip-

Grafisch C e n t r u m , Haarlem) interviewt

linaire s a m e n w e r k i r g e n n i e u w e technolo-

b e l e i d s m e d e w e r k e r Emile H e n s e n over het

gieën. Bij het festival verschijnt e e n uitge-

Noordhollandse fotografiebeleid.

breide catalogus. Informatie bij Fotofeis in

In het hart van d e Nieuwsbrief doet

Edinburgh, telefoon 31-555 5 2 0 5 .

Hans de Herder (Rijksdienst B e e l d e n d e Kunst) n a m e n s de recent opgerichte

PHOTOGRAPHY AT BANFF

Stichting Fotoconservering verslag van de Pilotprojecten Fotografie, die in het kader van het Deltaplan voor het Cultuurbehoud zijn ontwikkeld in e e n poging het fotografis c h e erfgoed op e e n verantwoorde manier

Time ond spoce for professionol ortists, ond the opportunity to independentfy produce or explore o body of work. Summer, fall and winter sessions. Financial aid availoble. Deadline for applicotions: December 1,1992

Office of the Registror Box 1020, Stn. 28 Banff, AJberta TOL OCO Tel: (403)762-6180 Fax: (403)762-6345

voor d e t o e k o m s t te b e h o u d e n. Het bezoek, begin november 1992, van vijf buitenlandse experts op het gebied van fotoconservering én de recente oprichting van e e n Nationaal Fotografie Restauratie Atelier m o e t e n bijdragen aan de vergroting van d e kennis o p dit specifieke terrein. Informatie over de Nieuwsbrief van de Vereniging Nederlands Fotogenootschap is te verkrijgen bij J o s e p h i n e van B e n n e k o m , p/a Nederlands Fotoarchief, S i n t - J o b s w e g

1993/94

The Banff Centre for the Arts

30, 3 0 2 4 E J Rotterdam, telefoon 0104 2 5 9 0 1 9 , fax 010-4772072.

A G E N D A AUSTRIA-OOSTENRIJK

DENMARK - DENEMARKEN

Breda

3/1:

D e B e y e r d , 8/11-3/1: L e o n e H e n d r i k s e n -

Strengthens'; 10/1-28/2: Photographic Book

M F A A l u m n i Exhibition - ' E n t h u s i a s m

Graz

Odense

Retrospective; 7/3-18/4: A d P e t e r s e n - ' A

Art in the United States; 7/3-2/5: Mar k Klett -

F o r u m S t a d t p a r k , 1/12-20/12: L e o

M u s e e t f o r F o t o k u n s t , 10/10-10/1:

Curator's C a m e r a ' .

'Revealing Territory'.

Kandl - 'Kollektion'; 4/3-31/3: T h o m as

Baltic Photography; 14/11: The M u s e u m ' s

Rijksmuseum voor Volkenkunde,

Florschuetz - ' N e w W o r k s ' : 4/5-6/6:

O w n Collection.

J u s t i n u s van N a s s a u , 6/5-31/12: Mark d e

Daytona Beach,

Fraeye - 'Korea, nature & religion'.

T h e S o u t h e a s t M u s e u m of

Collective Exhibition - ' M i s / T a k e n Identities'.

GERMANY - DUITSLAND

Florida

P h o t o g r a p h y , 7/10-18/12: Collective

Rotterdam

Exhibition - 'Into the S t o r m : Photojournalism

F r a n k f urt

P e r s p e k t i e f , 24/10-28/11: R a y m o n d

of the Gulf W a r ' ; 20/10-18/12: Collective

Brussels

F o t o g r a f i e F o r u m F r a n k f u r t , 5/12-

Depardon; 5/12-10/1: Boris Michailov.

Espace

31/1: Eberhard G r a m e s - 'Kaputte

BELGIUM - BELGÏE

Photographique

C o n t r e t y p e , 29/10-20/12: J . Blakemore,

Schönheiten'. L.A. Galerie, 5/11-31/1: Ouka

H. Collins & A . Heyer - ' W i t h Attitude': 21/1-

Lele.

7/3: Barbara & M i c h a e l L e i s g e n ; 11/3-18/4: Mare Trivier; 22/4-6/6: A . Theze and Bob

THE NETHERLANDS - NEDERLAND

Verschueren - 'Installation Photography and Sculpture'.

CANADA Ontario

SWEDEN - ZWEDEN

Photographic E x p e r e n c e (Boltanski, Burson, the S t a m s , e.a.); 5/1-26/2: Christopher David

Göteborg

D o n c s e s z - The O . H . Project; 5/1-16/4:

T h e H a s s e l b l a d C e n t e r , 7/11-3/1:

W a l l a c e W i l s o n - 'Hybrids'; 5/1-26/3: Dana

J a m e s N a c h t w e y - Retrospective.

M o o r e - 'Family Portraits'; 5/1-30/4: 'The Secret Pleasures of Daguerreo t y p e s '; 12/1-

Almere A L E P H (Olympus Photo Gallery Europe), 12/12-18/1: Duane M i c h a l s - 'Paris Stories and Other Follies'.

C M C P , Mark R u w e d e l - ' S e l e c t e d

Amsterdam

Landscape W o r k s : 1982-1991'; 2/12-14/2:

Canon

S t e p h e n Livick - 'Calcutta'; 2/12-7/2: S a m

Koning - Retrospective; 4/12-5/1: H.P.

Tata & Chick Rice - From the collection.

S m e e l e - The Spirit of the Highland Indians

Exhibition - ' M e a n s of Betrayal/Betrayal of M e a n s ' : Contemporary Art and the

SWITZERLAND - ZWITSERLAND

7/3: Kenro Izu - 'Ancient M o n u m e n t s ' .

Zürich

New

M u s e u m für Gestaltung Zürich, 2/12-31/1:

R o c h e s t e r , N e w Y o r k ; 11/7-7/8:

Filmstills - Emotionen made in H o l l y w o o d .

M o n t a g e 93 , International Festival of the

I m a g e C e n t r e , 4/12-5/1: Daniël

York

Image.

UNITED STATES - VERENIGDE STATEN Austin,

Texas

in Ecuador.

Tucson, Arizona

M e e r v a a r t , 14/11-12/12: Toto Frima.

T h e U n i v e r s i t y of A r i z o n a ,

S t e d e l i j k M u s e u m , 31/10-13/12: L e e

f o r C r e a t i v e P h o t o g r a p h y , 20/9-

See' - The W o r l d ' s Fairs of London, Chicago

Miller - ' F o t o ' s 1929-1964'; 23/1-14/3: A n n i e

13/12: Louise Dahl-Wolfe - 'Portraits'; 15/10-

and N e w York.

Leibovitz - ' F o t o w e r k e n ' .

28/2:

L e e d s G a l l e r y , ~he University of Texas Center

Vernon Fisher - ' E n c o u n t e r s 3 ' ; 25/10-

at A u s t i n , 12/10-26/2: 'For All The W o r l d To

F O T O D OK M a g a z i n - issues selected for this issue

LIST OF PERIODICALS

Abbreviation

APERTURE

1991, nr. 125, Fall

ART DOCUMENTATION

1992, V o l . X I , n r . 1, S p r i n g 1992, V o l . X I , nr. 2, S u m m e r

CONTRETYPE

1989, 1990, 1990, 1992, 1992, 1992,

nr. 21, nr. 2 4 , nr. 2 5 , nr. 31, nr. 32, nr. 33,

CREATIVE CAMERA

1990, 1990, 1990, 1991, 1991, 1991, 1991, 1991,

nr. 2 nr. 303, nr, 306, nr. 307, nr. 308, nr. 309, nr. 311, nr. 312,

DGPH INTERN

1 9 9 1 , nr. 4

FOCUS

1991, 1992, 1992, 1992, 1992, 1992,

n r . 12, D e c n r . 1, J a n n r . 2, F e b r n r . 3, M a r c h nr. 4, A p r nr. 6, J u n e

Fc 91/12 Fc92/1 Fc 92/2 Fc 92/3 Fc 92/4 Fc 92/6

FOTO

1991, 1991, 1992, 1992, 1992,

n r . 10, O c t n r . 12, D e c n r . 3, M a r c h nr. 4, A p r nr. 6, J u n e

Ft 91/10 Ft91/12 Ft 92/3 Ft 92/4 Ft 92/6

KATAL0G

1 9 9 1 , V o l . IV, nr. 2, D e c

PERSPEKTIEF

1992, n r . 4 4 , J u l y

PHOTOGRAPHIE 0UVERTE

Nov-Dec Oct Dec Jan/Febr Apr June

Apr/May Oct/Nov Dec/Jan Feb/Mar Apr/May Aug/Sep Oct/Nov

A p 91/125

ArD92/1 A r D 92/2

Con Con Con Con Con Con

CC CC CC CC CC CC CC

89/21 90/24 90/25 92/31 92/32 92/33

CC 90/2 90/303 90/306 91/307 91/308 91/309 91/311 91/312

DGP91/4

APERTURE

APERTURE USA, Silver M o u n t a i n F o u n d a t i o n , 20 East 23rd St, N e w Y o r k , N Y 10010 I S S N : 0 0 0 3 - 6 4 2 0 , 4 x p . a . , U S $ 40

ART DOCUMENTATION

ART DOCUMENTATION U S A , A r t s L i b r a r i e s S o c . of N o r t h A m e r ica / A R L I S / N A , 3 9 0 0 E. T i m r o d s t r e e t , T u c s o n , A Z 85711 I S S N : 0 7 3 0 - 7 1 8 7 , 4 x p.a., U S $ 4 5

CONTRETYPE

creatiue camera DGPh

Intern

Focus

Kat91(IV)/2

CONTRETYPE B e l g i u m (B), d i r : J . - L . G o d e f r o i d , 1, a v . d e la J o n c t i o n , 1 0 6 0 S a i n t - G i l l e s , 6 x p . a . , 4 0 0 Bfr

CREATIVE CAMER A G r e a t B r i t a i n (GB), , S a d l e r ' s W e l l s , R o s e b u r y A v e n u e , L o n d o n ECIR 4 T N I S S N : 0 0 1 1 - 0 8 7 6 , 6 x p . a , 30 p o u n d s

DGPh INTERN W e s t G e r m a n y (D), I n f o r m a t i o n e n u n d Kommentare von Mitglieder für Mitglieder derD G P h , Deutsche Gesellschaft für Photographie, Rheingass e 8-12, D - 5 0 0 0 K ö l n 1; 4 x p . a .

FOCUS N e t h e r l a n d s (NL), M a a n d b l a d v o o r F o t o en V i d e o , Uitgeverij Focus, p o s t b u s 1 5 4 3 5 , 1001 M K A m s t e r d a m , 1 1 x p . a . , Dfl 150

FOTO N e t h e r l a n d s (NL), U n i v e r s e e l t i j d s c h r i f t v.d.fotografie, Uitgeverij Foto vof, Postb u s 3, 3 8 3 0 A A L e u s d e n , 10x p . a . , D f l 145

KATALOG D e n m a r k (DK), Q u a r t e r l y M a g a z i n e f o r p h o t o g r a p h y , M u s e u m of P h o t o g r a p h i c Art / Brandts Klaedefabrik, Brandts Pass a g e 37 & 4 3 , D K - 5 0 0 0 O d e n s e C . I S S N : 0904-2334, 4 x p.a., U S S 4 5

P 92/44

PERSPEKTIEF

PERSPEKTIEF N e t h e r l a n d s (NL), Q u a r t e r l y P h o t o g r a phy M a g a z i n e , Perspektief, C e n t r u m voor Fotografie, Sint - J o b s w e g 30, 3024 E J R o t t e r d a m , I S S N : 0 1 6 7 - 9 1 0 4 , 4 x p.a., U S S 3 5

1991, nr. 75, A p r / M a y 1992, nr. 8 2 , J u n

PO 91/75 PO 92/82

PHOTOGRAPHIE O U VERTE

PHOTOGRAPHIE OUVERTE B e l g i u m (B), r e v u e d u M u s é e d e la P h o tographie, A v e n u e Paul Pastur 11, B-6100 C h a r l e r o i / M o n t - s u r - M , 10x p.a. 300 B F r

PHOTOVISIÓN

1992, n r . 22

PV 92/22

PINH0LE JOURNAL

1 9 9 1 , V o l . VII, n r . 3, D e c

PhotoHsion

Pin 91(VII)/3

PINHOLE J O U R N A L

PHOTOVISIÓN S p a i n (E), A r t e y P r o y e c t o s E d i t o r i a l e s , S . L . , A p a r t a d o / P . O . B o x 164, 4 1 7 1 0 Utrera, (Sevilla) I S S N : 0 2 1 1 - 7 0 2 9 , 4 x p.a., U S $ 4 0

PINHOLE J O U R N A L USA, ed. Eric Renner, Pinhole Resource, Star Route 15, B o x 1655, S a n L o r e n z o , N M 88057 I S S N : 0 8 8 5 - 1 4 7 6 , 3 x p.a., U S S 3 2 , 5 0

F O T O D OK PROFESSIONELE FOTOGRAFIE

1991, 1991, 1991, 1992, 1992, 1992,

RECHERCHE PHOTOGRAPHIQUE, LA

1 9 9 1 , nr. 1 1 , D e c

nr. nr. nr. nr. nr. nr.

3 5 6 1 2 3

PROFESSIONELE FOTOGRAFIE N e t h e r l a n d s (NL), V a k b l a d v o o r V i s u e l e C o m m u n i c a t i e , P/F P u b l i s h i n g B V . , P o s t bus 773, 2700 A T Zoetermeer I S S N : 0 1 8 8 9 9 9 1 , 6 x p . a . , D f l . 1 5 0 ,-

PF91/3 PF91/5 PF91/6 PF92/1 PF92/2 PF92/3

RhP 91/11

RECHERCHE PHOTOGRAPHIQUE F r a n c e (F), P a r i s A u d i o v i s u e l , 3 5 r u e d e la B o é t i e , 7 5 0 0 8 P a r i s I S S N : 0 9 8 3 - 8 4 3 0 , 2x p . a . , U S $ 2 0

PHOTOGRAPHIQUE SPOT

1 9 9 0 , V o l . IX, n r . 1, W i n t e r

VIEWS (BOSTON)

1 9 9 1 , V o l . XII, nr. 4, W i n t e r V w s 91(XII)/4

A b b r e v i a t i o n s of C o u n t r i e s A list of abreviations of countries, as used in this edition of Fotodok

SPOT Magazine USA, Houston Center f o r Photography, 1441 W e s t A l a b a m a , H o u s t o n , T X 7 7 0 0 6 ; 4 x p . a . , U S S 10

Sp 90(XI)/1

LA RECHERCHE PHOTOGRAPHIQUE ISSUE NR. 11

VIEWS

VIEWS U S A , T h e J o u r n a l o ' P h o t o g r a p h y in New England, Photographic Resource C e n t e r at B o s t o n U n i v e r s i t y , 6 0 2 C o m m o n w e a l t h A v e . , Boston, M A 02215 I S S N : 0 7 4 3 - 8 0 4 4 , 4 x p.a., U S S 2 5

N e i m a n a s , Kunié S u g i u r a , C r i s t i n a Z e l i c h , J o a n F o n t c u b e r t a , S h e i l a P i n k e l and H e n r i Lewis/Christiane T h o m a s

1991 DECEMBER A

AUS

•

Austria (Oostenrijk) Australia

Reklium

Brasil Cuba Canada Suisse (Switzerlandl Chile Colombia Czechoslovakia Germany (West) Germany (East) Danmark Spain France Great Britain Greece Hungary Italy Israël India Ireland Japan Lithuania Maroc Mexico Norway Netherlands Portugal Peru Poland Argentina Chile South-Africa Burundi Sweden Finland Soviet-Union Cameroun (Kameroen USA Nigeria Yugoslavia

C CDN CH

= =

CHI co CS

= -

D DDR DK

E F GB

= =

GR H I

IL IND

•

IRL

J LIT MA MEX N

-= •

NL P PE

RA RCH RSA

RU S SF SU TC USA

= =

WAN YU

INTR0DUCTI0N PINHOLE JOURNAL VOL. VII, ISSUE NR. 3 This magazine, edited by N a n c y S p e n c e r and Eric R e n n e r , is devoted to the pinhole camera. All kinds of pinhole procedures are s h o w n and s o m e t i m e s elucidated. The theme of this issue is the self-portrait, under the heading Uniqueness and Individuality A l s o included a portfolio of images m a d e by 11 th and 12th graders of a photo class at the University of Chicago Laboratory Schools o n their feelings about the Gulf War.

