33

‫سەرپەرشتیار‬ ‫کامەران سوبحان‬

‫سەرنووسەر‬ ‫سیروان رەشید‬

‫رۆژنامەیەکی سیاسی گشتییە‬ ‫خاوەنی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای وشە‬

‫دامەزراوەی رۆژنامەوانی زەمەن بۆ کەسایەتییە گرنگەکانی کورد دەریدەکات‬

‫موالزم عومەر‬ ‫وەک چۆن دەیناسم‬

‫هاوکاران‬ ‫ئیدریس عەلی ‪ -‬جەماوەر ئەحمەد‬

‫ناونیشان‬ ‫سلێمانی ‪ -‬گەڕەکی ئاشتی‬ ‫شەقامی سۆران (‪ - )132‬خانووی ژمارە (‪)20‬‬ ‫‪07740881458‬‬

‫ژمارە (‪ )33‬سێشەممە ‪2019/9/10‬‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫‪ 8‬الپەڕە‬

‫وێستگەکانی شاخ و شار‬

‫سەاڵح رەشید‬ ‫سەرەتای ئابی ‪ ١٩٩٠‬ئەو رۆژانەی کە عێراق کوێتی داگیر کرد‪ ،‬لە ئەڵمانیاوە گەرامەوە بۆ‬ ‫کوردستان و بۆ یەکەمجار‪ ،‬لە بارەگای مەکتەبی سیاسیی یەکێتیی نیشتیمانیی کوردستان لە‬ ‫قاسمەڕەش لە نزیکەوە چاوم بە موالزم عومەر کەوت‪ ،‬لەو کاتەوە تاکو ئێستا پەیوەندیمان بە‬ ‫خەستی بەردەوامەوە‪.‬‬ ‫باسی کاک عومەرم بیستبوو‪ ،‬بەاڵم بیستن و ناسین و دۆستایەتی لە نزیکەوە لەگەڵیدا‪ ،‬دوو‬ ‫مەسەلەی جیاوازن‪ ،‬کاک عومەر ئەو کاتە لێپرسراوی هێزی پێشمەرگەی یەکێتی بوو‪ ،‬لەناو هاوڕێو‬ ‫پێشمەرگەکاندا بە ئازایەتی و خۆلێبوردن و جوامێری و قسەی خۆش ناسرابوو‪.‬‬ ‫لە ژورێکی بچووک‪ ،‬لە بارەگاکە دەژیا‪ ،‬ئەو کاتانە شەڕ لە نێوان یەکێتی و حکومەتدا نەبوو‪،‬‬ ‫لەبەرئەوە زۆربەی کات لە بارەگا بوو‪ ،‬سەرەڕای خوێندنەوە‪ ،‬زۆر خەریکی وەرزش بوو‪ ،‬ئەو کاتە‬ ‫دەمبینی کە وەرزشی قورسی دەکرد‪ ،‬لەوانە ‪ ٢٠٠‬جار لە یەک کاتدا‪ ،‬پەتپەتێنی دەکرد‪ ،‬بۆ منێکی‬ ‫کەم وەرزشکەر کە تازە لە ئەوروپاوە گەڕابوومەوە‪ ،‬سەیربوو الم لەو شاخانەو لەو بارە ئاڵۆزەدا‪،‬‬ ‫لێپرسراوێک ئەوەندە گرنگی بە وەرزش بدات‪.‬‬ ‫ئێوارەیەک دەعوەتێکی ئاسایی بۆ کردین‪ ،‬یەکەمجار بوو‪ ،‬هەندێ پێشەکی خواردنی بۆ‬ ‫کردبووین‪ ،‬کە تا ئەو کاتە نە بینیبوم و نە خواردبووم‪ ،‬لەو کاتەوە تا یەکدووساڵ لەمەوپێش کە‬ ‫تاقەتی ئامادەکردنی خواردن و پێشەکیی خواردنی مابوو‪ ،‬هەموومانی سەرسام دەکرد بە تامەکانو‬ ‫شێوەی ئامادەکردن و لێنانەکەی‪ ،‬من هیچ برادەرێکی ترم نەبینیوە لەو پلە و پایەدا‪ ،‬ئەوەند‬ ‫زەوق لە میوانداری ببینێت‪ ،‬بۆیە هەمیشە دەڵێت کە جیاوازی لە نێوان دەعوەت و زیافەتدا هەیە‪،‬‬ ‫دەعوەت دەتوانیت لە دەرەوە بیکەیت‪ ،‬بەاڵم زیافەت دەبێت لە ماڵەوە بیکەیت و خۆت خواردنەکان‬ ‫ئامادە بکەیت‪ ،‬لەبەر ئەوە من حەزم لە زیافەتە‪ .‬یەکێ لە سیما جوانەکانی کاک عومەر ئەوە بوو‪،‬‬ ‫کە پەیوەندییەکی فراوانی لەگەڵ کۆمەڵێک هاوڕێ و دۆستی دێرین و نوێیدا هەیە‪ ،‬هەموویان بەسەر‬ ‫دەکاتەوەو لە کاتی پێویستدا دەستی نەناوە بە رووی هیچ کەسێ کە داوای یارمەتی و هاوکاریی‬ ‫کردبێت‪ ،‬بەوە ناسرابوو کە لە رۆژە ناخۆشەکانی دوای راپەریندا‪ ،‬چەندەها و چەندەها کەسی‬ ‫دامەزراندووە‪ ،‬یان گەڕاندۆتەوە بۆ ناو حکومەت‪ ،‬هەمیشە دەیوت کە موچەیەکی کەم لە بێموچەیی‬ ‫باشترە‪ .‬کاک عومەر بە یەکێک لە پێشمەرگە ئازا و جەسوورەکان ناسراوە‪ ،‬بەوە ناوی دەرکردبوو‪،‬‬ ‫کە خۆی لە پێشەوە پێشمەرگەش لە دواوە‪ ،‬دڵنیام پێشمەرگە هاوڕێکانی لەم نوسینانەدا باس لەم‬ ‫الپەڕە زۆر گەشەی خەباتی دەکەن‪.‬‬ ‫شەڕی زۆر بە جدی کردووە‪ ،‬کە ئاشتیش هاتۆتە کایەوە‪ ،‬بە باشترین شێوە هەوڵی داوە‬ ‫کە بەرقەرار بێت و رۆڵی دیاری هەبووە لە نێوەندگیریی هێزەکاندا‪ ،‬لەبەرئەوەشە تاکو ئێستاش‬ ‫باشترین پەیوەندی لەگەڵ سەرکردەکانی هەموو هێزە کوردستانییەکان هەیە‪ ،‬لە هەموو پارچەکانی‬ ‫کوردستان‪ .‬هەمیشە دەڵێت کە لە شەڕدا بوویت‪ ،‬پێویستە شەڕ بکەیت‪ ،‬نەک نیوە شەڕ‪ ،‬کە‬ ‫ئاشتیش هاتە پێشەوە‪ ،‬ئەوا گرنگە بیپارێزیت‪.‬‬ ‫زۆر کەس باس لەوە دەکەن‪ ،‬هەرکاتێ ویستت چاوت بە موالزم عومەر بکەوێت‪ ،‬سەردانی‬ ‫پرسەیەک بکە‪ ،‬بە دڵنیاییەوە دەیبینی‪ ،‬چوونی بۆ پرسە‪ ،‬بووە بە کولتوورێک‪ ،‬بێ گوێدانە‬ ‫ئەوەی کە ئایا خاوەن پرسەکە دەناسێت یان نایناسێت‪ ،‬زۆرجار دەڵی رەنگە ئەوان من بناسن‪،‬‬ ‫یان من یەکێکیان لێ بناسم‪ .‬کاک عومەر یەکێکە لەو کەسە کەمانەی کە زۆر دۆستی کتێب و‬ ‫نووسەر و رۆشنیرانە و کەم کتێب هەیە کە گرنگ بێت و ناوی دەرکردبێت‪ ،‬ئەو الی نەبێت یان‬ ‫نەیخوێندبێتەوە‪.‬‬ ‫لە ناو هێزی کوردیدا‪ ،‬وازهێنان لە پلە و پاییەی حزبی کارێکی نامۆیە‪ ،‬زۆر زۆر کەمن ئەوانەی‬ ‫کە لە لوتکەی دەسەاڵتدا بوبن و وازیان هێنابێت‪ ،‬کەسایەتی وامان هەیە لەوەتی حزبایەتی دەکات‪،‬‬ ‫لێپرسراوە و ئامادە نییە رۆژێک واز لە پوستەکەی بهێنێت‪ ،‬سەرەڕای ئەوەی کە چۆتە تەمەنەوە و‬ ‫هیچیشی پێ نەماوە و هیچیشی پێ ناکرێت!‬ ‫کاک عومەر‪ ،‬ئەو یاسایەی شکاندو لە ‪ ٢٠٠١/١/١٨‬دەستی لە کاری حزبی کشانەوە‪ ،‬لە کاتێکدا‬ ‫کە ئەندامی دەستەی کارگێری یەکێتی بوو‪ ،‬وە لە باشترین تەمەنی کاری حزبیدا بوو‪ ،‬هەر لەو‬ ‫کاتەشدا قادری حاجی عەلی هاوڕێی‪ ،‬هەمان هەڵوێستی وەرگرت‪ ،‬ئەم هەنگاوە بە سەرەتایەکی‬ ‫بێوێنە دەژمێردرێت لە ناو کاری حزبایەتیدا لە کوردستان‪ ،‬پلە و پایەی حزبی لەم رۆژانەدا‪ ،‬واتای‬ ‫دەسەاڵتی بێسنوور و دەوڵەمەند بوونی نا شەرعی‪ ،‬لەبەرئەوە‪ ،‬کەم کەس (ئەو خێر و بەرەکەتە)‬ ‫لە کیسی خۆی دەدا و ئارەزوومەندانە پشت دەکاتە دەسەاڵت و پارە و پوول‪ ،‬ئەوەی کاک عومەرو‬ ‫کاک قادر کردیان‪ ،‬نموونەی جوامێریی سیاسی و کۆمەاڵیەتییە‪.‬‬ ‫هیوامان ئەوەیە نموونەکانی کاک عومەر زیاد بن و نەوەی نوێ و سیاسییە گەنجەکانمان کەمێک‬ ‫چاو لە الپەرە گەشەکانی مێژووی کاک عومەر بکەن‪ ،‬بۆ ئەوەی کاک عومەرەکانمان زیاد بن‪.‬‬

‫موالزم عومەر‪-‬مەسعود بارزانی‪-‬نەوشیروان مستەفا‬

‫موالزم عومەر‪-‬مام جەالل‪-‬نەوشیروان مستەفا‬

‫ئۆجەالن‪-‬موالزم عومەر‬

‫موالزم عومەر‪ -‬قاسملۆ‬

‫سەاڵح رەشید‬

‫سەاڵح رەشید‪ -‬موالزم عومەر ‪ -‬مام جەالل‬

‫موالزم عومەر ‪ -‬بەیاری کوڕی ‪ -‬دالرامی هاوسەری کۆچکردووی‬

‫موالزم عومەر‪ -‬دالرام ‪ -‬بەیار ‪ -‬سامی عەبدولڕەحمان‬

‫مەحمود عوسمان ‪ -‬موالزم عومەر‬

‫فەرەیدون عەبدولقادر‪ ،‬مەال بەختیار‪ ،‬ئازاد هەورامی‪ -‬موالزم عومەر‬

‫موالزم عومەر ‪ -‬ناسری رەزازیی ‪ -‬مام جەالل‬

‫موالزم عومەر‪-‬ئەحمەد هەردی‪ -‬محەمەد حەمەباقی‬

‫نوێترین وێنەی موالزم عومەر‬

‫نامەیەکی شێرکۆ بێکەس بۆ موالزم عومەر‪:‬‬

‫پلەو پایەی ئەدەبی و شیعریم‪ ،‬لە وەزارەت بە گەورەتر دەزانم!‬ ‫لوتکەی زەمەن‬

‫دەست‬ ‫نووس‬ ‫ەکەی‬ ‫شێر‬

‫براتان شێرکۆ بێکەس‪..‬‬ ‫(‪)١٩٩٣- ٢- ٦‬‬

‫کۆ بێ‬

‫دیسانەوە بە هیوای خۆشیتان و هەر بژین‪....‬‬

‫کەس‬

‫تا ئێستا وایە کە ئەوە من نەگرێتەوە لەوە‬ ‫ئەچێ پارتی البردنی مەبەست بێ‪ .‬ئیتر‬ ‫لێرەدا مەسەلە سیاسیەکە دێتە پێشەوە کە‬ ‫من بەش بە حاڵی خۆم وا بە باش دەزانم‬ ‫ئەگەر بگاتە ئیسراری زۆری پارتی‪ ،‬رەنگە‬ ‫مام جەاللیش خاوی بکاتەوە من لەم حاڵەتە‬

‫بە گومانم‪ .‬جا کاکە خۆم نەهاتمەوە بۆ‬ ‫ئەوەی تووشی حاڵەتی وام بکەن‪ .‬خۆشم‬ ‫بە دەمی خۆم نامەوێ ئەم قسانە لەگەڵ‬ ‫مام جەالل و مەکتەبی سیاسی بکەم‪،‬‬ ‫وەک گلەیی نامەیەکیشم بۆ کاک نێچیروان‬ ‫نووسیوە هیچ جوابێکم وەرنەگرتووەتەوە‬

‫(دیارە ئەوان شەڕی کۆنە قین ئەکەن)‬ ‫بەتەمای تاپۆ کردن نیم‪ ،‬بەاڵم حەز دەکەم‬ ‫کاتێک بڕۆم یەکەم جێدەستم دیار بێت‪،‬‬ ‫دووەم مقۆ مقۆو دەنگ و باسی وا لە‬ ‫ئارادا نەبێ و لە وەختێکدا کەس چاوەڕوان‬ ‫نەکات خۆم ئیستیقالە بکەم‪ ،‬نەک ئێستە‬

‫ی نام‬

‫براو هاوڕێی خۆشەویستم کاکە عومەر‬

‫ئەم کاتەت باش و بە هیوای هەمیشە‬ ‫چاو و دڵ ڕوونیتانم ساڵو و ڕێزم بۆ هەموو‬ ‫الیەک و بە تایبەتی (سپیە شەڵ) هەواڵی‬ ‫مەهاباد خانم ئەپرسم (ئیتر هەر ئەوەندە‬ ‫ئەوترێ) ئومێد ئەکەم ماڵەکەی بە هەزار‬ ‫تەلەفۆن بڕازێنێتەوە تۆیش هەر دەست بە‬ ‫تەلەفۆن بیت و تەلەفۆنیش سەد کوڕو کچی‬ ‫لێ بکەوێتەوە‪...‬‬ ‫کاکە گیان‪ :‬کاک کۆسرەت لێرە بوو‬ ‫کەچی نەمانبینی‪ ،‬ڕەنگە ئەم سەفەرەی‬ ‫بکەوێتە خانەی (سەفەری بروسکەوە) خۆت‬ ‫ئەزانیت هەرچیەک بووبێت لە پێشدا بە تۆ‬ ‫یا بە کاک نەوشیروانم وتووە‪ ،‬تەنانەت کارە‬ ‫تایبەتیەکانیشم‪ .‬ئەسڵی ئەم گیرۆدەبوونەی‬ ‫ئێستەم خۆت دەزانی لەسەر یەکەم‪ :‬داوای‬ ‫کاک نەوشیروان بوو کە مامەوە‪ ،‬دووەمیش‬ ‫خۆشەویستی خەڵک (تۆ خۆت و هەمووان‬ ‫ئەزانن و هەروەها خۆیشم کە پلەو پایەی‬ ‫ئەدەبی و شیعریم لەم وەزارەتە بە گەورەتر‬ ‫دەزانم‪ ،‬بەاڵم مادام کارەکەم گرتۆتەدەست‪،‬‬ ‫ناشمەوێ هەروا زوو ناحەزم پێخۆش بێ‪،‬‬ ‫خۆت ئەو شەوە لە ماڵی مام جەالل ئاگات‬ ‫لێ بوو کە باسی تەعدیلی وەزاری کراو رای‬ ‫مام جەالل و تەنانەت مەکتەبی سیاسیش‬

‫هەرچیەک بکەم ئەڵێن ئەوە هەر البرا‪!.‬‬ ‫بۆیە وازی هێنا‪ .‬جا وام بە باش زانی‬ ‫کە تۆ خۆت سەرپشک بیت و‬ ‫ئەمە لەگەڵ مام جەالل و‬ ‫برایانی مەکتەبی سیاسیدا‬ ‫ببڕێنیتەوە‪ .‬هەڵبەت تۆ‬ ‫یەکەم کەسی کە زۆر شتی‬ ‫خۆمت پێ بڵێمو لێت نەشارمەوە‪،‬‬ ‫فەرموو ئەوە (نەوزادی نوری‬ ‫بەگ) ئەوە مانگێکە ئەمرەکەی‬ ‫دەرچووەو کراوە بە مدیری گومرگ‬ ‫ئەمڕۆ بیستم پارتی ئیقراری البردنی‬ ‫کردووەو ئەمرەکەیان هەڵوەشاندۆتەوەو‬ ‫پارتی خەڵکی بادینانیان لە جێگەی‬ ‫داناوە‪ ..‬باشە؟! چەندی‬ ‫بەچەند؟! هەر چۆنێک بێت‬ ‫وا لەبری کاک نەوشیروانیش‬ ‫ئەمەم بە تۆ وت ئیتر خۆشت‬ ‫سەرپشک بە‪..‬‬ ‫با بێینەوە سەر قسەی‬ ‫خۆش‪ ...‬ئەو شەوە چەمەکەت‬ ‫ئاوەدان و پۆشتەو پەرداغ بوو‬ ‫چەمێکی تێرو تەسەل چەمی بێ‬ ‫چەقەڵ لە شەوە خۆشەکان بوو‪...‬‬

‫‪7‬‬

‫ژمارە (‪ )33‬سێشەممە ‪2019/9/10‬‬ ‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫ــــــــــــــەڵ عەلی عەسکەری دەگێڕێتەوە‪:‬‬

‫ـــــتۆر خالید‪ ،‬زۆر شت فێر بووم‪!.‬‬

‫ـــــــــــــەڵ پۆلێ پێشمەرگە لە شاخ‬ ‫ئێمە هەر یەكترمان نەگرتەوەو یەكترمان‬ ‫نەدۆزیەوە‪ ،‬دوایی لەبیرمە شەهید ئازاد‬ ‫هەورامی روویكردە من و وتی‪ :‬كاك عومەر‬ ‫وا خەریكە رۆژ دەبێتەوە لەم دۆڵەدا بە‬ ‫دەست دەگیرێین‪ ،‬ئێمە تا كەی چاوەڕێ‬ ‫بكەین؟ مادام پالنەكە دانراوە‪ ،‬ئەگەر لە‬ ‫یەك دابڕاین‪ ،‬بەم شاخەدا سەردەكەوین‪.‬‬ ‫ئیتر بە شاخەكەدا سەركەوتین و تەنها‬ ‫جیهازی بچووكمان پێبوو‪ .‬وردەوردە‬ ‫كەوتینە پەیوەندی‪ ،‬من بە جیهاز هەندێك‬

‫موالزم عومەر لەبەردەم خێمەکەیدا‬ ‫لە دەستەی شەهید عەلیم دۆزییەوە‪ ،‬كە‬ ‫جیهازەكەی ئەویان پێبوو‪ .‬جیهازەكەی‬ ‫دكتۆر خالیدیشمان دۆزییەوەو خۆی‬ ‫قسەی كرد‪ ،‬وەك لە یادم بێت‪ ،‬كاك بەكر‬ ‫پیرۆت بوو جیهازەكەی بە دەستەوە بوو‪،‬‬ ‫كە پێشمەرگەیەكی كۆنی یەكێتییەو ئێستا‬ ‫لە رانیە دادەنیشێت‪ .‬وتم‪ :‬كاك عەلیم‬ ‫بدەرێ‪ ،‬وتی‪ :‬وەڵاڵ كاك عەلیمان لەگەڵ‬ ‫نییەو دابڕاوین‪ .‬منیش وتم‪ :‬باشە ئێوە‬ ‫دەستەی پاسەوانی ئەون‪ ،‬وتی‪ :‬چیبكەین‬

‫لەیەك دابڕاوین؟ ئیتر سەركەوتین بە‬ ‫شاخەكەداو رۆژ بۆوە‪ ،‬شەهید دكتۆر‬ ‫خالید و شەهید شێخ حسێن و ئێمەش‬ ‫ئەو كۆمەڵە كەسە بووین و ئازاد هەورامی‬ ‫و حامیدی حاجی غالی و عەلی شیعە و‬ ‫رەئوف بەگ و كاك شێخ عەلی ناسراو‬ ‫بە(خولە كەشكۆڵ) ژمارەیەكی زۆر بووین‬ ‫لەوانەی كە یەكمان گرتەوە‪ ،‬خۆمان ژمارد‬ ‫لەسەر سنوور نزیكەی ‪ 174‬پێشمەرگەیەك‬ ‫مابووین‪ ،‬بەاڵم كە بە شاخەوە بووین‪،‬‬

‫هێزێكی زۆر گەورەمان بینی بەرامبەرمان‬ ‫لەناو بەفردا‪ ،‬ئێمە وامان زانی ئەوە كاك‬ ‫عەلی و ئەو هێزە زۆرەی خۆمانن‪ ،‬بە‬ ‫دوربین سەیرمان كرد‪ ،‬پەیوەندیمان پچڕا‬ ‫بوو‪ ،‬چونكە جیهازی گەورەمان پێنەبوو‪،‬‬ ‫تەنیا بچووكمان پێبوو‪ .‬هەوڵمان دا‬ ‫پەیوەندییان پێوە بكەین‪ ،‬بەاڵم سوودی‬ ‫نەبوو‪ ،‬دوایی بۆمان دەركەوت ئەو هێزە‬ ‫زۆرە ژمارەیەكی زۆر پێشمەرگە بوون‪،‬‬ ‫كشابوونەوە بەرەو عێراق و لەگەڵ تاڵیب‬

‫رۆستەم و شەهید جەواد بەرەو عێراق‬ ‫گەڕانەوە‪.‬‬ ‫ئەو شەوە ماینەوە لەوێ‪ ،‬بەیانییەكەی‬ ‫رۆیشتین و بەڕێكەوتین‪ .‬هێزێك هەبوو‬ ‫(تەنزیمێك بوون) لە كوردستانی باكوور‪،‬‬ ‫هاوكاریی ئێمەیان دەكرد كە (دەدە قەدە)‬ ‫یان پێ دەوتن‪ ،‬ئەوان هاوكارییان دەكردین‬ ‫و رێنماییان دەكردین‪.‬‬ ‫ئەو كاتی هەم ساالر و هەم دكتۆر‬ ‫كەمال خۆشناو لە ناو توركیادا بوون‬ ‫و لەگەڵ ئەوان بوون‪ ،‬ئەوان شتیان بۆ‬ ‫دەناردین‪ ،‬بەاڵم بەداخەوە ئەوان زانیاریی‬ ‫هەڵەیان دا بە ئێمە‪ ،‬ئیتر ئەو برادەرانەی‬ ‫(دەدە قەدە) وایان تێگەیاندین‪ ،‬كە كاك‬ ‫عەلی و ئەوان رۆیشتوون و لە ناوچەی‬ ‫ئامێدی بنكەیان داناوە‪ ،‬ئێمە بەو ئومێدە‬ ‫رۆیشتین كە بەوان بگەین‪ ،‬هەڵبەتە‬ ‫نەگەیشتین و جارێكی تر تووشی شەڕ و‬ ‫دەسگیركردن بووینەوە‪ ،‬لەوێ هێزەكەمان‬ ‫تیاچوو و خۆشمان گیراین‪.‬‬ ‫*دوایی ئێوە چۆن پەرتەوازەبوون و‬ ‫لە كوێ یەکتان گرتەوە؟‬ ‫ئێمە كە لە یەك دابڕاین‪ ،‬ماوەیەكی‬ ‫زۆر رۆیشتین‪ .‬شانزە تا حەڤدە رۆژ‬ ‫هەر دەڕۆیشتین‪ .‬لەگەڵ شەهید دكتۆر‬ ‫خالیدو شێخ حسێن و ئەو برادەرانەی‬ ‫كە باسمكردن‪ .‬دوای ئەو رۆیشتنە زۆرە‪،‬‬ ‫جارێكی تر تووشی تەقەو شەڕ بووینەوە‪،‬‬ ‫بەڕاستی ئەوەندەمان فیشەك پێبوو‪،‬‬ ‫كە تەنیا لەناو مەخزەنی تفەنگەكانماندا‬ ‫بوو‪ .‬هەتا نیوەڕۆ بەرگریمان كرد‪.‬‬ ‫خەڵكێكی زۆرمان لێ شەهید بوو‪،‬‬ ‫ئەوەبوو فیشەكمان پێنەما‪ .‬هەموومان‬ ‫چەكدار نەبووین‪ ،‬چونكە ئێمە بە حساب‬ ‫هاتووین چەك بهێنین‪ .‬ژمارەیەكی‬ ‫زۆری بێ چەكمان لەگەڵدا بوو‪ .‬چونكە‬ ‫بەتەمابووین چەك بهێنین و ئەوان بە‬ ‫چەكەوە بگەڕێنەوەو بەشێكیش لە بادینان‬ ‫بمێننەوە‪ .‬بەاڵم بادینییەكان هەموویان‬ ‫چەكیان پێبوو‪ ،‬ئەوانەی كە لەگەڵ شەهید‬ ‫عەلی عەسکەری بوون‪.‬‬ ‫*یەكەم كەس شەهید عەلی عەسكەری‬ ‫گیرا یان کەسێکی تر بوو؟‬ ‫ئەوانەی (دەدە قەدە) بە ئێمەیان‬‫وت‪ ،‬كاك عەلی دەرچووەو لە ئامێدیە‪.‬‬ ‫بەاڵم دوایی دەركەوت وا نەبووەو هەر ئەو‬ ‫شەوە كە ئێمە تووشی ئەو دابڕانە بووین‪،‬‬ ‫ئەوان بەجێمابوون‪ ،‬بێگومان ئەوان لە‬ ‫پێش ئێمەوە بوون و دوای ئێمەش رەتڵی‬

‫دكتۆر خالید و شێخ حسێن بوو‪ ،‬ئینجا‬ ‫ئێمە بووین‪ ،‬هەموومان دابڕاین‪ ،‬تەنانەت‬ ‫دكتۆر خالیدیش‪ ،‬دیار بوو هەر ئەو شەوە‬ ‫هەم شەهید عەلی و هەم شەهید تایەری‬ ‫عەلی والی گیرابوون‪ .‬ئێمەش نەمانزانی‬ ‫ئەوە روویداوە‪ ،‬چونكە ئەگەر بمانزانیایە‪،‬‬ ‫هەڵبەت هەلی گەڕانەوەمان هەبوو‪ .‬ئەو‬ ‫‪ 174‬كەسە دەمانتوانی بگەڕێینەوە و‬ ‫بگەینە الی سەركردایەتیی خۆمان‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئێمە بە ئومێدی ئەوەو بە زانیاریی ئەو‬ ‫برادەرانە تێكەوتین‪ .‬پێیان وتین‪ :‬كاك‬ ‫عەلی ماوەو هێزەكە لە بادینانە‪ ،‬ئێمەش‬ ‫كە وامان بیست‪ ،‬بۆیە دەبوایە بچین‬ ‫بۆ الی ئەوان‪ ،‬بەاڵم دەركەوت هەر ئەو‬ ‫شەوە گیرابوون‪ ،‬حاڵەتێكی هەبوو كاك‬ ‫عەلی(جار جار ئەبورایەوە) دوو جار من‬ ‫خۆم بینیومە وای لێهاتووە‪ .‬من وای بۆ‬ ‫دەچم‪ .‬زۆربەی برادەرانی تریش هەمان‬ ‫رایان هەیە‪ ،‬كە تووشی ئەم حاڵەتە‬ ‫بوو بێت‪ ،‬چونكە هەموو پێشمەرگەكانی‬ ‫خۆیشی لێی دابڕا بوون‪.‬‬ ‫* تۆ وەكو خۆت‪ ،‬چۆن هەواڵی‬ ‫شەهیدبوونەكەت بیست؟‬ ‫ هەڵبەت دوای ئەوەی كە هەموو‬‫شتێك كۆتایی هات‪ ،‬ئەوەی بۆ عێراق‬ ‫گەڕایەوەو ئەوەی ئێران گرتنی و‪..‬هتد‪.‬‬ ‫تەنیا هەواڵی شەهید عەلی و دكتۆر خالید‬ ‫و شێخ حسێن نەبوو‪ .‬ئیتر لە دواییدا‬ ‫زانیمان كە ئەوان نەماون و هەرسێكیان‬ ‫بەیەكەوە شەهید بوون‪ .‬لەو چەند‬ ‫ساڵەی دوایشدا زۆر هەوڵمان دا بزانین‬ ‫شوێنەكەیان لەكوێیە‪ ،‬بەداخەوە هیچ‬ ‫ئەنجامێكی نەبوو‪.‬‬ ‫*ئێوە چۆن ئازادكران و بە بڕیاری‬ ‫كێ؟ بڕیاری مەكتەبی سیاسی یان‬ ‫شوێنێکی تر؟‬ ‫ تاك و تەرا ئازاد كراین‪ ،‬هەندێكیان‬‫ئازادكران‪.‬‬ ‫هەندێكیان‬ ‫رایانكردو‬ ‫پێشمەرگەكانیشیان ئازادكرد‪ .‬بەشێكیان‬ ‫گەڕانەوە عێراق‪ .‬هەڵبەتە ئەوانەی كە‬ ‫تەسلیمیش بوونەوە‪ ،‬بەشی زۆریان‬ ‫بوونەوە بە پێشمەرگە‪.‬‬ ‫سەرچاوە‪ :‬کتێبی “عەلی عەسکەری‬ ‫و بزوتنەوەی سۆسیالیستی کوردستان‪،‬‬ ‫ئامادەکردن و باڵوکردنەوەی‪ :‬ناوەندی‬ ‫مێژووی ی‪.‬ن‪.‬ک‪ ،‬دەزگای چاپ و پەخشی‬ ‫سەردەم ‪ -‬سلێمانی‪ ،‬چاپخانەی حەمدی‬ ‫‪ ،2013‬ل‪.”44- 30‬‬

‫سمبولێكی كوردستانیی‬ ‫خەلیل عەبدوڵاڵ‬ ‫كەسایەتییەكی‬ ‫عومەر‬ ‫موالزم‬ ‫گەورەی نیشتمانیی كوردستانە‪ ،‬ئەو‬ ‫زۆربەی تەمەنی خۆی بە خزمەتی گەلو‬ ‫نیشتمانەكەی بەخشیو لە هەردوو رشتەی‬ ‫سیاسیو سەربازیدا خزمەتێكی زۆری‬ ‫پێشكەش كرد و خاوەنی مێژوویەكی‬ ‫پرشنگدارو درەوشاوەیە‪.‬‬ ‫بە حوكمی ئەوەی دەرچووی كۆلیجی‬ ‫سەربازیی بەغدا بوو‪ ،‬شارەزاییەكی‬ ‫باشی لە زانستی سەربازی هەبوو‪ ،‬ئەو‬ ‫شارەزاییەی بۆ خزمەتی شۆڕشەكانی‬ ‫كوردستان بەكارهێناو وەك پێشمەرگە‬ ‫بەشداری شۆڕشی ئەیلولی كرد‪.‬‬ ‫لە سەرەتای شۆڕشی نوێشدا‪،‬‬ ‫پەیوەندی بەو شۆڕشەوە كردووە‪،‬‬ ‫بە حوكمی شارەزاییو ئەزموونی لە‬ ‫بواری سەربازی‪ ،‬ئەركی بەرپرسیارێتی‬ ‫مەكتەبی عەسكەریی یەكێتیی نیشتمانیی‬ ‫كوردستانی پێسپێردرا‪.‬‬ ‫لەوێوە لە ناوچە جیاجیاكانی‬ ‫كوردستانی گەورەوە‪ ،‬سەرپەرشتی دەیان‬ ‫شەڕ و داستانی گەورەی هێزی پێشمەرگەی‬ ‫كوردستانو راپەڕینی ئازاری ‪1991‬ی كرد‬ ‫و سەركەوتنی گەورەی تۆمار كرد‪ .‬بەوەش‬ ‫وەك سەركردەیەكی جەسوور و قارەمانو‬ ‫رووخساری سەربازیی شۆڕشی نوێ ناسرا‪.‬‬ ‫هەربۆیەش لەناو سەركردایەتیی یەكێتیی‬ ‫نیشتمانی كوردستان بە گشتیو لەالی‬ ‫بەڕێزان مام جەاللو كاك نەوشیروان‬ ‫بەتایبەتی‪ ،‬زۆر خۆشەویستو جێگەی رێز‬ ‫بوو‪.‬‬ ‫ساڵی ‪ 1992‬خزمانی ئاباڵخ چووینە‬ ‫الی بەڕێز مام جەالل بۆ قەاڵچواالن‪،‬‬ ‫باسی خەباتو قوربانی ئاباڵخییەكان‬

‫لە شۆڕشەكانی كوردستان بە گشتیو‬ ‫شۆڕشی نوێ بە تایبەتیو زۆر شتی تر‬ ‫كرا‪ .‬مام جەالل وتی‪ :‬شتێكتان بیرچوو‬ ‫باسی بكەن‪ ،‬كە شانازییەكی گەورەیە‬ ‫بۆ ئێوە‪ ،‬ئەویش ئەوەیە شۆڕشی نوێ‬ ‫لە رووی سەربازییەوە لەالیەن رۆڵەیەكی‬ ‫ئێوەوە سەركردایەتی كرا كە كاك موالزم‬ ‫عومەرە‪ ،‬نابێ هەرگیز لە بیری بكەن‪،‬‬ ‫چونكە ئەوە سەروەرییەكی گەورەیە بۆ‬ ‫ئێوەو بۆ هەموو خەڵكی كوردستان‪.‬‬ ‫سەرباری كاری سەربازی‪ ،‬موالزم‬ ‫عومەر‪ ،‬كەسێكی شارەزای بواری سیاسیش‬ ‫بوو‪ ،‬ماوەیەكی زۆر ئەندامی مەكتەبی‬ ‫سیاسیی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان‬ ‫بوو‪ ،‬لە ترۆپكی دەسەاڵتی سیاسی‪ ،‬كە‬ ‫كارگێڕی مەكتەبی سیاسی بوو‪ ،‬وازی لە‬ ‫كاری سیاسی هێناو نموونەیەكی جوانی‬ ‫دەستبەرداربوونی لە پایەی سیاسی‬ ‫نیشاندا‪ ،‬دەیتوانی چەند ساڵی تریش‬ ‫لەو پایەیەدا بمێنیتەوە‪ ،‬بەاڵم ئەو رای‬ ‫وابوو ئەوەندە بەسەو دەبێ شوێنەكەی‬ ‫بۆ نەوەی دووەمی تێكۆشەرانی حزبەكەی‬ ‫چۆڵ بكات‪.‬‬ ‫موالزم عومەر‪ ،‬سەرباری ئەوەی زیاتر‬ ‫كەسایەتییەكی سەربازی بوو‪ ،‬بەاڵم هەر‬ ‫لە گەنجییەوە خولیای ئەدەبو خوێندنەوە‬ ‫بوو‪ ،‬لە شاخو لە دوای راپەڕینیش‪،‬‬ ‫بەردەوام بوو لەو خولیایەیو بە هاوڕێی‬ ‫كتێبو ئەدیبانو هونەرمەندانو رۆشنبیران‬ ‫مایەوەو لە بۆنە رۆشنبیریو هونەرییەكاندا‬ ‫ئامادەبوونی بەرچاوی هەبوو‪.‬‬ ‫لەبارەی خۆشەویستی بۆ كتێبەوە‪،‬‬ ‫جارێكیان بۆی گێڕامەوە كە ساڵی ‪1988‬‬ ‫لەكاتی ئەنفالەكانو هێرشی سوپای عیراق‬ ‫بۆ سەر بارەگاكانی سەركردایەتیی یەكێتیی‬ ‫نیشتمانیی كوردستان لە یاخسەمەر‪ ،‬مام‬ ‫جەالل كە لە دەرەوەی واڵت بوو‪ ،‬تەكلیفی‬

‫موالزم عومەر و خەلیل عەبدوڵاڵ‬ ‫ئەوەی لە كاك نەوشیروانو كاك موالزم‬ ‫عومەر كردبوو‪ ،‬كتێبەكانی كتێبخانەكەی‬ ‫بارەگاكەی یاخسەمەری بۆ دەربكەن‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەو مەبەستەش داوای لە ئێرانییەكان‬ ‫كردبوو‪ ،‬كۆپتەرێك بنێرن بۆ یاخسەمەر‪،‬‬ ‫ئێرانییەكان رازی بووبوون كۆپەرەكە‬ ‫بنێرن‪ ،‬موالزم عومەر لە درێژەی قسەكانیدا‬ ‫وتی‪ :‬كۆپتەرەكە تۆزێ دواكەوتو هێرشی‬ ‫سووپای عیراقیش تووندتر دەبوو لە‬ ‫سەرمان‪ ،‬لەو دۆخەدا هەندێ لە فەرماندە‬ ‫سەربازییەكان كەوتنە بۆڵەبۆڵ‪ ،‬وتیان‪:‬‬ ‫لەم دۆخەدا كتێب چییە دەری بكەین‪ ،‬وەاڵ‬ ‫ئێستا كتێبەكان دەسوتێنین‪ ،‬لەسەر ئەو‬ ‫قسانە كاك نەوشیروان تووڕە بوو‪ ،‬وتی‬ ‫مام جەالل بەو كتێبانە بووە بە مام جەالل‪،‬‬ ‫ئێوە ناخوێننەوە بەهای كتێب نازانن‪ ،‬من و‬

‫موالزم عومەر بەڵێنمان بەمام جەالل داوە‬ ‫دوا كتێبی بۆ دەردەكەین‪ ،‬لەو قسانەدا‬ ‫بووین كۆپتەرەكە هاتو بە خۆشحاڵییەوە‬ ‫هەموو كتێبەكانمان باركردو لە سوتانی‬ ‫الی خۆمانو الی دوژمن رزگارمان كرد‪.‬‬ ‫شێركۆ بێكەس لە یاداشتەكانیدا‬ ‫(نووسین بە ئاوی خۆڵەمێش) باسی ئەوە‬ ‫دەكات یەكێك لەو سەركردانەی لە شاخ‬ ‫زۆر بایەخی پێداوەو رێزی لێ گرتووە‬ ‫موالزم عومەر بووە‪ ،‬هەر ئەویش پێشنیازی‬ ‫ئەوەی بۆ مام جەالل كردووە‪ ،‬كە شێركۆ‬ ‫بێكەس چیتر لەو هەلومەرجە سەختەدا‬ ‫لە شاخ نەمێنێتەوەو رەوانەی دەرەوەی‬ ‫واڵت بكرێ‪ ،‬مام جەاللیش پێشنیازەكەی‬ ‫پەسەند دەكاتو لە رێی سوریاوە شێركۆ‬ ‫رەوانەی ئەوروپا دەكرێت‪.‬‬

‫موالزم عومەر‪ ،‬دیدو تێڕوانینێكی‬ ‫كوردستانی هەبوو‪ ،‬كوردستان الی ئەو‬ ‫یەك كوردستان بوو‪ ،‬كاری بۆ هەموو‬ ‫پارچەكانی كردووەو هاوكارێكی دڵسۆزو‬ ‫راستگۆیان بووە‪ ،‬هەربۆیە سەركردەكانی‬ ‫پارچەكانی تری‪ ،‬وەك ئۆجەالنو قاسملو‪،‬‬ ‫بەدڵ خۆشیان ویستووەو جێی متمانەیان‬ ‫بووە‪.‬‬ ‫موالزم عومەر‪ ،‬پیاوێكی گەورەو‬ ‫جیاوازە لە زۆربەی سەركردەكانی تر‪،‬‬ ‫سەرباری سااڵنێكی زۆری لە سەركردایەتیی‬ ‫شۆڕشو حوكمڕانیدا‪ ،‬بە پاكیو بێگەردی‬ ‫ماوەتەوەو سیاسەتو دەسەاڵت لەكەداری‬ ‫نەكرد‪.‬‬ ‫ئەم سەركردەیە زانیاریو گەوهەرێكی‬ ‫بەنرخی شۆڕشی كوردستانو مەجلیسی‬

‫سیاسیی لە سنگدایە‪ ،‬بەداخەوە یاداشتی‬ ‫خۆی نەنووسیوەتەوە‪ ،‬دەكرێ ئەو‬ ‫زانیارییانەی لە رێی چاوپێكەوتنەوە لێ‬ ‫وەربگیرێو بكرێنە هەوێنی چەند كتێبو‬ ‫فیلمی دیكۆمێنتاری‪ ،‬وەك سامانێكی‬ ‫بەنرخی نەتەوەییو نیشتمانیی سوودی لێ‬ ‫وەربگیرێت‪.‬‬ ‫هیوای تەندروستی باشو تەمەن‬ ‫درێژی بۆ سەركردەی جەسورو خاكیی‬ ‫كوردستان‪ ،‬كاك موالزم عومەر دەخوازم‪.‬‬ ‫ئەو ئەستێرەیەی لە گوندی ئاباڵخی‬ ‫باوەشی شاری سلێمانی هەڵهاتو لە رێی‬ ‫كاروانی سەختی خەباتی كوردایەتییەوە‪،‬‬ ‫هەموو كوردستانی گەورەی رووناك‬ ‫كردەوەو خۆیشی ئێستا وەك چرایەكی‬ ‫پرشنگدار دەدرەوشێتەوە‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫ژمارە (‪ )33‬سێشەممە ‪2019/9/10‬‬ ‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫موالزم عومەر بیرەوەرییەکانی لەگـــــــــ‬

‫لــە عەلی عەسكـــــەری و دكـــــــ‬ ‫(موالزم عومەر‪ ،‬لەم چاوپێکەوتنەدا‪ ،‬کۆمەڵێ بیرەوەریی و دیکۆمێنتی گرنگ‪ ،‬سەبارەت بە عەلی عەسکەری و شەڕی هەکاری و‬ ‫سەرەتاکانی دامەزراندنی یەکێتی دەگێڕێتەوە‪ .‬رووداوە خوێناوییەکەی هەکاری‪ ،‬کە خۆی یەکێک بوو لە دیلەکانی یەکێتی الی قیادە‬ ‫مۆقەتەی ئەوکات و چۆنییەتی ئازادکردنی و زۆر وێستگەی تری ئەو رووداوانە دەگێڕێتەوە)‪.‬‬ ‫لوتکەی زەمەن‬ ‫*لەگەڵ کاک عەلی عەسکەری کەی‬ ‫یەکترتان ناسی؟‬ ‫ لەگەڵ كاك عەلی عەسكەری كە‬‫یەكترمان ناسی‪ ،‬سەرەتای شۆڕش بوو‪،‬‬ ‫لە ساڵی ‪ ،1976‬من لە سەرەتای مانگی‬ ‫‪ 9‬ساڵی ‪ ،1976‬چوومە ناوچەی گەورەدێ‬ ‫لە دەوروبەری سلێمانی‪ .‬كادری كۆمەڵە‬ ‫بووم و بە فەرمانی كۆمەڵە چوومە‬ ‫دەرەوە‪ .‬كە چوومە دەرەوە‪ ،‬كاك عەلی‬ ‫عەسكەری لە گەورەدێ لەگەڵ ساالر عەزیز‬ ‫و پۆلێك پێشمەرگەی تر بەیەكەوە بوون‪.‬‬ ‫تەنیا رۆژێك الی ئەوان مامەوە‪ ،‬چونكە‬ ‫ئەوان رۆژی دواتر بۆ شارباژێر جەولەیان‬ ‫دەكرد‪ .‬ئەو كاتە كاك عەلی عەسكەریی‪،‬‬ ‫وەكو سەركردەیەكی باڵی سۆسیالستی‬ ‫و كاك ساالر عەزیز وەكو سەركردایەتی‬ ‫كۆمەڵە بە یەكەوە جەولەیان دەكردو‬ ‫كاریان دەكرد‪ ،‬بە منیان وت‪ :‬هەرچەندە‬ ‫تۆ خەڵكی سلێمانیت‪ ،‬بەاڵم ئێمە بۆ‬ ‫ناوچەی بناری قەندیل خەڵكمان كەمە‪،‬‬ ‫بۆیە داوایان لێكردم من بچمە بناری‬ ‫قەندیل‪ ،‬هەندێك ئامۆژگاریم وەرگرت لە‬ ‫كاك ئارام و كاك عەلی و بەڕێكەوتم‬ ‫بۆ بناری قەندیل‪ ،‬لەوێ كاك سەعدی‬ ‫گچكە و دكتۆر خالیدی لێبوو‪ ،‬كە باڵی‬ ‫سەركردایەتیی بزووتنەوەی سۆسیالیستی‬ ‫بوون‪ ،‬شەهید شەماڵی باخ‪ ،‬كە كادرێكی‬ ‫پێشكەوتووی كۆمەڵە بوو‪ ،‬ئەوكاتە منیش‬ ‫چوومە ئەوێ وەكو كادرێكی كۆمەڵە كاری‬ ‫خۆم دەكرد‪ ،‬لە قڕناقاو پشت ئاشان‬ ‫مقەڕێكی لێبوو‪ ،‬زۆری نەبرد (كاك عەلی)‬ ‫ش‪ ،‬هات بۆ ئەوێ و جارێكی تر یەكترمان‬ ‫بینیەوە‪ .‬بەیەكەوە جەولەمان كرد بۆ‬ ‫دۆڵی ئاكۆیەتی و ناوچەی الی بناری‬ ‫قەندیل‪ ،‬جەولەیەكی دوورو درێژمان كرد‪.‬‬ ‫دوایی چووین بۆ دۆڵی باڵەیان‪.‬‬ ‫*عەلی عەسکەری هەڵسوكەوتی چۆن‬ ‫بوو لەگەڵ پێشمەرگەدا؟‬ ‫ كاك عەلی وەكو سەركردەیەكی‬‫كۆنی شۆڕشی ئەیلول و شۆڕشی نوێ‪،‬‬

‫ئەزموونێكی دوور و درێژی هەبوو‪،‬‬ ‫لە سەركردایەتیی پارتی و ژیانی‬ ‫پێشمەرگایەتی و لە ژیانی سیاسیدا‬ ‫خاوەن ئەزموون بوو‪ ،‬لە راستیدا من‬ ‫وتومەو ئێستاش دەیڵێمەوە‪ ،‬هەرچەند‬ ‫كادرێكی كۆمەڵە بووم‪ ،‬بەاڵم كەڵكی زۆر‬ ‫زۆرم وەرگرت لەو ماوەی كە لەگەڵ كاك‬ ‫عەلی جەولەمان دەكرد‪ ،‬لە كاك عەلی‬ ‫عەسكەری و دكتۆر خالید‪ ،‬زۆر شت فێر‬ ‫بووم‪ .‬لە تێكەڵی لەگەڵ خەڵكدا‪ ،‬كەسێكی‬ ‫رووخۆش بوو‪ ،‬ئینسانێكی جەماوەریی‬ ‫بوو‪ ،‬لەگەڵ خەڵك و پێشمەرگەدا زۆر‬ ‫تێكەڵ دەبوو‪ ،‬رێزی زۆری لە خەڵك و‬ ‫پێشمەرگە دەگرت‪ ،‬بۆ نموونە‪ ،‬تەنانەت‬ ‫کە لە شوێنێك دادەنیشت‪ ،‬چونكە‬ ‫ئێمە زیاتر لەو ماڵ و ماڵ‪ ،‬یان بارەگا‬ ‫نانمان دەخوارد‪ .‬ئەوكات چێشت هەمووی‬ ‫لەسەر سینیەك رۆدەكراو هەر كەسەو بۆ‬ ‫خۆی تێی دەكرد‪ ،‬بە حساب كاك عەلی‬ ‫سەركردەیە‪ ،‬بۆیە ئەگەر شتێكی زیاتریان‬ ‫بۆ دانایە‪ ،‬ئەو دابەشی دەكرد بەسەر‬ ‫پێشمەرگەكاندا‪ ،‬كەسێك بوو سیفاتی‬ ‫پیاوی تێدا بوو‪ .‬كەسێكی رووخۆش و دەم‬ ‫بە پێكەنین و سادە لەناو پێشمەرگەكان‬ ‫و لەناو خەڵك بوو‪ ،‬زۆر ئینسانێكی‬ ‫جەماوەری بوو‪.‬‬ ‫* هەر عەسكەری بوو‪ ،‬یان كەسێكی‬ ‫سیاسیش بوو؟‬ ‫بەپێچەوانەوە‪ ،‬كاك عەلی بێجگە‬‫لەوەی وەكو كادرێكی عەسكەری‬ ‫دەركەوتووە‪ ،‬ئینسانێكی سیاسی و‬ ‫رۆشنبیرو خوێندەوار بوو‪ ،‬حەزی لە‬ ‫شیعرو ئەدەب بوو‪ .‬ئەو كاتانەی بە جەولە‬ ‫دەڕۆیشتین‪ ،‬زۆر جار دوور دەڕۆیشتین‪،‬‬ ‫لەبەر زۆری رەبایەكانی حكومەت لە‬ ‫ناوچەكەدا‪ ،‬لە بەینی هەر دوو كەسدا‬ ‫نزیكەی سەد مەترێك مەسافە هەبوو‪ .‬من‬ ‫و شەهید عەلی لە جەولەكاندا هەمیشە‬ ‫بە یەكەوە دەڕۆیشتین‪ ،‬جاری وا هەبوو‬ ‫دووسێ سەعات بە پێ دەڕۆیشتین تا‬

‫دەگەیشتینە جێگەی مەبەست‪ ،‬بۆیە‬ ‫دەیوت یان تۆ مەسەلەیەك بۆ من‬ ‫بگێڕەوە‪ ،‬یان من شتێك بۆ تۆ دەگێڕمەوە‪،‬‬ ‫دەموت‪ :‬كاك عەلی شتەكانی من كورتە‪،‬‬ ‫مەبەستیشم بوو ئەو قسە بكات و شتی‬ ‫لێوە فێربم‪ .‬زۆر شتی فێر كردم‪ .‬من ئەو‬ ‫كاتە كادرێكی نەناسراو بووم‪ ،‬لە سوپای‬ ‫عێراقیدا‪ ،‬سێ چوار ساڵێك ئەفسەر‬ ‫بووم‪ .‬لە شۆڕشی ئەیلولدا‪ ،‬ساڵ و نیوێك‬ ‫بۆ دووساڵ دەبوو‪ ،‬پێشمەرگە بووم لە‬ ‫لەشكرێكی چەند هەزار كەسیی‪ ،‬كە‬ ‫شۆڕشی ئەیلول هەیبوو‪ .‬من شتێكی ئەوتۆ‬ ‫نەبووم‪ ،‬ناوێكی دەركەوتووم نەبوو‪ .‬بەاڵم‬ ‫كاك عەلی عەسكەری ناوبانگی هەبوو‪.‬‬ ‫دەچووین بۆ هەر شوێنێك و ناوچەیەك و‬ ‫گوندێك‪ ،‬خەڵك دەهات بۆ پێشوازیكردنی‬ ‫و رێزی زۆریان لێ دەگرت‪ .‬هەمیشە فێری‬ ‫ئەوەی دەكردم كە لەگەڵ خەڵك باشبم‪.‬‬ ‫هەرگیز بیری لەوە نەدەكردەوە كە من‬ ‫و ئەو‪ ،‬دوو خەتی جیاوازین‪ ،‬یان دوو‬ ‫تەنزیمی جیاوازین‪ .‬بەڕاستی حەزی دەكرد‬ ‫دەستم بگرێت و شتم فێر بكات‪ .‬فێری‬ ‫دەكردم رەفتارم چۆن بێت و هەڵسوكەوتم‬ ‫چۆن بێت لەگەڵ پێشمەرگەدا‪ ،‬حەزی زۆر‬ ‫لە شیعر و قسەی خۆش بوو‪ .‬هەمیشە‬ ‫شیعری لەبەربوو دەیوتەوە‪ .‬حەزی زۆر‬ ‫لە گۆرانی و مۆسیقا بوو‪ .‬زۆرجار دەیوت‪:‬‬ ‫حەزمدەكرد ئەوەی هەمەو نیمە بیبەخشم‬ ‫بۆ ئەوەی دەنگم خۆش بێت‪ .‬ئەگەر‬ ‫دەنگیشم خۆش بوایە ئەوەندەم دەوت‬ ‫هەر نەمدەبڕییەوە‪.‬‬ ‫*لە ژیانی ڕۆژانەیدا‪ ،‬پیاوێكی توڕە‬ ‫بوو یان لەسەرخۆ و ئارام؟‬ ‫ پیاوێكی زۆر ئارام و هێمن بوو‪،‬‬‫زۆر لەسەرخۆ بوو‪ ،‬هەموو جارێك‬ ‫ئامۆژگاری ئێمەی دەكرد كە چۆن هەم‬ ‫پێشمەرگە لە خۆت رازی بكەیت‪ ،‬هەم لە‬ ‫ناو خەڵكیش چۆن هەڵسوكەوت بكەیت‪،‬‬ ‫من قەت توڕەبوونێكی وەهام لێ نەدیوە‪.‬‬ ‫رەنگە هەندێك جار لە ناو كۆبوونەوەی‬

‫پۆترێتی جەنگاوەرێك‬

‫سامی هادی‬ ‫كات بە هەموو ئاڵۆزییەكانیەوە‪،‬‬ ‫هەندێ جار لە دەرەوەی ئیرادەی‬ ‫مرۆڤ‪ ،‬دەبێت بە بەشێك لە‬ ‫چارەنووس‪ .‬كە رەنگە ئەمە نە لە‬ ‫خەوندا‪ ،‬نە رۆژێ لە رۆژان‪ ،‬تەنیا‬ ‫بیریشت لێ نەكردبێتەوە‪ .‬ئەم‬ ‫سكێچە‪ ،‬یان ئەم وێنانە‪ ،‬وێنای‬ ‫ئەندێشەو خەیاڵی خۆمن‪ ،‬دەمەوێت‬ ‫بیكەم بە پۆترێتو ناویشی بنێم‬ ‫موالزم عومەر‪ ،‬كۆلێژی سەربازی تەواو‬ ‫دەكات‪ ،‬واتا بڕیاری بە جەنگاوەربوون‬ ‫هەر لە تافی الویدا هەڵدەبژێرێت‪.‬‬ ‫بەشداری شۆڕشەكانی كورد دەكات‪،‬‬ ‫بە كۆنو نوێیەوە‪ ،‬بەاڵم خولیاكانی لە‬ ‫دەرەوەی ئەم پسپۆڕییە سەربازییەی‬ ‫ئێجگار جیاوازن‪ .‬كەم سەركردەی‬ ‫سەربازیم دیوە‪ ،‬هێندەی ئەو مرۆڤە‪،‬‬ ‫ئاوێتەی رەنگو سكێچو تابلۆی نایاب‬

‫بووبێت‪ ،‬كەم هونەرمەندی شێوەكاری‬ ‫كورد هەیە‪ ،‬بە تابلۆكانیان ئاشنا‬ ‫نەبووبێت‪ ،‬جگە لە پەیوەندییە‬ ‫كۆمەاڵیەتیو هونەرییەكانی لە تەك‬ ‫ئەم هونەرمەندانە‪ ،‬هەمیشە لە‬ ‫پێشانگاكانیاندا ئامادەییو بەشداریی‬ ‫گرنگی هەبووە‪.‬‬ ‫وێڕای ئەمانەش‪ ،‬دۆستێكی‬ ‫دێرینی وشەو شیعرو هونەرە‬ ‫جوانەكانی تریش بوو‪ .‬كۆڕی شیعری‬ ‫شێركۆ بێكەسو شاعیرانی تر نەبووە‬ ‫ئەم (پۆترێتی جەنگاوەرە) ئامادەی‬ ‫جدی تیا نەبووبێت‪ .‬لە سەرجەم‬ ‫فێستیڤاڵەكاندا‪ ،‬بە شەوقو زەوقەوە‬ ‫بەشداری تێدا دەكرد‪.‬‬ ‫بیرمە لەگەڵ نزیكبوونەوەی‬ ‫فێستیڤاڵەكانی گەالوێژدا‪ ،‬كاك‬ ‫مەال بەختیار‪ ،‬چەندین جار بیری‬ ‫دەخستمەوە‪ ،‬داوەتنامەكەی كاك‬ ‫عومەرتان بیر نەچێت‪ .‬بەراستی‬ ‫بیرمان نەدەچوو‪ ،‬چونكە دۆستێكی‬ ‫هەمیشەیی فێستیڤاڵەكانی گەالوێژ‬ ‫بوو‪ .‬ئەم (پۆترێتی جەنگاوەرە)‬ ‫جگە لە كاری سەربازیی خۆی‪.‬‬ ‫لە نێو فۆرمە سیاسیەكانیشدا‬ ‫ئامادەییەكی باشی هەبووە‪ ،‬هەر‬ ‫لە خودی شۆڕشی نوێدا كاتێك‬ ‫چەمكی ئیختیالی شۆڕشگێڕانە‬ ‫بە حەق یان ناحەق؟ بەرۆكی‬ ‫كۆمەڵێك تێكۆشەرو رووناكبیری‬ ‫دەگرتەوە‪ .‬وەك بەڵگە هەر لە رێگەی‬ ‫(پۆترێتە جەنگاوەرە)دا‪ ،‬پەیوەندیی‬ ‫بەم كارەكتەرانە لە شاردا كراوە‪.‬‬ ‫كە ئاگاداری خۆیان بن‪ ،‬چونكە‬ ‫بڕیاری كوشتنی شۆڕشگێڕانەیان بۆ‬ ‫دەركراوە‪ ،‬بێگومان لە ناخی خۆیدا‬

‫دژی ئەم هەڵسوكەوتو بڕیارانە‬ ‫بووە‪ ،‬كە رەنگە خۆیشی لەنێو‬ ‫خودی كۆبوونەوەكاندا بووبێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەبەرئەوەی بەرجەستەی هونەرو‬ ‫جوانیبینی و ئێستاتیكا بووە‪،‬‬ ‫نەیتوانیوە‪ .‬بەرامبەر ئەم جۆرە‬ ‫غەدرە مێژووییانە بێدەنگ بێت‪،‬‬ ‫بە شێوازی خۆی‪ ،‬دەنگی پڕ لە‬ ‫ناڕەزایی توانیویەتی رزگاریان بكات‪،‬‬ ‫هەندێكیان‪ ،‬ئێستاش لە ژیاندا ماونو‬ ‫رەنگە لە بۆنەیەكدا ئەم راستییە‬ ‫مێژووییە باس بكەن‪.‬‬ ‫ئەمڕۆ ئەم (پۆترێتە جەنگاوەرە)‬ ‫تەمەن گەاڵكانی لە پاییزێكی بێدەنگ‬ ‫نزیك دەكاتەوە‪ ،‬ئەمەش ئەو تابلۆیەیە‬ ‫هەندێ جار‪ ،‬مرۆڤێكی كۆماوە‪،‬‬ ‫بەاڵم بە رەنگی نیشتمانو ئێستاو‬ ‫ئایندەی هەنگاوەكانی ژیانبینی‬ ‫دارستانو شەقامەكانی تەمتومان‪،‬‬ ‫كۆیان دەكاتەوە‪ .‬تا ئێوارەیەكی‬ ‫درەنگ‪ .‬لەنێو رەنگە بەسااڵچووەكاندا‬ ‫دەیانبەخشێتە ئەو مێژووەی كە نیازی‬ ‫وایە ئەمیشی بیر بچێتەوە‪ .‬ئێوارەیەو‬ ‫شەو لە چرپەی هەناسەی (پۆترێتی‬ ‫جەنگاوەر) خەواڵوو‪ ،‬هێندە سەیری‬ ‫رەنگەكانی تابلۆ هەڵواسراوەكانی‬ ‫ژوورەكەی دەكات‪ .‬تا وەنەوز‬ ‫دەدات‪ ،‬هەموو جەستەی دەبەخشێتە‬ ‫خەوێكی قووڵ‪ ،‬لە وێوە خۆی ئامادە‬ ‫بكات بۆ پەنجەرەی بەیانیباشێكی‬ ‫ترو قاوەیەكی ترو بینینی گواڵڵەی‬ ‫ئەو باخچەیەی ماناكانی پیربوونی‬ ‫بیرچووەتەوە‪ .‬ئەم پیاوە گەر‬ ‫دەتەوێت بەیانیباشـێكی لێ بكەیت‪،‬‬ ‫بە دڵنیاییەوە لەنێو رەنگو دەنگو‬ ‫هەناسەكانی سلێمانی دەیدۆزیتەوە‪.‬‬

‫سەركردایەتی و كۆبوونەوەی سیاسیدا‬ ‫شتێك بووبێت‪ ،‬بەاڵم لە ناو پێشمەرگە‬ ‫لێم نەدیوە‪.‬‬ ‫كاتێك كە رۆیشتین بۆ هەكاری‪،‬‬ ‫كاك عەلی ئەو كات فەرماندەی هێزی‬ ‫پێشمەرگە بوو‪ ،‬ئێمەش شتێكمان هەبوو‪،‬‬ ‫تەشكیلێك هەبوو كاتێك كە جەنابی مام‬ ‫جەالل و كاك نەوشیروان و ئەو برادەرانەی‬ ‫دەرەوە گەڕانەوە‪ ،‬سەركردایەتی دروست‬ ‫بوو بۆ یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان‪،‬‬ ‫سەركردایەتییەكە پێكهاتبوو لە سێ‬ ‫بەش‪ .‬بەشێكی كۆمەڵە‪ ،‬بەشێكی‬ ‫بزووتنەوە‪ ،‬بەشێكی خەتی گشتی‪ ،‬مام‬ ‫جەالل هەڵبژێردرا بە سكرتێری گشتیی‬ ‫یەكێتی‪ ،‬كاك (عەلی)ش‪ ،‬هەڵبژێردرا بە‬ ‫فەرماندەی هێزی پێشمەرگەی كوردستان‪،‬‬ ‫سەرەتا مەكتەبی عەسكەریمان نەبوو‪،‬‬ ‫كە رۆیشتین بەرەو هەكاری‪ ،‬كاك عەلی‬ ‫فەرماندەی هەموو رەتڵەكان بوو‪ ،‬نزیكەی‬ ‫‪ 900‬تا ‪ 950‬كەس دەبووین‪ .‬كاك عەلی‬ ‫فەرماندەی هەمووی دەكرد‪ .‬بڕیارەكە وا‬ ‫بوو‪ ،‬كە ئێمە هێزێكمان هەیە بەناوی‬ ‫بادینانەوە كە شەهید شێخ حوسێن‬ ‫مەسئولیان بوو‪ .‬مەبەست لە چوونەكە دوو‬ ‫شت بوو‪ ،‬یەكەمیان ویستمان دەستمان‬ ‫بگات بە چەك و تەقەمەنی‪ .‬هەڵبەت‬ ‫ئەو كاتە لە رێگەی سوریاوە بۆمان‬ ‫دەهات‪ .‬دووەمیش بۆ جێگیركردنی ئەو‬ ‫هێزەی بادینان‪ ،‬ئەو كاتە هێزەكان ناویان‬ ‫هەرێم بوو (هەرێمی سلێمانی و هەرێمی‬ ‫بادینان و هەرێمی كەركوك‪ ...‬هتد)‬ ‫شەهید شێخ حوسێن و ئەوانەی لەگەڵی‬ ‫بوون‪ ،‬هەمووی خەڵكی ناوچەی بادینان‬ ‫بوون‪ .‬بۆیە ویستمان ئەو هێزە لەوێ‬ ‫جێگیر بكرێت‪ ،‬وەكو چۆن لە ناوچەی‬ ‫سلێمانی و شارباژێرو لە ناوچەی قەرەداغ‬ ‫و كەركوك و لە ناوچەی هەولێرو بناری‬ ‫قەندیل و لە دۆڵی ئاكۆیان و باڵەیاندا‬ ‫هەبوو‪ .‬ئەوانیش بتوانن بچنە ناوچەكەی‬ ‫خۆیان و لەوێ جێگیر بن‪ ،‬بە فەرماندەی‬ ‫عەلی عەسكەری‪ ،‬بەاڵم نەمانتوانی هەم‬ ‫چەكمان پێبگات و هەم نەمانتوانی ئەو‬ ‫هێزە جێگیر بكەین و تووشی ئەو رووداوە‬ ‫ناخۆشە بووین‪.‬‬ ‫*چۆن لە یەكتر دابڕان لەو رووداو و‬ ‫کارەساتەدا؟‬ ‫ شەو بوو‪ ،‬لە سەرەتادا بڕیارەكە‬‫وا بوو بە سنووردا بڕۆین‪ .‬كە تووشی‬ ‫رێگرتن بووین شەو و رۆژێك ماینەوە‪ .‬بۆ‬

‫موالزم عومەر لەگــــــــــــــــــــــ‬ ‫رۆژی دواتر ئێوارە لەگەڵ كاك عەلی‬ ‫بەیەكەوە بووین هەموومان‪ ،‬بڕیار درا‬ ‫هێزەكە بكشێتەوە لەوێ و تەنانەت‬ ‫رێڕەوی كشانەوەكەشی دیاری كرد لە‬ ‫دۆڵێكدا بڕۆین‪ ،‬بۆ ئەوەی ئەگەر تووشی‬ ‫دەسگیری و تەقە بووین‪ ،‬بە شاخێكدا‬ ‫هەڵگەڕاین‪ ،‬رەتڵەكەی كاك عەلی یەكەم‬ ‫رەتڵ بوو‪ .‬ئەوان رەت بوون و مەسافەیەكی‬ ‫زۆر رۆیشتن‪ ،‬ئێمە رەتڵی دووەم بووین‪،‬‬ ‫من لەگەڵ شەهید ئازاد هەورامی و كاك‬

‫حامیدی حاجی غالی و شەهید عەلی‬ ‫شیعە و شەهید رەئوف بەگ و شەهید‬ ‫تایەری عەلی والی (هەرچەندە ئەو خۆی‬ ‫سەرپەرشتی رەتڵێكی دەكرد‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دوای ئەوە ئێمە یەكمان گرتەوە) تووشی‬ ‫تەقەو كەمین بووین‪ .‬رەتڵەكانمان لە یەك‬ ‫رەوینەوەو ئێمە دانیشتین و خەڵكمان‬ ‫نارد بۆ سۆراغی كاك عەلی‪ ،‬تا بزانین‬ ‫چۆن یەكبگرینەوە‪ ،‬سەعاتێك و دوان و‬ ‫سیان ماینەوە‪ ،‬خەریك بوو رۆژ بێتەوە‪،‬‬

‫کولتووری دەستلەکارکێشانەوە‬

‫ئەردەاڵن عەبدوڵاڵ‬ ‫بەگشتی ئێمەی نووسەرو ئەهلی‬ ‫قەڵەم‪ ،‬نامانەوێت وەسف یان ستایشی‬ ‫سیاسەتمەدارەکان بکەین‪ ،‬چونکە یەکسەر‬ ‫لەناو خەڵکیدا بە جۆرێکی تر لێکدانەوەی بۆ‬ ‫دەکرێت‪ ،‬لەبەرئەوە زۆرجار خۆم لە قەرەی‬ ‫ئەو باسانە نادەم‪ ،‬بەاڵم موالزم عومەر لەوانی‬ ‫تر جیاوازە‪ ،‬ئەوەش لەبەر دوو تایبەتمەندی‪:‬‬ ‫یەکەمیان‪ :‬بەهۆی بوونی مێژوویەکی پاک‬ ‫و بێگەردو خەباتگێڕی‪ ،‬لە دژی رژێمی بەعس‪.‬‬ ‫دووەمیان‪ :‬لەبەر ئەوەی یەکەمین سەرکردەی‬ ‫ناو یەکێتی بووە‪ ،‬بە ویستی خۆی وازی لە‬ ‫پۆستەکەی هێناوەو جارێکی تر توخنی‬ ‫سیاسەت نەکەوتووە‪ ،‬ئەم خاڵەی دواییش بۆ‬ ‫کەسێکی وەکو من زۆر گرنگە‪ ،‬هەربۆیە رازی‬ ‫بووم پەیڤێک لە بارەی ئەم کەسایەتییەوە‬ ‫بنووسم‪.‬‬ ‫هەرچەندە من لە نزیکەوە بەڕێزیان‬ ‫ناناسم‪ ،‬بەاڵم هەر لە منداڵییەوە ناوبانگی‬

‫موالزم عومەرم بیستبوو‪ ،‬ئەوەش چونکە کاک‬ ‫ئازادی برام پێشمـەرگە بوو‪ ،‬لە رێگەی ئەوەوە‬ ‫جارجار ئەم ناوەم بەرگوێ دەکەوت‪ ،‬پاشانیش‬ ‫کاتێک ماڵمان هاتە رزگاری‪ ،‬کۆمەڵێک خزم و‬ ‫کەسوکاری موالزم عومەر دراوسێمان بوون‪،‬‬ ‫ئەوانیش کەسانی زۆر بەڕێز بوون‪ ،‬زۆرجاریش‬ ‫رووبەرووی هەڵمەتی گرتن و سزادانی رژێم‬ ‫دەبوونەوە‪ ،‬لە رێگەی ئەوانیشەوە جارجار‬ ‫ناویم بەرگوێ دەکەوت‪ ،‬هەرچەندە دەبوایە‬ ‫بە دزییەوە باسی بکەین‪ ،‬چونکە لە سەردەمی‬ ‫رژێمی بەعسدا باسکردن و ناوهێنانی‬ ‫پێشمەرگە‪ ،‬سزای گەورەی لەسەر بوو‪.‬‬ ‫موالزم عومەر‪ ،‬لە سەردەمی شاخدا‪،‬‬ ‫یەکێک بووە لە شۆڕشگێڕ و پێشمەرگە‬ ‫دێرین و سەرەتاییەکانی یەکێتیی نیشتمانیی‬ ‫کوردستان‪ ،‬رۆڵێکی ئێجگار باشی هەبووە لە‬ ‫رێکخستن و بەهێزکردنی هێزی پێشمەرگە‪،‬‬ ‫جگە لەوەش بەشداری لە زۆر داستانی نەبەردی‬ ‫پێشمەرگە لە دژی رژێمی بەعس کردووە‪،‬‬ ‫ئەمەش یەکێکە لە خاڵە گەش و جوانەکانی‬ ‫ئەم کەسایەتییە‪ .‬لە پاش راپەرینیش رۆڵی‬ ‫هەبووە لە دروستکردنی حکومەتی هەرێمی‬ ‫کوردستان‪ ،‬هەرچەندە لەوانەبێت ئەو بەشداریی‬ ‫و رۆڵەی لەچاو خەباتی شاخدا‪ ،‬جیاواز بووبێت‬ ‫و بە پێی پێویست نەبووبێت‪.‬‬ ‫بەاڵم خاڵی گرنگ و جەوهەریی بەالی منەوە‪،‬‬ ‫مەسەلەی وازهێنان و دەستلەکارکێشانەوەیەتی‬ ‫لە سەرکردایەتی یەکێتی نیتشمانی کوردستان‪.‬‬ ‫ئەمەش خۆی لە خۆیدا زۆر گرنگە‪ ،‬چونکە لە‬ ‫پێش ئەودا هیچ سەرکردەیەکی ناو یەکێتی‬ ‫ئامادە نەبووە واز لە کورسیی دەسەاڵت‬ ‫بهێنێت‪ ،‬گەر وازیشی هێنابێت‪ ،‬ئەوا تەنها‬ ‫مناوەرەیەکی سیاسیی بووەو پاشان بە جۆرێک‬ ‫لە جۆرەکان گەڕاوەتەوە‪ ،‬یان حزبێکی سیاسی‬ ‫تری دروستکردووە‪ .‬موالزم عومەر‪ ،‬کاتێک‬ ‫وازی لە کورسیی دەسەاڵت هێنا‪ ،‬جارێکی تر‬ ‫نەگەڕایەوە ناو کایەی سیاسی‪ ،‬هەرچەندە من‬

‫نازانم هۆکاری دەست لەکارکێشانەوەی چییە‪،‬‬ ‫بەاڵم هەر وازهێنان و نەگەڕانەوەی بۆ کایەی‬ ‫سیاسی‪ ،‬کارێکی گرنگ بوو‪.‬‬ ‫جۆن کەی‪ ،‬سەرۆک وەزیرانی نیوزلەندا‪،‬‬ ‫لە ساڵی ‪ 2016‬وازی لە پۆستەکەی هێنا‪،‬‬ ‫ئەوەش پاش ئەوەی ‪ 8‬ساڵ لە پۆستەکەیدا‬ ‫بەردەوام بوو‪ ،‬لە کاتێکدا لەناو خەڵکیدا‬ ‫کەسێکی خۆشەویست بوو‪ ،‬جەماوەرییەکی‬ ‫زۆری هەبوو‪ .‬لە دوایین وتاریدا جۆن کەی‬ ‫رایگەیاند‪ :‬سەرکردە باشەکان ئەو کەسانەن‬ ‫کە دەزانن کەی دەبێت واز لە کورسییەکەیان‬ ‫بهێنن‪ ،‬ئێستاش کاتی ئەوەیە کە من واز لە‬ ‫پۆستەکەم بهێنم و تاوەکو یەکێکی تر بێتە‬ ‫جێگام‪.‬‬ ‫بەداخەوە کولتووری وازهێنان لە رۆژهەاڵتی‬ ‫ناڤیندا‪ ،‬زۆر الوازە یان هەر نییە‪ ،‬هەر ئەمەش‬ ‫وای کردووە کە تەواوی رۆژهەاڵت بەرەو‬ ‫کارەساتی گەورە بڕوات‪ ،‬چونکە سەرۆکەکان‬ ‫ئامادەنین واز لە کورسی دەسەاڵت بهێنن‪.‬‬ ‫بە بڕوای من‪ ،‬دەبوایە هەڤاڵەکانی موالزم‬ ‫عومەر‪ ،‬هەروەک چۆن لە شاخ ئەویان بە‬ ‫سەرمەشق و رابەر دەزانی‪ ،‬لەم کارەشدا‬ ‫چاویان لەو بکردایە و هێندە بە کورسی‬ ‫دەسەاڵتەوە نەنوسانایەو بواریان بدایە بە‬ ‫نەوەی نوێ‪ ،‬تاوەکو جێگایان بگرێتەوە‪،‬‬ ‫بەداخەوە وایان نەکرد‪.‬‬ ‫هیوادارم کولتووری وازهێنان لەناو‬ ‫سیاسییەکانی کوردستاندا ببێتە باو‪ ،‬لە‬ ‫هەمانکاتیشدا چاوێک لە موالزم عومەر بکەن‪،‬‬ ‫ئەوەتا ماوەی چەندین ساڵە هیچ پۆستێکی‬ ‫حزبی و حکومی نەماوە‪ ،‬بەاڵم دەچێتە‬ ‫هەرشوێنێکەوە‪ ،‬ئەوپەڕی رێزی لێ دەگرن و‬ ‫لە جاران زیاتر لەناو خەڵکیدا خۆشەویستە‪،‬‬ ‫لەبەرئەوە مەرج نییە کورسیی دەسەاڵت‬ ‫لەناو خەڵکیدا خۆشەویستت بکات‪ ،‬بگرە بە‬ ‫پێچەوانەوە‪ ،‬زۆرجار دەبێتە مایەی ناشیرینی‬ ‫بۆ زۆر کەس‪.‬‬

‫‪5‬‬

‫ژمارە (‪ )33‬سێشەممە ‪2019/9/10‬‬ ‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫لیوا مەنسوور حەفید‪:‬‬

‫کاک نەوشیروانم لە لەندەن بینی‪ ،‬وتم دەچمەوە بۆ سلێمانیی‬ ‫ئیشت نییە؟ وتی بەس ئاگات لە موالزم عومەر بێت‪!.‬‬ ‫لیوا مەنسوور حەفید‪ ،‬هێما بۆ ئەوە‬ ‫دەکات‪ ،‬موالزم عومەر هاوڕێی تەمەن و‬ ‫قۆناغە جیاوازەکانی ژیانییەتی‪ .‬باس لە زۆر‬ ‫تایبەتمەندیی و خاڵی گرنگ دەکات‪ ،‬کە لەودا‬ ‫هەیە‪ ،‬وایکردووە هەمیشە موالزم عومەر‬ ‫وەک پێشمەرگە و مرۆڤ و کەسایەتییەکی‬ ‫جیاواز و نموونەیی دەرکەوێت‪ .‬یەكێك‬ ‫لەو تایبەتمەندییانەی بەڕێزیان تێیاندایە‪،‬‬ ‫ئەوەیە کە زۆر بەوەفابووە بۆ خانەوادەی‬ ‫هاوڕێ شەهیدەكانی‪ ...‬بۆ نموونە كاتێك‬ ‫بوو بە وەزیری ناوخۆ‪ ،‬باشترین زەوی بۆ‬ ‫خێزانی هاوڕێ شەهیدەكانی دابینکردووە‪،‬‬ ‫ئەو ماوەیەی دەسەاڵتی هەبووە ئەوەی لە‬ ‫دەستی هاتبێت كردویەتی بۆ خەڵك و بە‬ ‫تایبەتی ماڵە شەهیدەكان‪ ،‬سەیری ئەوەشی‬ ‫نەكردووە هەر شەهیدی یەكێتی بێت‪ ،‬یارمەتی‬ ‫شەهیدانی حزبەكانی دیكەشی داوە‪ ،‬ئەو‬ ‫هاواڵتیبوون و مرۆڤ بوون الی گرنگ بووە‪،‬‬ ‫نەک حزبایەتیی‪!.‬‬ ‫لەبارەی بیرەوەرییەکانی یەکتر ناسینەوە‪،‬‬ ‫لیوا مەنسوور‪ ،‬هێما بۆ ئەو سەرەتایەی یەکتر‬ ‫ناسینیان دەکات و دەڵێت‪“ :‬من لەساڵی ‪1974‬‬ ‫لە دیوانییە سەرباز بووم‪ ،‬لەو ڕۆژگارەدا كە‬ ‫پەیوەندیم كرد بە شۆڕشەوە‪ ،‬ئەوكات موالزم‬ ‫عومەر لەناو شۆڕشدا بوو‪ ،‬لە چیای “کۆڕەك”‬ ‫لە بەتالیۆنی یەكی “زۆزگ” بووین‪ ،‬ئەو سەر‬ ‫لق بوو‪ ،‬كە بەرنامە ڕێژییەكانمان پێكەوە‬ ‫دادەنا‪ ،‬بۆ هێرشکردنە سەر دوژمن‪ ،‬شەوێك‬ ‫من زۆر بە سەختی برینداركرام‪ ،‬ئەو تا بەیانی‬

‫موالزم عومەر‪،‬‬ ‫هاواڵتیبوون و‬ ‫مرۆڤ بوون الی‬ ‫گرنگ بوو‪ ،‬نەک‬ ‫حزبایەتیی‪!.‬‬

‫موالزم عومەر‪ -‬شێرکۆ بێکەس‪-‬نەوشیروان مستەفا‪ -‬لیوا مەنسور حەفید‬ ‫نەخەوت بەدیارمەوە‪ ،‬دواتر پاش مانگێك كە‬ ‫لە ئێران گەڕامەوەو چارەسەرم وەرگرتبوو‪،‬‬ ‫موالزم عومەرم بینیی‪ ،‬بەقوڵپی گریانەوە‬

‫باوەشی پێداکردم‪ ،‬هەرگیز بیرمدا نەهاتبوو‪،‬‬ ‫كەسێك بەو گەنجیە بۆ من بگریی و هێندە‬ ‫بەوەفا بێت بۆ هاوڕێیەتیمان”‪.‬‬

‫پیاوێک لە لوتکەدا‬

‫سەبارەت بە قۆناغی پاشتر و ڕاپەرین‪،‬‬ ‫لیوا مەنسوور‪ ،‬چیرۆکێکی جیاوازتر‬ ‫دەگیڕێتەوەو دەڵێت‪“ :‬موالزم عومەر لە‬

‫نموونەی جوامێریی و‬ ‫دڵفراوانی‬ ‫ستران عەبدوڵاڵ‬

‫موالزم عومەر لە کاتی خوێندنەوەدا لە سەردەمی شاخ‪.‬‬

‫پشکۆ نەجمەدین‬ ‫لوتکەی تێکۆشان و قوربانیدان‪ ،‬ترۆپکی مۆراڵو‬ ‫ئەخالقی سیاسی و کۆمەاڵیەتی‪ ،‬لوتکەی وەفا و‬ ‫قەدرزانیی خەڵک و هاوڕێکانی‪ ،‬مالزم عومەر دەڵێم‬ ‫کە لەو ترۆپکانەدا شوێنێکی بۆ خۆی گرتووە و‬ ‫من ئەگەر ئاوڕێک لە هاوڕێ و کەسە جوانەکانی‬ ‫نێو خەبات و “شۆڕش!” بدەمەوە و شانازی بە‬ ‫کەسانێکەوە بکەم کە زەمەنە سەختەکان کردنیان بە‬ ‫هاوڕێی خەبات و پێکەوە ژیان‪ ،‬بە دڵنیاییەوە دەبێ‬ ‫بڵێم کە موالزم عومەر‪ ،‬بۆ من هاوڕێیەکە شانازیی‬ ‫پێوە دەکەم‪.‬‬ ‫سەرەتای ساڵی ‪ ،1979‬کاک عومەرم لە خڕی‬ ‫نێوزەنگ ناسی‪ ،‬کە ئەو سات‪ ،‬لێپرسراوی مەکتەبی‬ ‫عەسکەریی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان بوو‪،‬‬ ‫ئیدی سااڵنێکی زۆر‪ ،‬لە شاخ‪ ،‬لە ئێران و ئاوارەیی‪،‬‬ ‫پاش ڕاپەڕین و لە کوردستان‪ ،‬لە سەفەرەکانیدا بۆ‬ ‫واڵتی سوێد‪ ،‬پەیوەندییەکانی ئێمە‪ ،‬بێ سیاسەت و‬ ‫دوور لە سیاسەت‪ ،‬درێژەیان هەبوو!‬

