10 minute read
Art of Revolution: Διακόσια χρόνια από τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας
του Απόστολου Κοτσάμπαση
Advertisement
Τον 19ο αιώνα, πριν από την έλευση της φωτογραφίας, οι πίνακες ζωγραφικής λειτούργησαν ως αντίστοιχες απεικονίσεις ιστορικών γεγονότων. Ήταν δύο κατηγοριών. Η πρώτη ονομαζόταν «ζωγραφική ιστορίας» και αναφερόταν σε εκείνα τα έργα που οι καλλιτέχνες δημιούργησαν χρόνια μετά τα συμβάντα που απεικονίζονται στον καμβά τους. Η δεύτερη, και μακράν πιο σημαντική όσον αφορά τον κοινωνικό αντίκτυπο των έργων, ήταν η «ζωγραφική ειδήσεων», η οποία αφορούσε πίνακες που παρουσιάζονταν στο κοινό σε χρόνο πολύ κοντά στα γεγονότα. Ένα είδος φωτορεπορτάζ της εποχής, όπου σε εκδηλώσεις με σημαντικούς καλεσμένους αποκαλυπτόταν το έργο.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα που αφορά τον πόλεμο της Ανεξαρτησίας του 1821 υπήρξε η παρουσίαση του εμβληματικού έργου του Delacroix «Η Ελλάδα πάνω στα ερείπια του Μεσολογγίου», το 1826 στο Παρίσι, λίγο μετά την καταστροφή της πόλης από τους Οθωμανούς. Το σοκ που προκάλεσε στους ανώτερους κοινωνικούς κύκλους της Γαλλίας ήταν έντονο. Οι πίνακες του Delacroix, μεταξύ των οποίων και «Η σφαγή της Χίου», έπαιξαν ρόλο καταλύτη και συνέβαλαν στο να διογκωθεί το κύμα φιλελληνισμού στη Δυτική Ευρώπη, το οποίο υποχρέωσε τις κυβερνήσεις Γαλλίας και Μεγάλης Βρετανίας να πάρουν θετική θέση υπέρ της υπόθεσης της ελληνικής ανεξαρτησίας.
Το έργο του Franciszek Tomasz Tepa απεικονίζει μια σκηνή από τη Μάχη του Καρπενησίου, η οποία διεξήχθη κοντά στην ομώνυμη πόλη, το πιθανότερο το βράδυ της 8ης Αυγούστου προς την 9η Αυγούστου 1823, μεταξύ μικρής αριθμητικά (περίπου 450) δύναμης επαναστατημένων Ελλήνων ατάκτων υπό τον Σουλιώτη Μάρκο Μπότσαρη και των οθωμανικών στρατευμάτων (5.000-7.000 Αλβανοί) υπό τον Μουσταή Πασά. Στη διάρκεια της μάχης ο Μπότσαρης σκοτώθηκε από σφαίρα που τον χτύπησε στο δεξί μάτι. Οι τουρκικές απώλειες υπήρξαν βαριές –περίπου 800-1.500 άνδρες–, σε αντίθεση με τις ελληνικές, που ήταν ελάχιστες. Ο Μπότσαρης ετάφη στο Μεσολόγγι με μεγάλες τιμές.
«O Μάρκος Μπότσαρης στη Μάχη του Καρπενησίου, τη νύχτα της 8ης Αυγούστου 1823», έργο του Franciszek Tomasz Tepa, 1852, Συλλογή Μουσείου Narodowe, Βαρσοβία, Πολωνία.
«Η ΑΠΟΒΙΒΑΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗ ΣΤΟ ΦΑΛΗΡΟ»
Ο Κωνσταντίνος Βολανάκης ή Βολονάκης (1837-1907) ήταν ένας από τους σπουδαιότερους Έλληνες ζωγράφους του 19ου αιώνα. Σημαντικά έργα του τα εμπνεύστηκε από τα γεγονότα του πολέμου για την Ανεξαρτησία. Ένας από τους διάσημους πίνακές του είναι «Η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας», φιλοτεχνημένος τουλάχιστον δύο φορές (ιδιωτική συλλογή Stavros Michalarias Art, Αθήνα, και «Η πυρπόληση τουρκικής φρεγάτας» 1882, Ναυτικό Μουσείο, Πειραιάς). Παρόμοιο είναι και το έργο του «Η πυρπόληση του τουρκικού δικρότου» (δημοπρασία Christie’s, Αθήνα 1994).