S h o r t Index t o t h e B i b l i o g r a p h y Issue centered around the thematics of f h e shadow (l'ombre). Is photography writing with light, or are images created by shado w s ? Includes the following articles: A g n è s M i n a z z o l i - White Night (a rather philosophical discussion on the phenomenon of shadow. discussing work by Bill Brandt, Giacomelli and Jeanne Hilary); A n d r é G u n thert - Shadows or the memory of form; C l a i r e Brunet - The Anguish of Reading (discussing graphic experiments by Victor Hugo in relation to work done by his friend/ photographer Charles Vacquerie); A n n e M o e g l i n - D e l c r o i x - Death and the Mask of Imperfection (an analysis of photographs dealing with death by Mapplethorpe, Roy A d zak, Rudolph Schafer, Dieter Appelt, Arnulf Rainer, and Boltanski), Béatrice H a n - The Dark in the work of Molinier (a discussion of work by French photographer Molinier); and D o m i n i q u e Baqué - Emptiness, Night and the Nude (probing the relationship b e t w e e n shadow and night, discussing photographs by Meatyard, Noir limite = Jean-Claude Bélégou & Florence Chevallier, the Surrealist Boiffard, and Arnulf Rainer) Poetry and short stories fill the gaps of this well printed magazine.

APERTURE 125 FALL 1991 A theme issue on photography as drawing. Apart from s o m e historical introductions on the artistic use of photography as a m e d i u m (Robert H a r b i s o n on Fox Talbot, and M e r r y F o r e s t a on the innovative use of the photographic mediu m by artists such as MoholyNagy and M a n Ray), the bulk of the magazine constitutes the catalogue to the exhibition The Encompassing Eye: Photography as Drawing, curated by C h a r l e s H a g e n . In his article, Charles Hagen tries to offer an alternative way of considering the nature and functions of photography A s always, a beautifully printed issue.

PHOTOVISIÓN NR. 22 1991 Unfortunately this magazine appears rather irregularly The latest issue, nr. 22, features a survey of recent (European) photograms Introduced by a short historical article by C r i stina Z e l i c h , and a more fundamental description of the photogram as an artistic practice by J o a n F o n t c u b e r t a , the magazine includes work by L u k a s E i n s e l e , J o y c e

Abstract Photography Advertising Photography Arbeiter lllustrierte Zeitung,

037 017 AIZ, magazine,

Gentenaar,

de, journal.

021

History

of Colour

History

of Photograms

Photography

059

History

of Photography,

general

History

of Photography:

037

History

of Photography:

005, 053, 058

History

of Photography:

023, 050, 053

History

of Photography:

034, 065

History

of Photography:

USA

004, 046

History

of Technical

History

of the lllustrated

Image

Text

013 007, 013, 053, 059

Development

Photography

033 Art with

Photography

006. 007. 009. 012. 013. 030, 035, 038, M9, 051. 064. 069 Awards:

Katalog,

see Dunhill

Distinction,

see Fotojournalist see Zilveren

award, NL

van het Jaar, award, NL

Camera,

award, NL

Bibliography Censorship Cinema

031 015, 016, 018, 045

and Photography

Collections: NL Collections:

Limburgs

002, 051 Centrum

Stedelijk

Museum,

voor

Fotografie, 063 Amsterdam, NL 064

Colour Photography Commercial Photographer Commercial Photography Commission Photography Commissions

and

032 022 017,056

014, 019,030, 047. 065.067.068 Photography 014. 019.065.067. 068

Committed

Photography

Computer-based Computerization Computerization

023, 032, 033

Imaging of Archives of Photographic

035 022.026 Collections 026

Conservation and Preservation Creative Camera, photographic Criticism

059

065 magazine,

055 028. 069

of Photography

Cross Channel

Photography

Mission,

GB 014.019

Cultural Studies and Photography Digital Photography Documentary Photography

023 035

015, 019, 020. 021. 023. 024.025, 028, 031. 032. 033. 034, 036, 040, 043,044. 046. 047, 050. 052. 054, 065. 067 022,026 Documenting Photographs Dunhill Distinction, award, NL 065 Ecology and Photography 020. 029, 061 Economics of Photography 056 Education in Photography 027. 028 Environmental Art 020 Eroticism and Photography 045 Ethics and Photography 015 Ethnographic Photography 015 Farm Security Administration, FSA, USA 046 Fashion and Photography 051 Fashion Photography 017 Feminism and Photography 051 Festivals 070 Film Stills 002 Fotoform, group, D 037 Fotogalerie DB-S, Antwerpen?, B 052 Fotojournalist van het Jaar, award, NL 036 Galerie objektief, Enschede, NL 066 Gemeentearchief Amsterdam, NL 065

Press

025 041

photographic

magazine,

001 Landscape Photography 020.029 Lenseless Photography 057 Lenseless Photography see also Photogram Limburgs Centrum voor Fotografie. Sittard, NL 063 Literature

and Photography

005, 010, 011. 046. 058

Magazines: see Arbeiter lllustrierte Zeitung, AIZ, magazine, D see Creative Camera, photographic magazine, GB see Gentenaar, de, journal, B see Katalog,

photographic

see National

Geographic,

magazine,

see Nieuwsblad,

Het, journal,

see Standaard,

de, journal, B

see Stern, magazine, Magnum, agency Mediacriticism

The, magazine,

USA

D 028 017,023

Militarism and Photography Mission Photographique Transmanche,

020 MPT, F 019, 014

Multiple Image Technique 035. 049 M u s e u m Policy 064 National Geographic, The, magazine, USA 025 National Photography Conference, Durham, GB 070 National Photography Conference. 1991 Nationalism and Photography Nature Photography Neue Sehen Nieuwsblad, Het, journal, B Painting and Photography Patronage Patronage Perception Philosophy

Durham,

GB, 070 071 061 007 021

007, 009, 012.013, 034, 035, 038, 049, 053 and Photography 068 of Photography 068 and Art 038 and Photography 010, 011. 015. 069

Photo Books Photo Montage use Photographic Photogenic Drawings Photogram

003 033 053 006, 007, 013. 061

Collage

Photograms, Photograph

History of as Historie Document

013 019. 065

Photograph

as lllustration

021. 025

Photographic Photographic Photographic Photographic Photographic Photographic Photographic

Infrastructure: Infrastructure: Infrastructure: Infrastructure: Infrastructure: Infrastructure: Infrastructure:

B BR CS D E F GB

048, 052 060 027 027 027 014

014, 027,055, 062, 070. 071

F O T O D OK Photographic

Infrastructure:

Photographic

Infrastructure:

063, 064, 066,067. 068 USA 004, 027

Photographic Photographic Photography Photography Photography Photography Photography

Reproduction of Art 047 Techniques 057 and Politics 015 and Society 014.015,016,018. 019 as Art 008,028.032. 038, 051, 052, 064 by Country: GB 055 by Country: NL 056. 067

Photography by Country: Photojournalism

069

021,024, 025, 028, 036.040. 042. 043.044,050. 054, 065 Photomontage 033,049 Pinhole Camera Pinhole Photography Politics and Photography

057 061

016, 018.020, 023, 033, 070.071 Pollution 020 Pornography and Photography 018 Press Photography 015, 021 Printing

Techniques

004,008

Projects UK, GB Propaganda and Photography Propaganda with Photographs Psychoanalysis and Photography Representation and Photography Representations Representation

of Class of Coloured

Representation Representation Representation

of Gender of Lesbianism of Women

Sadomasochism

070 015 033 045

016. 041.069. 070.071 023 People 070.071 071 018 032. 051, 070

and Photography

005, 045

Science and Photography Scientific Photography Sexual Representation

061 061 016. 018. 071

Sexuality and Photography Staged Photography

005, 045 041, 051

Standaard, de, journal, B Stedelijk Museum, Amsterdam, Stern, magazine, D Stock Photography Street Photography Surrealism

021 064 042 022 024, 031, 043, 050

and Photography

005, 007

Technical Development of Photography Technical Development of Photography, of Theory of Perception Theory of Photography

056. 059 History 059 007

005,007.008, 009, 010.011. 013. 023.033.069 Topographical Photography 003 War and Photography 043 War, Civil War, Mozambique 043 War Photography 044 Zilveren Camera, award, NL 044

tion between shadow and night or shadow and the world of darkness. Shadow has a number of faces and masks and just as it is not one manifestation of night, nor is it merely the negation of light, A certain sort of shadow may be seen in broad daylight, that of insignificance and banality, of ordinary, everyday objects which possess a secret meaning and are surrounded by a halo of obsurity which may be pierced by considering their surrealist aesthetic. Nocturnal shades are more radical and point to the contrast between shadow and night, between starless and starfilled night. Our intention has been to analyse a number of figures representing this void: naked childhood in Meatyard, sexual crudity in Noir limite, sado-masochistic rituals in Boiffard and finally, the photographic and pictorial work of Arnulf Rainer. (Shortened Author's Summary). (French / English Summary) RPh 91/11/119-127

006 The Only Possible Truth (La Unica Posible) - Fontcuberta, J o a n

Verdad

Introducing the portfolio section of the magazine, the author suggests that there is a revival of the photogram because of the current distrust towards traditional photographic values The most recent production of photograms occur at two levels. Nowadays photograms generally avoid formal composition and experimentation with mere ranges of tone and colour, as happened in the period of the historical avant-garde. On the contrary, they stress the idea of contact and graphic sobriety as well as the conceptual value of imprint. On the other hand, (...) there is a development of the photogram by using technological processes which are based on scientific methods of documenting. (x-rays etc). An attempt is made to divide photograms into 3 categories: Shadows, tracks (in the sense of imprints) and penetration Portfolio includes work by: L u k a s E i n s e l e , H e l e n C h a d w i c k , C r i stina Zelich, Henry Lewis/Christiane T h o m a s , J o a n D u r a n , and S h e i l a P i n k e l (English / Spanish) PV 92/22/52-55 007 Tracing the Line: Art and Photography Age of Contact - Foresta, M e r r y A .

in the

The author especially examines the contributions made by M o holy-Nagy and M a n Ray to the incorporation of the photographic medium into art practice. As the author concluded: For (them) and others, photography was a medium ripe for experiment and disovery. These artists believed in the untapped pictorial possibilities to be found in familiar materials.... Making contact, providing a way to link thrilling accident ofdiscovery with the technical means of reproduction, photography was seen as something other than an artistic medium in the usual sense. In the hand of these artists, quality of line, that spontaneous combination of emotional content and artistic presence, was reclaimed for photography.

INDEX TO THE BIBLIOGRAPHY

A p 91/125/16-23

of painting. Ifthe long tradition is correct and image is indeed a shadow, then what is the nature of this shadow? Is it the di ff used shadow of halflight or the shadows brought to a figure where the contours have been clearly drawn? In the photographic image the difference between half-light and imposed - or projected - shadow requires us to oppose two aesthetics: firstly that of illusion which seeks to create an effect of the real, secondly that of appearance or, even, of an aesthetic of contrast, which has no truck with the principle of reproducing reality. The image as a referent changes completely from one aesthetic to the other. A philosophical enquiry into the status of the shadow in the visual arts and photography. Photographers discussed: Bill B r a n d t , J e a n n e H i l a r y and M a r i o G i a c o m e l l i / s l . iShortened Magazine's abstract). (French)

General

008

L'ombre

ou la mémoire

ows or the memory 001 Index for Katalog vol. 3 (1990-1991) Index constists of the lollowing headings: Authors and Articles; Index of Reviews, Index of Photographers Kat 91(IV)/2/13-14 002

The Prying

Eye - Gartenberg, John

The author examines Hollywood's fascmatlon with still photographers, and the voyeurism that underlies this. Two classic movies are discussed Rear Window (Hitchcock, 1954) and Peeping Tom 1960) CC 91/308/39-42 003

Book in the Life of David Lee - Lee, D a v i d

In the Creative Camera series on books that changed the ways photographers and critics think about photography books, David lee opts for L e w i s Baltz s Park City This extensive work of seemingly unadorned documentary, published in 1980, caused an about-turn of Lee's view of the best art being fiction. C C 91/309/20 21 004

H e f international

(at George

Eastman

Museum House)

Photography

- Swart, S i e b e

A brief account of a visit by Dutch Master Printer Siebe Swart to the Internationa l M u s e u m of P h o t o g r a p h y at G e o r g e E a s t m a n H o u s e in R o c h e s t e r . paying special attention to the Printroom (Dutch)

Photography

Ft 92/4/88-90

theory

005 Le vide, et le noir, et le nu (Emptiness, and the nude) - Baqué, D o m i n i q u e

night

The objective here is to attempt to discern the possible forms that shadows can assume. Indeed, it would be wrong to make too hasty an associa-

d'un corps

(Shad-

RPh 91/11/17 27 011 Le profil mort de notre imperfection (Death and the mask of imperfection) - MoeglinDelcroix, A n n e From the German Romantics to Roland Barthes, the capacity to perceive the soul has always been considered to exist in function of the shadows that constitute the body. If photography, the art of light, can only capture the soulless faces of the living, what meaning can there be in photographing the dead? Some thoughts on the death mask from the basis of the analysis of a number of photographic portraits ( M a p p l e t h o r p e , R o y A d z a k , Rudolph Schafer, Appelt, Arnulf Rainer, Boltanski/ selected because of the way in which they adress the moment at which life and death are at their closest. The author's conclusion is that photography is not deadly in itself but rather sensitive to death. (Author's Summary). (French / English Summary) RPh 91/11/85-97

012 Collapsing Hierarchies: Photography Contemporary Art - Ratcliff, C a r t e r

and

A short survey of artists' use of photography, including R a u s c h e n b e r g , C h u c k C l o s e , S o l L e W i t t , H o c k n e y and W a r h o l Descnbing drawing as aristocratie and photography as middle-class. the author states: The fact that drawing and photography can be induced to exchange roles offers a particularly important instance of give and take, for it teaches us much about the economy of the aesthetic in modern times. The first lesson is the most important: precisely because the esthetic is economie, a pattern of exchange, the meanings of artworks and even the definitions of mediums are utterly contigent. Nothing can be known in advance. One must elicit meaning from immediacies, like an artist who has taken a picture and is now waiting for the image toemerge. A p 91/125/36-41

013

Light and Abstraction

(Luz y Abstracción)

Zelich, C r i s t i n a A brief illustrated history of the photogram in the 20th century,

is to experience shadow. In other systems of rocording

information, light is projected directly onto an agent, silver emulsion. Transferred onto a negative it is then preserved as shadow. Far from being the expression ofdark, then, the shadow, in photography, is the very thing that captures the information originally contained in light. The recent experiments by diffrent photographers on density in printing show various ways of approaching this vital aspect of photography - that of light and shadow, of darkness that does not indicate an absence of information but the presence and manifestation of form. (Magazines Summary). (French) RPh 91/11/33-37 009 The Encompassing Eye: Photography Drawing - Hagen, C h a r l e s

The author (and the accompanying exhibition) offers an alternative way of considering the nature and functions of photography. It attempts to point to a better understanding not only of the medium itself, but of how it fuif Hls the human need to make pictures in order better to comprehend the world and ourselves. What forms that need may take in the future remains to be seen, as we surround ourselves - with new tools which promise to affect our understanding of the world just as photography itself has A p 91/125/56-71 010 Nuit blanche Agnès

M o h o l y - N a g y (English / Spanish)

PV 92/22/17-18,51

of form) - Gunthert, A n d r é

To take photographs Photography, unliko

(White Night) - Minazzoli,

Shadow is an integral part of the image. There is even a legend which says that it lies at the origin

Manja

on fashion

Magnin

over modefotografie

photography)

(M.M.