‫موالزم عومەر‪ ،‬لە هەموو سەردەمەکاندا‪ ،‬لە شاخ‬ ‫و زەمەنێک کە من کادرو هەڵسووڕاوی کۆمەڵە بووم‪،‬‬ ‫لە زیندان زەمەنێک کە من زیندانیی یەکێتی بووم‪،‬‬ ‫لە ئەوروپا زەمەنێک کە من ئاوارە بووم‪ ،‬بۆ من هەر‬ ‫پیاوە جوامێرەکەو هەر هاوڕێ لەبەرداڵنەکەم بوو!‬ ‫ئێمە ساڵی ‪ ،1985‬لە ئەنجامی تەقینەوەی‬ ‫ناکۆکییەکانی دەروونی کۆمەڵەدا‪ ،‬زیندانی کراین‬ ‫و موالزم عومەر‪ ،‬وەکو دژبەری ئەو سیاسەتە دژە‬ ‫دیموکراتییەی سەرانی کۆمەڵە و یەکێتی‪ ،‬وەکو‬ ‫لێپرسراوی مەکتەبی عەسکەری‪ ،‬دەستی لە کار‬ ‫کێشایەوە و دوورەپەرێز‪ ،‬لە ماڵ و بارەگای خۆیدا‬ ‫دانیشت!‬ ‫من لە پاش راپەڕین و لە ساڵی ‪1992‬دا‪ ،‬کە‬ ‫یەکەمجار گەڕامەوە کوردستانی ئازاد‪ ،‬موالزم عومەرو‬ ‫هاوڕێکانی دیکەش‪ ،‬پێکەوە سەردانیان کردم‪...‬‬ ‫موالزم عومەر‪ ،‬دوو بەدوو‪ ،‬شتێکی بە من گوت‪ ،‬کە‬ ‫لە دڵی خۆمدا نەخشاندم‪(....‬کاک پشکۆ! نەکەیت‬ ‫تێکەاڵوی سیاسەت و ئیشوکاریی یەکێتی ببیتەوە‪...‬‬ ‫ئەم سیاسەتە بە کەڵکی تۆ نایەت‪ ...‬تۆ پیاوێکی‬ ‫نووسەر و کەسێکی دڵناسک و بە ئیحساسیت‪...‬‬ ‫منیش واز دەهێنم‪ ...‬منیش بە رووسوورییەوە‪،‬‬ ‫دەبمەوە بە هاوواڵتییەکی سادە و بۆ خۆم دەژیێم!)‬ ‫من بە قسەی ئەوم کرد و ئەویش لە ترۆپکی‬ ‫دەستپاکیدا‪ ،‬سەروەرییە جوانەکانی خۆی تەقەتکردن‬ ‫و لە لوتکەی جوامێریدا پاڵی لێ دایەوە!‬ ‫کاک عومەر پیاوێکە‪ ،‬توانی بازنەی سەختی‬ ‫گەندەڵی و گەندەڵبوون ببەزێنێ و بە خراپ کەڵک‬ ‫لە دەستەاڵت وەر نەگرێت‪ .‬ئەو سااڵنێک پێشتر‪ ،‬لە‬ ‫سوێد‪ ،‬پێی گوتم‪ ،‬کە وەکو هەر وەزیر یاخود جێگری‬ ‫سەرۆک وەزیرانێک‪ ،‬ئەو شەش سەد مەترە زەوییەی‬ ‫کە پێی دراوە‪ ،‬بە دوو ماڵە شەهیدی بەخشیووە!‬ ‫ئەو نموونەی ئەو شۆڕشگێڕانەیە‪ ،‬تەنیا هەر لە‬ ‫پێناوی خەڵکدا‪ ،‬بەشی زۆری تەمەنی خۆی سەرف‬ ‫کردووە!‬ ‫تەمەندرێژ و تەندروست بێت کاک موالزم عومەر‪.‬‬

‫شۆڕشی نوێشدا‪ ،‬جوامێرو پێشەنگ بوو‪،‬‬ ‫زۆر هاوكاری دەكردین لە هەموو بوارێکەوە‪.‬‬ ‫لەم یەک دوو ساڵەی رابردوودا کە كاك‬ ‫نەوشیروان مستەفام لە لەندەن بینیی‪،‬‬ ‫چارەسەری پزیشکیی وەردەگرت‪ ،‬پێموت‬ ‫دەچمەوە بۆ سلێمانی‪ ،‬هیچ كارێکت نییە؟‬ ‫وتی بەس ئاگات لە موالزم عومەر بێت‪،‬‬ ‫پێشتریش سەردەمی یەکێتی بوون‪ ،‬چەند‬ ‫جارێكیش لەگەڵ مام جەالل دوو قۆڵی باسی‬ ‫“موالزم عومەر”مان كردووە‪ ،‬هەمیشە دەیوت‬ ‫بەبێ موالزم عومەر یەكێتی هیچ نییە‪ ،‬مام‬

‫جەالل زۆری خۆشدەویست‪ ،‬ئەگەر سەیریش‬ ‫بكەن‪ ،‬هەموو سەرکردە جیاوازەکانی ئەوساو‬ ‫ئێستاش پەیوەندیی باش و تەندروستیان‬ ‫لەگەڵ موالزم عومەر هەیە‪.‬‬ ‫لەبارەی هەندێ تایبەتمەندیی ژیانی موالزم‬ ‫عومەر‪ ،‬لە میوانداریی و دۆستایەتیدا‪ ،‬لیوا‬ ‫مەنسور‪ ،‬چیرۆکێکی میوانداریی دەگێڕێتەوە‬ ‫لە خڕەی ناوزەنگ و دەڵێت “شتی زۆر‬ ‫خۆش و تایبەتیی هەیە‪ ،‬كاتێك لە “خڕەی‬ ‫ناوزەنگ” سەردانمان کرد‪ ،‬لە سەربانی ژووری‬ ‫زیندانی یەكێتی میواندارییەکی تایبەتیی‬ ‫کردین و (كرێم كەرەمێل)ی بۆ دروستكردین‬ ‫و خواردمان‪ ،‬لەو قۆناغە سەختەدا ئەو جۆرە‬ ‫شیرینییە زۆر سەخت بوو دروستکردنیی‪،‬‬ ‫ڕەنگە لە شاریشدا بەئاسانی دروست نەكرێت‪!.‬‬ ‫لە کۆتاییدا‪ ،‬لەبارەی وەفا و پێزانین‬ ‫بۆ هاوڕێکانی‪ ،‬ئەم هاورێیەی موالزم عومەر‬ ‫دەڵێت‪ :‬هەموو جارێ کە دەچوومە الی و‬ ‫دەمویست بچمە ئەوروپا‪ ،‬پێی دەوتم گەر‬ ‫د‪.‬جەمال نەبەز دەبینی‪ ،‬ئێمە ئامادەین هەموو‬ ‫هاوکارییەکی ماددی و مەعنەوی بکەین‪،‬‬ ‫هەمیشە الی مام جەالل و کاک نەوشیروان‬ ‫ستایشی هەڵویستە کوردانەکانی د‪ .‬جەمال‬ ‫نەبەزی دەکرد‪ ،‬بەبێ ئەوەی بهێڵێت د‪.‬جەمال‬ ‫نەبەز خۆی بیزانێ و بیبیستێتەوە‪ .‬پاشتریش‬ ‫کە من گەڕامەوە لە ئەوروپاوە‪ ،‬هەر ئەو بوو‬ ‫پێشنیاری بۆ کردم لە وەزارەتی پێشمەرگە‬ ‫کاربکەم و پاشتریش ناردمیانە مۆسکۆ‬ ‫کاربکەم وەک پسپۆڕێکی سەربازیی‪.‬‬

‫زۆرم پێخۆشە رۆژنامەی (زەمەن)‬ ‫بەسەركردنەوەیەكی رێزلێنان بۆ سەركردە‬ ‫و فەرماندەی تێكۆشەر‪ ،‬كاك موالزم عومەر‬ ‫رێكدەخات‪ .‬هیوادارم تا تەواو دەبێ و باڵوی‬ ‫دەكەنەوە لێنەگەڕێن كاك عومەر بیبینێ و‬ ‫پێی بزانێت‪ ،‬ئەگینا گیانی دەستبەرداری و‬ ‫تەوازعی وی‪ ،‬كارە باشەكەیان پەكدەخات‪.‬‬ ‫بە درێژایی ماوەی كاركردنم لە رۆژنامەوانی‬ ‫و راگەیاندندا‪ ،‬دەمزانی كاك عومەر نە حەزی‬ ‫بە دیدارو دەركەوتنە لە میدیاو نە بە پیری‬ ‫بانگەوازی پێویستی گێڕانەوەی ژیاننامەو رۆڵی‬ ‫شەرافەتمەندانەی خۆیەوە دێت لە میدیادا‪ .‬ئەم‬ ‫خەسڵەتە شۆڕشگێڕە جوانەی لەگەڵ واقیعی‬ ‫دۆستایەتی و برادەرایەتی لە دڵەوە بۆ دڵی‬ ‫كاك عومەر‪ ،‬لەگەڵ رۆژنامەنووس و میدیاكارانی‬ ‫كوردستان‪ ،‬وێك نایەتەوە‪ .‬عادەتەن سەركردەو‬ ‫بەرپرسەكان دۆستایەتی خۆیان لەگەڵ‬ ‫میدیاكاران بە ئامانج و پێویستی بایەخدانی‬ ‫میدیاییەوە دەپێچنەوە‪ .‬ناڵێم مەرجداری‬ ‫دەكەن‪ ،‬كە ئەوە زوڵمی گشتگیركردنە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫كێ لەم زەمەنی بەرژەوەندی و جەنجاڵیەدا‬ ‫(وەبەرهێنان) لە دۆستایەتییەكانی خۆی‬ ‫ناكات؟ كاك عومەر وا نییە‪ .‬هەر كە‬ ‫دەمانوویست لەسەر ژیاننامەی تێكۆشەرێك‪،‬‬ ‫یان شەهیدێك‪ ،‬بەرنامە بكەین‪ ،‬كاك عومەر‬ ‫هەموو جۆرە هاوكاری و پشتیوانییەكی‬ ‫دەنواند‪ ،‬بەاڵم قەت نەیدەسەلماند دیدارێكی‬ ‫تێروتەسەل لەسەر رەوتی خەباتی خۆی ساز‬ ‫بكات‪ ،‬لەبەرئەوە جارێكیان ناچاربووم بێ‬ ‫ئیزنی خۆی و بۆ رێزلێنان‪ ،‬دیدارێكی پێشتری‬ ‫لەسەر شەهیدی سەركردە عەلی عەسكەریی‬ ‫لە كتێبێكی تایبەت بگوازمەوە بۆ كوردستانی‬ ‫نوێ‪ .‬وتم لێی بپرسم وەك هەمیشە چاوپێكەوتن‬ ‫ناكات و ئەم گەنجینە دەوڵەمەندەی شۆڕش هیچ‬ ‫ناگێڕێتەوە كە باس دێتە سەر خۆی‪.‬‬ ‫ئەمەش رەنگە شەهادەت بێت كە نێوان‬ ‫خۆشی و دۆستایەتی وی لەگەڵ رۆژنامەنووسان‬ ‫و رووناكبیران‪ ،‬حاڵەتێكی دەگمەنەو لە جوامێری‬ ‫و خاكەڕایی و گیانی بەرزی هەڤاڵێتی و برایەتی‬ ‫خۆیەوەیەتی‪.‬‬ ‫لە رەوتی خەباتی دوورو درێژو تێكۆشانی‬ ‫موالزم عومەر‪ ،‬لەناو شۆڕشی نوێ و یەكێتی‪،‬‬ ‫دەیان نەقلی خۆش و گێڕانەوەی دڵفێنكەرەوەی‬ ‫لەسەر دەگێڕنەوە‪ .‬ئەمانە نوكتە نین‪ ،‬بەقەدەر‬ ‫ئەوەی (نوقتە)ی پرشنگدارن لەسەر ئەو‬ ‫جوامێری و خاكەراییەی پێی ناسرابوو‪ ،‬هەر‬ ‫لە بەسەرهاتە خۆشەكانی هونەرمەند میدحەت‬

‫كاكەیی و زۆرانی تر‪ ،‬تا ئەو نموونانەی خۆم‬ ‫شاهیدی روودانی بووم‪.‬‬ ‫یەكەمجار كاك عومەرم لە نزیكەوە بینی‬ ‫ساڵی ‪ 1995‬بوو لە هەولێری پایتەخت‪.‬‬ ‫یەكەم كتێبی چاپكراوی خۆم بۆ برد كە بە‬ ‫راست و چەپدا حەزم دەكرد خەڵك بیبینێ و‬ ‫بمناسێ‪ .‬لەناو قەرەباڵغی و میوانانی زۆردا‪،‬‬ ‫كە چاوەڕێیان دەكرد‪ ،‬خۆی هاتە دەرەوە و‬ ‫پێشوازیی بە پەرۆشی لێكردم و بە بایەخەوە‬ ‫لەسەر كتێبەكە پرسیاری دەكرد‪ .‬ئینجا هاتە‬ ‫سەر پێویستی بایەخدانی یەكێتی بە نووسەر‬ ‫و رووناكبیران‪ .‬بیرم ناچێتەوە ئەو كاتە لە‬ ‫سلێمانی گرفتێك لەسەر كۆڕەكانی كاك بەختیار‬ ‫عەلی و رووناكبیرەكانی گۆڤاری (ئازادی)‬ ‫روویدابوو‪ ،‬كاك عومەر وتی ئەمانە رووناكبیری‬ ‫باش و دڵسۆزی گەلەكەمانن‪ ،‬دەبێ ئێمە‬ ‫هانیان بدەین‪ .‬ئەم قسانەی بۆ رۆژنامەنووسێكی‬ ‫یەكێتی كرد و لە كۆڕێكی گشتی نەبوو‪ ،‬تا‬ ‫سیاسەتی پێوە بكات‪ .‬لەو جارەوە هەموو‬ ‫جارێك كاك عومەری دۆستی رۆژنامەنووسان‬ ‫و رووناكبیران دەبینم و دەناسم‪ .‬دەیان بەڵگەم‬ ‫الیە لەسەر پشتیوانی و هاوكارییەكانی وەك‬ ‫“ئەهلی چەك” لەگەڵ “ئەهلی قەڵەم” كە قەت‬ ‫گرێدراوی مەسڵەحەتێكی تایبەتی نەكردبوو‪.‬‬ ‫لە دانیشتنێكدا موعاناتی خۆم و هاوكارەكانم‬

‫لەگەڵ برایەكدا گێڕایەوە‪ ،‬وتی‪ :‬زۆر سەیرە بۆ‬ ‫ئەویش ناتانكات بە هاوڕێی خۆی تا بزانێت‬ ‫ئێوەی مەعشەری رۆژنامەنووسان كوڕی باشن‬ ‫و دڵسۆزتان تیایە؟‬ ‫جارێكیان یادی بەخێر‪ ،‬سەرۆك مام جەالل‬ ‫كۆبونەوەو نیوەڕۆخوانێكی بۆ رۆژنامەنووسانی‬ ‫كوردستانی نوێ كرد‪ .‬كاك عومەریش لەوێ‬ ‫بوو‪ ،‬كە بە حوكمی نزیكی چیرۆكەكانی ئێمەی‬ ‫بە خۆش و ناخۆشەوە دەزانی‪ .‬مام جەالل بە‬ ‫پێكەنینەوە وتی‪ :‬كوڕینە مژدەتان دەمێ‪ ،‬كاك‬ ‫فاڵن بروسكەی كردووە ئەم هەفتەیە دێتەوە‬ ‫التان‪ .‬كاك موالزم عومەر وتی مام جەالل‬ ‫دە وازیان لێ بێنە با خواردنەكە بە دڵیانەوە‬ ‫بنووسێ‪ .‬ئاخر ئەو ئەگەرچی برادەرو دۆستی‬ ‫هەموو هەڤاڵەكانی خۆی بوو‪ ،‬لە سەركردایەتی‬ ‫و فەرماندەیی‪ ،‬بەاڵم لەبەر نزیكی خۆی‬ ‫لێمانەوە‪ ،‬دیوی دووەمی ئازارەكانیشی دەبینی‪.،‬‬ ‫هەموو بینینێكی كاك عومەر لەگەڵ ئێمەی‬ ‫نەوەی دوای راپەڕین و لە هەر بۆنە و تەنانەت‬ ‫شەقامێكی گشتیدا‪ ،‬ئاوێتە بوو بە رێز و‬ ‫حورمەت و حەنانێكی باوكایەتی و برا گەورەیی‬ ‫و قسەی خۆش‪ .‬تەمەن درێژی بۆ كاك عومەر‬ ‫دەخوازم‪ ،‬كە نموونەی جوامێری و دۆستایەتی‬ ‫و دڵفراوانییە لەناو گەلەكەمان و بزووتنەوەی‬ ‫سیاسی كوردستاندا‪.‬‬

‫ستران عەبدوڵاڵ و موالزم عومەر‬

‫‪4‬‬

‫ژمارە (‪ )33‬سێشەممە ‪2019/9/10‬‬ ‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫جوامێرێک‬ ‫لە شاخ و شاردا‬

‫مستەفا سەید قادر‬ ‫لە تووژەڵە لەساڵی ‪ ١٩٨0‬کاک‬ ‫موالزم عومەرم ناسی‪ ،‬کە ئەوکات‬ ‫بەرپرسی مەکتەبی عەسکەریی یەکێتی‬ ‫نیشتمانی کوردستان بوو‪ .‬ئەو ڕۆژگارە‬ ‫زۆربەی بارەگاکانی مەکتەبی سیاسی و‬ ‫سەرکردایەتی لە تووژەڵە و ناوزەنگ و‬ ‫زەڵێ بوون‪.‬‬ ‫پاشتر لە شەڕەکاندا لە نزیکترەوە‬ ‫یەکترمان ناسی و تا وای لێهات‬ ‫لەچەندین بۆنەی جیاجیادا لە ژیانی‬ ‫پێشمەرگایەتی شاخ و ژیانی سیاسی‬ ‫و ژیانی رێکخراویی و لە دوای‬ ‫ڕاپەڕینیشدا‪ ،‬لە ژیانی بەڕێوەبردنیشدا‬ ‫بەڕێزیانم زیاتر ناسیوەو هەمیشە باش‬ ‫و خۆش بووە‪ ،‬بەڕێزیان جگە لەوەی‬ ‫بەرپرسی مەکتەبی عەسكەری بوو‪ ،‬لە‬ ‫کاتی شۆڕش و شاخدا ئەندامی مەکتەبی‬ ‫سیاسی یەکێتیش بووە‪ ،‬سەرکردایەتی‬ ‫و فەرماندەیی چەندین شەڕی گەورەو‬ ‫جۆراجۆری کردووە‪ ،‬یەکێک بووە لە‬ ‫مرۆڤە ئازاو چاونەترسەکان‪ ،‬نەک بە‬ ‫تەنها وەکو فەرماندەیەک‪ ،‬بەڵکو وەک‬ ‫پێشمەرگەیەکیش ئازاو جوامێر بووە‪.‬‬

‫موالزم عومەر لە سێ بەرگی‬ ‫یاداشتەکانی ‪١٩٨٨ - ١٩٧٥‬ی‬ ‫“نەوشیروان مستەفا ئەمین” دا‬ ‫لە کەناری دانوبەوە بۆ خڕی ناوزەنگ‬ ‫• پێش ئەوەی نوێنەرەكانی كۆمەڵە‪،‬‬ ‫لە سەركردایەتی یەكێتیدا دیاری بكرێن‪.‬‬ ‫سەرانی كۆمەڵە‪ ،‬ئەوانەی لە برادۆست‬ ‫بون‪ :‬ساالر‪ ،‬مەال بەختیار‪ ،‬ئازاد هەورامی‪،‬‬ ‫عومەری حاجی عەبدوڵاڵ‪ /‬موالزم عومەر‪،‬‬ ‫كۆبونەوەیەكیان كرد‪ .‬ئارام نەهات بۆ‬ ‫كۆبونەوەكان‪ .‬منیشیان بانگ كرد بۆ‬ ‫كۆبونەوەكە‪ .‬هەمویان داوایان لـێكردم‬ ‫منیش یەكێ بم لە نوێنەرەكانی كۆمەڵە‪.‬‬ ‫من خۆم پێمخۆش نەبو‪ .‬زۆریش بەهانەم‬ ‫هێنایەوە بۆ ئەوەی واز لە من بهێنن‪.‬‬ ‫• نوێنەرەكانی كۆمەڵە بەمجۆرە‬ ‫دانران‪ :‬شاسوار جەالل “ئارام”‪ ،‬نەجمەدین‬ ‫عەزیز “ساالر” حیكمەت محەمەد كەریم‬

‫لەڕووی سیاسی و دیبلۆماسیشەوە‪،‬‬ ‫هەمیشە موالزم عومەر بە هەڵوێست‬ ‫و خاوەن ڕای خۆی بووە‪ .‬لەڕووی‬ ‫بەڕێوەبردنیشەوە ماوەیەک وەزیری‬ ‫ناوخۆ بووەو لە پاشان جێگری سەرۆک‬ ‫وەزیران بووە‪ ،‬لە ئیدارەی سلێمانی‬ ‫و بە هەمان دڵسۆزی و خاکی و لە‬ ‫خۆبردوویی پێشمەرگایەتییەوە کاری‬ ‫کردووە‪.‬‬ ‫کاک موالزم عومەر‪ ،‬دەهێنێ زۆری‬ ‫لەسەر بنووسرێ و باس بکرێ‪ ،‬چونکە‬ ‫کەسایەتییەکی دیار و سەنگین‪ ،‬دڵناسک‬ ‫وەک خۆی‪ ،‬بەاڵم لەهەمان کاتدا دڵفراوان‬ ‫بووە‪ ،‬مرۆڤدۆست‪ ،‬نیشتمانپەروەر‪،‬‬ ‫خاکی‪ ،‬ئازا لە شەڕدا‪ ،‬وەک فەرماندە‬ ‫و پێشمەرگە‪ ،‬ئازا لە هەڵوێست و ڕا‬ ‫دەربڕیندا‪ ،‬جوامێر‪ ،‬ڕەزا سووک و قسە‬ ‫خۆش‪ ،‬نەوسن بەاڵم دەستڕەنگینیش لە‬ ‫خواردن ئامادەکردندا‪ .‬پاک و خاوێن و‬ ‫شیک‪ ..‬دەستپاک و دەستباڵو‪.‬‬ ‫خۆزگە کاک موالزم عومەر دەیتوانی‬ ‫نووسینێک بە فراوانی و هەمەالیەنە‬ ‫لەسەر وێستگە جیاوازەکانی ژیانی‬ ‫تایبەتیی خۆی و وێستگەی سیاسیی‬ ‫و پێشمەرگایەتی خۆی دەنووسی‪ ،‬لە‬ ‫جۆری یادەوەریی و بیرەوەریی نامە‪.‬‬

‫“مەال بەختیار”‪ ،‬ئازاد هەورامی “عادل”‪،‬‬ ‫عومەری حاجی عەبدوڵاڵ “رەنجدەر”و‪،‬‬ ‫من‪.‬‬ ‫• لە پاش زنجیرەیەك كۆبونەوە‪،‬‬ ‫كە نەك هەر ئەندامەكانی سەركردایەتی‪،‬‬ ‫بەڵكو هەمو ئەو كادرو فەرماندەی كەرتو‬ ‫مەفرەزانەی لە برادۆست بون بەشدار‬ ‫بون‪ ،‬بڕیار درا گفتوگۆ لە گەڵ عیراق‬ ‫بكرێ‪ .‬بۆ ئەو مەبەستەش مام جەالل‪،‬‬ ‫عەلی عەسكەریو عومەر عەبدوڵاڵ‪ ،‬چون‬ ‫بۆ لوبنان‪ .‬وا بڕیار بو ئەگەر پێویستی‬ ‫كرد بۆ چون بۆ بەغدا بۆ دیتنی سەر‬ ‫كۆمار ئەحمەد حەسەن ئەلبەكر – مام‬ ‫جەاللو بۆ دیتنی جێگری سەر كۆمار‬ ‫سەدام حسێن ‪ -‬عەلی عەسكەریو‪ ،‬بۆ‬ ‫دیتنی خوار ئەوان – عومەر عەبدوڵاڵ‬ ‫بچێ‪ .‬بۆ ئەوەی بیانوی گلدرانەوەش‬ ‫نەبێ لە یەكێ زیاتر نەچێ‪ .‬لە الیەن ك‬ ‫س – ینك بە هەمان شێوەی حكومەت‬ ‫خۆی كاغەزێكی بێ سەرناو و بێ ئیمزا‬

‫“نەوشیروان مستەفا و موالزم عومەر” گفتوگۆیەکی گەرم‬

‫موالزم عومەر‬ ‫لە بیرەوەریی نەوشیروان مستەفا دا‬ ‫نوسرا كە بدرێ بە كاربەدەستان‬ ‫• یەكێ لە گەورەترین گیروگرفتەكانی‬ ‫رێگە درێژەكەمان ئەوە بو؛ زۆری‬ ‫پێشمەرگەكانمان شاریی بون‪ ،‬نەیان‬ ‫ئەزانی چۆن رەفتار لە گەڵ واڵخ بكەنو‬ ‫چۆن بار بكەن‪ .‬من لە تەجروبەی‬ ‫پێشومەوە هەستم بەم كێشەیە ئەكرد‪.‬‬ ‫پێشنیارم كرد ‪ ١0‬كەس لە پێشمەرگە‬ ‫بادینییەكان‪ ،‬كە خۆم باشم ئەناسین‬ ‫هەڵبژێرم و‪ ،‬لە گەڵ خۆمان بیانبەین لە‬ ‫رێگا بۆ بار كردنو‪ ،‬بەڕێوەبردنی واڵخەكان‬ ‫یارمەتیمان بدەن‪ .‬موالزم عومەر توڕە بو‪.‬‬ ‫وتی‪“ :‬تۆ باوەڕت بە هاوڕێیانی كۆمەڵە‬ ‫نیە و ئەتەوێ بیانشكێنی‪ ،‬ئەگینا ئەمان‬ ‫چییان لەوان كەمترە”‪ .‬منیش وتم‪:‬‬ ‫“باشە ئەیبینین”‬ ‫• مامۆستا عەزیز و موالزم عومەر لە‬ ‫مناڵییەوە هاوڕێی نزیكی یەكتری بون‪ .‬لە‬ ‫پێشمەرگایەتیدا هاوڕێیەتییەكەیان پتەوتر‬ ‫بو بو‪ .‬بەیانییەكەی كە ئەبو كۆبینەوە بۆ‬ ‫داگرتنی بارەكان لە سەر شاخ‪ .‬مامۆستا‬ ‫عەزیز خۆی دواخست‪ .‬عومەر كردی‬ ‫بە گلەیی و بۆڵە و قڕە‪ .‬عەزیز جوابی‬ ‫دایەوە‪ .‬عەزیز بۆ بەهانەیەك ئەگەڕا‬ ‫خۆی لە سەركەوتنی شاخەكە ال بدا‪.‬‬ ‫ عومەر وتی‪“ :‬تۆ بۆیە وا ئەكەیت بۆ‬‫ئەوەی خۆت بدزیتەوە”‪.‬‬ ‫ عەزیز وتی‪“ :‬بەڵێ وایە‪ .‬من‬‫سەرناكەوم‪ ،‬چی ئەكەی بیكە!”‪.‬‬ ‫ عومەر وتی‪“ :‬مام جەالل باشتان‬‫ئەناسێ‪ ،‬میم المیەكەی تۆ‪ :‬ماركسییەتی‬ ‫لینینی نیە‪ ،‬مریشك لێدانە”‪.‬‬ ‫ خەریك بو زیاتر دەمیان لە یەك‬‫گیر ببێو قسەكانیان لەوە تێبپەڕێ‪.‬‬ ‫ناچار بوم خۆم تێهەڵقورتان و قسەكەم‬ ‫پێ بڕینەوە‪.‬‬ ‫• لە ناو “غەل”ێك دا لە سەر بەفرەكە‬ ‫موالزم عومەر چوار مشقی دانیشتبو شتی‬ ‫ئەنوسی‪ .‬بەالمەوە سەیر بو‪ .‬وامزانی نامە‬ ‫ئەنوسێ بیدا بە كاروانچییەكان بۆی ببەن‬ ‫بۆ شێنێ یان جێگایەكی تر‪ .‬لێم پرسی‪:‬‬ ‫“ئەوە چی ئەكەی؟”‪.‬‬ ‫وتی‪“ :‬نامە ئەنوسم”‬ ‫وتم‪“ :‬بۆ كێ؟”‬ ‫وتی‪“ :‬بۆ تۆ!”‬ ‫وتم‪“ :‬من ئەوە خۆم لە بەردەمتا‬ ‫راوەستاوم‪ ،‬چ پێویست ئەكا نامەم بۆ‬ ‫بنوسی؟”‬ ‫وتی‪“ :‬ئیستیقالە ئەنوسم لە‬ ‫پێشمەرگایەتی!”‬ ‫• بەدرێژایی رێگا لەگەڵ عومەر‬ ‫پێكەوە بوین‪ ،‬هیچ ئارەزویەكی نەبو بچێ‬ ‫بۆ قەرەداخ و كاروباری هەرێمی قەرەداخ‬ ‫وەربگرێ‪ .‬تاقەتی لە پێشمەرگایەتی‬ ‫چوبو‪ ،‬ئەیویست رێگە بدرێ بچێ بۆ‬ ‫دەرەوە‪ .‬حەزی ئەكرد جارێ هەر لەگەڵ‬ ‫من بمێنێتەوە‪ .‬ئەوی راستی بێ بۆ من‬ ‫یارمەتیدەرێكی باش بو‪ .‬لەو روەوە‬ ‫نامەمان بۆ كاك ئارام نوسیو‪ ،‬من‬ ‫بیروڕاكانی خۆمم دەربارەی هەلومەرجی‬ ‫كوردستان و جواڵنەوەكە بۆ رون كردبوەوە‬ ‫و‪ ،‬هەوڵمدابو زۆر لەو قسە ناڕاستانەی‬ ‫پێیان گەیاندبو‪ ،‬راست بكەمەوە‪ ،‬وەاڵمی‬ ‫نامەكانی بۆ نوسینەو و‪ ،‬مەفرەزەیەكی‬

‫نارد بۆ بەشی هەرێمەكەیان لەو چەكانەی‬ ‫هێنابومان بۆیان بنێرین‪ .‬مەفرەزەكە‬ ‫بریتیبو لە شەماڵ (شێخ محەمەدی‬ ‫شێخ مەحمودی باخ)‪ ،‬رۆستەم (حەسەن‬ ‫حەمید) و ئازاد محەمەد غەریب و‪ ،‬چەند‬ ‫پێشمەرگەیەكی تر‪ .‬بەشەكەی خۆیان‬ ‫وەرگرتو گەڕانەوە‪ .‬لەگەڵ كاك ئارام‬ ‫وا رێكەوتبوین‪ ،‬دوای رێكخستنەوەی‬ ‫كاروباری هەرێمی قەرەداخ‪ ،‬بپەڕێتەوە بۆ‬ ‫الی ئێمە و ماوەیەك بەیەكەوە بین‪.‬‬ ‫• لە نامەیەكدا كە رۆژی ‪٧٨/6/١0‬‬ ‫لە ناوچەی ژیركییەوە‪ ،‬خالید سەعید‪،‬‬ ‫حسێن بابە شێخ‪ ،‬عومەر عەبدوڵاڵ‪/‬‬ ‫موالزم عومەر نوسیویانە‪ ،‬دوای باسكردنی‬ ‫شەڕی بازیو كشانەوەیان‪ ،‬نوسیویانە‬ ‫ئەڵێن‪“ :‬شەو كە لە چیا هاتینە خوارێ‪،‬‬ ‫نزیك گوندی بازێ‪ ،‬توشی كەمینێكی‬ ‫جاشەكان بوینو تەقەیان لـێكردین‪ ،‬وەكو‬ ‫بۆمان باس كردن ئێمە نەشارەزا بوین‪،‬‬ ‫لەو شەوەوە بوین بە دو قوەتەوەو لە‬ ‫یەكتری بڕ بوین‪ ،‬ئەمڕۆ برادەرانی پ ش‬ ‫م (مەبەستی دە دە كا دە یە) ئاگاداریان‬ ‫كردین بە نوسراو‪ ،‬كەوا كاك عەلی‬ ‫عەسكەری نوسراوی بۆ ئەوان نوسیوە‬ ‫كە بە خۆی و قوەتەكەی لە گەڵی دایە‪،‬‬ ‫بەرەو ئەتریش لە ناوچەی عەمادیە چونو‪،‬‬ ‫حاڵیان زۆر باشە”‪ .‬لە بەشێكی تری‬ ‫نامەكەیاندا نوسیویانە‪“ :‬ئێمە هەر لەسەر‬ ‫ئیشوكارەكانی خۆمان بەردەوام ئەبین‪،‬‬ ‫دوای ئەوەی كە وەجبەی چەكەكانمان‬ ‫دەسكەوت بەرەو بادینان ئەڕۆین‪ ،‬كە لەو‬ ‫ناوچانەدا وەكو ئاگادار كراوین چەكداری‬ ‫خۆمانی لـێیە‪ :‬بەیتوشەبابو ئولودەرە”‪.‬‬

‫پەنجەکان یەکتر ئەشکێنن‬ ‫عومەرەکان‬

‫• بە رێکەوت چەند کەسێ لەوانەی‬ ‫لە دەزگا سەرکردەییەکانی یەکێتیدا‬ ‫کاریان ئەکرد‪ ،‬ناویان عومەر بو‪ :‬عومەر‬ ‫مستەفا و عومەر عەزیز لە بزوتنەوە‪،‬‬ ‫عومەر عەبدوڵاڵ‪ /‬موالزم عومەر و‬ ‫عومەر سەید عەلی لە کۆمەڵە و عومەر‬ ‫شێخموس لە خەتی گشتی‪ .‬بۆ ئەوەی‬ ‫ئەم ناوانە لە یەکتری جیابکرێنەوە‪،‬‬ ‫عومەر مستەفا بە کاکی کاکان و کاکە‬ ‫عومەر و عومەر عەزیز بە حاکم عومەر‬ ‫و عومەری حاجی عەبدوڵاڵ بە موالزم‬ ‫عومەر و عومەری سەید عەلی بە سەید‬ ‫عومەر و عومەر شێخموس بە هۆمەر ناو‬ ‫ئەبران‪ .‬ئەم ناوە لە یەکچوانە هەندێ‬ ‫جار “ئیشکال” و نوکتەی دروست ئەکرد‪،‬‬ ‫وەکو ئەیانگێڕایەوە‪:‬‬ ‫جارێکیان ‪ ٣‬عومەر پێکەوە چوبون بۆ‬ ‫لیبیا‪ ،‬یەکێ لە لیبیەکان کە بە ریز ناوی‬ ‫چەند عومەری بەدوای یەکا دیبو‪ ،‬وتبوی‪:‬‬ ‫بە ‪ ٣‬عومەر ‪ ١‬عەلییان دەسنەکەوتوە‪،‬‬ ‫لەگەڵ خۆیانی بهێنن‪.‬‬ ‫جارێکی تر ‪ ٣‬عومەر پێکەوە سەردانی‬ ‫سەفارەتی ئێرانییان کردبو لە شام‪ .‬ئەو‬ ‫کاتە نێوانی ئێران و یەکێتی ناخۆش بو‪،‬‬ ‫ئەمان چوبون خۆشی بکەنەوە‪ .‬یەکێ لە‬ ‫ئێرانیەکان کە ناوەکانی دیبون‪ ٣ ،‬عومەر‬ ‫بەدوای یەکا ریزبون‪ ،‬وتبوی‪ :‬ئەمانەیان‬ ‫ناردوە بۆ باشکردنی پەیوەندی‪ ،‬یان بۆ‬

‫هێرشکردن؟‬ ‫• من و موالزم عومەر‪ ،‬حەمەسەعید‪،‬‬ ‫هاوڕێ جەبار‪ ،‬خێوەتێکی گەورەمان‬ ‫هەڵدا و لە نایلۆنمان گرت‪ .‬نایلۆنێکی‬ ‫لەسەری‬ ‫راخستبو‪،‬‬ ‫ئەستورمان‬ ‫ئەنوستین‪ ،‬یەکی یەک بەتانیمان هەبو‪.‬‬ ‫چرای غازمان لە ئێرانەوە بۆ ئەهات‪.‬‬ ‫خێوەتەکەمان لە پاڵ شاخەکەدا‬ ‫هەڵدابو‪ ،‬زۆری پێنەچو ژێرەکەی بو بە‬ ‫ئاوەزێ‪ .‬کانییەکی تێدا تەقیبو‪ ،‬بە جۆگا‬ ‫ئاوەڕۆیەکمان بۆ دەرەوە بۆ کرد‪.‬‬ ‫• رۆژی ‪١٣‬ی شوباتی ‪ ،٨0‬لەگەڵ‬ ‫عومەری حاجی عەبدوڵاڵ‪ /‬موالزم‬ ‫عومەر‪ ،‬شازاد‪ ،‬گەیشتینە فڕۆکەخانەی‬ ‫میهراباد لە تاران‪ .‬عومەر شێخموس و‬ ‫هاوسەرەکەیشی‪ ،‬هاوزەمان گەیشتن‪.‬‬ ‫ئەمان کێشەیان نەبو‪ ،‬تێپەڕین و‬ ‫ئێمەش کەلوپەلەکانی خۆمان بەوان دا‬ ‫نارد‪ .‬ئێمە چونکە ڤیزای ئێرانمان نەبو‪،‬‬ ‫رێگەیان نەداین بڕۆین‪ ،‬گلیانداینەوە‪،‬‬ ‫خەریکبو سواری فڕۆکەیەکی ترمان بکەن‬ ‫و رەوانەی سوریامان بکەنەوە‪ .‬د‪ .‬فوئاد‬ ‫مەعسوم ‪-‬ئەو کاتە ‪ -‬نوێنەری یەکێتی‬ ‫بو الی حکومەتی ئێران‪ .‬بەڵینیان دابویە‬ ‫ڤیزاکەمان الی کاربەدەستانی فڕۆکەخانە‬ ‫بۆ دابنێن‪ ،‬بەڵێنەکەیان بەجێ نەهێنابو‪.‬‬ ‫گێچەڵی زۆریان پێ کردین‪ .‬بۆ ئەوەی‬ ‫خۆمان گیربکەین تا کارەکەمان بۆ‬ ‫جێبەجێ ئەبو‪ ،‬ناچاربوین سەرو بلیتی‬ ‫تازە بکڕین‪ .‬پاش چەند سەعاتێ‬ ‫چاوەڕوانی‪ ،‬رێگەیان داین بچینە ناو‬ ‫تارانەوە‪.‬‬ ‫• من لە گواڵن دامەزرام‪ .‬گواڵن‪:‬‬ ‫ناوە بۆ چەند گوند‪ ،‬بۆ چەند شاخ و‬ ‫بۆ یەکێ لە مانگەکانی ساڵی کوردی‬ ‫و بۆ ئەو شۆڕشە “وەهم”یەی پارتی‬ ‫دوای ئاشبەتاڵ هەڵیگیرساندۆتەوە‪.‬‬ ‫هەواڵەکانی بۆم ئەهات‪ ،‬وایان ئەگەیاند‬ ‫لەشکرکێشی جود نزیک بۆتەوە‪ .‬نامەم‬ ‫بۆ م‪ .‬س‪ .‬نوسی‪ ،‬روداوەکەم بۆ‬ ‫گێڕانەوە و هەندێ بانگەوازم نوسیبو کە‬ ‫بە مەجفوری لە رادیۆ بیخوێننەوە‪ ،‬داوام‬ ‫لە هێزەکانی ناوچەکە کردبو کۆببنەوە‪.‬‬ ‫داوام لە موالزم عومەر کرد‪ ،‬هێزێک‬ ‫بهێنێتە قەاڵتوکان و نامەیەکیشم بۆ‬ ‫سەید کەریم نوسی‪ ،‬کە بەبێ دواکەوتن‬ ‫خۆی و هێزەکەی لەگەڵی بو‪ ،‬بگەڕێنەوە‬ ‫دۆڵی شاور‪.‬‬ ‫• د‪ .‬قاسملو‪ ،‬داوای هێزێکی بچوکی‬ ‫کرد‪ ،‬مام جەالل بەڵێنی دایە هەر ئەو‬ ‫رۆژە مشوری ناردنیان بخوات‪ .‬هێزێکی‬ ‫پشدەر لەوێ بون‪ ،‬ئەوانەی لەگەڵ عەلی‬ ‫بچکۆل نارد د‪ .‬قاسملو پێشنیاری کرد‬ ‫کە موالزم عومەر‪ ،‬بەو ئیعتیبارەی‬ ‫عەسکەرییە‪ ،‬سەردانێکی مەیدانەکانی‬ ‫شەڕ بکا و فەرماندەکانیان ببینێ‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەوەی بزانێ کەموکوڕییەکانیان چیە‪.‬‬ ‫رۆژی دوایی عومەریش چو بۆ سەیری‬ ‫مەیدانەکانی شەڕ و هێزەکانیان‪ .‬زۆری‬ ‫هێزەکانی دیموکرات هەڵوەشابون و‬ ‫ورەی شەڕیان نەمابو‪ ،‬تەنانەت لە هەندێ‬ ‫شوێن بەشی شارەزایی و چاوساغی‬ ‫هێزەکانی “یەکێتی”شیان نەمابو‪ ،‬ناچار‬ ‫داوای هێزی مەڵبەندەکانمان کرد‪ .‬مام‬

‫موالزم عومەر و ئازاد هەورامیی‬

‫جەالل بۆ ئەوەی گوڕ و تین بخاتە بەر‬ ‫هێزەکانی یەکێتی‪ ،‬خۆی چوە ساوێن‪،‬‬ ‫بارەگای دانا و راستەوخۆ سەرکردایەتی‬ ‫هێزەکانی یەکێتی ئەکرد‪ ،‬کە ژمارەیان‬ ‫لە ‪ ٢‬هەزار تێپەڕیبو‪.‬‬

‫سەبارەت بە چۆنێتی شەهیدبوونی‬ ‫ئازاد هەورامی‪ ،‬خاتوو شنۆ‬ ‫شاسواری ‪-‬ی هاوسەرو هاوسەنگەری‬ ‫دەڵێت‪:‬‬

‫ئێوارەی ‪ ،٣0/٨/١٩٨٨‬بڕیاردرا‬ ‫ئازادو هێزەکەی بکشێنەوە بۆ شێخ‬ ‫ئایشێ‪ ،‬لەو کاتەدا گوێمان لە دەنگی‬ ‫کۆپتەر بوو‪ ،‬ئازاد بە پێشمەرگەکانی‬ ‫وت‪« :‬هەر کەسێ کۆپتەرێک بخاتە‬ ‫خوارەوە کچێکی هەورامی بۆ دەخوازم»‬ ‫پێشمەرگەکانی خستبووە پێکەنین‪ ،‬لە‬ ‫شاخەکەدا تەنیا پەناگەیەکی لێبوو‪،‬‬ ‫جیهازە راکاڵەکەی لێ دانرابوو‪ ،‬دوو‬ ‫کۆپتەرمان لەسەر ئاسمانی کونەکۆتر‬ ‫بینی‪ ،‬بە خێرایی تێدەپەڕین‪ ،‬جارێکی‬ ‫تر گەڕانەوەو لەو کاتەدا لەگەڵ ئازاد‬ ‫پێکەوە وەستابووین‪.‬‬ ‫‪ ٣0-٢0‬سم لەنێوانماندا بوو‪،‬‬ ‫کۆپتەرەکان ئەو شوێنەی ئێمەیان‬ ‫داگرتەوە‪ ،‬ئازاد لەناو تەپوتۆزدا ون‬ ‫بوو‪ ،‬پڕ بە گەرووم هاوارم کرد‪...‬‬ ‫ئازاد‪ ...‬ئازاد‪ ...‬گوێم لە دەنگێ بوو‪،‬‬ ‫بە کزییەوە وتی‪« :‬ئازاد تەواو» هاوارم‬ ‫کرد ئازاد پێکرا‪.‬‬ ‫کاک موالزم عومەر و کاک کۆسرەت‬ ‫و دوکتۆر هێمن و دکتۆر جەالل و‬ ‫پێشمەرگەکان گەیشتنە الی‪ ،‬پێاڵوە‬ ‫ئەدیداسەکانی دڕابوون‪ ،‬پەنجەکانی‬ ‫پێکرابوون‪ ،‬دەستی چەپی وردوخاش‬ ‫بووبوو‪ ،‬وتی‪« :‬کاک عومەر ئیتر‬ ‫لەمەودوا ناتوانم گیتار بژەنم» من‬ ‫خۆشم بریندار بووم‪ ،‬خوێن لە پشتگوێم‬ ‫دەهات‪ ،‬بەاڵم لەبەر ئازاد قسەم‬ ‫نەدەکرد‪ ،‬لەو کاتەدا ئازاد ڕووی کردە‬ ‫کاک عومەرو کاک کۆسرەت وتی‪« :‬لە‬ ‫پێشمەرگایەتیدا کوڕی خەڵک زۆر‬ ‫شەهید کراون‪ ،‬با ئیتر نۆرەی ئێمەش‬ ‫بێت‪».‬‬ ‫دواتر بە سواری واڵخێک بەرەو‬ ‫قەندیل بەڕێیان کردین‪ ،‬لە کاتی‬ ‫سەرکەوتندا‪ ،‬لە رێگا گابەردێک هاتە‬ ‫بەردەممان‪ ،‬یەکێک لە پێشمەرگەکان‬ ‫وتی‪« :‬هاوڕێ شنۆ با لەو رێگایەوە‬ ‫بڕۆین‪ ».‬منیش وتم‪« :‬نا من‬ ‫لەگەڵ ئازاد دەڕۆم‪ ،‬بەجێیناهێڵم»‬ ‫لەوکاتەدا بزەیەک کەوتە سەر لێوە‬ ‫وشکهەاڵتووەکانی ئازاد‪.‬‬ ‫دنیا بەرەو تاریکی ملی نا‪،‬‬ ‫سەرما تینی بۆ هێناین‪ ،‬جامانەکەی‬ ‫ملم کردەوەو لە سەری ئازادم پێچا‪،‬‬ ‫هەرچەندە زۆر سەرمام بوو‪ ،‬لە رێگا‬ ‫چەند جارێک ناوی شەوبۆ و شیرین ‪-‬‬ ‫ی هێنا‪.‬‬ ‫پێشمەرگەکانی‬ ‫دەستەدەستە‬ ‫ئەو دەوروبەرە‪ ،‬هەر کە هەواڵەکەیان‬ ‫زانیبوو‪ ،‬خۆیان دەگەیاندە المان‪.‬‬ ‫هەریەکەیان بە جۆرێک دڵتەنگی خۆی‬ ‫دەردەبڕی‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫ژمارە (‪ )33‬سێشەممە ‪2019/9/10‬‬ ‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫فاروق مەال مستەفا‪:‬‬

‫ـــــــە لوتکەدا‬

‫موالزم عومەر نموونەیەکی‬ ‫کەم وێنەیە لە سیاسەتدا‬ ‫فاروق مەال مستەفا‪ ،‬هاوڕێی نزیکی “موالزم عومەر” لە گفتوگۆیەدا تایبەتەدا‪ ،‬سەبارەت بە ژیانی سیاسییو‬ ‫کۆمەاڵیەتی ئەو‪ ،‬دەڵێت‪(:‬لە خەباتی نەتەوایەتیی و سیاسیدا‪ ،‬موالزم عومەر‪ ،‬کەسایەتییەکی دیار و کاریگەر‬ ‫بووە‪ .‬هەڵوێست و وازهێنانیشی لە کاری حیزبایەتیی‪ ،‬گرنگە ببێتە سەرمەشقێک بۆ نەوەی تازەو ئاکارو هەڵوێستە‬ ‫جوامێرەکانی و چاوی لێبکەن‪).‬‬

‫موالزم عومەر چیرۆکی ژیانی خۆی بۆ “لوتکەی زەمەن” دەگێڕێتەوە‬ ‫موالزم عومەر‪ ،‬لە دانیشتنێکی‬ ‫تایبەتدا‪ ،‬لەگەڵ “ستافی لوتکەی زەمەن”‬ ‫هێمای بۆ ئەوەکرد ساڵی ‪ ٢٠٠١‬وازی لە‬ ‫حزبایەتی و سیاسەت و یەكێتی‪ ،‬هێنا‪،‬‬ ‫لەو كاتەدا چەندینجار مام جەالل تەكلیفی‬ ‫لێكرد بگەڕێتەوە بۆ مەكتەبی سیاسی‬ ‫یان ببێت بە وەزیر لە بەغداو لەگەڵی کار‬ ‫بکات‪ ،‬بەاڵم بە راشكاوی بە مام جەاللی‬ ‫وت‪( :‬ئێمە نەوەی شاخ بووین و هەر‬ ‫خەریكی شۆڕش و پێشمەرگایەتی بووین‪،‬‬ ‫بە كەڵكی حكومڕانی نایەین‪ ،‬پێویستە‬ ‫ئیتر هەموومان وازبێنین و رێگە خۆش‬ ‫بكەین بۆ ئەوەی نەوەیەکی تازە بێنە‬ ‫پێشەوە كە خوێنەوارن‪ ،‬پشتیان بگرین‪،‬‬ ‫بۆ ئەوەی خەڵكی گەنج و خوێندەوار‬ ‫جێگەمان بگرنەوە‪).‬‬

‫هەر لەو دانیشتنە تایبەتەدا کە‬ ‫لەماڵەکەی خۆی‪ ،‬بە ئامادەبوونی‬ ‫“بەیار”ی کوڕی باسی لەوە کرد کە‬ ‫وازهێنانەکەی ئەو لە حیزبایەتیی بۆ‬ ‫ئەوە بوو‪ ،‬ئیدی نەرێتی وازهێنان و‬ ‫کورسی چۆڵکردن ببێت بە كولتوور و‬ ‫زۆرێكی تر لە مەكتەب سیاسییەكان و‬ ‫سەركردایەتییەكان وازبهێنن و رێگە بۆ‬ ‫خەڵكی تر خۆش دەكەن‪ ،‬بەاڵم بەداخەوە‬ ‫وا دەرنەچوو‪ ،‬چونكە لە كوردستان و‬ ‫رۆژهەاڵتی ناوەڕاستدا‪ ،‬سیاسییەكان‪ ،‬تا‬ ‫نەچنە گۆڕەوە‪ ،‬واز لە سیاسەت ناهێنن‪.‬‬ ‫لە ژیانی کۆمەاڵیەتیدا‪ ،‬موالزم عومەر‪،‬‬ ‫تەنها یەك كوڕی هەیە بەناوی “بەیار”‬ ‫لە ساڵی ‪ ١٩٨٤‬لە شاخ لە دایكبووە‪،‬‬ ‫خێزانەكەشی “دالرام” ساڵی ‪ ١٩٨٩‬لە‬

‫شاخ كۆچی دوایی كردووە‪.‬‬ ‫بەیاری كوڕی ساڵی ‪ ٢٠٠٧‬بڕوانامەی‬ ‫بەكالۆریۆسی بەدەستهێناوە لە ئەندازیاری‬ ‫تەالرسازیدا‪ ،‬پاشتریش ساڵی ‪٢٠١٢‬‬ ‫بڕوانامەی ماستەری لە پالنسازی شارو‬ ‫هەرێمەكاندا لە زانكۆی كۆڵۆمبیا لە ویالیەتە‬ ‫یەكگرتووەكانی ئەمریكا بەدەستهێنا‪،‬‬ ‫بەیار موالزم عومەر‪ ،‬بەدەر لە چاالکوانێکی‬ ‫سیاسیی لەنێو بزوتنەوەی گۆڕاندا‪،‬‬ ‫نووسەری كتێبی (ناعەدالەتی جوگرافی)‬ ‫یە‪ ،‬كە باسی ئەو زوڵم و ناعەدالەتیانە‬ ‫دەكات كە بەرامبەر پارێزگاكانی سلێمانی‬ ‫و هەڵەبجەو ئیدارەكانی گەرمیان و راپەڕین‬ ‫كراون و كار بۆ المەركەزیەت دەكات‪.‬‬ ‫خاوەنی تیۆری تایبەتە بە حوکمڕانیی و‬ ‫دادپەروەریی سیاسیی و کۆمەاڵیەتیی‪.‬‬

‫ـــــــاوكـم‬ ‫کاتێک باوکم وازی‬ ‫له پۆست هێنا‪،‬‬ ‫زۆرینه ههڵپهی پۆست‬ ‫و پارهیان بوو لەو‬ ‫ڕۆژگارەدا‬

‫ـــــــــــــــــــــــوالزم عومەری باوکی‬ ‫زوو له ساڵی ‪٢٠٠١‬دا وازی له كارگێڕی‬ ‫مهكتهبی سیاسی و جێگری سهرۆكی‬ ‫حكومهتی هەرێمی کوردستان هێنا‪ ،‬كه‬ ‫زۆرینه ههڵپهی پۆست و پارهیان بوو لەو‬ ‫ڕۆژگارەدا‪ .‬كه وازیشی هێنا‪ ،‬به ئاشكرا‬ ‫وتبووی كه سهردهمی ئێمه بهسهرچووهو‬

‫ئێمه زیاتر له شهڕو شۆڕشمان زانیوهو‬ ‫به كهڵكی قۆناغی ئاوهدانكردنهوه‬ ‫نایهین‪ .‬پێویسته ڕێگه چۆڵبكهین كه‬ ‫نەوەیەکی تازە بێنه پێشەوە‪ ،‬بۆ خزمهتی‬ ‫كوردستان‪ .‬دهشیوت پێویسته ههموومان‬ ‫وازبهێنین‪ ،‬تهنها “مام جهالل و كاك‬

‫نهوشیروان” بمێننهوه بۆ ئهوهی دهستی‬ ‫چهند گهنجێكی زیرهك و بهتوانا بگرن و‬ ‫پهروهردهیان بكهن‪ ،‬كه ببن به تیمێکی‬ ‫سهركردایهتی نوێ‪ ،‬كه بتوانن خزمهتی‬ ‫كوردستان بكهن و ژێرخانی ئابووری‬ ‫ببوژێننهوه‪ .‬تهنانهت یهكێك له كارگێڕانی‬ ‫مهكتهبی سیاسی ئهوكات‪ ،‬وتبوی باشه‬ ‫وازئههێنین‪ ،‬بهاڵم با كوڕهكانمان له‬ ‫جیاتی خۆمان دابنرێت‪ .‬باوكیشم وتبوی‬ ‫خهڵك له خۆمان بێزاره‪ ،‬ئینجا نۆرهی‬ ‫كوڕهكانمانه‪ .‬هەروەها وتبووی كه ئهم‬ ‫واڵته چهندین گهنجی زیرهك و بهتوانای‬ ‫تێدایه‪ ،‬بۆ ئهبێت فرسهتیان پێنهدرێت؟!‬ ‫بهداخهوه زۆرینهیان وازیان نههێناو‬ ‫ههر مانهوه تا دۆخی یهكێتی و ئهم‬ ‫سنوورهشیان بهم رۆژه گهیاند‪.‬‬

‫فاروق مەال مستەفا‬ ‫*بەو پێیەی سااڵنێکی زۆر هاوڕێی یەکتر بوون‪ ،‬بۆ‬ ‫دەستپێکی ئەم چاوپێکەوتنەمان تایبەتمەندیی ژیانی سیاسیی‬ ‫و هاوڕێیەتی‪ ،‬موالزم عومەر لە چیدا خۆی دەبینێتەوە؟‬ ‫ تایبەتمەندیی ژیانی موالزم عومەر لە زۆر شتدا خۆی‬‫دەبینێتەوە‪ ،‬گرنگترینیان پیاوێکی راستگۆیە و دەم و زمان‬ ‫و دڵی وەک یەکە‪ ،‬زۆر دڵسۆزی هاوڕێکانییەتی‪ ،‬بێگومان‬ ‫دڵسۆزیی هاوڕێیەتیش‪ ،‬بەشێکە لە دڵسۆزیی میللەت و خاک‪.‬‬ ‫خەڵکی خۆشدەوێ‪ ،‬جار جار لە خەڵکێک یان لە هاوڕێیەکیشی‬ ‫زوویر دەبێ‪ ،‬بەاڵم زوو دڵی ئاسایی دەبێتەوەو وەک خۆی‬ ‫لێدێتەوە‪ .‬من و ئەو زیاتر لە ‪ ٥٠‬ساڵە هاوڕێی یەکترین‪ ،‬تا‬ ‫ئێستا لە یەکتریی زوویر نەبووین‪ .‬سوپاسی دەکەم‪ ،‬من بە‬ ‫هاوڕێی تەمەنی خۆی دەزانێ‪.‬‬ ‫کاک عومەر یەکێکی تر لە تایبەتمەندییەکانی‪ ،‬خۆی‬ ‫هەڵناکێشێ و منەت ناکات‪ ،‬بۆ ئەو هەستە پاکەی بۆ خاک و‬ ‫نیشتمان هەیەتی‪ ،‬بەڵکو بە ئەرکێکی سەرشانی خۆی دەزانێ‪.‬‬ ‫مام جەالل هەمیشە وەسفی جوامێریی موالزم عومەری دەکرد لە‬ ‫شەڕدا‪ ،‬دەیوت تایبەتمەندێتی سەرکردەی هەیە لە شەڕەکاندا‪،‬‬ ‫هەموو جار دەڵێت وەرن دوام کەون‪ ،‬خۆی لە پێشەوە بوو‪،‬‬ ‫نەک وەک هەندێ سەرکردەی تر‪ ،‬لە دواوە بێت و خەڵک بنێرێتە‬ ‫پێشەوەی شەڕەکان‪ .‬هاوڕێ نزیکەکانی وەسفی دەکەن و دەڵێن‬ ‫هەرگیز لە شەڕدا نەترساوە‪ ،‬کەواتە هاتووە بۆ پێشمەرگایەتی‬ ‫تا گیانی خۆی ببەخشێ‪.‬‬ ‫*کەی یەکەمجار موالزم عومەرت ناسی‪ ،‬بیرەوەریی ئەو‬ ‫یەکترناسینە چییە و چۆن بۆ خوێنەرانی دەگێڕیتەوە؟‬ ‫ لە شۆڕشی ئەیلولدا بوو‪ ،‬هەردووکمان وەک دوو گەنجی‬‫تازە دەرکەوتوو‪ ،‬بەشداریی شۆڕشمان کرد‪ .‬هەرچەندە ئاڕاستەی‬ ‫سیاسیشمان جیاواز بوو‪ ،‬بەاڵم هاوڕێیەتییەکەمان درێژەی‬ ‫کێشا‪ ،‬چونکە کاک عومەر پیاوێکی پێشکەوتووخوازە‪ ،‬بۆیە ئەو‬ ‫هاوڕێیەتییەمان لەو رۆژگارەوە بۆ ئێستا گەشەی کردووە‪ ،‬بێ‬ ‫ئەوەی جارێ دڵئێشان و زوویربوونی تێدا بێت‪!.‬‬ ‫*بە بۆچوونی بەڕێزتان بەو پێیەی لێوەی نزیکن و هاوڕێن‪،‬‬ ‫هۆکاری وازهێنانەکەی لە دەسەاڵت و بەرپرسیارێتی بۆچی‬ ‫دەگەڕێتەوە؟‬ ‫ بۆ راستگۆیەتی دەگەڕێتەوە لەگەڵ بیروباوەڕی خۆیدا‪.‬‬‫کە بڕیاریدا وازبێنێ لە کاری حزبایەتی‪ ،‬بە هیچ شێوەیەک‬ ‫نەگەڕایەوە بۆ کاری سیاسی‪ .‬هەرچەندە زۆر هەوڵیشیان‬ ‫لەگەڵ دا‪ .‬بەاڵم بە وازهێنانەکەی دەسەاڵت و کەسایەتی‬ ‫بەرز بوویەوە‪ ،‬نەک الواز و بێ دەسەاڵت بێت الی خەڵک و‬ ‫هاواڵتیان‪ .‬بۆ بژێوی ژیانیشی لەسەر گیرفان و داهاتی خۆی‬ ‫ژیاوەو دەستی لەم و لەو‪ ،‬پان نەکردووەتەوە‪ ،‬یان نەچووە وەک‬ ‫هەندێ لە سیاسییەکانی تر‪ ،‬خەریکی بازرگانی بێت و دەست‬ ‫لەگەڵ ئەم بەرپرس و ئەو بەرپرس تێکەاڵو بکات و پۆست‬ ‫و پلە و خەباتەکەی بۆ ئەو بوارە بەکاربهێنێت‪ .‬جوامێرانە و‬ ‫شەرەفمەندانە لەسەر داهاتی خۆی ژیاوەو بە یەک سنوور لەگەڵ‬ ‫کەسایەتی و الیەنەکان وەستاوە و رێز لە خەباتی سیاسیی و‬ ‫کۆمەاڵیەتییان دەگرێت‪ .‬بەم شێوەیە رێزی کەسایەتیی خۆی‬ ‫گرتووە‪ ،‬رێزگرتنی کەسایەتیی مرۆڤ‪ ،‬بەشێکە لە پێکهاتەی‬ ‫کەسایەتیی خودی مرۆڤ‪ ،‬مرۆڤ تا نەتوانێ رێز لە کەسایەتیی‬ ‫خۆی بگرێ‪ ،‬ناتوانێ رێز لە خەڵک و نیشتمان و خاکیش بگرێ‪!.‬‬ ‫*لەگەڵ ئەوەی باسی ئەو تایبەتمەندییانەی موالزم عومەرت‬ ‫کرد‪ ،‬بەاڵم پێچەوانەی زۆرێ لە سیاسییەکانی تر‪ ،‬پاش‬ ‫ئەزموون و هەڵکشانی تەمەن و دوورکەوتنەوە‪ ،‬بۆ خەریکی‬ ‫نووسینەوەی بیرەوەرییەکانی نابێ‪ .‬بە بۆچوونی بەڕێزت ئەمە‬ ‫بۆچی دەگەڕێتەوە؟‬ ‫‪ -‬من چەندجارێ ئەوەم پێ وتووە‪ ،‬من لەسەر پێشنیاری‬

‫بەڕێزتان‪ ،‬لەمڕۆوە سەردەکەمە سەری و زۆر هانی دەدەم‬ ‫دەست بە نووسینەوەی بیرەوەرییەکانی بکات‪ ،‬چونکە بەڕاستی‬ ‫موالزم عومەر نموونەیەکی کەم وێنەیە لە دنیای سیاسەتی‬ ‫ئێمەدا‪ .‬من لێرەوە پەیمان بە ئێوەو خوێنەران دەدەم‪ ،‬جەختی‬ ‫لەگەڵ دەکەمەوە کە بیرەوەرییەکانی بنووسێتەوە‪.‬‬ ‫*بۆچی گرنگە ئەو بیرەوەرییانە هەبێ لە کتێبخانەی‬ ‫کوردیدا‪ ،‬یان بایەخ و گرنگی بیرەوەریی بۆ کەسێکی وەک‬ ‫موالزم عومەر لە چیدایە؟‬ ‫ بیرەوەری بەشێکە لە مێژوو‪ ،‬موالزم عومەریش لە‬‫نیوسەدەی رابردووی خەباتی نەتەوایەتیی و سیاسیی ئێمەدا‪،‬‬ ‫فیگەرێکی دیار و کاریگەر بووە‪ .‬دەبێتە سەرمەشقێک بۆ نەوەی‬ ‫نوێ و رەنگە دیالۆگ و گفتوگۆش لە ناوەندی سیاسیی و‬ ‫نووسینی ئێمەدا بخولقێنێ‪ .‬ئەمە جگە لەوەی کەسێکی خاوەن‬ ‫بیروباوەڕ بووە‪ ،‬لە زۆرێک لە بڕیارە چارەنووسسازەکاندا رۆڵی‬ ‫هەبووەو ئاگادار بووە‪.‬‬ ‫خاڵێکی زۆر گرنگ لە ژیانی ئەودا‪ ،‬بەو پێیەی کوڕی‬ ‫کابرایەکی دەوڵەمەند بووە‪ ،‬هەرگیز لە شۆڕش و حزبایەتی‬ ‫یارمەتی وەرنەگرتووە‪ ،‬بەڵکو لەسەر خۆی ژیاوە‪ .‬ئەمە زۆر‬ ‫گرنگە لە بیرەوەرییەکانیدا بیگێڕێتەوە‪ .‬ئەمە جگە لە کۆمەڵێ‬ ‫رووداوی تری گرنگی سیاسیی و خەباتی چەکداری‪ .‬بۆ نموونە‬ ‫لەم رۆژانەدا بینیم لە تەلەفزیۆندا‪ ،‬کەسێکی سیاسی رووداوێکی‬ ‫گرنگی دەگێڕایەوە‪ ،‬لە قسەکانیدا ئاماژەی بەوە دەکرد لە‬ ‫فاڵن شەڕدا من و موالزم عومەر پالنی شەڕەکەمان داناو‬ ‫سەرکردایەتیمان دەکرد‪ .‬بۆ کاک عومەرم گێڕایەوە‪ ،‬سەبارەت‬ ‫بەو رووداوە پێکەنی و وتی”باوەڕبکە راست ناکات و ئەو هەر‬ ‫ئاگای لەو شەڕە‪ ،‬نەبووە‪ .‬نەک لەوێ بێت و سەرکردایەتی بکات‬ ‫لەگەڵ من‪ .”!.‬دەیان رووداوی تری لەم چەشنە بەم شێوەیە‬ ‫دەشێوینرێت‪ ،‬هەر لەبەر ئەمانەو دەیان هۆکاری تریش‪ ،‬گرنگە‬ ‫نووسینەوەی بیرەوەرییەکانی ئەم مرۆڤە پاک و خۆنەویستە‪.‬‬ ‫*بەڕێزیشتان بەشی یەکەمی بیرەوەرییەکانتان‬ ‫نووسیووەتەوە‪ ،‬بە هەمان دیدو تێڕوانین سەیری رووداوەکانتان‬ ‫کردووە؟‬ ‫ بە دڵنیاییەوە‪ ،‬من لەو بیرەوەرییانەدا‪ ،‬باسی کۆمەڵێ‬‫رووداوی سیاسی و جیاوازی و ملمالنێکانی ناو سەرکردایەتی‬ ‫حزبی شیوعیم بە راستگۆیانە و راشکاوانە کردووە‪ ،‬وتووشمە‬ ‫تەحەدا دەکەم با “عەزیز محەمەد و بەهادین نوری و کەریم‬ ‫ئەحمەد” کە هەر سێکیان لە سێ قۆناغدا کەسی یەکەمی‬ ‫حزبی شیوعی بوون‪ ،‬با بێن وەاڵمم بدەنەوە‪ .‬تا ئێستا‬ ‫کەسیان یەک دێڕی ئەو دیکۆمێنت و هەڵەو کەموکورتییانەی‬ ‫ناو سەرکردایەتیی حزبی شیوعی کە من باسم کردووە لە‬ ‫بیرەوەرییەکانمدا‪ ،‬رەتیان نەکردووەتەوە‪ .‬بیردۆزێکی زانستیش‬ ‫هەیەو دەڵێت هەر رووداو و بەسەرهاتێک کە گێڕدرایەوە و‬ ‫نووسرا‪ ،‬تا ماوەیەک رەتنەکرایەوە‪ ،‬جێگیر دەبێ و دەبێتە‬ ‫راستیی مێژوویی‪.‬‬ ‫*بە بۆچوونی بەڕێزتان گرنگە سیاسەتمەدار‪ ،‬یان‬ ‫بازرگانێک‪ ،‬یان هەر کەسێکی تر‪ ،‬هەستیکرد گەیشتووەتە‬ ‫شوێنێ بەخششی نەماوە‪ ،‬گرنگە وازبێنێ و دەرفەت بۆ‬ ‫کەسێکی تر بڕەخسێنێ؟‬ ‫ کەوتووەتە سەر کەسەکە‪ ،‬تا چەند دەتوانێ لە بوارەکەی‬‫خۆیدا برەو بە کارەکانی بدات و بەردەوام لە هەڵکشاندا بێت‪!.‬‬ ‫هەیە سااڵنێکە وەستاوەو کۆڵیش نادات‪ ،‬دەپرسیت بۆ؟ دەڵێم‬ ‫رۆحی خۆ بەزلزانین و کورسی و بەرژەوەندیی تایبەتی وای‬ ‫لێدەکات‪ .‬موالزم عومەر هەموو ئەمانەی فەرامۆش کرد و لە‬ ‫ترۆپکی دەسەاڵتدا وازیهێنا‪ ،‬بۆیە موالزم عومەر نموونەیەکی‬ ‫کەموێنەیە لە دنیای سیاسەت و بەرپرسیارێتیدا‪!.‬‬

‫‪2‬‬

‫ژمارە (‪ )33‬سێشەممە ‪2019/9/10‬‬ ‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫پیـــــاوێک لـــــــ‬

‫موالزم عومەر لە سەرکردایەتی یەکێتی لە هەشتاکان‬ ‫عومەری حاجی عەبدوڵاڵ‪ ،‬لەناو‬ ‫خەڵکدا بە “مالزم عومەر”ناسراوە‪.‬‬ ‫لەگەڕەكی ئاباڵخ لەدایکبووە‪ ،‬لە گەڕەکی‬ ‫سەرشەقام گەورە بووە‪ ،‬پێشمەرگە‬ ‫بووەو لە شاخیش بەرپرسی مەكتەبی‬ ‫سەربازیی هێزی پێشمەرگەی یەكێتی‬ ‫بووە‪ .‬دوای راپەڕینیش كارگێڕی مەكتەبی‬ ‫سیاسی و وەزیری ناوخۆو جێگری سەرۆك‬ ‫وەزیران بووە‪ .‬لە پێكهێنانی پەرلەمانی‬ ‫کوردستاندا‪ ،‬لە ساڵی ‪ ،١٩٩٢‬لەگەڵ‬ ‫بابەكر زێباری کراوون بە لیوای سەربازیی‪،‬‬ ‫بەاڵم موالزم عومەر رەتیكردۆتەوەو‬ ‫وتویەتی دوای تەواوكردنی كۆلیژی‬ ‫سەربازیی لە بەغداد‪ ،‬راستەوخۆ بووە بە‬ ‫پێشمەرگەو هیچ پلەبەندییەكی سەربازی‬ ‫نەبڕیوە‪ ،‬بۆیە بە كارێكی نایاسایی و‬

‫دژی پرەنسیپەكانی سەربازیی زانیوەو‬ ‫رەتیكردۆتەوە‪.‬‬ ‫یەكێك لە وتەكانی كە هەمیشە لەسەر‬ ‫دەمیەتی‪ ،‬شیعرەكەی حاجی قادری كۆییە‬ ‫كە كردوویەتی بە رێبازێك بۆ ژیانی و‬ ‫بەردەوام دەیڵێتەوە‪ ،‬كە دەڵێت‪:‬‬ ‫مەرگ و ژین میسلی سێبەر و تاوە‬ ‫ئەوەی باقی بمێنێت هەر ناوە‬ ‫موالزم عومەر‪ ،‬سەرپەرشتی چەندین‬ ‫شەڕی گەورەی هێزی پێشمەرگەی‬ ‫کوردستانی کردووە‪ ،‬گرنگترینیان شەڕی‬ ‫(دابان‪ -‬هەالج) بوو‪ ،‬كە یەكێك بووە لە‬ ‫شەڕە هەرە گەورەكانی پێشمەرگە‪ ،‬دژی‬ ‫رژێمی بەعس‪ .‬هەروەها سەرپەرشتی‬ ‫ئەو هێزەی یەكێتی كردووە‪ ،‬كە لە‬ ‫ساڵی ‪١٩٨٠‬دا چوون بە هانای حزبی‬

‫بەیار موالزم عومەر‬

‫نهچوبومه قۆناغی پێنج‪ ،‬له ساڵی ‪٢٠٠٦‬دا‬ ‫زانكۆیهكی ئههلی له سلێمانی كرایهوه‪،‬‬ ‫به ناوی (زانكۆی ئاینده) وه‪ .‬ئێمهش‬ ‫خۆپیشاندانێكی گهورهمان ڕێكخست‪،‬‬ ‫نزیكهی ‪ ٢‬مانگی خایاند له دژی ئهو‬ ‫زانكۆیه‪ ،‬كه پێوهره زانستیهكانی لهبهرچاو‬ ‫نهئهگرت و ببووه شوێنێك بۆ بهخشینی‬ ‫بڕوانامه به نهوهكانی ههندێك له بهرپرسه‬ ‫بااڵدهستهكان‪ ،‬بهبێ ڕهچاوكردنی یاساو‬ ‫ڕێنماییهكان‪ .‬بهاڵم بێگومان خهڵكانی‬ ‫سهركهوتوشی تیابوو‪ .‬ئهمهش یهكهمین‬ ‫خۆپیشاندان بوو كه توانی ئامانجهكانی‬ ‫بپێكێت و سهركهوتوو بێت‪ ،‬به داخستنی‬ ‫ئهو زانكۆیه كۆتایی پێبێت‪ .‬ڕاسته‬ ‫بهشێكی زۆر لهو خوێندكارانه هاتنهوه‬ ‫زانكۆی سلێمانی‪ ،‬بهاڵم ئهوهی مایهی‬ ‫دڵخۆشی بوو‪ ،‬كه حكومهت تاڕادهیهك‬ ‫مهرجی زانستی سهپاند بهسهر ئهو زانكۆ‬ ‫ئههلیانهی كه دواتر كرانهوه‪ .‬سهركهوتنی‬ ‫ئهم خۆپیشاندانهش‪ ،‬هانی چینهكانی تری‬ ‫کۆمەڵگەیدا‪ ،‬كه بۆ داكۆكیكردن له داوا‬ ‫ڕهواكانیان‪ ،‬پهنا بۆ خۆپیشاندان بهرن‪.‬‬ ‫وردهكاری خۆپیشاندانهكه ئهوهبوو‪،‬‬ ‫كه نزیكهی ‪ ٣٠٠٠‬خوێندكار مانمانگرت‬ ‫و وتمان ئهگهر نمره پێوهر بێت‪ ،‬یان‬ ‫پێوهرنهبێت‪ ،‬پێویسته بهسهر سهرجهم‬ ‫خوێندكاراندا جێبهجێبكرێت‪ ،‬نهك نمره‬ ‫تهنها بۆ خوێندكاری ئاسایی و ههژار‬ ‫پێوهربێت‪ ،‬بهاڵم شمولی خوێندكاری‬ ‫دهوڵهمهندو كهسی بهرپرسهكان نهكات‪.‬‬ ‫ئێمه زۆرمان پێخۆشبوو كه چهندین‬ ‫زانكۆی ئههلی بكرێتهوه‪ ،‬بهاڵم بهپێی‬ ‫یاساو ڕێنماییهكان خوێندكار وهربگرێت‪.‬‬ ‫من یهكێك بوم لهو خوێندكارانهی كه‬

‫دیموكراتەوە‪ ،‬دژی رژێمی كۆماری ئیسالمی‬ ‫ئێران و پەیوەندییەكی زۆر پتەوی لەگەڵ‬ ‫دكتۆر قاسملو و سەركردەكانی دیموكرات‬ ‫و كۆمەڵەدا هەبووە‪ .‬پەیوەندییەكی زۆر‬ ‫پتەویشی لەگەڵ عەبدوڵاڵ ئۆجەالن و‬ ‫جەمیل بایکدا هەبووەو مام جەالل زۆرجار‬ ‫لە رێی موالزم عومەرەوە پەیوەندییەكانی‬ ‫لەگەڵ پەكەكەدا گرێداوەتەوە‪ .‬مالزم‬ ‫عومەر‪ ،‬یەكێك بووە لە هاوڕێ هەرە‬ ‫نزیكەكانی شەهید “ئازاد هەورامی” لە‬ ‫پاڵیدا شەهید بووەو وەسیەتی تەنها بۆ‬ ‫موالزم عومەر كردووە‪ .‬هاوڕێی زۆر نزیكی‬ ‫مام جەالل و كاك نەوشیروان بووە‪ ،‬لە‬ ‫راپەڕیندا لەگەڵ كاك نەوشیرواندا ڕۆڵێكی‬ ‫بااڵی هەبووە لە رزگاركردنی شاری‬ ‫سلێمانی و كەركوكدا‪.‬‬

‫زۆر هاوڕێی نزیكی شێركۆ بێكەس و‬ ‫هونەرمەندو نووسەرەكان بووە‪ .‬بەردەوام‬ ‫وەك كەسێكی سادە چووەتە كۆڕو‬ ‫چاالکییە ڕۆشنبیریی و هونەرییەکان‪.‬‬ ‫لە دوای وازهێنانی نەوشیروان مستەفا‬ ‫لە یەكێتی‪ ،‬لەسەرەتاوە پشتیوانی‬ ‫سەرەکی نەوشیروان مستەفا بووە لە‬ ‫دامەزراندنی کۆمپانیای وشە و تا مردنی‬ ‫نەوشیروان مستەفاش‪ ،‬هاوڕێ و هاوەڵی‬ ‫ڕۆژانەی بووە‪.‬‬ ‫پاشتر بەیەکجاریی کۆتایی بە ژیانی‬ ‫حیزبی خۆی دێنێت و دەیەوێت وەک‬ ‫کەسێکی دوور لەڕوداوە سیاسییەکان‬ ‫پشوو بدات‪ ،‬لەکاتی گرژییەکانی نێوان‬ ‫“یەکێتی و گۆڕان”دا چەندینجار رۆڵی‬ ‫ئاشتەوایی نێوانیانی گێڕاوەو رۆڵی زۆر‬

‫بینیوە لە نزیککردنەوەو پێکەوە دانیشتنی‬ ‫نێوان (مام جەالل و كاك نەوشیروان)دا‪.‬‬ ‫تەنانەت كە پارتی ویستوویەتی پەالماری‬ ‫گردی زەرگەتە بدات‪ ،‬چووە بۆ الی‬ ‫كاك نەوشیروان و وتویەتی هەرچەندە‬ ‫من سیاسەت ناكەم و دانیشتووم‪ ،‬بەاڵم‬ ‫قەناسێكی كۆنم هەیە‪ ،‬ئامادەم بێم تا‬ ‫مردن پارێزگاریت لێبكەم‪ ،‬ئەمەشی بە‬ ‫راشكاوی بە مام جەالل وتووە‪ ،‬كە قبووڵی‬ ‫ناكات پەالماری كاك نەوشیروان بدرێت‬ ‫و بەرگری لێدەكات‪ ،‬چەندین جاریش‬ ‫بەهۆی نێوەندگیریی ئەمەوە‪ ،‬نەیهێشتووە‬ ‫ناكۆكییەكانی یەكێتی و گۆڕان بەرەو‬ ‫توندوتیژیی زیاتر بڕوات و سلێمانی و ئەم‬ ‫دەڤەرە بەرەو ئاشووب و دووبەرەكی زیاتر‬ ‫پەلبکێشێت‪.‬‬

‫منیش وتم گرنگ نییهو ماڵهكهت بۆ‬ ‫چۆڵ ئهكهم‪ !.‬چومه بهشه ناوخۆییهكانی‬ ‫“مهجید بهگ” كه ژمارهیهكی زۆر له‬ ‫هاوڕێكانمی لێبوو‪ ،‬كه زۆربەیان خهڵكی‬ ‫“ههڵهبجهو رانیهو قهاڵدزێ و كهالرو‬ ‫دهربهندیخان”ی سهربهرز بوون‪ .‬پاشان‬ ‫لەو رۆژگارەدا‪ ،‬توانیمان قهناعهت به‬ ‫“كاك نهوشیروان مستەفا” بهێنین كه‬ ‫ئهوكات جێگری سكرتێری گشتی یهكێتی‬ ‫بوو‪ ،‬كه ئهم زانكۆیه‪ ،‬پێشتر له سەردەمی‬ ‫“سهدام”دا له دیاله كراوهتهوهو لهبهر‬ ‫نهبوونی مهرجهكانی خوێندن داخراوه‪.‬‬ ‫سهرهنجام كاك نهوشیروانیش پشتگیری‬ ‫كردین و فهرمانیدا كه زانكۆكه دابخرێت‪.‬‬ ‫لهگهڵ دروستبوونی باڵی ریفۆرمی‬ ‫یهكێتی نیشتیمانی كوردستاندا‪ ،‬كه‬ ‫كاری سهرهكی بهگژاچونهوهی گهندهڵی و‬ ‫گۆڕینی یهكێتی بوو‪ ،‬بۆ حزبێك كه زیاتر له‬ ‫خزمهتی هاواڵتیاندا بێت‪ ،‬به سهركردایهتی‬ ‫(نهوشیروان مستهفا)‪ ،‬یهكێك بووم‬ ‫لهو خوێندكارانهی كه لهڕێی كۆمیتهی‬ ‫زانكۆوه پشتیوانی ئهو ڕهوته نوێیەم‬ ‫كرد‪ .‬سهرباری شكستهێنانی باڵی ڕیفۆرم‪،‬‬ ‫له زۆرینهی كۆمیتهو مهڵبهندهكاندا‪،‬‬ ‫له ههڵبژاردنه ناوخۆییهكاندا‪ ،‬بهاڵم‬ ‫توانیمان له كۆمیتهی زانكۆدا باڵی‬ ‫ڕیفۆرم سهرخهین‪ .‬ئهوكاتیش باوكم‬ ‫به كاك “نهوشیروان مستەفا”ی وتبوو‬ ‫حهزناكهم بهیار سیاسهت بكات‪ ،‬چونكه‬ ‫سیاسهت بووه به ڕێگایهك بۆ گهندهڵی‬ ‫و پارهپهیداكردن‪ ،‬كاك نهوشیروانیش‬ ‫وتبووی وهختی خۆی كه تۆ بوویت به‬ ‫پێشمهرگه‪ ،‬پرست به حاجی عەبدوڵاڵی‬ ‫باوكت كرد؟ باوکم وتبووی نهوهاڵ بهبێ‬

‫ڕهزامهندی ئهو بووم به پێشمهرگه‪ ،‬كاك‬ ‫نهوشیروانیش وتبوی‪“ :‬دە كهوایه تۆش‬ ‫واز له بهیار بهێنه با خۆی چی پێباشه‬ ‫ئهوه بكات‪)!.‬‬ ‫لهسهر چهندین مهسهلهی تریش‪ ،‬من‬ ‫و باوکم هاوڕا نهبووین‪ ،‬بهاڵم یهكێك‬