Θεωρείται ο «πατέρας» της ελληνικής θαλασσογραφίας. Η θάλασσα, τα πλοία και τα λιμάνια ήταν η μόνιμη πηγή έμπνευσής του. Μαζί με τον Θεόδωρο Βρυζάκη, τον Νικηφόρο Λύτρα, τον Νικόλαο Γύζη και τον Γεώργιο Ιακωβίδη, θεωρείται ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους του ακαδημαϊκού ρεαλισμού, της λεγόμενης Σχολής του Μονάχου.
«Η αποβίβαση του Καραϊσκάκη στο Φάληρο», 1895, έργο του Κωνσταντίνου Βολανάκη, λάδι σε καμβά (150 x 273 cm), Συλλογή της Τραπέζης της Ελλάδος.
«Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΑ ΕΡΕΙΠΙΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ»
Ο πίνακας αυτός θεωρείται ότι υπήρξε ο καταλύτης για να διογκωθεί στη Γαλλία το ήδη μεγάλο ρεύμα φιλελληνισμού και υποστήριξης προς τον πόλεμο της ανεξαρτησίας των Ελλήνων. Ο Eugène Delacroix φιλοτέχνησε το έργο «Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου» το 1826, μετά από δύο μήνες σκληρής και αδιάκοπης εργασίας. Η ημερομηνία είναι σημαντική, γιατί δεν πρόκειται για «ζωγραφική ιστορίας», όσο για «ζωγραφική ειδήσεων». Η πολιορκία, η έξοδος και η καταστροφή του Μεσολογγίου είχαν συμβεί νωρίτερα, τον Απρίλιο εκείνου του έτους.
Σε αυτόν τον πίνακα ο Delacroix δείχνει ξεκάθαρα, όπως και ο Άγγλος ποιητής Λόρδος Bύρων, τη συμπάθειά του προς τους Έλληνες. Ο καλλιτέχνης εμφανίζει τα επακόλουθα της καταστροφής και δημιουργεί μια ισχυρή μυθική φιγούρα πάνω στα ερείπια, ως κέντρο του πίνακα. Η Ελλάδα εμφανίζεται ως νεαρή γυναίκα με παραδοσιακή ελληνική φορεσιά, αλλά το απογυμνωμένο στήθος της αντικατοπτρίζει τη γαλλική φιγούρα της Δημοκρατίας, τη Marianne, το σύμβολο της ελευθερίας. Ο κορμός της Ελλάδας φωτίζεται από ζεστό φως και η έκφρασή της αναδεικνύει την αγωνία αλλά και τη θέλησή της να επιβιώσει. Διότι, αν και η Ελλάδα έχει μια σπασμένη καρδιά, στην πραγματικότητα δεν καταλήγει, αλλά θα αναστηθεί για να κερδίσει τον πόλεμο για την ανεξαρτησία. Ο Delacroix έχει επίσης δανειστεί στοιχεία από εικόνες της Παναγίας – τα ανοιχτά χέρια και οι ανοιχτές παλάμες παραπέμπουν σε φιγούρες της Μαντόνας του Ελέους και της «Πιετά», ενώ οι μπλε και οι λευκές πτυχές θυμίζουν τη Μαντόνα της Άμωμης Σύλληψης. Στη σκηνή δίνεται συναισθηματική ένταση από τον απειλητικό νυχτερινό ουρανό στο φόντο και τα ερείπια, που μοιάζουν να απλώνονται έξω από το πλαίσιο του καμβά. Ακριβώς στο πίσω μέρος του πίνακα, ένας άνδρας μελαμψός με τουρμπάνι καρφώνει μια σημαία πάνω στα χαλάσματα. Είναι περήφανος και νικητής, ενώ η Ελλάδα εμφανίζεται ως θύμα. Τα κόκκινα ρούχα του παραπέμπουν στις αμυδρές ραβδώσεις του αίματος στην τοιχοποιία παρακάτω. Αναμφίβολα, ένα έργο που γεννά έντονα συναισθήματα στον παρατηρητή.