- Claus, M i c h e l

Interview with the fashion editor of the Dutch magazine Avenue. M a n j a Magnin, covering recent trends in fashion photography and the influence of advertisers on editorial policy iDutchl 018

PF 92/1/30

The censorhip

debate.

A British

Experience

Cooper, E m m a n u e l In Summer 1991 a local British authonty was accused of censorship after cancelling an exhibition of images by gay and lesbian photographers: the Ecstatic

Antibody

touring

exhibition. Emmanuel Cooper, author of the book Fully posed,

The Male Nude in Photography

Ex-

acknowl-

edges in this article the difficulties of defending freedom expression.

but argues that artists must be free to produce

contentious work for contentious times. Some information on

concentrating on S c h a d , H a u s m a n n , M a n R a y . and

017

British law dealing with obscenity is given. C C 91/307/30-32 019

The Mission

- Evans, T o m

The author describes the development of the Photographic Mission accompanying the building of the Channel Tunnel. The Channel Tunnel is seen not only as a great work ofenginering but also as a historie event comparable to the building of the Suez Canal... (which) eventually will change the face of Europe The Photographic Mission would need to look at the geographic, ecological, historical, psychological, social and cultural conditions on both sides of the Channel While the French part of the Mission is developing well. the British part suffers from under-funding (See portfolio's in the nr 308 issue ol Creative Camera showing commissions carned out by J o h n D a v i e s , J u l i a n G e r m a i n , J o s e f K o u d e l k a , J e a n - L o u i s Garnell, Ken Baird. and B e r n a r d Plossu.) C C 91/308/11-13

020 Landcape vs Environment: or, thirteen ways ofcoping with Nature. - Hill, E d / Bloom, S u z a n n e 13 Statements on L a n d s c a p e a n d P h o t o g r a p h y : philosophical thoughts, a review of the Landscape at Risk exhibition at Houston Center for Photography. 1989, and a a discussion of works by R o b e r t Dawson iCalifornia Toxics Project, 19891, D e b o r a h Bright (How the West was Won: Caution - Don't Dig. 1985-1, S k e e t McAuley (Sign Language: Contemporary Southwest Native America, 1989). Spot90(IX)/1/5 7 021 Het Nieuwsblad, De Standaard, De Gentenaar: drie dagbladen, twee identiteiten, één redactie. De fotoredactie komt eraan! (Three dailies, two identities, one editorial board. A photography department will soon be formedi) Hoeneveld, H e r m a n Interview with B o b C o e c k e , responsible for the photography department at the Vlaamse Uitgeversmaatschappij, the publisher of three Belgian dailies: Het Nieuwsblad, De Standaard en de Gentenaar. Against all expectations, the regionalisation of the Belgian journals is increasing. The fact that TV is becoming more and more national and international in scope seems to be responsible for this trend. There seems to be more demand for news from nearby. The development of a special photography department at the publishing company VUM is discussed. (Dutch)

Photography and society

014 Talk Back: Mission Impossible - Baird, K e n British born photographer K e n Baird argues that the British Cross Channel Photographic Mission has been mishandled He describes the commission he carned out in 1989 for the Cross Channel Photographic Mission. the socio-political and environmental issues at stake, and the change of context whereby the administrators narrowed the project down to regional documentation. (Part of a Creative Camera issue devoted to the Cross Channel Photographic Mission/Mission Photographique Transmanche, CC 1991. nr. 31|

PF 92/3/36 022 Een romanticus wordt zakelijk (A romantic becomes business-like) - Kruijer, P h i l i p P. Interview with Dutch commercial photographer G e o r g e Burggraaff, one of the fitst Dutch photographers to earn his money from stock photography - specializing in agrarian photography The software in use, developed by Solos Consultancy, is discussed: fully automized loaning, use of barcodelabels The possibilities of Photo-CD are discussed, as well as problems regarding copyrights and misuse (Dutch) PF 92/1/16-19

C C 91/308 28 015

4 phy

Film As Crime - Baxter, E d

An attempt at elucidating the current role of the camera by discussing 2 pictures; one depicts a man undergoing a rather extreme form of self-mortification. and which was subject to an obscenity trial in March 1991. The other image shows a British airforce pilot whose plane was shot down in Iraq When broadcasted to the public in Britain, (it) provoked outrage - an outrage fuelled by government disinformation Baxter focusses on the question: What kind of photography will the State accept? C C 91/311/12 13 016

An American

Angle

- Bowdoin, D a n i ë l

American photographer Daniël Bowdoin rapports on the recent gulf of censorship in the USA, begmning around 1988 with a new C h i l d A b u s e L a w . and culminating in the A n d r e s S e r r a n o and M a p p l e t h o r p e cases. Arts-related funding was restricted or withdrawn on the basis of promoting obscene matter C C 91 /307/33-35

Social/documentary

023 Don't let The Bastards Green, D a v i d

Grind

photogra-

you Down.

As a political force British documentary photography died with the weekly periodicals. argues David Green, because photographers and editors failed, among other things, to anticipate the massive implications of nascent consumerism. The second part of the article deals with Thoughts on Class, Culture, and Documentary Photography The author's conclusion: In terms of the historical change in post-war British society that I have been talking about, the (political) failure of much of documentary photography of the period can be attributed to an inability to analyse the dynamics of capitalism and to understand its contradictory and double-sided nature. Exploitation and manipulation is all that has been seen - but we all aspire to the products

F O T O D O K of capitalism.

Not to recognise

this is to be out

touch with the real world 024

The Street

photograph.

The author continues with a crisp overview of

in the works

of this photographer.

Ihe role that the Heartfield's photomontages have played in dis-

simultaneously

:ussions of the documentary.

the almost

playful

somewhat

bowdlerized

citing such authors as J o h n

B e r g e r , A l l e n S e k u l a , J o S p e n c e . and S t u a r t H a l l .

- Heron, L i z

A short article on the development of so-called tography.

C C 90/303/20 23

street-pho-

C C 91/309/38-40

American pears

reviewmg retrospectives of the work done by Brit-

to originate

ism and voyeurism.

and

post-war

Molinier's

iconography

in an ordered

play of

Fc 92/3/25-27

apnarciss-

(Shortened Author's Summary)

055

CC Pro file: P e t e r Turner - Williams, V a l

The career of Pete Turner, former Editor of Creative

Cam-

era is assessed. This biography also illuminates (pan of) the developments of the British photographic infrastructure. Turner

- Thijsen, Mirelle Introduction to the oeuvre of Dutch photographer and painter

(French / English Summary)

Dirk d e Herder who started his photographic career during

046

ihe crisis years of the thirties, produced photobooks on Amster-

McCabe, Eamonn

Abstract

Forms

061

dam (1947) and Stockholm (1952), made films during the fifties

The Picture Editor of the British newspaper T h e G u a r d i a n

Animals:

Agrarian

022

Architecture

052

Art

047

Words (edited by James Alinder and published ca. 1983 by

Cityscape

003

the Friends of Photography).

Fashion

Fotografie

voor

Geographic

40 million

veertig

miljoen

magazine

people:

the NGM)

lezers:

The

/Photography

for

- Hoeneveld, H e r -

(1914-)

of codified

- images

ods and his education in photography. (Dutch)

034

National

Dirk de Herder

is by

ish photographer T o n y Ray-Jones and the American G a r y

025

op de grens:

mediation

bondage.

Here shadow

and kept at a distance

Winogrand

C C 91/307/24 25

Dromen

affirmed

9.1 Book in the life of Eamonn

man

and sixties and started to paint in the eighties. His work is

describes fhe greatest

Interview with J o h n E c h a v e (picture editor) and R o b e r t

:alled "creative documentary photography". A portfolio is in-

ever looked

W . M a d d e n (former NGM photographer, now acting chief

cluded. (Dutch)

Ft 92/4/22-28

editor NGM) on the history and photographic practices at the National

Geographic

Magazine

(Dutch)

035 PF 92/3/26-31

Into a World of Color:

David Hockney-

An Interview

for

Introduction to the software programm TeleView. developed by Picture Archive Systems and intended for helping commercial photographers handle their photographic archives. Included is a module to digitize their images, which are then coupled with the database, and shown on request on the monitor. The software accomodates the possibility for customers to log in by phone, conduct their search and obtain the searched-for images on their monitor. Ordering by phone is also possible. (Dutch) PF 92/2/43-47

book

Photography

Education

in Europe

and

the

047

De Opdracht:

van Erwin

C C 91/308/26-27

Kritische

Produktfotografie

Olaf (The Commission:

Critical

mission he carried out for the Stedelijk Museum Amsterdam,

Nightscenes

photographing art works of B o r e k S i p e k , which are shown

Nude,

Female

- Baars, Anita

being held by Czechoslovak gypsies. The photographs were

Nude,

Male

nterview with Dutch photographer W u b b o de J o n g , this year's F o t o j o u r n a l i s t - o f - t h e - Y e a r award winner for his work done in Poland, Albania, Nigeria and the Netherlands. He works mainly for the Dutch newspaper Het Parool (Dutch)

shown at the Stedelijk Museum Amsterdam. (Dutch)

Portraits

Wubbo

de Jong;

Fotojournalist

van het

Jaar.

Fc 92/4/27-34 037

Laudatio

auf Peter Keetman

- G u n d l a c h , F.C.

iier member of Otto Steinerts Fotoform

group, and one of

<ulturpreis 1991 of the DGPh.

Fc 92/2-12 048 Een oeuvre van een fraaie diversiteit. Paule Pia - D e u r e n , K a r e i v a n A biography o( Belgian photographer P a u l e Pia Besides her photographic study at M a r t a H o e p f f n e r ' s F o t o p r i v a t S c h u l e . and Pia's founding of a photographic gallery in Antwerp 11974), the author describes her oeuvre. IDutchl

DGP 91/4/132-138

Excerpts from an interview with E l l s w o r t h Kelly on his pho-

The Shape

of Seeing:

Ellsworth

- Hoeneveld, H e r m a n

Biographies/monographs

Holandeses

031 Once upon a time. Ed van der Elsken Thijsen, Mirelle

Review of the retrospective exhibition of the oeuvre of Dutch filmmaker/photographer E d v a n d e r Elsken 11925-19901. Contains an appreciation of the photo-books and films made by Van der Elsken. (Dutch) Ft 91/10/22-29 Nan Goldin Interview

Dead People

011

Portraits:

Drunken

People

034

Portraits:

Gypsies,

Portraits:

Religious

032 032

047

People,

USA

040

Sculpture

047

Conservation

of Matter:

R o b e r t Rauschen-

Selfportraits

051

- Saff, D o n a l d J .

034, 041

War

044

War, Civil

War, Mozambique

War, Civil

War, Yugoslavia,

on his use of the photographic medium. A portfolio of recent

War, GulfWar,

work by Rauschenberg accompanies this article.

War, Kurds

A p 91/125/24-31

043 1991

044

1990-1991

Revolt,

015

Iraq

044

Waste

020

:ographer J o h a n v a n d e r Keuken (Dutch)

conjunction with a retrospective exhibition at the Photogra-

Belgium

052

phers' Gallery, London.

C C 91 /307/26-27

Czechoslovakia

047

040 God Inc. - B a a r s , A n i t a nterview with Belgian photographer C a r l d e Keyzer on his

051 C i n d y Sherman Interviewed. sions. - B r i t t a i n , D a v i d

True

D France

033 014

ecent book God Inc. 11992), depicting American religions. On the need to be involved and yet to remam at a senous objective distance. (Dutch) Fc 92/2 19

A rather biographic interview on Sherman's artistic development. Topics discussed: the intuitive aspect of the first series Untitled Film Stills and her later work, pastiching Old Masters; ideas about fashion, the confusing notion of photography as art C C 91/308/34-38

slide-show, her

Ft 91/12/86-91

;

Symbolic

Spaces

This interview deals with such topics as: the formative influence of the Polytechnic of Central London during the 70's, her new series entitled Capital dealing with the City of London. her use of several f v p e s of images - intenors of symbolic places and still lifes; My work is about mapping English Establishment values and understanding them - and documenting them in some way.

auf Robert

Lebeck - S t e i n o r t h , Dr.

Biography of German photojournalist R o b e r t Lebeck, recipiënt of the Dr. Erich Salomon Award 1991 of the DGPh, the German Photographic Society. IGerman) D G P 91/4/144-147 043 Waar twee olifanten vechten (Where two elephants are fighting). - B r o e k h u i z e n , C a r l y interview with Dutch photojournalist K a d i r v a n Lohuizen. on his recent book on the civil war m Mozambique, entitled Where two elephants are fighting (1992). (Dutch) Fc 92/4/52-53 Zilveren

Camera-winnaar

Frits Meijst:

richt me sterk op het menselijke award

winner

aspect"

F.M.: l'm very

aspect)

won the 1991 Dutch Zilveren ;

"Ik (Zilveren

involved

- Baars, Anita Camera

award (an award

or documentary photography / photojournalism). His award

winning series depicted the problems of the Kurdish refugees in Mar-

ketplaceEvans, David Heartfield 's unashamedly political work has been hailed not only as an alternative to photographic formalism, but also as an antidota to the limitations of documentary photography... the best constructed images of Heartfield, it has been argued, reveal the real processes that are hidden to the naked eye and which are absent in the single

052

M a r e Stcculorum • "Ik kijk en ben

verbaasd."

(M.S.:

Confes-

constant

"I Look and am constantly

sur-

prised,") - R o m b o u t s , X a v i e r Interview with Belgian photographer Mare Steculorum: on his use of large formats. the Belgian photographic community and his managing of the Fotogalerie DB-S in Belgium A portfolio is inlcuded. (Dutch) Ft 92/3/22-27 053

new work, and her commitment to the male-female theme.

in the

- Ehrlich, Richard

C C 91/309/30-34

(Danish / English)

Kat 91(IV)/2/41-45

Rebel as Role Model

Turky and Iraq. (Dutch) 045

Decoding

the Cipher

of Reality:

F o x Talbot in

His Time - H a r b i s o n , R o b e r t The author points out that Talbot invented photography in part as a result of his frustration at being unable to draw. The author's more general conlusion: In the late 18th C. drawing in its 3 principal types had become mechanica! and formulaic. Perspective drawing had become mechanical in the extreme, because of advances in mathematics and the increasingly precise metal drawing instruments, but figure and landscape drawing had also become anti-intuitive and anti-spontaneous. The advent of photography invited the reintroduction of observation and intuition back into the process of representation. In the early years of photography it was impossible to make a photograph without observing the subject closely, and the process of close observation that from the beginning was one of the identifying characteristics of drawing was also inherent to photography. Thus it is not surprising that the earliest photographs were not only called 'drawings', but were tested by the same yardstick of truthfulness that was used as the measure of drawing. A p 91/125/2-15

Fc 92/3/18-22

La part de l'ombre

the work of Molinier)

Geography

The author explains the problems of reappraising the achieve-

interview with young Dutch photographer Frits Meijst who

A Marxist

Portraits:

A short account of Rauschenberg's artistic career, concentrating

050

with the human

Heartfield.