‫وەختێك هەموو وەزیرەكان‪ ،‬زەوییان‬ ‫وەرگرت‪ ،‬وەك فەرمانبەرەكانی تری‬ ‫دەوڵەت‪ ،‬موالزم عومەر رەتیكردەوەو‬ ‫وتی خۆمان ئیمكانیەتمان هەیەو خاوەنی‬ ‫چەندین زەوی و زارین لە ئاباڵخ‪ ،‬كە‬ ‫لە حاجی عەبدوڵاڵی باوكمەوە بۆمان‬ ‫ماوەتەوە‪ ،‬كەواتە بۆ ئێمە عەیبە زەوی‬ ‫وەربگرین‪ ،‬بۆیە ئەو ‪ ٦٠٠‬مەترەی بۆی‬ ‫دانرابوو‪ ،‬كردی بە دوو پارچەی ‪٣٠٠‬‬ ‫مەتری و دای بە دوو بنەماڵەی شەهید‪!.‬‬ ‫موالزم عومەر‪ ،‬هەرگیز ئەمەی‬ ‫باسنەكردووە‪ ،‬چونكە هەمیشە رای وابووە‬ ‫كە مرۆڤ هەر شتێك بۆ واڵتەكەی و‬ ‫میللەتەكەی بكات‪ ،‬پێویست ناكات باسی‬ ‫بكات و ریایی بكات و بیكات بە منەت‬ ‫بەسەر خەڵكەوە‪.‬‬

‫من و بـــــــ‬ ‫وهك دوو كهس كه سهر به دوو “نەوە”ی‬ ‫سیاسی و دونیابینی جیاوازبووین‪ ،‬لهگهڵ‬ ‫باوكمدا له زۆر مهسهلهو پرسدا هاوڕا‬ ‫نهبووین‪ !.‬بۆ نموونه ساڵی ‪ ٢٠٠٢‬له پۆلی‬ ‫شهشی ئامادهیی ههڵكهوت بووم‪ ،‬ساڵی‬ ‫یهكهم و خولی یهكهم ‪٩١.١‬م هێناو كۆلیژی‬ ‫دهرمانسازیی وهریگرتم‪ ،‬بهاڵم تهنازولم‬ ‫كردو كۆلیژهكهم دابهزاند بۆ ئهندازیاری‬ ‫تهالرسازیی له زانكۆی سلێمانی‪.‬‬ ‫ههرچهنده باوهڕم به نمره نیهو پێموایه‬ ‫دهبێت بهپێی خواست و خولیا خوێندكار‬ ‫له ههر كۆلیژێك وهربگیرێت كه خۆی تێدا‬ ‫دهبینێتهوه؛ ئهمهش زامنی سهركهوتن و‬ ‫داهێنان دهكات و ههڵگری بڕوانامه له‬ ‫كهسێكی بێزانیاریی و بێبهرههمهوه دهكات‬ ‫به كهسێكی بهرههمهێن و داهێنهر‪ .‬بهاڵم‬ ‫بهداخهوه تا ئێستاش زانكۆكانی ئێمه‬ ‫لهسهر بنهمای نمره خوێندكار له كۆلیژێك‬ ‫وهردهگرن‪ ،‬كه زۆرجار ویستی خۆی‬ ‫نییهو به ناچاری تهواوی دهكات و دواجار‬ ‫ناتوانێت ببێته كهسێكی بهرههمهێن‪!.‬‬ ‫بهههرحاڵ‪ ،‬زۆر كهس بهالیانهوه سهیر‬ ‫بوو‪ ،‬چونكه ئهوكاته باوی ئهوهبوو كه ههر‬ ‫خوێندكارێك خزم و ناسیاوی بهرپرسێك‬ ‫بوایه‪ ،‬به “قبوڵ خاس” دهیتوانی به‬ ‫نمرهیهكی نزمهوه‪ ،‬بچێته ههر كۆلیژێك كه‬ ‫بیهوێت‪ .‬خوێندكارهكانی هاوڕێم له زانكۆی‬ ‫سلێمانی پێیانخۆش بوو‪ ،‬كه من له جیاتی‬ ‫“بەرزکردنەوە”ی کۆلیژەکەم “دابەزاند”م‬ ‫کردووە‪!.‬‬ ‫له ساڵی چوارهمدا بووم و هێشتا‬

‫باوكم به كاك نهوشیروانی‬ ‫وتبوو حهزناكهم بهیار‬ ‫سیاسهت بكات‪ ،‬چونكه‬ ‫سیاسهت بووه به‬ ‫رێگایهك بۆ گهندهڵی و‬ ‫پارهپهیداكردن‬ ‫سهرپهرشتی خۆپیشاندانهكانم ئهكرد‪.‬‬ ‫ئهوكات باوكم ئهو ڕۆڵهی منی پێخۆش‬ ‫نهبوو‪ ،‬چونكه دهیوت ههر كهسێك له‬ ‫دهسهاڵت لێم زویربێت كێشهم نییه‪ ،‬بهاڵم‬ ‫خهمی ئهوهمه كه ئهو ‪ ٣٠٠٠‬خوێندكاره‬ ‫فهسڵ بكرێن‪ !.‬چونكه وا باڵوبوبۆوه‬ ‫كه گوایه سهرۆك وهزیرانی ئهوكاتی‬ ‫ئیدارهی سلێمانی‪ ،‬ههڕهشهی فهسڵكردنی‬ ‫لێكردووین‪!.‬‬ ‫باوكم دهیوت ئهگهر ئهو خوێندكارانه‬ ‫فهسڵكرێن‪ ،‬بۆ تۆ و منیش ناخۆش ئهبێت‪.‬‬ ‫منیش وتم باوكه من تازه پهیمانم بهو‬ ‫خوێندكارانه داوه‪ ،‬كه لهگهڵیاندابم و به‬ ‫هیچ جۆرێك پشتیان بهرنادهم‪ .‬باوكم‬ ‫وتی ئهگهر بهردهوام بیت لهسهر مانگرتن‬ ‫و خۆپیشاندان‪ ،‬قسهت لهگهڵ ناكهم‪،‬‬

‫بەیار و مــــــــــــــــــــ‬ ‫لهو شتانهی كه له باوكمدا شانازی‬ ‫پێوهدهكهم‪ ،‬ئهوهیه كه نهك ههر دوور‬ ‫بووه له گهندهڵی و ههرگیز سیاسهت و‬ ‫پێشمهرگایهتی بۆ خۆدهوڵهمهندكردن‬ ‫و بهرژهوهندی تایبهتی خۆی و‬ ‫كهسوكارهكهی بهكارنههێناوه‪ ،‬بهڵكو زۆر‬

‫‪1‬‬ ‫دامەزراوەی رۆژنامەوانی زەمەن بۆ کەسایەتییە گرنگەکانی کورد دەریدەکات‬

‫‪ 8‬الپەڕە‬

‫ژمارە (‪ )33‬سێشەممە ‪2019/9/10‬‬

‫موالزم عومەر‪..‬‬ ‫جــوامێرێک لە شــــاخ و شــــار‬

‫لوتکەی ئەوانەی‬ ‫لە یاد ناکرێن‬ ‫* لوتکە‪ ...‬نۆبەرەی پڕۆژەیەکی تری‬ ‫“دەزگای رۆژنامەوانیی زەمەن”ە‪ .‬وەک‬ ‫مانگنامەیەکی تایبەتمەند‪ ،‬لەگەڵ رۆژنامەی‬ ‫“زەمەن” باڵودەبێتەوە‪.‬‬ ‫* لوتکە دەستە خوشکی “کولتووری‬ ‫زەمەن و دیجیتاڵ میدیای زەمەن” لە‬ ‫داهاتووشدا وەرزشی زەمەن دەبێت و بڕیاریشە‬ ‫لە ئایندەدا خێزان و ماڵباتەکەی “زەمەن”‬ ‫فراوانتر بێ و دەستە خوشکی بۆ زیادبێ و‬ ‫گوڵی رەنگاو رەنگترو بۆندارتریش دەگرێ‪.‬‬ ‫* یەکەم لوتکەی رۆژنامەی “زەمەن”‪،‬‬ ‫یەکێک لە کارەکتەرە پاکژەکانی دنیای سیاسیی‬ ‫ئێمە بەسەردەکاتەوە‪ .‬پسپۆڕێکی سەربازیی لە‬ ‫کۆلیژی سەربازیی بەغدا‪ ،‬بۆ پێشمەرگەیەکی‬ ‫نێو چیاو گوندەکان‪ ،‬تا دەوڵەتمەدارو وەزیرو‬ ‫جێگری سەرۆک وەزیر‪ ...‬هیچ کام لەو پلەو‬ ‫پۆستانە‪ ،‬نەیتوانی ناشیرین و پیس و پەڵە بە‬ ‫جەستەی ژیان و ئاکاریەوە بلکێنێ‪ ،‬بە پاکی‬ ‫هات و بە پاکی دەستبەرداری پلەو پۆست بوو‪.‬‬ ‫* لوتکە نۆبەرەکەی‪ ،‬عومەری حاجی‬ ‫عەبدوڵاڵ بەسەردەکاتەوە‪ ،‬ئەوەی شۆڕش و‬ ‫پێشمەرگایەتی نازناوی “موالزم عومەر”ی‬ ‫پێبەخشی‪ .‬لەسەر لوتکەی زەمەنەوە‪ ،‬کۆمەڵێ‬ ‫هاوڕێ و دۆست و نووسەر‪ ،‬یادەوەریی‬ ‫خۆیان و هەڵوێستە جوامێرو نەبەردییەکانی‬ ‫موالزم عومەر‪ ،‬بە ئەرشیف دەکەن و بە‬ ‫زمانێکی خاکیانەو بە ویژدانانە بۆ خوێنەرانی‬ ‫دەنووسنەوە‪.‬‬ ‫* لوتکەکانی داهاتووی “زەمەن”‪ ،‬رەچاوی‬ ‫رەگەزو شوێن و پیشەو بوارو پارچەکانی تری‬ ‫کوردستان دەکات و هەر جارەو کەسایەتییەکی‬ ‫پیشەییانە‬ ‫نەتەوەکەمان‪،‬‬ ‫پاکژی‬ ‫بەسەردەکاتەوەو لە الپەڕەی نووسراودانی‬ ‫مێژووی کورددا‪ ،‬رەفەیەکی بۆ دەگرێت و بە‬ ‫جوانی بۆ نەوەکانی داهاتوومان دەیپارێزێ و‬ ‫ئەرشیفی دەکات‪.‬‬ ‫بمێنن و چاوەڕوانی لوتکە سەرکەشەکانی‬ ‫تری “زەمەن” بن‪.‬‬ ‫سەرپەرشتیار‬

‫رۆژنامەیەکی سیاسی گشتییە‬ ‫خاوەنی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای وشە‬

‫خانەی ڕاپەڕاندن و‬ ‫ئەرکی نوێ‬ ‫بابەکر دڕەیی‬

‫ئێران بە نیازە‬

‫لەم چەند رۆژەی داهاتوودا هەڵبژاردنی خانەی ڕاپەڕاندنی بزووتنەوەی گۆڕان‬ ‫وەكکە بڕیارو‬ ‫تازەهەڵبژێراو‬ ‫ئەنجام دەدرێت و بزووتنەوەکە دەبێتە خاوەنی ڕێبەریەکی‬ ‫كوردستان‬ ‫پەسەندکراوەکانی جڤاتی نیشتمانیی بزووتنەوەی گۆڕان بێ کەم و زیاد جێبەجێ‬ ‫دەکات‪.‬‬ ‫دەرچەی رزگاربوون‬ ‫پاش کۆچی دوایی کاک نەوشیروان‪ ،‬ئێمە کەوتینە قۆناغێکی سەختەوە‪:‬‬ ‫کاریزمایی و دەگمەن‬ ‫قۆناغێک کە هەر حزب و دەوڵەتێک دوای کۆچی ڕێبەرێکی‬ ‫بەكاربهێنێ‬ ‫پیای تێدەپەڕێت‪ ...‬کاک نەوشیروان بۆ گۆڕان وەک درەختێکی مەزن بوو‪..‬‬ ‫بەهەمووان دەبەخشیو‪،‬‬ ‫پێویستی‬ ‫سێبەرەکەی هەمووانی دەگرتەوەو ئۆکسجینی‬ ‫سەيد قادر‬ ‫د‪.‬سەنگەر‬ ‫بە یەکسانی ئیرادەو دیدی ڕۆشن و ستراتیژو‪ ،‬لەسەرووی هەموو ئەوانەوە‬ ‫ڕۆشناییو خۆشەویستیەکی ڕاستگۆیانەی دەبەخشییە هاوڕێ و میوانەکانی و وەک‬ ‫نابێتەوە‪.‬‬ ‫هەرگیز دووبارە‬ ‫بەسەربەداخەوە‬ ‫تێدەپەڕێبوو کە‬ ‫بێوێنەو بێهاوتا‬ ‫مرۆڤ‬ ‫ئەمریكا‬ ‫ئابوورییەكانی‬ ‫سەپاندنی سزا‬ ‫دیاردەیەکی‪ ١٠‬مانگ‬ ‫ئەمڕۆ نزیكەی‬ ‫هەڵسوڕاوەهۆی سزاكانەوە‪،‬‬ ‫زۆرینەیمانگەدا بە‬ ‫کە ئەم ‪١٠‬‬ ‫ماوەی‬ ‫‪ ٢٠١٨/١١/5‬كە‬ ‫دوایئێراندا‬ ‫بەسەر‬ ‫سەرەکییەکانی‬ ‫ڕاوێژ لەهەبوو‬ ‫کۆچیلەئەو‪ ،‬لیژنەی‬ ‫ملیۆن بەرمیل‬ ‫کەوتەنزیكەی ‪٣‬‬ ‫كردووەو لە‬ ‫لیژنەیە‪%٨5‬‬ ‫ئەمرێژەی‬ ‫ئێران بە‬ ‫هەناردەی نەوتی‬ ‫چۆنچۆنی‬ ‫سەرشان کە‬ ‫كەمی قورسی‬ ‫ئەرکێکی‬ ‫کۆدەکردەوە‪.‬‬ ‫لە خۆیدا‬ ‫داڕمان‬ ‫توشی‬ ‫واڵتەی‬ ‫ئەم‬ ‫ئابووری‬ ‫و‬ ‫بەرمیل‬ ‫هەزار‬ ‫‪5٠٠‬‬ ‫بۆ‬ ‫دابەزیوە‬ ‫نەوتی‬ ‫ڕۆژانەوە ڕابەری کۆچکردوو پڕبکاتەوە؟ گفتوگۆی زۆر کران‪ ،‬سەرەنجام و‬ ‫بەتاڵی شوێنی‬ ‫بەرێژەی‬ ‫ئێراندا‬ ‫بودجەی‬ ‫لە‬ ‫كورتهێنان‬ ‫هۆی‬ ‫بوونەتە‬ ‫سزایانە‬ ‫ئەم‬ ‫كردووە‪.‬چونكە‬ ‫دوای پێداگری جدی ژمارەیەک لە هەڵسوڕاوان‪ ،‬بڕیاردرا کە خانەی ڕاپەڕاندنو‬ ‫‪ %٢١‬و بودجەی سوپای پاسدارانیش وەك دووەم كوتلەی ئابووری ئێران لە دوای‬ ‫ڕزگاری‬ ‫سەری‬ ‫بزووتنەوەکەمان لە‬ ‫پێکبێ و‬ ‫‪ %١٨‬دەستوور‬ ‫ڕێژەیبەپێی‬ ‫گشتی‪،‬‬ ‫ملیار دۆالر‬ ‫بێ ‪١٢‬‬ ‫نزیكەی‬ ‫داهاتی ساڵی ‪٢٠١٨‬‬ ‫دابەزیوە كە‬ ‫ڕێکخەری بە‬ ‫حكومەت‬ ‫ببێ‪.‬‬ ‫بووە‪ ،‬بەاڵم لەمساڵدا دابەزیوە بۆ ‪ ٨‬ملیار دۆالر‪.‬‬ ‫ئەرکی‬ ‫کە‬ ‫بوو‬ ‫دەزگایەک‬ ‫نەوشیروان‬ ‫کاک‬ ‫کۆچی‬ ‫دوای‬ ‫ڕاپەڕاندنی‬ ‫خانەی‬ ‫هەروەها بەپێی ڕاپۆرتی وەزارەتی خەزێنەی ئەمریکا لە چوارچێوەی سزاكاندا‪،‬‬ ‫لەوانە‪:‬‬ ‫سەرشان‬ ‫سەنگین و‬ ‫دەیان سەركردەی سیاسی و سەربازییدا‪،‬‬ ‫بەسەر‬ ‫کەوتەئابووری‬ ‫مێژووییسزای‬ ‫سەپاندنی‬ ‫جگەلە‬ ‫پەیوەندییان بە سوپای پاسداران و‬ ‫ئێرانیبەبەهۆی‬ ‫كۆمپانیای‬ ‫زیاتر لە ‪٩٣٤‬‬ ‫هاوكات‬ ‫یەکگرتوویی‪،‬‬ ‫بزووتنەوەکە‬ ‫هێشتنەوەی‬ ‫ڕاگرتن و‬ ‫دامەزراوەی‬ ‫دیارترینیان‪.‬‬ ‫ڕەشەوە كە‬ ‫سیاسییە لیستی‬ ‫ئێرانەوە‪ ،‬خراونەتە‬ ‫موشەكی‬ ‫بەرنامەی‬ ‫شەڕی‬ ‫ڕیفراندۆم و‬ ‫لەبابەتی‬ ‫زۆرەکانی واڵت‬ ‫بەرامبەر کێشە‬ ‫ڕاوەستان‬ ‫دەستیان بەسەر ‪%٣٢‬‬ ‫ڕەزەوییە) كە‬ ‫(ئوستانی قودسی‬ ‫دیسان األنبياء)‬ ‫ئابووریو (خاتم‬ ‫جیابوونەوە‪،‬‬ ‫دابەشبوون و‬ ‫پاراستنیو گۆڕان لە‬ ‫داعش‬ ‫گرتووە‪.‬‬ ‫ئابووری‬ ‫هەڵبژاردنە پەرلەمانییەکان و هەوڵدان بۆ ڕێگری لە کەوتن و‬ ‫ئێراندا لە‬ ‫بەشداربوون‬ ‫الوازبوون‪.‬پالنی چیە؟‬ ‫ئێران‬ ‫بەهۆی ئەو كاریگەرییانەی بەسەرەوە ئێرانەوەیە‪ ،‬ئێستا بە دوای دەرچەی‬ ‫کە‬ ‫هەوڵی دا‬ ‫ئامارەكان ساڵی‬ ‫گۆڕان لە دوو‬ ‫ڕاپەڕاندنی‬ ‫خانەی‬ ‫ماوەی‬ ‫ڕابردووداتەنیا بۆ‬ ‫ئابووری ئێران‬ ‫بزووتنەوەیبەپێی‬ ‫دەگەڕێت‪ .‬چونكە‬ ‫خۆڕزگاركردندا‬ ‫دەبێ‪ .‬بکات‪.‬‬ ‫چارەسەر‬ ‫ڕووداوەکان‬ ‫ئێستاتێگەیشتنی‬ ‫تواناو‬ ‫خۆی بەپێی‬ ‫ئەرکانەی‬ ‫ئەو‬ ‫مایەپووچ‬ ‫بەردەوامبێلەو دواتر‬ ‫بەمشێوەی‬ ‫دەتوانێ‬ ‫ساڵێكی تر‬ ‫بەاڵم‬ ‫بووەوە‪،‬‬ ‫هەڵسوڕاوان‬ ‫و‬ ‫دەنگدەران‬ ‫زۆری‬ ‫ڕەخنەی‬ ‫ڕووبەڕووی‬ ‫خانە‬ ‫هەوڵەکانی‬ ‫بۆیە ئێران دەیەوێت كوردستان وەك دەرچەی ڕزگاركردن بەكاربهێنێ و لە یەكەم‬ ‫ڕاپەڕاندنی‬ ‫گرنگ و شایان بۆ‬ ‫سەرکەوتنی‬ ‫ڕەخنەکان‬ ‫هەنگاویدا کۆی‬ ‫سەرباری‬ ‫خانەی مەرزەكانی‬ ‫بەنێودەوڵەتیكردنی‬ ‫بڕیاریدا بە‬ ‫یەکڕابردوو‬ ‫مانگی‬ ‫ڕۆژی ‪١٨‬‬ ‫هەروەها‬ ‫پارێزگای سلێمانی‪.‬‬ ‫ساڵح) لە‬ ‫ئەویش پشتە ‪-‬‬ ‫شوشمێ و‬‫تەوێڵە‬ ‫لە‬ ‫سیاسەتێکی پڕ‬ ‫بەهێمنی و بە‬ ‫شێختوانی‬ ‫ئەوەیە کە‬ ‫دەکرێت‬ ‫(كێلێ وتۆمار‬ ‫گۆڕان‬ ‫پێشكەشی‬ ‫نەوتی كرماشان‬ ‫ڕاكێشانی بۆری‬ ‫پرۆژەی‬ ‫كردووە‪،‬و‬ ‫عێراق بگرێ‬ ‫ڕەخنەکان‬ ‫كەركوكیشیبەرگەی‬ ‫دابەشبوون‪ -‬بپارێزێ و‬ ‫بزووتنەوەکە لە‬ ‫ئەزموونەوە‪،‬‬ ‫ەوە‬ ‫نەوتی(كەركوك ‪-‬و جیهان)‬ ‫خۆی بە‬ ‫نەوتی‬ ‫ئێران بۆری‬ ‫كە‬ ‫گروپێک‪.‬‬ ‫بۆریلەگەڵ هیچ الیەن‬ ‫میدیایی‬ ‫شەڕی‬ ‫کاردانەوەو‬ ‫پرۆژەكە‪،‬داوی‬ ‫بەپێینەکەوێتە‬ ‫هەرگیز‬ ‫نەوتی‬ ‫بەرمیل‬ ‫هەزار‬ ‫‪١٠٠‬‬ ‫و‬ ‫ملیۆن‬ ‫‪١‬‬ ‫هەناردەكردنی‬ ‫توانای‬ ‫ڕۆژانە‬ ‫كە‬ ‫دەبەستێتەوە‬ ‫خانەی ڕاپەڕاندنی ئێستامان توانی گۆڕان لە قۆناغی ترسناکی دوای کۆچی‬ ‫هەیە‪.‬‬ ‫نەوشیروان مستەفاوە بگوازێتەوە بۆ قۆناغی ئامادەسازیی بۆ هەستانەوەو‬ ‫لە دوای ڕێکەوتنەكەی پێنجشەممەی رابردووی توركیاو عێراقیش بۆ ڕاكێشانی‬ ‫شەڕی‬ ‫ژوورەکان‬ ‫دیاریکردنەوەی‬ ‫ڕێکخستنەوەی بۆجواڵنەوەکەو‬ ‫لەسەر ئەم‬ ‫لێپرسراوانیزیاتربوون‬ ‫كەركوك‪ ،‬گومانەكان‬ ‫گواستنەوەی نەوتی‬ ‫بۆرییەكی نوێ‬ ‫لۆکاڵیەکان‪.‬‬ ‫حکومەتە‬ ‫پەرلەمانی و‬ ‫هەڵبژاردنی‬ ‫باشترین دۆخدا تەنیا ‪ ٤5٠‬هەزار‬ ‫كەركوك لە‬ ‫نەوتی‬ ‫چونكە بەرهەمی‬ ‫داهاتوویئێران‪.‬‬ ‫پالنەی‬ ‫بووە‬ ‫گواستنەوەیتواناو‬ ‫توانای ئەوەی لە‬ ‫جیهانکردووەو‬ ‫ڕێزەوە‪ -‬وازی‬ ‫ڕۆڵی خۆیان‬ ‫ئەوان‬ ‫وزەیانملیۆن‬ ‫زیاتر لە ‪١‬‬ ‫ئێستای بەكەركوك‬ ‫بەرمیلەو بۆری‬ ‫کردووە‪.‬‬ ‫ئەوەی لە ڕێكەوتنەكەی توركیاو عیراق دەخوێنرێتەوە‪ ،‬ئامانجەكەی بۆ‬ ‫سەرفیان بۆیە‬ ‫بەرمیلە‪.‬‬ ‫كەركوكەوە‪.‬‬ ‫دەزگانەوتی‬ ‫لەڕێیئەوبۆری‬ ‫نەوتی ئێرانە‬ ‫پرۆژەی‬ ‫جێبەجێكردنی‬ ‫بەناوی‬ ‫گرنگەی‬ ‫ئەوەیە‪ ،‬کە‬ ‫هەناردەكردنیگۆڕان‬ ‫ڕاپەڕاندنی نوێی‬ ‫خانەی‬ ‫ئەرکی‬ ‫ڕادەكێشرێت‪.‬‬ ‫وەکنوێیەی‬ ‫بۆرییە‬ ‫بزووتنەی ئەو‬ ‫بەتایبەت‬ ‫ئامادە لە نەوشیروان مستەفاو هاوڕێکانی‬ ‫كە سیاسی‬ ‫میراتێکی‬ ‫گۆڕان‬ ‫دەگرن‪،‬كوردستان!‬ ‫وەریداوەتە‬ ‫هۆشداری‬ ‫پێشئەمریکا‬ ‫بخەنەگەڕ بۆ‪:‬‬ ‫خۆیانەوە‬ ‫بەهێزکردنەوەی ‪٢٧‬ی مانگی‬ ‫تەلەفۆنییەكەی شەوی‬ ‫پەیوەندییە‬ ‫ترەمپ لە‬ ‫مایك پێنسی‬ ‫پەرلەمانیی‬ ‫کوردستان و‬ ‫خەڵکی‬ ‫جێگریدەنگی‬ ‫بەدەستهێنانەوەی‬ ‫رابردوو بە نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستانی ڕاگەیاندووە‪ ،‬ئەمریکا‬ ‫گۆڕان‪.‬‬ ‫نیگەرانە لە زیادبوونی نفوزی ئێران لە كوردستان و هۆشداری داوە لەوەی دەرچوون‬ ‫كوردستان‪.‬دەزگاو‬ ‫لەسەرقایمکردنی‬ ‫خەڵک و‬ ‫ژیانی‬ ‫خۆشکردنی‬ ‫و‬ ‫چاکسازیی‬ ‫بۆ‬ ‫جدی‬ ‫هەوڵدانی‬ ‫لە چوارچێوەی سزاكانی ئەمریکا‪ ،‬كاریگەری خراپی دەبێ‬ ‫دامەزراوەکان‪.‬‬ ‫داوای لە كوردستان كردووە كە هاوكاربێ لە كەمكردنەوەی نفوزی ئێران‬ ‫هەروەها‬ ‫تەماسێکی‬ ‫بنیاتنانی‬ ‫گۆڕان‬ ‫خودی‬ ‫دەزگاکانی‬ ‫پڕکردنەوەی‬ ‫ئایندەی هێزەكانی‬ ‫بۆ وسەر‬ ‫گەورەن‬ ‫مەترسی‬ ‫بەتاڵیچونكە‬ ‫شوێنیعێراق‪.‬‬ ‫شەعبی لە‬ ‫و حەشدی‬ ‫گۆڕان‬ ‫بەغدا‪،‬بەگشتیی و‬ ‫خەڵک‬ ‫لەگەڵ‬ ‫عیراق وخۆشەویستی‬ ‫ئەمریکا لەپڕ لە‬ ‫ڕۆژانەو‬ ‫دەنگدەرانیڕێوشوێن‬ ‫ڕاشیگەیاندووە ئەمریکا‬ ‫هەولێرو‬ ‫پەیوەندییەكانی‬ ‫توند دژی ئێران و حەشدی شەعبی لە عێراق دەگرێتەبەر‪.‬‬ ‫و سزای‬ ‫بەتایبەتی‪.‬‬ ‫ڕۆژانەیبكات؟‬ ‫دەبێ چی‬ ‫دادێن خانەیەک بۆ بزووتنەوەکەمان هەڵبژێردرێ‪ ،‬کە‬ ‫كوردستان لەم‬ ‫چاوەڕێین‬ ‫ئاستی بۆ داواكاری‬ ‫ئێستا گوێ‬ ‫ئەوەیە نابێ‬ ‫هاوڕێکانیهەرێم‬ ‫سیاسیحكومەتی‬ ‫میراتیلە سەر‬ ‫پێویستە‬ ‫ئەوەی‬ ‫ئەوەشدابێ‬ ‫بکات و لە‬ ‫پێش خۆی‬ ‫پارێزگاری لە‬ ‫چونكە ئێران‬ ‫ستراتیژییە‬ ‫هەڵەیەكی‬ ‫ئەمریکا‬ ‫كورد چوونە‬ ‫ئەمریکا بگرێ‪ ،‬بۆ‬ ‫خواستە‬ ‫پێویستەو‬ ‫گەلە چی‬ ‫بزانێ ئەم‬ ‫بەرەیبنێ و‬ ‫هەنگاوەکانی‬ ‫بەرچاوڕوونیەوە‬ ‫کە بە‬ ‫ئەسڵیەکانی چین و چۆن بۆی دەستەبەر دەکات‪.‬‬

‫ڕۆژنامەیەکی سیاسی گشتییە‬

‫سەرنووسەر‬ ‫سیروان رەشید‬

‫نووسینگەی هەولێر‬ ‫گوندی ئیتاڵی یەک‬ ‫خانووی ژمارە (‪)633‬‬

‫نەخشەساز‬ ‫شاخەوان ئەنوەر‬

‫ژمارە (‪ )33‬سێشەممە ‪2019/9/10‬‬ ‫سەرنووسەر‬ ‫سیروان رەشید‬

‫‪0750 444 7109‬‬

‫نرخ ‪ 500‬دینار‬

‫‪www.zamenpress.com‬‬

‫ژاکان‪ :‬وازم لە پێشکەشکاریی هێنا‬ ‫چونکە مەرجی قورسم لەسەر دانرابوو‬ ‫رۆژنامەیەکی سیاسی گشتییە‬ ‫خاوەنی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای وشە‬

‫ڕۆژنامەیەکی سیاسی گشتییە‬

‫مەزهەر كەریم‬

‫ژمارە (‪ )32‬سێشەممە ‪2019/9/3‬‬

‫شیراز جەالل‪:‬‬

‫بەو دوو هۆکارەوە هەیە”‪.‬‬ ‫ژاکان وەک خانمە گۆرانیبێژێک‪ ،‬لە چەند‬ ‫هۆتێلێک کاری الیڤ میوزیکی کردووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئێستا ئارەزووی بۆ الیڤ میوزیک نەماوەو ئەو‬ ‫کارە ناکات‪.‬‬ ‫جگە لەوەی ژاکان خۆی هونەرمەندە‪ ،‬کچی‬ ‫هەردوو هونەرمەندی بواری نواندن (حەمەعەلی‬ ‫نییە هونەرمەندی‬ ‫خان) و (شلێر کۆیی)شە‪ ،‬کە دوو‬ ‫سینەمایی‪ ،‬بەاڵم ئامادە‬ ‫ناسراون‪.‬‬ ‫ناوەکەی ئاشکرا بکات‪.‬‬ ‫هاوسەرگیرییەکەی‪ ،‬ژاکان‬ ‫سەبارەت نابەشارێتەوە لەكۆی‬ ‫ئەوەش‬ ‫هاوسەرگیریم کردووە‪،‬‬ ‫خۆشەویستی‬ ‫وەی نۆ ساڵی‬ ‫دەڵێت‪:‬كاربەانەی لەما‬ ‫ئەو‬ ‫نییە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەگەرچی‬ ‫هونەرمەندامای‬ ‫هاوسەرەکەمتەنیا لە در‬ ‫دنیدا كردویەتی‬

‫ئامادەنیم لەب‬ ‫حەمەعەلی)ەر هاوسەرگیریکردنەوە‬ ‫گۆرانیبێژو پێشکەشکار (ژاکان‬ ‫پێشکەشکاری‬ ‫ئاشکرای دەکات‪ ،‬بۆیە وازی‬ ‫مەرجەکانیولەاز لئەوە کار‬ ‫هێناوە‪ ،‬چونکە‬ ‫کەناڵەیی هونەریی بهێنم‬ ‫کاری لێکردووە قورس بوون بۆی و نەیتوانیوە‬ ‫قبوڵیان بکات‪.‬‬ ‫زهەربەكەریم‬ ‫بەشداریکردنی لە‬ ‫سەرەتا‬ ‫ژاکان کە مە‬ ‫بەرنامەیەکی پێشبڕکێی گۆرانیدا ناسرا‪ ،‬لەبارەی‬ ‫هۆکاری کەمی کاری هونەرییەوە بە “زەمەن”ی‬ ‫کرای‬ ‫زۆری ئاش‬ ‫پارەیەکیجەالل‬ ‫تەر‪ ،‬شیراز‬ ‫انمە ئەک‬ ‫دەوێ و‬ ‫هونەریی‬ ‫“کاری‬ ‫وت‪ :‬خ‬ ‫کاری‬ ‫ەوەو‬ ‫ئێستاگیریکردن‬ ‫ێوانبۆیەهاوسەر‬ ‫کات لەن‬ ‫بێدەنگم پەیوەندی‬ ‫زۆرە‪،‬‬ ‫زەحمەتی‬ ‫دە‬

‫كاركر‬ ‫تەرزەدا دەورەكەی زۆر بەدڵ بووە‪،‬‬ ‫ونکە ڕۆڵەکەی لە ژیانی خۆیەوە نزیک‬ ‫چ‬ ‫بووە‪.‬‬ ‫ئەو دەڵێت زۆرینەی ئەو كەسانەی دەور‬ ‫دەدەن بە ژنان مەرجیان هەیە‪ ،‬بەاڵم ئەو‬ ‫مەرجەکانی هەمیشە ڕەتکردووەتەوەو بەو‬ ‫مرۆڤ و‬ ‫زۆر نێوان‬ ‫پەیوەندی‬ ‫ەریی‬ ‫کاری هون‬ ‫گوزارشت نلەەیتوانیوە‬ ‫هۆیەوە‬ ‫نیشتمان دەکەن‪ ،‬بەڕێوەبەری گەلەرییەکەو‬ ‫بکات‪.‬‬ ‫كاری‬ ‫هاوچەرخیش‪،‬‬ ‫هونەری‬ ‫پڕۆفیسۆرێکی بابواری‬ ‫وەدەکات‬ ‫سیش لە‬ ‫شیراز‬ ‫یوەو‬ ‫هاوبەشەکەپێبەخش‬ ‫دەکەن‪.‬‬ ‫بابەتی‬ ‫هونلە‬ ‫قسە‬ ‫پڕۆژەشەویستی‬ ‫رێزو خۆ‬ ‫ەریی‬ ‫یەوە‬ ‫ەکان‬ ‫هونەرمەندی هونەریی‬ ‫شێوەکاری‬ ‫بەهادین‪ ،‬بەهۆی کارە‬ ‫خەڵک‬ ‫“زەمەن”ی ڕاگەیاند‪ :‬دوێنێ لە‬ ‫کورد‪،‬ۆشیبەاندەوێت‪.‬‬ ‫خ‬

‫هونەریدا ئەوەی دووهەمیان هەڵدەبژێرێتو‬ ‫ئامادە نییە واز لە کاری هونەریی بهێنێت‪.‬‬ ‫شیراز جەالل‪ ،‬کە خاوەنی دوو منداڵەو‬ ‫هاوسەرەکەی جیابووەتەوەو بە‬ ‫لە‬ ‫بەشداریکردنی لە درامای (سەمای تەرزە)دا‬ ‫ن”ی وت‪“ :‬ئەگەر‬ ‫زەمەنبە‪“ -‬زەمە‬ ‫ناوبانگی دەرکرد‬ ‫ئەڵامنیا‬ ‫مەرجم بۆ دابنرێت لەنێوان هاوسەرگیریی و‬ ‫کاری هونەریدا‪ ،‬بەدڵنیایەوە من هونەرەکە‬ ‫لەهەڵدەبژێ‬ ‫رم”‪.‬ئارت ئێد وۆرک لە شاری‬ ‫گەلەری‬ ‫ئەو ئێستا لەگەڵ خێزانەكەی دەژی و‬ ‫“مانهایم”ی ئەڵمانیا‪ ،‬لە پڕۆژەیەکی‬ ‫دەڵێت زۆر پاڵپشتیان کردووە لە کارە‬ ‫پڕۆفیسۆرو‬ ‫هونەریدا‪،‬‬ ‫هاوبەشی‬ ‫ێستا‬ ‫هونەرییەکانداو ڕوونیشیدەکاتەوە‪ ،‬ئ‬ ‫دوو‬ ‫و‬ ‫شاعیرێک‬ ‫و‬ ‫ئەڵمانی‬ ‫مۆزیسیانێکی‬ ‫بەشداریكردنە لە فیلمێكی پڕۆژەیەکی هونەریدا‪ ،‬کە پێکهاتبووین لە‪:‬‬ ‫کورد‪،‬‬ ‫قاڵیی شێوەکاری‬ ‫سەرمە ند‬ ‫هو نە ر‬

‫‪07740881458‬‬

‫نووسینگەی هەولێر‬ ‫گوندی ئیتاڵی یەک‬ ‫خانووی ژمارە (‪)633‬‬

‫نەخشەساز‬ ‫شاخەوان ئەنوەر‬

‫ناونیشان‬ ‫سلێمانی ‪ -‬گەڕەکی ئاشتی‬ ‫شەقامی سۆران (‪)132‬‬ ‫خانووی ژمارە (‪)20‬‬

‫‪0750 444 7109‬‬

‫نرخ ‪ 500‬دینار‬

‫ناونیشان‬ ‫سلێمانی ‪ -‬گەڕەکی ئاشتی‬ ‫شەقامی سۆران (‪)132‬‬ ‫خانووی ژمارە (‪)20‬‬ ‫‪07740881458‬‬

‫‪www.zamenpress.com‬‬

‫وەک ئەکتەر بەشداریم پێکردووە لە کلیپە‬ ‫نوێکەی خۆمدا‪.‬‬ ‫ئەو لەیەک کاتدا هەم مامۆستایە‬ ‫هەم کاری پێشکەشکاریشی دەکرد‪،‬‬ ‫سەبارەت بە هۆکاری وازهێنانی لە‬ ‫کاری پێشکەشکاریی‪ ،‬ژاکان وتی‪:‬‬ ‫“مەرجەکانی ئەو کەناڵەی کە کارم‬ ‫لەگەڵ دەکردن‪ ،‬زۆر قورسبوون‪.‬‬ ‫ئەگەربێ و کەناڵێک هەبێ‬ ‫کە بەدڵمبێ‪ ،‬ئەوا ئامادەم‬ ‫وەکو پێشکەشکار بچمە‬ ‫سەر شاشە”‪.‬‬

‫نیشتامن وشە و میلۆدی و ڕەنگ کۆدەکاتەوە‬ ‫(مۆزیسیانی ئەڵمانی ویڵیهێلم گرانهارد‬ ‫بە ئامێری سەکسیفۆن‪ ،‬دالوەر قەرەداخی‬ ‫بە چەپکێ وشەی شیعریی بەناوی‬ ‫“زەینی نیشتمان” من و ئاڤان ئەنوەر‬ ‫بە کۆمەڵێ تابلۆی گەورە‪ ،‬کۆنسێپت و‬ ‫بابەتێکمان دروستکردبوو‪ ،‬کە فیگەری‬ ‫گوڵ‪ ،‬دیارترین ڕەگەزی پڕۆژەکە بوو‪ .‬ئاڤان‬ ‫دەستنووسی شاعیرێکی بەکارهێنابوو بۆ ناو‬ ‫کۆنسێپتەکەی‪.‬‬ ‫سەبارەت بە تایبەتمەندیی‬ ‫ئەو‬ ‫پڕۆژەکەش‪،‬‬ ‫دیكە “لە‬ ‫جارێكی وتی‪:‬‬ ‫هونەرمەندە‬ ‫كۆچكردوو ئەحمەد شەماڵەو‬ ‫سەعدون كاكەیی دەیڵێتەوە‪.‬‬ ‫گروپی ڕەنگی‬ ‫پڕۆژەکەدا‪ ،‬لەتەنها‬ ‫كراوە”‪ .‬هەیە کە‬ ‫دەنگییوبۆ سپی‬ ‫موزیكی لوڕ كاریڕەش‬ ‫کاری‬ ‫بەوەشدا‬ ‫ئاماژەی‬ ‫نزار زێوێی گوڵی گەورە بە چواردەوری‬

‫پێشانگەکە هەڵواسراوە‪ ،‬بەاڵم کاتێ‬ ‫ماتریاڵ گوزارشت لە زەینی نیشتمان‬ ‫دەکات‪ ،‬کە تێکستێکی دالوەر قەرەداخییە‪،‬‬ ‫کارمان کردووە چۆن تێکستەکە لە کارە‬ ‫هونەرییەکەماندا ببێ بە گوڵ‪ ،‬چۆن تێکست‬ ‫بگەڕێتەوە بۆ رۆح و پەیوەستبوونی مرۆڤ‬ ‫بە نیشتمان و زێدەوە دەربخات‪.‬‬ ‫سەبارەت بە دروستبوونی دیالۆگ‬ ‫لەسەر پڕۆژە هونەرییەکە‪ ،‬بەهادین وتی‪:‬‬ ‫“پڕۆفیسۆر بێنۆلێمان وتارێکی رەخنەیی‬ ‫لەسەر پڕۆژەکەمان پێشکەشکرد‪ ،‬ئەمە‬ ‫جگە لەوەی هونەرمەند “یەنس” بەڕێوەبەری‬ ‫گەلەرییەکە‪ ،‬ئەویش قسەی لەسەر کارە‬ ‫هونەرییەکە کردو ژمارەیەکی زۆر بینەران‬ ‫ئامادەی بینین بوون‪.‬‬

‫گۆرانییەکی ئەحمەد شەماڵ نوێ دەکرێتەوە‬

‫هونەرمەند سەعدون کاکەیی گۆرانییەکی‬ ‫هونەرمەندی کۆچکردوو ئەحمەد شەماڵ‬ ‫نوێ دەکاتەوە‪.‬‬ ‫نزار زێوێی‪ ،‬سەرپەرشتیاری گروپی‬ ‫موزیكی لوڕ‪ ،‬کە کاری ئامادەکردنی‬ ‫مۆسیقای بۆ ئەو بەرهەمە کردووە‪ ،‬بە‬ ‫“زەمەن”ی وت‪“ :‬ئەم بەرهەمە ناوی‬ ‫مەیلەنگێنەیە كە ئاوازی هونەرمەندی‬

‫وێنەگرتنی ئەم بەرهەمە‪ ،‬لەالیەن‬ ‫دیار مەهدیەوە لەناو شاری سلێمانی‬ ‫ئەنجامدراوەو لە چەند ڕۆژی داهاتوودا‬ ‫باڵودەکرێتەوە‪.‬‬

‫کەرتی تەندروستی لە هەرێمی کوردستان‬

‫‪121‬‬

‫سلێمانی لە زۆری پزیشک و نەخۆشخانە و قەرەوێڵەی‬ ‫نەخۆش لە پێش سەرجەم شارەکانی هەرێمەوەیە‬

‫نەخۆشخانە هەیە‬

‫‪20 53 48‬‬ ‫هەولێر‬

‫سلێمانی‬

‫‪1000‬‬

‫دهۆک‬

‫نەخۆش‬ ‫بە‬ ‫‪ 1.2‬پزیشکیان بەردەکەوێت‬

‫بە ‪ 1000‬نەخۆش‬

‫نزیکەی ‪ 2‬قەرەوێڵەیان بەردەکەوێت‬

‫وو�‬ ‫د ی��د و �� ب ۆ� چ�� ن‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫ژمارە (‪ )33‬سێشەممە ‪2019/9/10‬‬

‫بزوتنەوەی گۆڕان لەبەردەم‬

‫د‪ .‬شۆڕش حاجی‬

‫ئەڵقەی پێنجەم‪:‬‬ ‫ملمالنێی نێوان گۆڕانخوازو‬ ‫بەرژەوەندیخوازەکان‬ ‫بزوتنەوەی گۆڕان لە یەکەم دەرکەوتنیدا‬ ‫وەک جواڵنەوەیەکی سیاسی لە کوردستانی‬ ‫عیراق چەند جیاوازییەکی بنەڕەتی لەگەڵ‬ ‫حیزبەکانی ناو دەسەاڵت هەبو‪ .‬یەکێک‬ ‫لەو جیاوازییە گەورانەی بزوتنەوەی گۆڕانی‬ ‫بە کردەوە لەوان جیا دەکردەوە ئەوەبو‬ ‫کە بەرهەمی هەوڵەکانی بۆ چاکسازی لە‬ ‫جومگەکانی دەسەاڵتو گۆڕانکاری لە شێوازی‬ ‫حوکمڕانی بۆ خۆی نەبو‪ ،‬بەڵکو بۆ خەڵک‬ ‫بو‪ .‬هەڵبژاردنی خەباتی مەدەنی وەک شاڕێی‬ ‫گۆڕانکاریو دروستکردنی مینبەرێکی بەهێزی‬ ‫ئۆپۆزیسیۆن لە پەرلەمانی کوردستان لە‬ ‫ساڵی ‪ ٢٠٠٩‬باشترین بەڵگەی حاشاهەڵنەگری‬ ‫ئەو راستیەن‪ .‬خەمی کاک نەوشیروانو‬ ‫دامەزرێنەرانی بزوتنەوەی گۆڕان باشکردنی‬ ‫ژیانو گوزەرانی هاواڵتیانو بەهێزکردنو‬ ‫جێگیرکردنی قەوارەی سیاسی هەرێمی‬ ‫کوردستان بو‪ ،‬نەک دەسکەوتو بەرژەوەندی‬ ‫شەخسیو حیزبی‪.‬‬ ‫بزوتنەوەی گۆڕان لەیەکەم بەشداریکردنیدا‬ ‫لە کایەی سیاسی لە کوردستانی عیراق‬ ‫نەچوە دەسەاڵتو بەشداری لە حکومەتدا‬ ‫نەکرد‪ .‬بەڵکو لەرێگای رەخنەگرتن لە‬ ‫ئەدای دەسەاڵتدارانو پەردە الدان لەسەر‬ ‫کەموکوڕییەکانو شیکردنەوەی هۆکارەکانی‬ ‫ئەو بارودۆخە‪ ،‬هاواڵتیانی کوردستانی‬ ‫هوشیار کردەوە‪ .‬ئینجا لەرێی پێشکەشکردنی‬ ‫پرۆژەی چاکسازی بۆ هەمو بوارەکانی‬ ‫حوکمڕانی هەوڵی چاکسازیو گۆڕانکاری‬ ‫دا‪ .‬ئەگەرچی گۆڕان بیستوپێنج کورسی‬ ‫لە پەرلەمانی کوردستان هەبو‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هەوڵی نەدا بەشی خۆی لە کێکی دەسەاڵت‬ ‫وەرگرێ‪ .‬هەر کاتێکیش دەسەاڵتدارانی‬

‫بزوتنەوەی گۆڕان‬ ‫لەیەکەم بەشداریکردنیدا‬ ‫لە کایەی سیاسی لە‬ ‫کوردستانی عیراق نەچوە‬ ‫دەسەاڵتو بەشداری لە‬ ‫حکومەتدا نەکرد‬

‫‪19‬‬

‫دوڕیانێکی چارەنوسسازدایە‬

‫ئایا ئەم جواڵنەوە جەماوەرییە گەورەیەو پەیامە‬ ‫گۆڕانخوازانەکەی تەسلیمی کێ دەکەن بۆ ئەوەی‬ ‫بەئەمانەتەوە بیگەیەنێتە مەنزڵ؟‬ ‫هەرێم لەژێر فشاری جەماوەرو لە ئەنجامی‬ ‫کارو چاالکییەکانی گۆڕانو هێزەکانی تری‬ ‫ئۆپۆزیسیۆندا کارێکی باشیان بکردبا کە‬ ‫لە بەرژەوەندی خەڵك بوایە‪ ،‬بزوتنەوەی‬ ‫گۆڕان بە دەسکەوتی خۆی دەزانیو پێی وابو‬ ‫سەرکەوتنێکی بەدەستهێناوە‪ .‬لەهەمان کاتدا‬ ‫خۆی لەبەردەم هەمو هەڕەشەو ئیجرائاتێکی‬ ‫توندی دەسەاڵت راگرتو ئازایانەو سەربەرزانە‬ ‫ئەو قۆناغەی تێپەڕاند‪.‬‬ ‫بزوتنەوەی گۆڕان لە یەکەم ئەزمونی‬ ‫روبەڕوبونەوەی دەسەاڵتدا وەک هێزێکی‬ ‫مەدەنی روبەڕوی هەڕەشەو پەالمارێکی‬ ‫زۆر بوەوە‪ .‬هەزاران کەس لە دەنگدەرو‬ ‫هەڵسوڕاوانی گۆڕان سزای سیاسی دران؛‬ ‫موچەیان بڕا؛ دورخرانەوە یان لە پۆستەکانیان‬ ‫دەرکران؛ هەندێکیان گیرانو ئەشکەنجە دران؛‬ ‫هەندێ هەڵسوڕاو لە روداوی جیاجیادا بریندار‬ ‫کرانو گیانیان لەدەستدا‪ .‬چەند جارێکیش‬ ‫مەکۆکانی بزوتنەوەی گۆڕان لە هەندێ شار‬ ‫سوتێنرانو هێزی سەربازی لە دژی گۆڕان‬ ‫کۆکرایەوەو هەڕەشەی پەالماردانی مەکۆی‬ ‫سەرەکیو سوتاندنی تەلەفزیۆنی کەی‬ ‫ئێن ئێن لە گۆڕان کرا‪ .‬بەاڵم هیچکام لەو‬ ‫هەنگاوانە نەیتوانی ئیرادەی گۆڕان بشکێنێو‬ ‫چۆکی پێدابدا‪ .‬بەپێچەوانەوە بزوتنەوەی‬ ‫گۆڕان درێژەی بە ئاراستەی گۆڕانخوازانەی‬ ‫خۆی داو لە کارو چاالکییە مەدەنییەکانی‬ ‫بەردەوام بو‪ ،‬بێ ئەوەی بیر لە دروستکردنی‬ ‫هێزی چەکدار بکاتەوە بۆ خۆپاراستن‪.‬‬ ‫بڕیاری بەشداریکردنی بزوتنەوەی گۆڕان‬ ‫لە حکومەت لە ساڵی ‪ ٢٠١٤‬لە بنەڕەتدا‬ ‫بەمەبەستی جێبەجێکردنی بەشێک لە‬ ‫بەرنامەی چاکسازی بو‪ .‬بەاڵم دەبێ بگوترێ‬ ‫کە هەندێ کەس لەناو گۆڕان بە چاوی‬ ‫وەرگرتنی بەشە کێکی دەسەاڵت دەیانڕوانیە‬ ‫ئەو بڕیارەی گۆڕان‪ .‬بەاڵم ئەو کاتە بڕیاری‬ ‫سیاسی لەناو گۆڕاندا بەپلەی یەکەم‬ ‫لەالیەن کاک نەوشیروانەوە ئاراستە دەکرا‪.‬‬ ‫بۆیە بزوتنەوەی گۆڕان بەهەمان نەفەسی‬ ‫چاکسازیو هەوڵی گۆڕانکاری لە سیستمی‬ ‫حوکمڕانی سەنگەری خەباتی مەدەنی لە‬ ‫ئۆپۆزیسیۆنەوە گواستەوە ناو دەسەاڵت‪.‬‬ ‫هەر ئەو سوربونەی گۆڕان بو لەسەر پەیامو‬ ‫بەڵێنەکانی‪ ،‬کە روداوەکانی ‪١٢‬ی ئۆکتۆبەرو‬ ‫داخستنی پەرلەمانی کوردستانو دەرکردنی‬ ‫وەزیرەکانی گۆڕانی لێکەوتەوە‪.‬‬ ‫بزوتنەوەی گۆڕان ئەم جارە‪ ،‬لەدوای‬ ‫هەڵبژاردنەکانی ‪ ،٢٠١٨/٩/٣٠‬بە بڕیاری‬

‫زۆرینەی جڤاتی نیشتیمانی‪ ،‬دەستیکرد بە‬ ‫گفتوگۆ لەگەڵ پارتی دیموکراتی کوردستانو‬ ‫بڕیاریدا بەشداری لە حکومەتی هەرێم بکا‪.‬‬ ‫بەاڵم ئایا ئەم هەنگاوە بەهەمان نەفەسی‬ ‫گۆڕانکاریو سوربونە لەسەر بەڵێنو‬ ‫پەیامەکانی گۆڕان لەپێناوی چاکسازیو‬ ‫گۆڕانکاری‪ ،‬یاخود تەنیا بۆ وەرگرتنی بەشە‬ ‫کێکی دەسەاڵتە؟‬ ‫دیارە لە هەمو کۆمەڵگایەکدا‪ ،‬بە‬ ‫بەرەیەکی‬ ‫ئێمەشەوە‪،‬‬ ‫کۆمەڵگای‬ ‫بەرژەوەندیخواز هەیە کە هەوڵو هەنگاوەکانی‬ ‫لەپێناوی دەسکەوتو بەرژەوەندی شەخسیو‬ ‫تایبەتییە‪ .‬لەبەرامبەردا کەسانێکیش هەن‬ ‫کە بۆ بەرژەوەندی گشتیو بیروباوەڕو‬ ‫سەرخستنی پەیامێکی پیرۆز کار دەکەن‪.‬‬ ‫کاتێک کە ئەمە لەناو کۆمەڵگادا هەبێ‬ ‫بێگومان لەناو هەر حیزبو گروپێکیشدا‬ ‫رەنگ دەداتەوە‪ .‬بۆیە ئێستا گۆڕان لەبەردەم‬ ‫دوڕیانێکی چارەنوسسازدایە‪ ،‬کە ئایا‬ ‫بزوتنەوەی گۆڕان راستگۆیانە لەناو کابینەی‬ ‫نۆ‪ ،‬بەهاوکاری حیزبەکانی تر لە حکومەت‪،‬‬ ‫هەوڵی چاکسازیو جێبەجێکردنی بەشێک لە‬ ‫پەیامو بەرنامەکانی خۆی دەدا کە بەڵێنی‬ ‫بەهاواڵتیان داوە‪ ،‬یاخود هەرچی بکرێو‬ ‫چۆن بگوزەرێ لەم حکومەتەدا قبوڵی دەکاو‬ ‫لەپێناوی بەشە کێکی دەسەاڵت بێدەنگ‬ ‫دەبێ؟ بەواتایەکی تر ئایا لەم پرۆسەو‬ ‫ملمالنێیەدا تای تەرازوی گۆڕانخوازی قورستر‬ ‫دەبێ یاخود تای بەرژەوەندیخوازی؟ وەاڵمی‬ ‫ئەم پرسیارە الی رێکخەری گشتیو خانەی‬ ‫راپەڕاندنی ئایندەو جڤاتی نیشتیمانییە‪.‬‬ ‫ئەوەی رونە ئەوەیە‪ ،‬کە بزوتنەوەی گۆڕان‬ ‫تا ئێستا بەباشی هەنگاوی ناوەو لەسەر‬ ‫رێچکەی هەوڵی چاکسازی الینەداوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫کاروانی گەیشتن بە مەنزڵ وێستگەی زۆری‬ ‫تری لەبەردەم ماوە‪ .‬هەر بۆیە ئەندامانی ئەم‬ ‫جڤاتی نیشتیمانییەی ئێستا ئەرکێکی زۆر‬ ‫گرنگو مێژوییان لەئەستۆدایە‪ ،‬ئەویش ئەوەیە‬ ‫کە ئایا ئەم جواڵنەوە جەماوەرییە گەورەیەو‬ ‫پەیامە گۆڕانخوازانەکەی تەسلیمی کێ دەکەن‬ ‫بۆ ئەوەی بەئەمانەتەوە بیگەیەنێتە مەنزڵ؟‬ ‫چونکە تواناو لێهاتوییو بوێری سەرکردایەتی‬ ‫هەر حیزبێک کاریگەری لەسەر ئاراستەو‬ ‫هەڵوێستی حیزبەکەو رەفتارو گوتاری‬ ‫تاک بەتاکی ئەندامەکانی هەیە‪ ،‬بەوانەی‬ ‫کە لەناو حیزبدا کار دەکەنو ئەوانەش کە‬ ‫ئەرکی کارکردنیان لەناو حکومەت یان هەر‬ ‫شوێنێکی تر پێ دەسپێردرێ‪.‬‬

‫لە چوارچێوەی کارکردن لەناو حیزبو لە‬ ‫پرۆسەی نەخشە دانان بۆ ئایندە هەمیشە‬ ‫ملمالنێ لەنێوان بەرەی خۆنەویستو بەرەی‬ ‫بەرژەوەندیخوازدا دەمێنێ؛ جیاوازیش لە‬ ‫نێوان ئەوانەی شێلگیرانە بەرگری لە پەیامو‬ ‫ئامانجەکانی بزوتنەوەکە دەکەن لەگەڵ‬ ‫ئەوانەی بیر لە بەرژەوەندییە بااڵکانی‬ ‫بزوتنەوەکە ناکەنەوەو کەمتەرخەمن لە‬ ‫جێبەجێکردنی ئەرکەکانیان بەردەوام‬ ‫دەبێ‪ .‬راستگۆییو کارکردنی جیدی بۆ‬ ‫سەرخستنی ئەو پەیامە گۆڕانخوازانەی‪،‬‬ ‫کە لەبەرژەوەندی خەڵکی کوردستانو‬ ‫قەوارە سیاسییەکەماندایە سەنگی مەحەکە‬ ‫ لە ئێستاو لە ئایندە ‪ -‬بۆ بەدەسهێنانو‬‫پتەوکردنی متمانەی هاواڵتیان بە‬ ‫بزوتنەوەی گۆڕان‪ .‬بەپێچەوانەوە‪ ،‬کارکردن‬ ‫لەپێناوی بەرژەوەندی شەخسیو پشتکردنە‬ ‫جەماوەرو فەرامۆشکردنی ئەو بەڵینانەی‬ ‫بزوتنەوەی گۆڕان بەخەڵکی داوە نەک‬ ‫تەنیا دەبێتە مایەی تێکشکانی بزوتنەوەی‬ ‫گۆڕان بەڵکو‪ ،‬زەنگی مەرگی ئومێدی‬ ‫خەڵک دەبێ بە چەمکی گۆڕانخوازی لە‬ ‫کوردستانی عیراق بۆ ماوەیەکی دورودرێژ‪.‬‬ ‫تێبینی‪ :‬لە ئەڵقەی چوارەمی ئەم‬ ‫زنجیرە وتارەداو لە باسی ژورەکانی‬ ‫بزوتنەوەی گۆڕان‪ ،‬وشەی توێژینەوە بە‬ ‫هەڵەی نوسین پەڕیوە‪ .‬بەمەش ژوری‬ ‫توێژینەوەی سیاسی لەتەک ژورەکانی تردا‬ ‫ناوی دەرنەکەوتوە‪ .‬بۆیە داوای لێبوردن‬ ‫لە هەمو ئەو هاوڕێیانە دەکەم کە لە‬ ‫رابردوو ئێستادا لەو ژورە کار دەکەن‪.‬‬ ‫ژوری توێژینەوەی سیاسی یەکێکە لە ژورە‬ ‫گرنگەکانی بزوتنەوەی گۆڕانو خاوەنی‬ ‫چەندین پرۆژەو لێکۆڵینەوەو کتێبە‪ ،‬کە‬ ‫کاریگەری لەسەر پەیامو دیدی بزوتنەوەی‬ ‫گۆڕان جێهێشتوە‪.‬‬

‫راستگۆییو کارکردنی‬ ‫جیدی بۆ سەرخستنی ئەو‬ ‫پەیامە گۆڕانخوازانەی‪،‬‬ ‫کە لەبەرژەوەندی خەڵکی‬ ‫کوردستانو قەوارە‬ ‫سیاسییەکەماندایە سەنگی‬ ‫مەحەکە‬

‫شاناز هيرانى‬

‫‪07701563047‬‬ ‫كۆمپانیای بالڤ پەیک ئامادەیە‬ ‫ڕۆژنامەی زەمەن بگەیەنێتە ماڵ‬ ‫و فەرمانگەو شوێنە گشتیەکانتان‬

‫ئێمهى مرۆڤ به شێوهيهكى گشتى له‬ ‫پێكهاتن و دروستبووندا لهيهك دهچين‪ ،‬بهاڵم‬ ‫جياوازين لهشێوهى گوزارشت كردنمان بۆ ئهو‬ ‫واقيعهى ئێستا ههيهو ههميشه خۆمانى لێ‬ ‫ال ئهدهين‪.‬‬ ‫داهات و دهستكهوتى بهكااڵكردنى ژن و‬ ‫فرۆشتنى جهستهى و بازرگانى پێوه كردنى‪،‬‬ ‫هيچى كهمتر نييه له داهات و دهستكهوته‬ ‫مادديه زهبهالحهكهى بههۆى چهك و‬ ‫ماددهى هۆشبهرهوه سااڵنه دهست ئهو باندو‬ ‫گروپانه دهكهوێت‪ ،‬كه بهم كاره ههڵدهستن‪.‬‬ ‫بهكارهێنانى (استغالل)كردنى ژن و منداڵ‬ ‫و بهكۆيلهكردن و به بازاڕكردنى ژن وهك‬ ‫كااڵيهك‪ ،‬لهههموو بازرگانيكردنێك بهرباڵوتره‬ ‫له جيهاندا‪ .‬له ڕۆژههاڵتى ناوهڕاستيش به‬ ‫شێوهيهكى فراوانترو بهجۆرهها شێواز مامهڵه‬ ‫به ژنانهوه دهكرێت‪.‬‬ ‫زۆرجاريش ڕێگه نهدان به باسكردنى‬ ‫ئهو باسه‪ ،‬يان بههۆى داب و نهريته‬ ‫كۆمهاڵيهتيهكان باوهكان‪ ،‬وايكردووه كارى ئهم‬ ‫باندانه ئاسانتر بێت‪.‬‬ ‫پاش بهدياركهوتنى رێكخراوى داعش‬ ‫و گروپه تيرۆريستهكانى تريش‪ ،‬بيرۆكهى‬ ‫دهرخستنى ژن وهك دياريهك‪ ،‬يان وهك‬ ‫پاداشتێك بۆ پياوى جيهادى‪ ،‬زياتر پهرهى‬

‫بهو بازرگانيه داوهو ژنى كردووه به كااڵيهك بۆ‬ ‫كڕين و فرۆشتن پێيانهوه‪ .‬ژنان به شێوهيهكى‬ ‫زۆر ڕيسوايانه ههرزان بازاڕ دهكرێن‪ .‬لهسهر‬ ‫تۆڕهكانى ئينتهرنێت‪.‬‬ ‫ههر له بهدياركهوتنى مێژووی مرۆڤايهتى‪،‬‬ ‫بهكااڵكردنى ژن پهيوهست كراوه به كۆياليهتى‪،‬‬ ‫چونكه هێزه گهورهكان‪ ،‬ههميشه الوازيان‬ ‫چهوساندۆتهوهو ژنانيان به كۆيله بردووهو‬ ‫ناچاريان كردوون ملكهچ بن بۆ مهرامهكانيان‪.‬‬ ‫چهندين سهدهو دهيه لهو مێژووه به زاڵبونى‬ ‫بههێزهكان ناسراوه‪ .‬بهردهوام الواز ملكهچ‬ ‫بووه بۆ بههێز‪ ،‬ههژاران خۆيان فرۆشتووه بۆ‬ ‫دامركاندنهوهى غهريزهى بههێزهكان‪.‬‬ ‫ڕاگهياندنى سهرمايهداريش لهكاتى‬ ‫ئێستادا بۆته ئهو كهرەستهيهى‪ ،‬كه گوتارى‬ ‫سهرمايهدارى خۆى و كلتورهكهى خۆى‬ ‫پێ تێدهپهڕێنێت و وێنهيهك دهكێشێت بۆ‬ ‫كۆمهڵگه بهگشتى و ژنيش لهناويدا بهتايبهتى‪.‬‬ ‫بۆيه ژن لهناويدا وهك كااڵيهك بۆ پڕوپاگهنده‬ ‫بۆ كااڵكانى بهكاردههێنرێت‪ .‬بهمهش بازاڕه‬ ‫ئازادهكهى پێ فراوان دهكات‪ ،‬بازاڕێك كه‬ ‫هيچ ديسپلينێك يان ياسايهكى ئهخالقى‬ ‫تهحەكومى پێوه ناكات‪ .‬چونكه له هزرى‬ ‫سهرمايهداريدا‪ ،‬ويست پاساو بۆ ڕهفتارهكان‬ ‫دههێنێرێتهوه‪ .‬بۆيه هيچ كاتێك دوودڵ نابێ‬

‫فەرمان حەسەن‬

‫هاوبەشیی گۆڕان‬ ‫لە پەنجەرەیەکی دیکەوە‬ ‫سهربارى ئهو رهخنهو نیگهرانییانهى له چوونى بزوتنهوهى گۆڕان بۆ نێو دهسهاڵت‬ ‫دروستبوون‪ ،‬هێشتاش ئهو زهمینه سیاسییهى ئێستاو نهخشهى نوێى سیاسیی‬ ‫حكومهت و دهسهاڵت‪ ،‬چهند هێندهى دهسهاڵتدارێتى دوو حزبیى باشتره‪ ،‬كه‬ ‫لهچهندین وێستگهى رابردوو تاقیكرایهوهو لهگهڵ ههر تاقیكردنهوهیهك‪ ،‬پاشهكشهى‬ ‫زیاترى دووچارى كۆمهڵگهو دهسهاڵتیش كرد‪ ،‬میراتى قهبهى له كێشهو بێدادى‬ ‫گهورهى جێهێشت‪.‬‬ ‫ئێمە لەبەردەم نهخشهیەکی نوێى دابهشكارى سیاسى و دهسهاڵتداین له باشورى‬ ‫كوردستان کە لهسهر سێ پایه وهستاوه‪ ،‬تهنها یهك لهو پایانه هێزى مهدهنى و‬ ‫پڕۆژهیه‪ ،‬ئهوانى دیكه هێزى چهكدارو دهزگاى ئهمنى و خاوهن بهرژهوهندى گهورهن‪،‬‬ ‫ئااڵون له هاوكێشهى ئاڵۆزى سیاسى ههرێمیى و نێودهوڵهتییهوه‪ ،‬ئهگهر لهو نهخشه‬ ‫سیاسییه سێ سهره گۆڕان بهێنیته دهرهوه‪ ،‬دیمهنى حكومڕانى له راپهڕینهوه تا‬ ‫ساڵى ‪ ٢٠١٣‬جارێكى دیكه خۆى نمایشدهكاتهوه‪ ،‬ئهو شێوازه بهڕێوهبردنهى بناغهى‬ ‫كێشهى دهیان ساڵهو گهراى بێشوومارى نههامهتى دانا‪ .‬نامەوێت بڵێم بەشداری‬ ‫گۆڕان شەفاعەتی دونیای پڕ ئاریشەو ژیانی سەرەوخوارەوەبووی کۆمەڵگەیە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هاوكێشهى ئێستا جێگرەوەی شێواز خراپى رابردووى بەڕێوەبردنى دوو حزبییه‪ ،‬کە‬ ‫‪ ٢٨‬ساڵ تەنها گروپێکی قەڵەوکرد‪ ،‬یاساو سیستمیشی تا ئاستی نەمان سڕییەوە‪.‬‬ ‫ئهم هاوبهشییهى ئێستا‪ ،‬یهكهم بهشدارى هێزى مهدهنییه له دهسهاڵت بهو قهبارهیه‪،‬‬ ‫(دواى لهبارچوونى ئهزموونى بنكهفروانى پێشوو)‪ ،‬ئهگهرچی ئهم هاوبهشییه كهمهو‬ ‫هاوكێشهى نوێى سیاسى بهرههمى ههڵبژاردنى بێ خهوش و دادپهروهرانه نییه‪.‬‬ ‫لهراستیدا چهنده رووبهرى دهسهاڵتدارێتى هێزى مهدهنى و بێ چهك له دهسهاڵت‬ ‫بهرینتر بێت‪ ،‬دهكرێت رێگاى چارهسهر كورتتر بێتهوه‪ ،‬خهڵك زۆرتر هێزیان بهسهر‬ ‫دهسهاڵتدا بشكێ‪ .‬گرنگه ههموو ئهو نێتانهى بۆ چاكسازى ههن هاوكاربن بۆئهوهى‬ ‫ئهزموونى دهسهاڵتدارێتى هێزى مهدهنى‪ ،‬لهنێو بهرژهوهندى و كێشمهكێشمى هێزه‬ ‫چهكدارو گروپه خاوهن بهرژهوهندییهكاندا‪ ،‬نهبێته قوربانى‪.‬‬ ‫ئهگهر ئهزموونى هاوبهشى گۆڕان جێگهى خۆى بگرێت‪ ،‬ئهوا دهكرێت نموونهیهك‬ ‫بێت بۆ بهرهوپێشچوون و دهسهاڵتدارێتى حزبى بێ چهك و سڕینهوهى ئهو وێنه‬ ‫سیاسییه كه له كۆنهستى زۆرینهدا چهسپیوهو وادهبینرێت‪ ،‬كهواى دهسهاڵت تهنها‬ ‫بۆ هێزه خاوهن چهك و چهكدارهكان دووراوه‪ .‬سهركهوتنى ئهو هاوبهشییه دهكرێت‬ ‫هاندان و نموونهیهك بێ بۆ بیرخستنهوهى ئهوهى‪ ،‬كه دهسهاڵت به پلهى یهكهم‬ ‫بهپشتیوانى خهڵك دهكرێت‪ ،‬نهك تهنها بههێزى چهك و پارهو پشتیوانیى واڵتان‪.‬‬ ‫كهوتنى ئهزموونى بهشداریى گۆڕان ماوهیهكى زۆر دوورتر له ئهگهرهكانى باشبوون‬ ‫دوورمان دهخاتهوهو داواى رهواى خهڵك بۆ درووستكردنى دهسهاڵتى نیشتیمانیى‬ ‫مهودایهكى زیاتر دهخاته دواوه‪.‬‬ ‫هاوبهشى گۆڕان دهكرێت فاكتهرێك بێت‪ ،‬تا رۆحى كێبڕكێ لهنێوان تیمى وهزاریى‬ ‫حزبهكان زیاتربێت‪ ،‬له ههشت كابینهى رابردوو دوو حزبى دهسهاڵت بهالى بژاردهى‬ ‫ركابهرى یهكدا نهچوون‪ ،‬بۆئهوهى ههریهكهیان كارى باشتر بكات‪ ،‬بهپێچهوانهوە‬ ‫ئهو كاتانهى كه رێكهوتوون وهك تیمێكى رۆحسارد بهرامبهر به چاوهڕوانییهكانى‬ ‫خهڵك وهستاون‪ ،‬ئهو كاتانهشى ناكۆكبوون خهڵك ههر زیانمهندبوون و به ناكۆكییه‬ ‫سیاسییهكانهوه سهرقاڵ كراون‪ ،‬هاوبهشى گۆڕان دهكرێت هۆكاربێت تا رۆحى ركابهرى‬ ‫ئهرێنى لهنێو حكومهت درووستببێت و ئهو هاوكێشه دوو جهمسهره سارودسڕهى‬ ‫رابردووش بشێوێنێت‪.‬‬ ‫لهوانهش گرنگتر ههمووان دهتوانن له هێزى مهدهنى بپرسنهوه كاتێك له دهسهاڵته‪،‬‬ ‫ههمووان دهتوانن رهخنهى لێ بگرن و چاودێرى بكهن و سزاى بدهن‪ ،‬خۆ ئهگهر‬ ‫خهڵكى له ‪ ٢٨‬ساڵى رابردوو بیانتوانییانه له هێزه دهسهاڵتداره خاوهن چهكهكان‬ ‫بپرسنهوهو سزایان بدهن‪ ،‬ئێستا ئهو هێزانه یاخود خۆیان گۆڕیبوو‪ ،‬یاخود نهمابوون‪.‬‬ ‫ئهو تێگهیشتنهم الپهسهنده كه پێى وایه‪ ،‬كۆى سیستهمى بهڕێوهچوونى كۆمهڵگهو‬ ‫دهسهاڵت كۆڵهوارو عهیبداره‪ .‬بۆیهش هیواى گهوره لهدۆخێکی وادا زۆر له جێگهى‬ ‫خۆى نییه‪ .‬لهگهڵ ئهوانهشدا نییهت و بهرنامهى باش له ههركوێیهك‪ ،‬هێشتا شایهنى‬ ‫فرسهت پێدان و تاقیكردنهوهیه‪ .‬بڕوام وایه ئهگهر ئهم تاقیكردنهوهیهى هاوبهشى‬ ‫گۆڕان بێ ئهنجام بێت‪ ،‬پێش ههر گروپ و الیهنێك خهڵك زیان دهكهن و ئهگهریش‬ ‫هاوبهشییهكه سهربكهوێت دۆخهكه بهخێرى خهڵك وهرئهگهڕێت‪.‬‬

‫سهرمايهدارى چۆن‬ ‫ژن دهكات به كااڵ؟‬

‫له بهكارهێنانى ههر رێگهيهك بۆ زيادكردنى‬ ‫داهات‪ .‬هيچ حسابێكيش بۆ پێويستيه مرۆيى‬ ‫و كۆمهاڵيهتى و كلتوريهكان ناكات‪ .‬ئهوهى‬ ‫الى ئهو گرنگه تهنها بهدیهێنانى داهاته‪ .‬لێرهدا‬ ‫ڕاگهياندن بهههموو جۆرهكانيهوه ژن وهك‬ ‫كااڵيهك بهكاردێنێت و له بازاڕى سهرمايهداريدا‬ ‫كڕين و فرۆشتنى پێوه دهكرێت‪ ،‬ئهمهش پێى‬ ‫دهوترێت كۆياليهتى سهردهم‪ ،‬كه به ڕێگهى‬ ‫چهندين ياساى نوێ پاساوى بۆ دههێنرێتهوه‪.‬‬ ‫له ڕاگهياندنه پروپاگهندهیيهكاندا‪ ،‬ژنان‬ ‫لهچوارچێوهى وێنهيهكى نيشاندراو‪ ،‬كه‬ ‫چهندين جار دووباره دهكرێتهوه‪ ،‬پهخش‬ ‫دهكرێت بۆ خولقاندنى نمونهيهك بۆ‬ ‫سهرجهم ژنان و خولقاندنى پێوهرى جوانى‪،‬‬ ‫ئهمهش ههمووى خزمهت به كۆمپانياكانى‬ ‫جوانكاريى دهگهيهنێت‪ .‬چونكه وێنهى ژنێكى‬ ‫نمونهيى‪ ،‬كه كۆمپانياكانى بهرههمهێنانى ئهو‬ ‫كهرەستانهو ناوهرۆكى ئهو وشانهى هاوتهريبه‬ ‫لهگهڵ وێنهكان‪ ،‬زۆرجار ئاماژه به جوانيهكى‬ ‫وروژێنهرانه دهدات‪.‬‬ ‫سيستهمى سهرمايهدارى له بنهڕهتداو به‬ ‫سروشتى خۆى لهسهر بهكارهێنانى ههژاران‬ ‫لهالى بههێزهكانهوه دروستبووه‪ .‬بهمهش‬ ‫واقيعى ژن له پلهبهندى كۆمهاڵيهتيدا لهخوارى‬ ‫خوارهوهيهو ههميشه ڕووبهڕووى خراپترين‬

‫جۆرى ئيستغالل كردن دهبێتهوه‪ ،‬چونكه‬ ‫سروشتى سهرمايهدارى‪ ،‬سروشتێكى قازانجيەو‬ ‫سيستمى بازاڕ تێيدا ئازاده‪ .‬ڕێگه نادرێت به‬ ‫ژن هيچ ڕووبهڕێك يان زهمينهيهكى بۆ ساز‬ ‫بێت بۆ سهلماندنى خۆى به شێوهيهكى‬ ‫ديموكراسيانهو ئازادانه‪.‬‬ ‫ههرچهنده ههندێك بزاڤى ژنان و‬ ‫ههوڵى‬ ‫بهتايبهتى‬ ‫(فێمێنيستهكان)‬ ‫بهرهنگاربوونهوهى سهرمايهداريان داوه به‬ ‫رێگهى دژايهتى كردنى كلتورى بهكاربهرو‬ ‫بهكااڵكردنى ژنان و داواكردنى يهكسانى‬ ‫تهواو بۆ ماف و ئهركهكان‪ .‬بهاڵم تا‬ ‫ئێستاش نهتوانراوه بگهنه ئاستى پێويست‬ ‫و دهستهوهستانه بهرامبهر سيستمه‬ ‫زهبهالحهكهى سهرمايهدارى‪ .‬تهنانهت له‬ ‫كۆمهڵگه ئهوروپيهكانيش‪ ،‬كه ههميشه‬ ‫بانگهشه بۆ ديموكراسيهت دهكهن و ژنان‬ ‫تێياندا چوونهتهوه ناو بوارهكانى سياسهت و‬ ‫جێبهجێكارى‪ ،‬بهاڵم سيماكانى بهكارهێنانى‬ ‫ژنان تائێستاش له ناشيرینترين وێنهدايه‪.‬‬ ‫گهورهترين واڵت لهجيهان قێزهونترين كردهوه‬ ‫بهرامبهر بهژنان ئهنجام دهدات‪ .‬سهربارى‬ ‫چهسپاندنى ئهم ههموو ياسايانه‪ .‬كهچى‬ ‫ژنان تائێستاش نهگهيشتونهته يهكسانى و‬ ‫دادپهروهرى تهواو‪.‬‬

‫وو�‬ ‫د ی��دو�� ب ۆ� چ�� ن‬

‫‪18‬‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬ ‫ژمارە (‪ )33‬سێشەممە ‪2019/9/10‬‬

‫بەڕێوەبردنی عەقاڵنیو دادپەروەری‬

‫د‪.‬سەنگەر سەید قادر‬

‫ئایندەی كەركوك و سیناریۆكانی‬ ‫گۆڕانكاری لە عێراقدا‪:‬‬ ‫ئایا حكومەتی عێراق هەڵدەوەشێتەوە‪...‬؟‬ ‫ئایندەی كەركوك چۆن دەبێت؟‬ ‫لە ئێستادا هێزە سیاسیەكانی عێراق جوڵەیان تێكەوتووەو تای هەڵبژاردنیش‬ ‫وردەوردە بەرز دەبێتەوەو موزایەدەی سیاسی لە بازاڕ گەرمیدایەو موقتەدا سەدر‬ ‫خۆی لە حكومەت بێبەری كردو ماڵئاوایی لە عێراق كردو ئێستا لە شاری قومی‬ ‫ئێرانە‪.‬‬ ‫ڕەوتی حیكمەش بە سەرۆكایەتی عەمار حەكیم ڕایگەیاندووە حكومەتێكی‬ ‫سێبەر ڕادەگەیەنێت و ئۆپۆزسیۆن بوونی خۆی ڕاگەیاندووە‪ ،‬حەیدەر عەبادی‬ ‫و هاوپەیمانی نەسریش دەڵێن كاندیدیان بۆ سەرۆكایەتی حكومەت ئامادەیە كە‬ ‫مەبەستیان حەیدەر عەبادیە‪.‬‬

‫ئایا حكومەتی عێراق هەڵدەوەشێتەوە؟‬

‫هەموو ئەم پێشهاتانە ئاماژەن بۆ ئەوەی حكومەتی عبدالمهدی بەم شێوەی‬ ‫ئێستای نامێنێتەوەو گۆڕانكاری بەسەردا دێت و سێ سیناریۆ هەیە بۆ داهاتووی‬ ‫حكومەتی عێراق و گۆڕانكاریەكان‪:‬‬ ‫‪ - 1‬سیناریۆی یەكەم‪ :‬لە چوارچێوەی بانگهێشتكردنی وەزیرەكاندا بۆ پەرلەمان‬ ‫ژمارەیەك لە وەزیرەكان متمانەیان لێ بسەنرێتەوە یان عادل عبدالمهدی ناچار‬ ‫بكرێت گۆڕانكاری لە حكومەتدا بكات‪.‬‬ ‫‪ - 2‬سیناریۆی دووەم‪ :‬لێسەندنەوەی متمانە لە كۆی حكومەتەكەی عادل‬ ‫عبدالمهدی و پێكهێنانی حكومەتێكی نوێ لەڕێگەی بانگهێشت كردنی عبدالمهدیەوە‬ ‫بۆ پەرلەمان و لێسەندنەوەی متمانە لە حكومەتەكەی‪.‬‬ ‫‪ - 3‬سیناریۆی سێیەم‪ :‬بەهۆی فشاری الیەنەكان و نەبونی دەسەاڵت و‬ ‫دەستێوەردان لە كاروباری حكومەت لەالیەن حیزبەكانەوە عادل عبدالمهدی ناچار‬ ‫بكات دەست لەكاركێشانەوەی خۆی پێشكەش بكات‪.‬‬

‫كێن ئەوانەی پشتیوانی هەڵوەشاندنەوەی حكومەت دەكەن؟‬

‫‪ - 1‬بەپێی زانیاریەكان هەریەكە لە كوتلەی سائیرون بە سەرۆكایەتی سەدرو‬ ‫كوتلەی نەسر بە سەرۆكایەتی عەبادی بەشێك لەالیەنە سوننەكان لەگەڵ‬ ‫سیناریۆی دووەمدان بە هەڵوەشاندنەوەی حكومەت و پێكهێنانی حكومەتێكی‬ ‫نوێ ‪.‬‬ ‫‪ - 2‬هەرچی كوتلەی فەتح و ڕەوتی حیكمەیە لەگەڵ سیناریۆی یەكەمدان‬ ‫بە مانەوەی حكومەت و بە سەرۆكایەتی عادل عبدالمهدی و گۆڕانكاری لەچەند‬ ‫وەزارەتێكی حكومەتدان ‪.‬‬ ‫چونكە هەڵوەشاندنەوەی حكومەت حەشدی شەعبی بەپێ پارێزبەندی‬ ‫دەهێڵێتەوە لەبەرامبەر هێرشەكانی ئیسرائیلداو مانەوەی حكومەتی عبدالمهدی‬ ‫بەم الوازیەی ئێستای لە بەرژەوەندی كوردە‪.‬‬ ‫‪ - 3‬بەرەی سێیەم كوردو دەوڵەتی یاسایە لەگەڵ مانەوەی حكومەتدان‪ .‬وەكو‬ ‫خۆی بەبێ هیچ گۆڕانكاریەك چونكە دۆخی ئێستاو مانەوەی حكومەتی عبدالمهدی‬ ‫وەك ئێستا لە بەرژەوەندی كوردە ‪.‬‬ ‫بۆ دەوڵەتی یاساش (حیزبی دەعوە) گرنگی لەوەدایە بە پشتیوانی ئێران‬ ‫دەیانەوێت جارێكی تر بێنەوە سەر دەسەاڵت لە ڕێگەی كۆنترۆڵكردنی دەسەاڵتی‬ ‫خۆجێی پارێزگاكانەوەو واینیشان بدەن كە دووركەوتنەوەی ساڵێكی حیزبی‬ ‫دەعوە لەدەسەاڵت دۆخی عێراقی خراپتر كردووە‪.‬‬ ‫بەاڵم ئەوەی كاریگەری یەكالكەرەوەی دەبێت لەسەر ئاراستەی گۆڕانكاریەكان‬ ‫ئێرانەو هەڵوێستی ئێران و ئاراستەكردنیشی پەیوەستە بە ملمالنێكانی ئەمەریكاو‬ ‫ئیسرائیل و ئێرانەوە‪.‬‬