Ο πίνακας, λάδι σε καμβά (213 × 142 cm), βρίσκεται στο Musée des Beaux Arts, στο Bordeaux της Γαλλίας.
HERITAGE IMAGES / GETTY IMAGES / IDEAL IMAGE, COURTESY OF WWW.EUGENE-DELACROIX.COM
«ΑΡΜΑΤΟΛΟΙ ΚΟΝΤΑ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ»
Ο Peter von Hess (1792-1871) ήταν Γερμανός ζωγράφος, που διακρίθηκε κυρίως στις αναπαραστάσεις μαχών και ειδικότερα ως καλλιτέχνης που απαθανάτισε τις ιστορικές στιγμές της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, καθώς και στιγμιότυπα από την εισβολή του Ναπολέοντα στη Ρωσία.
Το 1827, ο βασιλιάς της Βαυαρίας Λουδοβίκος τού ανέθεσε την απεικόνιση των ηρώων και των σκηνών της Ελληνικής Επανάστασης. Για τον σκοπό αυτόν ο Hess συνόδευσε τον Όθωνα στη Ελλάδα, όπου παρέμεινε εννέα μήνες για να γνωρίσει τους τόπους όπου διαδραματίστηκαν τα γεγονότα του πολέμου για την Ανεξαρτησία, αλλά και τους πρωταγωνιστές που συμμετείχαν. Ο Hess ετοίμασε 39 σχέδια, τα οποία τοποθετήθηκαν στον κήπο της βασιλικής αυλής του Μονάχου, ώστε να είναι προσιτά στους κατοίκους, σε μια προσπάθεια προσέγγισης του βαυαρικού και του ελληνικού λαού.
Τριάντα δύο από τις τριάντα εννέα συνολικά επιχρωματισμένες λιθογραφίες του Hess εκτίθενται σήμερα στο Μουσείο Μπενάκη, ενώ κάποιες από αυτές κοσμούν την αίθουσα συναλλαγών του κεντρικού καταστήματος της Εθνικής Τραπέζης της Ελλάδος, στην οδό Αιόλου.
Ο Hess επέστρεψε στην Ελλάδα για την επιζωγράφιση της κεντρικής αίθουσας του νεόδμητου τότε ανακτόρου. Δυστυχώς, όμως, τα καλλιτεχνήματα αυτά καταστράφηκαν μερικώς κατά την πυρκαγιά των ανακτόρων τον Δεκέμβριο του 1909, ενώ τα εναπομείναντα αφαιρέθηκαν κατά τη μετατροπή τους σε μέγαρο της Βουλής. Ο πίνακας που απεικονίζει την είσοδο του Όθωνος στο Ναύπλιο, κατά τη διάρκεια της οποίας ήταν παρών και ο ίδιος ο ζωγράφος, βρίσκεται σήμερα στη Νέα Πινακοθήκη του Μονάχου, όπως και ο πίνακας που απεικονίζει την υποδοχή του Όθωνος στην Αθήνα.
Το έργο «Αρματολοί κοντά στην Αθήνα», λάδι σε καμβά (49 x 44), βρίσκεται στο Εθνικό Μουσείο του Βερολίνου, στη Γερμανία.
Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΟΥ ΝΑΒΑΡΙΝΟΥ, 20 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1827
Ο Ρώσος ζωγράφος Ivan Aivazovsky (18171900) φιλοτέχνησε το 1848 τον πίνακα «Η Ναυμαχία του Ναβαρίνου», που απεικονίζει το ιστορικό γεγονός από την οπτική γωνία των Ρώσων. Ο Aivazovsky στον πίνακά του δείχνει το πλοίο «Azov», που, αν και υπέστη σοβαρή ζημιά, το πλήρωμά του επιβιβάζεται στο τουρκικό πλοίο και οι Ρώσοι ναυτικοί ανεβαίνουν στο κατάστρωμα για να ολοκληρώσουν την καταστροφή του εχθρικού πολεμικού σκάφους. Αυτό το επεισόδιο τοποθετήθηκε από τον καλλιτέχνη στο κέντρο της σύνθεσης. Με την επιδέξια απεικόνιση της επιθετικής κίνησης του «Azov» και την επικείμενη καταστροφή του τουρκικού πλοίου, ο ζωγράφος δεν αφήνει στον παρατηρητή του έργου καμία αμφιβολία για το αποτέλεσμα της μάχης.
Ο Ivan Aivazovsky, από την Κριμαία της Ρωσίας, έζησε μετά το τέλος των Ναπολεόντειων Πολέμων, στα χρόνια του τσάρου Αλέξανδρου Α'. Θεωρείται από τους σημαντικότερους θαλασσογράφους. Σπούδασε στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Αγίας Πετρούπολης. Για το μεγάλο ταλέντο του έγραψαν οι σημαντικότερες προσωπικότητες του ρωσικού πολιτισμού του 19ου αιώνα, όπως ο Άντον Τσέχοφ και ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι. Στους πίνακές του ζωντάνεψε θάλασσες και ωκεανούς του κόσμου αλλά και γεγονότα της ευρωπαϊκής ιστορίας της εποχής του, όπως ναυμαχίες από τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο και την Ελληνική Επανάσταση.
«Η Ναυμαχία του Ναβαρίνου», πίνακας του Ivan Aivazovsky, 1846. Στιλ: ρομαντισμός. Λάδι σε καμβά, 172 x 234 cm.
ΤΟ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΕΝΟΣ ΣΥΛΛΕΚΤΗ
της Eλισάβετ Κομνηνού
Διασώζοντας από τη λήθη σπάνια αντικείμενα λαϊκής τέχνης από όλο το φάσμα των ανθρώπινων δραστηριοτήτων του πρόσφατου παρελθόντος (όπλα, παλάσκες, μεδουλάρια, φυλακτά, ρολόγια κ.ά.), ο Βασίλης Κορκολόπουλος αναζητεί με αυταπάρνηση τον μίτο που θα τον οδηγήσει πίσω, σε ξεχασμένα στρώματα του ελληνικού πολιτισμού και ψυχισμού.
Γι’ αυτό, ακόμα και το απλό ξεφύλλισμα του καταλόγου της συλλογής του αποτελεί κάτι παραπάνω από ένα μάθημα καλαισθησίας· εξοικειώνει τον αναγνώστη με το συμβολικό «λεξιλόγιο» που συγκρότησε και εξέφρασε τον φαντασιακό κόσμο του Νεοέλληνα.
Αυτό που προσδίδει στη συλλογή ένα ιδιαίτερο στίγμα και μια ευρύτερη σημασία είναι ακριβώς αυτή η μέριμνα του δημιουργού της για την πολιτιστική μας αυτογνωσία, την οποία και φιλοδοξεί να αναδείξει το παρόν βιβλίο από τις εκδόσεις Καπόν.
ΣΥΛΛΟΓΗ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΝΔΥΜΑΣΙΩΝ
Στην έκδοση της Συλλογής Ελληνικών Ενδυμασιών «Βικτωρία Γ. Καρέλια», που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Καπόν, παρουσιάζεται η ενδυµατολογική συλλογή, η οποία αποτελείται από γυναικείες και ανδρικές ενδυµασίες, καθώς και κοσµήµατα του ελληνικού γεωγραφικού χώρου, ξεχωριστά δείγµατα οικοτεχνίας και εργαστηριακής παραγωγής, που κάλυπταν πρακτικές και αισθητικές ανάγκες ενός προβιοµηχανικού κόσµου.