016 Life

I c o n o g r a p hy by

der

ing her Ballad

John

Women

Tirana

van

Interview with American photographer N a n Goldin, discuss-

033

Family

Portraits,

Albania,

Camera

- Sanbye, Mette Dependency

Children

Portraits,

9.2

044

of Sexual

Portraits,

ments of British street-photographer T o n y Ray-Jones. r

Johan

Fc 92/4 19

Only Now I See The Light

015,016, 018 030,031,041,054

A rather personal bio- and bibliography of Dutch filmmaker/pho-

039 De vakantie van het filmen. Keuken. - C o u m a n s , W i l l e m K.

042 Laudatio Karl

Interview with Dutch photographer D i a n a Blok on the series Igualmente Holandeses (Also Dutchl; a series commissioned by the Dutch Stichting Holland Sevilla, and shown at the Expo '92 World exhibition. Sevilla, Spain. (Dutch)

032

005 016,070

Still Lifes 049

A p 91/125/42-47

041 The K a r e n Knorr Interview: - Brittain, D a v i d

029 The Garden - B r i t t a i n , D a v i d British photographer J o h n Blakemore. formerly known for his aesthetic landscape photography. talks about his change to still life photography. his vision of the English landscape as being a bigger garden... a cultivated, man-constructed landscape, the possibilities photography has as a force for change in environmental politics; about the politics of imagination and visual seduction. A portfolio of recent pictures accompanies the text. CC 91/311/14-15 Igualmente

Pho-

029 19, 020, 052

(Photography:

Interview with American cntic and teacher A l l e n D. Coleman The editorial introduction suggests that Coleman is arguing for a renaissance of documentary photography and a reappraisal of photoiournalism, but in reality, the interview merely makes some statements about educational possibilities in Europe vs the USA and discusses the Magnum retrospective In Our Time Coleman is also concerned about the information society and the problem of how fo select, organise and interpret the enormous amount of data (Dutchl PF 91/3/10-14

030

Kelly's

- Hagen, Charles

rographic work. begun around 1950

Ft 91/10/89-95

the German Photographic Soci-

ety. (Germanl

tographs

and Culture)

003.019. 020, 022, 052. 061 Gardens

Adresses are given.

Criticism

Landscape Industrial

by E.O.) - B a a r s , A n i t a

berg's Art of Acceptance

en Cultuur

041 067

Landscape:

tries Great Britain, Germany. Czechoslovakia, USA, and Spain.

Kritiek

Prod-

Offices

Landscape:

038

Fotografie:

017

Interiors:

uct-photography

Educational possibilities are discussed for the following coun-

028

and

Interview with Dutch photographer E r w i n Olaf on the com-

A p 91/125/32-35

sgard, H e l l e / Nordentoft, A s t r i d

Kat 91 (IV)/2/46-47

have

Some examples are published.

Education/training/workshops

USA - Georgieff, A n t h o n y / Sanbye, M e t t e / Dam-

(I)

at W r i g h t Morris, Photographs

German post-war master photographers. Keetman received the 027

•/ideo-camera linked to a computer and a colour laser printer.

036

C C 91/311/20-21.42

Iconography

Interiors

Nash, Graham

A biography of German photographer P e t e r Keetman, a for-

photographic

McCabe

with

An interview covering Hockney's recent work made using a 026 Picture Archive Systems' TeleView: de oplossing voor alle problemen ? ITW, solution all problems) - Kruijer, P h i l i p P.

has now left for New-Zealand.

RPh 91/11/105-111

chez Molinier (The dark

- H a n , Béatrice

If an aesthetic of shadow does indeed exist, then the work of Molinier occupies an important a place in it. Explicit references to the codes and postures of the darker side of eroticism, particularly that of the forties and fifties, are apparent

054 P a u l Tolenaar: Hoffotograaf leweg. (P.T.: Royal photographer leweg) - B a a r s , A n i t a

van de Gevof the Gev-

Interview with young Dutch photographer Paul Tolenaar whose series on a group of anarchists living in the run-down Gevleweg in Amsterdam suddenly became front-page news when the authotities evicted them. The interview also covers working meth

036

France,

Channel

France, GB

Pas de Calais

Tunnel

019 019 014, 018, 023, 029

GB, Channel Tunnel GB, Kent County

019 019

Iraq, Kurdistan

044

Mozambique

043

Nigeria

036

NL NL, Amsterdam

067 034, 065

NL, Amsterdam,

Havengebied,

Gevleweg

054

NL, Volendam

036

Poland, Warsawa Portugal, Lisboa

036 036

Slovenia

044

Sweden

069

Turkey, Cappadocia USA Yugoslavia,

044 003. 020, 040

Slovenia

044

Photographic

technology

056 Amaloco-chemie: ook en vooral fotograafKeyzer, P e t e r

voor

de vak-

Interview with Jaap van Beugen, managing-director and technological innovator of the Dutch-based firm Amaloco. specialised in photographic chemistry. After the 1982 collapse of the amateur market, the firm upcraded to the lower part of the commercial market developing special chemistry for the small professional. The article gives some insights in this market for photographic chemistry. (Dutch) PF 92/1/54-56 057

Variable

Aperture

Pinhole

Photography

Moninger, J i m A methodological mquiry into the wide variety of softness and sharpness levels in pinhole

photography.

the author's Aperture Pinhole Turret

Illustrated by Pin 91 (VII)/3/4 7

History of photography

058 Victor Hugo. Le trouble of reading) - Brunet, Claire

de lire (The

anguish

The image of a man at rest immediatlely poses a problem: is it an image of sleep or death, of the process of dreaming or dying? The author's hypothesis, based on Balzac's theory of spectres, isthat when photography shows sleep it also

F O T O D OK shows Ihe conditions that make it possible, that sepulchral disintegration of silhouettes and aspects which,

according

to Victor

1853-1854), photographs

we can understand how, in of exile, the poetics of the

that inform

the lierary

these shadow

work of the period

combine

with other, highly confused, graphic experiments with spotting, projections and inks. More interesting still, if we consider Hugo's singular taste for patches, stencils and lace-work, his direct and cuawareness

of the expressive

potential

print comes into focus. Above and beyond themes that converge around photography,

of the these the

author also considers the problem of aesthetic oppositions. particularly that of the tension between

the images

of the poet as an inspired

mel-

ancholie and genial figure (Hugo) and those of his close friend, the photographer Charles Vacquerie (Shoftened Author's Summan/) (Ftench I English Summary) RPh 91/11

059

The history

chiedenis

of the color

negative

van het kleuren-negatief)

Torchi (I), Anthony Georgieff (BG, living in DK)

Carroll, Lewis (phot.) / Ford. Colin (txt.)/ Steinorth,

photography (Dutchl

and Alisdair Forster (GB) (Dutch)

Dr. Karl (ed.) - Lewis

57-69

066

Galerie

objektief.

- Dijck, Rianne

Objektief

in Enschede, which

um in all its aspects. (Dutch)

Ft 92/6/38-41

067

Hef Smoel

van Nederland:

Kodak. Kodacolor in 1942 (Translated by Jan van Di|k Irom the British Journal of Photography, issues 25 april and 2 may 19911 PF 92/1/23-27

Photography by country

BRAZIL

Sonja Interview with W i m Vroom, managing director of the History Department of the Amsterdam Rijksmuseum on the annual photography commissions awarded by his department History continues and you have to give some form to it. You can do this in various

ways,

ver-

Ouring her stay in Brazil, the author talked with several Brazilian photographers and curators Topics discussed: the difticulty of reportmg and exhibitmg in Brazil: the non-existence of a photographic infrastructure, educational possibilities etc. Interviewtjes Claus Meyer & Rogério Reis (photoagency Tybal, visual anthropologist and photographer Milton Guran, Mauricio Simonetti (press agency F4), Stefania Brill (Casa da Fotografia. Sao Paulo). and photographers Juvenal Pereira, Rochelle Costi I196II Céssio Vasconcelles, A m é r i a Paolini, Ary Diesendruck Dutchl Ft 92/3/65-69

GREAT BRITAIN 061 Of Nature - Brittain, David Interview with British artists Garry Fabian Miller and Christopher Bucklow who argument that our relationship with Nature must change before environmental issues can be addressed CC 91/311/22-23,37 Sue Davies - Brittain, David

An account of the career and influence of Sue Davies, founder / director of the london Photographers' Gallery. CC 91/307/22 23

seems to me that photography is by far the most suitable way Also takmg part in the discussion were Dutch photographers Reinier Gerritsen and Luuk Kramer who received the 1990 commission to document Dutch business Ft 92/6/29 37

Fotowerk

: manifestatie (Fotowerk commission

over het

Aspects

du paysage

(Pasport

pour

Interview with Coen Eggen curator of the Limburgs Centrum voor Fotografie Topics discussed the building of the new museum, the collectmg policy of the Museum Imodern art photography. made by visual artists living or working in the Netherlands). recent exhibitions Some remarks on the Dutch photographic infrasttucture complements this article (Dutchl Ft 91/10/96-99 064

Hripsimé

Visser - Dijck, Rianne van

Interview with Hripsimé Visser, curaw of photography at the Amsterdam Stedelijk Museum Topics discussed museum policy in regaid of budgets and space for photography, forthcoming exhibitions. the rising prices for vintage prints lOutchl Ft 92/3 '30 33 065

Gemeentearchief

Amsterdam

: Anneke

van

Veen - Dijck. Rianne van Interview with Anneke van Veen, curator in the Photography Department of the Amsterdam Gemeentearchief (Municipal Archive). which recently won the Dunhill Distinction 1991 Idistnbuted by the Stichting Dutch Photography) as a reward for their efforts on behalf of Dutch photography Topics discussed conservation and preservation poblems, especially the lack ol working knowledge in the Netherlands. and the role of the Outch Ministry ol Culture has to play, the tradition of awardmg commissions to Dutch photographers to document

Photo-

eaux de l'IFEA

Ft 91/10/30

fotógrafo.

1991. Institut Franais

52)

trendanalyse SER. Den Haag

P 92/44/65

Chambi, Martin (phot.) / M o n d é j a r , L. / Llosa, Vargas - Martin

De fotobranche

in ontwikkeling.

Een

integrale

in de fotofinishingbranche

Hef beslissende

beeld

1991. BIS Publ. Amsterdam PF91/6

Chambi,

1920-1950.

1991, Lunwerg Edi-

tores. Barcelona / Circulo de Bellas Artes

1991, C0B/ PF91/1 •".•'•

Landschaft.

P 92/44/65

Coelewij Leontine / Plantenga. Haro / Veen, A n neke van (eds.) - Foto's voor de Stad. 1992. Gemeentearchief Amsterdam. Amsterdam Museum Fodor, Amsterdam

1991. Edition Schwanenburg. Kleve

Ft 92/6 64 Colvin. Calum (phot.)

DGP 91/4

Calum

Colvin.

Tarantino, Michael (txt.) -

1991. Willy d'Huysser Gallery. Knokke-Zoute C o n 92/31 1

Photographie der Moderne in Prag 1900-1925. 1991 Osterreichische Fotoarchiv im Museum moderner Kunst.

Cooper, Emmanuel - Fully

Wien

Nude in Photography.

DGP 91/4 158

Exposed:

für Zeitgenössische

Deutsche

Fotografie der Alfried Krupp Halbach-Stiftung 1988/1989.

von Bohlen und 1991. Fotografische Samm-

(Dutch)

1992, Boekhandel De Verbeelding, Amste-dam

Ft 92/4/92 94

DGP 91/4/173

Aarsman, Hans / Meer, Hans van der (eds.) Stadsgezichten. Amsterdam in de verbeelding.

Alexanian, Nubar (phot.) - Stones Photography

Ft 92/4 31

in the Road.

Photographs of Peru. 1992. Cornerhouse Press. Manches ter / Aperture Foundation, New York Ft 92/6 64

Cooper, Ray / C o o p e r , Ronald - Eliminating Shadows: A Manual on Photography and Disability 1991, london Print Workshop, london

Alphen, Oscar van (phot.) - De slak op het grasveld. 1992. Fragment Publ. Amsterdam Ft 92/4 31

discussions and critical theory in the (photographic) arts, including questions concerning the instrumentality of images in our culture, the critique of documentary photography and treatment of the origin of knowledge and photographic perceptions the artist as an ac-

Heibonsham. Tokyo

tor in the semiotic arena, and f h e internationalization of art Concerning recent developments in (photographic) art practice in Sweden, Lundstrom concludes fhe latest Swedish photography features picture-makers who are interested in the visual culture in which we live. They direct their photographic practice not only towards the medium itself and the processes of representation, but also towards social phenomena and major issues... It is socially committed and passionate. Work by the followmg photographers is introduced: Jan Z i m m e r m a n , Mattias Givell, Patrik Karlström, Carl-Johan Erikson, Gabriella Dahlman, Lotta Antonsson, Anders K. Johansson/ Magnus Bartas, Sven Westerlund, Annica Karlsson-Rixon, Cecilia Bergman, Karl-Johan Stigmark, Petra Graus and Martin Sjöberg (Damsh / English) Kat 91(IV)/2/18-24

Davies, Huw (phot.) / Duckers Huw - A Place in the Country

My Love. 1991,

C C 91/311 43

Rico Mio 1991

Smithsonian Institution Press

Ft 92/3 46

Decade

of Revolution.

Araki, Nobuyoshi !phot.) - Tokyo Story Heibonsham. Tokyo

/?). 1991, Ft 91/10/31

Bilderberg Photojournalist Association - Der wilde Osten. Zwischen Elbe und Amur 1991. Edition Stemmle. Photographie Verlag. Schaffhausen DGP 91/4 157

C C 91/312/51 Denderen, A d van (phot.) - Welkom

and

Report on the third National Photography Conference organised by Projects UK m Durham, northern England Thematics of this three-day conference was widely defined as European Currents: Politics, Identity and Photography As the reporter notes, the issues were further problematised as England versus the rest of Europe. the old east European countries in the light of the new break ups. and racial problems and the representation of blacks in photography and fmally good old sexuality and gender (Danish / Englishl

in Suid

ka. 1991. Focus Publ. Amsterdam

Afri-

Ft 92/3 48

Diepraam, Willem (phot.) - Lima. 1991. Fragment Publ. Amsterdam Ft 91/10 31 Elsken, Ed van der (phot.) - Once upon a Time

Baillargeon, Richard (phot.)' Gosselin. Gaëtan / Nadeau. Lisanne - Comme des Hes. 1991. VU. Montreal C o n 92/31

1992, Fragment Publ. Amsterdam

Ft 92/4 3C PF 92/2 74

Ewing. William A. (ed.) - Flora Baldwin, Gordon - Looking Guide

to Technical

Terms.

at Photographs

Ft 91/12/31

1991. J Paul Getty Museum,

Malibu

ArD 92(XI)/2'104

Ferrez, Gilberto - Photography 1840-1900.

Barger, M. Susan / White, William B. - The Daguerreotype.