‫چارەنووسی كەركوك لە دۆخی ئێستادا‪:‬‬

‫ماوەی زیاتر لە شەش مانگە دانوستانەكان بە سەرپەرشتی نەتەوە‬ ‫یەكگرتووەكان و لەژێر فشاری ئەمەریكادا دانوستانەكان دەستی پێكردووە بۆ‬ ‫ئاساییكردنەوەی دۆخی كەركوك بەپێی ڕاگەیاندنەكان نزیكن لە ڕێككەوتن‪.‬‬ ‫چونكە لە ئێستادا ئەمەریكا نیگەرانە لە دۆخی كەركوك و دەستبەسەراگرتنی‬ ‫ئەو شارە لەالیەن‪ .‬ئێرانەوە كە ڕۆژانە دەیان هەزار بەرمیلی نەوتی ئەو شارە‬ ‫ڕەوانەی ئێران دەكرێت بۆیە ئەمەریكا فشارەكانی زیاد كردووە بۆ دەرهێنانی‬ ‫ئەو شارە لەژێر دەستی ئێران و باشترین بژاردەش بۆ جێبەجێكردنی ئەم پالنە‬ ‫ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پارێزگاكانە لە كەركوك‪ ،‬بەاڵم كە ئەمەش پێویستی بە‬ ‫ڕێكەوتنی كوردو عەرەب و توركمان هەیە‪.‬‬ ‫لەسەرووی ئەم هێزانەشەوە توركیاو ئێران و بەریتانیاو ئەمەریكا ڕۆڵی‬ ‫سەرەكیان هەیە لە پرسی كەركوكدا‪ ،‬بەاڵم ئەوەی جێگای پرسیارە ئایا‬ ‫ئەنجامدانی هەڵبژاردن لە كەركوك لە بەرژەوەندی كێیەو كاریگەری و پێگەی‬ ‫كورد لە ئایندەدا چۆن دەبێت‪.‬‬

‫ئایندەی كەركوك چۆن دەبێت؟‬

‫لە ئەگەری ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پارێزگاكاندا لە پارێزگای كەركوك پارتی‬ ‫زەرەرمەندی یەكەمەو ژمارەی كورسیەكانی بۆ یەك لەسەر سێی كەم دەكات‪ ،‬لە‬ ‫پارێزگای موسڵیش بەهەمان شێوە كورسیەكانی كەم دەكات بەڕێژەیەكی كەمتر‪.‬‬ ‫بەشێوەیەكی گشتی كورد لەو هەڵبژاردنە زەرەر دەكات و یاری و قوماركردنە‬ ‫بە ئایندەو چارەنوسی كەركوكەوە بەتایبەت ئەگەر سەرژمێری گشتی پێش‬ ‫هەڵبژاردنەكان ئەنجامبدرێت ژمارەی كورسیەكانی كەم دەكات‪.‬‬ ‫چونكە لە دوای ساڵی ‪ 2٠٠6‬زیاتر لە ‪ 13٠‬هەزار فۆرمی مادەی ‪ 14٠‬بەسەر‬ ‫عەرەبە هاوردەكاندا دابەشكراوەو لەو ڕێژەیە ‪ 54‬هەزار خێزان قەرەبوەكەیان‬ ‫وەرگرتووە‪ ،‬بەاڵم گەڕاونەتەوە كەركوك‪.‬‬ ‫لە دووساڵی دوای ڕیفراندۆمیشدا نزیكەی ‪ 4٠‬هەزار هاواڵتی كورد ئاوارەبوون‪،‬‬ ‫لەبەرامبەردا ژمارەیەكی زۆر لە ئاوارەعەرەبەكانی پارێزگاكانی ناوەڕاست و‬ ‫ڕۆژئاوای عێراق و دیالەو سەاڵحەدین لە كەركوك نیشتەجێكراون ‪.‬‬ ‫بەاڵم تاكە سودمەند لە هەڵبژاردنەكانی پارێزگای كەركوكدا یەكێتی نیشتمانی‬ ‫كوردستانە چونكە زۆرینەی كورسیەكانی (زۆرینەی ڕێژەی) ئەنجومەنی پارێزگاكە‬ ‫دەباتەوەو ئەو كورسیانەی كەلە پارتی كەم دەبێتەوە دەچێتە سەبەتەكەی‬ ‫یەكێتیەوە‪.‬‬ ‫هەروەها ڕۆڵ و پێگەی پارتی لەكەركوك الواز دەبێت وەك پێگەی ئەو پارتەی‬ ‫لێدێت لە پارێزگای سلێمانی‪ ،‬چونكە دوای هەڵبژاردن دەسەاڵت دەكەوێتەوە‬ ‫دەست یەكێتی بەاڵم دۆخەكە بەهەمان شێوەی پێش ڕیفراندۆم نابێت‪.‬‬ ‫بەاڵم لە هەموو ئەگەرەكاندا سەرەتای ساڵی ‪ 2٠21‬دەبێت بە قۆناغێكی گرنگی‬ ‫گۆڕانكاری لە عێراق و ناوچەكەداو كورد ئەگەر پالنی هەبێت دەبێت بە داینەمۆی‬ ‫ئەو گۆڕانكاریانەو براوەی یەكەمی ملمالنێ و پێكادانەكان‪ ،‬ئەگەر وەك ئێستاش‬ ‫بێ پالن و ستراتیژبن ئەوا وەك قۆناغی دوای شەڕی داعش بێ دەستكەوت دەبن‬ ‫و دووریش نییە ببنە قوربانی‪.‬‬

‫جیاوازییەكانو رۆڵی لە دەستەبەركردنی‬ ‫ئەبوبەكر عەلی (كاروانی)‬ ‫بەشی یەکەم‬ ‫پێشەكی‪:‬‬ ‫مەسەلەی بەیەكەوە ژیان بە جەوهەرو‬ ‫كرۆكی مرۆڤبوونمانەوە گرێدراوە‪ .‬هەر لەمێژە‬ ‫فەیلەسوف و بیرمەندەكان مرۆڤیان بە خودان‬ ‫ئەنوار (طبع)ی شارستانی پێناسە كردووە‪.‬‬ ‫یاخود وێنای سروشتو خەسڵەتەكانیان‬ ‫كردووە‪.‬‬ ‫مرۆڤ بە حوكمی مرۆڤبوونی‪ ،‬لەناو‬ ‫كۆمەڵگەدا نەبێت ناژیت‪ ،‬خۆ ئەگەر مرۆڤی‬ ‫لەڕووی پەیكەرو شكڵ و شێوەوە هەبێتو لە‬ ‫دەرەوەی كۆمەڵگە مرۆڤایەتیەكانەوە بژیت‪،‬‬ ‫گومانی تێدانیە بەتێپەڕینی رۆژگار جگە‬ ‫لەوەی بەرەونەمان دەچێت‪ ،‬گەر ئەگەرێك‬ ‫بۆ مانەوەشی دابنێین‪ ،‬هێدی هێدی ماهیەتی‬ ‫مرۆڤانەی خۆی لەدەست دەدات‪ ،‬ئەمەش‬ ‫ئەوە دەسەلمێنێت‪ ،‬مرۆڤ بە مرۆڤەكانی‬ ‫ترەوە مرۆڤە‪ ،‬یاخود مرۆڤایەتی خۆی لە ژیان‬ ‫لەگەڵ لەوانەوە وەردەگرێت‪.‬‬ ‫گەر كۆمەڵگەش پێویستییەكی سروشتی و‬ ‫پێشمەرجی بە مرۆڤ مانەوەی مرۆڤ بێت‪،‬‬ ‫ئەوا خەسڵەتێكی كۆمەڵگە مرۆڤایەتیەكانیش‬ ‫لەنێو خۆیان و لە نێو هەر كۆمەڵگەیەكیشدا‬ ‫بەجیا‪ ،‬بوونی جیاوازیە ‪ .‬جیاوازی نەك هەر‬ ‫حەقیقەتێكی كۆمەڵگەیە‪ ،‬بەڵكو حەقیقەتێكی‬ ‫بوون و گەردوونە‪ .‬بوونی جیاوازیش بە‬ ‫حوكمی سروشتیی بوونی و پەیوەست بوونی‬ ‫بە سروشتی ژیانی مرۆڤ و جیهانەوە‪ ،‬نابێت‬ ‫سەرچاوەی شەڕ و خراپە بێت‪ .‬بەاڵم بە‬ ‫دڵنیاییەوە لە ئەگەری جوان تێنەگەیشتنو‬ ‫مامەڵە لەگەڵ نەكردنو بەڕێوەبردنیدا‪ ،‬دەبێتە‬ ‫سەرچاوەی جۆرەها خراپە و تاوان‪ .‬مێژووش‬ ‫پڕە لەو تاوانانەی بەناوی جیاوازییەكانو‬ ‫لەسۆنگەی دانپیانەنانی ئەوانو جوان ئیدارە‬ ‫نەكردنیانەوە كەوتۆتەوە‪ .‬بەاڵم ئەوە خودی‬ ‫جیاوازییەكان نین دەبن بەهۆی بوونی كێشەو‬ ‫خراپە و ملمالنێی كراوەو چەوساندنەوە‪،‬‬ ‫بۆیە راستر وایە نەوترێت جیاوازی بۆتە‬ ‫سەرچاوەی شەڕو خراپە‪ ،‬بەڵكو كراوەتە‬ ‫سەرچاوەیەكی لەو جۆرە‪.‬‬ ‫ئەوەی پەیوەندی بە باتەكەی ئێمەشەوە‬ ‫هەیە‪ ،‬دەخوازین زۆر بە كورتی و پوختی‬ ‫پرسی بەیەكەوە ژیان لەچوارچێوەی جۆری‬ ‫ئیدارەدانی جیاوازییەكاندا بخوێنینەوە‪ .‬بە‬ ‫واتایەكی تر بیخەینە ڕوو چونكە ئەم دوو‬ ‫پرسە لە یەكدی دانابڕێن‪.‬‬ ‫چونكە بە یەكەوە ژیان باس لە ژیانی‬ ‫هاوبەشی جیاوازەكانە‪ .‬جیاوازەكانیش لە زیاد‬ ‫لە ناونیشانو پێكهاتەیەكدا بەرجەستە دەبن‪،‬‬ ‫گریمانەی ئێمەش ئەوەیە كە بەڕێوەبردنێكی‬ ‫عەقاڵنیو دادپەروەرانەی جیاوازیەكان‬ ‫پێشمەرجی بەیەكەوە ژیانێكی ئاشتیخوازانەو‬ ‫ئارەزوومەندانەیە‪ .‬لە هەر كاتو شوێنێكیشدا‬ ‫كێشەی بەیەكەوە ژیانمان هەبوو‪ ،‬رەگو‬ ‫ریشەكەی لە قبوڵنەكردنی جیاوازیو خراپ‬ ‫بەڕێوەبردنی جیاوازییەكاندایە‪ ،‬هەر بۆیە‬ ‫بۆ فەراهەمكردنی پێكەوە ژیان دەبێت‬ ‫بگەڕێینەوە بۆ چاكسازیكردن لەو ژێرخانەدا ‪.‬‬ ‫ئەم پەیپەرەشمان بەسەر سێ باسو‬ ‫پوختەو بەرەنجامگیرێكدا دابەشكردووە‪:‬‬ ‫باسی یەكەم‬ ‫چەمكی جیاوازی‬ ‫جیاوازی بە یەكێ لە رێسا گەردوونیو‬ ‫كۆمەاڵیەتیەكان دادەنرێت‪ .‬ئاماژەیە بە‬ ‫جۆراوجۆریو نا هاوشێوەیی لە نێوان‬ ‫دووالیەن یاخود زیاتردا‪ ،‬لە سۆنگەی جیاوازی‬ ‫ناسنامەی ئایینی‪ ،‬نەتەوەیی‪ ،‬نەژادیی‪،‬‬ ‫رەگەزیی‪ ،‬مەزهەبیی‪ ،‬ئایدۆلۆژی و فیكری و‬ ‫ناوچەییو شارستانی و ‪ ...‬هتد ‪.‬‬ ‫یاخود بوونی گۆشەنیگای فیكریی و‬ ‫روانگە و پێوەرو دیدی جیاوازە بۆ روانین و‬ ‫تێگەیشتن لە پرسو دیاردەو رووداوو مێژوو‬ ‫چاوەڕوانیەكان وداوەریە ئەخالقیەكان‪.‬‬ ‫جۆرەكانی جیاوازی‪:‬‬ ‫جیاوازی تەنها لە یەك شكڵ و شێوە‬ ‫و سیمادا خۆی نمایش ناكاتو دەرناخات‪.‬‬ ‫بەڵكو سیما و فۆرمی جۆراوجۆرر بەخۆوە‬ ‫دەگرێت‪ ،‬لەوانەش‪:‬‬ ‫(‪ )1‬جیاوازی نەژادی‪ :‬مرۆڤایەتی لە‬ ‫چەندین نەژاد پێكهاتووە و بەمەش نەژاد‬ ‫بۆتە سەرچاوەیەكی جیاوازیو ریزبەندیكردن‬ ‫‪.‬‬ ‫(‪ )2‬جیاوازی ئاینی‪ :‬مرۆڤایەتی بە ویستی‬ ‫خودا خۆیو بە حوكمی پەرەسەندنی مێژووی‬ ‫مرۆڤایەتی‪ ،‬بەسەر زیاد لە ئاینێكدا دابەش‬ ‫بووە‪ ،‬ئەوەش جیهانی كردووە بە گۆڕەپانی‬ ‫فرەیی یاخود پلۆرالیزمی ئاینیی‪.‬‬ ‫(‪ )3‬جیاوازی نەتەوەیی‪ :‬ویستی خودا لە‬ ‫گەردووندا وای خواستووە مرۆڤایەتی بەسەر‬ ‫چەندین نەتەوەی جیاوازدا دابەش ببێت‪ ،‬كە‬ ‫ئەوەش جیاوازی نەتەوەیی لێكەوتۆتەوە‪.‬‬

‫بەیەكەوە ژیانی ئاشتیخوازانەدا‬

‫(‪ )4‬جیاوازی مەزهەبی‪ :‬هاوشێوەی‬ ‫مەزهەبی كاثولیكی و پرۆتستانتو‬ ‫ئەرثەدۆكس لە چوارچێوەی ئاینی مەسیحیو‬ ‫سوننە و شیعە لەنێو بازنەی ئاینی ئیسالمداو‬ ‫بوونی قەتابخانەی جیاوازی فقهی و كەالمیو‬ ‫عیرفانی لەنێو هەریەك لە سوننە و شیعەشدا‪.‬‬ ‫(‪ )5‬جیاوازی رەگەزی‪ :‬كە لێرەدا مەبەست‬ ‫لە جیاوازی نێوان نێر و می و ژن و پیاوە‪.‬‬ ‫(‪ )6‬جیاوازی چینایەتی‪ :‬كە ئاماژەیە‬ ‫بە بوونی چینە جۆراوجۆرەكانی نێو هەر‬ ‫كۆمەڵگەیەك‪.‬‬ ‫(‪ )7‬جیاوازی سیاسی‪ :‬هاوشێوەی‬ ‫جیاوازی پارتو تەوژمە سیاسیەكان لەگەڵ‬ ‫یەكتردا ‪.‬‬ ‫هەموو ئەمەش ئەوە دەسەلمێنێت كە‬ ‫جیاوازی نزیكەی كۆی كایە جیاوازەكانو‬ ‫پانتایی ژیانی گرتۆتەوە‪ .‬بەجۆرێك‬ ‫دەتوانرێت بوترێت ژیان و جیهان شانۆی‬ ‫خۆنمایشكردن و ملمالنی و هاوكاری نێوان‬ ‫جیاوازییە جۆراوجۆرەكانن‪.‬‬ ‫سەرچاوەكانی جیاوازی‪:‬‬ ‫مەبەستمان لەسەرچاوەی جیاوازی‬ ‫پرسیاركردنە لەو سەرچاوانەی جیاوازییەكان‬ ‫لێیانەوە سەرچاوەیان گرتووە‪ ،‬بەو‬ ‫واتایەی‪ ،‬جیا وازی لە بۆشاییەوە نایەت‪،‬‬ ‫بەڵكو زادەی واقیعەو رەگ و ریشە و‬ ‫سەرچاوەی جۆراوجۆری هەیە‪ .‬كە ژیان و‬ ‫مانەوە و درێژەپێدانی پێ دەبەخشێت‪.‬‬ ‫دیارە بۆقسەكردن لەم بارەیەوە دەبێت‪،‬‬ ‫هەر جیاوازییەك لەو جیاوازییانەی پێشتر‬ ‫ئاماژەمان پێكرد و ئەوانەی ئاماژەشمان‬ ‫پێنەكردوون‪ ،‬سەربەخۆ كاری لەسەر بكرێت‪،‬‬ ‫بەاڵم لە سۆنگەی گشتی بوونو پوختەبوونی‬ ‫بابەتەكەی ئێمەوە دەخوازین پەنجە بۆ چەند‬ ‫سەرچاوەیەكی گشتیو تا ڕادەیەك هاوبەشی‬ ‫جیاوازییەكان درێژ بكەین‪ ،‬لەوانەش‪:‬‬ ‫(‪ )1‬ویستی خوای گەورە لە بوونو‬ ‫گەردووندا‪ :‬خوای گەورە وەك بەدیهێنەری‬ ‫بوون ویستی وابووە جیاوازی بكات بە یەكێ‬ ‫لە خەسڵەتە بنەڕەتیەكانی ژیان و گەردوون‪.‬‬ ‫بەشێكی بەرچاو لە جیاوازییەكان رەوایەتی‬ ‫لە خودی مەشیئەتی خوای گەورە وەردەگرن‬ ‫الس َم َو ِ‬ ‫ف‬ ‫ات َو ْالَ ْر ِض َوا ْخ ِت َل ُ‬ ‫( َو ِم ْن آ َياتِ ِه َخل ُْق َّ‬ ‫أَل ِْس َن ِتك ُْم َوأَلْ َوانِك ُْم إِنَّ ِف َٰذلِكَ َل َي ٍ‬ ‫ات لِلْ َعالِ ِم َني )‬ ‫سورة الروم‪ )2(. 22/‬رووداوو پەرەسەندنە‬ ‫مێژووییەكان‪ :‬بۆ نموونە جەنگی نێوخۆیی‬ ‫لە كۆتاییەكانی قۆناغی حوكمی راشیدیندا‬ ‫بووە سەرچاوەی تۆخكردنەوەی جیاوازیو‬ ‫دەركەوتنی چەندین (فرقە)ەوە دەستەو‬ ‫گروپی جیاوازی سیاسی و سەربازیو كەالمی‪.‬‬ ‫(‪ )3‬سروشتی ژیانی مرۆڤ وكۆمەڵگە‬ ‫مرۆڤایەتیەكان‪ :‬بوونی دەركو تێگەیشتنی‬ ‫جیاواز‪ ،‬بۆ دەق‪ ،‬ژیان‪ ،‬گەردوون و‬ ‫دیاردەكان‪ ،‬رێبازی بیركردنەوە و سەرچاوەی‬ ‫مەعریفەی رێبەرانی فیكری و ئاینیو‬ ‫مەزهەبی‪ ،‬سەرەنجام سەری لە سەرهەڵدانی‬ ‫قوتابخانە و گروپ و مەزهەبو دەستە و‬ ‫تاقمی جۆراوجۆرەوە دەردەچێت‪.‬‬ ‫(‪ )4‬كاریگەری فۆرمەكانی حوكمڕانیو‬ ‫زۆرداری‬ ‫ستەمو‬ ‫حوكمڕانەكانو‬ ‫دەسەاڵتداران‪ :‬بە حوكمی ئەوەی دەسەاڵت‬ ‫هەرچەندە بۆمانەوە ودرێژەدان بەخۆی‬ ‫پشت بە هێزو زەبرو زەنگ ببەستێت‪ ،‬بە‬ ‫دوای سەرچاوەیەكی رەوایەتی و چیرۆكێكی‬ ‫تایبەت بە خۆشی دا دەگەڕێت‪ .‬بە مەبەستی‬ ‫پاساودانی رەفتارەكانی و رەوایەتی‬ ‫پێدانیانو دەستەبەركردنی ملكەچكردنی‬ ‫ژێردەستەكانیان‪ ،‬هەر بۆ نموونە كۆتایی‬ ‫هێنان بە خەالفەتی راشیدینو هاتنە‬ ‫سەركاری بنەماڵەی ئەمەوی لەڕێی هێزو‬ ‫زۆرەوە‪ ،‬سەرهەڵدانی چەندین رێچكەو‬ ‫رێبازی كەالمیو تەوزیفكردنی سیاسیانەی‬ ‫دەقی پیرۆزی بەدوای خۆیدا هێنا‪ ،‬لە وێنەی‬ ‫مورجیئیەكان و قەدریەكان و خەواریجەكان‬ ‫و‪ ،‬سیاسەتە جیاكاریەكەشیان دەرهەق‬ ‫بە موسڵمانە ناعەرەبەكان بووە مایەی‬ ‫وەڕێخستنی بزوتنەوەی شعوبییەت و ‪ ..‬هتد‬ ‫‪.‬‬ ‫(‪ )5‬پەرەسەندنی شارستانیەت و‬ ‫ژیاری مرۆڤایەتی‪ :‬پەرەسەندنی ژیارو‬ ‫شارستانیەتی مرۆڤایەتی وەك بەرەنجامی‬ ‫جەدەلیەتێكی نێوخۆیی و تێپەڕاندنی هەندێ‬ ‫فۆرمی بیركردنەوە و ژیانكردن و هێنانە‬ ‫كایەی هەندێكی دیو فراوانكردنی دەركو‬ ‫ئامرازەكانو دەستكاریكردنی تێگەیشتنەكان‬ ‫و روودانی كارلێك لەنێوان فەرهەنگەكاندا‪،‬‬ ‫دەبنە سەرچاوەی سەرهەڵدانی جۆرەها‬ ‫فۆرمی جیاوازی‪ ،‬یاخود ماناو ئاماژە‬ ‫بەخشینی نوێ بەو جیاوازییانەی لە ئارادان‪،‬‬ ‫بۆ نموونە ژیار و مۆدێرنەی خۆرئاوایی‬ ‫چەندین جۆر جیاوازی نوێی لەگەڵ خۆیدا‬ ‫خوڵقاندو هێنایە كایەوە كە پێشتر نەبوون‪،‬‬

‫یاخود هەبوون‪ ،‬لە وێنەی نەتەوایەتی‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هەڵگری ئەم ئاماژە و هەستیارانە نەبوون كە‬ ‫لە ئێستادا هەیانەو پێی دەناسرێنەوە‪.‬‬ ‫رەوایەتی جیاوازی‪:‬‬ ‫جیاوازییەكان بە سەرنجدان لە بابەتی‬ ‫پێشوومان‪ ،‬واتە سەرچاوەی جیاوازییەكان‪،‬‬ ‫رەوایەتی خۆیان لە چەندین سەرچاوە و‬ ‫شتەوە وەردەگرن‪ ،‬لەوانەش‪:‬‬ ‫ ویستی خوای گەورە هەروەك ئاماژەمان‬‫پێدا‪.‬‬ ‫ مێژوو بە حوكمی ئەوەی بەشێ لە‬‫جیاوازییەكان رەگیان لە مێژوویەكی قوڵ و‬ ‫دورو درێژدایە‪.‬‬ ‫ فەرهەنگو شارستانی‪ ،‬بە حوكمی‬‫ئەوەی بە تێپەڕینی رۆژگار بوون بە بەشێ لە‬ ‫فەرهەنگو شارستانیەتو لێیان جوێ نابنەوە‪.‬‬ ‫ واقیع بە حوكمی بوونی جیاوازی وەك‬‫راستیەك لە واقیعی بەرهەستدا كە قابیلی‬ ‫نكولی لێكردن نیە‪.‬‬ ‫ دەستوورو یاساكان بەتایبەتیش لە واڵتە‬‫دیموكراسیەكان كە دان بە جیاوازییەكاندا‬ ‫دەنێنو بە یاسا پارێزگاریان لێ دەكەن‪.‬‬ ‫جیاوازی لە دیدی ئیسالمی دا‪:‬‬ ‫كاتێ وتمان سەرچاوەی سەرەكی بوون‬ ‫و رەوایەتی بەخشین بە جیاوازی خودی‬ ‫ویستو مەشیئەتی خوای گەورەیە‪ ،‬ئەوەمان‬ ‫خستۆتە ڕووكە ئیسالمو دیدی ئیسالمی دیدی‬ ‫جیاوازیخواز و فرەخوازە‪ .‬واتە نەك هەر دان‬ ‫بە جیاوازییەكاندا دەنێت‪ ،‬بەڵكو جیاوازبوون‬ ‫بە مافیش دەزانێت‪ .‬لێرەشدا هەوڵدەدەین‬ ‫پوختەی دیدی ئیسالمی لەم ڕوەوە لەم چەند‬ ‫خاڵەی خوارەوەدا كورتبكەینەوە‪:‬‬ ‫(‪ )1‬جیاوازی راستیەكی گەردوونی و‬ ‫الس َم َو ِ‬ ‫ات‬ ‫حەقیقەتێكی بوون ( َو ِم ْن آ َياتِ ِه َخل ُْق َّ‬ ‫ف أَل ِْس َن ِتكُ ْم َوأَلْ َوانِكُ ْم إِنَّ ِف َٰذلِكَ‬ ‫َو ْالَ ْر ِض َوا ْخ ِت َل ُ‬ ‫َل َي ٍ‬ ‫ات لِلْ َعالِ ِم َني ) سورة الروم‪ .22/‬لێرەدا خودا‬ ‫چۆن ئاسمانەكان و زەوی بەدیهێناوە ئاوهاش‬ ‫جیاوازی بە ڕەنگو زمانەكان بەخشیووە‪.‬‬ ‫ئەمەش رەگێكی میتافیزیقی قوڵ بە جیاوازی‬ ‫زمان و رەنگ دەبەخشێت‪ ،‬هەر چەوساندنەوە‬ ‫و دەستدرێژییەكیش بۆ سەر ئەم جیاوازییە‪،‬‬ ‫راستەوخۆ دەبێتە ڕووبەڕوو وەستانەوە لەگەڵ‬ ‫ئیرادەی خودا لە بووندا‪ ،‬هەمان شت دەربارەی‬ ‫جیاوازی ئاینی‪.‬‬ ‫(‪ )2‬جیاوازی النی كەم هەندێ شێواز و‬ ‫جۆری‪ ،‬لە قۆناغێكی دیاریكراوی پەرەسەندنی‬ ‫مێژووی مرۆڤایەتیدا سەری هەڵداوە‪ ،‬هەروەك‬ ‫اس أُ َّم ًة َوا ِحدَ ًة‬ ‫خوای گەورە دەفەرموێت‪( :‬كَانَ ال َّن ُ‬ ‫َف َب َع َث اللَّهُ ال َّن ِب ِّي َني ُم َب ِّشِي َن َو ُم ْن ِذرِي َن َوأَنْ َز َل َم َع ُه ُم‬ ‫يم ا ْخ َتلَفُوا ِفي ِه‬ ‫اب بِالْ َح ِّق لِ َي ْحكُ َم َب ْي َنال َّن ِ‬ ‫الْ ِك َت َ‬ ‫اس ِف َ‬ ‫َف ِفي ِه إِ َّل الَّ ِذي َن أُوتُو ُه ِم ْن َب ْع ِد َما َجا َءتْ ُه ُم‬ ‫َو َما ا ْخ َتل َ‬ ‫ات َب ْغ ًيا َب ْي َن ُه ْم َف َهدَي اللَّهُ الَّ ِذي َن آ َم ُنوا لِ َم ا ْخ َتلَفُوا‬ ‫الْ َب ِّي َن ُ‬ ‫ِفي ِه ِم َن الْ َح ِّق ِبإِ ْذنِ ِه َواللَّهُ َي ْه ِدي َم ْن َيشَ ا ُء إِ َ ٰل َِ‬ ‫ص ٍاط‬ ‫ُم ْس َت ِق ٍيم) البقرة‪ .213/‬لەم ئایەتەدا دەتوانین‬ ‫لەسەر ئەم ئاماژانەی خوارەوە بووەستین‪:‬‬ ‫(أ) بوونی دۆخێكی سروشتی كە‬ ‫هۆشیاربوون بە جیاوازی كێشەی‬ ‫نەخوڵقاندووەو جیاوازییەكان زەقنەبوونەوەو‬ ‫مرۆڤەكان ئوممەتێكیان پێكهێناوە‪.‬‬ ‫(ب) پاساوی ناردنی پەیام و پەیامبەران‬ ‫سەرهەڵدانی جیاوازی و جۆنیەتی مامەڵەكردن‬ ‫بووە لە گەڵیدا‪ ،‬چارەسەرەكەش هەروەك لە‬ ‫چەندین ئایەتی تردا خراوەتەڕوو نیشاندانی‬ ‫رێگای راست بووە لەڕووی ئاینیەوە‪ ،‬هەروەها‬ ‫بەجێهێشتنی جیاوازییەكان بووە بۆ خودای‬ ‫گەورە‪ .‬بە واتایەكی تر‪ ،‬داواكردن بووە بۆ‬ ‫دەستبەرداربوون لە بیرۆكەی سڕینەوەی‬ ‫جیاوازییەكان‪ ،‬بە حوكمی ئەوەی جیاوازی‬ ‫رەهەندو رەگێكی ئاسمانی و گەردوونی قوڵتری‬ ‫هەیە و كۆمەڵگەی بێ جیاوازی كۆمەڵگەیەكی‬ ‫بەراییەو پەرەسەند و گۆڕانكارییەكان و‬ ‫ماتەوزە جیاوازەكانی ناوی دەتەقێنێتەوە‪ .‬بۆیە‬ ‫نابێت بیر لە گێڕانەوەی كۆمەڵگە بۆ فۆرمە‬ ‫بەراییەكەی بكرێتەوە‪ .‬كە نەبوون یاخود‬ ‫زەقبەنەبوونو بە كێشەنەبوونی جیاوازی بووە‪.‬‬ ‫(ج) بنەڕەت لە ناردنی پێغەمبەراندا‬ ‫مزگێنی دانو هۆشیاركردنەوە و ترساندن‬ ‫بووە‪ ،‬نەك حوكمكردنی سیاسی‪ ،‬دیارە‬ ‫پێغەمبەران (دروودی خوایان لێ بێت)‬ ‫هەبوون دەسەاڵتدار بوون‪ ،‬بەاڵم ئەوە‬ ‫دەرهاویشتەی حەرەكەتەكەیان بووە‪،‬نەك جە‬ ‫وهەری پەیامەكەیان‪ .‬ئەوەی لە ئایەتەكاندا‬ ‫حوكم دەكات (كتاب)ە واتە پەیامەكەیە‪.‬‬ ‫كە حوكمێكی مەعنەوی لە پەیوەندی بە‬ ‫پرسی چۆنیەتی مامەڵەكردن لەگەڵ جیاوازیدا‬ ‫دەكات‪ .‬چونكە وەك مێژوو بۆمان دەگێڕێتەوە‬ ‫خودی (كتاب)ە ئاسمانیەكان بە هۆی‪:‬‬ ‫ دەستێوەردان (تحریف)‬‫ تەئویلی الیەنگرانە‪.‬‬‫ هاتنی زیاتر لە پەیامو كتابێك‬‫دەبێتە سەرچاوەی ناكۆكی ‪..‬‬ ‫(‪ )3‬دەبێت لە چوارچێوەی هاوخێزانیی‬

‫مرۆڤایەتی لە جیاوازییەكان تێبگەین‪ ،‬واتە‬ ‫مرۆڤەكان بە سەرجەم جیاوازییەكانیانەوە‪ ،‬لە‬ ‫بنەڕەتدا وەچەی یەك دایكو باوكو خێزانێكی‬ ‫مرۆڤایەتی هاوبەش پێكدەهێنن‪[ :‬هو الذي‬ ‫خلقكم من نفس واحدة] النساء‪.1/‬‬ ‫(‪ )4‬سروشتی پەیوەندی نێوان‬ ‫جیاوازەكان‪ ،‬فەلسەفە و مەبەست لە بوونیان‬ ‫دەوڵەمەندكردنو تەڕوپاراوكردنی ژیان و یەكتر‬ ‫اس‬ ‫ناسین و بەسەر یەكدا كرانەوەیە‪َ ( :‬يا أَ ُّي َها ال َّن ُ‬ ‫إِنَّا َخلَ ْق َناكُ ْم ِم ْن َذكَ ٍر َوأُنْث َٰي َو َج َعلْ َناكُ ْم شُ ُعو ًبا َو َق َبائِ َل‬ ‫لِ َت َعا َرفُوا إِنَّ أَكْ َر َمكُ ْم ِع ْندَ اللَّ ِهأَتْقَاكُ ْم إِنَّ اللَّهَ َعلِي ٌم‬ ‫َخ ِب ٌري) الحجرات‪. 13 /‬‬ ‫(لتعارفوا) دۆخی خواپەسەندو داواكراوی‬ ‫ئیسالمی نێو ناسنامە جیاوازەكانە‪.‬‬ ‫لە دۆخی یەكتر ناسیندا هەمووان خاوەنی‬ ‫كەسێتیو ناسنامەو كەرامەتی خۆیانن‪ .‬ژمارەو‬ ‫ناوچەو زمانو رەنگو هێزو جوگرافیاو هیچ‬ ‫شتێكی تر نایەكسانی ناخوڵقێنێ‪ .‬بۆ ئەوەی‬ ‫یەكتر ناسینیش رووبدات دەبێت زانیارییان بە‬ ‫یەكتر هەبێت بە حوكمی ئەوەی سەرچاوەیەكی‬ ‫سەرەكی كینەو رەتكردنەوەو دوژمنایەتی‬ ‫نەزانینە‪ .‬زانین و ناسینی یەكتریش گفتوگۆو‬ ‫ئاڵوگۆڕی بیروڕاو فەرهەنگو بەرژەوەندی‬ ‫دەخوازێت‪.‬‬ ‫(‪ )5‬هیچ یەك لە جیاوازییەكان نابێت‬ ‫ببێتە سەرچاوەی فەزڵ و رێزدانی ناسنامەو‬ ‫پێكهاتەیەك بەسەر ئەوی تردا‪ .‬سیستمی‬ ‫بەهایی و حقوقیش نابێت لەسەر ئەو بناغەیە‬ ‫دابنرێت‪ ،‬مرۆڤ بە حوكمی ئەوەی ڕەشە‬ ‫یان سپی‪ ،‬ئاریە یان سامی‪ ،‬لەم نەتەوەیە‬ ‫یان ئەوی تر‪ ،‬لەم مەزهەبەیە یان ئەوی‬ ‫تر‪ ،‬مەدالیای باشیو راستیو سەركەوتنو‬ ‫رزگاربوون بە بەرۆكیدا ناكرێت‪ ،‬چونكە‬ ‫رێساكە (ان أكرمكم عند الله أتقاكم)ە مەیدانی‬ ‫تاقیكردنەوەش بواری ئەخالق ساالرییە‪.‬‬ ‫بۆیە لەدیدی ئیسالمیەوە هەر ئایدۆلۆژیاو‬ ‫فیكرو بیركردنەوەو ڕێو شوێنو رێبازێكی‬ ‫سیاسی فەزڵی نەتەوە و رەنگو زمانو‬ ‫نەژادێك بدات بەسەر ئەوی تردا‪ ،‬نەفامانەیە و‬ ‫رەتدەكرێتەووە و بە نەفامیو جاهلیەت لەقەڵەم‬ ‫دەدرێت‪ .‬بە حوكمی ئەو نادادپەروەریو‬ ‫ستەمو نابەرامبەریەی لێی دەكەوێتەوە‪ ،‬بە‬ ‫حوكمی ئەوەی گەلو نەتەوەكان لەڕوانگەی‬ ‫ئیسالمەوە یەكسانن ئەو مافەی بۆ یەكێكیان‬ ‫هەیە لەوانەش لە پەیوەندی بە مافی سیاسیە‬ ‫هاوچەرخەكانەوە بۆ ئەوانی تریش هەیە‪.‬‬ ‫یەكالكردنەوەی‬ ‫مەرجەعی‬ ‫(‪)6‬‬ ‫جیاوازییەكان بەتایبەتیش جیاوازییە‬ ‫گەورەكانی وەكو جیاوازی ئاینیو نەتەوەییو‬ ‫نەژادی یەكان خودی خوای گەورەیە‬ ‫لەڕۆژی دواییدا‪ ،‬پشت بەستوو بەوە بۆ‬ ‫هیچ دەوڵەت و دەسەاڵتێك نیە هەوڵی‬ ‫سڕینەوە و نەهێشتنیان بدات‪ ،‬بەخود رێز لە‬ ‫دەرهاویشتەكانیان لە ئاستە جیاوازە سیاسیو‬ ‫ئابوری و كۆمەالیەتییەكاندا نەگرێت ‪.‬‬ ‫جیاوازی و هەندێ چەمكی نزیك لەو‬ ‫هەندێ چەمك هەن كە تاڕادەیەك لە چەمكی‬ ‫جیاوازییەوە نزیكن‪ ،‬كەچی سەرەڕای ئەوە‬ ‫الی هەندێ كەسو ناوەند بە نەزانی بێت‬ ‫یاخود بە مەبەست و بۆ مەرامی دیاریكراو‪،‬‬ ‫ئەو چەمكانە تێكەڵ بە چەمكی جیاوازی‬ ‫دەكرێنو لە هەندێ كات و شوێنیشدا لە‬ ‫هەمان سۆنگەوە دژایەتی جیاوازی دەكرێت!!‬ ‫نزیكترین چەمكیش چەمكی (خالف)‬ ‫یاخود بە كوردی (ناتەبایی)ە‪ ،‬لە كاتێكدا‬ ‫بوونی جیاوازی سەرچاوەی دەوڵەمەندی‬ ‫و جوانیو تەڕوپاراویە‪ .‬ڕێ لە هاوكاری و‬ ‫هاوچارەنووسی و كۆبوونەوە لەسەر خاڵە‬ ‫هاوبەشەكان ناگرێت‪ .‬لە كاتێكدا (خالف)‬ ‫یاخود ناتەباییو ناكۆكی سەرچاوەی‬ ‫دووبەرەكی و خراپەو دژبەیەكی و دژایەتی‬ ‫و لەبەریەك هەڵوەشاندنەوەی ریزەكان و‬ ‫خراپەكارییە‪ .‬بەتایبەتیش ئەگەر لەسەر‬ ‫دەسەاڵت و دەستكەوتنی گروپیی ڕووت بێت‪،‬‬ ‫یاخود الیەنێكیان نوێنەرایەتی جیاوازییەكی‬ ‫سەركوتكراوو بێبەشكراو نەكات‪ ،‬چونكە‬ ‫(ملمالنێ)ش بەشێكە لە ژیانو ئەوەی‬ ‫ناسنامەی پێ دەبەخشێت ناسنامەی‬ ‫الیەنەكان و سروشتی بابەتی ملمالنێ لەسەر‬ ‫كراوەكەیە‪.‬‬ ‫لێرەشەوە (ملمالنێ)ی باش و خراپمان‬ ‫هەیە‪ ،‬بەاڵم جیاوازی باشو خراپمان نیە‪.‬‬ ‫چونكە كاتێك جیاوازی سیفەتی خراپی پێوە‬ ‫دەلكێنرێت و بەكردەوەش وای لێهاتووە‪ ،‬ئیتر‬ ‫جیاوازی نەماوە و بووە بە ناكۆكی‪ ،‬یاخود‬ ‫ووردتر بڵێین بەرمەبنای جیاوازییەكە ناكۆكیە‬ ‫بەناوی جیاوازیەكەوە‪ ،‬جیاوازییەكە گۆڕان‬ ‫بەسەر ماهیەتیدا نایەتو هەردەمێنێ‪ ،‬ئەوەی‬ ‫ڕوودەدات گۆڕانە لە نوێنەرایەتی كردنو‬ ‫گوزارشتدانەوە و دواندنی جیاوازییەكەیە‬ ‫لەچوارچێوەی كاتو شوێنو هەلو مەرجێكی‬ ‫مێژوویی و چوارچێوەیەكی ئایدۆلۆژیو‬ ‫بەرژەوەندیخوازانەی دیاریكراودا‪.‬‬

‫ت�سە ن�سدرو�س ت�ی‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫ژمارە (‪ )33‬سێشەممە ‪2019/9/10‬‬

‫‪17‬‬

‫لە هەولێر دهستگیراوه بهسهر ‪ ٣‬ههزار تهن‬ ‫کەرەستەی ماکیاژو جوانکارییدا‬

‫پهرلهمان و وهزارهتى رۆشنبیرى فرۆشتنى ئۆنالین رادەگرن‬

‫د‪.‬سهروهر ساالر‬

‫نەخۆش و پزیشکەکانی‬ ‫دەرەوەی شارەکان‬

‫دیمهن ئیسماعیل‬ ‫“لهڕێی ئۆنالینهوه ئهساسێكم كڕی‬ ‫و ماوهی ‪ 10‬رۆژ بهكارمهێنا‪ ،‬کەچی‬ ‫پێستم ههموی تێكچوو” ئەمە چیرۆکی‬ ‫جوان ئهحمهد ‪19‬تەمەن سااڵنە‬ ‫لەگەڵ ئەو دەرمان و کرێمانەی کە بۆ‬ ‫ماکیاژ بەکاری هێناون‪ .‬ئێستا ههموو‬ ‫ههوڵێكى ئەم کچە بۆ ئەوەیە پێستى‬ ‫بگهڕێنێتهوه بۆ پێش بهكارهێنانى‬ ‫دهرمانهكه‪.‬‬ ‫ئهگهرچی جوان بههۆی دهرمانهوه‬ ‫پێستی تێكچوو‪ ،‬بهاڵم نهسرین ساڵحی‬ ‫تەمەن ‪ ٢9‬ساڵ کە لە کەالر دەژی‬ ‫دەڵێت‪ ،‬بههۆی شامپۆی خراپهوه‬ ‫مووەکانی قژی ههڵوهریوە‪.‬‬ ‫نەسرین دوای ئەوەی سەردانی‬ ‫پزیشکی کردووە‪ ،‬هۆشداریی ئەوەی‬ ‫پێداوە کە بەهۆی شامپۆکەوە قژی‬ ‫هەڵوەریوە‪.‬‬ ‫ئهگهرچی پێشتر ههر كهرهستهیهكی‬ ‫جوانكاری بهاتایهته كوردستان لهالیهن‬ ‫كۆنترۆڵكردنی دهرمانهوه پێش ئهوهی‬

‫بهرهو شارهكانی ههرێمی كوردستان‬ ‫بنێردرێت پشكنینی بۆ دهكرا‪ ،‬بهاڵم‬ ‫ماوهی چهند مانگێكه به بێ پشكنین‬ ‫دهچێته بازاڕهكانهوه لهگهڵ ئهوهشدا‬ ‫دهیان جۆر دهرمان به ئۆنالین دهست‬ ‫دهكهون‪.‬‬ ‫مانگی رابردوو بهڕێوهبهرایهتی‬ ‫كۆنترۆڵی جۆریی دهرمان له ههرێمی‬ ‫كوردستان‪ ،‬له ڕاگهیهنراوێكدا‪ ،‬باسى‬ ‫لهم دیاردهیه كردو رایگهیاند‪ :‬ڕۆژانه‬ ‫له تۆڕه كۆمهاڵیهتییهكان ڕیكالم بۆ‬ ‫ههندێك بهرههم دهكرێت‪ ،‬بۆ مهبهستی‬ ‫دابهزاندنی كێشی لهش‪ ،‬هەروەها‬ ‫چارهسهری الوازی سێكسو زیادكردنی‬ ‫كێشی لهش‪.‬‬ ‫كۆنترۆڵی جۆریی دهرمان دهڵێت‪:‬‬ ‫“ئهو جۆره بهرههمانه له ڕیكالمهكاندا‬ ‫بانگهشهی سروشتیبوونیان بۆ‬ ‫دهكرێتو بانگهشهكاران گهرهنتی‬ ‫دهدهن کە ‪ %100‬بهرههمهكانیان‬ ‫سروشتینو هیچ زیانی الوهكییان‬ ‫نییه‪ ،‬له ڕاستیدا ئهو بهرههمانه‬ ‫لهڕێی دامهزراوهی دهرمانی كوردستان‬ ‫‪ KMCA‬هاوردهی بازاڕی دهرمانی‬

‫واڵت ناکرێن‪ ،‬بەڵکو بهشێوهی قاچاخ‬ ‫و بهڕێی نایاسایی هاورده دهكرێنو به‬ ‫ئۆنالین به خهڵك دهفرۆشرێنەوە”‪.‬‬ ‫تاكه بهربهست لهبهردهم فرۆشتنى‬ ‫دهرمان و ئێكسسواراتى خراپو‬ ‫بهسهرچوودا لیژنهكانی قایمقامیهتن‬ ‫لهشارهكاندا‪.‬‬ ‫نهبهز عهبدولحهمید‪ ،‬قایمقامی‬ ‫ناوهندى ههولێر‪ ،‬به “زهمهن”ى وت‪:‬‬ ‫“لیژنهكانمان بهردهوام له گهڕاندان‬ ‫ههر شوێنێك شتی خراپ بفرۆشێ‬ ‫بێجگه لهوهی سزا دهدرێ‪ ،‬غهرامهش‬ ‫دهكرێت”‪.‬‬ ‫لهماوهى شهش مانگى سهرهتاى‬ ‫ئهمساڵدا له سنووری ههولێردا‪،‬‬ ‫دهستگیراوه بهسهر سێ ههزار تهن‬ ‫مادهى خراپ بوو له جۆرى شامپۆ‪،‬‬ ‫كرێم‪ ،‬دهرمان و حهپدا‪ ،‬كه بۆ فرۆشتن‬ ‫له كۆگاو دوكانو ئارایشگاكان دانراون‪.‬‬ ‫هاوكات لیژنهكانی قایمقامی‬ ‫سلێمانی لهماوهی مانگێكدا ‪6٢٣‬‬ ‫شوێنیان ئاگاداركردووهتهوه‪ ،‬کە‬ ‫ئاگادارو پابەندی رێنماییهكان بن‪،‬‬ ‫وەکو سزادانیش ‪ ٢6‬شوێن داخراون و‬

‫خانمان دهبێ‬ ‫ئاگاداری دهرمانى‬ ‫جوانكاریى بن‬ ‫‪ ٢10‬شوێن سزای مادی دراون‪.‬‬ ‫گۆران قادر‪ ،‬سهرۆكی لیژنه‬ ‫هاوبهشهكانی قایمقامیهتی سلێمانی‬ ‫بۆ “زهمهن” وتی‪“ :‬لهماوهی مانگێكدا‬ ‫بڕی ‪ 56‬تەنو شهش سهدو شهست‬ ‫و چوار كیلۆ کەرەستەو خۆراكی‬ ‫بهسهرچوو لهناوبراون‪ ،‬كۆی گشتی‬ ‫پارهی غهرامهكراویش ‪ 19‬ملیۆنو‬ ‫‪ 465‬ههزار دینار بووه“‪.‬‬

‫لیژنه‬ ‫رێنماییهكانی‬ ‫بهپێی‬ ‫هاوبهشهكان‪ ،‬ههر شوێنێك پابهند‬ ‫نهبێ سهرهتا ئاگادار دهكرێتهوه‪ ،‬دواتر‬ ‫سزای مادی دهدرێ‪ .‬بهاڵم له حاڵهتی‬ ‫سهرپێچییهكان‬ ‫دووبارهكردنهوهی‬ ‫رووبهڕووی دادگا دهكرێتهوه‪.‬‬ ‫لهگهڵ زیادبوونى بهكارهێنانى‬ ‫فرۆشتنى‬ ‫تۆڕهكۆمهاڵیهتییهكان‪،‬‬ ‫دهرمانى جوانكارىو ئێكسسواراتیش‬ ‫لەم رێیەوە زۆربووه‪ ،‬كه به هیچ‬ ‫شێوهیهك ناتوانرێ كۆنترۆڵ بكرێن‪.‬‬ ‫زانا مهالخالید‪ ،‬ئهندامى لیژنهی‬ ‫تهندروستی له پهرلهمانى كوردستان‪،‬‬ ‫بۆ “زهمهن” وتی‪“ :‬بههۆی بازاڕی‬ ‫ئۆنالینهوه ئهو بهرههمانه خراونهته‬ ‫بازاڕ بهبێ ئهوهی پشكنینیان بۆ بكرێ‬ ‫له جۆری باشیو خراپی ئهو دهرمانه‬ ‫دڵنیابین“‪.‬‬ ‫وتیشی‪“ :‬لهگهڵ وهزارهتی‬ ‫رۆشنبیرییدا گفتوگۆمان كردووه بۆ‬ ‫وهستاندنی بازاڕی ئۆنالینو كاری‬ ‫ریكالمكردن له تۆڕهكۆمهاڵیهتییهكاندا‪،‬‬ ‫بههۆی زیان گهیاندنی بۆ تهندروستی‬ ‫هاواڵتیان”‪.‬‬

‫ههندێك كارى رۆژانه كه بۆ ژینگهو تهندروستى خراپن‬ ‫كازیوه قادر‬ ‫ههندێك كارى رۆژانه ههیهو‬ ‫زیانى‬ ‫دهكرێنهوه‪،‬‬ ‫دووباره‬ ‫تهندروستىو ژینگهییان ههیه‪ .‬ههموو‬ ‫كهسێك دهتوانێ به ئهنجامنهدانى‬ ‫ئهو كارانه هاوكاربێ له پاكڕاگرتنى‬ ‫ژینگهو دهوروبهرهكهى‪.‬‬ ‫ راگرتنی ئاژهڵی ماڵیی‪ ..‬زۆر‬‫توێژینهوه ئهوهیان دهرخستووه‬ ‫كه ئاژهڵى ماڵیی دهبێته هۆی‬ ‫ئارامی دهروون‪ ،‬بهاڵم له ههمان‬ ‫كاتدا هۆكارێكه بۆ دروستبوونی‬ ‫نهخۆشیو باڵوبوونهوهی ڤایرۆسو‬ ‫بهكتریا‪ .‬ههموو شتێك بهسروشتی‬ ‫خۆیهوه جوانه كاتێك ئاژهڵێك جیا‬ ‫دهكرێتهوه له سروشتهكهی بههۆی‬ ‫نهگونجانی لهگهڵ ژینگه نوێكهى‪،‬‬ ‫ئەوا نهخۆشی دروست دهکات‪.‬‬ ‫ بهكارهێنانی كیسی نایلۆن‪..‬‬‫كاتێك كیسى نایلۆن بهكاردههێنی‬ ‫و دوای تهواوبوونی کارەکەت‬ ‫بهدڵنیاییهوه فڕێی دهدهی‪ ،‬تائێستا‬ ‫زانیوته بۆ شیبوونهوهی ئهم كیسه‬ ‫لەناو خاکدا چهند كاتی پێویسته‬ ‫یان چهند كاریگهری نهرێنی ههیه‬ ‫بۆ سهر خاك؟ بۆیه پێویسته زهرفى‬ ‫كاغهز بهكاربهێنن‪.‬‬ ‫ بازاڕكردن بهئۆنالین‪ ..‬كاتێك‬‫كه سهرقاڵیت و شتت پێویسته‬ ‫بهاڵم كاتی چوونه دهرهوهت نییه‪،‬‬ ‫بۆیه بازاڕ دهكهیت به ئۆنالین‪ .‬ئهم‬

‫بازاڕكردنه كاری تۆی ئاسانكردووه‪،‬‬ ‫بهاڵم لهههمان كاتدا بۆته هۆی‬ ‫پیسبونی ژینگه چونكه بههۆكاری‬

‫گواستنهوه ئیتر ئۆتۆمبێل بێ‬ ‫یان ماتۆڕ دههێنرێو لهرێگای‬ ‫تهكنهلۆژیاوه داوا دهكرێت‪ ،‬كه‬

‫ئهمانه بۆته هۆی پیسبوونی‬ ‫ژینگه له رۆژگاری ئهمرۆداو وهك‬ ‫دیاردهیهكی لێهاتووه‪.‬‬

‫ شوشتنی دهموچاو‪ ..‬بهپێ‬‫راپۆرتێك تهنیا له شارى نیویۆرك‬ ‫‪ 11‬ملیۆن تەن میكرۆب زیادبووە بۆ‬ ‫تۆڕی ئاو‪ ،‬چونكه لهو ڕێگایهوه ماده‬ ‫پاكکهرهوهکان و ڕێژهی ئاوی زیاتر‬ ‫بهكاردههێنرێت‪ ،‬بهتایبهتی خانمان‬ ‫كه البهری مكیاژو تۆنهرو چهندین‬ ‫جۆری پاكهرهوهنو كه دهبێته هۆی‬ ‫نهمانی بهرگری و باڵوبوونهوهی‬ ‫نهخۆشی‪.‬‬ ‫ بهكارهێنانی قهسهب‪ ..‬كاتێك‬‫تۆ شهربهت دهخۆیتهوه بهقهسهب‪،‬‬ ‫ئهو قهسهبه بهالتهوه شتێكی‬ ‫بچووكه‪ ،‬بهاڵم له مادهی نایلۆن‬ ‫دروستكراوهو زهویش كاتێكی زۆری‬ ‫پێویسته بۆ شی بوونهوهی‪ ،‬بهپێى‬ ‫ڕاپۆرتێكی كهناڵى ‪ CNN‬سااڵنه‬ ‫‪ 500‬ملیۆن قهسهب بهكاردههێنرێ‬ ‫ئهمهش ساڵ لهدوای ساڵ‬ ‫كاریگهرییه خراپهكانی زیاتر دهبن‪.‬‬ ‫ لێخوڕینی ئۆتۆمبێل‪ ..‬سێیهكی‬‫پیسبوونی ژینگه بههۆی زۆربوونی‬ ‫ژمارهی ئوتۆمبێلەوەیە‪ ،‬كه له‬ ‫دوایین ڕاپۆرتیدا ناشناڵ جیۆگرافی‬ ‫دهریخستووه‪ ،‬تهنیا یهك ئوتۆمبێل‬ ‫له ساڵێکدا ‪ 406‬ههزار تهن دووان‬ ‫ئۆكسیدی كاربۆن فڕێ دهداته ناو‬ ‫ههواوه‪.‬‬ ‫– گڵۆپه ههڵكراوهكان كاتێك تۆ‬ ‫گڵۆپێك بهههڵكراوی بهجێدههێڵی‪،‬‬ ‫به الی تۆوه تهنیا یهك گڵۆپهو‬ ‫ئاساییه‪ ،‬بهاڵم ههر ئهو گڵۆپه‬ ‫دهبێته هۆی پیسبوونی ژینگە‪.‬‬

‫ساڵی ‪ ٢005‬سهرۆكی توركمانستان سهپارموراد‬ ‫نیازۆڤ‪ ،‬ههموو نهخۆشخانهو یهكه تهندروستییهكانی‬ ‫دهرهوهی پایتهختی داخست‪ ،‬گوایه ئهوانه پێویست‬ ‫نینو كه خهڵكی نهخۆشكهوتن دێنه نهخۆشخانه‬ ‫پێشكهوتووهكانی پایتهختو چارهسهرێكی باشتر‬ ‫وەردەگرن‪ .‬بهاڵم داتاو زانیارییهكانی دواتر دهریانخست‬ ‫لهسایهی ئهم عهقڵییهتهی پشتگوێخستنی كهرتی‬ ‫تهندروستی دهرهوهی شارهكان‪ ،‬تێكرای تهمهنی خهڵكی‬ ‫واڵتهكه دابهزی بۆ كورتترینی ناو واڵتانی ناوهڕاستی‬ ‫ئاسیا!‬ ‫الی خۆیشمان ئهگهر راستهوخۆ ئهم بڕیاره نهدرابێ‪،‬‬ ‫ئهوه ناراستهوخۆ هانی ههم خهڵكو ههم پزیشك دراوه‬ ‫سهرنجیان لهسهر رووكردنه ناو شاره گهورهكان بێ بۆ‬ ‫چارهی نهخۆشییهكان‪.‬‬ ‫له كوردستان هێشتا ناردنی پزیشك بۆ دهرهوهی شاره‬ ‫گهورهكان زۆرهملێیه نهك به سهرنجراكێشانو پێدانی‬ ‫ئۆفهر‪ ،‬واته وهكو مهرجی دامهزراندن یان وهرگرتنی‬ ‫پسپۆڕییهكی نوێ راپێچی دهرهوهی شار دهكرێن بۆ‬ ‫چهند ساڵێكی دیاریكراو‪ .‬نهوهك بهخواستی خۆیانبێو‬ ‫بۆ دهستكهوتنی ژیانێكی باشتربێ‪ .‬بۆیه ههر پزیشكێك‬ ‫دهچێته دهرهوهی شار‪ ،‬ههر له یهكهم رۆژهوه چاوی لهو‬ ‫رۆژهیه كه دهگهڕێتهوه ناوشار!‬ ‫سهیر نییه كه پزیشك ئهم ههستهی ههبێ‪ ،‬چونكه له‬ ‫دهرهوهی شارهكاندا هیچ ئیمتیازێكی مادییو مهعنهوییان‬ ‫پێنادرێ‪ ،‬رووبهڕووی گرفتی زیاتری كۆمهاڵیهتیو ئهمنیی‬ ‫دهبنهوه‪ .‬ئهو نهخۆشخانانهشی بۆی دهچن بهراورد به‬ ‫ناو شار كهمترین خزمهتگوزارییان تێدایه بهتایبهت بۆ‬ ‫بواره ههستیارهكانی وهكو چاودێری وردو فریاكهوتن‪ .‬به‬ ‫ئۆتۆمبێلی تایبهتیی خۆیان هاتوچۆ دهكهن‪ ،‬ئهوه بێجگه‬ ‫له كهمی كادیری مرۆییو گرفتی نیشتهجێبوونو الوازیی‬ ‫كهرتی تایبهتی تهندروستی‪.‬‬ ‫زۆر كاتیش له زاری هاواڵتیانی شارۆچكهكانەوە‬ ‫دهبیستین كه گوایه پزیشكی گهنج لهسهر ئهوان فێره‬ ‫زانست دهكرێنو دواتر بهئهزموونهوه دهگهڕێنهوه ناوشار‪.‬‬ ‫رهنگه نهزانن كه پزیشكهكه به زۆر نێردراوهو وهكو مهرج‬ ‫بهسهریدا سهپێنراوه بچێته دهرهوهی شار‪ ،‬نهك ئهوهی‬ ‫خۆی هاتبێ بۆ فێربوونو ئهزموون وهرگرتن‪.‬‬ ‫وهكچۆن بواری بزنسو دارایی ههر ناوچهیهك پێویستی‬ ‫بهوهبهرهێنانه بۆ سهرنجراكێشانی عهقڵه ئابوورییهكان‪،‬‬ ‫بواری تهندروستیش پێویستی به وهبهرهێنانه بۆ‬ ‫راكێشانی سهرنجی پزیشكان بۆ دهرهوهی شارهكان!‬ ‫تۆ ئهگهر دهرماڵهیهكی تایبهت بۆ كاركردن له شاره‬ ‫دووره دهستهكان دابنێی‪ ،‬یهكهی نیشتهجێبوون دابین‬ ‫بكهی بۆ ئهو پزیشكانه له ناوچه دووره دهستهكان‪،‬‬ ‫پزیشك دڵنیاببێتهوه كه نهخۆشهكانی له حاڵهتی‬ ‫تێكچوونی دۆخیاندا بهشی فریاكهوتنو چاودێری وردیان بۆ‬ ‫فهراههم دهبێ‪ ،‬دهزگاكانی خوێندنی بااڵی پزیشكی ببهیته‬ ‫دهرهوهی شارهكانو ههلی چوونه ناو زانكۆو ئهنجامدانی‬ ‫توێژینهوهیان پێبدهی لهو ناوچانهدا‪ ،‬وهبهرهێنان له كهرتی‬ ‫نیمچه تایبهتو تایبهتی تهندروستیدا بكهیتو ههلی كار بۆ‬ ‫پسپۆڕانی دهرهوهی شارهكان له شوێنه دووره دهستهكان‬ ‫بڕهخسێنی‪ ،‬بێگومان ئهوكاته پزیشك خۆی به خواستی‬ ‫خۆی دهچێته دهرهوهی شارو بهدڵخوازیی دهمێنیتهوهو‬ ‫باشترین خزمهت پێشكهش دهكاتو نایهوێ بگهڕێتهوه!‬ ‫دهبێ دان بهو راستییهشدا بنێین‪ ،‬له سایهی‬ ‫سهرنجنهدان له دۆخی ژیانی پزیشكانی دهرهوهی شارهكان‪،‬‬ ‫دۆخێك دروستبووه كه نه هاواڵتی ههمان گرنگیی ناو‬ ‫شارهكانی پێدهدرێت‪ ،‬نه پزیشكیش ههمان كواڵیتی‬ ‫ژیانی پزیشكێكی ناو شاری ههیه‪ ،‬چونكه ژیان و داهاتی‬ ‫پزیشكانی دهرهوهی شار بهراورد ناكرێ بهوانهی ناو شاره‬ ‫گهورهكان‪ ،‬لهو نێوهندهشدا هاواڵتی دهرهوهی شارهكان‬ ‫قوربانی یهكهمن‪ ،‬چونكه هاواڵتی چهقی گرنگیپێدانی‬ ‫كهرتی تهندروستییهو كاتێك ئهو كهرته گهندهڵ دهبێ‪،‬‬ ‫یهكهم رهنگدانهوهی لهسهر نهخۆشو هاواڵتی ئاساییه‪.‬‬ ‫بۆیه هاواڵتیو چاالكوانانی دهرهوهی شارهكانیش‬ ‫دهبێ فشارهكانیان به ئاراستهی سهرنجڕاكێشانی‬ ‫پزیشكان بێ بۆ مانهوه له ناوچهكانیان‪ ،‬نهوهك كهمپهینی‬ ‫پرۆتستۆكردنی پزیشكو ههوڵدان بۆ بهزۆر هێشتنهوهی‬ ‫پزیشك له شارۆچكه دوورهدهستهكانو سكااڵی جۆراوجۆرو‬ ‫ههراسانكردنی پزیشك‪ ،‬چونكه پزیشك تهنیا بهشێكه له‬ ‫سیستمه گهورهكهی تهندروستیو بهبێ باشكردنی سیستم‪،‬‬ ‫ناتوانێ خزمهتی پێویست پێشكهش بكات‪.‬‬

‫د�‬ ‫پ��ەروەردەو ن��وێ��� ن� ن‬

‫‪16‬‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬ ‫ژمارە (‪ )33‬سێشەممە ‪201٩/٩/10‬‬

‫سێجار بینای قوتابخانهیهك فرۆشراوه‬ ‫ههشت ساڵه قوتابخانهکە لهناو خانووى كرێدایهو خاوهنهكهى دهیهوێ بیفرۆشێ‬ ‫مه‌زهه‌ر‌كه‌ریم‬

‫به‌ڕێز‌عه‌باس‬

‫‪ ٩/21‬یان ‪10/21‬‬ ‫دهسپێكی دهوامه!؟‬ ‫وهزارەتی پهروهرده بۆ ئهمساڵ بڕیاریداوه ‪9/21‬‬ ‫یهكهم ڕۆژی دهسپێكردنی دهوامبێ‪ ،‬بهاڵم لهڕاستیدا‬ ‫ئهوهی سهرنجی دابێو لهناو كایهی پهروهردهو‬ ‫فێركردندا كاربكات‪ ،‬دهبینێو دهزانێ هیچ ساڵو‬ ‫كاتێك دهوامی ڕاستهقینه لهو ڕۆژهوه دهستپێناكات‬ ‫كه وهزارهتی پهروهرده بڕیاری لێدهداتو ڕایدهگهیهنێ‪.‬‬ ‫بهڵكو بهپێچهوانهوه دوای دوو ههفته ههندێجار دوای‬ ‫مانگێك له خوێندنگاكان دهستدهكرێت بهدهوامی‬ ‫تهواوهتیو ڕهسمی‪.‬‬ ‫ههر دوای ڕاگهیاندنی دهستنیشانكردنی ڕۆژی‬ ‫دهستپێكردنی دهوام لهالیهن وهزارهتی پەروهردهوه‪،‬‬ ‫كهم نهبوو ژمارهی ئهو خوێندكارو مامۆستاو‬ ‫سهرپهرشتیارانهی له بهردهمی خۆیانهوه دهیانوت‬ ‫مانگێكی تریش بهتهواوی دهوام دهست پێناكات‪ ،‬ئهمه‬ ‫تهعبیره لهوهی سااڵنهی پێشووش ههر وابووه‪.‬‬ ‫زۆرن ژمارهی ئهو خوێندنگایانهی لهبری ئهوهی‬ ‫له یهكهم ڕۆژی دهسپێكی دهوام پێشوازی له‬ ‫خوێندكارهكانیان بكهنو ئاههنگی دهستپێكردنی‬ ‫دهوام بگێڕن له دوورهوه جارێك هیچ نهبووه پێیان‬ ‫دهوترێت بڕۆنهوه ههفتهیهكی دیكه بێنهوه ههفتهیهكی‬ ‫دێنهوه پێیان دهوترێتهوه بڕۆنهوهو چهند ڕۆژێكی‬ ‫تر خۆمان ئاگادارتان دهكهینهوه! ئهمهش وا دهكات‬ ‫ههر لهسهرهتاوه خوێندكار كات ئهو بههاو گرنگییهی‬ ‫ئهوتۆی بۆی نهبێتو كاریگهری نهرێنی دروست بكات‪،‬‬ ‫بهشێكی گرنگی خوێندكارهكان بههۆی ئهوهی سااڵنی‬ ‫پێشتر بهو شێوهیه پێشوازی لێكراوهو له كاتی خۆیدا‬ ‫دهوام دهستی پێنهكردووه‪ ،‬بۆ ماوهی چهند ڕۆژێك‬ ‫خۆی بڕیاری نههاتنو پابهند نهبوون به دهوام دهدات‪.‬‬ ‫له ڕاستیدا كۆمهڵێك هۆكار وا دهكات دهوام له كاتی‬ ‫خۆیدا دهست پێنهكاتو بهو شێوهیه دوابكهوێت‪ ،‬لهبری‬ ‫ئهوهی پێش دهستپێكردنی دهوام گرفتو كێشهكان‬ ‫چارهسهر بكرێتو پێویستییهكان دابین بكرێت‬ ‫بهپێچهوانهوه ههمووی دهكهوێته كاتی دهستپێكردنی‬ ‫دهوامهوه! ههر خوێندنگایهكو بههۆی كۆمهڵێك‬ ‫هۆكارهوه دهستپێكردنی دهوامی بهشێوهیهكی دروستو‬ ‫ڕێكوپێك تێیدا دوادهكهوێت‪.‬‬ ‫بەشێك له خوێندنگاكان كاتی خاوێنكردنهوهی‬ ‫قوتابخانهو ڕێكخستنهوهی پۆلهكانو دابهشكردنی‬ ‫خوێندكارهكان دهخهنه كاتی دهستپێكردنی دهوامهوه‬ ‫ئهمه له كاتێكدا دهبێت پێشوتر ئهو كارانه جێبهجێ‬ ‫بكرێتو ئامادهسازیی بۆ بكرێت‪ ،‬ههروهها سااڵنه‬ ‫دابهشكردنی كتێبو پرۆگرامهكانی خوێندن وهك‬ ‫ههمیشه بهسهر خوێندنگاكاندا دوادهكهوێتو له كاتی‬ ‫خۆیدا پێیان نادرێت‪ ،‬بهشێكی زۆر له خوێندكاران‬ ‫كاتێكی زۆر بهسهر خوێندندا تێپهڕیوهو كهچی‬ ‫كتێبیان وهرنهگرتوه‪ ،‬یان كتێبهكان وهك پێویست‬ ‫بهش ناكاتو به نیوهچڵی دابهش دهكرێتو زۆرجار‬ ‫بهخوێندكار دهوترێت بڕۆ له شوێنێكی دیكه پهیدای‬ ‫بكه‪ ،‬ئهوهی پرسیاره ئهوهیه له شوێنێكی دیكه بۆ‬ ‫ههیهو له خوێندنگا بۆ نییه! ههندێك له خوێندنگاكان‬ ‫كێشهی كهمی مامۆستای پسپۆڕیان ههیهو بۆیان‬ ‫دابین ناكرێت دهبێت تا ماوهیهكی زۆر خوێندكار‬ ‫كاتی خۆی به چاوهڕوانی هاتنی مامۆستاوه بباته‬ ‫سهر! كاتێكیش مامۆستا دێت ماوهیهكی زۆر بهسهر‬ ‫دهستپێكردنی دهوامدا ڕۆیشتوهو مامۆستاش دهبێت به‬ ‫پهله پهل پرۆگرامی وهرزێكی دیاریكراو تهواو بكات و‬ ‫ئهمهش دهبێته بارگرانی بۆ خوێندكارو ناتوانێت له‬ ‫ماوهیهكی كهمدا پرۆگرامێكی زۆر تهواو بكات و ههزمی‬ ‫بكات‪ .‬دابهشكردنی وانهكان لهنێوان مامۆستایانی‬ ‫خوێندنگاكاندا چهند ڕۆژێكی پێدهچێت و له ههندێك‬ ‫خوێندنگا یهكالیكردنهوهی بهشهوانهكان چهند ڕۆژێكی‬ ‫زۆری پێدهچێت و كه دهبێته هۆی له دهستچوونی‬ ‫كاتی دهوامی خوێندن و وا دهكات خوێندكاران له كاتی‬ ‫خۆیدا وانهكان نهخوێنن و دهست به خوێندن نهكهن‪.‬‬ ‫وهك دهزانین له ههندێك ناوچهدا تا ئهوكاتهشی‬ ‫وهزارهتی پهروهرده دایناوه بۆ دهستپێكردنی‬ ‫دهوامی خوێندن پلهی گهرمی هێشتا تێیدا بهرزه‪،‬‬ ‫خوێندنگاكانیشی یان كارهبای حكومییان وهك‬ ‫پێویست نییهو له كاتی دهوامدا زۆر كات نییه یان‬ ‫گهر ههشبێت پێداویستییهكانی وهك فێنككهرهوهی‬ ‫تێدانییهو دهوام كردن تێیدا دهبێته ئهستهم و ناچار‬ ‫دهوام تێیدا دوادهكهوێت‪ ،‬بههۆی ئهوهی بهڵكو ئاو و‬ ‫ههوا بۆ كهمێك فێنك بكات!‬

‫قوتابخانهیهك له گهڕهكى (كانى با) لە‬ ‫رۆژهەاڵتی شارى سلێمانى‪ ،‬ماوەی ههشت ساڵه‬ ‫له ناو خانووى كرێدایهو ئێستا خاوهن خانووهكه‬ ‫قوتابخانهكهى‬ ‫مامۆستایانى‬ ‫بهڕێوهبهرو‬ ‫ئاگاداركردووهتهوه‪ ،‬كه چۆڵى بكهنو لهسهر‬ ‫دیوارى قوتابخانهكهش نووسیویهتى “ئهم‬ ‫خانووه بۆ فرۆشتن”‪.‬‬ ‫قوتابخانهى (باسەڕه) له ساڵى ‪2011‬هوه له‬ ‫گهڕهكى (كانى با) كراوهتهوهو بههۆى نهبوونى‬ ‫بیناى تایبهتهوه‪ ،‬براوەتە ناو خانوویهكو ئێستا‬ ‫کە خاوەنەکەی دەیەوێ دەریان بکات و ‪315‬‬ ‫خوێندكارى ههیه‪.‬‬ ‫سهركهوت محهمهد‪ ،‬یاریدهدهرى بهڕێوهبهرى‬ ‫قوتابخانهكه به “زهمهن”ی وت‪“ :‬لهو كاتهوه‬ ‫ئەم خانووەمان بە کرێگرتووە‪ ،‬چهندینجار‬ ‫سهردانى بهڕێوهبهرایهتى پهروهردهمان كردووه‬ ‫تا بینای قوتابخانهمان بۆ دروست بكهن‪ ،‬بهاڵم‬ ‫تائێستا هیچیان دیار نییه“‪.‬‬ ‫پارچه زهوییهك لهو گهڕهكەدا تەرخانکراوە‬ ‫بۆ قوتابخانه‪ ،‬بهاڵم بیناى لهسهر دروستنهكراوهو‬ ‫چهند جارێكیش بهڕێوهبهرو مامۆستایانى‬ ‫قوتابخانهكه داوایان كردووه به كابینهش بێ‬ ‫رازین‪ ،‬دیارە لهوهشدا وهاڵم نهدراونهتهوه‪.‬‬ ‫رووبهرى ئهو زهوییهى بۆ قوتابخانه‬ ‫تەرخانکراوە چوار دۆنم دهبێ‪ ،‬هێندهش‬ ‫دوور نییه له قوتابخانهكهوه‪ .‬ساڵى رابردوو‬ ‫كۆمپانیایهك بهڵێنیداوه بیناكهیان بۆ تهواو‬ ‫بكات‪ ،‬سهركهوت محهمهد وتى‪“ :‬بههۆى بهرزىو‬ ‫نزمى زهوییهكهوه‪ ،‬کۆمپانیاکە له بهڵێنهكهى‬ ‫پاشگهزبووەتەوه‪ .‬ئێستا لهههوڵداین لهگهڵ‬ ‫شارهوانى بهڵێنیان پێداوین تا ئهو زهوییهمان‬ ‫بۆ بگۆڕن و ئەوسا کۆمپانیاکە دەست بەکار‬ ‫دەکات”‪.‬‬ ‫ئەو خانووەی ئێستا قوتابخانەکەی تێدایە‪،‬‬ ‫له ساڵى ‪2011‬هوه سێجار فرۆشراوه‪ .‬ههموو‬ ‫جارهكانیش داواى چۆڵكردنى كراوه حاڵى حازر‬ ‫لەسەر دیواری حهوشهكهی نووسراوه “ئهم‬ ‫خانووه بۆ فرۆشتن”‪.‬‬ ‫یاریدهدهری بهڕێوهبهرى قوتابخانهكه‬ ‫دهڵێت‪“ :‬لهو كاتهى له بیناكهداین سێجار‬ ‫بهئێمهوه فرۆشراوه‪ ،‬ههر جارهى کە خاوهنە‬ ‫تازەکەی دێت‪ ،‬قسهى ههیه‪ ،‬کاتێ پهروهرده‬ ‫گرێبهستهكهى بۆ تازه دهكاتهوه بێدهنگ دهبێ”‪.‬‬ ‫كهمى قوتابخانه یهكێكه له كێشه‬ ‫چارهسهرنهكراوهكانى وهزارهتى پهروهرده‪ ،‬له‬ ‫شارى سلێمانى ههزارو ‪ 733‬قوتابخانه ههن و‬ ‫ئێستا پارێزگاکە پێویستی به كردنهوهی ‪400‬‬ ‫بینای قوتابخانه ههیه بۆ ئهوهی گرفتی كهرتی‬

‫خوێندنو پهروهرده چارهسهربێ‪.‬‬ ‫سااڵنه ‪ 30‬ههزار قوتابی نوێ بهشداری‬ ‫پرۆسهی خوێندنیان پێدهكرێت و له ئێستاشدا‬ ‫‪ 10‬بینای قوتابخانه بههۆی ئهوهی مهترسی‬ ‫رووخانیان لهسهره چۆڵكراون‪.‬‬ ‫جهمال مهحمود‪ ،‬لێپرسراوى كارگێڕیىو‬ ‫خزمهتگوزاریى پهروهردهى ڕۆژههاڵتی سلێمانی‬ ‫بۆ “زهمهن” وتى‪“ :‬ئێستا حكومهت بهڵێنى‬

‫دروستكردنى قوتابخانهیان پێنهداوین لهالیهن‬ ‫كۆمپانیاكهوه ههوڵمانداوه قوتابخانهیهكمان بۆ‬ ‫دروستبكهن‪ ،‬بهاڵم تائێستا هیچ نهكراوه“‪.‬‬ ‫وتیشى‪“ :‬له سنوورى پهروهردهى رۆژههاڵتدا‬ ‫قوتابخانهى شارى ئهوین و قوتابخانهى‬ ‫باسەڕەمان ههیه‪ ،‬دهمانهوێت‪ ،‬لهگهڵ شارهوانیدا‬ ‫قسهبكهین تا زهویمان بۆ تهرخان بكهن تا‬ ‫بكرێنه قوتابخانه‪ ،‬چاوهڕێى ئهم كابینهیەین تا‬

‫ئهو كێشانهى ههمانه چارهسهر بكرێن”‪.‬‬ ‫لهساڵى ‪2014‬هوه هیچ بینایهكى نوێ بۆ‬ ‫قوتابخانه دروستنهكراوهو بهپێى خهماڵندنى‬ ‫وهزارهتى پهروهرده‪ ،‬سااڵنه پێویستیان به ‪250‬‬ ‫بۆ ‪ 300‬بیناى نوێ ههیهو ئێستا لهسهرتاسهرى‬ ‫ههرێمى كوردستاندا شهش ههزارو ‪ 799‬بیناى‬ ‫قوتابخانه ههن كه زیاتر له یهك ملیۆنو ‪700‬‬ ‫ههزار قوتابىو خوێندكار تێیاندا دهخوێنن‪.‬‬

‫كولتووری توێشوو له جیاتى حانووت‬ ‫ره‌هێڵ‌ته‌لعه‌ت‌دزه‌یى‬ ‫سێكتهری پهروهردهو فێركردن‬ ‫تهنیا ئهركی ئهوه نییە خوێندنو‬ ‫نووسینو زانستهكان فێری خوێندكاران‬ ‫بكات‪ ،‬بهڵكو ئهركیهتی كه فێریان‬ ‫بكات گرنگی به الیهنی تهندروستیو‬ ‫كهسایهتیو چۆنییەتی ژیان كردن‬ ‫بدهن‪.‬‬ ‫سیستمێكی پهروهردهو فێركردنی‬ ‫باش‪ ،‬كۆمهڵگەیهكی باشمان بۆ‬ ‫دهستهبهر دهكات‪ .‬له پۆلی یهكی‬ ‫سهرهتاییەوە تا دوا قۆناغ كه پۆلی‬ ‫دوازدهیه‪ ،‬لهم ماوهیهدا منداڵو‬ ‫نهوجهوانان گهشه دهكهن له ههموو‬ ‫ڕوویهكهوه‪ ،‬بۆیه زۆر گرنگه كه‬ ‫ڕێنمایی بكرێنو زانیاریان ههبێ لهسهر‬ ‫ئهم خواردنانهی كه یارمهتیان دهدات‬ ‫بهشێوهیهكی تهندرست گهشه بكهنو‬ ‫دووربن له نهخۆشی‪.‬‬ ‫گرنگه خێزانو خوێندنگە هاوكاری‬ ‫یهكتربن لهم الیهنهوه‪ .‬ئهو خواردنانهی‬ ‫بهسودن بۆ گهشهكردنو یارمهتی منداڵ‬ ‫دهدات كه له كاتی خوێندندا سهرنجو‬ ‫فۆكەسی باشتربێ‪ ،‬دهستنیشان‬ ‫بكرێنو بدرێته خوێندكاران‪ .‬بهتایبهت‬ ‫ئهو خواردنانهی كه دهوڵهمهندن‬ ‫بهڤیتامیناتو كانزاكان كه لهشیان‬ ‫پێویستیهتی بۆ گهشهكردنو دووربن‬ ‫لهو خواردنانهی كه زیانیان پێدهگهێنێ‪.‬‬ ‫بهداخهوه زۆر كهم گرنگی بهم‬ ‫الیهنه دراوه له خوێندنگاكاندا‪ ،‬بهڵكو‬ ‫بهپێچهوانهوه خواردنی زۆر بێسودو‬ ‫زهرهرمهند دهفرۆشرێ له حانووتی‬ ‫خوێندنگەكاندا‪.‬‬

‫منداڵ بۆ ئهوهی بتوانێ به باشی‬ ‫سود له وانهكان وهربگرێ‪ ،‬دهبێ‬ ‫خواردن لهكاتی خۆی بخوات‪ .‬دهبێ‬ ‫بهیانیان پێش چوونی بۆ خوێندنگە نان‬ ‫بخوات‪ ،‬ئهمهش ئهركی دایكو باوكه‬ ‫كه پێش ئهوهی منداڵهكهیان بنێرن‬ ‫بۆ خوێندنگە خواردنێكی تهندروستی‬ ‫پێبدهن‪.‬‬ ‫خواردنی پێش چوون بۆ خوێندنگە‬ ‫وادهكات خوێندكارهكه چاالكبێو توانای‬ ‫یاریكردن لهگهڵ هاوڕێكانى ههبێو‬ ‫كاتی وانه خوێندن بتوانێ سهرنجی‬ ‫الی مامۆستابێ‪ .‬نهخواردنی خواردنی‬ ‫باشو بهسود وا له خوێندكار دهكات كه‬ ‫بێهێزبێو له وانهكاندا نهتوانێ سهرنجی‬ ‫الی دهرسهكهی بێ‪.‬‬ ‫ڕۆژانه ماوهی خوێندن له‬ ‫خوێندنگەكانی ههرێمی كوردستان‬ ‫چوار كاتژمێره‪ ،‬لهم ماوهیهدا كاتێك‬ ‫دیاری نهكراوه بۆ نانخواردن‪ ،‬منداڵ‬ ‫النیكهم پێویستیان بهبیست خولهك‬