Χρυσοκέντητα βελούδινα, µεταξωτά και µάλλινα αργαλίσια ενδύµατα συνυπάρχουν και συνοµιλούν µε πόρπες, γιορντάνια και άλλα περίτεχνα έργα της λαϊκής κοσµηµατοποιίας, καθρεπτίζοντας κοινωνικές και πολιτισµικές σχέσεις και αναδεικνύοντας την έξοχη διαφορετικότητα του κάθε τόπου. Οι τεχνικές κατασκευής, τα υλικά, η κοπή και η διακόσµηση µαρτυρούν κατασκευαστικές γνώσεις, ειδικές δεξιότητες, επιδράσεις και αντιλήψεις που διαµόρφωσαν τη νεοελληνική ενδυµατολογική παράδοση.
Οι 470 έγχρωµες φωτογραφίες των αντικειµένων πλαισιώνονται από τα εµβριθή εισαγωγικά κείµενα της λαογράφου Ν. Μαχά-Μπιζούµη και τον λεπτοµερή υποµνηµατισµό της επιµελήτριας του Μουσείου Μπενάκη Ξ. Πολίτου. Επιπλέον, στον τόµο εµπεριέχονται ένα επίµετρο µε µοναδικά σχέδια από τον Γ. Μετζικώφ και γλωσσάριο, που επιτρέπουν την ουσιαστική προσέγγιση µιας σηµαίνουσας πτυχής του νεότερου πολιτισµού µας.
HOGS HEAD GOLF CLUB
ΓΚΟΛΦ ΔΙΠΛΑ ΣΤΑ ΚΥΜΑΤΑ ΤΟΥ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΤΛΑΝΤΙΚΟΥ
του Πάνου Τάμπη
Για τους λάτρεις του ιρλανδικού γκολφ, το όνομα Waterville είναι συνώνυμο του μεγαλείου. Και αυτό έρχεται να το αποδείξει το νέο Hogs Head Golf Club, πέντε λεπτά μακριά από το διάσημο Waterville Golf Links, στο County Kerry της Ιρλανδίας. Με θέα στον γραφικό κόλπο Ballinskelligs, το Hogs
Head Golf Club περιλαμβάνει ένα γήπεδο γκολφ σχεδιασμένο από τον Robert Trent
Jones II, με 72 διαφορετικές τρύπες. Η ιδιοκτησία περιλαμβάνει επίσης και ένα κλαμπ που εκτείνεται σε 17 στρέμματα και διαθέτει 48 δωμάτια και επτά ιδιωτικές κατοικίες, όλα με θέα στον Ατλαντικό Ωκεανό. Για την κατασκευή του, οι ιδιοκτήτες Bryan Marsal και Tony Alvarez II απευθύνθηκαν στο αρχιτεκτονικό γραφείο Henry J Lyons από το Δουβλίνο, καθώς και στον Αμερικανό σχεδιαστή Robert
Rizzo από το Cobble Court Interiors.
Απέναντι από το γήπεδο βρίσκουμε τον ξενώνα του club, του οποίου ο σχεδιασμός παραπέμπει στο σχήμα του γράμματος S. Εκτός από τα δωμάτια και τις ιδιωτικές κατοικίες, προσφέρεται και μια αίθουσα συνεδριάσεων αλλά και ένα εντυπωσιακό spa 10 στρεμμάτων, εμπνευσμένο από το αντίστοιχο που βρίσκουμε στο Loch Lomond Golf Club της Σκωτίας. Η λογική ήταν να δημιουργηθεί ένας χώρος από μια παρέα φίλων για τους φίλους τους. Με αυτόν τον τρόπο, ο Marsal και ο Alvarez ξεκίνησαν ο καθένας με 25 φίλους –τους Hog Captains– από τους οποίους ο καθένας έφερε και άλλους 5. Σήμερα, ο αριθμός των μελών ανέρχεται στα 550, με μόλις το 20% της ιδιοκτησίας να είναι ανοιχτό στο κοινό.
“Με θέα στον Ατλαντικό, στον γραφικό κόλπο Ballinskelligs, το Hogs Head Golf Club περιλαμβάνει ένα γήπεδο γκολφ σχεδιασμένο από τον Robert Trent Jones II, με 72 τρύπες.“