Photographica

1991. Thames & Hudson. New York in

Brazil

1991, University of New Mexico Press, Albuquer-

que

C C 91/309 51

1991, Smithsonian Institution Press Ft «2/3/50

at Work Series).

and Relations

(Pho-

Freed, Leonard (phot.) / Rosenkranz, Stefanie (txt.) - Leonard Freed. Photographien 1954-1990. 1991. Edition Stemmle, Photographie-Verlag, Schaffhausen

1991. Smithsonian Institu-

D G P 91/4/156

Ft 91/10 30 Friedlander, Lee (phot.) I Sischy, Ingrid (txt.) -

Becher, Bernd unc Hilla (phot.) - 8/asf Furnaces. 1990. Massachuserts University Press C C 91/307 42

Nudes

1991. Pantheon Books. New York

A p 91 /125 72

Furuya, Seiichi (phot.) - Memoires Identity

1991, W W Norton & Company

Ft 91/10/31

tion Press

EUROPEAN CURRENTS, DURHAM, GB

Nigel / Davies 1991

Dematteis, Lou / Vail, Chris (eds.) - Nicaragua: Araki, Nobuyoshi iphot.) - Chiro,

tographers

Photography Festivals

C C 91/311/43

Crary, Jonathan - Techniques of the Observer: On Vision and Modernity in the Nineteenth Century, 1990. MIT Press. Cambridge. Mass V w s 91(XII)/4 IS

Delano, Jack (phot.) - Puerto

An article about a certain tendency within a new generation of Swedish photographers, in connection with the exhibition The Machine of Sight at the Museet for Fotokunst (Museum of Photographic Art). Odense It provides a succmt survey of recent

070 European Currents. Politics, Photography - Damsgard. H e l l e

The Male

1991 Unwm Hyman. london CC 91/308 4 5

Stipendien

lung Museum Folkwang, Essen

Swedish

Chambi

1991. Paris Audiovisuel, Paris

Preview of the exhibition and conference m the Beurs van Berlage. Amsterdam, devoted to the policy on photography commissions in the Netherlands and mtended as an evaluation of the Ministry of Cultures policy during the last five years

069 Index. Contemporary - Lundstrom Jan-Erik

(txt.) - Martin

d'Etudes Andmes. Lima I Banco de Lima. Lima (collección Trav-

fotografie-

: manifestation on policy) - Marsman,

Eddie

063 Her Limburgs Centrum voor Fotografie (The Limburg Centre for Photography) - Dijck, Rianne van

DGP 91/4 157

Magazine, Issue, PAGE

Barney, Tina (phot.) - Friends

NETHERLANDS

1991,

but it

SWEDEN

060 Creditao obrigatoria ; naamsvermelding plicht - Bennekom, Josephlen van

Title

documentaire

foto-opdracht (Face of the Netherlands ; documentary photography commissions) - Geerlings,

- Koshofer,

colour negative film. from the first faorication of the multi-layer colour negative film by Agfa, Agfacolor, in 1939 and by

Photographien.

Chambi, Martin (phot.) / Huayhuaca, José Carlos Author -

graphie-series).

life. IDutchl

(De ges-

Carroll

INDEX OF BOOK - REVIEWS

was founded m 1988 and is devoted to the photographic medi-

opdrachten-beleid the photography

CC Profile:

72 74

Interview with the Donny Scholten, one of the 5 volunteers who run the photo gallery

068

062

Enschede

van

A shoit history on the mvention, development and practice of

Ft 91/12

Edition Stemmle, Photographie-Verlag. Schaffhausen

Gert

IDutchl

Ft 92/4/76-79

Hugo, is the es-

sence of the dreamer. If we connect this theory of sleep to Hugo's spiritualist expenments /Jersey

rious

Amsterdam m vanous ways. changes in Dutch documentary

Bendavid-Val. Leah - Changing Reality: Recent Soviet Photography 1991. Starwood Pubhshmg, Washington / Corcoran Gallery of A n Art Services International ArD92(XI)/1 3:

1991, Camera

Austria, Graz

C C 91/309 53

Galassi, Peter (ed.) - Pleasures Domestic

Comfort.

and Tenors

1991, Museum ol Modern Art, New

York

Ft 92/3 '48

Berko, Ferenc (phot.) / Gernsheim. Helmut (txt.) / Steinorth, Dr. Karl (ed.) - Ferenc

Berko. 1991, Edition

Stemmle. Photographie-Verlag. Schaffhausen D G P 91/4/157

Germain, Julian (phot.) - Steelworks. Consett, from steel to tortilla chips. 1990. Why Not Pubhshmg C C 91/307/42

Billeter, Erika / Meinhardt, Johannes / Barents, Els - Hugo-Erfurth-Preis

1991. 1992, Braus, Heidelberg Ft 92/6 13

Gerritsen, Henk (phot.) - Oog in oog. 1991, P/F Pubhshmg, Den Haag

PF91/5 8

Kat91(IV(/2/11 12 071 National Photography Thijsen, Mirelle

Conference

1991 -

A report on the symposium European Currents held at the National Photography Conference m Durtiam. Northern England, 1991 and organised by Projects UK The mam topic discussed slippage of identity Aspects Europe & National Identity. Regionahsm vs Internationalism. and the problems regarding the Representation of Sex and Gender Statements by Pierre Sorlin (F), Mogniss Abdallah (F), Daniela Mrazkova (CS), Jan Erik Lindström (S), Ales Erjavec (Slovenia?), Mark Sealy (GB), Antonia

Lawretjew, Alexander (txt.) / Bogdanowa, Irina

Ghisoland, Norbert (phot.) / Balthazar, Andró

Arsenjewna (ed.) - Gekleidet

(txt.) - Norbert

ten

in Licht und

1991

Bool, Flip - Fotografen Randstad

Schat-

PF91/6'-! aan het werk

1991, Randstad Uitzendbureau

voor PF 91/3 32

Ghisoland

(Photo

Poche nr. 48)

1991. Centre National de la Photographie. Pans G o d w i n , Fay (phot.) - Our Forbidden Jonathan Cape

Buurman. G o n (phot.) / Spaink, Karin (txt.) - Aan

G o i n , Peter (phot.) - Nuclear

hartstocht

John Hopkms University Press . Baltimore (MA)

geen gebrek:

haamsbeleving.

handicap,

erotiek

en lic-

1991, De Brink Publ (Ploegsmal Fc 91/12/81 Ft 92/3 '49

Ft 91/12 46 Land. 1991. CC 91/309 44

Landscapes

1991.

CC 91/311 43

F O T O D OK Goldberg, Vicki - The Power

Photography

1991, Abbeville Press, New York

Ft 92/3/49

Mitchell, Peter (phot.) / Crick, Bernard (txt.) -

Sudek, Josef (phot.) / Farova, Anna (ed.) -

Memonto

Sudek,

Mori, 1991, Smith Settle Ltd.

C C 91/312/41

Poet of Prague.

York G o w i n , Emmet (phot.) - Emmet graphs.

Gowin:

1991. Little. Brown S Co., Boston

Photo-

(txts.) - Hello

Goodbye.

1992, Menno van de Koppel

Publ.. Amsterdam Moore, Mike (phot.) - Desert

sches Histotischen Museum, Berlin

Books

D G P 91/4/172

Look at Modern

1974-1989.

1991, Aperture Foundation,

C C 91/312/51

Moses, Stefan (phot.) - Ostdeutsche 1989-1990.

1991. Edition Cantz. Stuttgart

1990, Pavilion

Taylor, J o h n - War Photography:

Neubauer, Bernd (ed.) - European

Dinge

Guide,

1991. Neue Galerie der Stadt, Linz

Realism

in the

Press, 1991. Routledge, Kegan & Paul

1991, Verlag Photo-

graphie AG, Schaffhouse.

Ft 92/3 28

d'un Tufte, Edward R. - Envisioning

Nègre,

Cambridge Darkroom, C C 91/312/40

La Photographie

Beige, des origines

a nos jours,

curator: Robert Delpire

Ft 91/12/47

Information.

1990,

Post-Morality,

Cambridge

Darkroom,

1990, Cam-

bridge Oarkroom, Cambridge, GB Kettle's Yard. Cambridge, GB, curators: Anna Harding / Claire MacDonald / M o n a Hatoum / Richard Cork / Charles Esche

Graphics Press

CC 91/307/43

Photography

Visser, Roel (phot.) / T h o m é s e . P.F. (txt.) - De Ja-

Present

ren Negentig.

Caryn Faure Walker

1992. Kwadraat Publ, Utrecht

Fc 92/3/31

C C 91/308/44 Continuous,

Bath Festival

1991, curator C C 91/312-43

C C 91/309/51 Walker, Joseph / Ursitti, Christopher / McGinnis,

CC 91/309/49

de Charles

C o n 92/31/11

1991, European Photography, Göttingen

C C 91/312/51 1991, Jonathan Cape

La Riviera

Cambridge. GB, phot.: Charles N è g r e

Centre National de la Photographie. Palais de Tokyo. Paris,

C C 91/31251

1991, CFC-Editions, 8russels

Hammerstiel, Robert F. (phot.) - Der Stand der

Harrison, Martin - Appearances.

C C 91/312 48

C C 91/307/42

Tillmanns, Urs - Fotolexikon.

CC 91/307 43

Pictures.

1990. Cornerhouse Press. Man-

Portrats

Motquin, Louis (phot.) / Schaut, Christine / V a n canal è l'autre.

Detached

D G P 91/4/171

der Stappen, José-Louis (txts.) - Bruxelles, Hamilton, David (phot.) - Flowers

Whitechapel Art Gallery,

War. 1991. Penguin

Ft 91/12/31 Vws91(XII)/4/18

Living,

chester

British Photography,

of Spitalfields,

Ft 91/12/31

Taylor, J o h n R. (phot.) - Ideal Home.

Ft 92/6/65

Gronefeld, Gerhard (phot.) / Ranke, Winfried (txt.) - Deutsche Geschichte kurz belichtet. 1991, Deut-

New York

Photographs

London, phot.: Markéta Luskacova

Moerman, Anita (phot.) / Meijer, Ischa/ Grijs, Piet

C C 91/311/43

Grundberg, Andy - Crisis of the Real. Writings

Josef

1991. Aperture Foundation, New

Nixon, Nicholas (phot.) - Family

Pictures. (Photogra-

phers at Work Series). 1991, Smithsonian Institution Press

Ft 92/3 5C

Paul (eds.) - Photo Photography

Ft 91/10/30

Manifesto:

in the USSR.

Contemporary

Man Ray: Bazaar Years, Barbican Art Gallery, London, phot.: Man Ray C C 91/309/49

1991. Stewart, Tabori 8

Chang Inc., New York

ArD 92(XI)/1 37

Photographers' Gallery, London, phot.: Tony Ray-Jones

Ft 92/6/66 Hazelhoff, Fred F. (phot.) / Buissink, Frans (txt.) -

Nixon, Nicholas (phot.) / Nixon, Bebe (txt.) -

Natuurlijk

People

Nederland.

1991, La Rivière & Voorhoeve

with AIDS.. 1991. David R Godine, Boston

Ft 91/12/67

Vws91(XII)/4/16

Waplington, Nick (phot.) / Berger, J o h n / A v e d o n , Richard (txts.) - Living Room, 1922. Cornerhouse Press, Manchester

Holborn, Mark - Beyond

Japan.

A Photo

1991, Jonathan Cape

Theatre.

Ft 91/10/30

Païni, D. (a.o.) - Photographie/Sculpture.

Horst, Horst P. (phot.) / Kazmaier, Martin (txt.) Sixty

Years of Photography.

1991, Thames 8 Hudson,

New York

Ft 91/12/31

graphy,

an annotated

biliography,

Penn, Irving (phot.) - Passage.

Pitz, Fritz (phot.) / Gruber, L. Fritz (a.o.) Künstlerportraits.

1991, Museum Ludwig. Köln, - Verlag

Locher

Rio Branco:

Coracao

espelho

da came, In-

stitut für Auslandsbeziehungen. IfA-Galerie. Bonn,

rectiekamer.

phot.: Miguel Rio Branco

1992. Duo/Duo Publishers. Rotterdam

D G P 91/4/174

INDEX OF EXHIBITION - REVIEWS Magazine, Issue, PAGE

Salie:

Photographs

1980-1990,

Robert Miller

Gallery, NYC, phot.: David Salie A p 91/125 74 Galerie Steltman. Amsterdam, phot.: Jan Saudek

Ft 92/3.28

P 92/44/54 Chambers

Plachy, Sylvia (phot.) - Unguided

Tours. 1991, Cor-

nerhouse Press, Manchester

of Surprises,

Konsthallen, Gothenburg /

Fotohogskolan, Gothenburg, phot.: Cecilia Andersson

C C 91/309/50

Kat91(IV)/253

Chtonic

Portents,

Cambridge Darkroom. Cambridge. GB,

phot.: J o h n Stathatos

C C 91/312/46

PF 92/2'74

Klein, Aart (phot.) / Baar, Peter-Paul de (txt.) - De Amstel is er gelukkig nog 1992, Thomas Rap Publ.. Amsterdam

Ray-Jones, Tony (phot.) / Ehrlich, Richard (txt.) Tony Ray-Jones. 1991, Cornerhouse Press. Manchester

The Artful Add, Graves Art Gallery, Sheffield, curator: David Alston C C 91/307/47

Salamo-Caro Gallery. London, phot.: J o h n Stezaker

Maison Francaise. Oxford, phot.:Evgen Bavcar

56 degrees

Ray, Man (phot.) / Martin, Jean-Hubert (txt.) 1992 (1975), AperFt 92/6/65

Man Ray Photographs.

C C 91/312/45

York

C C 91/309/51

Roodenburg, Linda (ed.) - Fotowerk,

Fotografie

opdracht

1986-1992,

Lothar

Bertrams:

Bromkörper,

Akademie der Bildenden

Ft 92/6/66 (txt.) - Waar twee olifanten

vechten.

1992,

Long, Richard (phot.) - Walking

Rozenburg, Roel (phot.) / G o g h , Theo van (txt.) -

Fc 92/4/52

Ft 92/3/50

Ich. 1992. Brandenburgische KunstFt 92/3/29

1991. 1992, Europaha 89

Sheeler, Charles (phot.) / Lucic, Karen (txt.) Sheeler

and the Cult of the Machine.

Reaktion Books, London

P 92/44/52

Adver-

Werner / Jenny-Maria Johnsen

Kat 91(IV)/2/52

William Wegman: Paintings, Drawings, Photographs, Videotapes, Institute of Contemporary Art. Boston, phot.: William W e g m a n V w s 91(XII)/4/13

C C 91/309/49

William Wegman: Retrospective, Institute of Contemporary Arts. London, phot.: William W e g m a n C C 9 1 / 3 0 7 44

C C 91/309/48 West-Nielsen. Different

Circles,

Bnxton Art Gallery

phot.: Iben West-Nielsen

C C 91/307 4 6

Kat91(IV)/25l

Once Upon A Time, Stedelijk Museum, Amsterdam, 1991,

C C 91/307/43

S o l o m o n - G o d e a u , Abigail - Photography at the Doek, Essays on Photographic History, Institutions, and Practices. 1991, University of Minnesota Press

West, 1991. John Hopkins University Press., Baltimore (MA) C C 91/309/44

Stedelijk Museum. Amsterdam, phot.: Craigie Horsfield P 92/44 57

AUTHORS INDEX

ciple, 1991. Cornerhouse Press, Manchester

for the End of the Century.

Equations,

Photomontage

Imperial War Museum,

phot.: Peter Kennard Gypsies

Prin-

Magazine, Issue, PAGE. Index nr.