‫ههیه بۆ نانخواردن‪.‬‬ ‫خوێندنگەكانی ههرێمی كودستان‬ ‫گرنگی بهالیهنی خواردنو خۆراكی‬ ‫خوێندكاران نهداوه‪ ،‬بهڵكو بهكردنهوهی‬ ‫حانووت له خوێندنگەكانو فرۆشتنی‬ ‫جۆرێك لهخواردن كه نهك سودی نییه‬ ‫بۆ خوێندكاران‪ ،‬بهڵكو زهرهرو زیانی‬ ‫زۆری ههیه بۆ تهندروستی خوێندكاران‪.‬‬ ‫جپس‪ ،‬بیسكیت‪ ،‬كێكو شیرینی‪،‬‬ ‫ئهمانه هیچ سودیان نییە بۆ جهستهی‬ ‫منداڵ‪ ،‬ههروهها دهبێته قورساییهك‬ ‫بۆ خێزانهكان كه دهبێ ڕۆژانه بڕێك‬ ‫پاره به منداڵهكانیان بدەن‪ ،‬ئهمهش‬ ‫بۆ ئهوانهی باری ئابوورییان باش‬ ‫نییە دهبێته بارگرانی‪ .‬چونكه ههموو‬ ‫هاوڕێكانی پارهیان پێیهو ناكرێ منداڵی‬ ‫ئهوان پێی نهبێ‪ ،‬ئهمهش جیاوازی‬ ‫لهنێوان خوێندكاران درووست دهكات‪.‬‬ ‫ئهوانهی باری داراییان باشه‬

‫كولتووری توێشوو واتا‪:‬‬ ‫منداڵهكان له ماڵهوه‬ ‫خواردن له ناو قووتویهك‬ ‫دانێنو لهگهڵ خۆیان‬ ‫بیبهن بۆ خوێندنگە‬

‫بڕه پارهیهكی باش به منداڵهكانیان‬ ‫دهدهن‪ ،‬ئهوهی باری دارایی باش نییە‬ ‫لهوانهیه كهمێك پاره یان ههر نهتوانێ‬ ‫پاره بهمنداڵهكهی بدات‪ ،‬ئهمهش‬ ‫كاریگهری خراپ لهسهر دهروونی‬ ‫منداڵهكه دادهنێ‪ ،‬لهوانهیه ببێته هۆی‬ ‫وازهێنانی منداڵهكه له خوێندن‪.‬‬ ‫بۆ ئهوهی دڵنیابین كه منداڵهكانمان‬ ‫خواردنی تهندروست دهخۆنو قورسایی‬ ‫ئابووری نهكهوێته سهر خێزانهكان‪ ،‬با‬ ‫كولتووری (توێشوو) پهیڕهو بكهین له‬ ‫خوێندنگەكاندا‪.‬‬ ‫كولتووری توێشوو واتا‪ :‬منداڵهكان‬ ‫له ماڵهوه خواردن له ناو قووتویهك‬ ‫دانێنو لهگهڵ خۆیان بیبهن بۆ‬ ‫ناو‬ ‫خواردنهكانی‬ ‫خوێندنگە‪.‬‬ ‫توێشووهكه بریتیبێ له بابۆڵهیهك‬ ‫(لهفه‪ ..‬ساندویچ) كه پهنیر‪ ،‬هێلكه‪،‬‬ ‫گۆشت‪ ،‬پهتاته یان ههر شتكی تربێ‬ ‫كه شیرینی نهبێ لهناو نانێك كه به‬ ‫ئاردی سپی دروست كرابێ‪ .‬لهگهڵ‬ ‫میوهیهكو مهتارهی ئاو‪ .‬ڕۆژانه كاتێك‬ ‫دیاری بكرێت كه خوێندكارهكان‬ ‫بهیهكهوه نان بخۆن‪ ،‬به ئامادهبوونی‬ ‫مامۆستاکانیان‪.‬‬ ‫خواردنی شیرینیو خواردنهوه‬ ‫گازییهكان قهدهغه بكرێت له‬ ‫خوێندنگەكاندا‪ ،‬خێزانهكان ههفتهی‬ ‫ڕۆژێك دیاری بكهن بۆ منداڵهكانیان‬ ‫كه شیرینیو چبس بخۆنو خواردنهوه‬ ‫گازییهكان بخۆنهوه‪ ،‬باشتره ئهم‬ ‫ڕۆژه كۆتایی ههفتهی خوێندنبێ وهك‬ ‫پاداشتێك بۆیان كه ئهركهكانیان به‬ ‫باشی جێبهجێ كردووه‪.‬‬ ‫كه‬ ‫دڵنیادهبینهوه‬ ‫بهمجۆره‬ ‫منداڵهكانمان خواردنی پێویستو‬

‫تهندروست دهخۆن كه پێویستیان‬ ‫گهشهكردنیانو‬ ‫بۆ‬ ‫پێیهتی‬ ‫دووردهكهونهوه له خواردنی شیرینی كه‬ ‫زۆر خواردنیان زیان به تهندروستیان‬ ‫دهگهیهنێ‪.‬‬ ‫ناكرێ له پێناو دهستكهوتێكی مادی‬ ‫بۆ خوێندنگەكانو بهڕێوهبهرایهتییهكانی‬ ‫تهندروستی‬ ‫باری‬ ‫پهروهرده‪،‬‬ ‫خوێندكارهكان فهرامۆش بكهینو گرنگی‬ ‫نهدهین بهجۆری ئهو خواردنانهی كه‬ ‫دهبێ لهو تهمهنهدا بیانخوات‪.‬‬ ‫وهك چۆن ئهركی وهزارهتی‬ ‫پهروهرده ئهوهیه كه نهوهیهكی‬ ‫خوێندهوارو به مهعریفهو خاوهن‬ ‫كهسایهتییهكی باوهڕبهخۆبوو بهرههم‬ ‫بهێنێ‪ ،‬بهههمانشێوه ئهركیهتی‬ ‫نهوهیهكی تهندروستو خاوهن هۆشیاری‬ ‫تهندروستی پێشكهش به كۆمهڵگە‬ ‫بكات‪.‬‬

‫خواردنهكانی ناو‬ ‫توێشووهكه بریتیبێ له‬ ‫بابۆڵهیهك (لهفه‪..‬‬ ‫ساندویچ) كه پهنیر‪،‬‬ ‫هێلكه‪ ،‬گۆشت‪ ،‬پهتاته‬

‫�� ڵ���ە ڵ��گە‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫ژمارە (‪ )33‬سێشەممە ‪2019/9/10‬‬

‫‪15‬‬

‫سهرۆكى لیژنهی كاروباری شههیدانو زیندانیانی سیاسی‪:‬‬

‫چاكسازیى لیستى شەهیدان و‬ ‫زیندانیانى سیاسیش دهگرێتەوە‬

‫دەروون نیگا‬

‫گۆشەیەكی دەروونیی‪ ،‬پەروەردەیی‪ ،‬كۆمەاڵیەتییە‬ ‫د‪ .‬سەمەد ئەحمەد* هەفتانە دەینووسێت‬

‫سۆسهن محهمهد‪ ،‬سهرۆكى لیژنهی‬ ‫شههیدانو زیندانیانی سیاسی له پهرلهمانی کورد‬ ‫ستان‬ ‫ده‬ ‫ڵێت‪:‬‬ ‫ده‬ ‫ن‬ ‫گۆى‬ ‫ئه‬ ‫وه‬ ‫یان‬ ‫بیس‬ ‫تووه‬ ‫ز‬ ‫ۆرێک‬ ‫لهوانه لە لیستی شەهیدان و زیندانى سیا‬ ‫سیدا تۆمار کراون‪ ،‬نە زیندانی سیاسی بوون نە‬ ‫شە‬ ‫هید‪.‬‬ ‫بۆیە‬ ‫دەبێ‬ ‫له‬ ‫پ‬ ‫ڕۆژە‬ ‫یا‬ ‫ساى‬ ‫چ‬ ‫اكسا‬ ‫زییدا‬ ‫بهدواداچوونى ورد بۆ ئهو لیستانه بكرێ‪.‬‬ ‫له چاوپێكهوتنێكدا لهگهڵ “زهمهن”‪،‬‬ ‫سەرۆکی لیژنەی شەهیدان و زیندانیانی سیاسی‬ ‫ئا‬ ‫شكرای‬ ‫کرد‪،‬‬ ‫پرۆ‬ ‫سەی‬ ‫چاکس‬ ‫کابینەیەدا بکرێ‪ ،‬لی‬ ‫ازیی‬ ‫کە‬ ‫ب‬ ‫ڕیارە‬ ‫لەم‬ ‫ستی شەهیدان و زیندانیانی سیاسیش دەگرێتەوە‬

‫سەنتەرەكانی گەنجان لەنێوان‬ ‫كەنەفتەیی و كاراییدا‬

‫سازدانى‪ :‬سەرچین ساڵح‬

‫* ‪ ١٧‬ههزار زیندانی سیاسی چاوهڕێی مینحهن‪،‬‬ ‫حكومهتی ههرێم بهبیانووی ئهوهی دهخرێته سهر‬ ‫بهغدا بۆی خهرجنهكردوون‪ ،‬ئایا بۆچی نهخراونهته‬ ‫سهر بهغدا؟‬ ‫ وهجبهى یهكهم تاوهكو ههشتهم ‪ ١0‬ساڵه‬‫مینحه وهردهگرن بهپێى یاسا ماوهكهیان تهواو بووه‪،‬‬ ‫ئێستا وهجبهى نۆ تا ‪ ١3‬ئامادهكارى بۆ كراوه‪.‬‬ ‫بهاڵم وهزارهتى شههیدان له گفتوگۆدایه لهگهڵ بهغدا‬ ‫بۆئهوهى موچهكانیان بخرێته سهر بهغداو هێشتا‬ ‫نهگهیشتوونهته نهتیجهى كۆتایی‪.‬‬ ‫*بۆچى نهگهیشتونهته رێكهوتن؟‬ ‫ حكومهتى عێراق دهڵێت دهبێ حكومهتى ههرێم‬‫لهسهر بودجهى خۆى مینحهى زیندانییانى سیاسی‬ ‫خهرج بكات لهبهرئهوهى نهگهیشتوونهته بڕیارى‬ ‫كۆتایى‪ .‬دهبێ حكومهتى ههرێمیش بڕیاربدات چونكه‬ ‫‪ ١٧‬ههزار زیندانى سیاسی چاوهڕوانى موچهن دهبێ‬ ‫بۆیان خهرج بكرێت لهبهرئهوهى مامهڵهكانیان تهواو‬ ‫بووه‪ .‬ئهگهر حكومهتى عێراق خهرجى نهكات پێویسته‬ ‫ههرێم خهرجى بكات‪ ،‬ئێمهش وهك لیژنهكهمان‬ ‫پشتیوانى مافى زیندانیانى سیاسین‪.‬‬ ‫*دهوترێت زۆرێك لهوانهی به زیندانی سیاسی‬ ‫تۆماركراون زیندانی سیاسی نین‪ ،‬ئەی ژمارهی‬ ‫راستەقینەی زیندانیان چهند دهبێو ئێوە چیتان‬ ‫كردووه بۆ دهرهێنانیان له لیستهكهدا؟‬ ‫ نازانین ژمارهیان چهنده‪ ،‬كارێكى زهحمهته ههتا‬‫بهدواداچوونو پێداچوونهوهیهكى ورد نهكرێت بهو‬ ‫لیستانهدا‪ .‬ئەو شتانە به یاسا رێكخراوهو كۆمهڵهى‬ ‫زیندانیانى سیاسی ههبووه‪ .‬به دوو شاهید له دادگا‬ ‫ئهو كهسه كراوه بهزیندانى سیاسی‪ ،‬ئێمهش دهنگۆى‬ ‫ئهوهمان بیستووه زۆر لهوانه زیندانى سیاسی نهبوون‬ ‫كراون به زیندانى سیاسی‪ .‬له یاساى چاكسازییدا دهبێ‬ ‫بهداوداچونى ورد بۆ ئهو لیستانه بكرێتو چاكسازیىو‬ ‫پاكسازیى بۆ بكرێت‪ ،‬چونکە با چیتر خهڵكى تر نهبێته‬ ‫قوربانىو زووترو زیاتر بگهن به مافهكانى خۆیان‪.‬‬ ‫*ئهی گواستنهوهی موچهی شههیدان بۆسهر‬ ‫حكومهتى عێراق بهكوێ گهیشت؟‬ ‫‪ -‬بۆ ئهویش وهزارهتى شههیدان لهسهر خهتهو‬

‫نهگهیشتوون به ئهنجام‪ ،‬بهغدا دهڵێت دهبێ حكومهتى‬ ‫ههرێم خۆى خهرجى بکات‪ ،‬وهزارهتى شههیدانیش‬ ‫داواى كردووه مهبلهغێك بۆ موچهى شههیدان خهرج‬ ‫بكرێت وهك بوجهى بنێردرێت بۆ ههرێم لێره وهزارهتى‬ ‫شههیدان دابهشی بكات‪ .‬لهبهرئهوهى ئهگهر بهپێى‬ ‫لیست بینێرن جیاوازى له نێوان یاساكاندا ههیه‪،‬‬ ‫شههیدى ههرێم له ‪١96١‬ـەوە دهست پێدهكات هى‬ ‫ئهوان له ‪١968‬ـەوە‪ .‬ئێمه چوارجۆر شههیدمان ههیه‬ ‫ئهوان یهك جۆر شههیدیان ههیه‪ ،‬بۆیه دهبێ یاسای‬ ‫مافو ئیمتیازاتى شههیدانى ههرێم ههمواربكرێتهوه‪.‬‬ ‫*لهنێو ئهو لیستهی بۆ بهغدا نێردراوه شههیدانی‬ ‫شەڕی داعشیشی تێدایه؟‬ ‫ ئهوه بابهتێكى ترهو دهبێ عێراق مولزهمبێ‬‫به پێدانى مافو ئیمتیازات به كهسوكاریان‪ .‬لهبهر‬ ‫ئهوهى ئهوانه لهیهك سهنگهردا لهگهڵ سوپاى عێراقدا‬ ‫شههید بوون‪ ،‬دهبێ به لیستێكى جیاواز مامهڵهیان‬ ‫لهگهڵ بكرێ‪ .‬تائێستا له ههرێمیش نهخراونهته سهر‬ ‫وهزارهتى شههیدان‪.‬‬ ‫*بۆچی تائێستا له ههرێمی كوردستان شههیدانی‬ ‫شەڕی داعش به شههید تۆمار نهكراون؟‬ ‫ لهبهر موچهكهیانه نهخراونهته سهر وهزارهتى‬‫شههیدان‪ ،‬ئامادهكارى كراوهو بڕیاره لهم ماوهیهدا‬ ‫بخرێته سهر وهزارهتى شههیدان‪.‬‬ ‫*گومان دهكهن چهند كهس شههید نهبووهو بۆ‬ ‫موچەپێدان بە کەسوکارەکەی كراوه به شههید؟‬ ‫ ئێمهش بیستوومانه‪ ،‬بهپێى دهنگۆكان زۆرێك‬‫شههید نهبوونو كراون به شههید‪ .‬بۆیه بهبێ‬ ‫بهدواداچوونو وردبینى ناتوانین رێژهكهى دیارى‬ ‫بكهین‪.‬‬ ‫*ئایا ئەو چاکسازییەی بڕیارە بکرێ‪ ،‬لیستی‬ ‫شههیدانیش دەگرێتەوە؟‬ ‫ بهڵێ دەیگرێتەوە و چاكسازیى تێدا دهكرێت‪.‬‬‫*ئهگهر موچهو ئیمتیازاتی شههیدانو زیندانییانی‬ ‫سیاسی بخرێته سهر بهغدا‪ ،‬چی زهرورهتێك بۆ‬ ‫مانهوهی وهزارهتی شههیدانی ههرێم دهمێنێتهوه؟‬ ‫ ههرێمى كوردستان پیرۆزیىو تایبهتمهندى خۆى‬‫ههیه‪ ،‬لهبهرئهوه وهزارهتى شههیدان له گفتوگۆدایه‬

‫دروست نییه‬ ‫تهواوى ئهو شههیدانهى‬ ‫لهپێناو خاكو نیشتماندا‬ ‫شههیدبوون‬ ‫بخرێته بهردهستى بهغدا‬

‫ئهم تایبهتمهندییانه ههرێم ههیهتى وهكو خۆى‬ ‫بمێنێتهوه‪ .‬بۆیه دروست نییه تهواوى ئهو شههیدانهى‬ ‫لهپێناو خاكو نیشتماندا شههیدبوون بخرێته‬ ‫بهردهستى بهغدا‪ .‬ئهگهر خرایه سهر بهغدا ئهو كاته‬ ‫دهبێ تهعامول لهگهڵ وهزارهت نهكاتو وهكو عێراق‬ ‫بكرێته دهزگایهك‪.‬‬ ‫*لهناو لیستی موچهی وارسی شههیداندا‬ ‫پلهبهندی ههیه‪ ،‬پێتانوانییه ئهم پلهبهندییه‬ ‫دروستكردنی جیاوازییه لەنێوان وارسی شههیداندا؟‬ ‫ ئهو موچانه بهپێى پێوهرهكان دانراوه ههمووى‬‫شههیدى كوردستانهو دهبێ تایبهتمهندیى خۆیان‬ ‫ههبێ‪ ،‬بهاڵم دیاره ئهوانه سااڵنێكى زۆر خزمهتیان به‬ ‫كوردو كوردستان كردووه‪ ،‬لهبهرئهوهیه ئهو پلهیان‬ ‫بۆ دانراوه‪ ،‬پێشمهگهیهك ‪ 40‬ساڵ خهباتى ههبووه‬ ‫وهك خزمهت بۆى ئهژماركراوه‪.‬‬

‫* بێجگه لهوهش جیاوازی ههیه له موچهی‬ ‫پلهكانی یهكێتیو پارتیدا موچهی پلهكانی پارتی له‬ ‫یهكێتی زیاتره‪ ،‬بۆچی ئەمە چارهسهر ناكرێت؟‬ ‫ ئهوه بهپێى یاساكانى وهزارهتى شههیدان‬‫رێكخراون ناتوانم شتێك لهسهر ئهوه بڵێم تائهوكاتهى‬ ‫بهسهر یاساكاندا نهچینهوه‪ ،‬چونكه بڕیاره بهسهر‬ ‫ئهو یاسایانهدا بچینهوه كه كێشهو گیروگرفت بۆ‬ ‫شههیدان دروست دهكات‪ ،‬ئهوكاته زانیمان ئهوه‬ ‫گونجاو نییه ئهوا لهوانهیه بتوانین یاساكانیش ههموار‬ ‫بكهینهوه‪ ،‬پێداچوونهوه بهتهواوى لیستى شههیدانو‬ ‫ئهنفالكراوانو زیندانیانى سیاسیدا بكهینهوه‪.‬‬ ‫*لهناونانی شهقامو كۆاڵنو نهخۆشخانەکاندا‪،‬‬ ‫تهنیا بهناوی ئهو شههیدانهوه دهكرێ یهكێتی یان‬ ‫پارتی بوون‪ .‬ئهمه غهدر نییه لهو شههیدانهی له‬ ‫حزبهكانی تردابوون و له ههمان رێگای ئازادی‬ ‫کوردستاندا شههیدبوون؟‬ ‫ ئهو قهباره شههیدهى یهكێتىو پارتى داویانه‪،‬‬‫الیهنێكى تر نهیداوه‪ .‬بهپێى ئهوهى ئهو دوو حزبه‬ ‫ههمیشه دهسهاڵتداربوون له ههرێمى كوردستان‪،‬‬ ‫بۆیه ناوى شوێنه گشتییهكان بهناوى شههیدانى‬ ‫ئهو دوو حزبهوهیه‪ ،‬لهوانهیه لهداهاتوودا حزبی تریش‬ ‫بیانهوێ یان داوا بكهن بڕواناكهم رێگرى ههبێ لهو‬ ‫بابهتهدا‪.‬‬ ‫*مۆنۆمێنتی شههیدان له ههولێر راگیراوه‪،‬‬ ‫هۆكاری ئهمه چیه؟‬ ‫ لهبهرئهوهى پاسهوانیان بۆ دانهنراوهو‬‫ماوهیهكى زۆره چۆڵه بۆیه زۆرى تێكچووهو پێویستى‬ ‫به نۆژهنكردنهوهیه‪ ،‬ئێمه لهسهر خهتین بۆ دیزاینهرو‬ ‫ئهندازیارى مۆنۆمێنهتهكه‪ .‬ئهویش گلهیى ههبوو كه‬ ‫بودجهى زۆر بۆ خهرجكراوهو سودى لێوهرنهگیراوه‪.‬‬ ‫*دهوترێت دووان لهو روفاتهى له گۆره‬ ‫بهكۆمهڵهكانى سهماوه ناسراونهتهوه‪ ،‬ئهوانه كێنو‬ ‫خهڵكى كوێن؟‬ ‫ بهگوێرهى زانیارییهكان خهڵكى گهرمیانن‬‫تاوهكو تهواوى بهڵگهكان دەهێنرێتهوهو ئهنجامى‬ ‫پشكنینهكان ئاشكرا نهكرێت نازانین كێنو خهڵكى‬ ‫كوێن‪.‬‬

‫ئاگاداری‬ ‫ئاگاداری هاواڵتیانی شاری قەاڵدزێ دەکەین کەدەفتەری‬ ‫توشبوون بە نەخۆشیە درێژخایەنەکان بە کۆدی‪39913/‬‬ ‫ونبووە کە خاوەنداریەتیەکەی دەگەڕێتەوە بۆ هاواڵتی (امینە‬ ‫احمد اسماعیل)‪ ،‬هەر کەسێک ئەو دەفتەرەی دۆزیەوە با‬ ‫تەحویلی مەڵبەندی تەندروستی قەاڵدزێ ‪ /‬بەشی نەخۆشیە‬ ‫درێژخایەنەکانی بکاتەوە‪.‬‬ ‫فەرمانگەی دادنووسی سلێمانی‪2/‬‬ ‫ئاگاداری‬ ‫بەپێی ئەو داوایەی کە لەالیەن (بڕیار عمر سلیمان) پێشکەش‬ ‫بە فەرمانگەکەمان کراوە خاوەنی (فڕنی ‪ -‬ڕێکەوت ‪ -‬بۆ‬ ‫دروستکردنی کولێرەی ئێرانی‪ /‬پڕۆژەی بچوک) لە بەرواری‬ ‫(‪ )2019/8/20‬داوای تۆمارکردنی ئەو ئامێرانەی کردووە‬ ‫کە لە (چوارباخ) دانراون کە ئامێرەکانیان لە خوارەوە‬ ‫دیاریکراوە بەپێی پەیڕەوی یاسایی دادنوسانی ژمارە‬ ‫(‪)33‬ی ساڵی (‪)1998‬ی بەرکار لە هەرێمی کوردستان‬ ‫باڵودەکەینەوە‪ .‬هەرکەسێ خۆی بە پەیوەندیدار یان خاوەنی‬ ‫هەریەک لەو ئامێرانە دادەنێ لەماوەی (‪ )1٥‬پانزە ڕۆژدا‬ ‫سەردانی ئەم فەرمانگەیە بکات‪ ،‬بە پێچەوانەوە ناچارین‬ ‫کە بەناوی داواکارەوە تۆماری دەکەین و بڕوانامەی تۆماری‬ ‫ئامێرەکانی پێ دەدرێت‪.‬‬ ‫لەگەڵ رێزدا‪...‬‬ ‫سۆران یادگار رشید‬ ‫دادنوسی یەکەمی‬ ‫فەرمانگەی دادنوسی سلێمانی‪2/‬‬ ‫‪2019/8/28‬‬ ‫ئامێرەکان‪:‬‬ ‫‪ )1‬فڕنی دەوار ‪ -‬ئێرانی‬ ‫بێ ژمارە ‪ -‬کارەبای و غازی‪ /‬دوو بێرنەر‪.‬‬ ‫‪ )2‬ئامێری هەویرشێل (عجانە) ئێرانی‬ ‫بێ ژمارە ‪ -‬کارەبای‪0.57kw /‬‬

‫‪07701563047‬‬ ‫كۆمپانیای بالڤ پەیک ئامادەیە‬ ‫ڕۆژنامەی زەمەن بگەیەنێتە ماڵ و‬ ‫فەرمانگەو شوێنە گشتیەکانتان‬

‫كەم نین ئەو وتارو بابەتانەی كە‬ ‫قسە لەسەر گرنگیی و بایەخی كردنەوەو‬ ‫پەرەپێدانی سەنتەرو بنكەو ماڵی گەنجان و‬ ‫الوان دەكەن‪ ،‬ئێمەش جارێكی تر گرنگی ئەو‬ ‫خانەو النە رۆشنبیری و ئەدەبی و هونەری‬ ‫و وەرزشییانە بۆ الوان دوپاتدەكەینەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم لەگەڵ ئەمەشدا ناتوانم سەرنج و‬ ‫رەخنەی خۆم لەسەر زۆری و بۆریی و‬ ‫ناكارایی و كەنەفتەیی و خراپ بەرێوەچوونی‬ ‫چاالكییەكانی هەندێك لەو بنكەو سەنتەرانە‬ ‫بشارمەوەو هیچ نەڵێم‪.‬‬ ‫بەداخەوە‪ ،‬ئێستا لەشاری سلێمانی و‬ ‫هەولێر (ئاگام لە دهۆك نییەو كەركوكیش‬ ‫لەڕیزی نەبوواندایە)‪ ،‬سەنتەری بەناو‬ ‫رۆشنبیری و هونەریی الوان هێند زۆرە كە‬ ‫الوانی زیاتر تووشی سەرگەردانی كردووە ‪.‬‬ ‫من و ئێوەو دەزگا پەیوەندیدارەكانی‬ ‫تایبەت بە الوان‪ ،‬باش دەزانین كە كردنەوەی‬ ‫بنكەو سەنتەر ئامانج نییە‪ ،‬بەڵكو ئامرازە‬ ‫بۆ ئامانجێكی بااڵتر‪ ،‬كە هۆشیاركردنەوەو‬ ‫گەشەپێدانی زیاتری حەزو توانا و بەهرە‬ ‫جۆراو جۆرەكانی گەنجانە ‪.‬‬ ‫ئامانج لە كردنەوەی ماڵەكانی گەنجان‪،‬‬ ‫دروستكردنی گۆڕانێكی نەوعییە لە‬ ‫بیركردنەوەو رەفتارو زانیاری باشتری‬ ‫الوان‪ ،‬هەروەها خۆشكردنی پەیوەندی‬ ‫و راگۆڕینەوەی هاوڕێ و هاوتەمەن و‬ ‫هاوبەهرەكانە لەگەڵ یەكدا‪.‬‬ ‫لەمانەش زیاتر‪ ،‬فاكتەرێكی باشە بۆ‬ ‫ئەوەی گەنجان لەمە زیاتر سەرگەردان‬ ‫نەبن و نیشتمان بەنەفرەت نەكەن و خاك‬ ‫بەجێنەهێڵن و هەست بكەن كە ماڵێكیان‬ ‫هەیەو دەیانگرێتە خۆ‪.‬‬ ‫بەاڵم بەداخەوە هەندێك لە سەنتەر و‬ ‫خانەو ماڵەكانی گەنجان‪ ،‬نەك هیچێك‬ ‫لەم ئامانجانەیان نەهێناوەتە دی ‪ ،‬بەڵكو‬ ‫هەر لە بنەڕەتدا نەیانبووەو بیریشیان‬ ‫لێنەكردووەتەوە‪!.‬‬ ‫بەشێك لەم سەنتەرانە چاولێكەری و‬ ‫السایی كردنەوە دایمەزراندوون‪ ،‬بەشێكی‬ ‫تریان خواستێكی شەخسی و تایبەتی لەپشت‬ ‫دامەزراندنییەوە هەبووە‪ ،‬هەندێكیشیان بۆ‬ ‫پارەكێشانەوەو حزب و حكومەت دۆشین‬ ‫بووەو هیچی تر‪!.‬‬ ‫ئەوەی لەم نێوەندەدا مایەی سەرئێشەو‬ ‫سەرسوڕمان و سەرزەنشتە ئەوەیە كە‬ ‫سەنتەر هەیە لەرۆژی قردێلە بڕین و چكلێت‬ ‫بەخشینەوەكەیدا ‪ ،‬حەشاماتێك لە مەسئولو‬ ‫واعیز ئامادە دەبن و دەیكەن بە چەپڵە‬ ‫رێزان! بەاڵم لەدوای ئەو رۆژەوە قفڵێكی‬ ‫گەورە لەدەرگای سەنتەرەكە دەدرێت و بە‬ ‫هەفتەش ناكرێتەوە‪ ،‬ئیدی چش و حاشا لە‬ ‫چاالكی و جموجوڵی رۆشنبیری و هونەری و‬ ‫ئەدەبی و‪...‬‬ ‫زۆری و بۆری و ناكارایی و كەنەفتەیی‬ ‫بەشێك لە سەنتەرەكانی گەنجان و الوان‬ ‫لەالیەك و بێدەنگ بوون و لێنەپرسینەوەو‬ ‫لێنەپێچینەوەی حكومەت و دەزگا‬ ‫پەیوەندیدارەكان لەم پاشاگەردانییەی‬ ‫سەنتەر و خانەو ماڵ و النەی بەناو‬ ‫رووناكبیرییەكانی الوان لەالیەكی ترەوە‪،‬‬ ‫وامان لێدەكات كە گومان ببەین لە بەرامبەر‬ ‫نییەت پاكی حكومەت لە كردنەوەی ئەم‬ ‫سەنتەرانەدا‪ ،‬چونكە نییەت پاكی بە تەنها‬ ‫و بەبێ هەوڵدان بۆ جێبەجێكردنی نیەتە‬ ‫پاكەكە‪ ،‬دەبێتە مەسەلەیەكی یۆتۆپی و‬ ‫گاڵتەجاڕی و پاكییەكە پیس دەبێت!‬ ‫من وایدەبینم كە ئێستا كاتی ئەوە‬ ‫هاتووە حكومەت و دەزگا پەیوەندیدارەكان‪،‬‬ ‫بەتایبەتی وەزارەتی رۆشنبیریی‪ ،‬چاوێك بە‬ ‫خانەو سەنتەرەكانی گەنجاندا بخشێنێتەوە‪،‬‬ ‫ئەوەی باشەو چاالكە زیاتر یارمەتی بدات‪،‬‬ ‫ئەوەشی كەنەفت و ناكارایە نەیهێڵێت و‬ ‫فەوتی بكات ‪..‬‬ ‫* پسپۆر‬ ‫دەروونناسیی‬

‫لە‬

‫بواری‬

‫پەروەردەو‬

‫�� ڵ���ە ڵ��گە‬

‫‪14‬‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬ ‫ژمارە (‪ )33‬سێشەممە ‪2019/9/10‬‬

‫مردنى‌منداڵ‌له‌‌هه‌رێم‌‪‌%70‬كه‌میكردووه‌‬ ‫سااڵنە زیاتر لە ‪ ١٦٠‬هەزار منداڵ لەدایک دەبن‬

‫زهمهن‪ -‬سلێمانی‬ ‫ئامارهكانى وهزارهتى پالندانانى ههرێم‬ ‫ئهوه نیشان دهدهن له ساڵى ‪2013‬دا له ههزار‬ ‫منداڵ ژمارهى ئهوانهى گیانیانلهدهستداوه‬ ‫بۆ ههر پارێزگایهك ‪ 24‬منداڵبووه‪ .‬ساڵى‬ ‫رابردوو رێژهكه دابهزیوه بەجۆرێک له ههزار‬ ‫منداڵ تهنیا ‪ 15‬منداڵ گیانیان لهدهستداوه‪.‬‬ ‫هۆشیارى تهندروستى دایكانو باوكانو‬ ‫چارهسهرى پێشوهخته‪ ،‬ژیانى كۆرپهلەو‬ ‫مندااڵنیان بهرێژهیهكى بهرچاو له مردن‬ ‫پاراستووه‪ .‬ئامارهكان دهریدهخهن رێژهى‬ ‫گیانلهدهستدانى منداڵ له ههرێمى‬ ‫كوردستان بهراورد به سااڵنى رابردوو‪٪٧0 ،‬‬ ‫كهمیكردووه‪.‬‬ ‫بهوتهى بهرپرسانى وهزارهتى پالندانان‪،‬‬ ‫بهراورد به پارێزگاكانى ناوهڕاستو خوارى‬ ‫عێراقو واڵتانى دراوسێ‪ ،‬مردنی مندااڵن له‬ ‫ههرێم زۆر كهمه‪ .‬بهشێوهیهك له ساڵى‬ ‫رابردوو له پارێزگاكانى عێراقدا له نێوان ‪٧0‬‬ ‫بۆ ‪ 130‬منداڵ گیانیان لهدهستداوه له هەر‬ ‫ههزار منداڵێکدا‪.‬‬ ‫مهحمود عوسمان‪ ،‬بهڕێوهبهرى ئامارى‬

‫سلێمانى‬ ‫به “زهمهن”ى‬ ‫وت‪“ :‬خۆپاراستنى‬ ‫دایكان لهكاتى دووگیانییو‬ ‫سهردانى پزیشكى پسپۆڕ‪ ،‬هەروەها‬ ‫چاودێرى تهندروستى منداڵ لهدواى له‬ ‫دایكبوونىو كوتانى تاوهكو تهمهنى پێنج‬ ‫سااڵن‪ ،‬هۆكارى كهمبوونهوهى رێژهى مردنى‬ ‫منداڵن له ههرێمى كوردستاندا”‪.‬‬ ‫مەحمود عوسمان وتیشى‪“ :‬ئامارى‬ ‫رێژهى مردن بهراورد به سااڵنى رابردوو‪،‬‬ ‫بهراوردیش به پارێزگاكانى ناوهڕاستو‬ ‫خواروى عێراق زۆر كهمیكردووه‪ .‬ئهمهش‬ ‫جێى دڵخۆشیىو گهشهكردنى دانیشتوانو‬ ‫بهرزبوونهوهى تێكڕاى تهمهنه“‪.‬‬ ‫بهپێى ئامارهكانى وهزارهتى تهندروستى‪،‬‬ ‫سااڵنه له ههرێمى كوردستان زیاتر له ‪160‬‬ ‫ههزار منداڵ لهدایك دهبن‪ .‬له بهرامبهردا‬ ‫زیاتر له ههشت ههزار كهس گیان لهدهست‬ ‫دهدهن‪.‬‬

‫د‪ .‬شایان كاكه‪ ،‬جێگرى‬ ‫سهرۆكى لیژنهی كاروباری تهندروستی له‬ ‫پهرلهمانى كوردستان به “زهمهن”ى وت‪:‬‬ ‫“ئاستى هۆشیارى تهندروستى هاواڵتیان‬ ‫بهرزبووهتهوه‪ ،‬ئەمەش كاریگهرى ههیه‬ ‫لهسهر كهمبوونهوهى رێژهى مردنى‬ ‫مندااڵن”‪.‬‬ ‫“پێشكهوتنى‬ ‫وتیشى‪:‬‬ ‫شایان‬ ‫ئامێرهكانى پشكنینو زوو دهستنیشانكردنى‬ ‫كوالێتى‬ ‫بهرزى‬ ‫نهخۆشییهكانو‬ ‫چارهسهرهكان‪ ،‬هاوكاربوون بۆ كهمبونهوهى‬ ‫رێژهى مردنى مندااڵن”‪.‬‬ ‫ئامارهكانى رێكخراوى تهندروستى جیهانى‬

‫‪ WHO‬دهریدهخهن سااڵنه له جیهاندا‬ ‫دوو ملیۆنو ‪ 600‬ههزار منداڵ‪ ،‬له مناڵدانی‬ ‫دایكیانداو دوو ملیۆنو ‪ ٧00‬ههزار منداڵی‬ ‫تریش له ‪ 28‬رۆژى سهرهتاى تهمهنیاندا‬ ‫گیان لهدهستدهدهن‪.‬‬ ‫پسپۆڕى‬ ‫حهمهڕهوف‪،‬‬ ‫د‪.‬هێرش‬ ‫نهخۆشییهكانى مندااڵن ئاماژە بەوە دەکات‪،‬‬ ‫ئاستى باشی تهندروستى ههر واڵتێك بهوه‬ ‫دهپێورێ‪ ،‬کە رێژهى مردنى منداڵو ئافرهتى‬ ‫دووگیان له چ ئاستێكدایه‪ .‬لهسااڵنى‬ ‫پێشوودا رێژهیهكى زۆر منداڵ دهمردن لهبهر‬

‫ئەمە لەکاتێکدا‬ ‫رێژهى مردنى منداڵ له‬ ‫سلێمانى زۆر كهمهو له شاره‬ ‫ههره باشهكان بووه له عێراقدا‪.‬‬ ‫هاوكات لەگەڵ كەمی رێژەی مردنی‬ ‫منداڵ‪ ،‬ئامارەكان دەریدەخەن تێكڕای‬ ‫تەمەن لە هەرێمی كوردستاندا لە‬ ‫هەڵكشاندایە بەراورد بە سااڵنی ڕابردوو‪،‬‬ ‫هۆشیاری تەندروستیو بایەخدان بە منداڵ‬ ‫لە رووی تەندروستیەوە هۆكاری سەرەكی‬ ‫بەرزبوونەوەی رێژەكەیە‪.‬‬ ‫بەپێی ئامارەكانی وەزارەتی پالندانانی‬ ‫هەرێم رێژەی ئاستی تێكڕای تەمەن لە‬ ‫هەرێمی كوردستاندا‪ .‬لە ‪ 10‬ساڵی رابردوودا‬ ‫لە هەڵكشاندابووە‪ .‬بەشێوەیەك لە ساڵی‬ ‫‪ 2009‬تێكڕای تەمەن ‪ ٧4.2‬ساڵ بووە‪،‬‬ ‫ساڵی ‪ 2016‬بەرزبووەتەوە بۆ ‪،٧5.1‬‬ ‫لەمساڵدا ‪ ٧5.3‬پێشبینی دەكرێت ساڵی‬ ‫داهاتوو ‪ ٧5.4‬بێ‪ .‬ئێستاش بە تێكڕای هەر‬ ‫كەسێك زیاتر لە ‪ ٧5‬ساڵ تەمەن دەكات‪.‬‬

‫ئه وه ى‬ ‫نه خۆ شی‬ ‫كوشنده زۆر باڵو بوو‪.‬‬ ‫د‪ .‬هێرش وتی‪“ :‬ئاستی رۆشنبیرى‬ ‫نهخۆشییه‬ ‫بەرزبووەتەوەو‬ ‫خهڵك‬ ‫كوشندهكان نهماون یان كهمبوونهتهوه‪.‬‬ ‫خزمهتگوزاریى تهندروستى باشتربووهو‬ ‫دهوامى نهخۆشخانهكان زیادكراون‪ ،‬زۆربهى‬ ‫مردنى منداڵ الى ئێمه پهیوهندى به‬ ‫نهخۆشییه گوازراوهكانهوه ههیه‪ ،‬بێجگه‬ ‫لهوهش پاكى ئاوى خواردنهوه مهرجى‬ ‫تهندروستییهكى باشی منداڵه”‪.‬‬ ‫ئەم پزیشكە باسی لهوهشكرد‪ ،‬رێژهى‬ ‫مردن بهراورد به سااڵنى رابردوو كهمیكردووه‪،‬‬ ‫بهاڵم بهراورد بهواڵتانى ئهوروپا هێشتا زۆره‪.‬‬

‫«««‬

‫حکومەتی هەرێم حکومەتی داوە بە کرێ!‬

‫سهرچین ساڵح‬ ‫رادهستكردنى بهشێك له ئهركهكانى‬ ‫حكومهت به كهرتى تایبهت لەالیەن‬ ‫کابینەی پیشوو‪ ،‬وەکو دۆزینهوهى هەلی‬ ‫كارە بۆ كۆمپانیاکان‪ ،‬کە بەشی زۆریان‬ ‫تۆمەتبار دەکرێن بەوەی بهرپرسانی‬ ‫حزبیی خاوەندارێتیان دەکەن‪ .‬هەموو‬ ‫ئەمانە لهسهر حسابی گیرفانى هاواڵتیان‬ ‫دەکەوێ و بارگرانى بۆ سهرشانى هاواڵتیان‬ ‫دروستكردووه‪.‬‬ ‫پەرلەمانتارانی فراکسیۆنی گۆڕان‬ ‫لە پەرلەمانی کوردستان‪ ،‬هەڵمەتێکیان‬ ‫دەسپێکردووە بۆ ئەوەی کابینەی نوێ‪،‬‬ ‫بەو گرێبەستانەدا بچێتەوە کە کابینەی‬ ‫پێشوو لەگەڵ کۆمپانیاکانی کەرتی‬ ‫تایبەت کردوویەتی بۆ سپاردنی هەندێ‬ ‫لە خزمەتگوزارییە گشتییەکان بە کەرتی‬ ‫تایبەت‪.‬‬

‫ئەرکی حکومەت‪ ..‬گیرفانی هاواڵتی‬

‫هاواڵتیان مانگانه بهشێك له داهاتى‬ ‫خۆیان دهدهن به كۆمپانیاكان لهبهرامبهر‬ ‫خزمهتگوزارییهكاندا‪ .‬هەر لە کارەباوە تا‬ ‫پارەی کۆکردنەوەی خاشاک و کرێی ئاوی‬ ‫خواردنەوە بیگرە تا نووسینی عەریزەیەکیش‬ ‫لە دادگاکاندا‪.‬‬ ‫له كاتێكدا پێشتر ئهم خزمهتگوزارییانه‬ ‫حكومهت دابینى دهكرد‪ ،‬بێجگه لهوانهش‬ ‫بهشێك له كارى پێشووى هاواڵتیان‬ ‫بێبهرامبهربوو یان به نرخێكى كهمبوو‪ ،‬بهاڵم‬ ‫ئێستا راییكردنى ئهو ئیشانه سپێردراوه به‬ ‫كۆمپانیاكانو ئهوانیش به نرخێكى گران‬ ‫رایدهپهڕێنن‪.‬‬ ‫دوایین بڕیارى حكومهت سپاردنى‬ ‫عهریزهنووسینه به کۆمپانیاو كهرتى تایبهت‬ ‫كه بۆ ههر عهریزهیهك ‪ 15‬ههزار دینار له‬ ‫هاواڵتیان وهردهگیرێ‪ .‬لهكاتێكدا پێشتر به‬ ‫دوو هەزارو پێنجسەد تا سێ ههزار دینار‬ ‫بووه‪ ،‬دانانى دوو كۆمپانیا بۆ پێدانى‬ ‫بهڵگهنامهى راگهیاندنى گومرگى بۆ ههر‬ ‫جهردێك ‪ 15‬ههزار وهردهگیرێ لهو بارانهى‬ ‫هاورده دهكرێن‪ .‬لهكاتێكدا پێشتر ئهمه‬ ‫نهبووه له كۆتایى كارى كابینهى پێشوودا‬ ‫دروستكراوه‪.‬‬ ‫پێدانى تابلۆى ئۆتۆمبێل یهكێكى‬

‫تره لهو ئیشانهى دراوه به‬ ‫كۆمپانیاو بۆ ههر تابلۆیهك‬ ‫كۆمپانیا ‪ 50‬ههزار دینار له‬ ‫هاواڵتیان وهردهگیرێت‪.‬‬ ‫بهدهر لهو كۆمپانیایانه‬ ‫ههریهكه له “سكوریتى‬ ‫پێوهرى‬ ‫بازاڕهكان‪،‬‬ ‫ئاو‪ ،‬كوالێتى كۆنترۆڵ‪،‬‬ ‫كۆمپانیاكانى وهبهرهێنان‪،‬‬ ‫پاكکردنهوهى خۆڵو خاشاك”‬ ‫دراون به كهرتى تایبهت‪.‬‬ ‫دابان محهمهد‪ ،‬ئهندامى لیژنهى‬ ‫دهسپاكىو سكااڵ له پهرلهمانى كوردستان‬ ‫به “زهمهن”ى وت‪“ :‬حكومهت خهریكه‬ ‫دهكهوێته دهست كهرتى تایبهتەوە‪ ،‬ئهمهش‬ ‫تهنیا ئیش دۆزینهوهیه بۆ بهرپرسانو‬ ‫بارگرانیهكهى بۆ سهرشانى هاواڵتیانه‪.‬‬ ‫ههموو شته گهورهكان دراوه به كهرتى‬ ‫تایبهت ئێستا شته بچووكهكان ماوه وهك‬ ‫عهریزهنووسو پێوهرى ئاو وا ئهوانیش دران‬ ‫به كهرتى تایبهت”‪.‬‬ ‫دابان درێژە بە قسەکانی دەدات و دەڵێت‪:‬‬ ‫“ئهوهى كۆمپانیاكان له كهرتى وهبهرهێناندا‬ ‫كردوویانه‪ ،‬به ئەندازەی گهندهڵییهكانى‬ ‫مهلهفى نهوت دهبێ‪ .‬زهوى ئهم واڵتهیان‬ ‫نههێشتووه بهناوى وهبهرهێنانهوه‪ ،‬پرۆژه‬ ‫نییه گهندهڵى تێدا نهكرابێ‪ .‬جگهلهوهش‬ ‫بابهتى كارهباو ئاو كوالێتى كۆنترۆڵ‬ ‫پرسێكى نیشتمانین ناكرێت بدرێته كهرتى‬ ‫تایبهت‪ .‬بههۆى چاوچنۆكیو خراپی پرۆژهو‬ ‫خزمهتگوزارییهكانیانهوه‪ ،‬خهڵك خۆزگه به‬ ‫كهرتى حكومیی دهخوازێت لهكاتێكدا دهبوا‬ ‫بهپێچهوانهوه بوایه”‪.‬‬

‫دەبێ بە کرێدانی حکومەت رابگیرێ‬

‫زۆربهى وهزیره پهیوهندیدارهكانى‬ ‫حكومهت دۆسیهكانیان خراوهته بهردهست‪،‬‬ ‫بهوتهى سهرۆكى فراكسیۆنى گۆڕان له‬ ‫پهرلهمانى كوردستان حكومهت بهڵێنى‬ ‫بهدواداچوونى داوه بهو دۆسیانهدا‪.‬‬ ‫عهلى حهمهساڵح سهرۆكى فراكسیۆنى‬ ‫گۆڕان به “زهمهن”ى وت‪“ :‬دۆسیهكهمان‬ ‫داوه به وهزارهتی دارایی‪ ،‬بڕیاره داوا بكرێت‬ ‫ئهنجومهنی وهزیران ڕایبگرێت‪ ،‬دوامان له‬ ‫سهرۆكی حكومهتیش كردووه پێداچوونهوه‬ ‫به ههموو ئهو گرێبهستانهی بۆ تابلۆی‬ ‫ئۆتۆمبیل و كۆكردنهوهی پارهی ئاو و‬

‫«««‬

‫كهرتى تایبهت دهبێ چاودێرى لهسهربێو‬ ‫ئیستغاللى هاواڵتیان نهكات‬

‫دابان محەمەد‬

‫خالید حەیدەر‬

‫خاشاك و عهریزهنووسین و چهند‬ ‫گرێبهستێكی تر کراون بکرێتەوە‪ .‬بڕیاره‬ ‫سهرۆكی حكومهت بڕیاری پێداچوونهوه بهم‬ ‫گرێبهستانه بدات”‪.‬‬ ‫لهالیهكى ترهوه ئهحمهد ئهنوهر‪،‬‬ ‫سهرۆكى دهستهى دهسپاكى ههرێم به‬ ‫“زهمهن”ى وت‪“ :‬دۆسیهى عهریزهنووسهكان‬ ‫بابهتێكن الى ئێمهو سهرقاڵى بهدواداچوونین‬ ‫به راپۆرتێك دهیدهینه وهزارهتى داد‪ .‬ئهگهر‬ ‫حكومهت پێى بكرێت خۆى ئیشهكان‬ ‫بكات باشتره‪ ،‬بهاڵم حكومهتى ئێستاو‬ ‫زهمانى پێشوو فهرقى ههیه‪ ،‬مهبدهئهكه‬

‫عەلی حەمە ساڵح‬

‫موشكیلهى تێدا نییهو حكومهتیش ههموو‬ ‫ئیشێكى پێناكرێ”‪.‬‬ ‫سهرۆكى دهستهى دهسپاكى وتیشى‪:‬‬ ‫“كهرتى تایبهت دهبێ چاودێرى لهسهربێو‬ ‫ئیستغاللى هاواڵتیان نهكات‪ .‬لهبهرامبهر ئهو‬ ‫پارهى وهریدهگرێ‪ ،‬دهبێت خزمهتگوزاریت‬ ‫پێشكهش بكات‪ ،‬ئێمه لهسهر ههموو‬ ‫گرێبهستهكان دراون به كهرتى تایبهت‬ ‫بهردهوام رێنمایى خۆمان بۆ حكومهت‬ ‫دهنێرین‪ ،‬به دهرفهتى دهزانین به مهیدانى‬ ‫بهدواداچوون بۆ ههموو ئهوانه بكهین دراون‬ ‫به كهرتى تایبهتو بیدهینه حكومهت”‪.‬‬

‫ئەحمەد ئەنوەر‬ ‫د‪.‬خالد حهیدهر‪ ،‬پسپۆڕى ئابوورى و‬ ‫مامۆستای زانکۆی سلێمانی پێیوایه‪ ،‬ئهم‬ ‫جۆره له مامهڵهكردنى حكومهت‪ ،‬كاریگهرى‬ ‫خراپی لهسهر بارى گورزهرانى هاواڵتیان‬ ‫دروست دهكات‪ .‬هاواڵتیان ناتوانن زۆرێك‬ ‫له پێویستیهكانیان دابینبكهن لهبهرئهوهى‬ ‫خهرجییهكانى بهشی خزمهتگوزارییهكانى‬ ‫ناكات‪.‬‬ ‫د‪.‬خالد بۆ “زهمهن” وتی‪“ :‬لهگهڵ‬ ‫ئهوهى حكومهت خزمهتگوزاریى پێشكهش‬ ‫دهكات‪ ،‬نرخهكانى زیاد دهكات ئهمهش‬ ‫بارى سهرشانى هاواڵتیان قورس دهكات‪.‬‬

‫حكومهت كاتێك دهتوانێ هەندێ لە‬ ‫کەرتەکانی بخاتە ئەستۆی کۆمپانیاو کەرتی‬ ‫تایبەت کە هاواڵتی ئاستى گوزهرانى باشبێ‪.‬‬ ‫بهاڵم الى ئێمه بژێوى ژیان باش نییه بەو‬ ‫رادەی زۆربەی کەرتەکان بسپێرن بە کەرتی‬ ‫تایبەت”‪.‬‬ ‫د‪ .‬خالد وتیشى‪“ :‬پێدانى بهشێك‬ ‫له خزمهتگوزارییهكان به كۆمپانیاكان‬ ‫وایكرووه‪ ،‬حكومهت نهتوانێ سود لهو‬ ‫زیادكردنه وهربگرێتو داهاتى خۆى پێ‬ ‫زیاد بكات‪ .‬بهپێچهوانهوه ئهركى سهرشانى‬ ‫هاواڵتیان زیاد دهكاتو داهاتهكهى بۆ چهند‬ ‫كۆمپانیایهكه‪ ،‬ئهمهش جۆرێك له جیاوازى‬ ‫دروست دهكاتو زۆرینهیهكى ههژارو‬ ‫كهمینهیهكى دهوڵهمهند بهرههم دەهێنێ”‪.‬‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫ژمارە (‪ )33‬سێشەممە ‪2019/9/10‬‬

‫ئ��ا��بوو�ی و زو�ە‬

‫‪13‬‬

‫هەرێمی کوردستان و بازاڕی وزە لە جیهاندا‬ ‫ئهنوهر كهریم‬

‫ئهو هۆكارانهی‬ ‫دهبنه هۆی دابهزینی نرخی نهوت‪:‬‬

‫وزە كااڵیهكی گرنگی ئابووریو‬ ‫جیۆپۆلیتیكی بهنرخه‪ ،‬داینهمۆو‬ ‫بزوێنهری ئابووری جیهانه‪ .‬بووەته هۆی‬ ‫گهشهكردنی شۆڕشی پیشهسازیی‪،‬‬ ‫ئهوهش بهسودوهرگرتن له وزە كه‬ ‫نهوتی خاوو گازی سروشتی داینەمۆ‬ ‫سەرەکییەکەیەتی‪.‬‬ ‫بهپێی سهرچاوهكان لە وزەدا‪،‬‬ ‫مرۆڤ له ‪ %34‬نهوتو له ‪ %24‬گازی‬ ‫سروشتی بەکاردەهێنێت‪ ،‬له ههرێمی‬ ‫كوردستاندا ئهم دوو سهرچاوه گرنگه‬ ‫ئێستا بهرههم دههێنرێن و ههر‬ ‫گۆڕانكارییهك کە ڕووبدات له نرخی ئهم‬ ‫دوو سهرچاوهیە‪ ،‬ئهوا كاریگهری گرنگی‬ ‫دهبێ لهسهر ئابووری كوردستان‪.‬‬ ‫بهپێی ڕاپۆرتهكانی سندوقی دراوی‬ ‫نێودهوڵهتی‪ ،‬دابهزینی نرخی نهوت‬ ‫كاریگهری پۆزهتیڤی ههیه لهسهر‬ ‫واڵتانی هاوردهكاری نهوت وهك چینو‬ ‫هیندستانو ئهوروپای ڕۆژئاواو ژاپۆن‪.‬‬ ‫بهاڵم ههواڵێكی ناخۆش دهبێ بۆ‬ ‫واڵتانی ئۆپێك پاڵس‪ ،‬ئابووریناسان‬ ‫دهڵێن‪ :‬ههر ‪ 10‬دۆالر پاشهكشه له‬ ‫نرخی یهك بهرمیل نهوت ‪- %0.5‬‬ ‫‪ %0.7‬دهبێته هۆی بهرزبوونهوهی‬ ‫داهاتی ناوخۆی واڵتانی هاوردهكارانی‬ ‫نهوتو بهڕێژهى ‪ %5 - %3‬دهبێتهى‬ ‫هۆى نزمبوونهوهی داهاتی بهرههمی‬ ‫ناوخۆی واڵتانی بهرههمهێنهری نهوت‪.‬‬

‫ خواستو خستنەڕوو‬‫‪:Demand & Supply‬‬ ‫ئهمه فاكتهرێكی گرنگه له ئابوورییدا‬ ‫دهبێته هۆی دیاریكردنی نرخی ئهو‬ ‫كااڵیه ههتا خواست لهسهر كااڵیهك‬ ‫بهرزتربێ دهبێتە هۆی بهرزكردنهوهی‬ ‫نرخو به پێچهوانهوهشهوه‪.‬‬ ‫ ملمالنێی بازرگانی نێوان چینو‬‫ئهمریكا‪ ،‬ئهم دوو واڵته كه بزوێنهری‬ ‫ئابووری جیهانن‪ ،‬شهڕهكهی نێوانیان‬ ‫بهتهواوی توندبووه له سهرهتاى ئهم‬ ‫مانگهوه تاریفهی ‪ %15‬بە بڕی ‪ 110‬ملیار‬ ‫دۆالر لەسەر شتومهكی چینی چووهته‬ ‫بواری جێبهجێكردنهوه‪ .‬ههرچهنده‬ ‫چین بڕیاریداوه جارێ تۆڵه نهكاتهوهو‬ ‫دابنیشێ لهگهڵ ئهمریكادا لهسهرهتای‬ ‫ئهم مانگهدا‪ .‬بهاڵم دانیشتنهكان ههر‬ ‫ئاوا ئاسان نابێ چونکە جیاوازییهكانی‬ ‫ههرچهنده‬ ‫گهورهیه‪.‬‬ ‫نێوانیان‬ ‫ههڵبژاردنهوهی ترەمپ لهوه دهچێ‬ ‫بهسترابێ بهم شهڕه بازرگانییهوه‪،‬‬ ‫ئهگهر كێشهكان چارهسهر نهكات‬ ‫لهوانەیه ههڵبژاردنهكانی داهاتووی‬ ‫ئهمریكا بدۆڕێنێ‪.‬‬ ‫ئهگهر چین بهردهوامبێ لهشهڕ‬ ‫لهگهڵ ئهمریكادا‪ ،‬ئهوا پێدهچێ‬ ‫بهردهوامیشبێ له كڕینی نهوتی ئێران‬ ‫ئهمهش نرخی نهوت بهرهو خوارهوه‬ ‫دهبات ‪.‬‬

‫‬‫بازرگانانی نهوت‪ :‬ئهم‬ ‫بازرگانانه ڕۆڵێكی گرنگ دهبینن له‬ ‫دیاریكردنی نرخی نهوتدا ههر كاتێك‬ ‫پێشبینی ڕووداوێك بكهن‪ ،‬دهست‬ ‫دهكهن بهفرۆشتنی نهوت واته‪Short‬‬ ‫ئهمهش نرخی نهوت‬ ‫‪Selling‬‬ ‫دادهبهزێنێو به پێچهوانهوهشهوه‪.‬‬ ‫ كێشهی جیوپۆلیتیك‪ :‬ئهگهر‬‫كێشه دروستببێ له ناوچهی كهنداو‪،‬‬ ‫ئهوا نرخی نهوت بهرز دهبێتهوه‪ ،‬كه‬ ‫زۆربهی واڵتانی بهرههمهێنهری نهوت‬ ‫لهم ناوچهیهدان‪ .‬بهاڵم دوای ئهوهی‬ ‫كه نرخی بهرز زیانی بهئابووری جیهان‬ ‫گهیاند ئهوا تووشی دابهزین دهبێتهوه‪.‬‬ ‫ واڵتانی ئۆپێك پاڵس كاتێك‬‫كه ڕێدەكهون لهسهر زیادو كهمكردنی‬ ‫بهرههم‪ ،‬ئهوا كاریگهرییان لهسهر‬ ‫بازاڕی نهوت دهبێ‪ .‬ههرچهنده له‬ ‫مانگی تهمووزی ئهمساڵدا ئۆپێك‬ ‫پاڵس بڕیاریدا ڕێكهوتنهكهیان بۆ‬ ‫شهش مانگی تر درێژ بكهنهوه به‬ ‫كهمكردنهوهی بهرههمی یهك ملیۆنو‬ ‫‪ 200‬ههزار بهرمیل نهوت له رۆژێكدا‪،‬‬ ‫بهاڵم نرخی نهوت ههر بهرزنابێتهوه ‪.‬‬ ‫گهشهی ئابووری جیهان‪:‬‬ ‫‬‫بهگشتی كاتێك كه ئابووری جیهان‬ ‫بهرهو گهشه دهڕوات‪ ،‬ئهوا نرخی نهوت‬ ‫بهرز دهبێتهوهو كاتێك پاشهكشه‬ ‫دهكات ئهوا نرخی نهوت دادهبهزێ‪.‬‬ ‫ئێستا بهرههمی كارگهكانی ئهڵمانیا‬ ‫بهرهو پاشهكشه دهڕۆنو خواستی‬ ‫ناوخۆییو خواستی ههنارده بۆ‬ ‫دهرهوهی چین دابهزیوه‪ .‬بهپێی‬

‫ههواڵهكان دروستكردنی خانووبهرهو‬ ‫بهرههمی كارگهكانی ئهمریكا له‬ ‫پاشهكشهدانو چوونه دهرهوهی‬ ‫بهریتانیا وهك پێشبینی دهكرێت له‬ ‫یهكێتی ئهوروپا بهبێ ڕێكهوتن‪ ،‬ئهمانه‬ ‫ههموو ئاماژهن بۆ ئهوهى مژدهی‬ ‫خۆش بۆ نهوت بهڕێوه نییه‪ .‬سهرهڕای‬ ‫سزاكانی سهر ڤهنزەوێالو ئێران‪ ،‬بهاڵم‬ ‫نرخی نهوت ههر له ئاستی پێویستدا‬ ‫نییهو چاوهڕوانی دابهزینی دهكرێت‬ ‫نهك بهرزبوونهوهی‪.‬‬ ‫ بهرههمی نهوتی شێڵی‬‫ئهمریكی‪ :‬ئێستا ئهمریكا گهورهترین‬ ‫بهرههمهێنهری نهوته كه ڕۆژانه ‪13‬‬ ‫ملیۆنو ‪ 300‬ههزار بهرمیل نهوت‬ ‫بهرههم دههێنێ‪ ،‬ههرچهنده چاالكی‬ ‫ههڵكهندنی بیرهكان كهمبووەتهوه‪.‬‬ ‫ له مانگی ئابدا بۆ یهكهمجار‬‫سعودیهو نایجیریاو ڕوسیا بهرههمی‬ ‫نهوتیان زیادكردووه بهڕێژهی ‪200‬‬ ‫ههزار له رۆژێكدا‪ ،‬ئێستا تێكڕای‬ ‫بهرههمی ئۆپێك ‪ 29‬ملیۆنو ‪ 90‬ههزار‬ ‫بهرمیله له رۆژێكدا ئهمهش یارمهتی‬ ‫دابهزینی نرخی نهوت دهدات ‪.‬‬

‫حكومهتى ههرێم چى بكات؟‬

‫لهسهر كابینهی نۆیهمی‬ ‫حكومهتى ههرێم پێویسته لهگهڵ‬ ‫حكومهتی عێراق ڕێبكهوێ و دهستبكات‬ ‫بهچاكسازییهكان‪ ،‬تا ههرێم تووشی‬ ‫تهنگهژهی دارایی نهبێتهوه‪.‬‬ ‫ تێپهڕاندنی یاسای چاكسازیی‬‫موچهی فهرمانبهرانی ههرێم‪ ،‬كه‬

‫دهتوانرێ بڕی ملیارێكو ‪ 500‬ملیۆن‬ ‫دینار بگهڕێنێتهوه له ماوهی یهك ساڵدا‬ ‫بهم بڕه پارهیهش دهتوانرێ سهروو ‪30‬‬ ‫ههزار ههلی كار بڕهخسێنرێت‪.‬‬ ‫ به ئهلیكترۆنیكردنی حكومهتی‬‫ههرێمی كوردستان كه یارمهتی‬ ‫دهدات‪،‬‬ ‫گهندهڵی‬ ‫نههێشتنی‬ ‫بههۆی تۆماركردنی پهنجهمۆری‬ ‫ئهلیكترۆنییهوه بۆ ههموو كردارێكی‬ ‫ئهلیكترۆنییو باشتركردنی ئاستی‬ ‫ئابووریو بازرگانی ههر له كۆكردنهوهی‬ ‫داهاتو باج تا نههێشتنی ڕۆتینات‬ ‫له فهرمانگهكانی حكومهتدا له نێوان‬ ‫هاواڵتیانو فهرمانبهراندا‪.‬‬ ‫ دوورخستنهوه یان کەمکردنەوەی‬‫دەستی حزب له ههموو كایهكانی‬ ‫پهروهردهو تهندروستیو بازرگانیو‬ ‫گهیاندنو دڵنیاییدا كه ئهمانه ئابووریان‬ ‫قۆرخكردووه رێگه بهكهرتی تایبهت‬ ‫بدرێ لهڕێی منافسهیهكی شهفافهوه‬ ‫بهشداری تهندهرهكان بكات‪.‬‬ ‫ شهفافكردنی داهاتی نهوت كه‬‫ئهمیش بابهتی سهرهكی داهاتی‬ ‫ههرێمه ئهگهر له كاتی دابهزینی‬ ‫نرخی نهوتدا ڕێگه له گهندهڵی‬ ‫نهگیرێ‪ ،‬ئهوا زیانێكی زۆر بهر‬ ‫كهرتی نهوتو كۆمهڵگهی كوردیىو‬ ‫كۆمپانیا بیانیهكانی دهرهێنهری نهوت‬ ‫دهكهوێت‪.‬‬ ‫ ئابووری ههمهجۆر‪ ،‬چیتر‬‫فۆكهس لهسهر كهرتى نهوت نهبێو‬ ‫پهره بهسێكتهرهكانی تری ئابووری‬ ‫بدرێ‪.‬‬

‫عێراق و سعودیە‪..‬‬ ‫لە ناکۆکییەوە بۆ هاوکاری لە بازاڕی نەوتدا‬ ‫زەمەن‬

‫رۆژی پێنجشەممەی رابردوو‬ ‫محەمەد بن سەلمان شازادەی جێنشینی‬ ‫سعودیە لەڕێی تەلەفۆنەوە‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫عادل عەبدولمەهدی سەرۆکوەزیرانی‬ ‫عێراق سەبارەت بە بازاڕی نەوتو‬ ‫راگرتنی هاوسەنگی ئەو بازاڕە‪،‬‬ ‫گفتوگۆیان کرد‪.‬‬ ‫محەمەد بن سەلمان و عادل‬ ‫عەبدولمەهدی جارێکی تر پێداگرییان‬ ‫کرد لەسەر‪ ،‬هەماهەنگی و پێکەوە‬ ‫کارکردنی بەغداو ریاز سەبارەت نەوت‬ ‫و پەیوەندییە ئابوورییەکانی نێوان‬ ‫هەردووال‪.‬‬ ‫چەند ساڵێکە نێوانی ریازو بەغدا‬ ‫بەشێوەیەکی بەرچاو باشبووەو کار بەوە‬ ‫گەیشتووە‪ ،‬کۆمسیۆنێکیان پێکهێناوە بۆ‬ ‫هەماهەنگی و پێکەوە کارکردنی هەردوو‬ ‫واڵت لەڕووی ئابووری و سیاسییەوە‪.‬‬ ‫هەردوو واڵت دەیانەوێ رۆڵیان هەبێ‬ ‫لە راگرتنی هاوسەنگی بەرهەمهێنان و‬ ‫بەهای نەوت لە بازاڕەکانی جیهاندا‪.‬‬ ‫مانگی نیسانی ئەمساڵ ئەو پەیوەندییانە‬ ‫گەیشتە ئاستێکی بەرز ئەویش بەهۆی‬ ‫ئەوەی شاندێکی بااڵی سعودیە کە‬ ‫پێکهاتبوون لە حەوت وەزیرو ژمارەیەک‬ ‫سەرمایەداری ئەم واڵتە‪ ،‬سەردانی‬ ‫بەغدایان کرد‪.‬‬

‫لە مێژووی ئەم دوو واڵتەدا‪ ،‬سەردانی‬ ‫بەو جۆرە تا ئەوکاتە یەکەمجار بوو روو‬ ‫بدات‪ .‬بۆیە کاریگەرییەکی گەورەی‬ ‫لەسەر پەیوەندییە سیاسی و ئابووری‬ ‫و بازرگانییەکانی هەردوو واڵت داناوە‪.‬‬ ‫شاندە سعودییەکە ئاشکرایان کرد‪:‬‬ ‫بێجگە لە پشتیوانی عێراق‪ ،‬دەیانەوێ‬ ‫بەشداری بکەن لە ئاوەدانکردنەوەیداو‬ ‫سەرمایەگوزاری بکەن لە کەرتە‬ ‫جیاوازەکانی ئەم واڵتەدا‪.‬‬

‫کۆمسیۆنی هەماهەنگی نێوان‬ ‫سعودیەو عێراق ساڵی ‪ 2017‬پێکهاتووەو‬ ‫تائێستا دووجار لەسەر ئاستی بااڵی‬ ‫بەرپرسانی هەردوو واڵت‪ ،‬کۆمسیۆنەکە‬ ‫کۆبووەتەوە‪.‬‬ ‫لە یەکەم هەنگاوی سعودییەکاندا بۆ‬ ‫کرانەوە بەڕووی بازاڕی عێراقدا‪ ،‬یەک‬ ‫ملیار ریاڵی سعودیی بەشێوەی قەرز‬ ‫پێشکەش بە حکومەتی عێراق کرد‪.‬‬ ‫هەروەها لە ژمارەیەک لە پارێزگاکانی‬

‫عێراق کونسوڵخانەو نوێنەرایەتی نوێی‬ ‫کردەوە‪.‬‬ ‫شارەزایانی ئابووری روونی‬ ‫دەکەنەوە‪ ،‬باشی پەیوەندی نێوان‬ ‫ئەم دوو واڵتە بەرهەمهێنەرەی نەوت‬ ‫لە کەنداو کە سیستمی حوکمڕانی‬ ‫هەردووالیان دابەشبوون بەسەر دنیای‬ ‫سوننەو شیعەدا‪ ،‬دەتوانێ رۆڵێکی‬ ‫کاریگەری هەبێ لە بواری راگرتنی‬ ‫هاوسەنگی لە بەرهەمهێنان و هەناردن‬

‫و بەهای نەوتدا‪.‬‬ ‫لە دوای روخانی رژێمی سەدام‬ ‫حسێن لە ساڵی ‪ ،2003‬نێوانی ریازو‬ ‫بەغدا بە چەندین هەورزاو نشێویدا‬ ‫تێپەڕی‪ ،‬بەاڵم نزیکەی سێ ساڵە‬ ‫پەیوەندییەکان تەنیا بەوەوە نەوەستاوە‬ ‫کە ئاسایی بێ‪ ،‬بەڵکو هەنگاوی‬ ‫ناوە بەرەو باشبوون و هەماهەنگی و‬ ‫پێکەوەکارکردن بەتایبەت لە بواری‬ ‫نەوت و بازاڕی نەوتدا‪.‬‬

‫ئارام قادر كۆكۆیی‬

‫گەشەی ستونی‬ ‫یان ئاسۆیی‬ ‫هەرچەندە پرۆژەی شەقامی ‪ 100‬مەتری‬ ‫سلێمانی هێشتا حبری سەر كاغەزەو تا ئێستا‬ ‫نەچووەتە بواری جێبەجێكردنەوە‪ ،‬دەبوو‬ ‫پێش ئەوەی بڕیار لەسەر ئەم پرۆژەیە بدرێت‬ ‫هەڵوێستەیەكی لەسەر بكرێتو ئامانجەكانی‬ ‫ڕوونتر بكرێنەوە‪ .‬بە بۆچوونی من ئەگەر‪:‬‬ ‫یەكەم؛ ئامانجی ئەم شەقامە كەمكردنەوەی‬ ‫قەرەباڵغی ناوشارو ترافیكە‪ ،‬پێموانیە هۆكاری‬ ‫ئەو ترافیكەی كە لەناو شار هەیە بەهۆی‬ ‫كەمی ڕێگاوبانەوە بێت‪ ،‬بەڵكو بەهۆی بێپالنیو‬ ‫درێژی تەمەنی جادەكانی ناو شارو نەبوونی‬ ‫هۆكارەكانی گواستنەوەی گشتییو زۆری‬ ‫ژمارەی ئۆتۆمبێلەوەیە‪ ،‬كە ئەویش دووبارە‬ ‫هۆكارەكەی دەگەڕێتەوە بۆ كەمی هۆكارەكانی‬ ‫گواستنەوەی گشتیی‪.‬‬ ‫دووەم؛ ئەگەر ئامانجی ئەم شەقامە‬ ‫فراوانكردنی شارو گەشەكردنێتی‪ ،‬دەبێت‬ ‫بپرسین بۆچی بڕیاردراوە شار بە ئاسۆیی‬ ‫فراوان بكرێت؟ بۆ هەوڵی گەشەكردنی شار‬ ‫نادەن بەشێوەی ستونی؟ فراوانكردنی شار‬ ‫بەشێوەی ئاسۆیی تێچوونی زیاترە بەهۆی‬ ‫ئەوەی زەوییەكی بەرفراوانی كشتوكاڵی‬ ‫داگیردەكرێتو ژینگەی چواردەوری شار‬ ‫تێكدەدرێتو پێویستت بەبنیادنانی خوێندنگەو‬ ‫بنكەی پۆلیسو تەندروستییو تۆڕی ئاوو‬ ‫ئاوەڕۆ كارەبا دەبێت‪ .‬تۆ لەكاتێكدا توانای‬ ‫دابینكردنی گوژمەت نەبێت بۆ جێبەجێكردنی‬ ‫پرۆژی شەقامێك‪ ،‬ئایا شارەوانییو حكومەت‬ ‫چۆن دەتوانن كولفەی دروستكردنی ئەو هەموو‬ ‫پرۆژانە بگرنە ئەستۆ‪.‬‬ ‫ئەگەر ئامانج لە فراوانكردنو گەشەكردنی‬ ‫شار هەوڵدانە بۆ فەراهەمكردنی ژینگەیەكی‬ ‫لەبار بۆ كۆمەڵگەیەكی بەرهەمهێنەر‪ ،‬پێویستە‬ ‫‪:‬‬ ‫یەك‪ :‬هەوڵی رێكخستی گواستنەوەی‬ ‫گشتیی بدرێت لەناو شاردا‪ ،‬تا پێویست بەوە‬ ‫نەكات بۆ بچوكترین كار هاواڵتیان ناچار بن‬ ‫ئۆتۆمبیلەكانیان بهێننە دەرەوە‪.‬‬ ‫دوو‪ :‬چاككردنەوەوەو فراوانكردنی شۆستەو‬ ‫پیادەڕەوەكانی ناو شارە تا هەموو كەسێك‬ ‫بتوانێت پێیاندا گوزەر بكات‪ .‬شۆستە‬ ‫پیادەڕەوەكانمان هێندە نالەبارە بۆ گوزەركردن‬ ‫كە لە زۆربەی شوێنەكانی شاردا نەك هەر‬ ‫كەسانی خاوەن پێداویستی تایبەت ناتوانن‬ ‫پێدا گوزەر بكەن بەڵكو كەسانی ئاسایش‬ ‫پێویستیان بەخولێكی تایبەتە تا مانۆڕی ئەو‬ ‫هەموو چاڵو چۆڵیو بەرزییو نزمیو خلیسكی‬ ‫شۆستانە بكەن بەالتەوە شتێكی سەیر نەبێت‬ ‫كە زۆربەمان تووشی پشت ئێشە بووین!‬ ‫لەبەرئەوەی كەسیشمان بەپێ هاتوچۆ ناكەین‬ ‫ڕێژەی قەڵەوی لە شاردا زیادی كردووە‪.‬‬ ‫سێ‪ :‬دروستكردنی كەمەرەیی سەوزایی‬ ‫بەدەوری شارداو زیادكردنی سەوزایی لە هەندێ‬ ‫شەقامو گەڕەكەكانی شار‪ .‬كە هەندێكیان‬ ‫دیمەنێكی هێندە ناشیرینی هەیە كە زیاتر لە‬ ‫كارگە دەچێت تا شوێنی نیشتەجێبوون‪ ،‬چونكە‬ ‫جگە لە چیمەنتۆو قیرو خشتو ئاسنو تاسە‬ ‫هیچ شتێكی دی بەدی ناكەیت‪ .‬لێكۆڵینەوە‬ ‫زانستییەكان سەلماندوویانە نەبوونی سەوزایی‬ ‫لە دەوروبەرماندا كاریگەری هەیە لەسەر‬ ‫زیادبوونی خەمۆكییو بەرزبوونەوەی پلەی‬ ‫گەرما‪ .‬دەبێت ڕێژەی خەمۆكی لە شاردا چەند‬ ‫بێت؟ پلەی گەرما لەهەندی شوێندا هێندە‬ ‫بەرزە دەتوانیت ئاوی پێ بكوڵێنێت‪.‬‬ ‫لەبەر ئەو هۆكارانە پێشنیار دەكەم لەكاتی‬ ‫بیركردنەوە لە بنیادنانو پالندانان بۆ هەر‬ ‫پرۆژەیەك‪ ،‬گەر ئامانجامان خۆشگوزەرانی‬ ‫هاواڵتییانی شارە زیاتر جەخت بكرێتە سەر‬ ‫چەقی شارەكانو هەوڵی ڕێكخستنەوەی بدرێت‪،‬‬ ‫نەك هەوڵی داگیركردنی زەوی كشتوكاڵیی و‬ ‫تێكدانی ژینگەی دەرەوەی شارەكان بدرێت‪.‬‬

‫ئ��ا��بوو�ی و زو�ە‬

‫‪12‬‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬ ‫ژمارە (‪ )33‬سێشەممە ‪2019/9/10‬‬

‫پێنج‌هه‌زارو‌‪‌18‬جوتیارى‌هه‌رێم‌چاوه‌ڕێى‌عادل‌عه‌بدولمه‌هدین‬

‫“بەرپرسانی هەرێم دەتوانن سەرۆکوەزیرانی عێراق‬ ‫رازی بکەن بە خەرجکردنی پارەی جوتیاران”‬ ‫زەمەن‬ ‫بڕیارى دادگاى بهرایى و دادگاى كارگێڕیى بهغدا‬ ‫ههیه بۆ خهرجكردنى پارهى گهنمى جوتیارانى ههرێم‪،‬‬ ‫کەچی هێشتا سهرۆكوهزیرانى عێراق نهچووهته ژێربارى‬ ‫خهرجكردنیەوە‪.‬‬ ‫بهوتهى پارێزهرى كهیسهكهو نوێنهرانى كورد‬ ‫له بهغدا‪ ،‬وهفدى حكومهتى ههرێم لە گفتوگۆو‬ ‫کۆبوونەوەکانیاندا دهتوانن عادل عهبدولمههدى ناچار‬ ‫بكهن بهخهرجكردنى‪.‬‬ ‫كۆتایی ساڵى رابردوو دادگای بهرایی رهسافه لهبارهی‬ ‫دۆسیهی خهرجكردنی بڕه پارهی جوتیارانی ههرێم‬ ‫بڕیاری كۆتایی دهركرد‪ .‬دواتر وهزارهتى بازرگانى تانهى‬ ‫له بڕیارهكه دا‪ ،‬بهاڵم دادگا تانهكهى رهتكردووهتهوهو به‬ ‫زۆرینهی دهنگ پشتیوانیان له بڕیارهكهی دادگای بهرایی‬ ‫بهغدا كرد بۆ خهرجكردنی پارهی گهنمی سێ ساڵی‬ ‫جوتیارانی ههرێمی كوردستان‪.‬‬ ‫حاڵى حازر خهرجكردنى پارهى جوتیاران لهسهر‬ ‫وهاڵمى دادگاى تهمیز یان بڕیارى فهرمى سهرۆكوهزیرانى‬ ‫عێراق ماوه بۆ خهرجكردنى‪.‬‬ ‫بهشدار حهسهن‪ ،‬پارێزهرى خۆبهخشى كهیسى پارهى‬ ‫جوتیارانى ههرێم به “زهمهن”ى وت‪“ :‬سهرۆكوهزیران به‬ ‫زارهكى رازى بووه به خهرجكردنى ئهو پارهیه‪ ،‬بهاڵم‬ ‫نهبووه به نووسراوى رهسمى تا وهزارهتى بازرگانى‬ ‫خهرجى بكات‪ .‬لهبهرئهوهى كێشهكه سیاسییه‪ ،‬بڕیارى‬ ‫دادگا زیاتر لە دوو مانگه له تهمیزهو دادگاى تهمیز‬ ‫بڕیارى لهسهر نادات‪ ،‬ئهگهر بڕیارى لهسهر بدات هیچ‬ ‫بیانوویهك نامێنێ بۆ خهرجنهكردنى”‪.‬‬ ‫وتیشى‪“ :‬پارهكه ئامادهیه له سندوقدا‪ ،‬ئومێدمان‬ ‫ههیه خهرج بكرێت‪ ،‬ئهگهر وهفدى حكومهتى ههرێم‬ ‫ئهو پرسه بوورژێنێ له كۆبوونهوهكانیاندا‪ ،‬دڵنیاین‬ ‫حكومهتى عێراق خهرجى دهكات”‪.‬‬ ‫پێنج ههزارو ‪ 18‬جوتیارى ههرێم ‪ 557‬ملیار دینارى‬ ‫پارهى گهنمى ساڵهكانى ‪2014‬و ‪2015‬و ‪2016‬یان لهالى‬

‫حكومهتى عێراقه‪ ،‬بههۆى كێشه ههڵپهسێردراوهكانى‬ ‫نێوان ههرێمو ناوهندهوه تائێستا خهرجنهكراوه‪.‬‬ ‫ئهحمهد حاجى رهشید‪ ،‬ئهندامى لیژنهى دارایی‬ ‫له پهرلهمانى عێراق به “زهمهن”ى وت‪“ :‬چارهنووسی‬ ‫خهرجكردنى پارهى گهنمى جوتیارانى ههرێم به نادیارى‬ ‫ماوهتهوه‪ ،‬وهزارهتى بازرگانى نزیكهى ‪ 500‬ملیار دینارى‬ ‫حازره بۆ خهرجكردنى‪ ،‬بهاڵم سهرۆكوهزیران ناچێته‬

‫ژێربارى بڕیارى خهرجكردنیهوه‪ ،‬لهكاتێكدا پهرلهمان‬ ‫بڕیارى بۆ دهركردووه بهدواداچوونى بۆ كردووه‬ ‫تهوسیهى كردووه لهوه زیاترمان پێناكرێت”‪.‬‬ ‫وتیشى‪“ :‬تاوهكو سهرۆكوهزیران ئیمزاى نهكات‬ ‫وهزارهتى بازرگانى ناتوانێ خهرجى بكات‪ ،‬وهكو‬ ‫نوێنهرانى كوردیش زۆر فشارمان كردووه ههركات‬ ‫سهرۆكوهزیرانمان بینیبێ پێمان وتووه‪ ،‬بهاڵم لهبهرئهوهى‬

‫وهفدى دانوستانكارى كوردی بههیچ شێوهیهك ئهو‬ ‫دۆسیهیەى به ههند وهرنهگرتووه‪ .‬ئهوهندهى له ههوڵى‬ ‫پۆستدایه له خهمى جوتیاراندا نییه“‪.‬‬ ‫ساڵێك لهمهوبهر دانیشتنی یهكهمی دادگای‬ ‫كارگێڕیی بهغدا لهسهر سكااڵی یاسایی جوتیارانی‬ ‫ههرێمی كوردستان لهسهر وهزارهتی بازرگانی عێراق‬ ‫بهڕێوهچوو‪ ،‬دادگا له بهرژهوهندى جوتیارانى ههرێم‬

‫بڕیارى دهكرد‪ ،‬بهاڵم تائێستا بڕیارهكهى دادگا كارى‬ ‫پێنهكراوه‪.‬‬ ‫حسێن حهمهكهریم‪ ،‬وتهبێژى وهزارهتى كشتوكاڵو‬ ‫سهرچاوهكانى ئاو به “زهمهن”ى وت‪“ :‬ئومێدمان ههیه‬ ‫ئهو پارهیه خەرج بكرێتو بهردهوامین له ههوڵهكانمان‪،‬‬ ‫وهفدى حكومهتیش لهسهر ئهو پرسه قسهى كردووه‪،‬‬ ‫بهاڵم رێكارى یاسایىو ئیداریى ماوه بۆ خهرجكردنى”‪.‬‬

‫ترەمپ و كارگه ئهمریكییهكان ناکۆکن‬ ‫هه‌رزانى‌تێچوو‌وایكردووه‌‌كارگه‌كان‌به‌‌ئاسانى‌بازاڕى‌ئاسیا‌چۆڵ‌نه‌كه‌ن‬