Baars, Anita

Fc 92/2/19 Fc 92/2/12

Imaging the Family. Photographs by Tina Barney, Lorie Novak, and Larry Sultan, David Wmton Bell Gallery, Brown University, Providence, Rl V w s 91(XII)/4/l4 Images

Squiers, Carol (ed.) - The Critical Image, Essays on Contemporary Photography, 1990, 8ay Press, Seattle P 92/44 6! Steele-Perkins, Chris (phot.) - The Pleasure

American

C C 91/312/39

Kat91(IV)/2/54

P 92/44/67

Ft 92/6/65

Misrach, Richard (phot.) / Weisegang, Myriam

Equals. Contemporary Swedish Photography, Moderna Museet, Stockholm, curator: Irene Berggren

Author - Title Photography, San Francisco

Meyerowitz, Joel (phot.) - Cape Light. 1992 (1978),

Misonne, Leonard (phot.) / Andries, Pool (txt.) La couleur du temps. 1991, Centre National de la Photographie. Paris Ft 91/12/44

Hamiltons. London, phot.: Joel-Peter Witkin

Ft 91/10/22

Ft 92/3/49 Siskind, Aaron (phot.) - Road Trip, 1990. Friends of

Dorfman, Ariel / De la Parra, Marco Antonio / Meiselas, Susan (ed.) - Chile from Within. Photographs from Chilean Photographers, 1991, W W . Norton S Co., New York C C 91/309/51

phot.:Ed van der Elsken

C C 91 /311 /43

Sherman, Cindy (phot.) - 1991.1991, Edition Cantz

of the

C C 91/307/48

Scagliola, Daria (phot.) / Nijhof, Peter (txt.) - 30 Zweminrichtingen, 1992, Duo/Duo Publishers, Rotterdam

Mapplethorpe. Robert (phot.) - Flowers. 1990. Little. Brown & Co., Boston C C 91/307/42

20 : The Bombing

of Black People

Karsten Schubert Ltd, London, phot.: Mat Collishaw

Charles Macijauskas, Aleksandras (phot.) - My Lithuania. 1991, Thames 8 Hudson. New York C C 91/312/51

(txt.) - Bravo

Lumen Travo Gallery, Amsterdam, phot.: Dennis

PhotograFt 92/6/64

Bullfinch Press

Vanities, Adams

Camerawork, London, phot.: JyII Bradley

Ft 92/4/31 M ü l l e r - P o h l e, Andreas (ed.) - European

Images

tising and Packaging in Britain 1880-1990, Cornerhouse, Manchester, curator: Anandi Ramamurthy

Salgado, Sebastiao (phot,) - An Uncertain Grace. 1990, Thames S Hudson. New York C C 91/307/42

Müller-Pohle, Andreas (phot.) - Was Ich nicht sehe, fotografiere sammlung. Cottbus

Kat 91(IV)/2 52

View, Charlottenburg, Copenhagen, DK, phot.: Agneta Black Markets,

Koe. 1992. Menno van de Koppel Publ., Amsterdam Ft 92/6-S6

in Circles. 1991.

Thames and Hudson. London

Helene Toresdotter

DGP 91/4/175

1992. 010 Publishers, Rotterdam

Lohuizen, Kadir van (phot.) / Dis, Adriaan van Meulenhoff. Amsterdam

N, Arhus Festival Week, Arhus, phot.:

1991, Thames & Hudson. New Künste. Stuttgart, phot.: Lothar Bertrams

Leibovitz, Annie (phot.) - Annie Leibovitz Photographs 1970-1990.1991, Harper Collins Fc 92/6/14

C C 91/309/48

C C 91/309/45

PF 92/1/62

Koudelka, Josef (phot.) - Gypsies, ture Foundation, New York

phy Award

Arts Council. London, GB / Pho-

Wolzak, Thijs (phot.) / Nijhof, Peter (txt.) - De Di-

Title - Photographer(s)

P 92/44/60

Amsterdam

works,

C C 91/308 50

David

Fc 92/3/84

- After-lmage/Nabeeld.

Keyzer, Carl de (phot.) - God Inc., 1992, Focus Publ,

photo

tographers' Gallery. London, phot.: Liz Rideal

Kat 91 (IV)/2/58

1991, Ginko/Callaway

Keuken, Joan van der (phot.) / Struving, Fred (ed.) Fc 92/2/84

2, Untitled C C 91/308/48

Ft 92/4/31

D G P 91/4/166

1992, Fragment Publ. Amsterdam

belonged

Miguel

of Times. 1992, Cornerhouse Press, Manchester

Project

1991,

photo-

1839-1879. 1990,

Mansell Publishmg Ltd.. London

She

she was so confused

Eget Forlag, Copenhagen

P 92/44 58 J o h n s o n , William S. - Nineteenth-century

to him .... Oooh!,

Parr, Martin (phot.) / Barker, Nicholas (txt.) Signs

2: The Sheffield

Gallery. Sheffield Liz Rideal's

Werner, Agneta (phot.) - Allodium.

C o n 92/31 10

Regeneration

P 92/44/58

1991, Cen-

tre National de la Photographie. Paris (Serie Photo Copies)

C C 91/309/45

without

Myths,

C C 91/307/45 Museum of Decorative Arts,

Prague, phot.:Josef Koudelka

C C 91/308/47

Fc 92/3/18 - 22 Fc 92/3/25 - 27 Baird, Ken Baqu, Dominique Baxter, Ed Bennekom, Josephii Bloom, Suzanne Bowdoin, Daniël Brittain, David

C C 91/309/51 Riverside Studios, London, phot.: Marysia Lewandowska

Peter Scott

C C 91/308/47 Broekhuizen, Carly

Fc 92/4/27 - 34 C C 91/308 28 RPh 91/11

I :

'27

C C 91/311/12 - 13

040 047 044 054 036 014 005 015

Ft 92/3/65 - 69 Spot 90/1/5 - 7

060

C C 91/307/33 - 35 C C 91/307/22 - 23 C C 91/308/34 - 3f

016

C C 91/309/30 - 34 C C 91/311/14 - 15

041

van

C C 91/311/22 - 23:37 Fc 92/4/52 - 53

020 062 051 029 061 043

F O T O D O K Brunet, C l a i r e

RPh 91/11/57 - 69

058

Bernard, D e n n i s

PF92/1 30

017

Bersch, P e t e r (NL, 1948)

CC 91/307/30 - 3? Ft 91/12/86 - 91

018

Berssenbrugge, H e n r i INL, 1873 - 1959)

039 070

Besson, G e o r g e s (F?) act. c 1905

Kat 91/2/46 - 47

027

Deuren, K a r e i v a n

Ft 91/10/89 - 95

048

Dijck, R i a n n e v a n

Ft 91/10/96 - 99

063

Claus, M i c h e l Cooper, E m m a n u e l C o u m a n s , W i l l e m K. Damsgard, H e l l e

Kat 91/2

Ft 92/3/30 - 33

064

Ft 92/4/76 - 79 Ft 92/6/38 - 41

065 066

Ehrlich, R i c h a r d

C C 91/307/26 - 27

Evans, D a v i d

C C 91/309/38 - 40 CC 91/308/11 - 13

050 033

Evans, T o m Fontcuberta, J o a n

Bhimji, Z a r i n a (GB, 1963) Bijsterbosch, J a a p INL)

RPh 91/11/119

002

Ft 92/6/29 - 37 Kat 91/2/46 - 4/

067 023

Gundlach, F. C.

C C 90/303/20 - 23 DGP 91/4/132 - 138

037

B o u v r i e , J o l a n d e d e s (NL)

Guntliert, Andr

RPh 91/11/33 - 37

008

B o w d o i n , D a n i ë l (USA) B r a d l e y , J y l l (GB. 1966)

Han, Batrice Harbison, R o b e r t Heron, Liz Hill, E d Hoeneveld, H e r m a n

Keyzer, P e t e r Koshofer, G e r t Kruijer, P h i l i p P. Lee, D a v i d Lundstrom, J a n Marsman, E d d i e

Erik

McCabe, E a m o n n

A p 91/125/42 - 47

038

A p 91/125/56 - 71

009

RPh 91/11/105 - 111

045

Nordcntoft A s t r i d Ratcliff. C a r t e r Rombouts, X a v i e r Saff, D o n a l d J . Sanbye, M e t t e Steinorth, D r . K a r l Swart, S i e b e Thijsen, M i r e l l e

Williams, V a l Zelich, C r i s t i n a

028

Brillot, Anne - Franoise (F) RPh 91/11/24 Brohm, J o a c h i m (0, 19551 P 92/44/12

025

Bucklow, C h r i s t o p h e r IGB. 1957)

PF 92/3'36 PF 92/1/54 - 56 PF 92/1 23 - 27

021 056

C C 91/311/34 Burbridge, R i c h a r d J . (GB. 19651

059

Adler, G o s b e r t (D. 1956)

PF 92/1/16 - 19

022

Burggraaff, G e o r g e INLI

026

Caillarec, F a b r i c e (PL) Pin 91/3/28 Callahan, H a r r y M o r e y (USA, 1912)

Ft 92/4/92 - 34 C C 91/308/26 - 2?

068

069 046

Campus, P e t e r

010

A p 91/125/65 RPh 91/11/25 A p 91/125/71

P P P

035 027

A p 91/125/36 - ' •

012

Ft 92/3/22 - 27 A p 91/125/24 - 31

052 049

Chadwick, H e l e n (GB)

P V 92/22/9

Kat 91/2/41 - 45 Kat 91/2/46 - 47

032

Chambi, Martin (PE, 1891 - 1973)

027 042 004

Ft 91/10/22 - 29 Ft 91/12/72 - 74

031

Ft 92/4/22 - 28

034

CC 91/311/20 - 21,42

055

Ft 91/10/84 P.E Chappell, W a l t e r IUSA, 1925) PV 92/22/52 Chevallier, F l o r e n c e RPh 91/11/119 - 127 C l é m e n t , S e r g e (CDN, 19501 P h O 92/82/3 P Close, C h u c k (USA. 1940) A p 91/125/36 P Collishaw, M a t t (GB. 1966) C C 1990/306/22 P.C Condyles, Kirk IUSA) Spo 1990/1/8 P

PV 92/2217 - 18 51

013

Adzak, R o y RPh 91/11/88 Akerman, J e r e m y (GB, 1966)

RPh 91/11/112 Daguerre, Louis Jacques M a n d ó IF, 1787 1851) A p 91/125/11 Dahlman, G a b r i e l l a iSl Davies, J o h n A . (GB. 1949) Dawid,(S, 1949)

Delahaye, G u y (F) Denis, A n n e (B) 011

C C 1990/306/30 P,C Andriesse, E m m y INL, 1914 - 1953) PF 92/2/22 P Antonsson, Lotta IS. 1963) Kat 91/2/38 P.E Appelt, Diete r (D, 1935) RPh 91/11/136 P Araki, N o b u y o s h i (J, 19401 RPh 91/11/78 P Arentz, Dick (USA) S p o 1990/1/24 P.E Aubry, C h a r l e s (F) act c 1864 RPh 91/11/56 Baarda, M a c h a (NL) Fc 92/1/9

P P

Baas, A b (NL)

Ft 92/6/68

Baggen, J o h n (NL)

PF 92/2 43

005

026 014 019 019 003 018 069

PV 92/22 17 Bélégou, J e a n - C l a u d e RPh 91/11 119 Bennekom, K o r s v a n (NL, 1933) Ft 92/6/56 P.E Berger, W o u t e r INL, 1941) Ft92/4/70 P

013 005

060

Bergman, C e c i l i a (SI Berman, Z e k e IUSA, 19511

069 009

Kat 91/2/31 P.E A p 91/125/63 P

RPh 91/11/46 C C 1990/303/38

P P

CC 1990/303 12

017

PF 91/3/45

069 019 032

Luijendijk, M a r t i n (NL, 1958)

C C 91/307/30 C C 1990/306/42 Ft 91/12/63

Luijk, J a n (NL, 1959)

Fc 92/6/33

043 018 P.C P P

Luskacova, M a r k é t a (CS, 1944) 069 009

Con 1990/25 4 P.C RPh91/11/42 P Ft 92/3/65 - 69

CC 91/312/48 P.E Maccheroni, H e n r i RPh 91/11/18 P Mapplethorpe, R o b e r t (USA, 1946 - 1989) Mare, S t e p h e n (USA, 1954) C C 1990/2/14 Maron, K n u t - W o l f g a n g |D, 1954)

Heinze, V o l k e r |D, 19591

013

Hellebrand, N a n c y l U S A l A p 91/125 59 Henderson, N i g e l (GB. 1917 - 1985)

009 019

S p o 90/1/5 Ft 92/4/22 P.C

Hers. Franois (F, 1943) RPh 91/11/119 Hesketh, J o h n C . IUSAI Fc 92/6/23 P Heuzé, J e a n - J a c q u e s IF') RPh 91/11/45 P Heyer, A n n e t t e (D, 960) C C 91/308/29 P,C Hilary, J e a n n e RPh 91/11/22 P Hockney, D a v i d (GB/USA. 1937) A p 91/125/36 A p 91/125/33 Hoeks. T e u n (NL, 1947) Hoeppe, Noëlle

P PF 92/2/28 P.E

RPh 91/11/139

006 005

009 062

S p o 90/1/5

053 069 019 069 020

Metzker, R a y K. (USA, 1931 009

Hugo, C h a r l e s (F, 1826 - 1871) RPh 91/11/58 P Hugo, V i c t o r (F. 1802 - 1 15) RPh 91/11/57 Hume, G a r r y (GB, 1962) C C 1990/306.36 P.C Jahan, Pierre IF) RPh 91/11/119 Jan, D a n i ë l (F. 1954) Fc 92/4/39 P Johansen, P i a (DK) Kat 91/250 P Johansson, A n d e r s K. (S) Kat 91/277 P,E Johansson, G e r r y l S . 1945) Kat 91/2/18 Fc 92/6'27 P PF 91/5/60 P Fc 92/4/27 P PF 92/3 48 P.C Kat 91/2/18 1930) Con 92/31 7 1966) P.E Ft 91/10 64 P A n n i c a (S, 1962)

P,E 060

Karlström, PatrikIS, 196< Keetman, Peter (D. 1916) Kelly, A n g e l a (IRL/USA) Kelly, E t l s e w o r t h

Kat 91/2/26 P.E Kat 91/2 25 P,E DGP 91/4 132 C C 1990/2 20

020 034

A p 91/125/42

C C 91/309/25 Diesendruck, A r y (BR) Dijkstra, RinekeINL. 1959) Divendal, L e o INL, 1947) Dorst, A d (CDN, 1944') Dubbelman. G é (NL) Duran, J o a n IE, 19471 Einsele, L u k a s ID, 1963)

Ft 92/3/65 PF 91/6/46 P Ft 92/6/52 P Ft 92/3/51 P Ft 91/10 42 P PV 92/22/11 P,C PV 92/22/10 P PV92/2217 Elsken, E d v a n d e r (NL, 1925 • 1990) Ft 91/10/23 P,E Eriksson, C a r l J o h a n (S. 1966) Kat 91/Z'34 P.E Essamba, A n g e l e E t o u n d i (TC/NL, 1962) Ft 91/10/39 Essen, E i l e e n v a n (NL. 19607) Ft 92/6/49 Fenoyl, P i e r r e d e (F. 1945 - 1987)

RPh 91/11/14

Kempf, M i c h a e l C C 91/308 l l Keuken, J o h a n v a n d e r (NL, 19381

Molinier, P i e r r e (F, 15

012 035 015

031 069

009

058

007 013

057 046 069

PV 92/22/17

058

Nilsson, L a r s (S)

005

Noir - limite, (F) artists group RPh 91/11/119 Nooyer, F l i p d e (NL. 1949') Ft 92/4/60 Norling, O l i e IS) Kat 91/2/18

006 013 069

Kat 91/2/18

005 069

Ocherbauer, E v a M a r i a (A/D, 1959) 069 069

036 015 069

069 069 037 012 038 019

C C 1990/303 31 P.C RPh 91/11/0 P Oglesby, B e r n a r d IGB, 1962) Ogasahara, H i s a s h i

C C 1990/306 32 Olaf, E r w i n (NL, 19591 Fc 92/2 12 Ono, T a d a s h i U/F, 1960) RPh 91/11,50 Orfali, Ingrid IS. 1952) Kat 91/218 Paolini, A m é r i a (BR) Ft 92/3/65 Parks, G o r d o n (USA, 1912) PF 91/3/50 Parr, M a r t i n (GB, 19521 C C 91/308 11 Peck, M a r y (USA) S p o 90/1/5 Pereira, J u v e n a l (BR) Ft 92/3 65 Petersen, A n d e r s IS, 19441 Kat 91/2/18 Pfahl, J o h n IUSA?) S p o 1990/1/13 Pia, P a u l e IB. 19201 Ft 91/10/89 Picasso !E/F, 1881 - 1973) PV 92/22/17 Pieratzki. S u s a n n a (PL'/GB) Pinkel, S h e i l a (USA)

Knorr, K a r e n (GB, 1954) C C 91/309/30 P.C Konttinen, S i r k k a - L i i s a (SF/GB. 1947')

041

P 91/11 84 C C 91/308 11 PV 92/22 12 P.C

060

045

M u n i z . V i k (BR/USA. 19611 A p 91/125/56 Nadar, Félix (F, 1820 - 1910) RPh 91/11/7 P Neimanas, J o y c e (USA, 1944) PV 92/22/22 P.C Neusüss, F l o r i s M i c h a e l ID, 19371

040

C C 1990/2/29 P.C Ft 92/4 54 P Pin 91/3 8 P C C 91/308/18 P RPh 91/11/127 P Ft 92/6/29 Kramer, L u u k (NL, 1958) PF 91/3 28 Kusters, G e r a r d (NU P C C 91/307 30 Lau, G r a c e PhO 91/75 6 Laurits, Peete r (EST, 1962) P.C DGP 91/4 144 Lebeck, R o b e r t 10, 1929) Fc 92/3 43 Lemmens, F r a n s (N.| P L e r s k i , H e l m a r iD. 1371 19561 RPh

009

RPh 91/11/37

Plossu, B e r n a r d (F. 1945)

Kooi, E l l e n (NL, 1962) Korpys, A n d r e e (Dl Koudelka, J o s e f (CS, 1938)

RPh 91/11/105 C C 91/312 20 Pin 91/3 4

RPh 91/11/28 C C 91/308 26 Moss, S a n d r a (USA/S. 1945) Kat 91/2/18 Muller - Pohle. A n d r e a s (D, 1951)

Power, M a r k (GB)

L e s a g e , P h i l i p p e [F?| L e w i s , H e n r y (AUS. 1957)

PV 92/22/17 - 1976)

Moll, K a r s t e n I DI Moninger, J i m (USA) Moriyama, D a i d o IJ, 19381 8| Morris, W r i g h t l U S A , 1910) ]|

039

Killip, C h r i s (GB, 1946) Kimmich, J o h n (USAI 006 013

C C 91/311/24 P.C RPh 91/11/20 P Moholy - Nagy, Lészló (H, 1895 - 1946) A p 91/125/16 P

Ft 91/12/86 P.B Fc 92/2/19 P.B RPh 91/11 98 P CC 1990/2/18 P

Keyzer, C a r l d e IB, 19581

S p o 1990/1/23 P,E A p 91/125/62 P Fletcher, J e f f IUSA) Pin 91/3/16 P Fontcuberta, J o a n (E, 1955) PV 92/22/34 P.C Formosa, Isabel RPh 91/11 8 p

044 015

Mildner, M a r e (NL) Miller, G a r r y F a b i a n (GB. 1959)

005

A p 91/125 36

Fc 92/3/18 P PF 92/3/20 P.E A p 91/12556 Ft 92/6/54 P.E

Mitchell, J a c k

Fc 91/12/34 P Hollander, P a u l d e n INL, 19501 Ft 92/4/32 P,B Horsfield, C r a i g i e (GB, 1949) C C 91/312/32 P House, S u d a (USA) PF 91/3/36 P

J o n s s o n , S u n e (S, Kaiser, M a r c u s (D, Kana, O l d r i c h (NL) Karlsson - Rixon,

Mechanicus, P h i l i p INL. 1936) Fc 91/12/19 Meer, D e e n v a n (NL. 1963) PF 91/5/29 Meijer, G e r r i t (NL. 1949) Ft 92/6 24

J o n g , Dirk d e (NL) J o n g , R o b d e (NL) J o n g , W u b b o (NL 1946)

020 005

033

CC 1990/303 24 P.C RPh 91/11/13 P

Henrichs, Detlef (0,1961) Herder, Dirk d e (NL, 1914)

S p o 90/1/5

Meatyard, R a l p h E u g e n e (USA, 1925 - 1972) RPh 91/11/119

Meijst, Frits (NL, 1968')

P 92/44 6

C C 91/311/38 P.C McAuly, S k e e t (USA)

PV 92/22 17

022

Derges, S u s a n (GB, 1955) C C 91/311/28 P,C Deruytter, W o u t e r (B, 1967) Fc 91/12/43 P Desplatz, J a c q u e s (Fl Kat 91/2/4 P

Fisher, V e r n o n (USA) Fiskin, J u d y (USA?)

Hansen, M a r k u s (D 1963) C C 1990/306 28 P.E Hausmann, R a o u l (A/D/F, 1886 - 1971)

Di Corcia, P h i l i p - L o r c a (USA) 015 069 011

Kat 91/2/42

069

PF 92/1/30

Lowe, N i c h o l a s (USA) Lucas, S a r a h IGB, 1962)

Hoffman, T h o r n INL)

P Kat 91/2/35 P.E P C C 91/308/14 Kat 91/2/18 PF 9 1 / 5 3 1 C o n 92/33/4

Kat 91/2 33 P.E

Kat91/218 Lindberg, Peter |D/F, 1944) Lingerak, A r n o (NL, 1966')

Rainer, A r n u l f (A, 1929)

067

P,C 019 020 062 069 P.B P.C

R e i s , R o g é r i o IBR. 1954)

PV 92/22/38 C C 91/308 24 C C 91/308/11 RPh 91/11/119 RPh 91/11/85 RPh 91/11 65

P P

019

006 019 019 005 011

CC 91/307/24 C C 91/307/26 Ft 92/3/65

012 049 007

013

024 050

•

062

R i s t e l h u e b e r , S o p h i e (F, IJ RPh 91/11/119

006

048 013

Ray, M a n (USA, 1890 - 1976) A p 91/125/17 P PV 92/22/17 S p o 1990/1/15 P.E Ray - Jones, T o n y (GB. 1941 - 1972)

018 042

069 062

Rajotte, N o r m a n d ICDN') Rauschenberg, R o b e r t (USA, 1925)

047

C C 91/309/12

A p 91/125/36 A p 91/125/24 019

P.C P.E

DEC

Bailey, D a v i d A . (GB. 1938) C C 1990/2/10 P Baird, K e n n e t h W . IGB/USA) C C 91/308/28 CC 91/30 8 22 P Baltz, L e w i s (USA. 1945) C C 91/308/11 C C 91/309/20 - 21 Barker, l a n D a v i d IGBI C C 91/307 30 Bartas, M a g n u s I S , 1962) Kat 91/2/27 P.E Bayard, H i p p o l y t e (F. 1801 - 1887)

Gossage, J o h n (USA, 19 Goto, J o h n (GB'. 1949)

C C 91/308 11

C C 91/312 28

Pin 91 /3'8 Lohuizen, K a d i r v a n (NL. 1963) Fc 92/4/52 Louvet, A n n e - M a r i e RPh 91/11/103

Ft 91/12 55 P.B Pin 91/3/2

Con 92/31/5 P.E

L i n d b e r g , Leif IS. 19591

Loffler. M a r k u s ID)

C C 1990/303/28 P.C

Coulommier, J u l i e n |B, 1927) C o n 92/32/4 P.E Cumming, D o n i g a n (USA/CDN. 19471

P 92/44/20 P,C

Goldin. N a n (USA, 1953) Gontier, T h i e r r y (F")

067

Hamilton, R i c h a r d IGB. 1922)

DGP 91/4/144 - 147 Ft 92/4/88 - 90

Coplans, J o h n (GB/USA, 19201 A p 91/125/56 Cordebard, V i n c e n t (F) RPh 91/11/38 Costi, R o c h e l l e (BR, 1961) Ft 92/3/65

RPh 9 1 / 1 1 1 6

Gioli, P a o l o II, 19421 Givell, M a t t i a s IS. 1964)

Hendrix, M o n i c a

A p 91/125/32 - 35 Kat 91/2/46 - •1 '

019

C C 91/309 38 P.E

Canetty - Clarke, S i m o n e C C 91/308/11 Caponigro, P a u l (USA, 1932) P h O 91/75/2 P,C Cardozo, M a r n i e (USA'I Pin 91/3/10 P P Caron, M i c h a e l e (USA) Pin 91/3/19 P Carter, K e i t h (USA) C C 91/307/10 P Casebere, J a m e s IUSAI A p 91/125/62 P Castro, R o l a n d (F?) RPh 91/11/62

V w s 91/4/3

012 069

Kat 91/2 18

L i e b e r m a n n , L o n i |D. 1949)

RPh 9 1 / 1 1 1 9 Heartfield, J o h n (D, 1891 - 1968)

C C 1990/306 38 P.C PF 92/1/16

PF 92/2/43 - 4/ C C 91/309/20 - 21 Kat 91/2/18 - 24

Dawson, R o b e r t IUSA) Adams, D e n n i s (USA')

C C 91/308 16

Giacomelli, M a r i o |l, 1925) Gibson, R a l p h IUSA, 1939'!

A p 91/125 39

RPh 91/11/85

020

PF 92/3/26 - 31

P = PORTFOLIO OR 2 OR MORE PHOTOS, C = CURRICULUM VITAE, B - BOOKREVIEW, E - EXHIBITION REVIEW, V - VIDEOMAKER No P, C, E or V INDICATES MENTI0N IN ARTICLE

019

Guillot, Y v e s l F , 1951) Guran, M i l t o n IBRI

007

Spot 9 0 / 1 5 - 7 PF 91/3/10 - 14

Mag., Iss., PAGE Index nr.

060

Kat 91/2/36 P.E Groover, J a n (USA, 1943 P Guiette, René (B. 1893 - 1976)A p 91/125 58

S p o 90/1/5

020

071

P C C 91/311 32 P.C

Graus, P e t r a IS)

A p 91/125/16 Bright, D e b o r a h (USA)

057

011

C C 1990/306/26 P.C B r a e c k m a n , Dirk (B. 1958) Con 1990/24/6 P.C RPh 91/11/119 Brassaï (H/F, 1899 - 1984)

024

011

C C 91/309 16

Ft 92/6 29

L e W i t t , S o l (USA, 1928) L i e b e r a t h , F r e d e r i k |S|

C C 91/308 20

Fc 92/2/80 P,E Ft 91/10 48 C C 91/307/33

053

INDEX OF PHOTOGRAPHERS Photographer

005

009

Frima, T o t o (NL, 19531 Fuss, A d a m (GB, 1961)

Glover, M a l c o l m (GB)

- 1912)

A p 91/125/2 - 15

Minazzoli, Agns RPh 91/11/17 - 27 Moeglin - Delcroix, A n n e RPh 91/11/85 - 9? Moninger, J i m 1 Pin 91/3/4 Nash, G r a h a m

Bourne, S a m u e l IGB. 11

C C 91/307/24 - 25

003

Boltanski, C h r i s t i a n IF, 1944) RPh 91/11/85 Bond, H e n r y (GB, 1966) C C 1990/306/17 P.C Bonfert, G e r d ID, 1953) Con 92/31 4 P.E Bos, T o n y (NL) Ft 92/3/36 P

C C 91/308/39 - 42

Hagen, C h a r l e s

PF 91/3'20

029 030

Garnell, J e a n - L o u i s (F7) Germain, J u l i a n (G3. 1963) Gerritsen, R e i n i e n N L 1950)

C C 91/309/36 P.C Ft 92/6 50 P

Blok, Peter (NL, 1950)

Gartenberg, J o h n

Green, D a v i d

015

Bogaerts, J a n INL, 1948) Ft 91/12/76 Boiffard, Jacques - A n d r é (F, 1903 - 1961)

019

027

Friedlander, L e e IUSA, 1934) A p 91/125 66 C C 91/312/12

Blakemore, J o h n (GB. 1936) C C 91/311/15 P.C Blok, D i a n a INL, 1952) Fc 92/4.19 P.E

Foresta, M e r r y A .

Georgieff, A n t h o n y

RPh 91/11/70

006

Geerlings, S o n j a

Ft 91/10/72

PF 92/1/22 P,C

PV 92/22/52 - 55 A p 91/125/16 - 23

007

RPh 91/11/32

R o e m e r s , M a r t i n (NL, 1962) Ft 92/3/60 R o l l o f , U l f (SI Kat 91/2/18 R o m e i n , M a g r é (NLl Ft 92/3 70 R o s z a k , T h e o d o r e (USA'I A p 91/125 16

005 P 069 P 007

z c >

F O T O D O K Rötzsch, J e n s l D D R . 1959)

P 92/44 34 P.C

Ruberti, S e p p e I N L . 1963?)

PF 92/2 48 Ft 92/3 34

P p

RPh 91/11 4

Ruiter, J e a n (NL. 19421 Sack, S t e p h e n lUSA/B, 1955) Salie, D a v i d (USA, 1952)

Schad, C h r i s t i a n ID. 1894 - 19821

Stubbs, L e a h lUSAi

Sugiura, K u n i e (J. 1942)

p p

Svenungsson, J a n |S, 1961]

RPh 91/11/47

Simonetti, M a u r i c i o i.BRl

Pt 91/10733

Sinclair, N i c k (GB/NL. 1963)

Ft 91/12/35 PF 92/1 30

PV 92/22 17

013

Schater, R u d o l f (DDR. 1952'! RPh 91/11 BS

011

Schets, M a a r t e n INL. 1956)

017

Ap 91/125 3

069 069

Tolenaar. Paul INL. 1962')

009

T r é m o r i n , Y v e s IF 1959)

Schuitema, P a u l i M

Stanfield, J a m e s L.

PF 92/3 26

025

Tukker, Henk INL. 1954')

Ft 92/3/22 Steichen, E d w a r d (USA, 1879 - 1973)

052

Turner, Peter

Schwarz, P a t r i c i a (USA. 1951 CC 91/307/28 P Sear, H e l e n IGB, 19551 C C 91/312 16 P.C P

Shaw, S u s a n

A p 91/125 66 Sherman, C i n d y (USA, 19541 C C 91/308 34

S Nobuyoshi

009

Stocklassa, J e f f e n k •

Araki

P PF 91/6/22 P.C

Vanrijk, G e o r g e - C h a r l e s (NL) PF 91/6/51

Vasconcellos Santos, Céssio (BB; 069

Viersen, H e r o (NLI

Kat 91/2/18

069

Visser. R o e l (NL, 1953')

T a s m a n i a , H o b a r t; Bill Photographs,

Woonplaats/residence T o k y o , J a p a n .

B r i s b a n e . 1989: Bill

054

Roshini

Henson

Institute of M o d e r n A r t , Henson-lnstallation

A p 91/125/36

012

Kat 91/2 18

069

RPh 91/11/133 P Ft 92/6 St P.E

Westerlund, S v e n (S. 19531

Kat 91/2 4

W e y m a n , Pief INL, 1963'! Wiedel, J a n i n e

Ft 91/10 52

Wootton, D a n i ë l (GB, 1966) 062

C C 90/306

Wretman, F r e d r i k l S , 1953) Zelich, C r i s t i n a (E, 1954) Zimmerman, J a n iS, 19641

Kempadoo

069 006

Groepstentoonstellingen (geselecteerd)/group

Geboren/born: 1959, C r a w l e y (GB).

exhibitions (selected): 1969: Arte Joven,

Woonplaats/residence: L e i c e s t er ( G B ) .

N a t i o n a l e d ' A r t M o d e r n e , P a r i s (F). 1980: Fotografia

Solotentoonstellingen (geselecteerd)/solo exhibitions

L o n d o n ( G B ) . 1981: Fotografia

(selected) 1977: Tokyo Blues.