‫زه‌مه‌ن‬ ‫ههرچهنده دۆناڵد ترهمپ بهجۆرێك له‬ ‫خۆههڵكێشانهوه قسه لهسهر ئهوه دهكات كه كارگه‬ ‫ئهمریكییهكان له واڵتانى ئاسیا بهتایبهت له چینهوه‬ ‫دهگهڕێنێتهوه واڵتهكهى‪ ،‬بهاڵم پێناچێ ئهمهى بۆ‬ ‫بچێته سهر چونکە كارگه ئهمریكییهكان ئهو بازاڕه‬ ‫ههرزانهى له ئاسیا ههیانه له واڵتهكهى خۆیان‬ ‫دهستیان ناكهوێت‪.‬‬ ‫زۆربهى كارگه گهورهكانى ئهمریكا لقى بچووكیان‬ ‫له جیهاندا ههیه‪ ،‬چهندین هۆ ههیه بۆئهوهی بهردهوام‬ ‫بن له بهرههم‪.‬‬

‫ههندێ كارگه له سااڵنى ‪2000 - 1990‬كاندا‬ ‫ئهمریكایان بهجێهێشت و چوون بۆ مهكسیكو چین‬ ‫لهوانهیه بگهڕێنهوه بۆ واڵتهكهیان‪.‬‬ ‫تاریفهكهی ترهمپ تهنیا فاكتهرێكی جواڵندن نییه‪،‬‬ ‫گروپی ڕاوێژكاری بۆستن دهڵێت‪ :‬نایهكسانیو جیاوازی‬ ‫تێچووی كارگهكان‪ ،‬بهربهرهكانیهكی زۆری لهسهره له‬ ‫نێوان واڵتانداو بهرهو تهسكبوونهوه دهڕوات ئهمهش‬ ‫وادهكات كه زیاتر چانس بدا به خاوهن كارگهكان زیاتر‬ ‫نزیكبن له واڵتهكانیهوه‪.‬‬ ‫ئهمهش وادهكات كه بڕیاربهدهستان دڵخۆش‬ ‫بكات بهوهی ئهو ههلی كارو كارگانهی كه لهالیهن‬ ‫بیانیهكانهوه لێیان دزراوه بگهڕێننهوه بۆ واڵت‪.‬‬ ‫ئێستا كاریگهری بازرگانیو ئهوهی بهرههم ئاماده‬

‫دهكات بۆ بازاڕه گهورهكانی جیهان بێنرخ كراوه‪.‬‬ ‫كۆمپانیای ڕاوێژكاری “ئهی‪.‬تی‪.‬كیهرنی” مانگی رابردوو‬ ‫پیشانیدا كه هاوردهی ‪ 14‬واڵتی ههرزانی ئاسیا زیاتره‬ ‫له بهرههمی كارگهكانی ئهمریكا لهساڵی ‪2018‬دا‪.‬‬ ‫ئهمهش ئهوهدهگهیهنێ كۆمپانیا ئهمریكییهكان‬ ‫داناخرێن به ڕێژهیهك كه مانای ههبێ له ئاسیاداو‬ ‫بهردهوامن له بهرههمهێنان بۆ جیهان‪.‬‬ ‫ڕووپێویهك كه لهالیهن ژووری بازرگانی ئهمریكاوه‬ ‫له چین كراوه له مانگی مایسدا لهالیهن دوو بهشهوه‪،‬‬ ‫پیشانیداوه كه ‪ %6‬كۆمپانیا ئهمریكییهكان دهگهڕێنهوه‬ ‫یان بهنیازن بگهڕێنهوه بۆ ئهمریكا‪ .‬بهاڵم له ‪%25‬‬ ‫دهیانهوێ كۆمپانیاكانیان لهواڵتێكی تری باشووری‬ ‫ڕۆژههاڵتی ئاسیا دابمهزرێنو چین بهجێبهێڵن‪.‬‬

‫بهشێك له هۆیهكان حهقدهستی كرێكاره له ههندێ‬ ‫پیشهسازییدا وهك پیشهسازی پۆشاك‪ .‬تهنانهت له‬ ‫كارگه نوێكاندا ههر پێویستی بهدهستی كرێكارێكی‬ ‫زۆر ههیه‪ .‬بهپێی رووپێویەكی ڕێكخراوی بازرگانی‬ ‫دهرهوهی ژاپۆن‪ ،‬مانگانهی كرێكاری كارگهكهیهك له‬ ‫هیندستان ‪ 265‬دۆالرهو له ڤێتنام ‪ 227‬دۆالرهو له‬ ‫بهنگالدیش ‪ 109‬دۆالره‪ .‬ئهمهش ئهگهر بهراورد بكرێت‬ ‫به موچهی ئهمریكا وهك ئهوه وایه سهنتێكبێ‪.‬‬ ‫ئهمه یهكێكه له هۆكان ههربۆیه كهمترین كارگهی‬ ‫جلوبهرگ گهڕاوهتهوه بۆ ئهمریكا‪ .‬ههرچهنده بهرههمی‬ ‫جلوبهرگ ئهمریكی بهڕێژهی ‪ %67‬بهرزبووەتهوه له‬ ‫ساڵی ‪ 2009‬تا ساڵی ‪ 2017‬ئهمهش تهنیا ‪ %3‬پێویستی‬ ‫بازاڕه بهپێی كۆمهڵهی جلوبهرگ و پێاڵو له ئهمریكادا‪.‬‬

‫لهسهروو ئهوهشهوه جارێ ڕوون نییه ئهو‬ ‫كارگانهی کە دهگهڕێنهوه بۆ ئهمریكا‪ ،‬ئایا دهتوانن‬ ‫كرێكار بدۆزنهوه؟ كارگهكانی ئهمریكا حاڵى حازر‬ ‫ڕووبهڕوی كهمی كرێكار بوونهتهوه‪ ،‬دهستهی ئاماری‬ ‫كرێكار له ئهمریكادا پیشانیداوه كه پێویستیان به نیو‬ ‫ملیۆن كرێكار ههیه كه جێگا بهتاڵهكان پڕبكهنهوه‪.‬‬ ‫لهوانەیە كێشهكان زیاتربن‪ ،‬بهپێی ڕاپۆرتی‬ ‫دیلۆیت ئاماری كارگهكان وادهخهمڵێنن ههتاساڵی‬ ‫‪ 2028‬ئهمریكا پێویستی به دوو ملیۆنو ‪ 500‬ههزار‬ ‫كرێكار هەبێ بۆ پڕكردنهوهی كارهكان‪.‬‬ ‫ههندێ كارگه بۆ خستنهڕووی بهرههمهكانیان‬ ‫پێویستیان به شارهزایانی تهكنهلۆژیا ههیه‪.‬‬ ‫زهحمهته بتوانرێ له شوێنێكی تر دروستبكرێن‬ ‫یان بیانخوڵقێنن بۆ ئهو جۆره كاره بۆ نموونه‪ :‬له‬ ‫بزنسی دروستكردنی كهلوپهلی خواردن دروستكردنو‬ ‫قاپو قاچاخ كهلوپهلی قوڕدا‪ ،‬كارگهكانی چین بهبێ‬ ‫ركابهر ماونهتهوه له جیهانداو توانایهكی گهورهی‬ ‫بهرههمهێنانیان ههیه تابتوانن ههموو ڕهفهكانی‬ ‫بازاڕهكانی جیهان پڕبكهن بهكواڵێتیهكی باشو‬ ‫بهنرخێكی گونجاو ‪.‬‬ ‫كارگهكانی تهكنۆلۆژیای بهرز وهك “الرگان‬ ‫پریشن”ی تایوان كه لێنزی كامێرا دروست دهكات‪،‬‬ ‫یان كۆمپانیای “موراتای” ژاپۆنی كه تایبهته‬ ‫بهدروستكردنی كامێرای چاودێری زۆر ورد كه‬ ‫ئهوهنده شارهزایان ههیه كه ناتوانرێ له شوێنی تر‬ ‫جێیانبگیرێتهوه‪.‬‬ ‫ترهمپ هێرشی كرده سهر كۆمپانیای جەنهڕاڵ‬ ‫مۆتۆرزی ئهمریكی كه كارگهكانیان له چین كراوهن‪،‬‬ ‫کەچی ئهوانهی ئهمریكا دادهخهن‪ .‬لهوهدهچێ ترهمپ‬ ‫ئاگادار نهبێ كه جەنهڕاڵز مۆتۆرز ئۆتۆمبێڵ بۆ چین‬ ‫دروست دهكات بۆ ئهمریكای دروستناكات لهوێ‪.‬‬ ‫له كاتێكدا كه داهاتی خێزانهكان له واڵته‬ ‫تازهدهركهوتووهكاندا بهرهو زیادبوون دهڕوات‪،‬‬ ‫كارگهی زیاتری ئهمریكی ههر دهبێ دروستبكرێت‬ ‫له شوێنی وهك چینو هیندستان بۆ ئهوهی‬ ‫بهرههمهكانیان بهوان بفرۆشنەوە‪.‬‬ ‫بهپێى لێكۆڵینهوهیهكى پهیمانگای “هۆمی‬ ‫كاراس” له بڕۆكینگ‪ ،‬چینیهكان توانای هێزی كڕین‬ ‫و بهكاربردنیان تاساڵی ‪ 2030‬دهگاته ‪ %22‬جیهانو‬ ‫هیندستان دهگاته ‪ %17‬له ئهمریكا تهنیا ‪%7‬‬ ‫پێكدههێنێ ‪.‬‬

‫پ��او پ�� ێ��کەو ت�� ن�‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫ژمارە (‪ )33‬سێشەممە ‪2019/9/10‬‬

‫‪11‬‬

‫ــــــــــــوەبەری هاتوچۆی سلێمانی‪:‬‬

‫ــــان ڕايی دەکرا من گەیاندمە نزیکەی ‪225‬‬ ‫کەمی کردووە‪ .‬بەاڵم مانگی ‪ ٧‬و ‪٨‬‬ ‫بەداخەوە ژمارەکە زۆر بەزربووەتەوەو‬ ‫لە تێکڕای ئەو ‪ ٦‬مانگەی ڕابردوو زیاتر‬ ‫بووە‪ .‬هەمیشە رووداوەکانی هاتوچۆ لە‬ ‫هەڵکشان و داکشاندان‪ .‬ناتوانیت لە‬ ‫ئاستێکدا ڕایگریت‪ ،‬بە خۆزگەو ئاوات‬ ‫ژمارەی قوربانیان و ژمارەی رووداوی‬ ‫هاتوچۆ کەمناکات‪ .‬تەنانەت لە واڵتێکی‬ ‫وەک سوید‪ ،‬ژمارەی قوربانییەکانی ساڵی‬ ‫‪ ٢٠١٨‬زیاترە لە قوربانییەکانی ساڵی‬ ‫‪ ٢٠١٧‬لەکاتێکدا سوید واڵتێکە ئامانجی‬ ‫سفرکردنی ڕوداوەکانی هاتوچۆیە‪!.‬‬ ‫ئێستا‬ ‫هاتوچۆ‪،‬‬ ‫*کامێراکانی‬ ‫لە جاران کەمتر دەبینرێن لەسەر‬ ‫شەقامەکان‪ ،‬هۆکاری چیە؟‬ ‫بەردەوام کامێرای هاتوچۆ لە‬‫رێگەکانی دەرەوەی شارو ناوشار‬ ‫هەیە‪ .‬بەرنامەشمان داناوە‪ ،‬لە‬ ‫سەرجەم ترافیکەکان کامێرای هاتوچۆ‬ ‫دانێین‪ ،‬لە ئایندەیەشدا دەچێتە بواری‬ ‫جێبەجێکردن‪ ،‬ئیدی پێویستمان بەوە‬ ‫نابێ چەند وەجبەیەک پۆلیسی هاتوچۆ‬ ‫لە ترافیک و فولکەکان هەبێ‪ .‬تەنانەت‬ ‫بۆ ترافیکەکانی پەڕینەوەی هاتوچۆی‬ ‫هاواڵتیان ئەو کامێرەیە دادەنێین‪،‬‬ ‫لەڕێگەی ئەم کامێرانەوە ترافیک باشتر‬ ‫رێک دەخرێت‪ .‬بەرنامەشمانە کارمەند‬ ‫لەسەر شەقامەکان بۆ رێکخستنی‬ ‫ئۆتۆمبێل کەمکەینەوە‪ ،‬پشت بە‬ ‫تەکنەلۆژیا ببەستین‪ .‬دەوریات زیاد‬ ‫بکەین‪ ،‬پۆلیسی هاتوچۆ تەنیا لە‬ ‫سەرپێچیکاران بپرسێتەوە‪.‬‬ ‫*یەکێ لەو ڕەخنانەی لە بەرپرسانی‬ ‫هاتوچۆ دەگیرێت ئەوەیە کە بۆچی‬ ‫یاسای لێسەندنەوەی مۆڵەتی شۆفێری‬ ‫جێبەجێ ناکەن‪ ،‬بەتایبەتیی بۆ ئەو‬ ‫شۆفێرانەی سەرپێجی گەورە دەکەن؟‬ ‫لێسەندنەوەی مۆڵەت پێویستی بە‬‫یاسا هەیە‪ .‬یاسای ژمارە ‪ ٤٨‬ساڵی‬ ‫‪ ١٩٧١‬دەرچووە تا هاتنی دەسەاڵتی‬ ‫هاوپەیمانان لە ‪ ٢٠٠٤‬جێبەجێکراوە‪.‬‬ ‫ئەم یاسایە لە ‪ ١٢‬ساڵدا ‪ ١٣‬جار هەموار‬ ‫کراوەتەوە‪ .‬بەاڵم ئەم یاسای ژمارە‬ ‫‪٨٦‬ی بریمەر لە ساڵی ‪ ٢٠٠٤‬تائێستا‬

‫‪ ٢٠١٩‬یەکجاریش هەموار نەکراوە‪ .‬بەاڵم‬ ‫ئێستاش پەرلەمانی عێراق یاسایەکی‬ ‫نوێی دەرکردووە‪ ،‬بەاڵم بەداخەوە لەو‬ ‫یاسایەشدا سیستەمی خاڵی پەیڕەو‬ ‫نەکردووە بۆ لێسەندنەوەی مۆڵەتی‬ ‫شۆفێریی لە شۆفێران‪ .‬بۆ ئەم مەبەستەش‬ ‫ئێمە لەگەڵ فراکسیۆنەکانی پەرلەمانی‬ ‫کوردستان‪ ،‬چەندینجار قسەمان کردووە‪.‬‬ ‫داواکاریشم ئەوەیە‪ ،‬ئەگەر پەرلەمانی‬ ‫کوردستان ئەم یاسایەی لە کوردستان‬ ‫پەسەندکردو کاریپێکرد بە گۆڕانکارییەوە‬ ‫پەسەندی بکات‪ .‬النیکەم رێگەو شوێنی‬ ‫گونجاو دانێ بۆ سزاو سیستەمی پۆینت و‬ ‫لێسەندنەوەی مۆڵەتی شۆفێری لەوانەی‬ ‫سەرپێچی گەورە دەکەن‪.‬‬ ‫* وەک بەڕێوەبەری هاتوچۆو کە‬ ‫ئەزموونێکی زۆرتان لە بواری هاتوچۆدا‬ ‫هەیە‪ ،‬لەگەڵ جێبەجێکردنی ئەم‬ ‫یاسایەدان‪ ،‬مۆڵەتی شۆفێری لە شۆفێر‬ ‫بسەنێتەوە‪ ،‬لەکاتی سەرپێچی گەورەدا؟‬ ‫بەڵێ لەگەڵیدام‪ .‬دەزانی بۆچی؟‬‫چونکە ئێمە شۆفێرمان هەیە ملیۆنان‬ ‫دینار پارەی سەرپێچی دەدات‪ .‬ناکرێ‬ ‫ئەو هەر سەرپێچی بکات و ئێمەش هەر‬ ‫پارەی لێوەربگرین‪ ،‬بۆیە دەبێ لە شوێنێ‬ ‫پێی بڵێین بوەستە و تەواو‪ !.‬دەبێ‬ ‫ڕێگەیەک هەبێ بۆ شۆفێران پێیان بڵێین‬ ‫ئێمە لە سزادانتان ئامانجمان پارە سەندن‬ ‫نییە لێتان‪ ،‬ئامانجمان تۆڵەکردنەوە نییە‪،‬‬ ‫ئامانجمانە ڕێگەبگرین لە یاساشکێنیو لە‬

‫سەرپێچیکردنی یاسا‪ .‬بۆیە ئەم یاسایە‬ ‫ئەمڕۆ بێت یان سبەی هەر دەبێ‬ ‫جێبەجێ بکرێت‪ .‬بۆیە لە رێگەی‬ ‫رۆژنامەی “زەمەن” داواکار لە سەرجەم‬ ‫فراکسیۆنەکانی پەرلەمانی کوردستان و‬ ‫وەزارەتی ناوخۆ هەیە بە جدی بیر لە‬ ‫جێبەجێکردنی ئەم یاسایە بکەنەوە‪.‬‬ ‫*لەماوەی ئەمساڵدا کۆمەڵێ کارتان‬ ‫کردووە لەناو بەڕێوەبەرایەتی هاتوچۆی‬ ‫سلێمانی‪ ،‬چ گرنگیدان بە هۆشیاریی‬ ‫یاسایی و مەدەنی‪ ،‬چ کارکردن بە یەک‬ ‫تیمیی و ڕێگریکردن لە حزبایەتیکردن‪،‬‬ ‫ئەم کارانەش گرفت و سەر ئێشەی بۆ‬ ‫دروست نەکردوون؟‬ ‫ یەکێکی تر لە کارەکانمان بە هەموو‬‫شێوەیەک فەرمانگەکەمان وەک دەزگایەکی‬ ‫حکومیی هێاڵوەتەوەو ڕێگریمان کردووە‬ ‫ملمالنێی حزبایەتی‪ .‬وتوومانە دەبێ‬ ‫هەموومان لە خزمەت هاواڵتیان بین‬ ‫بە جیاوازی بیروباوەڕمانەوە‪ ،‬پێشتر‬ ‫هاتوچۆ گیرۆدەی ملمالنێی حزبایەتیی‬ ‫بوو‪ ،‬بەاڵم خۆشبەختانە ڕێگریمان‬ ‫لێکردو لەو رووەشەوە سەرکەوتووبووین‪.‬‬ ‫ئەمە جگە لەوەی دەیان سیمینارو کۆڕو‬ ‫چاالکیمان هەبووەو مامۆستایانی زانکۆو‬ ‫ڕۆشنبیران وانەی تایبەتییان وتووەتەوەو‬ ‫ئاستی هۆشیاریی کارمەندەکانیان‬ ‫بەرزکردووەتەوە‪ .‬پەیوەندیمان لەگەڵ‬ ‫رێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی لە‬ ‫ئاستێکی زۆر باشدایە و چەندین کاری‬

‫مندااڵن لەکاتی هەڵمەتی هۆشیاریی هاتوچۆدا‬

‫بەراورد بە‬ ‫ساڵی ڕابردوو‪،‬‬ ‫ژمارەی قوربانیانی‬ ‫هاتوچۆ کەمی‬ ‫کردووە‬

‫هاوبەشمان پێکەوە کردووە لە بواری‬ ‫ڕێگاوبان و سەالمەتی هاتوچۆدا‪ .‬ئەمە‬ ‫جگە لەوەی بەردەوام قوتابخانەو‬ ‫باخچەکان مندااڵنیان هێناوە‪ ،‬ژووری‬ ‫تایبەتمان کردووەتەوە بۆیان بۆ ئەوەی‬ ‫زانیارییان لەسەر یاساو سیستمی‬ ‫هاتوچۆ پێبدەین‪ .‬ئەمە جگە لە‬ ‫کۆنتاکت و دروستکردنی پەیوەندی‬ ‫لەگەڵ زانکۆکانی سلێمانی بۆ کاروباری‬ ‫هاتوچۆو ڕێگاوبانەکان‪.‬‬

‫*سەبارەت بە ئەلیکترۆنیکردنی‬ ‫سیستمی هاتوچۆ‪ ،‬چ هەنگاوێکتان ناوە‪،‬‬ ‫کە پێشتر نەکرابێت؟‬ ‫ ئێمە هەنگاوێکی گەورەمان لەو‬‫بوارەدا ناوە‪ ،‬لەم ماوەیەی ڕابردوو‪،‬‬ ‫پێشنیارمان بەرزکردەوە بۆ وەزیری ناوخۆ‬ ‫بۆ بە ئەلیکترۆنیکردنی کۆی کارەکانمان‪،‬‬ ‫خۆشبەختانە نەک بۆ هاتوچۆی‬ ‫سلێمانی‪ ،‬بەڵکو پەسەندکرا بۆ هاتوچۆی‬ ‫هەموو هەرێمی کوردستان‪ .‬ئێستا یەک‬ ‫فایلی نووسراومان نییە لە کۆمپیوتەر‬ ‫هەڵنەگیرابێت‪ .‬دەتوانین بڵێین کۆی‬ ‫مامەڵەی هاواڵتیان لەناو کۆمپیوتەردایە و‬ ‫بە ئەلیکترۆنی کراوە‪ .‬لەبری ئەوەی وەک‬ ‫جاران الپەڕەو دنیایەک شوێن بگرێت‬ ‫ئێستا بەیەک سیستمی کۆمپیوتەرو نێت‬ ‫وۆرک پێکەوە بەستراوەتەوە‪ .‬لەوەش‬ ‫گرنگتر‪ ،‬هەر لەسەر پێشنیاری ئێمە ئەم‬ ‫“مۆڵەتی شۆفێری”ی و “کارتی سااڵنەی‬ ‫ئۆتۆمبێالنە” نامێنێ‪ ،‬دەبێتە کارتی‬ ‫زیرەک و هەر شۆفێرێک ژمارەیەکی‬ ‫فەرمیی هاتوچۆی خۆی دەبێت‪ ،‬لەسەر‬ ‫مۆڵەتی شۆفێریی و کارتی سااڵنەکەشت‬ ‫هەیە‪ .‬ئێستا نێرراوە بۆ کۆمپانیاو‬ ‫لەساڵی نوێوە جێبەجێ دەکرێت‪.‬‬ ‫*بەدەر لەمانە پڕۆژەی ستراتیژیی و‬ ‫دوورخایەنت چییە بۆ سیستمی هاتوچۆ‬ ‫لە شاری سلێمانی و دەوروبەری؟‬ ‫پڕۆژەی ستراتیژیمان هەیە بۆ گۆڕینی‬‫شێوازی کارکردن و مامەڵەکردنمانە‬

‫تائێستا کەسێک‬ ‫بە منی نەوتووە‬ ‫دەستخۆش بۆ ئەم‬ ‫کارانەی کردووتە‬

‫لەگەڵ هاواڵتی و شۆفێری سەرپێچیکار‪.‬‬ ‫دەمەوێ ئەفسەرانی هاتوچۆ تێبگەن‬ ‫سەرپێچیکردنی هاتوچۆ تاوان نییە‪،‬‬ ‫سەرپێچی یاساییە‪ ،‬ناکرێ سەرپێچیکار‬ ‫وەک تاوانباری یاسا سەیر بکەین‪.‬‬ ‫کاری ستراتیژمانە بۆ دروستکردنی‬ ‫پەیوەندییەکی تەندروست و مەدەنی‬ ‫لەنێوان شۆفێران و ئەفسەران و پۆلیسی‬ ‫هاتوچۆ‪.‬‬

‫هاندانی مامۆستایانی ئاینیی بۆ هۆشیارکردنەوەی هاواڵتیان لە دوورکەوتنەوە لە سەرپێچی‬

‫پ��او پ�� ێ��کەو ت�� ن�‬

‫‪10‬‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬ ‫ژمارە (‪ )33‬سێشەممە ‪2019/9/10‬‬

‫فەرەیدون عومەر ‪ -‬بەڕێــــــــــــــــــــ‬

‫پێشتر ڕۆژانە ‪ 175‬مامەڵەی هاواڵتیــــــــــــــ‬ ‫عەمید فەرەیدون عومەر‪ ،‬بەڕێوەبەری هاتوچۆی سلێمانی دوێنێ ‪ 2019/9/9‬ساڵێک بەسەر دەستبەكاربوونی وەک بەڕێوەبەری ئەو فەرمانگە هەستیارو گرنگە‬ ‫تێپەڕی‪ .‬هەرچەندە پێشترو لەسەرەتای پرۆسەی ئازادی عێراقەوە‪ ،‬بۆ ماوەی نزیکەی پێنج ساڵ بەڕێوەبەری هاتوچۆی سلێمانی بووە‪ .‬لەم ماوەیەی سەردەمی ئەم‬ ‫بەڕێوەبەرەدا چەند میدیایەکی عێراقی و کوردستانی “هاتوچۆی سلێمانی”یان بە نموونەیی باسکردووەو بەرنامەی تایبەتییان لەسەر سازکردووە‪.‬‬ ‫لەم چاوپێکەوتنەدا لەگەڵ “زەمەن”‪ ،‬بەڕێوەبەری هاتوچۆی سلێمانی کۆمەڵێ خاڵی گرنگ باس دەکات‪ ،‬کە لە ماوەی ئەمساڵدا جێبەجێیکردوون‪ ،‬گرنگترینیان‬ ‫بە ئەلکترۆنیکردنی سەرجەم مامەڵەی هاواڵتیان و شۆفێران و گۆڕینی ئاڕاستەی کۆمەڵێ شەقام و کەمکردنەوەی قەرەباڵغیی و دروستکردنی تابلۆی هاتوچۆ بۆ‬ ‫زۆربەی شەقامەکان‪ .‬لەبەشێکی تری چاوپێکەوتنەکەیدا‪ ،‬بەڕێوەبەری هاتوچۆی سلێمانی هێما بۆ ئەوە دەکات‪ ،‬گەر بمانەوێ بەتەواوەتی قەرەباڵغی شەقامەکان‬ ‫کەمبکەینەوە‪ ،‬دەبێت سەرجەم “پێچکردنەوەکان ‪-‬یوتێرن” بکەین بە “ئەندەر پاس و ئۆڤەر پاس”و دەشتوانین بە داهاتی هاتوچۆ ئەو کارە بکەین‪.‬‬

‫سازدانی‪ :‬زەمەن‬

‫بەڕێوەبەری هاتوچۆی سلێمانی لەکاتی بەڕێکردنی مامەڵەی هاواڵتیاندا‬ ‫* ڕۆژی ‪ 2019/9/9‬ساڵێک تێدەپەڕێ‬ ‫بەسەر دەستبەکاربوونەوەتاندا وەک‬ ‫بەڕێوەبەری هاتوچۆی پارێزگای سلێمانی‪،‬‬ ‫لەگەڵ ئەوەی خەڵک و شۆفێران‪ ،‬هەست‬ ‫بە هەندێ گۆڕانکاریی ئەرێنی لەسەر‬ ‫شەقامەکان دەکەن‪ ،‬بەاڵم دەمانەوێ‬ ‫بزانین‪ ،‬بەدەر لەو گۆڕانکارییانەی‬ ‫سەر شەقام و ڕێگاوبانەکان لەماوەی‬ ‫ئەمساڵەدا کراوون‪ ،‬وەک کەسی یەکەمی‬ ‫هاتوچۆی پارێزگای سلێمانی‪ ،‬چیترتان‬ ‫کردووەو چ پڕۆژەیەکتان لەم ساڵەدا‬ ‫جێبەجێکردووە‪ ،‬بە ئاڕاستەی چاکسازیی‬ ‫سیستمی هاتوچۆ؟‬ ‫ من ساڵی پار لە ڕۆژی‬‫‪ 201٨/9/9‬ڕۆشتمەوە بەڕێوەبەرایەتی‬ ‫هاتوچۆی پارێزگای سلێمانی و وەک‬ ‫بەڕێوەبەر دەستبەکاربوومەوە‪ .‬ئەو‬ ‫بەڕێوەبەرایەتییە لە دۆخێکی زۆر‬ ‫خراپدا بوو‪ ،‬ئەو تکتەی هاواڵتی دەیبڕی‬ ‫بۆ (نۆبە ‪-‬سەرە) کڕین و فرۆشتنی‬ ‫پێوە دەکرا‪ ،‬نموونەی بەشێکی تر کە‬ ‫تۆمارکردن بووە‪ ،‬ڕۆژانە نزیکەی ‪1٥0‬‬ ‫بۆ ‪ 1٧0‬ئۆتۆمبێل تۆمار کراوە‪ ،‬سەرەی‬ ‫ئەم تکتە بۆ هاواڵتی دەچوو بۆ ‪٨00‬‬

‫پێشتر هیچ کەس‬ ‫نەبووە لە هاتوچۆی‬ ‫سلێمانی و واستەی‬ ‫نەبووبێ و کارەکەی‬ ‫تەواو بووبێ‪!.‬‬

‫بۆ ‪ 900‬لەکاتێکدا وەک هێمام بۆ کرد‪،‬‬ ‫ڕۆژانە ‪ 1٥0‬هاواڵتی مامەڵەی تۆماری‬ ‫راییکراوە‪ .‬ئەمە بۆچی دەگەڕێتەوە؟‬ ‫بۆ ئەو بارودۆخە شڵەژاوو شێواوەی‬ ‫ناو بەڕێوەبەرایەتی هاتوچۆی پارێزگای‬ ‫سلێمانی‪ ،‬دەاڵڵ‪ ،‬تەراتێنی کردووە‪،‬‬ ‫کەسێ لەبری تکتێک ڕاکێشێ دەی‬ ‫راکێشاوەو مامەڵەی کڕین و فرۆشتنی‬ ‫پێوە کردووە‪ .‬پێشتر هیچ کەس نەبووە‬ ‫ڕێی کەوتبێتە هاتوچۆی سلێمانی و‬ ‫واستەی نەبووبێ و کارەکەی تەواو‬ ‫بووبێ‪.!.‬‬ ‫*بۆ ئەم کێشەو گرفتانەی هێمات بۆ‬ ‫کرد‪ ،‬لەکوێوە دەستانپێکردو چ شتێکی‬ ‫گرنگتان کرد؟ چۆن توانیتان سەرکەون‬ ‫بەسەر ئەو کێشە کەڵەکەبووانەدا؟‬ ‫ سەرەتا هەفتەی یەکەم‪ ،‬بەس‬‫تەماشام دەکردو دەمویست لە‬ ‫کێشەکان حاڵی بم و چی دەگوزەرێ‪.‬‬ ‫لەسەرەتای مانگی ‪10‬ەوە هەنگاوم نا‬ ‫بەرەو گۆڕانکاریی‪ .‬سەرەتا شێوازی‬ ‫کارکردنم گۆڕی و کارکردنی فەرمانبەرانم‬ ‫ڕێکخستەوە‪ .‬ئەمەش کاریگەر بوو‬ ‫لەسەر ڕاییکردنی مامەڵەی هاواڵتیان‪،‬‬ ‫نموونەیەکت بۆ باسبکەم‪ ،‬ئەو بەشەی کە‬ ‫پێشتر ڕۆژانە مامەڵەی هاواڵتیان ‪1٧٥‬‬ ‫مامەڵە ڕای دەکرا‪ ،‬من گەیاندمە نزیکەی‬ ‫‪ 22٥‬مامەڵەی هاواڵتی‪ ،‬ئێستا بێ هیچ‬ ‫واستەیەک مامەڵەکەی تەواو دەکرێ‪.‬‬ ‫کەواتە ڕۆژانە بە تێکڕا ‪ ٥0‬مامەڵەی‬ ‫ئۆتۆمبێلمان زیاتر تەواو کردووە‪.‬‬ ‫لەگەڵ ئەمەشدا واستە و واستەکاریمان‬ ‫بنەبڕ کردووە‪ ،‬مەحاڵە هاواڵتییەک بۆ‬ ‫هەر مامەڵەیەک بێتە بەڕێوەبەرایەتی‬ ‫هاتوچۆی سلێمانی و کارەکەی بەو ڕۆژە‬ ‫تەواو نەبێ‪ .‬هەر ئەمەش نا‪ ،‬بەدەر لە‬ ‫تۆماری ئۆتۆمبێل ڕۆژانە سەدان هاواڵتی‬ ‫دێن بۆ نوێکردنەوەی سااڵنەی ئۆتۆمبێل‪،‬‬ ‫شۆفێریی‪،‬‬ ‫مۆڵەتی‬ ‫نوێکردنەوەی‬ ‫ئەوانیش بەهەمان شێوە مامەڵەکانیان‬ ‫بە یەک رۆژو بەبێ هیچ واستەیەک تەواو‬ ‫دەکەن و دەڕۆنەوە‪ .‬ئەمە ئامارێکمان‬ ‫دەداتێ کە بۆ رۆژنامەکەتانی دەخەمە‬ ‫روو‪ ،‬بە سەرجەم بەشەکانی (مۆڵەت و‬ ‫تۆمارکردن و گواستنەوەی خاوەندارێتی‬

‫و هونەریی) و بەشەکانی ترەوە‪ ،‬پارساڵ‬ ‫تا دەستبەکاربوونی من‪ ،‬لەنێوان ‪٧00‬‬ ‫بۆ ‪ ٨00‬مامەڵەی ڕۆژانە تێنەپەڕیووە‪،‬‬ ‫بەاڵم پاش ماوەیەک لە دەستبەکاربوونم‬ ‫لە بەڕێوەبەرایەتی هاتوچۆی سلێمانی‪،‬‬ ‫بە تێکڕا ڕۆژانە بۆ ‪ 1٥00‬مامەڵەی‬ ‫هاواڵتی بەڕێدەکەین‪ .‬واتە ڕێژەی‬ ‫بەڕێکردنی کاروباری هاواڵتیان بەبێ‬ ‫واستەو بە دادپەروەریی ‪ ٪100‬زیادی‬ ‫کردووە‪ .‬ئێستا بۆ نوێکردنەوەی مۆڵەتی‬ ‫شۆفێرییەکەت‪ ،‬کە پشکنینی پزیشکت‬ ‫پێ بێت و بێیتە هاتوچۆی سلێمانی نیو‬ ‫سەعات زیاترت پێناچێ و مۆڵەتەکەت‬ ‫نوێدەکەیتەوە‪ .‬ئەمەش بووە بە هۆکاری‬ ‫نەهێشتنی دیاردەی واستەو واستەکاریی‬ ‫و رێگریکردن لە گەندەڵیی‪ ،‬ئەمە‬ ‫یەکێکە لەو دەستکەوتانەی کە دەتوانین‬ ‫شانازیی پێوە بکەین‪ .‬هەر ئەمەش بووە‬ ‫بە هۆکاری زیادبوونی داهاتمان‪.‬‬ ‫* چەندێ داهاتتان زیادی کردووە‪،‬‬ ‫هیچ ئامارێکت لەبەردەستە؟‬ ‫بەڵێ لەو ماوەیەی دەستبەکاربووین‪،‬‬‫دەتوانم بڵێم لەمساڵدا مانگانە بڕی ‪٤‬‬ ‫ملیار دینار داهاتمان زیادی کردووە‪.‬‬ ‫*بە تێکڕا داهاتی مانگانەی‬ ‫بەڕێوەبەرایەتی هاتوچۆی سلێمانی‬ ‫چەندە؟‬ ‫مانگانە لە ‪ 12‬ملیار دینار‪ ،‬کەمتر‬‫نەبووە لەم ساڵەی من لەوێ بەڕێوەبەر‬ ‫بووم‪ .‬بەاڵم ساڵی پێشتر بە تێکڕا ‪٨‬‬ ‫ملیار دینار بووە‪.‬‬ ‫*سەرووی خۆتان بەم هەنگاوە‬ ‫گرنگانەتان دەزانن؟‬ ‫ئەوە ئامارەو ئێمە مانگانە‬‫دەینێرین‪ ،‬پێزانین چیە؟ پێزانین‬ ‫ئەوەیە دەستخۆشیت لێبکەن و بڵێن‬ ‫ئافەرین تۆ توانیت ئەم گۆڕانکاریی و‬ ‫چاکسازییانە بکەیت‪ ،‬بەاڵم تائێستا‬ ‫کەسێک بە منی نەوتووە دەستخۆش‬ ‫بۆ ئەم کارانەی کردووتە‪ .‬ئەمە گرفتە‪،‬‬ ‫نەک لە حکومەت‪ ،‬بەڵکو لە کەرتی‬ ‫تایبەتیشدا وایە‪ ،‬کارکردن لەسەر‬ ‫بنەمای سزاو پاداشت پێشدەکەوێ‪ ،‬سزا‬ ‫بۆ کەسێ سەرپێچی دەکات‪ ،‬پاداشت بۆ‬ ‫کەسێ کاری باش دەکات و دەتوانێ بە‬

‫دیاریکراوی پیشانی بدات کە کاری باش‬ ‫و سەرکەوتووی کردووە‪ .‬مەرجیش نییە‬ ‫پاداشتی مادی بێ‪ ،‬دەستخۆشی سوپاس‬ ‫و هاندانێک بەسە بۆ پاداشتکردن و‬ ‫پێزانین‪.‬‬ ‫* با بێینە سەر شەقامەکان‪،‬‬ ‫کارو هەنگاوێکی گرنگی ئێوە لە یەک‬ ‫دوو مانگی ڕابردوودا‪ ،‬دەنگدانەوەو‬ ‫کاریگەریی لەسەر قەرەباڵغی هەندێ‬ ‫شەقام و جادەی سلێمانیش هەبوو‪،‬‬ ‫گۆڕینی ئاڕاستەی هەندێ شەقام بوو‪،‬‬ ‫ئەمە جگە لە دانانی تابلۆی نوێ و‬ ‫دانانی ترافیکی نوێ‪ ،‬بۆ پیادەڕەو‬ ‫لەسەر شەقامی شەست مەتریی‪ ،‬ئەمە‬ ‫پالنی کارکردنتی بەڕێزتان بوو‪ ،‬یان‬ ‫بەرنامەیەک بوو لەسەرەوەی خۆتانەوە‬ ‫هات و جێبەجێتان کرد؟‬ ‫ ئەمە یەکێ بوو لەو پالن و‬‫بەرنامانەی کە جێبەجێمان کرد بۆ‬ ‫کەمکردنەوەی قەرەباڵغیی شەقامەکان‬ ‫و رێکخستنەوەیان‪ ،‬هەرچەندە ئەوە‬ ‫پرۆسەیەکی بەردەوامەو مەرج نییە‬ ‫کۆتایی هاتبێ‪ .‬جگە لە گۆڕینی ئاڕاستەی‬ ‫شەقامەکان قەدەغەکردنی وەستانی‬ ‫ئۆتۆمبێل لەالی چەپی خزمەتگوزاریی‬ ‫شەقامی بازنەی مەلیک مەحمود‪،‬‬ ‫بەرنامەمان هەیە پڕۆژەی “پارکینی‬ ‫سەرشەقام” لەناو شاری سلێمانی‬ ‫جێبەجێبکەین‪ .‬کۆمەڵێ پڕۆژەی گرنگی‬ ‫ترمان هەیە لە داهاتوودا‪ ،‬هاواڵتیان و‬ ‫شۆفێران دەیبینن‪.‬‬ ‫*ماوەیەکە باس لە پڕۆژەی “پارکینی‬ ‫سەرشەقام” ئەمە چ سوودێکی هەیە؟‬ ‫سودی زۆرە‪ ،‬جگە لەوەی‬‫گەڕەالوژێی وەستانی ئۆتۆمبێل لە هەموو‬ ‫شوێنێ ناهێڵێت‪ .‬دەرفەتی کار بۆ دەیان‬ ‫و سەدان کەس دەدۆزێتەوە‪ .‬شۆفێرانیش‬ ‫دەتوانن لە شوێنی نزیک و پێویست‬ ‫ئۆتۆمبێل بوەستێنن بۆ ماوەیەکی‬ ‫دیاریکراو‪ .‬ئەم سیستمە لە واڵتانی دنیا‬ ‫هەیەو پەیڕەو دەکرێ و سەرکەوتووش‬ ‫بووە‪ .‬هەر بەمەشەوە نەوەستاوین‪،‬‬ ‫بەڵکو ژمارەی تابلۆی سەرشەقامەکان و‬ ‫هێڵکاری جادەکانی شاری سلێمانی و‬ ‫قەزاو ناحیەکانی زۆر زیادمان کردووەو‬ ‫لە داهاتووشدا زۆر زیاتری دەکەین‪.‬‬ ‫بەشێکیان ڕەوانەی بەڵێندەر کراون و‬ ‫بەشێکیشیان لە ماوەیەکی تردا دەنێرین‬ ‫بۆ بەڵێندەر و جێبەجێکردن‪.‬‬ ‫* یەکێک لەو سەرنج و تێبینیانە‬ ‫هەیە لەسەر کارەکانتان ئەوەیە زیاتر‬ ‫سەرقاڵی ناوەندى سلێمانین‪ ،‬کەمتر ئاوڕ‬ ‫لە ڕێگاوبانی قەزاو ناحیەکان دەدەنەوە‪،‬‬ ‫لەناو شاری سلێمانیشدا‪ ،‬گەڕەکە‬ ‫نوێکان و شەقامە سەرەکییەکانیان‪،‬‬ ‫فەرامۆشکراون؟‬ ‫ سەبارەت بە گەڕەکە نوێکان‪،‬‬‫لەدەرەوەی‬ ‫ئەوانەی‬ ‫بەتایبەتیش‬ ‫مەترین‪،‬گرفتی‬ ‫شەست‬ ‫شەقامی‬ ‫شەقام و سیستەمی هاتوچۆمان هەیە‬ ‫لە شەقامی شەست مەتری مەلیک‬ ‫مەحمود‪ .‬ئەویش بەهۆی نەبوونی‬ ‫“ئەندەر پاس و ئۆڤەر پاس” ئەمە جگە‬ ‫لەوەی ئەو جەزرەیەی نێوان شەقامی‬ ‫شەستی و شەقامە خزمەتگوزارییەکەیە‪،‬‬ ‫زیادەیەو پێشنیارمان کردووە بۆ‬ ‫شارەوانی هەڵیگرن‪ ،‬چونکە زیادەیەو‬ ‫تەنیا قەرەباڵغی دروست دەکات‪ .‬هەموو‬ ‫هاتنە ژوورەوەو چوونە دەرەوەیەک‬ ‫قەرەباڵغی دروست دەکات‪ .‬یەکێکی تر‬ ‫لە گرفتەکانی قەرەباڵغی هاتووچۆ لە‬ ‫کوردستان پێچکردنەوەیە لە دەستی‬ ‫چەپەوە‪ ،‬لەڕاستیدا پێچەوانەی بنەما‬ ‫زانستییەکانی هاتوچۆی هاوچەرخە‪،‬‬

‫ناکرێ دەستەچەپت دیاریکردووە بە‬ ‫هێڵی خێرا‪ ،‬لەهەمانکاتیشدا یوتێرن لە‬ ‫دەستە چەپەوە بکەیت‪ .‬ئەمەش تەنها‬ ‫بە یەک شت چارەسەر دەبێ‪ ،‬کە ئەویش‬ ‫هەموو یوتێرنەکان داخەین و لەبری ئەوە‬ ‫ئۆڤەرو ئەندەر پاس دروستکەین‪ .‬بۆیە‬ ‫ئێستا بە هیچ شێوەیەک ئەم یوتێرنانە‬ ‫گونجاو نییەو دەبێ الببرێن‪ .‬بە داهاتی‬ ‫هاتوچۆ دەتوانین بە یەک دوو ساڵ‬ ‫هەرچی یوتێرن ‪-‬پێچکردنەوەیە بیکەین‬ ‫بە ئەندەر پاس و ئۆڤەر پاس‪.‬‬ ‫*ئەی سەبارەت بە قەزاو ناحیەکان‬ ‫و کارکردنتان لەو شوێنانە؟‬ ‫لە ڕاستیدا کاری ئێمە بەس‬‫لە سلێمانی نییە‪ .‬ڕاستە هەڵەبجە‬ ‫پارێزگایەکی سەربەخۆیە‪ ،‬بەاڵم تا‬ ‫ئێستا کارە ئەندازیارییەکانی هاتوچۆیان‬ ‫هەر ئێمە بۆیان دەکەین‪ .‬راستە گەرمیان‬ ‫ئیدارەیەکی سەربەخۆیە‪ ،‬ڕاپەڕین‬ ‫ئیدارەی سەربەخۆیە‪ ،‬بەس هەر ئێمە‬ ‫هاوکاریی و پشتیوانیان دەکەین‪ ،‬لە‬ ‫ڕووی هونەریی و تەکنیکییەوە‪ .‬تەنانەت‬ ‫بەڕێوەبەرایەتییەکانیان‬ ‫نەسرییەی‬ ‫لەڕێگەی ئێمەوەیە‪ .‬تەنانەت ئەو‬ ‫دروستمان‬ ‫هاتوچۆیانەی‬ ‫تابلۆی‬ ‫کردووە‪ ،‬بۆ هەموو سنووری سلێمانییە‪،‬‬ ‫بە ناوشارو قەزاو ناحیەکانیشیەوە‪.‬‬ ‫بۆ نموونە ئێستا ‪ 11‬هەزار هێمای‬ ‫هاتوچۆمان دروستکردووە‪ ،‬بمانەوێ بە‬ ‫ستاندار داینێین‪ ،‬بەس بەشی شاری‬ ‫سلێمانی دەکات‪ ،‬بەاڵم ئێمە هاتووین‬ ‫دابەشمانکردووە بەسەر سلێمانی و‬ ‫هەموو قەزاو ناحیەکانیدا‪.‬‬ ‫*ئێستا قەرەباڵغی زۆر دەبینین‬ ‫لەسەر شەقامەکان‪ ،‬دوا ئامار لەسەر‬ ‫ژمارەی ئۆتۆمبێل‪ ،‬لە پارێزگای سلێمانی‬ ‫گەیشتووەتە چەند ئۆتۆمبێل؟‬ ‫ بە گشتی ئەوەی الی ئێمە تۆمار‬‫کراوە نزیکەی ‪ ٦٥0‬هەزار ئۆتۆمبێل بە‬ ‫هەموو جۆرەکانییەوە لە سلێمانی هەیە‪.‬‬ ‫*بەپێی ستانداردی جیهانیی ئەم‬ ‫ژمارەیە زۆرە‪ ،‬یان کەمە بۆ شارێکی‬ ‫وەک سلێمانی؟‬ ‫‪-‬گەر حسابی ستاندارد بکەین‪ ،‬ڕەنگە‬

‫مانگانە بڕی‬ ‫‪ ٤‬ملیار دینار‬ ‫داهاتمان زیادی‬ ‫کردووە‬

‫زۆر نەبێ‪ ،‬لە زۆربەی واڵتان هەموو‬ ‫کەس ئۆتۆمبێلی خۆی هەیە‪ .‬بەس‬ ‫گرفتەکە لە شەقام و ڕێگاوبانەکاندایە‪.‬‬ ‫لە واڵتانیش ڕاستە ئۆتۆمبێل زۆرە‪،‬‬ ‫بەس هەموو کەس مەجبوور نییە‬ ‫ئۆتۆمبێلی شەخسی بەکاربێنێ‪ ،‬بەڵکو‬ ‫پاس و شەمەندەفەرو هۆکارەکانی تری‬ ‫گواستنەوە بەکاردێنێت‪ .‬گەشتی بە‬ ‫کۆمەڵمان نییە‪ .‬لە واڵتان بەس سەیری‬ ‫فڕۆکەخانەکان بکە‪ ،‬بزانە چەند کەس بە‬ ‫فڕۆکە لە شارێکەوە دەچێت بۆ شارێکی‬ ‫تر؟ بەس الی ئێمە زۆربەی هەرە زۆری‬ ‫بە ئۆتۆمبێل و بەهی شەخسیش هاتوچۆ‬ ‫دەکات‪.‬‬ ‫*بێگومان ئەم زۆر بەکارهێنانەی‬ ‫ئۆتۆمبێل‪ ،‬وەک تاکە سەرچاوەی‬ ‫گواستنەوە‪ ،‬هۆکارە بۆ زۆربوونی ژمارەی‬ ‫قوربانییەکان‪ ،‬هیچ ژمارەیەکت الیە‬ ‫لەسەر قوربانییانی هاتوچۆ لەمساڵدا‪،‬‬ ‫لە شاری سلێمانی؟‬ ‫ئێمە لە ‪ ٧-1‬ئاماری شەش مانگی‬‫ڕابردوومان ڕاگەیاند بەراورد بە شەش‬ ‫مانگی یەکەمی ساڵی ڕابردوو ‪ 1٨‬کەس‬

‫قوربانیانی هاتوچۆ کێ لێی بەرپرسە؟ شۆفێران یان خراپی ڕێگاوبانەکان؟‬

‫ن�� ڵ ��ودەو �ڵ�ە ت��ی‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫ژمارە (‪ )33‬سێشەممە ‪2019/9/10‬‬

‫‪9‬‬

‫مۆگابی‪..‬‬ ‫شۆڕشگێڕە‌خۆشەویستەکە‌‬ ‫دەسەاڵتدارە‌بێزراوەکە‬

‫ڕۆبێرت مۆگابی‬ ‫ڕۆژانێک خۆشهویستی‬ ‫هاواڵتیانی خۆی بوو‬ ‫زه‌مه‌ن‬ ‫لهو دوو دهیهی دوایی تهمهنیدا‬ ‫وهک سیاسییهکی بێزراو لهسهر‬ ‫ئاستی نێودهوڵهتی بهتایبهت لهالیهن‬ ‫خۆرئاواییهکان ناسرابوو‪ ،‬تاڕادهیهکی‬ ‫زۆریش وهکو بارێک له ئاستی ناوخۆ‬ ‫بهسهر شانی هاواڵتیانی زیمبابۆیهوه‬ ‫دهبینرا‪ .‬بهاڵم ڕۆبێرت مۆگابی ڕۆژانێک‬ ‫خۆشهویستی هاواڵتیانی خۆی بوو وهکو‬ ‫پیاوێکی شۆڕشگێر دژی داگیرکاری پیاوی‬ ‫سپی له ئەفریقا به گشتی و له ڕۆدیسیای‬ ‫باشووری ئهوکات و زیمبابۆی ئێستا‬ ‫دهبینرا‪.‬‬ ‫وهکو زۆربهی ناسیۆنالیستهکانی تری‬ ‫ئەفریقا مهیلێکی مارکسیستیانهو دواتر‬

‫سۆشیالیستیانهی تێدا بوو‪ ،‬چونکه‬ ‫خۆرئاوایان وهکو داگیرکاری واڵتهکانیان‬ ‫بینیبوو و پیاوی سپی ئهوروپی ڕهمزی‬ ‫داگیرکاری بوو لهالیان‪ .‬بهشی زۆری‬ ‫بزووتنهوه سیاسییهکانی کیشوهری‬ ‫ئەفریقا ئهگهر راستهوخۆ مارکسیست‬ ‫و سۆشیالیست نهبووبن‪ ،‬لهژێر چهتری‬ ‫یهکێتی سۆڤیهتیدا قهراریان نهگرتبێ‪ ،‬ئهوا‬ ‫ناڕاستهوخۆ دڵیان بۆ ئهو بهره لێیداوەو‬ ‫لهناو بزووتنهوهی واڵتانی بێالیهندا خۆیان‬ ‫بینیوهتهوه‪.‬‬ ‫مۆگابی که له گەنجیهوه تێکەڵی‬ ‫بزووتنهوهی دژه داگیرکاری دهبێ‪،‬‬ ‫بههۆی چاالکیه سیاسییهکانیهوه که‬ ‫داوای الچوونی حکومهتی ڕهگهزپهرستی‬ ‫سپیهکانی دهکرد له ئەفریقا‪.‬‬ ‫بههۆی ههڵسوڕانی سیاسیهوه له‬

‫سااڵنی نێوان ‪ ١٩٦٤‬تاکو ‪ ١٩٧٤‬له‬ ‫زینداندا خۆی بینییهوه‪ .‬ههر ڕاستهوخۆ‬ ‫دوای ئازادبوونی له واڵت رادهکات و‬ ‫له مۆزهمبیقهوه خهباتی چهکداری و‬ ‫پارتیزانی ‪ -‬که واڵتی چین هاوکاری چهک‬ ‫و دارایی دهکردن‪ -‬بۆ ناو دارستانهکانی‬ ‫زیمبابۆی دژی حکومهته سپیهکهی واڵت‬ ‫به سهرۆکایهتی ئیان دۆگالس سمیس‬ ‫دهستپێدهکات‪.‬‬ ‫لهگهڵ توندبوونهوهی قهیرانی سیاسی‬ ‫زیمبابۆی و شهڕی پارتیزانی‪ ،‬هینری‬ ‫کیسنجهر بهردهوام هانی بهریتانیهکان‬ ‫دهدات که بەدهر له حوکمی کهمایهتی‬ ‫سپی که کهمترن له سهدا یهکی واڵتهکه‬ ‫پێویسته ڕێگایهکی تر بدۆزنهوه‪ .‬دواجار‪،‬‬ ‫بههۆی ئهو گۆڕانکارییه سیاسییانهوه که‬ ‫له واڵت و ئەفریقادا روود هدهن‪ ،‬مۆگابی‬

‫ساڵی ‪ ١٩٨٠‬دهبێته سهرۆکوهزیرانی‬ ‫زیمبابۆی و تاکو ‪ ١٩٨٧‬لهو پۆستهدا‬ ‫دهمێنێتهوه‪ .‬ساڵی ‪ ١٩٨٧‬دهبێته سهرۆکی‬ ‫واڵت و سی و حهوت ساڵ کورسیهکهی‬ ‫جێناهێڵێ تاکو ئیتر مانهوهی وهکو‬ ‫سهرۆک بههۆی نهخۆشی و ناهاوسهنگی‬ ‫دهروونیی و خهوتنی له کۆبوونهوهکاندا‬ ‫ببووه شورهیی بۆ واڵت‪.‬‬ ‫ئەمانە وایانکرد ساڵی ‪ ٢٠١٧‬سوپا‬ ‫ناچاری کرد واز له دهسهاڵت بهێنێ و‬ ‫ئیمیرسۆن مانگهگهوه بوو به سهرۆکی‬ ‫واڵت‪ .‬ساڵی ‪ ١٩٨٦‬تاکو ‪ ١٩٨٩‬سهرۆکی‬ ‫بزووتنهوهی واڵتانی بێالیهن بوو‪ ،‬ساڵی‬ ‫‪ ٢٠١٥‬بۆ ‪ ٢٠١٦‬سهرۆکی یهکێتی ئەفریقا‬ ‫بوو و تاکو مردیش سهرۆکی بهرهی‬ ‫نیشتمانی یهکگرتووی فهرمانڕهوای واڵت‬ ‫بوو‪.‬‬

‫یهکهمجار له سیاسهتی واڵتدا مۆگابی‬ ‫وهکو پاڵهوان دهبینرا‪ ،‬بهاڵم ورده ورده‬ ‫بههۆی کهمبوونهوهی جهماوهرو بێزرانی‬ ‫خۆی و سیاسهتهکانی؛ بۆ مانهوهی لەسهر‬ ‫کورسی حوکم پهنای بۆ ساختهکاری له‬ ‫ههڵبژاردنهکان و سهرکوتی ئۆپۆزسیۆن‬ ‫دهبرد‪ ،‬تا وایلێهاتبوو واڵتانی ئهوروپی بۆ‬ ‫مهراسیمی سوێندخواردنهکانی نهدههاتن و‬ ‫بهردهوام بهشێکی راپۆرتی ڕێکخراوهکانی‬ ‫پهیوهندیدار به مافی مرۆڤ و ئازادی‬ ‫ڕۆژنامهگهری و ئازادی گوزارشت و‬ ‫بۆچوون تهرخان بوو بۆ پێشێلکاریهکانی‬ ‫مۆگابی و حکومهتهکهی‪.‬‬ ‫ڕۆژی ههینی ڕابردوو و له تهمهنی‬ ‫‪ ٩٥‬ساڵیدا ڕۆبێرت مۆگابی له‬ ‫نهخۆشخانهیهکی سەنگافورهدا مرد‪.‬‬ ‫میراتی مۆگابی بۆ واڵتهکهی یادهوهری‬

‫وهکو پیاوێکی شۆڕشگێر‬ ‫دژی داگیرکاری پیاوی‬ ‫سپی له ئەفریقا‬ ‫ساختهکاری ههڵبژاردن و سهرکوتی‬ ‫خۆپیشاندهران و ڕۆژنامهنووسان بوو‪،‬‬ ‫مردنهکهشی له نهخۆشخانهی واڵتێکی‬ ‫بچووکی وهکو سهنگافورهدا مانایهکی‬ ‫گهورهی ههبوو؛ لهکاتێکدا خۆی حهوت‬ ‫ساڵ سهرۆکی ئهنجومهنی وهزیران و سی‬ ‫ساڵیش سهرۆکی واڵت بوو نهیتوانیبوو‬ ‫نهخۆشخانهیهک دروست بکات شایستهی‬ ‫ئهوه بێت تیایدا بمرێت‪.‬‬

‫سودان لهبهردهم دهروازهیهکی نوێدا‬

‫حکومه‌ته‌که‌ی‌حه‌مدۆک‌له‌مه‌حه‌کدا‬ ‫زەمەن‬ ‫دوای ئهوهی عومهر حهسهن ئهلبهشیر‬ ‫له سهرۆکایهتی سودان‪ ،‬دوای خۆپیشاندانی‬ ‫فراوانی جهماوهریی له مانگی نیسانی‬ ‫ئهمساڵدا لهسهرکار البرا ‪ ،‬ههفتهی ڕابردوو‬ ‫الیهنهکانی سودان گهیشتنه رێکەوتن و‬ ‫کابینهی نوێی حکومهتیان به سهرۆکایهتی‬ ‫عهبدواڵ حهمدۆک پێکهێنا‪ .‬سهرهڕای ئهوهی‬ ‫هێشتا دوو وهزارهت ماون پڕبکرێنهوه و‬ ‫سهرۆکوهزیران دهڵێت به دانوسان لهگهڵ‬ ‫الیهنهکانی ئۆپۆزیسیۆن پڕیان دهکهنهوه‪،‬‬ ‫بهاڵم هێشتا دروستکردنی کابینهکه لهناو‬ ‫گهرمهی قهیرانی سوداندا به ‪ ٤‬وهزیری‬ ‫ژن که لهناویاندا وهزیری دهرهوه ئهسما‬ ‫عهبدوڵاڵ که یهکهم وهزیری دهرهوهی ژنه‬ ‫له سوداندا تێدایه‪ ،‬نوقاڵنهیهکی خێره‪.‬‬ ‫وهزیری دارایی ئابووریناسێکی پێشووی‬ ‫بانکی جیهانییه بهناوی ئیبراهیم ئهلبهدهوی‪،‬‬ ‫وهزیری بازرگانی و پیشهسازیش عهباس‬ ‫مهدهنی عهباس دهبێت که سهرۆکی‬ ‫هاوپهیمانی مهدهنییهکان بوو و له‬ ‫رێکەوتنهکهدا لهگهڵ سوپا ڕۆڵێکی گرنگی‬ ‫ههبوو‪ .‬وهزیری بهرگریش جهنهرال جهمال‬ ‫عومهر دهبێ که یهکێک بوو له ئهندامانی‬ ‫ئهنجومهنی سەربازیی راگوزهر که دوای‬ ‫بهشیر جڵهوی حوکمیان گرته دهست‪.‬‬ ‫وهزارهتی ناوخۆ دراوه به گهوره بهرپرسی‬ ‫پۆلیس جهنهرال ئیدریس ئهلترهیفی‪.‬‬ ‫کابینهکه له بیست وهزیر پێکهاتووه‬ ‫که ههژدهیان دانراون و دوانهکهی تریش‬ ‫له قۆناغی داهاتوودا دادهنرێن‪ .‬ههرچهنده‬ ‫حهمدۆک له کاتی راگهیاندنی کابینهکهدا‬ ‫وتی‪“ :‬ئهمڕۆ‪ ،‬قۆناغێکی تازه له مێژووی‬ ‫سودان دهستپێدهکات‪ .‬دهمانهوێت شهر‬ ‫کۆتایی پێبێت و ئاشتیهکی جێگیر‬ ‫بهدهست بهێنین‪ ”.‬بهاڵم هێشتا زووه‬ ‫بتووانرێت سیماکانی دیموکراسی له‬ ‫سودان بناسرێنهوه‪ .‬لهگهڵ ئهوهشدا‬ ‫سهرپێکهوتنی وتوێژهکان و گهیشتن به‬ ‫قۆناغی دامهزراندنی کابینهکه ئاسۆیهکه‬ ‫دهکرێت هیوای لهسهر ههڵبچنرێت‪.‬‬ ‫ئاڵنگاری سهرهکی ئهم حکومهته تازهیه‬

‫بهرقهرارکردنی ئاشتییه لهنێوان گروپه‬ ‫چهکدارهکان و حکومهتدا که بودجهیهکی‬ ‫زۆری حکومهت بۆ دابینکردنی سهقامگیری‬ ‫و زهوتکردنی ئهو چهکدارانهیه‪ ،‬پاشان‬ ‫وهک حهمدۆکیش وتی‪ ،‬زامنکردنی ئاشتی‬ ‫راستهوخۆ خەرجی سوپا کهم دهکاتهوه‬ ‫که تائێستا ڕێژهی ‪٪٨٠‬ی له بودجهی واڵت‬ ‫بردووه‪“ ،‬ئهگهر ئێمه خەرجی سەربازیی‬ ‫کهم بکهینهوه‪ ،‬پارهکه بۆ کهرتی‬ ‫تهندروستی و پهروهرده دهڕوات”‪.‬‬ ‫گفتوگۆی بهردهوامی چهند مانگی‬

‫ڕابردوو‪ ،‬بهرههمهکهی رێکەوتنهکهی مانگی‬ ‫ڕابردوو بوو بۆ دابهشکردنی دهسهاڵتهکان‬ ‫لهنێوان سوپا‪ ،‬الیهنه مهدهنییهکان و‬ ‫گروپهکانی ناڕهزایی و خۆپیشاندهران که‬ ‫دروستکردنی ئهم کابینهیهی لێکهوتهوه‪.‬‬ ‫کابینهکه بۆ سێ ساڵی داهاتوو دهبێ دواتر‬ ‫بڕیاره ههڵبژاردنی گشتی بهدوادابێ‪.‬‬ ‫ههرچهنده ئهم کابینهیه دهبوایه‬ ‫ههر دوای رێکەوتنهکهی مانگی رابردوو‬ ‫پێکبهاتایه‪ ،‬بهاڵ وتوێژهکان لهگهڵ‬ ‫هێزهکانی دیموکراتیخواز دوایخست‪.‬‬

‫له سی ساڵی رابردووی ژێر حوکمی‬ ‫بهشیردا‪ ،‬سودان بهدهست پێکدادانی‬ ‫ناوخۆیی و پهراوێزکهوتنی نێونهتهوهیی‬ ‫و قهیرانی ئابووری سهختهوه دهینااڵند‪.‬‬ ‫چهند مانگی ڕابردوو و پاش کهوتنی‬ ‫بهشیر تهنگژهو ملمالنییهکی زۆر ههبوو‬ ‫لهنێوان هێزهکانی ئاسایش و ئهو‬ ‫گروپه مهدهنییانهی داوای دیموکراسیان‬ ‫دهکرد‪ .‬ههروهها داوای چاکسازیی و‬ ‫قهرهبووکردنهوهی ئهو کهسانهیان دهکرد‬ ‫که له خۆپیشاندانهکاندا ببوونه قوربانی‪.‬‬

‫لهبهردهم حکومهتهکهی حهمدۆکدا‬ ‫کۆمهڵێک ئاڵنگاری سهخت ههیه که‬ ‫هیچ گهرەنتیهک نییه چارهسهکردنیان له‬ ‫توانای ئهم حکومهتهدابێ‪ .‬حکومهتهکه‬ ‫نهخشهڕێگایهکی ههیه له ماوهی شهش‬ ‫مانگدا کێشهی نێوان حکومهت و ئهو‬ ‫گروپه یاخیه چهکدارانه چارهسهر بکات که‬ ‫له سهردهمی بهشیردا سهریان ههڵدابوو‪.‬‬ ‫لهپاڵ ئهو کێشهیهدا که کێشهیهکی‬ ‫ئهمنی گرنگه دهبێت حکومهت ههوڵ بدات‬ ‫له لیستی ئهو واڵتانهی ئهمریکا وهک‬

‫هاوکاری تیرۆریزم ناساندوونی خۆی دهرباز‬ ‫بکات‪ ،‬لهوهش گرنگتر دهبێت مشووری‬ ‫پهیداکردنی کۆمهکێکی دارایی بخوات بۆ‬ ‫پڕکردنهوهی پێداویستیهکانی هاواڵتیان له‬ ‫سوتهمهنی و ئارد‪.‬‬ ‫حهمدۆک له وتاری ڕاگهیاندنی‬ ‫کابینهکهی هیوایهکی به ئاشتی بهخشی‬ ‫بهوهی گروپه چهکدارهکانی وهکو نهیار‬ ‫پێناسه نهکرد بهڵکو وتی‪“ :‬گروپه‬ ‫چهکدارهکان بهشێکی دانهبڕاوی شۆڕشن‬ ‫و ههلومهرجی سیاسی ههنووکه؛ لهپێناو‬ ‫ئاشتیدا دهرفهتیان پێدهدات‪”.‬‬ ‫ئاشتی و سهقامگیری له سودان به‬ ‫تهنیا بۆ سودانیهکان گرنگ نییه‪ ،‬بهڵکو‬ ‫کێشهیهکی ههرێمییه و هێزهکانی ناوچهکه‬ ‫ههوڵ دهدهن کاریگهریان ههبێ‪ .‬سعودیه‬ ‫و ئیمارات پهیوهندی جۆراوجۆر و ئاست‬ ‫جیاوازیان لهگهڵ بهرپرسه پلهبااڵکانی‬ ‫سوپای سوداندا ههیه‪ .‬تهنانهت پێشتر‬ ‫سعودیه هاوکاری عومهر بهشیری کردووه‬ ‫و حکومهتی سودان له سهردهمی بهشیردا‬ ‫‪ ٢٥‬ملیۆن دۆالری له شازادهی جێنشینی‬ ‫سعودیه وهرگرتووه‪.‬‬ ‫رێکەوتنهکهی مانگی ڕابردوو وایداناوه‬ ‫که له ‪ ٢١‬مانگی داهاتوودا بهشی‬ ‫سەربازیی “ئهنجومهنی سهروهری” واڵت‬ ‫که له سەربازییهکان و مهدهنیهکان‬ ‫پێکهاتووه سهرکردایهتی پرۆسیسی‬ ‫بهڕێوهبردنی واڵت دهکات و پاشان بۆ‬ ‫‪ ١٨‬مانگ سهرکردایهتیهکه دهدرێته باڵی‬ ‫مهدهنیهکان و ئینجا ههڵبژاردنێکی گشتی‬ ‫بهڕێوهدهچێت‪ .‬حکومهته تازهکهش له‬ ‫رووی تهکنیکیهوه واڵت بهڕێوهدهبات که‬ ‫حکومهتێکه نوێنهری ههموو الیهنهکانی‬ ‫تێدایه‪.‬‬ ‫له ههموو دۆخهکاندا‪ ،‬ههلومهرجی‬ ‫تازهی سودان تاقیکردنهوهیهکی گرنگه‬ ‫نهک تهنیا بۆ حکومهتهکهی حهمدۆک؛‬ ‫بگره تاقیکردنهوهیهکی سهخته بۆ‬ ‫سودانیهکانیش که توانا و بڕ و وزهی‬ ‫ئهوان بۆ بنیادنانی دیموکراسی له‬ ‫مهحهک دهدات‪ .‬هێشتا زووه بڕیار لهسهر‬ ‫ئهنجامهکهی بدرێت‪ ،‬بهاڵم سهرهرای زۆری‬ ‫ئاستهنگهکان‪ ،‬هیواکانیش زۆرن‪.‬‬

‫ن�� ڵ ��ودەو �ڵ�ە ت��ی‬

‫‪8‬‬ ‫بریگزیت سهری‬

‫کێی تر دهخوات؟‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬ ‫ژمارە (‪ )33‬سێشەممە ‪2019/9/10‬‬

‫هەلومەرجی سیاسی تورکیا‬

‫سکپڕە بە ژانی لەدایکبوونی حزبێکی گەورە‬

‫زەمەن‬ ‫ڕۆژی ‪٣‬ی سێپتهمبهر‪ ،‬واته سێشهممهی ڕابردوو‬ ‫پهرلهمان ڕیسهکهی بۆریس جۆنسنی کردهوه بە‬ ‫خوری‪ ،‬به دیاریکراویش گورزهکه یهکێک له ئهندام‬ ‫پهرلهمانهکانی پارتهکهی خۆی لێی وهشاند‪.‬‬ ‫فیلیپ لی‪ ،‬که ‪ ٢٧‬ساڵه ئهندامی پارتی‬ ‫کۆنزهرڤاتیڤەو ‪ ٩‬ساڵه ئهندامی پهرلهمانه له گهرمهی‬ ‫وتوێژ لهسهر بابهته ههره گهرمهکهی بهریتانیا بۆ‬ ‫چوونهدهرهوه له یهکێتی ئهوروپا‪ ،‬ڕیزی پارتهکهی‬ ‫خۆی جێهێشت و پهیوهست بوو به پارتی لیبراڵ‬ ‫دیموکراتهوه‪ ،‬که نهیاری بۆریس جۆنسن و حزبهکهین‪،‬‬ ‫بهمهش بهرهی جۆنسن زۆرایهتییان لەدهستدا‪.‬‬ ‫بهاڵم سهرئێشهکهی بۆریس جۆنسن جگه له‬ ‫نهیارهکانی و بهتایبهتی پارتی کرێکاران‪ ،‬ههر به‬ ‫تهنیا فیلیپ لی نییه‪ ،‬بهڵکو ‪ ٢١‬ئهندام پهرلهمانی‬ ‫پارتهکهی خۆشیهتی که لێی ههڵگهڕاونهتهوەو‬ ‫لهم کاته قورسهی سیاسهتکردنیدا پشتی ناگرن و‬ ‫بهرهیهکیان پێکهێناوه پێیان دهڵێن ‘هاوپهیمانی‬ ‫یاخیهکان’‪ .‬سهرهڕای ئهوهی جۆنسن ههڕهشهی‬ ‫دهرکردنیان له حزب لێدهکات‪ ،‬بهاڵم ئهوان تاکو‬ ‫ئێستاش سوورن لهسهر ئهوهی دژی ههر ههوڵێک‬ ‫دهبن بۆ چوونه دهرهوهی بهریتانیا بهبێ ڕێکهوتن‬ ‫که جۆنسن تهقهالی بۆ دهدا‪ .‬بهاڵم بۆریس جۆنسن‬ ‫دهتوانێت له حزب دهریان بکات؟ بههانهیهکی‬ ‫یاسایی ههیه؟ بەتایبهت له ڕووی مۆراڵیهوه سهخته‬ ‫بۆ جۆنسن لهکاتێکدا له ڕیزی یاخیهکاندا نیکۆاڵس‬ ‫سۆمس دهبینرێت که نهوهی وینستۆن چهرچڵه‪،‬‬ ‫چهرچڵێک که بۆریس جۆنسن خۆی و بهریتانیهکانیش‬ ‫به پاڵهوانی نهتهوهیی خۆیانی دهزانن‪.‬‬ ‫ههرچهنده بۆریس جۆنسن دهمێکه بڕیاری داوه‬ ‫که دهبێت بهریتانیا یهکێتی ئهوروپا جێبهێڵێت‪ ،‬وهک‬ ‫خۆی دهڵێت ئهمجاره ‘ئهگهرو بهاڵم نییه’‪ ،‬بۆ ئهو‬ ‫مهبهستەو بۆ بهستنی دهستی پهرلهمان له نواندنی‬ ‫کردارێک بۆ ڕێگهگرتن له مهرامهکانی‪ ،‬جۆنسن ماوهی‬ ‫پشووی پهرلهمانی تاکو ‪١٤‬ی ئۆکتۆبهر درێژکردهوه‬ ‫که به ‘ههڵپهساردن’ی پهرلهمان ناودێرکراوەو زۆر‬ ‫کهس له بهریتانیا ئهو کاره به کودهتا ناودهبهن‪،‬‬ ‫بهاڵم پهرلهمان له دوا دوو ڕۆژی پشووی خۆیدا‬ ‫وهک دهڵێن داری دا به ڕۆحی جۆنسنداو ههموو‬ ‫ڕیسی چهند ههفتهی ڕابردووی لێکردهوه خوری که‬ ‫ئهمجارهیان ههرچۆنێک بڕێسرێتهوه به دڵی جۆنسن‬ ‫نابێت‪.‬‬ ‫پهرلهمان که تهنیا دوو ڕۆژی لهبهردهمدا بوو‬ ‫پێش ماوهی ههڵپهساردنهکه‪ ،‬واته سێشهممەو چوار‬ ‫شهممە‪ ،‬بهو دوو ڕۆژه توانی یاسایهک دهربکات که‬ ‫جۆنسن ناچار بکات بهوهی بۆی نییه بهبێ ڕێکهوتن‬ ‫له یهکێتی ئهوروپا بچێته دهرهوه‪ .‬واته ئیتر بۆریس‬ ‫جۆنسن بژارهکانی سنووردارن و بهدڵی خۆیشی نیین‪.‬‬ ‫ئەی جۆنسن چی بکات؟‬ ‫ئێستا یاساکه دهرکراوەو ئیتر بۆریس جۆنسن‬ ‫ناتوانێت بهبێ ڕێکهوتن ئهوروپا جێبهێڵێت‪ ،‬کهواته‬ ‫ئهگهر پهرلهمانی بهریتانیا نهیتوانی دهنگ لهسهر‬ ‫ڕێکهوتنێکی تر بدات (که ئهستهمه زۆر بتوانێت)‬ ‫دهبێت جۆنسن داوا له یهکێتی ئهوروپا بکات‬ ‫کاتی چوونه دهرهوهکه درێژبکهنهوه‪ ،‬بهاڵم بۆریس‬ ‫جۆنسن دهڵێت داوا له یهکێتی ئهوروپا ناکات بۆ‬ ‫درێژکردنهوهی ماوهکەو داوای ههڵبژاردنی پێشوهخت‬ ‫دهکات‪ ،‬بهاڵم خۆ ئهوهشیان ههر به کهیفی خۆی‬ ‫نییه‪ ،‬چونکه ئهمجارهیان بۆ بڕیاردان لهسهر‬ ‫ههڵبژاردنی پێشوهخت دهبێت دوو لهسهر سێی‬ ‫ئهندامانی پهرلهمان دهنگی بۆ بدهن‪.‬‬ ‫جارێ تاکو ‪١٤‬ی ئۆکتۆبهر پهرلهمان له پشوودایه‪،‬‬ ‫حیزبهکان سهرقاڵی کۆنفرانسی سااڵنهی خۆیان‬ ‫دهبن‪ ،‬که بێگومان بابهتی بریگزیت بابهتێکی گهرمی‬ ‫ناوخۆی حزبهکانیش دهبێت‪ ،‬بهاڵم کهشوههوای‬ ‫سیاسی و وتوێژ دهربارهی بریگزیت گهرمتر دهبێتو‬ ‫ههموو ئهگهرهکان بۆ ئهوه دهچن که بژاردهکان به‬ ‫دڵی بۆریس جۆنسن نابن و دوور نییه بریگزیت‬ ‫سهری ئهویش بخوات‪.‬‬

‫ئاودێر‌حه‌کیم‬ ‫له ماوهی چهند مانگی ڕابردوودا ههزاران‬ ‫ئهندامی ئاکهپه وازیان له حزبهکهیان‬ ‫هێناوه‪ .‬ناڕهزایهتی لهناو حزبهکەو ڕهخنه له‬ ‫جۆری سهرکردایهتی و ئاراستهی سیاسهتی‬ ‫ئهردۆگان ههزاران ئهندامی بۆ دهرهوهی‬ ‫پارتهکه پاڵپێوهناوه‪.‬‬ ‫فاتمه یاڤوز که ئهندامێکی پله بااڵی لقی‬ ‫ژنانی ئهستهنبوڵی پارتی دادو گهشهپێدان‬ ‫بووه رایگهیاند‪ ،‬که ژمارهی ئهو ئهندامانهی له‬ ‫یهک ساڵی رابردوودا ئاکهپهیان جێهێشتووه‬ ‫زۆر زیاتره له نیو ملیۆن کهس‪‘ .‬ئهو ژمارانه‬ ‫وردو تهواو نیین‪ ،‬بهاڵم من بیستوومه‪.‬‬ ‫وازهێنانهکان بهشێوهێهکی ڕێکخراوو پالن بۆ‬ ‫دانراو نین‪ ،‬زۆربهی دهستلهکارکێشانهوهکان‬ ‫بڕیاری کهسیین‪ ،‬بهاڵم له دوای ئهم قۆناغهوه‬ ‫دهبن به کارێکی ڕێکخراوو به پالن‪ ’.‬فاتمه‬ ‫وایوت‪.‬‬ ‫ئاکهپه حزبێکی گهورهیه له تورکیاو‬ ‫بهپێی ههندێک سهرچاوه زیاتر له ‪ ٩‬ملیۆن‬ ‫ئهندامی ههیه‪.‬‬ ‫ماوهیهکه مشتومڕێکی سیاسی ههم لهناو‬ ‫حزب و ههم لهناو فهزای سیاسی تورکیادا‬ ‫ههیه سهبارهت به دروستکردنی حزبێکی‬ ‫سیاسی تر که فیگهره سهرهکیهکانی ههر‬ ‫ئهو فیگهرانهن که پێشتر ئهندامی دیاری‬ ‫پارتی دادو گهشهپێدان بوون و ئهرک و‬ ‫بهرپرسیارێتی گرنگی دهوڵهتییان ههبووه‪،‬‬ ‫له ههمووان زیاتر که ناوی دێت ئهحمهد داود‬ ‫ئۆغڵوی سهرۆک وهزیرانی پێشتره که ساڵی‬ ‫‪ ٢٠١٦‬ناچارکرا دهست له کار بکێشێتهوه‪.‬‬ ‫فاتمه یاڤوز دهڵێت بڕیارهکهی ئهو‬ ‫شەخسییەو ویستوویهتی نیشانی بدات‬ ‫که داودئۆغڵو به تهنیا نییه‪ .‬ئێستا‬ ‫ورده ورده خهریکه تیمێک له ئهندامانی‬ ‫دهبێت‪.‬‬ ‫فۆرموله‬ ‫دهستلهکارکێشاوه‬ ‫لهبهرانبهریشدا ئهردۆغان و پارتهکهی‬ ‫دهستیان کردووه به ههڵمهتێکی دهرکردن له‬ ‫حزب بۆ ئهوهی ئهندامانی ناڕازی کهمتر بتوانن‬

‫ژمارهی ئهو ئهندامانهی‬ ‫له یهک ساڵی‬ ‫رابردوودا ئاکهپهیان‬ ‫جێهێشتووه زۆر زیاتره‬ ‫له نیو ملیۆن کهس‬

‫کاریگهری بکهنه سهر کهشوههوای ناوخۆی‬ ‫حزب‪ ،‬ئهوانهی لهسهر ڕهخنهکانیشیان له‬ ‫سیاسهتی ئاکهپه لهناو حزبدا تهنگیان‬ ‫پێههڵچنرا ئهیهان سهفهر ئوستون سهرۆکی‬ ‫کۆمیسیۆنی مافی مرۆڤی پهرلهمان‪ ،‬عهبدوڵاڵ‬ ‫باشچی جێگری چهیرمانی پێشتری حزب‬ ‫له ئیستهنبوڵ ههروهها سێلجوک ئۆزداگ‬ ‫بوون‪ .‬ئێستا ههموویان به شێنهیی خهریکی‬ ‫دروستکردنی جواڵنهوهیهکی سیاسی ترن‪.‬‬ ‫له دوای دۆڕانه گورچکبڕهکهی ئاکهپه له‬ ‫ههڵبژاردنهکهی مانگی ئازارداو بهدیاریکراوی‬ ‫له شاره گهورهکانی وهکو ئیستهنبوڵ و‬ ‫ئهنکهره‪ ،‬جارێکی تر ڕۆشنایی مێدیایی‬ ‫کهوتهوه سهر ئهحمهد داودئۆغلو که ڕۆژێک‬ ‫له ڕۆژان به پیاوی دهستهڕاستی ئهردۆغان‬ ‫دهزانرا‪.‬‬ ‫لهکاتی ههڵبژاردنهکانی کۆتایی مانگی‬ ‫ئازاردا‪ ،‬ڕهخنهو گلهیی دهنگدهران له خراپی‬ ‫باری ئابووری خۆیان بوو که هۆکارهکهشیان‬ ‫به سیاسهتی ئهردۆغان و ئاکهپه دهزانی‪،‬‬ ‫بهتایبهتیش داڕمانی بههای لیرهی تورکی‪.‬‬

‫ئیتر شکانی ئاکهپه له ههڵبژاردنهکاندا‬ ‫دهروازهی بۆ ڕهخنهی نهیارانی ئهردۆغان‬ ‫لهناو حزبدا خسته سهر پشت و داودئۆغڵو‬ ‫ئۆباڵی ئهو شکستانهی خسته ئهستۆی‬ ‫ئهو ئاراستهیهی حزب که کهوتۆته ناو‬ ‫ههماههنگی و هاوپهیمانی لهگهڵ پارتی‬ ‫بزوتنهوهی نهتهوهیی راستی پهڕگیر‪.‬‬ ‫ئێستا ههلومهرجی سیاسی تورکیا سکپڕه‬ ‫به چهند ئهگهرێک که ههموو ئاماژهکان بۆ‬ ‫ئهوه دهچن که له چهند مانگی داهاتوودا‬ ‫بهرئهنجامی ئهو ژانه دروستبوونی حزبێکی‬ ‫دیکه دهبێت‪.‬‬ ‫ئهردۆغان تینی بۆ هاتووه‪ ،‬ئهگهر‬ ‫وانهبووایه ئاسان نهبوو به داودئۆغڵوو عهلی‬ ‫باباجان بڵێ ‘خیانهتکاران’‪ .‬خۆی دهزانێت‬ ‫کوێی دێشێت‪ ،‬چونکه دروستکردنی حزبێکی‬ ‫تر که لهناو ئاکهپهوه ههڵقواڵبێت بهشێکی‬ ‫دیاری ئهندامانی حزب و دهنگدهرانی ئاکهپه‬ ‫بۆ خۆی دهبات‪ ،‬لهوهش زیاتر بهشێکی‬ ‫دیاری ئهندامانی ئێستای پهرلهمان لهسهر‬ ‫لیستی ئاکهپه بهو بزوتنهوهوه پهیوهست‬ ‫دهبن و ئیتر ئهردۆغان و حزبهکهی چیدیکه‬ ‫زۆرینهی پهرلهمانیان به دهستهوه نابێت‪.‬‬ ‫ههڕهشهی دهرکردن له داودئۆغڵوو‬ ‫ئهندامانی دیاری تر که ڕهخنهی ئهردۆغان‬ ‫دهکهن‪ ،‬پالنی ئهردۆغانه بۆ ئهوهی بتوانێت‬ ‫کات و ڕێسای یاریهکه لهو ئهندامانه تێکبدات‬ ‫و ڕێگر بێت لهوهی ههلومهرجێکی دروست‬ ‫بخولقێت بۆ دروستبوونی بزوتنهوهیهکی‬ ‫سیاسی تر‪ ،‬بڕیارهکهی ئاکهپەو کۆمیتهی‬ ‫جێبهجێکاری ئهو حزبه له کۆبوونهوه چوار‬ ‫کاتژمێریهکهی ڕۆژی دوو شهممهی ههفتهی‬ ‫ڕابردووش به دهرکردنی داودئۆغڵوو و ئەو‬ ‫سێ ئهندامه دیارهی تر ههر لهو نیهتهوه‬ ‫سهرچاوهی گرتووه‪.‬‬ ‫توندبوونی ئهردۆغان بهرانبهر ناڕازیهکانی‬ ‫ناو حزب و ههوڵی دهرکردن و دهرپهڕاندنیان‬ ‫دهکرێت ئهنجامێکی پێچهوانهی ههبێت بۆ‬ ‫ئهردۆغان‪ ،‬چونکه دهکرێت ناڕهزایی زیاتر‬ ‫لهناو حزبدا دروست بکات و خهڵکێکی زۆری‬ ‫تر تهڤلی ئهو بزوتنهوهیه بن که فیگهری‬

‫ئهردۆغان تینی‬ ‫بۆ هاتووه‪ ،‬ئهگهر‬ ‫وانهبووایه ئاسان‬ ‫نهبوو به داودئۆغڵوو‬ ‫عهلی باباجان بڵێ‬ ‫‘خیانهتکاران’‬ ‫گرنگ و دیاری سیاسهتی تورکی به نیازن‬ ‫بیخهنه سهر پێ که ئهوانیش داودئۆغڵو‪،‬‬ ‫عهبدوڵاڵ گیول‪ ،‬عهلی باباجان‪ ،‬سێلجوک‬ ‫ئوزداگ‪ ،‬ئهبدواڵ باشچی و ئهیهان سهفهر‬ ‫ئوستون و چهندان فیگهری ناوچهیی تری‬ ‫حزب‪.‬‬ ‫ئهردۆغان وهک چۆن له سیاسهتی گشتی‬ ‫تورکیادا هێڵێکی توندی گرتووه‪ ،‬ئاواش‬ ‫لهناو حزبدا توندی و گرژی پێ له سازش‬ ‫باشتره‪ ،‬بهاڵم ههروهک چۆن سیاسهتی‬ ‫توندی ئهردۆغان تورکیای زیاتر پهراوێز‬ ‫خستووه‪ ،‬بههای دراوهکهی دابهزاندووه‪،‬‬ ‫شهڕێکی ماڵوێرانکهری له سوریاو ناو‬ ‫تورکیاشدا ههڵگیرساندووەو پرۆسهی‬ ‫ئاشتی پهکخستووه‪ ،‬ئاواش سیاسهتی توند‬ ‫بهرانبهر نهیارانی ناوخۆی حزبهکهی هیچ‬ ‫دهرئهنجامێکی ئهرێنی نابێت بۆ ئاکهپه‪،‬‬ ‫بهاڵم دوور نییه ئهنجامهکانی بۆ پرۆسهی‬ ‫سیاسی تورکیا ئهرێنی بن و دواجار‬ ‫ههژموونی ئهردۆغان الواز بکات و زهمینه‬ ‫بۆ دهستپێکردنهوهی ئاشتی خۆش بکات‪.‬‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫ژمارە (‪ )33‬سێشەممە ‪2019/9/10‬‬

‫��ورد�� ت�ان�� ی�ی‬

‫‪7‬‬

‫سەرۆک شارەوانى شەمرخ لە مێردین‪:‬‬

‫پژاک و کۆمەڵە‬

‫* لە یەکێتى ئەوروپا سکااڵمان تۆمار کردووە‬

‫لە دەرەوەى دانوستان‬

‫* دەوڵەتی ئەردۆغان لە ژن دەترسێت‬ ‫ناڵە نۆزایدن‪ ،‬سەرۆک شارەوانى‬ ‫شەمرخى سەر بە پارێزگاى مێردین لە‬ ‫باکوورى کوردستان لەم چاوپێکەوتنەدا‬ ‫لەگەڵ “زەمەن” باس لە دۆخى‬ ‫شارەوانییەکان دەکات و دەڵێت‪ :‬ئەکەپەو‬ ‫مەهەپە بەرەو ئەوە دەڕۆن سەرۆک‬ ‫شارەوانییەکانى تریش لە هەدەپە‬ ‫بسەننەوە‪.‬‬ ‫سەرۆک شارەوانى شەمرخ ئاماژە‬ ‫بەوەش دەکات‪ ،‬یەکێتى ئەوروپایان‬ ‫لەو پێشێلکارییانە ئاگادار کردووەتەوەو‬ ‫پارێزەریشیان بۆ کەیسەکەیان دابین‬ ‫کردووە‪.‬‬

‫ئەنوەر حسێن (بازگر)‬

‫سازدانی‪ :‬هێمن حەسەن‬

‫* هۆکار چی بوو ئەکەپە لەم کاتەدا‬ ‫سێ شارەوانى لە هەدەپە سەندەوە؟‬ ‫ دەوڵەتى ئەردۆغان لە دڵسۆزى و‬‫کارکردنى جدى هاوسەرۆکى شارەوانییەکان‬ ‫ترسا‪ ،‬لە سیستمى بەڕێوەبردنى هەدەپەو‬ ‫لە چاالکبوونى هاوسەرۆکى شارەوانییەکان‬ ‫ترسى زۆرى لێ نیشتبوو‪ .‬چونکە‬ ‫شارەوانییەکانى ئەوان بەجۆرێکى تر کار‬ ‫دەکەن کە جیاوازن لەوەى ئێمە‪ ،‬هاوسەرۆکى‬ ‫شارەوانییەکانى ئێمە نوێنەرى راستەقینەى‬ ‫گەلن و بۆ گەل کار دەکەن نەک خزمەتى‬ ‫حزب‪ .‬لەگەڵ ئەوانەشدا ئەردۆغان بیانووى‬ ‫زۆرە بۆ دژایەتیکردنى گەلى کورد‪ ،‬یەکێک‬ ‫لەو رێگایانە سەندنەوەى شارەوانییەکانە لە‬ ‫هەدەپە لەو رێگەیەکەوە دوژمنایەتى خۆى‬ ‫زیاتر دووپات دەکاتەوە‪.‬‬ ‫* ئەو هۆکارەى ئەردۆغان باسى‬ ‫دەکات کە پارەى دەوڵەت بۆ پەکەکە‬ ‫نێردراوە‪ ،‬ئەم تۆمەتە سەرچاوەکەی لە‬ ‫چیەوە هاتووە؟‬ ‫ نەخێر راست نییە لەالیەک ئەمە‬‫تۆمەتێکى هەڵبەستراوى ئەردۆغان و‬ ‫حکومەتەو لەالیەکى تریشەوە ئەکەپەو‬ ‫مەهەپەن‪ .‬ئەوان سەریان سوڕماوە لەو‬ ‫پەیوەندییە بەهێزەى هەدەپەو گەل بۆ‬ ‫دابڕاندنى هەدەپەو گەل پێویستیان بەوەبوو‬ ‫ئەو بیانووە بدۆزنەوە‪ .‬بەاڵم ئەوە هەرگیز‬ ‫روونادات‪ ،‬گەل زیاتر لە جاران پشتیوانى‬ ‫ئێمە دەکەن‪ .‬ئیستا دەبینن لە زۆرێک لە‬ ‫شارەکانى باکوور خۆپیشاندانەو گەل خۆى‬ ‫خاوەندارێتى شارەوانییەکان دەکات‪ ،‬بۆیە‬ ‫ئەوە نەک بیانووە‪ ،‬بەڵکو بوختانیشە‪.‬‬ ‫* دەوڵەت هیچ بەڵگەیەکى لەبەردەستە‬ ‫بۆ سەلماندنى ئەو تۆمەتانەى دەیانداتە پاڵ‬ ‫سەرۆک شارەوانیەکان؟‬ ‫ نەخێر بەڵگەیان نییە‪ ،‬ئێمە وتوومانە‬‫فەرموون بەڵگەکانتان بخەنەڕوو‪ ،‬ئەوە‬ ‫دادگا هەیە سکااڵ لەسەر هاوسەرۆکانى‬ ‫شارەوانى ئێمە تۆمار بکەن با دادگا‬ ‫بانگهێشتیان بکات‪ .‬ئەوان نە سکااڵ تۆمار‬ ‫دەکەن و نە دۆسیەیەکى لەو شێوەیان لە‬ ‫دادگا کردووەتەوە‪ ،‬هەروا بە هەڕەمەکى‬

‫ئەردۆغان لە سیستمى‬ ‫بەڕێوەبردنى هەدەپەو لە‬ ‫چاالکبوونى هاوسەرۆکى‬ ‫شارەوانییەکان دەترسێت‬

‫جەهەپە ئێستا وردە وردە‬ ‫دەنگى ناڕەزایەتى خۆى‬ ‫بەرز دەکاتەوە لە ترسى‬ ‫سەندنەوەى سەرۆک‬ ‫شارەوانییەکانى‬

‫شەش هاوسەرۆکى شارەوانى ئێمەیان‬ ‫لە کار دوورخستووەتەوە‪ .‬دەبوو ئەوان‬ ‫لە دادگا سکااڵیان لەسەر هاوسەرۆکانى‬ ‫شارەوانى ئێمە تۆمار بکردایەو بەڵگەو‬ ‫دیکۆمینتیان بخستایەتەڕوو‪ ،‬ئەردۆغان‬ ‫لەناو حزبەکەی خۆیداو لە هەموو الیەکەوە‬ ‫شکستى هێناوە ئیدى ئێستا نازانێ چی‬ ‫بکات‪ ،‬بۆیە پەالمارى هەموو کەس دەدات‪.‬‬ ‫* لەبەرامبەر ئەو تۆمەتانەى خراوەتە‬ ‫پاڵ سەرۆک شارەوانییەکان‪ ،‬هەدەپە هیچ‬ ‫سکااڵیەکی تۆمار کردووە؟‬ ‫ هەدەپە خەریکى ئامادەکارییە بۆ‬‫ئەوەى سکااڵ لە دادگا تۆمار بکات لەسەر‬ ‫ئەو تۆمەتانەى کە هەم ئاراستەى کراون‬ ‫و هەم کە سەرۆک شارەوانییەکان لە‬ ‫دەرەوەى یاساو دادگا البراون‪ .‬هەمووشمان‬ ‫ئەوە دەزانین کە لە تورکیا نە دیموکراسى‬ ‫هەیەو نە یاسا حکوم دەکات‪ ،‬شتەکان‬ ‫لە دەستى دەوڵەت و ئەردۆغاندایە‪ ،‬بۆیە‬ ‫هەرچى بکەین رەنگە ئەنجامێکى ئەوتۆى‬ ‫نەبێ‪ .‬بەڵکو لە خەبات و تێکۆشانى خۆمان‬ ‫بەردەوامین و هەر رێگەیەک پێویستبێ‬ ‫دەیگرینە بەر‪.‬‬ ‫* بەو پێیەى تۆ سەرۆکى شارەوانى‬ ‫قەزایەکى گەورەى سەر بە مێردینى‪ ،‬هیچ‬ ‫مەترسیەک لەسەر سەرۆک شارەوانییەکانى‬ ‫تریش هەیە بۆ الدانیان؟‬ ‫ هەدەپەو گەل هیچ ترسێکیان لەو‬‫جۆرە کارانە نییە‪ ،‬ئێمە ئیرادەیەکى‬ ‫مەزنترمان هەیە بەراورد بە سەندنەوەى‬ ‫شارەوانییەکان‪ .‬ئەکەپەو مەهەپە بەرەو‬ ‫ئەوە دەڕۆن سەرۆک شارەوانییەکانى‬ ‫تریش لە هەدەپە بسەننەوە‪ .‬بەاڵم ئێمە‬ ‫ئەوە قبوڵ ناکەین و گەلیش قبوڵى‬ ‫ناکات‪ ،‬شارەوانییەکان هى گەلن و خۆى‬ ‫هەڵیبژاردوون و هەرگیز قەیومیش قبوڵ‬ ‫ناکات‪.‬‬ ‫* ئەو رێگاو میکانیزمانە چین کە ئێوە‬ ‫قبوڵى ناکەن شارەوانییەکانى ترتان لێ‬ ‫بسەننەوە؟‬ ‫ ئەو شارەوانییانە بە دەنگى گەل‬‫بەدەستهاتوون و گەلیش بڕیاریان لەسەر‬

‫لەگەڵ ئێران‬

‫دەدات‪ .‬دەبینن کە ئەمڕۆ گەل لەسەر‬ ‫شەقامەو لەبەردەم شارەوانییەکاندا‬ ‫بەرخۆدانى مەزن دەکەن‪ ،‬رێگاى خەبات‬ ‫و تێکۆشانى ئێمەش جۆراو جۆرن‪ .‬بەاڵم‬ ‫رێگاى دیموکراسى و مەدەنى و یاسایین‪،‬‬ ‫ئێمە تەنیا رێگاى ئاشتیمان هەیە بۆ‬ ‫بەرگریکردن لە خۆمان و شارەوانییەکانمان‪،‬‬ ‫دەبینن کچ و ژنانى ئێمە چۆن هاتوونەتە‬ ‫سەر شەقام و دەڵێن یان دەمرین یان‬ ‫ناهێڵین ئیرادەمان لێ زەوت بکەن‪.‬‬ ‫* لەالیەن دەوڵەتەوە هیچ هەڕەشەیەکى‬ ‫دوورخستنەوە بۆ ئێوە نەهاتووە وەک‬ ‫سەرۆک شارەوانییەکانى ترى هەدەپە؟‬ ‫ تائێستا هیچ هەڕەشەیەک لە هەڤااڵنى‬‫ئێمە نەکراوە هەر کەس کارى خۆى دەکات‪،‬‬ ‫تائێستا نەبووە جا نازانم لە داهاتووش‬ ‫چۆن دەبێ‪.‬‬ ‫* هەڵوێستى جەهەپە چۆنە لەسەر‬ ‫دوورخستنەوەى شارەوانییەکانتان؟‬ ‫ ئەوانیش دەڵێن پشتیوانى ئێوە‬‫دەکەین ئەوەى کراوە بە راست نایبینین‬ ‫و کارێکى نادیموکراسى و نایاساییە‪.‬‬ ‫ئەوان پێیانوایە کە سیستمێکى فاشیست‬ ‫لە تورکیا هاتووەتە ئاراوە‪ ،‬دەڵێن ئەوە‬ ‫دژایەتیەک نییە بەتەنیا لەدژى کورد‪،‬‬ ‫بەڵکو مەترسیەکە لەسەر شارەوانییەکانى‬ ‫جەهەپەش‪ ،‬بۆیە جەهەپە ئێستا وردە‬ ‫وردە دەنگى ناڕەزایەتى خۆى بەرز‬ ‫دەکاتەوە لە ترسى سەندنەوەى سەرۆک‬ ‫شارەوانییەکانى‪.‬‬ ‫* مەترسى ئەو قەیومانە چین کە لە‬ ‫شوێنى سەرۆک شارەوانیەکانى هەدەپە‬ ‫دادەنرێن؟‬ ‫ پێش هەموو شتێک هەموو‬‫ئەو کەسانەى سەر بە هەدەپەن لە‬ ‫کارو ئیشەکانیان دووریان دەخەنەوە‬ ‫بەتایبەت ژنەکان‪ ،‬هەرچى هەبێ دەریان‬ ‫دەکەن‪ .‬ئێمە چیمان بنیات نابێ ئەوان‬ ‫هەڵیدەوەشێننەوە‪ ،‬تەنانەت ناهێڵن بە‬ ‫بەردەمى شارەوانییەکانى خۆشماندا بڕۆین‪.‬‬ ‫من سەرۆک شارەوانییەکەم لە شارێکى سەر‬ ‫بە مێردین‪ ،‬ئەو قەیومەى هاتووەتە مێردین‬

‫هەدەپە سکااڵ لە دادگای‬ ‫تورکیا تۆمار دەکات‬ ‫لەسەر ئەو تۆمەتانەى‬ ‫کە ئاراستەى کراون‬

‫دەوڵەت دەڵێت‪ :‬دەبێ‬ ‫هەر لەناو بیناى‬ ‫شارەوانیدابن و نەچنە‬ ‫ناو خەڵک‬

‫رێگەى نەدا بۆ ماوەى چل و هەشت سەعات‬ ‫بچمە بیناى شارەوانییەکەى خۆمەوە! نەک‬ ‫هەر ئەوەش رێگەى نەدا بچمە شارى‬ ‫مێردینیش هۆکارەکەش ئەوەیە لە ژن‬ ‫دەترسن‪.‬‬ ‫* رێگرییەکانى بەردەم کارەکانى تۆ‬ ‫وەک سەرۆک شارەوانییەک چیە؟‬ ‫ رێگرى زۆر هەن‪ ،‬دێن دەڵێن ئێوە‬‫چی دەکەن لێرە‪ ،‬دەڵێین ئێمە ژنین و گەل‬ ‫هەڵیبژاردووین و خزمەتى گەل دەکەین‪.‬‬ ‫زۆر سەیرە زیاتر لە هەموو شتێک لە‬ ‫ژن دەترسن‪ ،‬بۆ نموونە سەردانى ناحیەو‬ ‫گوندەکان دەکەین بزانین کێشەو گرفتى‬ ‫خەڵک چیەو چیان پێویستە ناهێڵن‪ ،‬دەچن‬ ‫رێگاى گوندەکان دەگرن و ناهێڵن لەگەڵ‬ ‫گەل رووبەڕووى یەکتر ببینەوەو گفتوگۆ‬ ‫بکەین‪ .‬دەڵێن دەبێ هەر لەناو بیناى‬ ‫شارەوانیدا بن و نەچنە ناو خەڵک‪.‬‬ ‫* لەسەر البردنى شارەوانییەکان‬ ‫یەکێتى ئەوروپاتان ئاگادار نەکردووەتەوە؟‬ ‫ یەکێتى ئەوروپاش هەڵوێستى خۆى‬‫دەربڕی و دژى ئەو کارەى دەوڵەتى‬ ‫ئەردۆغانن‪ ،‬بە کارێکى راست نایببنن‪.‬‬ ‫هاوسەرۆکى شارەوانییەکان نامەیەکیان‬ ‫ئاراستەى یەکێتى ئەوروپا کردووە‪،‬‬ ‫پارێزەرەکانیشیان سەردانى یەکێتى‬ ‫ئەوروپایان کردووە بۆ تۆمارکردنى سکااڵ‬ ‫لە دژى ئەو بڕیارەى ئەردۆغان کە ئەو‬ ‫ناحەقییە قبوڵ ناکەین‪.‬‬ ‫* دەوترێت الدانى ئەو سێ سەرۆک‬ ‫شارەوانییە بۆ بێهیواکردنى هەدەپەو‬ ‫کوردبوو بە دەستپێکردنەوەى پرۆسەى‬ ‫ئاشتى لە تورکیا؟‬ ‫ هیواى هەدەپەو گەلى کوردیش بە‬‫دوورخستنەوەى سەرۆک شارەوانیەکان‬ ‫بۆ دەستپێکردنەوەى پرۆسەى ئاشتى‬ ‫ناشکێ‪ .‬ئەردۆغان مەبەستى ئەوەیە کورد‬ ‫بێ هیوا بکات لە ئاشتى کە جارێکى تر‬ ‫دەست پێ ناکاتەوە‪ ،‬بەاڵم ئێمە هەرگیز لە‬ ‫ئاشتى بێهیوا نابین و ماندووش نابین لە‬ ‫خەباتکردن بۆ بەدەستهێنانى مافەکانمان‬ ‫بە رێگاى ئاشتی‪.‬‬

‫کاتێک پەیوەندییەکانى واشنتۆن – تاران لە ئەوجى خراپیدایە‪،‬‬ ‫ئۆپۆزسیۆنى ڕۆژهەاڵتى کوردستان خەریکى دانوستانە لەگەڵ‬ ‫کۆمارى ئیسالمى ئێران و تا ئێستا نزیک بە پێنج گێمى دانیشتنەکان‬ ‫لە ئۆسلۆ بەڕێوەچووە‪.‬‬ ‫ئەگەرچى پارادۆکسێک لەم کارەى ڕۆژهەاڵتییەکان دەبینرێت‪ ،‬ئایا‬ ‫پێیانوایە ئێران بە ڕاستى دانوستان دەکات و مافەکانى گەلى کورد‬ ‫دەستەبەر دەکات؟ یان بێئومێد بوون لە ئەمریکا‪ ،‬چ لە دۆستایەتى‬ ‫یان پاڵپشتى کردن و ڕووخاندنى ئێران کە چاوەڕوانیان دەکرد؟ گەر‬ ‫ئەم دوو حاڵەتە نەبێت! ڕەنگە ماندوو بووبن و بیانەوێت بە ئاکام‬ ‫بگەن‪ ،‬یان النیکەم وچانێک بدەن و ئەزموونى دانوستانى نێوان‬ ‫(ى‪.‬ن‪.‬ک) و عێراقى ساڵى ‪ 1984‬دووبارە بکەنەوە‪ ،‬ڕەنگە خۆشیان‬ ‫بڵێن مفاوەزات بەشێکە لە دبلۆماسییەت ئەوەش دروستە‪!!...‬‬ ‫بەپێى هەندێک سەرچاوەى نزیک لەو کۆبوونەوانە‪ ،‬گوایە‬ ‫ئەمەریکییەکان و سعودییەکان ئاگادارن و بە وردى چاودێرى ئەو‬ ‫پرسە دەکەن‪.‬‬ ‫بەاڵم جیا لەوانە چەند گرفت لەبەردەم پرۆسەکەدا هەیە‪:‬‬ ‫یەکەم‪ :‬تا ئێستاش هێزەکانى ناو پرۆسەکە (کۆمەڵەو‬ ‫دیموکرات) وەکو ناوەندى کارى هاوبەشی حزبەکانى ڕۆژهەاڵت بە‬ ‫ڕەسمى یەکتر ناناسن‪ ،‬تا ئەم ساتەش حزبی دیموکراتى کوردستانى‬ ‫ئێران (حدکا)‪ ،‬حزبە هاوشێوەکەى (حزبی دیموکراتى کوردستان)‬ ‫(حدک) بە ڕەسمى ناناسێت و بەناوى (هاوڕێیانى پێشوو)‬ ‫مامەڵەیان لەگەڵ دەکات‪.‬‬ ‫شۆڕشگێرى‬ ‫(کۆمەڵەى‬ ‫پەیوەندییەکانى‬ ‫هەروەها‬ ‫زەحمەتکێشانى کوردستان – کۆمەڵە) لەگەڵ هاوشێوەکەى‬ ‫(کۆمەڵەى زەحمەتکێشانى کوردستان – کۆمەڵە) باش نییەو بە‬ ‫ڕەسمى یەکتر ناناسن‪.‬‬ ‫دووهەم‪ :‬لە دەرەوەى ئەم چوار حزبە‪ ،‬حزبی تریش هەن کە‬ ‫بەشدار نین وەک (ڕێکخراوى کوردستانى حزبی کۆمۆنیستى ئێران‬ ‫– کۆمەڵە)‪( ،‬پارتى ژیانى ئازادى کوردستان – پژاک) و بگرە‬ ‫هێزێکى کاریگەرى وەک سازمانى مجاهیدینى خەلقیش‪ ،‬بێگومان‬ ‫کاریگەرى نێگەتیڤى دەبێت‪.‬‬ ‫سێیەم‪ :‬پەیوەندى خراپى نێوان (حدکا) و (کۆمەڵەى‬ ‫شۆڕشگێڕ) لەگەڵ (پژاک) کە لە سیاسەت و ئەدەبیاتى هەر‬ ‫سێ الدا دەبینرێتو دەشێت وەکو درێژکراوەى دیوى خراپ و پڕ‬ ‫ئاریشەى نێوان کۆمەڵەو دیموکرات لەگەڵ پەکەکە لێکبدرێتەوە‪.‬‬ ‫لێدوانەکانى پێشووى مستەفا هیجرى کە وتبووى “پژاک‬ ‫داتاشراوى پەکەکەیە”و عەبدوڵاڵى موهتەدى کە وتبووى “لە‬ ‫داهاتووى ڕۆژهەاڵت ڕێگا نادەین‪ ،‬پەکەکە کوێخامان بۆ داتاشێت”و‬ ‫لێدوانەکانى حاجى ئەحمەدى هاوسەرۆکى پێشووى پژاک کە‬ ‫ڕەخنەى لێگرتن و وتى‪“ :‬من وەکو کۆمەڵەو دیموکرات ناکەم لە‬ ‫ئۆردوگا دابنیشم و ئاوى قەندیل دەخۆمەوە”‪ ،‬ئەوە لەکاتێکدا کە‬ ‫حاجى ئەحمەد هاوسەرۆکى پێشووى پژاک لە کادرانى قەدیمى‬ ‫دیموکراتەو سیامەند موعینى هاوسەرۆکى ئێستاش لە کادرانى‬ ‫پێشووى کۆمەڵەیە‪.‬‬ ‫واتا پژاک دەیەوێت ڕۆڵى پەیەدەو هەسەدە لە ڕۆژهەاڵت بگێڕێت‪،‬‬ ‫بەاڵم نە لە ئیمکان هاتووە‪ ،‬نە کۆمەڵەو دیموکرات قبوڵى دەکەن‪،‬‬ ‫بەاڵم لەهەر حاڵدا نە دەتوانن پژاک حەزف بکەن‪ ،‬نە پەکەکەش‬ ‫دەتوانێت دەست بەسەر ڕۆژهەاڵتدا بگرێت‪.‬‬ ‫چونکە نە پژاکى ڕۆژهەاڵت‪ ،‬پەیەدەى ڕۆژئاوایە‪ ،‬نە کۆمەڵەو‬ ‫دیموکراتى ڕۆژهەاڵتیش‪ ،‬ئەنەکەسەى ڕۆژئاوان‪ ،‬بەاڵم ئەم پرسە پڕ‬ ‫لە مەترسییە لە ئایندەى ڕۆژهەاڵتى کوردستان بێ کێشە نابێتو‬ ‫دوور نییە‪ ،‬بە ئەزموونى باشوورو ڕۆژئاواى نێوان زلهێزەکاندا تێپەڕ‬ ‫نەبێت‪.‬‬ ‫سەرەڕاى ئەوانە‪ ،‬الیەنە ناکۆکەکەى لەگەڵ کۆمەڵەو دیموکرات‪،‬‬ ‫حزبی کۆمۆنیستى ئێران (کۆمەڵە) ئێستا بۆتە دۆست و نزیکى‬ ‫پژاک‪ ،‬کە دیسان ئەمەش ڕەنگە هاوکێشەکە بگۆڕێت‪ ،‬لەکاتێکدا‬ ‫کۆمەڵە لە ڕووى فکرى و ئایدۆلۆژییەوە‪ ،‬هێندەى پژاک نزیک نییەو‬ ‫هەندێکجار لە ناوخۆی حزبەکەش دەنگى ڕەخنەو گلەیی لە کۆمەڵە‬ ‫بەرز دەبێتەوە‪ ،‬کە دژى ئەو نزیکى و دۆستایەتییەن‪ ،‬بەاڵم ڕەنگە‬ ‫کۆمەڵە باشتر لە الیەنەکانى تر درکى گرنگى ئەو پەیوەندی و‬ ‫هاوکێشانەى کرد بێت لە ڕۆژهەاڵت‪ ،‬بێگومان لە ڕۆژئاواش (کۆمەڵە)‬ ‫حزبی کۆمۆنیستى ئێران‪ ،‬نزیکە لە پەیەدە بە واتایەکى تر نزیکە لە‬ ‫پەکەکە‪ ،‬کە ڕێک پێچەوانەى دوو کۆمەڵەو دوو دیموکراتەکەى ترە‪،‬‬ ‫کە چوار الیەنى سەرەکى دانوستانەکانن لەگەڵ ئێران‪.‬‬ ‫چوارەم‪ :‬لەوەش سەیرتر لە کاتى ئەم دانوستاندنە هەردووال‬ ‫ئێرانو چوار حزبەکە هێرش دەکەنە سەر یەکتر‪ ،‬کە هەموو ئاماژەکان‬ ‫دەڵێن “ئەم گفتوگۆیانە بەم ڕیتم و خەسڵەتە پڕ پارادۆکس‬ ‫و ناتەباییەى هەیەتى ممکن نییە‪ ،‬ئاکامێکى چاوەڕوانکراوى‬ ‫لێبکەوێتەوە”‪.‬‬ ‫بەاڵم ئەوە هەرگیز ماناى ئەوە نییە‪ ،‬مافەکانى خەڵکى ڕۆژهەاڵتى‬ ‫کوردستان زوو یان درەنگ لە هەر هەلومەرجێکدا جێبەجێ نەبێت و‬ ‫ڕۆژهەاڵت ڕزگارو ئازاد نەبێت‪.‬‬

‫پ��او پ�� ێ��کەو ت�� ن�‬

‫‪6‬‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬ ‫ژمارە (‪ )33‬سێشەممە ‪2019/9/10‬‬

‫بۆ یەکەمجار لە “زەمەن”ەوە هەوڵی تیرۆرکردنی ئاشکرا دەکات‬ ‫سەرحەد قادر‪ :‬حزبێکی کوردی لە سلێمانییەوە کەسێکیان نارد بمکوژێ‬ ‫* بۆچی حکومەتی عێراق سوورە‬ ‫فەرمانی‬ ‫جێبەجێکردنی‬ ‫لەسەر‬ ‫دەستگیرکردنەکەت؟‬ ‫ دوای ئەوەی ‪16‬ی ئۆكتۆبەر‬‫كەركوكم بەجێهێشت بە چەند رۆژێك‪،‬‬ ‫لەالیەن (بەڕێوەبەری کاروباری ناوخۆی‬ ‫كەركوك) كە ئەفسەرێكی پارتی و كۆنە‬ ‫بەعسییە‪ ،‬وێنەیەکی منی بینیوە بە جلی‬ ‫کوردییەوە لەگەڵ هێرۆخان و بەشێک‬ ‫لە ئەندامانی مەکتەبی سیاسی یەکێتی‬ ‫کە لەسەروەختی ریفراندۆمدا گیراوە‪.‬‬ ‫راپۆرتێكی لەسەر ئەم وێنەیە نووسیوەو‬ ‫داویەتی بە بەغدا‪ ،‬كەوا عەمید سەرحەد‬ ‫یەكێك بووە لە ئەندامانی لیژنەی بااڵی‬ ‫ریفراندۆم‪.‬‬ ‫ئەو رەسمانەشی کە لە فەیسبووك و‬ ‫میدیاکان باڵوکرابوونەوە‪ ،‬ئەوانەشیان بۆ‬ ‫ناردبوون‪ .‬لەالیەن بەغداوە ئەو مەلەفە‬ ‫جوڵێنراوەو ناردیانەوە بۆ پۆلیسی‬ ‫كەركوك لەالیەن (بەڕێوەبەری کاروباری‬ ‫ناوخۆ) لیژنەیان پێكهێناو نووسراویان‬ ‫كردەوە بۆ بەغدا‪ ،‬چونکە پۆلیسی‬ ‫كەركوك خۆیان نەیانتوانیبوو فەرمانی‬ ‫دەستگیرکردنم دەربكەن‪.‬‬ ‫ناردووە‬ ‫مەلەفەكەیان‬ ‫دواتر‬ ‫بۆ پۆلیسی دیالەو لەوێ فەرمانی‬ ‫دەركردووە‪،‬‬ ‫دەستگیرکردنەكەیان‬ ‫هەردوو پارێزەرەكەم چوونەتە دیالەو‬ ‫لەوێ سەیری ئەوراقەكانیان كردووە كە‬ ‫لەسەر مەسەلەی ریفراندۆم بە مادەی‬ ‫‪39‬ی یاسای عقوباتی عێراقی فەرمانی‬ ‫دەستگیرکردنی منیان دەركردووە كەوا‬ ‫من یەكێكم لە ئەندامانی لیژنەی بااڵی‬ ‫ریفراندۆم‪.‬‬ ‫* ئێستا دوایین گۆڕانکاریی چیە لەم‬ ‫دۆسێیەدا؟‬ ‫ حكومەتی عێراق چەند جارێك‬‫نووسراوی كردووە‪ ،‬رۆژی ‪15‬ی مانگی‬ ‫رابردوو جارێكی دیكە نووسراوی‬ ‫كردووەتەوە بۆ پۆلیسی كەركوك و‬ ‫دەڵێت بۆچی تائێستا عەمید سەرحەدتان‬ ‫دەستگیر نەكردووەو دەبێ بە زووترین‬ ‫كات مەلەفەکەی بدەن بە مەحكەمەی‬ ‫سەربازیی بۆ ئەوەی ئیجرائاتی لەگەڵدا‬ ‫بكرێت لەسەر بابەتی ریفراندۆم‪ .‬هەروەها‬ ‫بە مادەی چواری تیرۆر منیان تۆمەتبار‬ ‫كردووە‪.‬‬ ‫* ئەی هەڵوێستی پارتی دیموکراتی‬ ‫کوردستان لەمەدا چیە؟‬ ‫ من پێشترو لە كابینەی تازەشدا‬‫چەند جارێك لەگەڵیان دانیشتووم‬ ‫بابەتەكەم بۆ باس كردوون‪ .‬فەرمانی‬ ‫دەستگیرکردنەکانم پێوتوون‪.‬‬ ‫* لەگەڵ كێدا دانیشتووی؟‬ ‫ لەگەڵ كاك سیداد دانیشتووم‬‫لەگەڵ كەریم سنجاری و كاك مەسرور‬ ‫بارزانی دانیشتووم‪ .‬لەگەڵ هەموویاندا‪.‬‬ ‫* ئەی هەڵوێستیان چی بووە؟‬ ‫ هەموویان وتوویانە تۆ لەسەر حەقی‪.‬‬‫تەنانەت ئەو فەرمانی دەستگیرکردنەی‬ ‫ئەوان ناردبوویان بۆ وەزارەتی ناوخۆی‬ ‫هەرێم كە ناردوویانە بۆ سلێمانی‪ ،‬نیشانی‬ ‫كەریم سنجاریم دا لەبەردەم سیداد‬ ‫بارزانیدا‪ ،‬پێیان سەیربوو‪ .‬ئەو وتی من‬ ‫نەمبینیوە‪ ،‬وتم‪ :‬ئەوەتا تۆ ناردووتە بۆ‬ ‫سلێمانی تا من بگیرێم یاخود ئەوەتا‬ ‫راوێژكارە سەربازییەكەی تۆ نووسراوی‬ ‫لەسەر من كردووە بۆ ئەو كەركوكەی‬ ‫تۆ پێی دەڵێی داگیركراو‪ .‬تۆ وەزیری‬ ‫ناوخۆیت دەبێ پەیوەندیت لەگەڵ وەزیری‬ ‫ناوخۆی عێراقدا هەبێ‪ ،‬نەك نووسراو‬ ‫بكەی بۆ پۆلیسی كەركوك و بڵێی‬ ‫سەرحەد الی ئێمە مباشەرەی كردووە‪.‬‬ ‫* ئەی وەاڵمی کەریم سنجاری چی‬

‫لەسەر مەسەلەی‬ ‫ریفراندۆم فەرمانی‬ ‫دەستگیرکردنم بۆ‬ ‫دەرکراوە گوایە‬ ‫ئەندامی لیژنەی بااڵی‬ ‫ریفراندۆم بووم‬

‫لە دیدارێکدا لەگەڵ “زەمەن”‬ ‫عەمید سەرحەد قادر‪ ،‬بەڕێوەبەری‬ ‫پێشووی پۆلیسی قەزاو ناحیەکانی‬ ‫کەرکوک‪ ،‬بە وردی باسی هۆکاری فەرمانی‬ ‫دەستگیرکردن و رووداوەکانی ‪١٦‬ی‬ ‫ئۆکتۆبەرو هەوڵی تیرۆرکردنی خۆی دەکات‬ ‫ئەو کاتەی کە لە بەرپرسیارێتیدابووە‪ ،‬کە‬ ‫ئەمەیان خۆی دەڵێت بۆ یەکەمجارە الی‬ ‫میدیا باسی دەکات‪.‬‬ ‫سەرحەد قادر دەڵێت‪ :‬ئەفسەرێکی‬ ‫کۆنەبەعسی و ئێستا پارتی‪ ،‬راپۆرتی‬ ‫لەسەر داوم و بە بەغدای وتووە سەرحەد‬ ‫ئەندامی بااڵی لیژنەی ریفراندۆم بووە‬ ‫بۆیە لە بەغداوە فەرمانی دەستگیرکردنم‬ ‫بۆ دەرچووە‪.‬‬ ‫سازدانی‪ :‬بڕیار نامیق‬

‫ئەمریکییەکان ئامادە‬ ‫نەبوون بە ئاسانی‬ ‫واز لەو حزبە بێنن‬ ‫کە خەڵکیان نارد بۆ‬ ‫تیرۆرکردنم‪ ،‬خۆم‬ ‫کۆتاییم بەو باسە هێنا‬

‫بوو؟‬ ‫ وتی من ئیجرائات دەکەم‪ .‬ئیتر‬‫دوای ئەوە من نەمبینیەوە تا بزانم چی‬ ‫ئیجرائاتێكی كردووە‪ .‬بەاڵم دیارە هیچ‬ ‫ئیجرائاتێكی نەكردووەو پێشی نەكراوە‪.‬‬ ‫* سەبارەت بەوانەی ئێستا‬ ‫دەیانەوێت كێشەكەت بۆ چارەسەر بكەن‬ ‫بۆ نموونە سەرۆك كۆمار‪ .‬ئەو هەواڵنە بە‬ ‫چی گەیشتن؟‬ ‫لەو كاتەوەی بووەتە سەرۆك كۆمار من‬ ‫نەمبینیوە‪ ،‬بەاڵم خۆی جوابی بۆ ناردبووم‬ ‫وتویەتی پیاوێكی هیالكەو تەزحیەی زۆری‬ ‫داوە هەوڵ دەدەین كێشەكەی بۆ چارەسەر‬ ‫بكەین‪ .‬بەاڵم وەك ئەوەی خۆم پەیوەندی‬ ‫پێوە بكەم یان پەیوەندیم پێوە بكات ئەوە‬ ‫نەبووە‪ ،‬تەنیا شتێكی وا باسكراوە بەاڵم تا‬ ‫ئێستا ئەنجامی نەبووە‪.‬‬ ‫* هیچ پەیوەندییەکت بە پارتییەوە‬ ‫ماوە؟‬ ‫ من پەیوەندیم بە هیچ ئۆرگانێكی‬‫پارتییەوە نییە كە كادرێك بم و ئیلتزامم‬ ‫هەبێ‪.‬‬ ‫* ئەی ئەگەر پارتی كۆنگرە ببەستێ‬ ‫بەشداری دەكەی؟‬ ‫ نا جارێ كۆنگرە ماوە گەر بیشكرێت‬‫ئەوكاتە قسەی لەسەر دەکەم با پێش‬ ‫شتەکان نەكەوم‪ ،‬جارێ ئەو بابەتە دوورە‪.‬‬ ‫*كەس هەیە قسەی خراپی لەسەر‬ ‫تۆ كردبێ بۆ نموونە ئەوانەی كە ئیدارەی‬ ‫كەركوكیان دەدا؟‬ ‫ كاك مەسعود پێشتر دوو سێ جار‬‫بە منی وتووە تۆ مەسرورو مەنسووریت‬ ‫بۆ من‪ .‬لە شەڕەكاندا كاك مەسعود لە‬ ‫ناخۆشترین كاتدا بووە كە پەیوەندی بە‬ ‫منەوە كردووە‪.‬‬ ‫من كاك مەسعودو كاك سیدادم‬ ‫بینیوە‪ ،‬كاك مەسرورم بینیوە‪ ،‬یەك جار‬ ‫دوای ‪16‬ی ئۆكتۆبەر كاك مەسعودمان‬ ‫بینیوە‪ ،‬كە كۆبوونەوەیەكی گشتیی‬ ‫بوو‪ .‬ئەو برادەرانەی مەكتەبی سیاسی و‬

‫ئەوانەی كە بینیومن هەموویان تەئکیدیان‬ ‫لەوە كردووەتەوە كە كاك مەسعود‬ ‫پشتگیری كەیسەكەی منی كردووە بە‬ ‫كەریم و بە نێچیرڤانی وتووە ئەو كێشەیە‬ ‫چارەسەر بكەن‪ .‬چەند جارێك ئەندامانی‬ ‫مەكتەبی سیاسی پارتیم بینیوە سوێندیان‬ ‫بۆ خواردووم وتوویانە كاك مەسعود‬ ‫لە كۆبوونەوەدا کە ئێمە وەستاوین بە‬ ‫نێچیرڤانی وتووە بە كەریمی وتووە بۆ‬ ‫مەوزوعی سەرحەد چارەسەر ناكەن؟‬ ‫* دەڵێن مەلەفی تۆ چووەتە‬ ‫الی بارزانی‪ ،‬کە یەكێكیت لەوانەی بە‬ ‫قاچاخبردنی نەوت بۆ داعش تێوەگالوی؟‬ ‫ حەز ناكەم باسی ئەو شتە بكەیت‬‫چونكە شتی وا ئەسڵ و ئەساسی نییەو‬ ‫شتی وا نە وتراوە نە باسكراوە‪.‬‬ ‫* رۆڵی نەجمەدین كەریم چی بووە‬ ‫لە گەیاندنی رۆڵی تۆ بە كاك مەسعود‪،‬‬ ‫كە ئێستا نەجمەدین كەریم پارتی داڵدەی‬ ‫داوە؟‬ ‫ لێت ناشارمەوە نەجمەدین کەریم‬‫كۆمەڵێك كێشەو مەشاكیلی هەبووە‬ ‫لەگەڵ مەسئولی لقی سێدا‪ .‬كێشەی‬ ‫هەبووە لەگەڵ بەرپرسانی پارتی لە لیستی‬ ‫برایەتی وەکو دڵشاد پیرۆتدا‪ .‬كێشەی‬ ‫هەبووە لەگەڵ حاكم شوان كێشەی‬ ‫هەبووە لەگەڵ بەرپرسی دەستەی نەزاهەی‬ ‫كەركوك‪ ،‬لەگەڵ قایمقامی كەركوك‪ ،‬بەاڵم‬ ‫من هیچ كێشەیەكی شەخسیم لەگەڵ‬ ‫نەجمەدین كەریمدا نەبووە تا شەڕی‬ ‫بیناو مارکێتی جەواهیر كە ئەو شەڕە‬ ‫ئێمەو هەواڵگری كەركوك كردمان‪ .‬دیارە‬ ‫دوای ئەوە كۆمەڵێك ساردی كەوتە‬ ‫نێوانمانەوە‪ .‬لەوانەیە رقی خۆی هەبێ‬ ‫لەبەر ئەو رۆڵەی ئێمە بینیومانە ئەو پێی‬ ‫ناخۆش بووبێ‪ .‬كێشە كەوتە بەینمان هەتا‬ ‫پێش ‪16‬ی ئۆكتۆبەر‪ .‬لەو میدیایانەی‬ ‫كە نەجمەدین كەریم سەرپەرشتیكردوون‬ ‫وەك تەلەفزیۆنی كەركوك و كۆمەڵێك‬ ‫میدیاو سایت و پەیج‪ ،‬لە هەموویاندا لە‬ ‫چاالكییەکاندا وتوومە نە دەركەوم نە‬ ‫باسی من بكەن‪.‬‬ ‫جارێک لە دانیشتنێکدا کە بنەماڵەیەکی‬ ‫عەرەب میوانی کاک مەسعود بوون‪ ،‬باسی‬ ‫نەجمەدین کەریم کرا‪ ،‬كاك مەسعود‬ ‫ئەوكاتە كە باسی ریفراندۆم لە ئارادا نەبوو‬ ‫پێیوتم‪ :‬كاك سەرحەد پێم باشە ئاگات لە‬ ‫د‪.‬نەجمەدین بێ و تەنسیقی لەگەڵ بكە‪.‬‬ ‫تەنانەت كە گەڕامەوە لەگەڵ سەاڵح دەلۆو‬ ‫برادەرانی ئەنجومەن كە ماوەیەك لەگەڵ‬ ‫نەجمەدین كێشەیان هەبوو‪ ،‬پێموتن كاكە‬ ‫ئێوە ئەوەندە باسی نەجمەدین كەریم‬ ‫دەكەن‪ ،‬دوێنێ كاك مەسعود وای بە من‬ ‫وتووە‪.‬‬ ‫* دەڵێن ئەو شەوەی لە کەرکوک‬ ‫رۆیشتووە‪ ،‬ئێوە هاوكاریتان كرد؟‬ ‫ خۆی ئەو بابەتە قسەی زۆر لەسەر‬‫كرا‪ ،‬هەندێجار قسە لەسەر کەسێک‬ ‫دەكرێت لە هەندێك میدیاوە‪ ،‬بەڕاستی من‬ ‫شەرمەزار دەبم‪.‬‬ ‫* ئەی راستییەكەی چۆنە؟‬

‫ راستی و دروستییەكەی ئەوەیە كە‬‫من دوو رۆژ پێش رووداوەکە شەبەكەو‬ ‫باڵۆنم بۆ كرابوو لە سلێمانی‪ .‬من مۆڵەت‬ ‫بووم بەاڵم ئەو كاتە گەڕامەوە بۆ كەركوك‪.‬‬ ‫كە گەڕامەوە ئێوارەكەی دكتۆر نەجمەدین‬ ‫تەلەفۆنی بۆ كردم وتی ویستومە بێم بۆ‬ ‫سلێمانی و هەواڵی پرسیم‪ ،‬لەکاتێکدا‬ ‫ئەو لەگەڵ پارتیدا كێشەی هەبوو لە‬ ‫سنوری كەركوكدا بەاڵم من كێشەم نەبوو‬ ‫لەگەڵیدا‪ .‬ئێوارە كە بارودۆخەكە ناخۆش‬ ‫بوو لە دوز لە ناوچەی (حەی سەناعی)‬ ‫شەڕ دەستیپێكرد‪ ،‬كاك كۆسرەت و‬ ‫حەمەی حاجی مەحمودو ئەوان هاتنە‬ ‫كەركوك كۆمەڵێك دەنگوباس باڵوبۆوە‬ ‫كە كێشەكان بەرەو ئاڵۆزی دەڕوات‪.‬‬ ‫شەڕ دەستیپێكردبوو كە چووم بۆ الی‬ ‫بینای پارێزگا‪ ،‬عەمید خەتاب لەوێ بوو‬ ‫كە مدیری پۆلیسی كەركوك بوو وتی‬ ‫دەزانی دكتۆر نەجمەدین رایكرد! بەڕاستی‬ ‫پێمناخۆش بوو وتم نا شتی وا نییە‬ ‫راینەكردووە لە كەركوكە‪ ،‬وتی‪ :‬بەرەوەڵاڵ‬ ‫رایكردووە هەڵۆی مودیری ئاسایشی پارتی‬ ‫بە منی وتووە‪ .‬من پەیوەندییەكی ترم‬ ‫پێوە كرد وتم لەكوێی؟ وتی دەچم بۆ الی‬ ‫كاك حەمەی حاجی مەحمود‪ .‬ئیتر شتەكە‬ ‫وابوو تا الی رێستورانتی میدیا رۆشتووەو‬ ‫چۆن گەڕاوەتەوەو كۆمەڵێك شتیان‬ ‫پێوتوەو لەڕێی ئەمریكییەكانەوە كە گوایە‬ ‫مەترسی لەسەر بووە دواتر گەڕایەوە‪.‬‬ ‫چەند تەلەفۆنێکم بۆ هات لە برادەرانی‬ ‫ئاست بەرزی پارتییەوە‪ ،‬وتیان هێزێك‬ ‫بنێرە بۆ ماڵی د‪.‬نەجمەدین‪ .‬وتم ئێستا‬ ‫شەڕە هێزی بۆچیە چەند جارێك‬ ‫تەئکیدیان كردەوە كە هێز بنێرم بۆ ماڵیان‬ ‫و ئاگام لێی بێ‪ ،‬من هێزێكم نارد بۆ ماڵی‬ ‫د‪.‬نەجمەدین وتم ئێستا خۆشم دێم بۆ‬ ‫الی‪ ،‬تەلەفونم بۆ كرد وتی تەلەفۆنت‬ ‫بۆ دەکەمەوە‪ .‬كە شەڕەكان گەرم بوو‬ ‫دوایین تەلەفون هەڵۆ بۆی كردم وتی‬ ‫كاك سەرحەد زەرورە بەپەلە بگە ئێرە‪،‬‬ ‫كە رۆیشتم هەڵۆ لە ژوورێكی دوو بە‬ ‫سێ دانیشتبوو د‪.‬نەجمەدین و سیروانی‬ ‫كوڕیشی لێبوو‪ .‬بەرزان قەسابیشیان‬ ‫ناردبوو لە هەولێرەوە بە هامەرەوە‬ ‫ئەویش لەوێ بوو‪ .‬وتیان تۆ راتكردووەو‬ ‫رۆیشتووی وتی وەڵاڵ ئەمەتام لێرەم بەاڵم‬ ‫وەزعەكە ناخۆش بوو‪ .‬بە تەلەفۆن لەگەڵ‬ ‫چەند ئامر لیوایەک قسەم كرد‪ ،‬وتیان‬ ‫ئێمە كشاوینەتەوەو شەڕمان نەكردووە‪.‬‬ ‫تەلەفونەكەم دایە دەستی كاك نەجمەدین‬ ‫خۆیشی لەگەڵ ئەو ئامر لیوایانەدا قسەی‬ ‫كرد وتیان كشاوینەتەوە‪.‬‬ ‫لەو كاتەدا فەرماندەو پێشمەرگەكان‬ ‫رایان دەكرد بارودۆخێكی ناخۆش بوو‬ ‫كەس بە كەس نەبوو‪ ،‬خەڵك دەهات‬ ‫جنێویان دەدا لە ‪JCC‬یەوە تەلەفۆنم‬ ‫بۆ هات داوای د‪.‬نەجمەدینیان دەکرد‬ ‫بۆ کۆبوونەوەی ژووری عەمەلیات‪ .‬وتم‬ ‫بە د‪.‬نەجمەدین كاكە وەرە با تۆ رزگار‬ ‫بكەین‪ .‬دەرگایەك هەبوو لە پشتەوە‬ ‫دكتۆر نەجمەدینمان هێنا وتم وەرە سواری‬

‫کاک مەسعود بە‬ ‫نێچیرڤان بارزانی و‬ ‫کەریم سنجاری وت‬ ‫کێشەکەم لە بەغدا‬ ‫چارەسەر بکەن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هیچیان دیار نییە‬

‫ئەم سەیارەیە ببە‪ ،‬کاڵوێكی رەشمان کردە‬ ‫سەری و عەینەكێكی رەشمان کردە چاوی‪.‬‬ ‫سیروانی كوڕی و دوو جانتاشی پێبوو‬ ‫خستمانە ناو سەیارەكە بەڕێمان كرد لەناو‬ ‫سەیارەکەدابوو پێموت‪ :‬كاك دكتۆر تا لە‬ ‫كەركوك بووی هیچت بۆ من نەكرد‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەوە ئێستا من تۆ رزگار دەکەم‪.‬‬ ‫ئێستا هەندێك خەڵك باسی ئەوە‬ ‫دەكەن کە دەڵێن د‪.‬نەجمەدین بە‬ ‫شەڕ دەرچووەو بە دە سەیارەی درع‬ ‫دەریانكردووە‪ .‬ئەمە ئەسڵ و ئەساسی‬ ‫نییە هەمووی درۆیە د‪.‬نەجمەدین تا‬ ‫گەیشتووەتە پردێش پاسەوانەكانی‬ ‫خۆیشی نەیانزانیوە‪.‬‬ ‫* باشە لەسەر گۆڕی براكەت هەوڵی‬ ‫تیرۆركردنت درا‪ ،‬ئەوە چۆن بوو؟‬ ‫ ئەمە وا چەند ساڵێكی بەسەردا‬‫تێپەڕیوەو تائێستا لە هیچ میدیایەك‬ ‫باس نەكراوە‪ .‬بەاڵم با راستییەكەت بۆ‬ ‫روون بكەمەوە‪ :‬پاسەوانەكانم لەگەڵ بوو‪،‬‬ ‫لەسەر قەبری براکەم دانیشتبووم بێتاقەت‬ ‫بووم‪ ،‬ماڵ و منداڵیشم لەگەڵدابوو‪ ،‬لە پڕ‬ ‫یەكێك لە پاسەوانەکانم خۆیدا بەسەرما‬ ‫وتی گەورەم وریابە! وەزعێكی ناخۆش بوو‬ ‫خەڵكی تریش لە سەرقەبران بوون یەك‬ ‫چركەی مابوو بۆ ئەوەی بكوژرێم‪ .‬کەسەکە‬ ‫چەكی پێبوو حیمایەكانم گرتیان منیش‬ ‫حەزم نەكرد لەوێدا هیچ لێكۆڵینەوەیەكی‬ ‫لەگەڵدا بكەم لەبەرئەوەی ئێمە لە‬ ‫كەركوك بووین‪ ،‬یەكسەر پەیوەندیم‬ ‫كرد بە بەڕێوەبەری ئاسایشی یەكێتی‬ ‫لە كەركوك هەڵكەوت عەبدوڵاڵو هەڵۆ‬ ‫نەجاتی بەڕێوەبەری ئاسایشی پارتی‪،‬‬ ‫تەلەفونێكیشم بۆ ئەمریكییەكان كرد‪.‬‬ ‫دواتر ئەو کەسەی کە هات بمکوژێ‪،‬‬ ‫وتی زۆر پەشیمانم و غەڵەت بووم‪ .‬ئەو‬ ‫کەسە سەر بە حزبێك بوو ناسنامەی‬ ‫حزبێكی تری بۆ كرابوو‪ .‬وادانرابوو کە منی‬ ‫کوشت رەوانەی دەرەوەی واڵتی بكەن و‬ ‫مەبلەغێك پارەی بدەنێ‪.‬‬

‫* حزبەكە كوردستانی بوو؟‬ ‫ بەڵێ‪ ..‬ئەمریكییەكان جدی بوون‬‫لەسەر ئەم کەیسە‪ ،‬بەاڵم خۆم نەمدا بە‬ ‫دادگاو الی خۆم هێشتمەوە‪ .‬بۆ رۆژی‬ ‫دوایی عەشرەتەکەی کە لەناو سلێمانیدا‬ ‫دیارن‪ ،‬هاتن وتیان كاك سەرحەد‬ ‫بیبەخشە چیت دەوێ دەتدەینێ‪ .‬یان‬ ‫حەز دەکەی لەبەردەم خۆتدا دەیکوژین‪،‬‬ ‫ئیتر كە ئەوان بەو شێوەیە مەوقیفیان‬ ‫پیاوانەبوو كوڕەكەش دووجار لە سجن‬ ‫هەوڵیدابوو خۆی بكوژێت‪ ،‬من تەسلیمی‬ ‫کەسوکارەکەیم کردەوە ئێستا لە دەرەوەی‬ ‫واڵتە‪.‬‬ ‫بەاڵم ئەمریكییەكان وازیان نەدەهێناو‬ ‫وتیان تۆ ئەفسەرێكی لەگەڵ ئێمەدا ئیش‬ ‫دەكەی‪ ،‬چۆن دەبێ حزبێكی سیاسی ئەوە‬ ‫بكات‪ .‬زۆر شتی تریان دەخستە پاڵ ئەو‬ ‫حزبە‪ ،‬دواتر من بە ئەمریكییەكانم وت‬ ‫لە زیندان كارەبای داوە لە خۆی و خۆی‬ ‫كوشتووە! بەو شێوەیە ئەوانیش وازیان‬ ‫هێنا‪.‬‬ ‫* باسی پێکهێنانی هێزێک دەکرێ لە‬ ‫سلێمانی لەالیەن پارتییەوە‪ ،‬ئەو هێزە بۆ‬ ‫چیە؟‬ ‫ زانیاری تەواوم نییە لەسەر ئەو‬‫هێزە‪ ،‬بەاڵم ئەو هێزە پێی دەوترێ‬ ‫فەرماندەیی خەبات‪ .‬كاك عومەر عوسمان‬ ‫هەیە ئەندامی سەركردایەتی پارتییە ئەمانە‬ ‫چونكە لە شۆڕشی گواڵندا بوون ئەوانەی‬ ‫كە بە لیژنەیەك تەشكیل كرا لە لیژنەكاندا‬ ‫دەرنەچوونەتەوەو كەمئەندام بوون‪ .‬ئەو‬ ‫خەڵكانە هەموو لەو هێزانەدا كۆدەكرێنەوە‪.‬‬ ‫لە هەولێر هێزێك و لە سلێمانی هێزێكو‬ ‫لە هەڵەبجە هێزێک دەکەنەوە واتا هەر‬ ‫پارێزگایەك هێزێكیان لێ داناوە لە‬ ‫پێشمەرگەكانی شۆڕشی گواڵن‪.‬‬ ‫* تۆ پەیوەندیت هەبوو لەگەڵ‬ ‫نەوشیروان مستەفا‪ ،‬چۆن وێنای ئەو‬ ‫کەسایەتییە دەکەی؟‬ ‫ كاك نەوشیروان یەكێك بوو لە‬‫رەمزەكانی میللەتی كورد‪ ،‬بەڕاستی لە‬ ‫تەمەنی خۆیدا یەكێك بووە لەو سیمبوالنەی‬ ‫شۆڕشی نوێ‪ .‬كە كاك نەوشیروان‬ ‫سەرپەرشتی كۆمەڵەی دەكرد لەوانەیە‬ ‫بە سەدان پێشمەرگە لەسەر قسەیەكی‬ ‫ئەو‪ ،‬بە نوێژی نیوەڕۆ هەڵیكوتابێتە‬ ‫سەر دەبابەو چووەتە سەیتەرەو رەبایەی‬ ‫دوژمنەوەو خۆی بە كوشتداوە‪.‬‬ ‫ساڵی ‪ 1982‬كە ئەوكاتە پێشمەرگە‬ ‫بووم‪ ،‬کاک نەوشیروان كۆبوونەوەیەكی‬ ‫پێكردین‪ ،‬لەو كاتەوە تائێستا گەورەیی‬ ‫ئەو پیاوەم الدروست بووە‪ .‬دوای ئەوەش‬ ‫ئەو فەترانەی كە لە كەركوك بووم چەند‬ ‫جارێك تەلەفۆنی بۆ كردم و چووم بۆ‬ ‫الی و پرسیاری لێكردووم‪ .‬ساڵی ‪2011‬‬ ‫كە پێشمەرگە هاتە كەركوك تەلەفونی بۆ‬ ‫كردم چووم بۆ الی وتی كاك سەرحەد‬ ‫حەز دەکەم هەندێک مەعلوماتم بدەیتێ‬ ‫هەندێك پرسیاری لێكردم لەسەر كەركوك‬ ‫و لەسەر ئەو هێزانەی پێشمەرگەو لەسەر‬ ‫لقی دوانزەو لەسەر گروپە تیرۆرستییەكان‪،‬‬ ‫منیش كۆمەڵێك شتی زۆرم پێ وت وتی‪:‬‬ ‫بۆیە جوابم بۆ ناردوی من لەگەڵ كاك‬ ‫نێچیرڤانا پەیوەندیم هەیە بە بەردەوامی‬ ‫هەرچی شتێك هەبێ شتەكان ئاڵوگۆڕ‬ ‫دەكەین بۆ ئەوەی لەسەر كەركوك بزانین‬ ‫چی بكەین‪ .‬دوای دوو ڕۆژ كە نەجمەدین‬ ‫تەلەفۆنی بۆ كردم‪ ،‬وتی كاك نەوشیروان‬ ‫هەندێك شتی پێوتووم كە تۆ لەگەڵی‬ ‫دانیشتووی‪ .‬شتەكانی تۆی زۆر پێ باش‬ ‫بووە‪ ،‬ئەو پرۆژەیەی كە وتووتە زۆر‬ ‫بەالیەوە پەسەند بووە د‪.‬نەجمەدین وەکو‬ ‫گلەیی وتی‪ :‬ئەو شتانە چیە بۆچی بە منت‬ ‫نەوتووە؟‬

‫ئێستا من پەیوەندیم بە‬ ‫هیچ ئۆرگانێكی پارتییەوە‬ ‫نییە و ئیلتزامی حزبیم‬ ‫نییە‪ ،‬بۆ بەشداریکردن‬ ‫لە کۆنگرەی پارتی جارێ‬ ‫بڕیارم نەداوە‬

‫پ��او پ�� ێ��کەو ت�� ن�‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫ژمارە (‪ )33‬سێشەممە ‪2019/9/10‬‬

‫‪5‬‬

‫سەرۆکی فراکسیۆنی بەرەی تورکمانی‪:‬‬

‫ئاساییە بە ‪ 138‬دەنگ بووم بە پەرلەمانتار‬ ‫* پالنتان بۆ چوار ساڵی داهاتوو چی‬ ‫دەبێ لە پەرلەمانی کوردستان؟‬ ‫ پالنم ئەوەیە بەگشتی ئەو پڕۆژەیەی‬‫كە لە خزمەتی هاواڵتیاندایە بێشك لەگەڵی‬ ‫دەبم‪ ،‬ئەوە بێجگە لەوەی بۆ پرسی‬ ‫نەتەوەی توركمانیش چەند پڕۆژەیەكم‬ ‫هەیە‪ .‬ئەوانیش بە یاساییكردنی مافەكانی‬ ‫توركمان و دانانی رۆژێكی نەتەوەیی بۆ‬ ‫توركمان و بەشداریكردنمان لە بەڕێوەبردنی‬ ‫واڵت و چەندین پرسی دیكەدا‪ .‬لەبوارەكانی‬ ‫رۆشنبیریی و پەروەردەییەوە بەتایبەتی‬ ‫هەبوونی هەیكەلیەو یەكەی ژمێریاری‬ ‫بۆ هەردوو دامەزراوەی بەڕێوەبەرایەتی‬ ‫گشتی رۆشنبیریی و هونەری توركمانی و‬ ‫پەروەردەی توركمانی‪.‬‬ ‫* زۆرجار دەوترێت پەرلەمانی‬ ‫كوردستان وەك دامەزراوەی یاسادانان‬ ‫رۆڵی زۆری نییە بۆ چارەسەركردنی‬ ‫كێشەكانی خەڵك‪ ،‬بە رای ئێوە چۆن ئەم‬ ‫دامەزراوەیە كارا بكرێتەوە؟‬ ‫ پێموایە بە پێچەوانەوە رۆڵی پەرلەمان‬‫لە قۆناغ و سەردەمەكان رەنگە جیاواز‬ ‫بووبێ‪ ،‬بەاڵم ئێستا زۆر گەشبینم كە‬ ‫خولی ئێستا دەتوانێ لەڕێی پڕۆژەی تازەو‬ ‫هەمواری یاسا كۆنەكانەوە‪ ،‬خزمەتێكی‬ ‫باشی خەڵكی بكات و كێشەكانیان‬ ‫چارەسەر بكەین‪.‬‬ ‫* بەرەی توركمانی بەوە تۆمەتبار‬ ‫دەکرێ کە زیاتر لە توركیاوە نزیكە‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەم تۆمەتە چ وەاڵمێکتان هەیە؟‬ ‫ هەروەك پەیوەندی حزب و الیەنەكانی‬‫تری هەرێم‪ ،‬ئێمەش پەیوەندیمان لەگەڵ‬ ‫واڵتانی ئیقلیمیی لەو ئاستەدایە کە‬ ‫ئەوانی تریش هەیانە‪ .‬سەبارەت بە حزب‬ ‫و الیەنەكانی تری توركمانیش رێزم بۆ‬ ‫فرە حزبیی و ئایدۆلۆژیاو بیرو بۆچوونی‬ ‫جیاوازیان هەیە‪.‬‬ ‫* مافی نەتەوەیی توركمان تا چەند‬ ‫لە ناو سیستمی حوكمڕانی هەرێمی‬ ‫كوردستاندا جێگیر كراوە؟‬ ‫‪ -‬ماف نادرێ و وەردەگیرێت‪ ،‬دیارە‬

‫هیمداد سەباح‪ ،‬سەرۆكی فراكسیۆنی بەرەی توركمانی لە‬ ‫پەرلەمانی كوردستان‪ ،‬گەشبینە بەم خولەی ئێستای پەرلەمان‬ ‫و پێیوایە دەتوانێ لەڕێی پڕۆژەی تازەو هەمواری یاسا‬ ‫كۆنەكانەوە‪ ،‬خزمەتێكی باشی خەڵكی هەرێمی کوردستان‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫سەبارەت بەوەی خۆی بە ‪ 138‬دەنگ بووەتە پەرلەمانتار‪،‬‬ ‫دەڵێت‪ :‬زۆر ئاساییە‪ ،‬چونكە ئێمە پێكهاتەیەكین و‬ ‫تایبەتمەندیمان هەیەو یاساو سیستمی كۆتامان هەیە‪ .‬ئەو‬ ‫یاسایەش هەموو حزب و الیەنەكان دەنگیان پێداوە‪.‬‬ ‫بەرەی توركمانی لە پەرلەمانی كوردستان خاوەنی‬ ‫یەک كورسین‪ ،‬هیمداد سەباح‪ ،‬سەرۆكی فراكسیۆنی بەرەی‬ ‫توركمانی لەم چاوپێكەوتنەی “زەمەن” دەڵێت‪ :‬سیستمی كۆتا‬ ‫سیستمێكی باشە بۆ پێكهاتەكان‪ ،‬ئێمە وەكو توركمان لەگەڵ‬ ‫ئەوەداین ئەو رێژەیەی ئێمە كە پێنج كورسییە زیاتر بكرێت‪.‬‬

‫پێنج کورسی بۆ‬ ‫تورکمان کەمەو‬ ‫پێویستە‬ ‫زیاد بکرێ‬

‫سازدانی‪ :‬رەهەند حەسەن‬

‫پەیوەندی ئێمە بە‬ ‫تورکیاوە هەروەکو‬ ‫حزبەکانی تری‬ ‫کوردستانە‬

‫لەسەردەمی ئێستاماندا هیچ میللەتێك‬ ‫نییە بڵێی بە هەموو مافەكانی گەیشتبێ‪.‬‬ ‫ئێمەش كە لە پەرلەمانین بۆ ئەوەیە كە‬ ‫لەكوێ كەموكوڕی هەیە چارەسەری بكەین‬ ‫و هەوڵ بدەین مافەكانی تریش بەدەست‬ ‫بهێنین‪.‬‬ ‫* پێشترو ئێستاش گفتوگۆیەكی زۆر‬ ‫هەیە لەسەر مەسەلەی حەق و ناحەقیی‬ ‫كورسی كۆتا بۆ پێكهاتە نەتەوەیی و‬ ‫ئاینیەكانی كوردستان‪ ،‬پێتانوایە لەكاتی‬

‫هەڵبژاردندا چۆن سیستمێكی تایبەت بۆ‬ ‫كۆتای توركمان و مەسیحی دابنرێ؟‬ ‫ سیستمی كۆتا سیستمێكی باشە بۆ‬‫پێكهاتەكان‪ ،‬ئێمە وەكو توركمان لەگەڵ‬ ‫ئەوەداین ئەو رێژەیەی ئێمە كە ‪ 5‬كورسییە‬ ‫زیاد بكرێ‪ .‬چونكە ئەوە لەگەڵ رێژەی‬ ‫توركمان لە هەرێمی كوردستاندا ناگونجێ‪،‬‬ ‫ئێمە دووەم نەتەوەین بۆیە دەبێ ئەو رێژەیە‬ ‫زیاد بكرێت دوای ئامارو بەدواداچوون‪.‬‬ ‫* پێتوایە لە پەرلەمانی كوردستان‬

‫فراكسیۆنە توركمانییەكان زیاتر كاریان بۆ‬ ‫خزمەتی پێكهاتەكەی خۆیان كردووە یاخود‬ ‫حزبە دەسەاڵتدارەكان؟‬ ‫ بەڕای من خەڵك و هاواڵتی و‬‫شەقام سەنگی مەحەكن و ئەوان دەزانن‬ ‫كێ خزمەتی كردووە یان نا‪ .‬من حزب‬ ‫و ئایدۆلۆژیای خۆم هەیەو هەر الیەنە و‬ ‫بیروبۆچوون و ئایدۆلۆژیای تایبەتی خۆی‬ ‫هەیە‪ ،‬بۆیە ماف بە خۆم نادەم باس لە‬ ‫سیاسەت و كاری حزبی خەڵكی تر بكەم‪.‬‬

‫* چۆن لە پەیوەندی نێوان هەرێمی‬ ‫كوردستان و توركیا دەڕوانی؟‬ ‫ توركیا واڵتێكی بەهێزە لە ڕۆژهەاڵتی‬‫ناوەڕاست و هاوسێی ئێمەیە‪ ،‬بۆیە دەبێت‬ ‫سیاسی‪،‬‬ ‫لەڕووی‬ ‫پەیوەندییەكانمان‬ ‫رۆشنبیریی و كۆمەاڵیەتی و بازرگانییەوە‬ ‫زۆر بەهێزتربێ‪ .‬هەرچەندە ئێستا‬ ‫پەیوەندییەكان زۆر باشن‪ ،‬چونكە توركیا‬ ‫دەروازەیەكی زۆر بەهێزیشە لە نێوان ئێمە‬ ‫و ئەوروپادا‪.‬‬ ‫* ئێوە بە ‪ 138‬دەنگ بوونە‬ ‫پەرلەمانتار‪ ،‬پێشتر پێشبینیت دەكرد بەو‬ ‫ژمارە دەنگە كەمە ببیتە پەرلەمانتار؟‬ ‫ زۆر ئاساییە‪ ،‬چونكە ئێمە‬‫پێكهاتەیەكین و تایبەتمەندیمان هەیەو‬ ‫یاساو سیستەمی كۆتامان هەیەو ئەو‬ ‫یاسایەش هەموو حزب و الیەنەكان دەنگیان‬ ‫پێداوە‪ ،‬بۆیە زۆر ئاساییە‪.‬‬

‫بڕیاردەری لیژنەی ناوخۆو پێشمەرگە‪:‬‬

‫لە سنوری وەزارەتی ناوخۆ ‪ 64‬هەزار پاسەوان هەیە‬ ‫داهاتی وهزارهتی ناوخۆ‬

‫ئیبراهیم‌عه‌لى‬

‫وەزیرمان‬ ‫ئاگادارکردەوە لە‬ ‫‪ ٦٤‬هەزار پاسەوان‬ ‫بەشی زۆریان‬ ‫بندیوارن‬

‫ئەندامێکی پهرلهمانی كوردستان‬ ‫رایدهگهیهنێ‪ :‬كابینهی نوێ كۆتایی به‬ ‫وهرگرتنی ئابوونهی حزبیی دههێنێ لهناو‬ ‫دامودەزگاکانی سهر به وهزارهتی ناوخۆدا‪.‬‬ ‫شاخهوان رهووف بهگ‪ ،‬بڕیاردەری‬ ‫لیژنەی ناوخۆو پێشمەرگەی پەرلەمانی‬ ‫کوردستان‪ ،‬كه ههفتهی رابردوو سهردانی‬ ‫رێبەر ئەحمەد‪ ،‬وهزیری ناوخۆی كردبوو‪،‬‬ ‫دەڵێت‪ :‬باسیان له كێشهو گرفتهكانی‬ ‫وهزارهتی ناوخۆ كردووه کە یهكێك لهو‬ ‫كێشانه بابهتی وهرگرتنی ئابوونهی حزبیی‬ ‫بووه له کارمەندانی هێزهكانی ناوخۆ‪.‬‬ ‫شاخهوان رەووف بەگ بۆ “زەمەن”‬ ‫وتی‪“ :‬وهزیری ناوخۆ بهڵێنی پێداین‬ ‫كه رێنمایی نوێ دهربكات و به ههموو‬ ‫شێوهیهك وهرگرتنی ئابوونهی حزبیی له‬ ‫كارمهندانی وهزارهتی ناوخۆ قهدهغه بکرێ‬ ‫و ههر كهسێك كارێكی لهوشێوهیه بكات‪،‬‬ ‫رووبهڕووی سزا دهكرێتهوه”‪.‬‬

‫كۆمپانیای سكیوریتی‬

‫فۆرمی حزبیی‬

‫یهكێكی تر له كێشهی بهردهم‬ ‫کارمەندانی هێزهكانی ناوخۆ‪ ،‬لهماوهی‬ ‫رابردوودا پێدانی فۆرمی ئهندامێتی‬ ‫حزبیی بووه بهههر كهسێك كه بیهوێت‬ ‫لههێزهكانی ناوخۆ خزمهت بكات‪.‬‬ ‫شاخهوان رهووف بهگ باس لهوه‬ ‫دهكات كه ئهوان ئهو كێشهیان لهگهڵ‬ ‫وهزیری ناوخۆ باسكردووهو ئهویش‬ ‫الی خۆیهوه بهڵێنیداوه لهماوهی چوار‬ ‫ساڵی داهاتوودا كاری لهو جۆره له‬ ‫وهزارهتهكهیدا نەكرێت‪.‬‬ ‫“بهڕێز وهزیری ناوخۆ بهڵێنی ئهوهی‬ ‫پێداین فۆرمی ئهندامێتی حزبیی بههیچ‬ ‫جۆرێك له فهرمانگهكانی وهزارهتی‬ ‫ناوخۆدا دابهش نهكرێت و چی تر كاری‬ ‫لهو شێوهیه لهناو فهرمانگهكانی سهر‬ ‫بهو وهزارهته ئهنجام نەدرێ”‪.‬‬

‫وەزیری ناوخۆ‬ ‫بەڵێنیدا سزای‬ ‫سیاسی له‬ ‫وهزارهتهكهیدا‬ ‫نهمێنێ‬

‫سزای سیاسی‬

‫لهسهرهتای دروستبوونی بزووتنهوهی‬ ‫گۆڕان له ساڵی ‪2009‬هوه تا ئهمرۆ‪،‬‬ ‫یهكێك له كێشهكانی هێزهكانی سهر‬ ‫به وهزارهتی ناوخۆ‪ ،‬هەبوونی سزای‬ ‫سیاسی بووه دژ بەو کەسانەی سەر‬ ‫بە بزووتنەوەی گۆڕان بوون‪ .‬بهجۆرێك‬ ‫ژمارهیهكی زۆر له كارمهندانی وهزارهتی‬ ‫ناوخۆ بههۆی دهنگدانیان بهبزووتنهوهی‬ ‫گۆڕان رووبهڕووی سزا بوونهتهوه‪.‬‬ ‫سەبارەت بە هەڵوێستی وەزیری‬ ‫نوێی ناوخۆ لەسەر سزادانەکان‪ ،‬ئهو‬

‫گۆڕان‬ ‫فراکسیۆنی‬ ‫پهرلهمانتارهی‬ ‫وتی‪“ :‬بهدرێژی باسی ئهم بابهتهشمان‬ ‫كرد‪ ،‬وەزیر بهڵێنی ئهوهی پێداین كه‬ ‫بههیچ شێوهیهك سزای سیاسی له‬ ‫سنووری وهزارهتهكهیدا نهمێنێ و‬ ‫رێگه نادات هیچ كارمهندێكی سهر به‬ ‫وهزارهتهكهی رووبەڕووی سزای سیاسی‬ ‫ببێتهوه‪ .‬بهڵێنی ئهوهمان له وهزیری‬ ‫ناوخۆ وهرگرتووه كه سهرجهم ئهو‬ ‫بڕیارانهی لهسنووری وهزارهتهكهیدا‬ ‫ههن دهربارهی سزای سیاسی‪ ،‬ئهو‬ ‫ههڵیاندهوهشێنێتهوه“‪.‬‬

‫شاخهوان رهووف بهگ دهڵێت‪“ :‬ئێمه‬ ‫باسی كۆمهڵێك دۆسیهمان كرد كه‬ ‫گهندهڵی تێدایه بۆ ئهوهی له سنووری‬ ‫ئهو وهزارهته چارهسهر بكرێت‪ ،‬بۆ نموونه‬ ‫ئهو كۆمپانیا ئەمنیانەی له ههرێمی‬ ‫كوردستاندا ههن‪ ،‬تا رادهیهك لهالیهن‬ ‫كۆمهڵێك كهسی دیارهوه كۆنترۆڵكراون‬ ‫و بههۆی پێگهی ئهو كهسانهوه له‬ ‫وهزارهتی ناوخۆ مۆڵهتیان پێدراوه‪.‬‬ ‫به بڕوای ئێمه وهك فراكسیۆنی گۆڕان‬ ‫ئهو كۆمپانیایانه خزمهت به خهڵكی‬ ‫كوردستان ناكهن‪ .‬بگره ئهمه كاریگهری‬ ‫دهبێ لهسهر داهاتوو ئهو كۆمپانیایانه‬ ‫له داهاتوودا دهبنه بارگرانی لهسهر‬ ‫بودجهی گشتی‪ .‬بهڵگهكانی خۆمان لهو‬ ‫بارهوه خسته بهردهم وهزیری ناوخۆو‬ ‫ئهویش الی خۆیهوه بهڵێنی ئیجرائاتی‬ ‫داوه“‪.‬‬

‫وهزارهتی ناوخۆی حكومهتی ههرێمی‬ ‫كوردستان یهكێك لەو وهزارهتانەیه كه‬ ‫داهاتێكی زۆری لهڕێی فرۆشتنی پولی‬ ‫دادگاكان و تابلۆی ئۆتۆمبێل و سزاو‬ ‫غەرامەوە دەست دەکەوێ‪ .‬بێجگه لهوهش‬ ‫لهچهند رێگهیهكی ترهوه وهزارهتی ناوخۆ‬ ‫داهاتی دهست دهكهوێت‪ .‬ئهو پهرلهمانتاره‬ ‫دهڵێت ‪“ :‬داهاتێكی زۆر له وهزارهتی‬ ‫ناوخۆ ههیهو لهسهر چۆنێتی دهستكهوتنی‬ ‫ئهو داهاتهو شێوازی بهكارهێنانهوهی‪،‬‬ ‫قسهمان لهگهڵ وهزیری ناوخۆ كردووه“‪.‬‬ ‫ژمارهیهكی زۆر پاسهوانی بهرپرسان‬ ‫ههن لهسهر میالكی وهزارهتی ناوخۆ‪،‬‬ ‫بهردهوام ژمارهی پاسهوانی بهرپرسان‬ ‫یهكێك بووه له كێشهكانی بهردهم‬ ‫وهزارهتی ناوخۆ‪ .‬شاخهوان رهووف بهگ‬ ‫لەمبارەیەوە وتی‪“ :‬لهههرێمی كوردستان‬ ‫‪64‬ههزار پاسهوان ههن له سنوری‬ ‫وهزارهتی ناوخۆدا‪ ،‬بهوهزیری ناوخۆمان‬ ‫وت بهشێكی زۆری ئهو پاسهوانانه بندیوارن‬ ‫و دهبێ دۆسیهی ئهو پاسهوانانه یهكالیی‬ ‫بكرێتهوه‪ ،‬شتێك نهمێنێ بهناوی بندیوار‬ ‫لهناو پاسهوانهكاندا‪ .‬دهبێ ئهو پاسهوانانه‬ ‫بهشێوهیهكی یاسایی رێكبخرێن”‪.‬‬

‫بهڵێن دهبێ بهكردار؟‬

‫دهربارهی پێشبینی بۆ جێبهجێكردنی‬ ‫بهڵێنهكانی وهزیری ناوخۆ‪ ،‬ئهو‬ ‫پهرلهمانتارهی گۆڕان دهڵێت‪ :‬گهشبینم‬ ‫بهرامبهر ئهو بهڵێنانهی كه وهزیری ناوخۆ‬ ‫پێیداوین و پێموایه جدییه له كارهكانی‬ ‫و دهیهوێت تهواوی بهڵێنهكانی خۆی‬ ‫جێبهجێ بكات‪.‬‬ ‫شاخهوان رهووف بهگ دهڵێت‪:‬‬ ‫“پێویست دهكات له رێگای رێنمایی‬ ‫تایبهتهوه تهواوی كهم و كوڕییهكانی‬ ‫وهزارهتی ناوخۆ چارهسهر بكرێ‪.‬‬ ‫وهزیری ناوخۆ بهڵێنی پێداین لهسهر‬ ‫پرسی گهندهڵی كار بكات و رێگه بههیچ‬ ‫كارێكی نایاسایی نهدات له سنووری‬ ‫وهزارهتهكهیدا”‪.‬‬

‫وو�‬ ‫ب��ەدوادا چ�� ن‬

‫‪4‬‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬ ‫ژمارە (‪ )33‬سێشەممە ‪2019/9/10‬‬

‫لە بەرەی کوردستانییەوە بۆ ئەنجومەنی بااڵی حزبەکان‬ ‫گەڕانەوە بۆ ئەزموونی ‪ ٣٠‬ساڵ لەمەوبەر‬

‫بەهادین یوسف‬

‫“ئەنجومەنی پارتە‬

‫دوای سێ ئەزموونی پێکهێنانی‬ ‫بەرەیەک یان ئەنجومەنێک بۆ پارتە‬ ‫سیاسییەکان‪ ،‬جارێکی تر هەوڵەکان‬ ‫دەستپێدەکەنەوە بۆ دروستکردنەوەی‬ ‫شتێکی هاوشێوە بەاڵم ئەمجارە بەناوی‬ ‫“ئەنجومەنی بااڵی پارتە سیاسییەکان”‬ ‫شارەزایان و چاودێران پێیانوایە‬ ‫پێکهێنانی ئەنجومەنێک بۆ پارتەکان بۆ‬ ‫کەمکردنەوەی رۆڵی دامەزراوە شەرعی و‬ ‫دەستوورییەکانە‪.‬‬