K u n s t , P a l a i s L i c h t e n s t e i n , V e n i c e (I).

(selected) 1984: My Daughter's

contemporanea,

1982: The

fotograaf/photographer. Mind,

Ikon

espanola

1990: N a t h a l i e K a r g G a l l e r y , N e w Y o r k

G a l l e r y . 1985: Images, East M i d l a n d s A r t s . 1986: Working

1991:

B i b l i o t h è q u e N a t i o n a l e , P a r i s (F). 1991:

F e s t i v a l , L e i c e s t e r ( G B ) ; A Part of

Bill Henson Photographies, Les Ateliers

Nottinghamshire Arts and Recreation

E n d e , B a r c e l o n a . 1983:

N a d a r , M a r s e i l l e (F); Peter M c C l e a v e y

D e p a r t m e n t ; Women's

sujet, objet ou pretexte?,

G a l l e r y , W e l l i n g t o n , 1992: Paris

C i t y A r t G a l l e r i e s ( G B ) . 1987: One

Declaration;

Arakism

Colorscapes.

Groepstentoonstellingen |geselecteerd)/group exhibitions (selected) 1974: Exhibition

Photography

on Photography,

Shimizu

G a l l e r y , T o k y o (J). 1976: Exhibition Selected

Photography

Photographers,

of Self

by 12

a Self Portrait,

travelling

2-Encounters

Japanese

with Landscapes,

Art

Myazaki

P r e f e c t u r a l M u s e u m of A r t ( J a p a n ) . 1986: Japonesa

Contemporanea,

1987: Zeit Photo

Salon,

M a d r i d (E). Tokyo,

Y a m a g u c h i P r e f e c t u r a l M u s e u m of A r t . 1989: Tokyo: A City Perspective,

Tokyo

M e t r o p o l i t a n M u s e u m of P h o t o g r a p h y , T o k y o . 1990: OPpositions, Biënnale

Rotterdam

Fotografie

II, R o t t e r d a m ( N L ) ;

P h o t o s d e F a m i l i e , G r a n d e H a l l , La Vilette, Paris (F). 1991: S e e d H a l l , T o k y o . 1992: F o r u m S t a d t p a r k , G r a z (A). Publicaties (geselecteerdl/publications (selected) 1985: Erotic Senses, T o k y o . 1988: Girl Story, Mother Journey,

Brain.

1989:

Young

Love

T o k y o . 1990: Dearest

Chiro,

H e i b o n - s h a . 1991: Love Affair,

Tokyo.

1992: Photomanic

Diary.

Woonplaats/residence M e l b o u r n e ( A U S ) . Beroep/profession

fotograaf/photographer.

Solotentoonstellmgen (geselecteerd)/solo exhibitions (selected) 1979: Bill Henson

Photographs,

A u s t r a l i a n C e n t r e for P h o t o g r a p h y , S y d n e y . 1981: Bill Henson

Photographs,

The Photographer's Gallery, L o n d o n (GB). 1986: Bill Henson

Photographs,

P i n a c o t h e c a , M e l b o u r n e . 1987: Bill Henson:

Untitled

1983/84,

Tasmanian

S c h o o l of Art G a l l e r y , U n i v e r s i t y of

Galeria Fotomania, Barcelona

Work, S h e f f i e l d

Fotografica,

M u s é e des

B e a u x A r t s , A g e n s (F);

Groepstentoonstellingen |geselecteerd)/group

M i r o , B a r c e l o n a (E). 1986:

exhibitions (selected) 1988: Travelling

Groepstentoonstellingen (geselecteerd)/group S y d n e y , Art G a l l e r y of N e w S o u t h W a l e s , S y d n e y ( A U S ) ; Prospect

86, F r a n k f u r t e r

K u n s t v e r e i n , Frankfurt (D); The

Repeated

Image, G r i f f i t h U n i v e r s i t y , Griffith. 1987: Living

in the Seventies

Photographs,

Australian

Australian National Gallery,

C a n b e r r a . 1988: Shades

Light,

Australian National Gallery, Canberra. 1988: Elsewhere Australia,

- Photobased

Work

from

Institute of C o n t e m p o r a r y Art,

L o n d o n ( G B ) ; Behold

the

View, N o r t h a m p t o n L i b r a r i e s

Man,

Photographers' Gallery, L o n d o n & Stills

Abroad,

Kunst,

S t u t t g a r t S t a a t s g a l e r i e , Stuttgart (D); Internationale F o t o t r i e n n a l e E s s l i n g e n , E s s l i n g e n (D). 1990: Edge 90, N e w c a s t l e U p o n T y n e , B r a d f o r d ( G B ) ; Five Photographers,

Hamburg Kunsthalle,

de l'lmage,

Centre

P o m p i d o u , P a r i s (F); The Corporeel

Body,

Australian National Gallery, Canberra ( A U S ) ; Peuples

en Image, Le L i e u G a l e r i e

d e P h o t o g r a p h i e s , L o r i e n t (F); Elegia Mirada,

C r u z d e T e n e r i f e . 1992: A Reality,

de la

S a l a d e A r t e la R e c o v a , S a n t a Constructed

N a t i o n a l G a l l e r y of V i c t o r i a ;

Strangers

in Paradise:

Contemporary

Australian

Art to Korea, T h e N a t i o n a l

M u s e u m of C o n t e m p o r a r y Art, S e o u l , Korea.

Spanish

Northlight Gallery, A r i z o n a fantasma,

Photography,

Fundació Contemporary

U n i v e r s i t y Art

W a t e r s h e d M e d i a A r t s C e n t r e . 1989:

M u s e u m , U n i v e r s i t y of N e w M e x i c o ,

Fabled

A l b u r q u e r q u e (US); Perspektief,

Territories,

travelling exhibition.

1990: Black Markets,

Cornerhouse Media

R o t t e r d a m (NL). 1987: Lo bello y lo

Centre, M a n c h e s t e r (GB); Disputed

siniestro,

Identities, C a m e r a w o r k , S a n F r a n c i s c o

International

( U S ) ; In Sight in View, M i d l a n d s ;

Image C e n t r e , A m s t e r d a m (NL);

Autoportraits,

Splendeurs

Womaness:

C a m e r a w o r k , L o n d o n (GB); A Photographic

Exploration,

Lives,

Voices,

Still

B i r m i n g h a m A r t C e n t r e ( G B ) , MA

Photographic

Studies

Degree

Show,

Derby Art Gallery (GB).

S a l a A r c s , B a r c e l o n a (E). 1988: Portrait

Exhibition,

et misère

Canon

du corps,

Musée

N a t i o n a l e d ' A r t M o d e r n e , P a r i s (F). 1989: La creacion

Lighthouse Media Centre, W o l v e r h a m p t o n ( G B ) ; Sharp

fotografica

en Espana

1968-

1988, M u s é e C a n t i n i , M a r s e l l a (E). 1990: F e s t i v a l D a n c e et T h e a t r e , A v i g n o n (F). Publicaties (geselecteerdl/publications (selected) 1980: Spanish

Photography

in the

80's,

J o a n Fontcuberta, European Photography

G a l l e r y , E d i n b u r g h ( G B ) ; XLIII B i ë n n a l e Di V e n e z i a , V e n i c e (I). 1989: Photo

Portraiture,

European

( U S ) . 1985: La ciudad

Perspektief ,

Galeria

I'Architecture:

Woman's

1991: Passages

Geboren/born 1955, M e l b o u r n e ( A U S ) .

desnudo,

(E). 1982: Primavera

Me,

(GB). 1991: Perspektief , R o t t e r d a m (NL).

Project,

H a m b u r g (D)/Centre P o m p i d o u , P a r i s

Henson

L a t i n a m e r i c a n o d e F o t o g r a f i a , M e x i c o ; El

Paris Opera

(F)/Stedelijk M u s e u m , A m s t e r d a m (NL).

Bill

Images, C a r i b b e a n F o c u s

Project, R o s l y n O x l e y G a l l e r y , S y d n e y ;

exhibitions (selected) 1986: S i x t h B i ë n n a le of

e x h i b i t i o n . 1982: A s a h i S e i m e i H a l l , T o k y o . 1983: Contemporary

Opera

R o t t e r d a m (NL).

S h i s e i d o the G i n z a ,

T o k y o . 1977: G i n z a N i k o n G a l l e r y , T o k y o . 1979: Japan,

Photographies,

espanola

2nd C o l o q u i o

( U S A ) ; Bill Henson

Arakism

Musée

actual, N i g h t G a l l e r y ,

1967-1987. 1990: A p t G a l l e r y , T o k y o .

Second

069

Beroep/profession

M u s e u m Moderner

I P.C

PV 92/22/30 P.C Kat 91/2/37 P.E

1983/84, U r b i et O r b i , P a r i s (F); Bill Fotografien,

024 P

Kat 91/2 '18

Henson

fotograaf/photographer.

019

Ft 91/12 '20

Solrjtentoonstellingen (geselecteerdj/solo exhibitions

Beroep/profession

069

C C 91/307 24 Wise. D a v i d (GB)

P.E

C C 91/308

015 P

Ft 91/12/28 P.E Fc 92/3.31 P.B

015

Winden, B o b v a n der (NL. 19511 Ft 92/6/58 P.E Winogrand, G a r r y (USA, 1928 - I984|

055

C C 91/311 20 C C 91/311 12

Kat 91/2/32 P.E

Webb, J o h n S . IS, 19501 Weber, B r u c e i U S A . 19461 Wesly, J e n n y E. (NL. 19481

Ft 92/3 65

Geboren/born: 1940, T o k y o .

053

RPh 91/11/123

Stigmark, K a r l - J o h a n (S, 1965) 051

Fc 92/3/24

Underwood, C h a r l e s

RPh 91/11/48 Stewart, S h a r o n l U S A , 1955) Spo 1990/1/IO

018

Serrano, A n d r e s (USA, 1950) C C 91/307 30 Shaw, R o b i n IGB) C C 91/307

Steculorum, M a r e 181

013

p Teige, K a r e i (CS, 1900 - 19511 S p o 1990/1/18 P.E PV 92/22 46 P.C Thomas, Christiane (F)

Spano, M i c h a e l

Fc 91/12 43

Fc 91/12/101 P.E Warhol, A n d y (USA. 1928 - 19871

RPh 91/11/142

Smoliansky, G u n n a r iS 1933'. Kat 91/2 16

W., V i n c e n t A l l a n (USA, 1960]

017

Wallrafen, H a n n e s ID/NL, 1951)

017

Schmidt, M i c h a e l ID. 19451 P Schröter, E r a s m u s lODR/D 1956) P 9 2 / 4 4 26 P C 1897 - 1973) RPh 91/11/36

Kat 91/2/18 P

009

p Kat 91/2 28 P.E

A p 91/125 57

Vlugt, M a r c e l v a n d e r (NL, 19571 PF 92/1/30 Vorster, J a n (NL, 19491 PF92/2 P.E 069

RPh 91/11/126 Talbot, W i l l i a m H e n r y F o x IGB, 1800 - 1877) PV 92/22 '7 Tartarin, J e a n - L u c

Ap 91/125 59 Sjoberg, M a r t i n IS, 195?)

p PV 92/22 0 P.C

062

Siskind, A a r o n lUSA. 1903 - 19911

P 92/44 1 -

Pin 91/3 14

Tabard. M a u r i c e (F, 1897 - 1984)

Ft 92/3/65

Simons, J e a n INL) Sirota, P e g g y

PF92/1 31

RPh 91/11/52 Ft 92/4/82

Simon, C h e r y l (CDN)

RPh 91/11/101 p P 92/44/54 P.E

Saudek, J a n (CS. 1935)

Ap 91/125 48

Simajchlova, J i r i n a ICS/NL) 01?

A p 91/125/36

Salmon, J a c q u e l i n e (F)

Shibata, T o s h i o UI Shiraoka, J u n (J. 1944)

015

Humberto

Rivas

Geboren/born 1937, B u e n o s A i r e s (AR).

N o . 2 . 1981: Latin-American from

Photography

1860 to today, Erika Billeter, M u s e o

d e A r t e M o d e r n o de Z ü r i c h . 1982:

Woonplaats/residence B a r c e l o n a (E).

Fotografos

Beroep/profession

S c h n a i t h y J o a n Queralt, Centro Editor de

fotograaf/photographer.

Argentinos

del Siglo

XX, N e l l y

Solotentoonstellingen (geselecteerd)/solo exhibitions

A m e r i c a L a t i n a ; Humberto

(selected) 1959: G a l e r i a G a l a t e a , B u e n o s

L a g u i l l o , R e f l e x i o n s 3, A m s t e r d a m ;

A i r e s (AR). 1968: M u s e o d e B e l l a s A r t e s ,

Primavera

La Plata (AR). 1977: G a l e r i a S p e c t r u m

Generalitat de C a t a l u n y a , Barcelona.

Fotografica

Rivas,

Manoio

Barcelona,

C a n o n , B a r c e l o n a (E). 1979: G a l e r i a

1983: l'Architectura

F o t o m a n i a , B a r c e l o n a . 1980: M u s e o d e

pretexte?,

A r t e C o n t e m p o r a n e o , M a r del Plat a (AR).

Clair Morizet, Editorial A R P A , France.

1982: C a n o n P h o t o G a l l e r y , A m s t e r d a m ( N L ) ; G a l e r i a F o r u m , T a r r a g o n a (E). 1983: F o r u m S t a d t p a r k , G r a z (A); G a l e r i a A g a t h e G a i l l a r d , P a r i s (F). 1984: G a l e r i a Image, M a d r i d (E). 1985: M u s e o de la C i u d a d d e C o r d o b a (AR). 1989: G a l e r i a F o r u m , T a r r a g o n a (E). 1990: M o i s d e la P h o t o , R e i m s (F). 1991: G a l e r i a C o n t r e t y p e , B r u s s e l s (B); Perspektief , R o t t e r d a m (NL).

sujet, objet

Jean-Claude Lemagn y and

S P E K T I E F

MAGAZINE o o o

Perspektief has gained a high reputation for the critical way that it draws attention to recent developments in photography and related techniques. Perspektief has an international orientation with the emphasis on Europe. Perspektief treats photography as a cultural phenomenon and not exclusively as a form of art. The relation to media, history and anthropology, for example, forms an equally important basis of its editorial policy. Besides comprehensive articles about contemporary image-makers, along with portfolio pages in fullcolour and black and white, the contents include theoretical essays, exhibition and book review, an information section and a bibliographic index of articles relating to the field of photography. Fotodok The regular Fotodok section is a current awareness service, providing a handy reference guide to the contents of more than twenty of the most important journals in the field of photography. Fotodok is of particular value to institutions, universities, writers and researchers. Editors Perspektief's editorial and production staff come from various backgrounds: photography and art history, photographic practice, historical and anthropological studies and the media world. Foreign contributors ensure the inclusion of international views. Background Perspektief is published by the Perspektief Foundation which evolved from an artists' initiative begun in 1980. In a little over twelve years Perspektief has grown into an active and critical centre for photography, which is involved with the carrying out of noncommercial commissions awarded to photographers and the organisation of workshops, lectures, symposia and events. In addition, Perspektief runs its own exhibition space in the centre of Rotterdam. An important extension to its activities is the Fotografie BiĂŤnnale Rotterdam, which has so far taken place in 1988, 1990 and 1992. Subscriptions Perspektief appears four times a year with an average of 84 pages per issue. The magazine is printed in full colour and black and white. Dual language (English/Dutch). See reply coupon for subscription rates. Subscribers can receive a 50 % discount of the cover price of available back issues. (Postage is not included.) Information Perspektief Sint-Jobsweg 30 3024 EJ Rotterdam The Netherlands Phone 31-10-4780655 Fax 31-10-4772072

o o o o o o o o o o o

O 00