‫سیاسییەکان ئیش‬ ‫دۆزینەوەیە بۆ‬ ‫هەندێ حزب کە‬ ‫رۆڵیان نییە”‬

‫ئەنجومەن و بەرە لە مێژوودا‬

‫بەرەی‬ ‫هەڵوەشاندنەوەی‬ ‫دوای‬ ‫کوردستانیی لە ساڵی ‪ 1992‬و پێکهێنانی‬ ‫هەڵبژاردنی پەرلەمان و دواتر حکومەتی‬ ‫هەرێمی کوردستان‪ ،‬رۆژی ‪29‬ی ئازاری‬ ‫ساڵی ‪ ،2007‬جارێکی تر ئەنجومەنی‬ ‫بااڵی پارتە سیاسییەکان بە سەرۆکایەتی‬ ‫مەسعود بارزانی پێکهێنرایەوە کە لە‬ ‫نوێنەرایەتی شەش حزب و نوێنەری‬ ‫تورکمان و ئاشورییەکان پێکهاتبوو‬ ‫ئەوانیش‪ :‬پارتی‪ ،‬یهكێتی‪ ،‬یهكگرتوو‪،‬‬ ‫كۆمهڵ‪ ،‬شیوعی‪ ،‬سۆشیالیست و‬ ‫زهحمهتكێشان بوون‪.‬‬ ‫ئەنجومەنەکە‬ ‫بڕیاربوو‬ ‫ئەوکات‬ ‫پەیڕەوێکی ناوخۆی هەبێ و مانگانە‬ ‫کۆببێتەوە‪ ،‬جێگری سهرۆكی ههرێم و‬ ‫سهرۆكوەزیران و جێگرەکەی‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫سهرۆكی پهرلهمان و جێگرەکەی بەشداری‬ ‫بکەن‪ .‬بەاڵم هەرگیز ئەو ئەنجومەنە‬ ‫لە کات و وادەی خۆیدا کۆنەبوویەوەو‬ ‫بڕیارێکی ئەوتۆیان دەرنەکرد‪.‬‬ ‫دوای هەڵبژاردنەکانی ‪25‬ی تەموزی‬ ‫‪ 2009‬و هاتنە ئارای بزووتنەوەی گۆڕان‪،‬‬ ‫ئەنجومەنەکە خۆبەخۆ هەڵوەشایەوەو هیچ‬ ‫ئاسەوارێکی نەما‪.‬‬ ‫جارێکی تر و لە مانگی حوزەیرانی‬ ‫ساڵی ‪ ،2017‬نوێنەری ‪ 15‬پارت و الیەنی‬ ‫سیاسی ناو پارلەمان و حكومەت ‪ -‬بێجگە‬ ‫لە بزووتنەوەی گۆڕان ‪ -‬کۆبوونەوە و‬ ‫بڕیاری ئەنجامدانی ریفراندۆمیان دا‪ .‬رۆژی‬ ‫‪8‬ی حوزەیرانی ‪ 2017‬لیژنەیەک بەناوی‬ ‫(لیژنەی بااڵی ریفراندۆم) پێکهێنراو‬ ‫یەکەم کۆبوونەوەیان بەبێ گۆڕان و‬

‫کۆمەڵ ئەنجامدا و بڕیارەکەی بارزانییان‬ ‫پەسەندکردو بڕیاردرا کە ‪25‬ی ئەیلول‬ ‫ریفراندۆم بکرێت‪.‬‬ ‫بەبڕیاری ئەو پارتانە ریفراندۆم‬ ‫ئەنجامدراو حکومەتی عێراق و واڵتانی‬ ‫جیهان کاردانەوەیان پیشاندا و هێزی‬ ‫پێشمەرگە لە ‪%51‬ی خاکی هەرێم و‬ ‫سەرجەم ناوچە کوردستانییە کێشە‬ ‫لەسەرەکان پاشەکشەی کرد‪.‬‬ ‫پێنج رۆژ دوای ئهنجامدانی ریفراندۆم‪،‬‬ ‫ئهنجومهنی بااڵی ریفراندۆم ناوهكهی‬ ‫خۆی گۆڕی به سهركردایهتی سیاسی‬ ‫كوردستان‪ -‬عێراق‪ ،‬بەهۆی کاردانەوە‬ ‫ناوخۆییەکان لەسەر ناوی ئەنجومەنەکە‬ ‫‪ 11‬رۆژ دواتر پاشگری (داش‪-‬عێراق)‬ ‫لێکرایەوەو ناوی کۆبوونەوەی حزبەکان‬

‫گۆڕدرا بە ئەنجومەنی بااڵی پارتە‬ ‫سیاسییەکان‪.‬‬ ‫دوای ئەو ئەزموونانەو پێکهێنانی ئەو‬ ‫ئەنجومەنانە‪ ،‬ئێستاش جارێکی تر دووبارە‬ ‫هەوڵەکان بۆ پێکهێنانی ئەو ئەنجومەنە‬ ‫لە دەرەوەی پەرلەمان و حکومەت‬ ‫دەستیپێکردووەتەوە‪.‬‬ ‫د‪.‬جەالل حەسەن مستەفا‪ ،‬مامۆستای‬ ‫زانکۆو پسپۆڕی یاسایی و دەستووریی لەو‬ ‫بارەیەوە بۆ “زەمەن” وتی‪ :‬لە بنەمادا‬ ‫لە هەرێمی کوردستان دەستوور نییە‪ ،‬تا‬ ‫بۆشایی دەستووریی هەبێ‪ ،‬پێکهێنانی‬ ‫ئەنجومەنێکی لەوشێوەیە بەدیلێکی‬ ‫یاسایی نییە‪ ،‬لە ئەمری واقیع دروست‬ ‫دەبێ”‪.‬‬ ‫وتیشی‪“ :‬ئەم ئەنجومەنە پێویست‬

‫نییە‪ ،‬تەنانەت ئەگەر کاربکرێت بۆ ئەوەی‬ ‫دیموکراسی پەرەی پێبدرێت ئەوا پێویستە‬ ‫پەرلەمان ببێتە مەرجەع بۆ پرسە‬ ‫گرنگەکان‪ ،‬ئەو هەوڵەش بەتایبەتی بۆ‬ ‫پاشەکشەی پەرلەمانە”‪.‬‬

‫بۆ ئەوانەی لەدەرەوەی حکومەتن‬

‫محەمەدی حاجی مەحمود‪ ،‬سکرتێری‬ ‫حزبی سۆشیالست دیموکراتی کوردستان‬ ‫لە لێدوانێکی رۆژنامەوانیدا هەوڵەکانی بۆ‬ ‫پێکهێنانی ئەو ئەنجومەنەو دامەزراندنی‬ ‫مەرجەع یان ئەنجومەنێک بۆ هەرێم‬ ‫ئاشکراکردو رایگەیاند‪ :‬کۆمەڵێک لە‬ ‫حزبەکان لە حکومەتدا نین بۆیە پێکهێنانی‬ ‫ئەو ئەنجومەنە راوێژکارییە‪ ،‬سیاسییە گرنگە‬ ‫بۆ کۆکردنەوەی حزبەکان‪.‬‬

‫ئەو لێدوان و هەواڵنە هەرزوو کاردانەوەی‬ ‫لێکەوتەوەو بەشێکی حزب و الیەنەکان لەسەر‬ ‫زاری بەرپرسانی بااڵیانەوە رەتیانکردەوەو‬ ‫رایانگەیاند‪ :‬پێكهاتهی دامهزراوهكانی‬ ‫سیستمی سیاسی لهههرێمی كوردستاندا‬ ‫(پهرلهمان‪ ،‬حكومهت و سهرۆكایهتی ههرێم)‬ ‫هەیە و هیچ بۆشاییهكی دهستووریی نابینرێ‬ ‫كه له دهستووردا جێگای بۆ بكرێتهوه تا‬ ‫دامهزراوهیهكی تری بۆ دروست بكرێت‪.‬‬ ‫بەپێویستیان زانی لەبەرامبەر ئەو‬ ‫هەوڵەدا‪ ،‬دامەزراوە یاسایی و شەرعییەکانی‬ ‫هەرێمی کوردستان بەهێز بکرێن و بکرێنە‬ ‫مەرجەع‪ ،‬بە تایبەتی پەرلەمانی کوردستان‪.‬‬ ‫د‪.‬جەالل حەسەن مستەفا‪ ،‬وتی‪“ :‬ئەگەر‬ ‫بمانەوێت دیموکراسی لە هەرێمی کوردستان‬ ‫رەگ دابکوتێ‪ ،‬دەبێ رۆڵی حزبەکان کەم‬

‫بکەینەوە‪ .‬ئەنجومەنێکی لەو شێوەیە لەگەڵ‬ ‫هەبوونی پەرلەمان و ئەنجومەنی وەزیران کە‬ ‫ئەمانە دامەزراوەی یاسایین‪ ،‬کار دۆزینەوەیە‬ ‫بۆ ژمارەیەک حزبی سیاسی رەنگە لە‬ ‫واقیعدا هەبوونی وایان نەبێ‪ .‬بەاڵم ئەگەر‬ ‫لە ئەنجومەنێکی وادابن رەنگە ببنە دەنگێکی‬ ‫کاریگەر و ئەجێندای کۆمەڵێک حزبی تر‬ ‫ببنە پێشەوە”‪.‬‬ ‫بەپێی زانیارییەکان‪ ،‬ئێستا هەوڵەکان بۆ‬ ‫کۆکردنەوەی سەرجەم پارتە سیاسییەکانە‬ ‫بەناوی ئەنجومەنێک بە سەرۆکایەتی‬ ‫مەسعود بارزانی‪ ،‬بەتایبەتی ئەو حزبانەی‬ ‫کە کورسی پەرلەمانیان نییەو لە پارتە‬ ‫دەسەاڵتدارەکانەوە نزیکن‪.‬‬ ‫بەوتەی د‪.‬جەالل حەسەن؛ هەموو‬ ‫حزبێک ئەو هەوڵەی هەیە‪ ،‬ئەو ئەنجومەنەش‬ ‫لە بۆشایی دەستووردا کاریگەری دەبێ‪ ،‬بە‬ ‫تایبەتی بۆ پارتی و ئەوانەی دەسەاڵتدارن‬ ‫کاریگەری گەورەی هەیە‪ ،‬بەتایبەت بۆ‬ ‫هەندێک پرس هەیە کە ناوی دەنێن پرسی‬ ‫نیشتمانیی یان گەورە‪ ،‬پرسەکە چەند‬ ‫گەورەبێ تەنیا پەرلەمان دەتوانێ رۆڵی‬ ‫کاریگەری هەبێ‪ .‬لەبەرامبەردا پێویستە رۆڵی‬ ‫گەورەو یەکالیی کەرەوە بدرێتە پەرلەمان لە‬ ‫پێناو چەسپاندنی پایەکانی دیموکراسیدا”‪.‬‬

‫کۆمەڵی ئیسالمی دەیەوێت لەسێدارەدان جێبەجێ بکرێت‬ ‫سەرۆکی دەستەی مافی مرۆڤ‪ :‬هەرگیز لهگهڵ ئهوهدا نین سزاى لهسێدارهدان جێبهجێ بكرێ‬ ‫زەمەن‬ ‫دواى ‪ 11‬ساڵ له راگرتنى سزاى‬ ‫لهسێدارهدان‪ ،‬داوادهكرێت ئهو سزایه كارا‬ ‫بكرێتهوهو بهسهر ئهوانهدا جێبهجێبكرێت‬ ‫كه بڕیارى له سێدارهدانیان بۆ دهردهچێ‪.‬‬ ‫ئەو کەس و الیەنانەی لەگەڵ جێبەجێکردنی‬ ‫لەسێدارەدانن دەڵێن ئامانجیان ئەوەیە‬ ‫بهر به ههڵكشانى تاوانی گەورەو كوشتن‬ ‫بگیرێت‪.‬‬ ‫بهپێى مادهى ‪ 406‬له یاساى سزادانى‬ ‫عێراقیی ژماره ‪111‬ی ساڵی ‪1969‬‬ ‫ههمواركراو هاتووه‪ :‬هەر کەسێک تاوانی‬ ‫کوشتنی کەسێکی بەسەردا ساغ بوویەوە‪،‬‬ ‫ئەوا بە لەسێدارەدان سزا دهدرێ‪.‬‬ ‫ههرێمی‬ ‫دادگاكانى‬ ‫ههرچهنده‬ ‫کوردستان كار به یاساى سزادانى عێراقیی‬ ‫دهكهن‪ ،‬بهاڵم سزاى لهسێدارهدان له ساڵى‬ ‫‪2008‬ـەوە لهالیهن سهرۆكى پێشووى‬ ‫ههرێمهوه راگیراوه‪ .‬لهو ماوهیهدا تهنیا‬ ‫بهسهر سێ تاوانباردا جێبهجێكراوه لە‬ ‫دهۆک‪.‬‬ ‫سهرۆكى‬ ‫مهجید‪،‬‬ ‫عهبدولستار‬ ‫فراكسیۆنى كۆمهڵی ئیسالمی له‬ ‫پهرلهمانى كوردستان به “زهمهن”ى وت‪:‬‬ ‫“تاوانى قێزهونى كوشتن ئیجگار زۆربووه‬ ‫بهبێ هیچ پاساو بیانوویهك‪ ،‬بۆیه داوامان‬ ‫كردووه سزاى له سێدارهدان چاالک‬ ‫بكرێتهوهو بهپێى بڕیارێک ئهو حاڵهتى‬ ‫كوشتنانهى كه ههڕهمهكی و ئەنقەست‬ ‫بوون‪ ،‬بكوژهكانیان یاساكهیان بهسهردا‬ ‫جێبهجێبكرێ”‪.‬‬ ‫سەرۆکی فراکسیۆنی کۆمەڵ وتیشى‪:‬‬

‫دەستەی سەربەخۆی مافی مرۆڤ‪ :‬پێچەوانەی‬ ‫ئەم داواکارییە هەوڵێک هەیە بۆ البردنی‬ ‫هەمیشەیی سزای لەسێدارەدان‬

‫“داوامان له سهرۆكایهتى پهرلهمان كردووه‬ ‫داوا له سهرۆكایهتى ههرێم بكات یاساكه‬ ‫جێبهجێبكات‪ ،‬یاساكه ههیه بهاڵم سهرۆكى‬ ‫ههرێم كارى پێناكات‪ .‬لهبهرئهوهى‬

‫لهسێدارهدان‬ ‫سزاى‬ ‫جێبهجێكردنى‬ ‫پێویستى به ئیمزاى سهرۆكى ههرێمه“‪.‬‬ ‫بە بڕوای عەبدولستار مەجید‪،‬‬ ‫جێبهجێكردنى ئهو سزایه وهك ئهوهى‬

‫ههیه‪ ،‬ئهوا بهشێك لهو تاوانهى كه رۆژانه‬ ‫روو دەدەن كهم دهبێتهوه‪.‬‬ ‫پارێزهر بورهان رهشید گوڵه پێى‬ ‫وایه‪ ،‬لهم واقعهى كوردستاندا زهروره‬

‫یاساى لهسێدارهدان كارى پێبكرێتهوه‪،‬‬ ‫بهاڵم له ههموو تاوانێك نا‪ ،‬بەڵکو تهنیا‬ ‫ئهو تاوانانهى مادهى ‪ 406‬وردەکارییەکەی‬ ‫دەستنیشانکردووە‪.‬‬ ‫بورهان رهشید به “زهمهن”ى وت‪:‬‬ ‫“بەپێی ئەو زانیارییانەی هەمە‪ ،‬له سنوورى‬ ‫ههولێر‪ ،‬ئەو سزادراوانهى پهیوهندییان به‬ ‫تیرۆرهوه ههیه‪ ،‬حوكمهكهیان بەسەردا‬ ‫جێبهجێ دهكرێت بهاڵم له سنوورى‬ ‫سلێمانى جێبهجێناكرێ‪ .‬دڵنیایی دهدهم‬ ‫ئهگهر حوكمى له سێدارهدان جێبهجێ‬ ‫بكرێ و ئهوهنده لێبوردنی گشتیىو‬ ‫تایبهت دهرنهچێ‪ ،‬ئهوا هۆكارێك دهبێ بۆ‬ ‫كهمبوونهوهى كوشتنو دیارهى كوشتنى‬ ‫قێزهون”‪.‬‬ ‫یهكێك لهو تاوانانهى كه مانگى‬ ‫رابردوو زۆرترین كاردانهوهى بهدواى‬ ‫خۆیدا‪ ،‬هێنا كوشتنى كرێكارێکی گەنج‬ ‫بوو لە بهنزینخانهیهكی چەمچەماڵدا کە‬ ‫لهالیهن گهنجێكی هاوتەمەنی خۆیهوه‬ ‫تهنیا لهبهر ‪ 250‬ههزار دینار كه له‬ ‫گیرفانى كرێكارهكهدا کوشتی‪.‬‬ ‫زیا پترۆس‪ ،‬سهرۆكى دەستەی‬

‫سەربەخۆی مافی مرۆڤی هەرێم دەڵێت‪:‬‬ ‫بڕواناكهم ئهو ههوڵه سهربگرێت‬ ‫كوردستان‬ ‫ههرێمى‬ ‫لهبهرئهوهى‬ ‫سومعهیهكى نێودهوڵهتى ههیه‪ ،‬هەروەها‬ ‫له ساڵى ‪2008‬ـەوە سزاى له سێدارهدانى‬ ‫راگرتووه‪.‬‬ ‫زیا پترۆس وتی‪“ :‬پێچەوانەی ئەو‬ ‫داواکارییانەی ئێستا‪ ،‬ههوڵێکى زۆر‬ ‫ههیه بۆ البردنى سزاى له سێدارهدان‪.‬‬ ‫ئێمە هەرگیز لهگهڵ ئهوهدا نین سزاى له‬ ‫سێدارهدان جێبهجێ بكرێ”‪.‬‬ ‫سەرۆکی دەستەی مافی مرۆڤ رەتی‬ ‫دەکاتەوە جێبهجێكردنى ئهو سزایه‪،‬‬ ‫هۆكارێك بێ بۆ كهمبوونهوهى تاوان‬ ‫“بهڵكو بهپێچهوانهوه بهرهو ههڵكشانى‬ ‫دهبات‪ .‬دهبێت رێگاى تر بگیرێتهبهر‬ ‫بۆئهوهى بزانرێت هۆكارى ئهنجامدانى تاوان‬ ‫چیه؟ به پێشكهشكردنى خزمهتگوزارىو‬ ‫دابینكردنى پێویستییهكانو باشكردنى‬ ‫بارى ئابورى کۆمەڵگە‪ ،‬بنهماكانى مافى‬ ‫مرۆڤ‪ ،‬باشكردنى رهوشى پهروهردهییو‬ ‫كهمبوونهوهى‬ ‫هۆكارى‬ ‫تهندروستى‬ ‫تاوانن”‪.‬‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫ژمارە (‪ )33‬سێشەممە ‪2019/9/10‬‬

‫وو�‬ ‫ب��ەدوادا چ�� ن‬

‫‪3‬‬

‫“زه‌مه‌ن”‌ناوى‌ئه‌ندامانى‌لیژنه‌ى‌بااڵى‌ئاماده‌كردنى‌كۆنگره‌‌ئاشكرا‌ده‌كات‬

‫قۆناغی “مفاوەزات”ی باڵەکانی یەکێتی دەستی پێکرد‬ ‫یهكێتی دیاریی دهكات و گفتوگۆش لهگهڵ‬ ‫لیژنه فهرعییهكان دهكات لهسهر سهرجهم‬ ‫پرۆژهو پێشنیازهكانی ئهندامان و كادرانی‬ ‫یهكێتی تایبهت به پرسهكانی كۆنگره‪.‬‬ ‫بڕیاره چوارەمین كۆنگرهی یهكێتی‬ ‫نیشتمانی كوردستان رۆژی ‪7‬ی كانوونی‬ ‫یهكهمی ‪ 2019‬ببەسترێ و بهپێی پهیڕهوی‬ ‫ناوخۆی ئەو حزبه‪ ،‬نابێ ژمارهی ئهندامان‬ ‫له ‪ 1000‬كهس تێپهڕێ و سهرجهم وهزیر و‬ ‫پهرلهمانتارو بهڕێوهبهره گشتییهكانی یهكێتی‬ ‫له ههرێم و بهغدا‪ ،‬راستهوخۆ دهبنه ئهندامی‬ ‫كۆنگره كه بهپێی زانیارییهكان ژمارهیان له‬ ‫سهرو ‪ 500‬كهسەوە دهبێ‪.‬‬

‫زەمەن‬ ‫قۆناغی دانوستانی باڵە ناكۆكەكانی‬ ‫یەكێتی بۆ جێگیرکردنی خواستەکانیان لەناو‬ ‫چوارەمین کۆنگرەی حزب دەستیپێكردووەو‬ ‫لەو سێ پرۆژەیەی بۆ بەستنی كۆنگرە‬ ‫ئامادەكراوە‪ ،‬دووانیان بنەمای تەوافوقی‬ ‫لەبەرچاو گرتووە‪.‬‬ ‫ئەو سێ پرۆژەیەی كە ئامادەكراوە‪،‬‬ ‫بریتییە لە پرۆژەی (مەكتەبی رێكخستن‪،‬‬ ‫ئەنجومەنی ناوەند‪ ،‬پرۆژەی فەرید ئەسەسەرد‬ ‫ئەندامی سەركردایەتی)‪.‬‬ ‫رۆژی شەممە ‪7‬ی ‪9‬ی ‪ ،2019‬ئەنجومەنی‬ ‫سەركردایەتی یەكێتی بڕیاریدا رۆژی ‪7‬ی‬ ‫كانوونی یەكەمی ‪ 2019‬كۆنگرەی چوارەمی‬ ‫خۆی ببەستێ‪.‬‬ ‫ئەندامانی ئێستای سەركردایەتی و‬ ‫مەكتەبی سیاسی‪ ،‬هەوڵێكی چڕو پڕی‬ ‫سەردانو پەیوەندییان بۆ ئۆرگانەكانو‬ ‫نزیكبوونەوە لە كادرانی یەكێتی‬ ‫دەستپێكردووە بەمەبەستی بەهێزبوونی‬ ‫چانسیان بۆ هەڵبژاردنەوە لە كۆنگرەدا‪.‬‬ ‫مشتومڕی بەستنی كۆنگرە بە شێوەی‬ ‫تەوافوق و بێ تەوافوق (بەواتای سازانی‬ ‫پێشوەخت بۆ دابەشكردنی كورسییەكانی‬ ‫سەركردایەتی و دیاریكردنی كەسی یەكەمی‬ ‫یەكێتی) كۆی ئۆرگانەكانی یەكێتی بەخۆیەوە‬ ‫سەرقاڵكردووە‪.‬‬ ‫باڵی بنەماڵەی تاڵەبانی مەیلدارن بەالی‬ ‫كۆنگرەی ئاسایی و بێ تەوافوق دا‪ ،‬بەو‬ ‫پێیەی لەناو ئۆرگانەكانی خوار سەركردایەتی‬ ‫دا زۆرینەن‪ ،‬هەرچەندە لە ئاستی ‪51‬‬ ‫كەسەكەی سەركردایەتی دا‪ ،‬باڵی كۆسرەت‬ ‫رەسوڵ و بەرهەم ساڵح بەهێزترن‪.‬‬ ‫“زەمەن” لە سەرچاوەیەكی تایبەتی‬ ‫ناو یەكێتییەوە زانیویەتی‪ ،‬كە ئێستا‬ ‫قۆناغی دانوستان و گفتوگۆی باڵەكان‬ ‫بۆ سەپاندنی خواستەكانیان لە شێوازی‬ ‫دیاریكردنی ئەندامانی كۆنگرەو هەڵبژاردنی‬ ‫سەركردایەتی و دەستەی بەڕێوەبردنی‬ ‫یەكێتی دەستیپێكردووەو بەگوێرەی زانیاری‬ ‫ئەو سەرچاوە تایبەتە‪ ،‬سەرەنجام باڵەكان بە‬ ‫تەوافوق و لیستی ئامادەكراوی پێشوەختە‬ ‫دەچنە كۆنگرەوە‪ ،‬ئەوەش “بە ئامانجی‬ ‫تێكنەچوونی زیاتری ناوماڵی یەكێتی”‪.‬‬ ‫ئێستا نۆ ساڵ بەسەر بەستنی سێیەمین‬

‫دانانی پێنج سەرکردایەتی نوێ‬

‫كۆنگرەی یەكێتیو پێنج ساڵ بەسەر وادەی‬ ‫دواکەوتنی بەستنی كۆنگرەی چوارەمدا‬ ‫تێدەپەڕێت‪ .‬هۆكاری سەرەكی دواكەوتنی‬ ‫كۆنگرەش بە پلەی یەكەم رێكنەكەوتنی‬ ‫باڵەكانی ئەو حزبە بووە لەسەر شێوازی‬ ‫بەستنی كۆنگرەو‪ ،‬رەنگە ئەم كێشەیە‬ ‫بەئاسانی چارەسەر نەكرێت یان یەكێتی‬ ‫ناچار بە بەستنی كۆنگرەیەكی بەدەر لە‬ ‫خواستی جەماوەرەكەی بكات‪.‬‬ ‫ئەندامێكی سەركردایەتی یەكێتی كە‬ ‫نەیویست ناوی بهێنرێ‪ ،‬سەبارەت بە ناوەرۆكی‬ ‫هەر سێ پرۆژە ئامادەكراوەكەی یەكێتی بۆ‬ ‫كۆنگرە بە زەمەنی وت‪“ :‬پرۆژەكەی مەكتەبی‬ ‫رێكخستن تەوافوق بە هەموو شێوەیەك رەت‬ ‫دەكاتەوەو جەخت لەسەر بەڕێوەچوونی‬ ‫تەواوی پرۆسەكە بە هەڵبژاردن دەكاتەوە‪.‬‬ ‫بەاڵم دوو پرۆژەكەی تر تاڕادەیەكو‬ ‫بەشێوەیەك لە شێوەكان لە هەندێك شوێندا‬ ‫دەچنەوە خانەی تەوافوقەوە”‪.‬‬ ‫وتیشی‪“ :‬كێشەی گەورە لەبەردەم بەستنی‬ ‫كۆنگرەدا دەسەاڵتی سەركردایەتیكردنە‪،‬‬

‫بەپێی پرۆژەكەی مەكتەبی رێكخستنبێ‪،‬‬ ‫شێوازی سەركردایەتی بە هەمانشێوەی‬ ‫ئێستا دەبێ‪ .‬یەكێكی تر لە كێشەكان‬ ‫دروستكردنی تەوافوقە‪ ،‬ئەم رایەش ئەوانە‬ ‫داكۆكی لێدەكەن كە ترسیان لە دەرنەچوون‬ ‫هەیە لە كۆنگرەدا”‪.‬‬ ‫ئاماژەشی بەوەدا كە ئەگەرێكی دوورە‬ ‫كۆنگرەی یەكێتی بە بێ تەوافوق ببەسترێت‬ ‫“هەرچەندە جەماوەری یەكێتی لەگەڵ‬ ‫تەوافوقدا نییە”‪.‬‬

‫نەخێر بۆ تەوافوق‬

‫ئەنجومەنی ناوەندی یەكێتی‪ ،‬كە لە ساڵی‬ ‫‪ 2014‬بڕیاری بەستنی كۆنگرەی یەكێتی‬ ‫دەركردووە‪ ،‬ئیستاش سورە لەسەر بەستنی‬ ‫كۆنگرە بەبێ تەوافوقو پشكپشكێنە‪.‬‬ ‫زوبێر عوسمان‪ ،‬سكرتێری ئەنجومەنی‬ ‫ناوەندی یەكێتی بە “زەمەن”ی وت‪:‬‬ ‫“بۆچوونمان ڕوونە ئەنجومەنی ناوەندی ساڵی‬ ‫‪ 2014‬بڕیاری هەیە داكۆكی لە مافی كادرەكان‬ ‫دەكەین‪ ،‬كە بتوانن نوێنەری خۆیان بۆ نێوان‬

‫دوو كۆنگرە دیاری بكەن‪ ،‬بەاڵم بەهۆكاری‬ ‫جیاواز نەبەستراوە‪ .‬بەهیچ شێوەیەك لەگەڵ‬ ‫ئەوەدانین كۆنگرەی تەوافوقو پشك پشكێنە‬ ‫ببەسترێ‪ .‬پێمانباشە كۆنگرەیەكبێ پاڵپشت‬ ‫بە پەیڕەوی ناوخۆی یەكێتی و هەر ئەوە‬ ‫پێوەربێ كە كۆنگرەی لەسەر بگیرێت”‪.‬‬ ‫یەكێتی نیشتمانی كوردستان یەكێكە‬ ‫لە هێزە كاریگەرەكانی گۆرەپانی سیاسی‬ ‫باشووری كوردستان‪ ،‬لەهەر ملمالنێیەكی‬ ‫توندوتیژی ناوخۆیدا تێكچوونی دۆخی ئەو‬ ‫حزبە راستەوخۆبێ یان ناراستەوخۆ كاریگەری‬ ‫بەسەر دۆخی گشتییەوە جێدەهێڵێ‪.‬‬ ‫ئەبوبەكر عەلی‪ ،‬نووسەرو سیاسەتمەدار‬ ‫پێیوایە كۆنگرە بۆ یەكێتی هەم پێویستیە‬ ‫هەم مەترسیە‪ ،‬لەو رووەوە بە “زەمەن”ی وت‪:‬‬ ‫“كۆنگرەی تەوافوقیبێ یان بێ تەوافوقی‪،‬‬ ‫هەردووكیان زیانی تیێدایەو یەكێتییەكان‬ ‫دەبێ لەنێوان دوو زیاندا كەمتریان هەڵبژێرنو‬ ‫بیرلەوە بكەنەوە كامیان زیانی كەمترە”‪.‬‬ ‫ئەبوبەكر عەلی زیاتر وتی‪“ :‬كۆنگرەی‬ ‫تەوافوقی رەنگە هەندێك كێشەیان بۆ‬

‫چارەسەر بكات‪ ،‬بەاڵم هەندێك كێشەیان بۆ‬ ‫بهێڵێتەوەو گەورەتریشی بكات‪ .‬بەاڵم دۆخی‬ ‫ئاسایی هەر حزبێك ئەوەیە كۆنگرەی ئاسایی‬ ‫ببەستێ پێویستی بە تەوافوقی پێشوەختە‬ ‫نەبێ‪ .‬لەبەرئەوەی جۆرێك لە سنوورداركردنی‬ ‫ئاراستەكانی كۆنگرەو دەنگدەرانیشە‪،‬‬ ‫تارادەیەك رۆڵی كۆنگرە لە قاڵب دەدات”‪.‬‬

‫ئەندامانی لیژنەی ئامادەکاریی کۆنگرە‬

‫ئهنجومهنى سهركردایهتى یهكێتى‬ ‫پێنج كهس بۆ سهرۆكایهتى لیژنهى بااڵى‬ ‫ئامادهكردنى كاروبارهكانى كۆنگرهى یهكێتى‬ ‫دیاریكردو بهمهبهستى تاوتوێی سهرجهم‬ ‫ئهو پرۆژهو پێشنیازانه بكهن كه ئاراستهیان‬ ‫دهكرێت سهبارهت به كۆنگره‪.‬‬ ‫سهرچاوهیهكى بااڵى یهكێتى به‬ ‫زهمهنى راگهیاند‪ :‬لیژنهى بااڵى كۆنگرهى‬ ‫چوار پێكهاتوون له ههریهكه له (رهفعهت‬ ‫عهبدوڵاڵ‪ ،‬حاكم قادر‪ ،‬ئهرسهالن بایز‪ ،‬دلێری‬ ‫سهید مهجید‪ ،‬رزگار عهلی)‪.‬‬ ‫ئهو لیژنه بااڵیه‪ ،‬ناوی ئهندامانی كۆنگرهی‬

‫لەسەروبەندی مشتومڕ لەسەر چۆنێتی‬ ‫بەستنی کۆنگرەی چوار‪ ،‬هەواڵی دانانی پێنج‬ ‫کەس وەکو ئەندامی سەرکردایەتی یەکێتی بە‬ ‫بڕیاری کۆسرەت رەسوڵ‪ ،‬سەرنجی خەڵک و‬ ‫میدیاکانی بۆ خۆی راکێشا‪.‬‬ ‫بە گوێرەی بڕیارەکەی جێگری سکرتێری‬ ‫گشتی یەکێتی کە ڕۆژی یەکشەممە ‪8‬ی‬ ‫ئەیلول دەرچووە‪ ،‬هەریەکە لە‪ :‬بورهان‬ ‫سەعید سۆفی‪ ،‬عوسمان بانیمارانی‪ ،‬چەتۆ‬ ‫ساڵح‪ ،‬پۆاڵ سیروان تاڵەبانی‪ ،‬مەحمود‬ ‫محەمەد ڕەشید‪ ،‬وەکو ئەندامی نوێی‬ ‫سەرکردایەتی یەکێتی دەستنیشانکران‪.‬‬ ‫ئهندامێكی سهركردایهتی یهكێتی‪ ،‬كه‬ ‫نهیویست ناوی ئاشكرا بكرێت‪ ،‬بۆ “زەمەن”‬ ‫وتی‪“ :‬موچهی هەر ئهندامێکی سهركردایهتی‬ ‫شهش ملیۆن دینارە‪ .‬بەاڵم موچهی ئهندامی‬ ‫مهكتهبی سیاسی بڕەکەی ‪ 12‬ملیۆن دیناره”‪.‬‬ ‫سەرچاوەکە ئاماژەی بەوەشدا‪ ،‬ئهندامانی‬ ‫مهكتهبی سیاسی بێجگه له موچهكهیان‪،‬‬ ‫مانگانه نهسرییهكی زۆریش وهردهگرن و‬ ‫ژمارهیهكی زۆر پاسهوانیشیان ههیه‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هەموویان وەک یەک نین‪.‬‬ ‫سەبارەت بە موچەی ئەو ئهندامە تازانەی‬ ‫سهركردایهتى‪ ،‬سەرچاوەکە وتی‪“ :‬ئهو پێنج‬ ‫ئهندامه تازهیه ئەگەر موچەی خانهنشینى‬ ‫وهزیر یان پهرلهمانتارییان هەبێ‪ ،‬ئەوا‬ ‫موچهیان بۆ نابهسترێ‪ .‬بهاڵم ئهوانهى‬ ‫لهو موچەو ئیمتیازاتهیان نهبێ‪ ،‬مانگانه‬ ‫پێنج تا شهش ملیۆن دیناریان پێدەدرێ و‬ ‫ئۆتۆمبێلێكى الندكرۆزەر‪ -‬وهنهوشه‪ ،‬کە بایی‬ ‫شەش دهفتهر دۆالرە لەگەڵ سێ تا پێنج‬ ‫پاسهوان بۆ هەر یەکێکیان دادەنرێ”‪.‬‬

‫سااڵنه ‪ 20‬ملیار دینار بۆ موچەی پاسهوانى وهزیرو پهرلهمانتاران دەڕوات‬ ‫سەرچین ساڵح‬

‫پهرلهمانو پلهى وهزیفیدا‪ ،‬كۆتایى به راژهى‬ ‫پاسهوانانیش بهێنرێ هاوشێوهى عێراق”‪.‬‬

‫له چوار خولی پێشووی پهرلهمان كه‬ ‫بهتێكڕا بۆ ههر خولێك ‪ 110‬پهرلهمانتار‬ ‫ههژمار بكرێت‪ ،‬ههر پهرلهمانتارێك سێ‬ ‫پاسهوانی ههبووه‪ .‬بۆ ههر خولێك ‪330‬‬ ‫پاسهوان و بۆ كۆی ههر چوار خولهكهی‬ ‫پهرلهمانیش ههزارو ‪ 320‬پاسهوان ههبووه‪.‬‬ ‫ئهگهر ئهم پاسهوانانهش به تێكڕا مانگانه‬ ‫بڕی ‪ 700‬ههزار دینار موچەیان ههبێ‪ ،‬ئهوا‬ ‫مانگانه بری ‪ 924‬ملیۆن دینارو لە ساڵێك‬ ‫بڕی ‪ 11‬ملیارو ‪ 88‬ملیۆن دینار تهنیا بۆ‬ ‫موچهی پاسهوانی پهرلهمانتاران دابین‬ ‫کراوە‪.‬‬ ‫تا كابینهی نۆیهمی حكومهتی ههرێم ‪150‬‬ ‫وهزیر خانهنشین كراون‪ ،‬ههر وهزیرێك حهوت‬ ‫پاسهوانی ههبووه‪ ،‬بهمهش كۆی راژهی‬ ‫پاسهوانی وهزیرهكان بێجگه لهكابینهی‬ ‫نۆیهم‪ ،‬گهشتووەته ههزارو ‪ 50‬پاسهوان‪.‬‬ ‫به تێكڕا بۆ ههر مانگێك پاسهوانێك بڕی‬ ‫‪700‬ههزار دینار وهربگرێت‪ ،‬ئهوا بۆ مانگێك‬ ‫بڕی ‪ 735‬ملیۆن دینارو بۆ هەر ساڵێكیش‬ ‫نزیكهى نۆ ملیار له بودجهی گشتیی بۆ ئهم‬ ‫پاسهوانانه دهڕوات‪.‬‬ ‫ئەم ژمارانە‪ ،‬لێکدانەوەو کۆکردنەوەی‬ ‫پسپۆڕێکى ژمێریارییە بەناوی ئارام قادر کە‬ ‫سەبارەت بە موچەی پاسەوان و بارگرانی‬ ‫ئەم موچەیە بەسەر داهاتی نیشتمانییەوە‬ ‫ئامادەی کردووەو تایبەت داویەتی بە‬ ‫“زەمەن”‪.‬‬

‫هەنگاوێکی باشە‬

‫کەمکردنەوەی خەرجی پاسەوان‬

‫لەماوەی رابردوودا‪ ،‬وتهبێژی حكومهتی‬ ‫ههرێمی كوردستان روونكردنهوهیهكى لهسهر‬ ‫پاسهوانو شوێنى مانهوهى وهزیرهكان‬ ‫باڵوكردهوه کە تێیدا هاتبووه‪ :‬حكومهتی‬ ‫ههرێم زۆر شێلگێرانه پێداگری له گهڕاندنهوه‬ ‫و پاراستنی باڵهخانهكان و موڵك و ماڵی‬ ‫گشتیی دهكاتهوە‪ ،‬بۆجێگیركردنی ئهو‬

‫سەبارەت بە گرنگیی ئەم بڕیارە‪ ،‬ئارام‬ ‫قادر‪ ،‬پسپۆڕى ژمێریاریى به “زهمهن”ى‬ ‫وت‪“ :‬ئهو بریارهی حكومهت بۆ دامهزراندنی‬ ‫پاسهوانی وهزیرهكان و پهرلهمانتاران‬ ‫بهگرێبهست‪ ،‬ههنگاوێكی باشه لهچاو‬ ‫كابینهكانی دیكهداو جێگای دهستخۆشیی و‬ ‫رێزلێنانه‪ .‬دهكرێ له ههنگاوهكانی داهاتوودا‬ ‫ئهو دامهزراندنه كاتییهش نهمێنێ و به‬ ‫دابینكردنی پۆلیس له بهڕێوەبهرایهتییهكانی‬ ‫پۆلیس وهك پاسهوان بۆیان تا ماوهی راژهی‬ ‫خزمهتی وهزیر كۆتایی پێ دێت”‪.‬‬ ‫ئارام قادر وتیشى‪“ :‬تا كابینهی نۆیهمی‬ ‫حكومهتی ههرێم ‪ 150‬وهزیر خانهنشین‬ ‫كراون‪ ،‬ههر وهزیرێك حهوت پاسهوانی‬ ‫ههبووه‪ ،‬بهمهش كۆی راژهی پاسهوانی‬ ‫وهزیرهكان بێجگه لهكابینهی نۆیهم‪،‬‬ ‫گهشتووەته ههزارو ‪ 50‬پاسهوان‪ .‬بهتێكرا‬ ‫بۆ ههر مانگێك پاسهوانێك بڕی ‪700‬ههزار‬ ‫دینار وهربگرێت‪ ،‬ئهوا بۆ مانگێك بڕی ‪735‬‬ ‫ملیۆن دینار و بۆ هەر ساڵێكیش نزیكهى نۆ‬ ‫ملیار له بودجهی گشتیی بۆ ئهم پاسهوانانه‬ ‫دهروات”‪.‬‬

‫بڕیارهكانى حكومهتو وهزارهتهكان‬

‫وهزیره بهرێزانهی له شارو پارێزگاكانی ترهوه‬ ‫دێنه پایتهخت‪ ،‬ئهوا له ناو ئهو خانووانه‬ ‫نیشتهجێ دهكرێن كه موڵكی حكومهتن و‬ ‫ئهو ئۆتۆمبێالنهیان لهال دهبێ كه موڵكی‬ ‫وهزارهتهكانیانن‪.‬‬ ‫له بارهی پاسهوانی وهزیره نوێیهكانیش‪،‬‬ ‫وتهبێژی حكومهتی ههرێمی كوردستان‬ ‫ئهوهى خستۆتهڕوو حكومهتی ههرێم بهنیازه‬ ‫پاسهوانهكانیان به گرێبهست دابمهزرێنێ و‬ ‫ماوهی گرێبهستهكهش ههتا ماوهی یاسایی‬ ‫كابینه بهردهوام دهبێ‪.‬‬ ‫بهپێى یاساى ژماره ‪15‬ى ساڵى‬

‫‪ 2012‬یاساى پاسهوانانى پهرلهمانتاران‬ ‫ههر پهرلهمانتارێك سێ پاسهوانى بۆ‬ ‫دادمهزرێنرێ‪ ،‬دواى كۆتاییهاتنى خولى‬ ‫پهرلهمان‪ ،‬یهكێك له پاسهوانهكانى لهگهڵدا‬ ‫دهمێنێتهوهو ئهو دوو پاسهوانهكهى تر‬ ‫دهخرێنه سهر میالكى وهزارهتى ناوخۆ‪.‬‬ ‫ئێستا حكومهتى ههرێم سووره‬ ‫لهسهرئهوهى پاسهوانى پهرلهمانتاران كهم‬ ‫بكرێتهوه بۆ دووپاسهوانو به گرێبهستیش‬ ‫بێ بۆ ماوهى چوارساڵ به موچهى ‪700‬‬ ‫ههزار دینار‪.‬‬ ‫شیرین ئهمین‪ ،‬سهرۆكى لیژنهى دهسپاكی‬

‫لە پهرلهمانى كوردستان به “زهمهن”ى وت‪:‬‬ ‫“لهكۆى سێكتهرهكانى ههرێمى كوردستاندا‪،‬‬ ‫تهنیا پاسهوانى پهرلهمانتاران به یاسا‬ ‫رێكخراوه‪ ،‬دهبینین به دهیان كهس لهسهر‬ ‫ئاستى مهكتهبی سیاسیو سهركردایهتى‬ ‫یهكێتىو پارتی دا له ‪ 100‬پاسهوان بهرهو‬ ‫سهروهى ههیه‪ ،‬بهپێى زانیارییهكانمان‬ ‫ژمارهى پاسهوانان له ههرێم نزیك دهبێتهوه‬ ‫له ‪ 100‬ههزار‪ ،‬ئهم بڕیارهمان پێباشه بهاڵم‬ ‫تهنیا له پهرلهمانتاردا كورت نهكرێتهوه‪،‬‬ ‫له بنهڕهتهوه چارهسهرى دۆخهكه بكرێت‪،‬‬ ‫رهنگه ئهم ههنگاوانه ههنگاوى سهرەتایی‬

‫بن‪ ،‬تهمهنا دهكهین كۆى سیستمهكانى‬ ‫حكومڕانى به فلتهرى چاكسازییدا تێپهڕن”‪.‬‬ ‫شیرین وتیشى‪“ :‬ئهگهر له كابینهى‬ ‫یهكهمو خولى یهكهمى پهرلهمانهوه ئهم‬ ‫بڕیاره جێبهجێبكرایه‪ ،‬ئێستا بارگرانى‬ ‫سهر حكومهت كهمتر دەبوو‪ .‬له ههر‬ ‫خولێكى پهرلهمانو كابینهیهكى حكومهتدا‬ ‫بارگرانییهكى گهوره لهسهر حكومهت‬ ‫دروست دهبێو ئهمهش ناوهستێ بەڵکو‬ ‫بهردهوام دهبێ‪ .‬بۆیه ئهم بڕیاره بارگرانى‬ ‫سهر حكومهت كهم دهكاتهوه‪ ،‬ئێمه‬ ‫ئهوهمان پێباشه لهگهڵ كۆتاییهاتنى خولى‬

‫لهسهر كابینهی نۆیهم پێویستە كه‬ ‫له ماوهی ئهم كابینهیهدا بڕی زیاتر له ‪53‬‬ ‫ملیار دینار بۆ پاسهوانانی پهرلهمانتارانو‬ ‫وهزیره خانهنشین كراوهكان تهرخان بكات‪.‬‬ ‫بۆیه وهستاندنی چی دیكهی پاسهوانی‬ ‫وهزیرهكان به ههمیشهیی ههنگاوێكی باشه‬ ‫بۆ كهمكردنهوهی بارگرانییهكانی بەسهر‬ ‫داهاتی گشتییەوە‪ .‬ئهگهر ئهم ههنگاوهش‬ ‫بەوجۆرەی پیشتر هەبووە بهردهوامبێ‪ ،‬ئهوا‬ ‫كابینه دوای كابینه پاسهوان کەڵەکە دەکەن‬ ‫و قورساییهكی زۆر دهخەنه سهرشانی‬ ‫بودجهی گشتیی هەرێمی کوردستانەوە‪.‬‬

‫�هەواڵ‬

‫‪2‬‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬ ‫ژمارە (‪ )33‬سێشەممە ‪2019/9/10‬‬

‫سەرۆكی لیستە كوردییەكەی كەركوك و ریزبەندی كاندیدی حزبەكان دیاریدەكرێت‬ ‫زەمەن ‪ -‬کەرکوک‪ :‬دوای گەیشتنە‬ ‫رێکەوتنی الیەنە کوردییەکان تا لە کەرکوک‬ ‫بە یەک لیست بەشداری هەڵبژاردنی‬ ‫ئەنجومەنی پارێزگاکان بکەن بەناوی لیستی‬ ‫“ کەرکوک کوردستانییە” الیەنە کوردییەکان‬ ‫سەرۆکی لیست و کاندیدەکانی دیاری‬ ‫دەکەن‪.‬‬ ‫بەبێ ئامادەبوونی نوێنەری پارتی‪،‬‬ ‫دوێنێ دووشەممە حزب و الیەنە کوردییەکانی‬ ‫کەرکوک رێکەوتن کە کورد بە یەک لیست‬ ‫بەشداری هەڵبژاردنی داهاتووی ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگاکان بکات‪.‬‬ ‫حەکیم عوبێد‪ ،‬باژێڕوانی کەرکوکی‬ ‫بزووتنەوەی گۆڕان و بەشداربووی‬ ‫کۆبونەوەکە بە “زەمەن”ی راگەیاند‪:‬‬ ‫دیاریکردنی ناوی سەرۆکی لیست و‬ ‫کاندیدەکانی و شێوازی دانیان و ریزبەندیان‪،‬‬ ‫هەڵگیراوە بۆ کۆبوونەوەی داهاتوو‪ .‬بێجگە‬

‫لە ناوی لیستەکە رێکەتووین لەسەر چەند‬ ‫خاڵێک‪ ،‬لەوانە کوبوونەوەیەکی لوتکەی‬ ‫سەرکردایەتی حزبە کوردستانییەکان ئەنجام‬ ‫بدرێت بۆ پاڵپشتی یەک لیستیی لە کەرکوک‬ ‫و چارەسەرکردنی کێشەکانی شارەکە‪.‬‬ ‫وەکچۆن پێشتر جڤاتی نیشتمانیی گۆڕان‬ ‫بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی کەرکوک‪،‬‬ ‫داوایکردبوو‪.‬‬ ‫حەکیم عوبێد ئاماژەی بەوەکرد؛‬ ‫پێش ئەو وادەیەی دیاریکراوە‪ ،‬قەوارەکە‬ ‫پێشکەشی کۆمسیۆنی بااڵی هەڵبژاردن‬ ‫دەکەن و دەرفەت هەیە راوێژو گفتوگۆیەکی‬ ‫باشتر بکەن لەسەر کاندیدەکان بە جۆرێک‬ ‫بێ هیچ الیەنێکی سیاسی هەیمەنەی بەسەر‬ ‫لیستەکەوە نەبێ‪.‬‬ ‫وتیشی‪“ :‬بەرنامەی کار دانراوە بۆ‬ ‫کۆبوونەوە لەگەڵ یۆنامی بۆ چارەسەرکردنی‬ ‫کێشەکانی کەرکوک‪ ،‬کە ئێستا لەسەر هێڵە بۆ‬

‫ئەو پرسە‪ .‬کۆبوونەوە لەگەڵ رێکخراوەکانو‬ ‫ئەنجامدانی هەڵمەتێکی راگەیاندن بۆ هاندانی‬ ‫خەڵک بۆ بەشدارییکردنیان لە تۆماری‬ ‫بایۆمەتریو ئاشتکردنەوەی دەنگدەرانی‬ ‫کورد لە شارەکەدا”‪.‬‬ ‫سەبارەت بە هەڵوێستی پارتی‬ ‫لەسەر پرسی یەک لیستیی کە بەشداریی‬ ‫کۆبوونەوەکەیان نەکردبوو؛ حەکیم عوبێد‬ ‫وتی‪“ :‬دوا کۆبوونەوەی نێوان خانەی‬ ‫راپەڕاندن و مەکتەبی سیاسی پارتی‪،‬‬ ‫ئەوانیش هاوڕابوون لەسەر یەک لیستیی‬ ‫بۆ کەرکوک‪ .‬یەکێتی و شیوعیش کە‬ ‫کۆبوونەوەکە لە بارەگای ئەوان بووە‬ ‫پەیوەندییان بە لقی پارتییەوە کردووەو‬ ‫وتوویانە ئێوە چی بڕیارێک دەدەن‬ ‫لەسەر یەک لیستیی و یەک هەڵوێستیی‪،‬‬ ‫پاڵپشتیتان دەکەین و هەمان بۆچوونمان‬ ‫هەیە”‪.‬‬

‫مانگی رابردوو هەرێم بایی‬ ‫‪ 744‬ملیۆن دۆالر نەوتی فرۆشتووە‬

‫حكومهت ‪ 530‬ملیۆن دینار‬ ‫بە “نادادپەروەرانە”‬

‫زەمەن ‪ -‬سلێمانی‪ :‬بەپێی ئەو خشتەیەی‬ ‫کە تایبەت دەست “زەمەن” کەوتووە‪ ،‬هەرێمی‬ ‫کوردستان لە مانگی ئابدا ‪ ١٥‬ملیۆن ‪ ٢٠٠‬هەزار‬ ‫بەرمیل نەوتی لە رێگەی بۆریەوە هەناردەی بەندەری‬ ‫جەیهانی تورکیا کردووە‪.‬‬ ‫بەپێی خشتەکە‪ ،‬مانگی رابردو حکومەتی هەرێم‬ ‫رۆژانە ‪ ٤٧١‬هەزارو ‪ ٢٠٠‬بەرمیل نەوتی هەناردە‬ ‫کردووە‪ ،‬لەو مانگەدا تێکڕای نرخی نەوتی برێنت‬ ‫‪ ٥8.9٥‬دۆالر بووە‪ .‬بەوپێیەی هەرێم نەوتەکەی‬ ‫خۆی بە ‪ ١٠‬دۆالر کەمتر لە نرخی برێنت دەفرۆشێ‪.‬‬ ‫نرخی یەک بەرمیل نەوتی هەرێم بە ‪ ٤8.9٥‬دۆالر‬ ‫فرۆشراوە‪.‬‬ ‫بەوەش کۆی داهاتی نەوتی هەرێم تەنیا لە رێگەی‬ ‫بۆرییەوە ‪ ٧٤٤‬ملیۆن ‪ ٤٠‬هەزار دۆالر بووە‪.‬‬ ‫بەپێی زانیارییەکان حەقدەستی تێچووی کۆمپانیا‬ ‫بیانییەکان ‪ ٢٠٠‬ملیۆن دۆالر بووە‪ ،‬بەوپێیە داهاتی‬ ‫سافیی هەرێمی کوردستان ‪ ٥٤٤‬ملیۆن و ‪ ٤٠‬هەزار‬ ‫دۆالر بووە‪.‬‬ ‫ئەوە لەکاتێکدایەحکومەتی عێراق‪ ،‬لە مانگی ئابدا‬ ‫نەوتەکەی بە ‪ ٢.١8‬دۆالر کەمتر لە تێكڕای نرخی‬ ‫برێنت فرۆشتووە‪.‬‬

‫دەدات به یانه وهرزشییەکان‬ ‫زەمەن ‪ -‬سلێمانی‪ :‬وهزارهتى‬ ‫رۆشنبیری ههرێمی کوردستان لهمساڵدا‬ ‫‪ ٥٣٠‬ملیۆن دینارى داوه به ‪ ٢٣‬یانهى‬ ‫وهرزشیی‪ ،‬ههر یانهیهك ‪ ١٠‬تا ‪ ٦٥‬ملیۆن‬ ‫دینارى پێدراوه‪ .‬گۆران عومهر‪ ،‬ئهندامى‬ ‫لیژنهى رۆشنبیریىو وهرزشو الوان له‬ ‫پهرلهمانى كوردستان به “زهمهن”ى وت‪:‬‬ ‫“ئهو پارهیەی لەالیەن حکومەتەوە دراوه‬ ‫به یانهكان‪ ،‬شهفافیەتی تێدا نییەو ئاستى‬ ‫یانهكان لهبهرچاو نهگیراوه‪ .‬خودى وهزیرى‬ ‫پێشووی رۆشنبیریى دانى بهوهدا ناوه كه‬ ‫به نادادپهروهرانه ئهو بودجهیهیان بهسهر‬ ‫یانهكاندا دابهشكردووه“‪.‬‬ ‫گۆران عومەر وتیشى‪“ :‬لهبهرئهوهى‬ ‫دەستی حزب بەسەر یانهكاندا زاڵه‪،‬‬ ‫بهشێك له بهرپرسه حزبییەكان خاوهنى‬ ‫یانهكانن‪ .‬بۆیه یانهكان نهیانتوانیوه‬ ‫ئاست و تواناى خۆیان و یاریزانهكانیان‬ ‫بهرهو پێشهوه ببهن و نهیانتوانیوە‬

‫سهرچاوهى داهاتو دارایى بۆ یانەکانیان‬ ‫دەستبەر بکەن‪ .‬ئەمانە وایانکردووە سااڵنه‬ ‫بهشێك لهداهاتى حكومهت دهدرێ بەم‬ ‫یانانە لهكاتێكدا له دنیادا شتى وا نییهو‬ ‫نابێ یانەی وەرزشیی پارە لە حکومەت‬ ‫وەربگرێ”‪.‬‬ ‫لهبهرامبهردا سهفین كانهبی‪ ،‬سهرۆكی‬ ‫یهكێتی تۆپی پێی كوردستان به “زهمهن”ى‬ ‫وت‪“ :‬ئهو یانانه لهڕووى ئیداریو داراییهوه‬ ‫سهر به وهزارهتى رۆشنبیرین‪ ،‬بۆیه‬ ‫ئاگادارى چۆنێتى خهرجكردنى ئهو پارەیە‬ ‫نین بۆ یانهكان”‪.‬‬ ‫سهبارهت به خهرجكردنى پاره‬ ‫بۆ یانهكان لهالیهن حكومهتهوه وتى‪:‬‬ ‫“لهبهرئهوهى یانهكان له ههرێمى‬ ‫كوردستاندا پشتگیرى ناكرێن لهالیهن‬ ‫كۆمپانیاكانهوه بهپێى یاسا كڕینو فرۆشتن‬ ‫به یانهكانو وهرزشوانان ناكرێت‪ ،‬بۆیه‬ ‫ناچارن له دهرگاى بهرپرسان بدهن”‪.‬‬

‫یەکەم شاخەوانی هەرێمی کوردستان‬ ‫لە شاخ بەربووەوەو گیانی لە دەستدا‬

‫مەزهەر كەریم ‪ -‬سلێمانی‪ :‬دوانیوەڕۆی‬ ‫رۆژی شەممە ‪٧‬ی ئەم مانگە‪ ،‬شاخەوانێکی‬ ‫خەڵکی سلێمانی لە نزیکی ئەشکەوتی‬ ‫هەزارمێرد لە چیای بەرانان‪ ،‬کە کەوتووەتە‬ ‫باکووری رۆژئاوای شاری سلێمانی‪ .‬لە‬ ‫بەرزی ‪ ٣٠‬مەترەوە کەوتە خوارەوەو گیانی‬ ‫لە دەستدا‪.‬‬ ‫شاخەوانەکە ناوی ئاوات حەمەڕەزا و‬ ‫تەمەنی ‪ ٣٦‬سااڵن بوو‪ ،‬پیشەی ئەم گەنجە‬ ‫پێشـمەرگە بوو‪ ،‬لەگەڵیشیدا شاخەوانیی‬ ‫دەکرد کە زیاتر لە ‪ ١٥‬ساڵە دەستیپێکردووە‪.‬‬ ‫ئاوات لەناو هاوڕێکانیدا بە هاوڕاز بانگ‬ ‫دەکرا‪ ،‬کە ئەمە ناوی شاخەوانێکی خەڵکی‬ ‫رۆژهەاڵتی کوردستان بوو کە ساڵی ‪٢٠١٤‬‬ ‫لەکاتی شاخەوانییدا کەوتە خوارەوەو گیانی‬ ‫لەدەستداو ئاوات ناوی خۆی گۆڕیبوو بە‬ ‫هاوڕاز!‬ ‫كامەران حەمید هاوڕێی هاوڕاز‪ ،‬کە لە‬

‫ساتی رووداوەکەدا لەگەڵی بووە‪ ،‬چیرۆكی‬ ‫کەوتنە خوارەوەو دواتر گیان لەدەستدانی‬ ‫هاوڕازی بۆ “زەمەن” گێڕایەوە‪.‬‬ ‫کامەران وتی‪“ :‬ئەو رۆژە لەسەر داوای‬ ‫هاوڕاز چووین بۆ چیای بەرانان بۆ راهێنانی‬ ‫سەرکەوتن بەسەر بە شاخدا‪ .‬لە دامێنی‬ ‫چیاكەدا نان و چایی نیوەڕۆمان خوارد‪.‬‬ ‫خۆمان ئامادەكردو بەدیوی ئەشكەوتی‬ ‫هەزارمێرددا دەستمانكرد بە ڕاهێنان كە‬ ‫بریتیە لە چوونە سەرەوەو هاتنەخوارەوە‪.‬‬ ‫من و هاوڕاز چەندجارێک لە بەرزی ‪٣٠‬ی‬ ‫مەتر چووینە سەرەوەو هاتینە خوارەوە”‪.‬‬ ‫بۆ دواجار كاتێك هاوڕاز دەیەوێ‬ ‫لەسەرەوە بێتە خوارەوە‪ ،‬ئەو گوریسەی‬ ‫دەستی پێوەدەگرن دەترازێ و یەکڕاست لەو‬ ‫بەرزاییەوە دەکەوێتە سەرزەوی‪.‬‬ ‫بەپێی گێڕانەوەی کامەران‪ ،‬هاوڕاز‬ ‫تەنیا سمتی بەر زەوییەکە کەوتووە‪،‬‬

‫بەاڵم کاریگەری قورسی لە سی و جگەرو‬ ‫هەموویانی‬ ‫کردووەو‬ ‫پەراسووەکانی‬ ‫تێکشاندووە یان لەجێی خۆیان نەمابوون‪.‬‬ ‫کامەران الشەی تێکشکاوی هاوڕاز‬ ‫دەگەیەنێتە نەخۆشخانەی شار لە سلێمانی‪،‬‬ ‫بەاڵم پزیشکەکان دەڵێن ناتوانن هیچی بۆ‬ ‫بكەن چونکە گیانی لەدەستداوە‪.‬‬ ‫ئیبراهیم كەریم‪ ،‬جێگری سەرۆكی‬ ‫فیدراسیۆنی شاخەوانیی كوردستان سەبارەت‬ ‫بەم رووداوە بۆ “زەمەن” وتی‪“ :‬ئەوە یەكەم‬ ‫حاڵەتی گیان لەدەستدانی شاخەوانانە لە‬ ‫هەرێمی کوردستان لەکاتی شاخەوانییدا‪.‬‬ ‫هاوڕاز بەردەوام خەریکی راهێنان بوو‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەم وەرزشە وایە هەڵە قبوڵ ناکات”‪.‬‬ ‫هاوڕاز جگە لەوەی پێشمەرگەو شاخەوان‬ ‫بوو‪ ،‬گروپێکی شاخەوانیی بەناوی گروپی‬ ‫لوتکە دروستکردبوو و بەردەوام دەچوونە‬ ‫سەر لوتکەی شاخەکان‪.‬‬

‫لە دزینی ‪ 186‬ملیۆن دینارى كهمئهندامانی‬ ‫شارەزووردا دوو کەس تۆمەتبارن‬ ‫سەرچین ساڵح ‪ -‬سلێمانی‪:‬‬ ‫دوای ئاشکراکردنی دزینی ‪١8٦‬‬ ‫ملیۆن دینار لە بەڕێوەبەرایەتی‬ ‫چاودێری کۆمەاڵیەتی شارەزوور‪ ،‬کە‬ ‫پارەکە موچهی کەمئەندامان بووە‪،‬‬ ‫فهرمانبهرێكی ئەو بهڕێوهبهرایهتییە‬ ‫ئیعترافیکردووە کە خۆی بە یارمەتی‬ ‫کەسێکی تر ئەو پارەیان بردووەتە‬ ‫دەرەوەی فەرمانگەکە‪.‬‬ ‫چیرۆکی دەرکەوتن و دۆزینەوەی‬ ‫ئەو دزییە‪ ،‬لەکاتی سەردانێکی‬ ‫كوێستان محهمهد‪ ،‬وهزیری كارو‬ ‫كاروباری كۆمهاڵیهتی بووە بۆ‬ ‫پارێزگای هەڵەبجە بهمهبهستی‬ ‫بهدواداچوون بۆ دۆسیهی دیارنهمانی‬ ‫پێداویستییه‬ ‫خاوهن‬ ‫موچهی‬

‫تایبهتییهكان و چهند گرفتێكی تری‬ ‫بهڕێوهبهرایهتی و فهرمانگهكانیان‬ ‫لەو پارێزگایە‪.‬‬ ‫بهرپرسى‬ ‫ئهحمهد‪،‬‬ ‫ئاریان‬ ‫راگهیاندنى وهزارهتى کارو كاروبارى‬ ‫كۆمهاڵیهتى بۆ “زهمهن” وتی‪:‬‬ ‫“ههواڵێك ههبوو كه بڕى ‪ ١8٦‬ملیۆن‬

‫دینار لهو فهرمانگهیهدا دیارنهماوه‪،‬‬ ‫دهركهوتووه فهرمانبهرێك ئهو‬ ‫پارەیەی بردووە‪ .‬ئهو پارهیه‬ ‫موچهى كهمئهندامانى چاودێرى‬ ‫ئهو‬ ‫شارهزووره‪،‬‬ ‫كۆمهاڵیهتى‬ ‫فهرمانبهره لهڕێى كهسێكى دهرهوهى‬ ‫فهرمانگهكهوه پارهكهى بردووەته‬ ‫دهرهوه‪ ،‬دواى ئهوهى وهزیرى کارو‬ ‫كاروبارى كۆمهاڵیهتى پێی زانیوه‪،‬‬ ‫تۆمەتبارەکهى داوه به دادگا”‪.‬‬ ‫باسی لهوهشكرد‪ ،‬ئهو فهرمانبهره‬ ‫دهستگیركراوهو دانى به تاوانهكهیدا‬ ‫ناوهو دیارنهمانى پارەكهى خستووەته‬ ‫ئەستۆی خۆى‪ ،‬لێكۆڵینهوه بهردهوامه‬ ‫ههركهسێكى تر لهو دۆسیهیهدا تێوه‬ ‫بگلێ‪ ،‬راپێچى دادگا دهكرێت‪.‬‬

‫هاوڕاز لەکاتی شاخەوانییدا‬

‫بەڕێوەبەری نەوت و كانزاکانی هەولێر‪:‬‬

‫بۆ دابەشکردنی نەوتی مااڵن تائێستا حکومەت‬ ‫هیچی باس نەکردووە‬

‫زەمەن ‪ -‬هەولێر‪ :‬دوای ئەوەی ئەنجومەنی‬ ‫وەزیرانی هەرێمی کوردستان بڕیاریدا لە‬ ‫ناوەڕاستی ئەم مانگەوە نەوت بەسەر مااڵندا‬ ‫دابەش بکرێ‪ ،‬بەرپرسانی بەڕێوەبەرایەتی نەوت‬ ‫و کانزاکان لە هەولێرو دهۆک دەڵێن‪ ،‬تائێستا‬ ‫هیچ بڕیارو رێنماییەکیان پێنەگەیشتووە‪.‬‬ ‫موحسین تەها‪ ،‬بەڕێوەبەری نەوتو كانزاکان‬ ‫لە پارێزگای دهۆك بە “زەمەن”ی راگەیاند‪:‬‬ ‫چاوەڕێی حكومەتی عێراق دەكەن بۆ ئەوەی‬ ‫نەوتی سپییان بۆ بنێرێ‪ .‬چونکە ئەگەر ئەو‬ ‫نەینێرێ‪ ،‬ئەوا نەك تەنیا لە دهۆك بەڵکو‬ ‫هەرێمی كوردستان بەدیلی تری نییە بۆ پێدانی‬

‫نەوتی سپی بە هاواڵتیان‪.‬‬ ‫سەبارەت بە بڕیارەکەی حکومەتی هەرێم‪،‬‬ ‫بەڕێوەبەری نەوتو كانزاکان لە پارێزگای دهۆك‬ ‫وتی‪“ :‬تائێستا نەوت ڕادەستی ئێمە نەكراوەو‬ ‫هیچ نووسراوێكیشمان لەوبارەیەوە بەدەست‬ ‫نەگەیشتووە‪ .‬ئێمەش چاوەڕێین کە بەزوویی‬ ‫نەوت دابەش بکرێ”‪.‬‬ ‫بۆ پارێزگای دهۆک‪ ،‬ئەگەر هەر خێزانێك‬ ‫بەرمیلێك نەوتیان بەسەردا دابەش بکرێ‪،‬‬ ‫ئەوا پارێزگاکە تێکڕا ‪ ٥٢‬ملیۆن لیتر نەوتی‬ ‫پێویستە‪.‬‬ ‫لەالیەکی دیکەوە‪ ،‬ئاری كاكەشین‪،‬‬

‫بەڕێوەبەری نەوت و كانزاکان لە پارێزگای‬ ‫هەولێر لەسەر ئەم باسە بۆ “زەمەن” وتی‪:‬‬ ‫“هەوڵێک هەیە لەالیەن وەزارەتی نەوتی‬ ‫عێراقەوە بۆ دابەشکردنی نەوت بەسەر‬ ‫هاواڵتیاندا‪ ،‬ئەم هەوڵە ئەگەر سەرکەوتووبێ‬ ‫هەرێمی کوردستانیش دەگرێتەوە‪ .‬هەروەها‬ ‫حكومەتی هەرێمیش هەوڵیداوە بەغدا بەشە‬ ‫نەوتی سپی هاواڵتیانی هەرێم ڕەوانە بكات”‪.‬‬ ‫ئاری کاکەشین ئاماژەی بەوەشدا کە‬ ‫دابەشکردنی نەوتی سپی بۆ هاواڵتیان‬ ‫خەرجیەكی زۆری دەوێ و تائێستا حكومەتی‬ ‫هەرێم هیچی لەوبارەیەوە باس نەكردووە‪.‬‬

‫سهرۆكى لیژنهی شههیدانو زیندانیانی سیاسی‪:‬‬

‫چاكسازیى‪ ،‬لیستى شەهیدان و زیندانیانى سیاسیش دهگرێتەوە‬ ‫بیستووه زۆرێک لهوانەی لە لیستی‬ ‫شەهیدان و زیندانى سیاسیدا تۆمار کراون‪،‬‬ ‫نە زیندانی سیاسی بوون نە شەهید‪.‬‬ ‫بۆیە دەبێ له پڕۆژە یاساى چاكسازییدا‬ ‫بهدواداچوونى ورد بۆ ئهو لیستانه بكرێ‪.‬‬ ‫له چاوپێكهوتنێكدا لهگهڵ “زهمهن”‬

‫زەمەن‬ ‫سۆسهن محهمهد‪ ،‬سهرۆكى لیژنهی‬ ‫شههیدانو زیندانیانی سیاسی له پهرلهمانی‬ ‫کوردستان دهڵێت‪ :‬دهنگۆى ئهوهیان‬

‫سەرۆکی لیژنەی شەهیدان و زیندانیانی‬ ‫سیاسی ئاشكرایکرد‪ ،‬پرۆسەی چاکسازیی‬ ‫کە بڕیارە لەم کابینەیەدا بکرێ‪ ،‬لیستی‬ ‫شەهیدانو زیندانیانی سیاسیش دەگرێتەوە‪.‬‬ ‫سەرۆکی لیژنەی شەهیدان ئاماژە‬ ‫بەوەش دەکات‪ ،‬بۆ گواستنەوەی ناوی‬

‫لەگەڵ ئەم ژمارەیەدا‬

‫شەهیدانی شەڕی داعش بۆ سەر وەزارەتی‬ ‫شەهیدان کە تائێستا موچەی پێشمەرگە‬ ‫وەردەگرن‪ ،‬ئامادهكارى كراوهو بڕیاره له‬ ‫ئایندەیەکی نزیکدا موچەی کەسوکاریان‬ ‫بخرێتهسهر وهزارهتى شههیدان‪.‬‬ ‫بۆ ل‪15‬‬

‫‪www.zamenpress.com‬‬ ‫رۆژنامەیەکی سیاسیی گشتییە‬

‫ژمارە (‪ )33‬سێشەممە ‪2019/9/10‬‬

‫نرخ ‪ 500‬دینار‬

‫‪ 20‬الپەڕە‬

‫قۆناغی “مفاوەزات”ی باڵەكانی یەكێتی دەستیپێکرد‬ ‫سەرچاوەیەكی تایبەتی ناو یەكێتییەوە‬ ‫زانیویەتی‪ ،‬كە ئێستا قۆناغی دانوستان‬ ‫و گفتوگۆی باڵەكان بۆ جێگیرکردنی‬ ‫خواستەكانیان لە شێوازی دیاریكردنی‬ ‫كەسی یەكەم و دووەمی یەكێتی‬ ‫و ئەندامانی كۆنگرەو هەڵبژاردنی‬ ‫سەركردایەتی و دەستەی بەڕێوەبردنی‬ ‫یەكێتی دەستیپێكردووە‪.‬‬ ‫سەرچاوە بااڵكەی یەكێتی وتیشی‪:‬‬ ‫سەرەنجام باڵەكان بە تەوافوق و لیستی‬ ‫ئامادەكراوی پێشوەختە بۆ سەركردایەتی‬ ‫دەچنە كۆنگرەوە‪ ،‬ئەوەش “بەئامانجی‬ ‫یەكگرتووییو تێكنەچوونی ناوماڵی‬ ‫یەكێتی”‪.‬‬ ‫بۆ هەمان مەبەست زوبێر عوسمان‪،‬‬

‫زەمەن ‪ -‬هەولێر‪ :‬دوای دیاریكردنی‬ ‫رۆژی كۆنگرە‪ ،‬قۆناغی “مفاوەزات”ی نێوان‬ ‫باڵە جیاوازەكانی یەكێتی بۆ جێگیرکردنی‬ ‫خواستەكانیان دەستیپێكردو سێ پرۆژە بۆ‬ ‫بەستنی كۆنگرەش ئامادەكراوە‪ ،‬دووانیان‬ ‫بنەمای تەوافوقی لەبەرچاو گرتووە‪.‬‬ ‫سهرچاوهیهكى بااڵى یهكێتى به‬ ‫ئهنجومهنى‬ ‫راگهیاند‪:‬‬ ‫“زهمهن”ى‬ ‫سهركردایهتى یهكێتى پێنج كهسى بۆ‬ ‫سهرۆكایهتى لیژنهى بااڵى ئامادهكردنى‬ ‫كۆنگره دیاریكردووه‪ ،‬كە بریتین له‬ ‫ههریهكه له (رهفعهت عهبدوڵاڵ‪ ،‬حاكم‬ ‫قادر‪ ،‬ئهرسهالن بایز‪ ،‬دلێری سهید مهجید‪،‬‬ ‫رزگار عهلی)‪.‬‬ ‫لەالیەكی ترەوە “زەمەن” لە‬

‫سكرتێری ئەنجومەنی ناوەندی یەكێتی‬ ‫بە “زەمەن”ی وت‪“ :‬بۆچوونمان ڕوونەو‬ ‫داكۆكی لە مافی كادرەكان دەكەین‪ ،‬كە‬ ‫بتوانن نوێنەری خۆیان بۆ كۆنگرە دیاری‬ ‫بكەن و بەهیچ شێوەیەك لەگەڵ ئەوەدا‬ ‫نین كۆنگرەی تەوافوقو پشك پشكێنە‬ ‫ببەسترێ”‪.‬‬ ‫ئەبوبەكر عەلی‪ ،‬نووسەرو سیاسەتمەدار‬ ‫پێیوایە كۆنگرە بۆ یەكێتی هەم پێویستیە‬ ‫هەم مەترسیە‪ ،‬لەو رووەوە بە “زەمەن”ی‬ ‫وت‪“ :‬كۆنگرەی تەوافوقی رەنگە هەندێك‬ ‫كێشەیان بۆ چارەسەر بكات‪ ،‬بەاڵم‬ ‫رەنگە هەندێك كێشەیان بۆ بهێڵێتەوەو‬ ‫گەورەتریشی بكات”‪.‬‬ ‫زانیاری زیاتر لە ل‪3‬دا باڵوکراوەتەوە‬

‫پژاک و کۆمەڵە‬ ‫لە دەرەوەى دانوستان لەگەڵ ئێران‬

‫ل‪٧‬‬

‫راستەوخۆ هەڵبژاردنی رێكخەرو‬

‫سەرۆکی لیژنەی سامانە سروشتییەکان‪:‬‬

‫خانەی راپەڕاندنی گۆڕان پەخش دەكرێت‬

‫زەمەن ‪ -‬سلێمانی‪ :‬بڕیارە پرۆسەی‬ ‫هەڵبژاردنی خانەی راپەڕاندن و رێكخەری‬ ‫گشتی گۆڕان راستەوخۆ بگوازرێتەوەو‬

‫كۆمسیۆنی بااڵی سەربەخۆی هەڵبژاردنی‬ ‫عێراقیش چاودێری پرۆسەكە دەكات‪.‬‬ ‫بەپێی ئەو زانیاریانەی بە “زەمەن”‬

‫گەیشتووە‪ ،‬بۆ هەڵبژاردنی خانەی راپەڕاندن‬ ‫و رێكخەری گشتی گۆڕان لە رۆژی شەممەی‬ ‫داهاتوودا‪ ،‬راستەوخۆ پرۆسەی هەڵبژاردنەكە لە‬ ‫میدیاوە دەگوازرێتەوە‪.‬‬ ‫ئەوە جگە لەوەی پرۆسەكە بە چاودێری‬ ‫كۆمسیۆنی بااڵی سەربەخۆی هەڵبژاردنی‬ ‫عێراق ئەنجام دەدرێ و گۆڕان بە بانگهێشتی‬ ‫فەرمی داوای لە كۆمسیۆنەكە كردووە چاودێری‬ ‫نەزاهەتی پرۆسەكە بكات‪.‬‬ ‫رۆژی پێنجشەممەی رابردوو دەرگای‬ ‫خۆپااڵوتن كرایەوەو بە گوێرەی زانیارییەكانی‬ ‫“زەمەن”‪ ،‬تائێستا نزیكەی ‪ 10‬كەس بۆ خانەو‬ ‫دەستەی سەرۆكایەتی جڤاتی گشتی فۆڕمی‬ ‫خۆكاندیدكردنیان وەرگرتووە‪.‬‬

‫لە بەرەی کوردستانییەوە بۆ ئەنجومەنی بااڵی حزبەکان‬ ‫گەڕانەوە بۆ ئەزموونی ‪ ٣٠‬ساڵ لەمەوبەر‬

‫ل‪6‬‬

‫بەمنزیكانە وەزیری‬ ‫سامانە سروشتییەكان دیاری دەكرێ‬ ‫مەزهەر كەریم ‪ -‬سلێمانی‪ :‬ئەمڕۆ ‪10‬ی‬ ‫ئەیلول‪ ،‬دوو مانگ بەسەر پێكهێنانی کابینەی‬ ‫نوێدا تێدەپەڕێت‪ ،‬بەاڵم هێشتا یەكالیی‬ ‫نەبووەتەوە كێ دەکرێتە وەزیری سامانە‬ ‫سروشتییەكان كە پێشتر سێ خول لەسەریەك‬ ‫ئاشتی هەورامی وەزیری ئەو وەزارەتە بووە‪.‬‬ ‫بەڵێن ئیسماعیل‪ ،‬سەرۆكی لیژنەی وزەو‬ ‫سامانە سروشتییەكان لە پەرلەمانی كوردستان‬ ‫لە لێدوانێکدا بۆ “زەمەن” ئاشكرایکرد‪:‬‬ ‫بەدواداچوونیان بۆ هۆکاری دانەنانی وەزیری‬ ‫سامانە سروشتییەكان كردووەو وابڕیارە‬ ‫بەمنزیکانە ئەنجومەنی وەزیران كەسێك بۆ‬

‫سەرۆكی لیستە كوردییەكەی كەركوك و‬ ‫ریزبەندی كاندیدی حزبەكان دیاری دەكرێت‬

‫بەڕێوەبەری هاتوچۆی سلێمانی‪:‬‬

‫لە ماوەی ساڵێکدا واستەو رۆتیناتم نەهێشت‬ ‫زەمەن ‪ -‬سلێمانی‪ :‬عەمید‬ ‫فەرەیدون عومەر‪ ،‬بەڕێوەبەری‬ ‫هاتوچۆی سلێمانی‪ ،‬دوێنێ‬ ‫‪٩‬ی ئەیلول کە ساڵێک‬ ‫بەسەر دەستبەكاربوونی لەو‬ ‫دەڵێت‪:‬‬ ‫تێپەڕی‪،‬‬ ‫پۆستەدا‬ ‫کاتێ دەستبەکاربوومەوە لە‬ ‫بەڕێوەبەرایەتی گشتیی هاتوچۆی‬ ‫سلێمانی‪ ،‬ئەو بەڕێوەبەرایەتییە‬ ‫لە دۆخێکی زۆر خراپدا بوو‪،‬‬ ‫ئەو تکتەی هاواڵتی دەیبڕی بۆ‬ ‫نۆرەگرتن‪ ،‬کڕینو فرۆشتنی پێوە‬ ‫دەکراو رۆژانە ‪ 150‬مامەڵەی‬ ‫هاواڵتیان رایی دەکرا‪ ،‬بەاڵم من‬

‫لە ماوەی ئەو ساڵەدا ئەمانەم‬ ‫نەهێشت‪.‬‬ ‫لە دیدارێکدا لەگەڵ “زەمەن”‪،‬‬ ‫عەمید فەرەیدون عومەر ئاماژە‬ ‫بەوە دەکات‪ ،‬لەناو بەڕێوەبەرایەتی‬ ‫گشتیی هاتوچۆی پارێزگای‬ ‫سلێمانیدا‪ ،‬دەاڵڵەکان تەراتێنیان‬ ‫کردووە‪ ،‬کەسێ لەبری ئەوەی‬ ‫تکتێک ڕابکێشێ ‪10‬ی راکێشاوەو‬ ‫مامەڵەی کڕین و فرۆشتنی پێوە‬ ‫کردووە‪ .‬پێشتر هیچ کەس نەبووە‬ ‫ڕێی کەوتبێتە هاتوچۆی سلێمانی‬ ‫و واستەی نەبووبێ و کارەکەی‬ ‫تەواو بووبێ!‪ ،‬بەاڵم ئێستا ئەمانە‬

‫ئەو پۆستە دیاری بكات‪.‬‬ ‫بەڵێن ئیسماعیل وتی‪“ :‬لە ماوەیەكی‬ ‫زۆر نزیكدا وەزیرێكی نوێ بۆ ئەو وەزارەتە‬ ‫دادەنرێت‪ ،‬بەاڵم تائێستا رانەگەیەنراوە ئەو‬ ‫کەسە کێیە‪.‬‬ ‫سەبارەت بەوەی کێ كاروباری ئەو‬ ‫وەزارەتە بەڕێوە دەبات‪ ،‬وتی‪“ :‬بەهۆی ئەوەی‬ ‫سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران ڕاستەوخۆ‬ ‫سەرپەرشتی دەكات‪ ،‬هیچ گرفتێكی نەبووە‬ ‫تائێستا‪ .‬بەاڵم دەبێ بەزوویی كەسێك بۆ ئەو‬ ‫پۆستە دیاری بكرێت تا چیتر ئەو وەزارەتە بێ‬ ‫وەزیر نەمێنێتەوە”‪.‬‬

‫سەرۆکی لیژنەی وزەو سامانەسروشتییەکان‬ ‫لە پەرلەمانی کوردستان ئاماژەی بەوەدا‪،‬‬ ‫لەبەرئەوەی لە چەند ساڵی رابردوو تێبینی‬ ‫و رەخنەی زۆر لەسەر ئەو وەزارەتە هەبووە‪،‬‬ ‫بۆیە دانانی وەزیرێكی نوێ بۆی‪ ،‬مشتومڕو‬ ‫هەڵسەنگاندنی زیاتری ویستووە‪.‬‬ ‫بەڵێن ئیسماعیل دەڵێت‪“ :‬لەگەڵ دانانی‬ ‫وەزیری نوێ‪ ،‬دەست دەکەین بە بەدواداچوون‬ ‫بۆ كارەكانی ئەو وەزارەتە تا ئەو گرێكوێرانەی‬ ‫هەیە لەكەرتی نەوتدا بكرێنەوەو بەشێوازێكی‬ ‫نوێی دابڕێژرێتەوە‪ .‬هەروها سندوقی كوردستان‬ ‫بۆ داهاتە نەوتییەكان دابمەزرێنرێ”‪.‬‬

‫نەماون‪.‬‬ ‫عەمید فەرەیدون دەڵێت‪ :‬پێش‬ ‫ئەوەی دەستبەکاربم‪ ،‬رۆژانە ‪1٧5‬‬ ‫مامەڵە ڕایی دەکرا‪ ،‬من گەیاندمە‬ ‫نزیکەی ‪ ٢٢5‬مامەڵە‪ .‬ئێستا بێ‬ ‫هیچ واستەیەک مامەڵەکان تەواو‬ ‫دەکرێ‪ .‬لەگەڵ ئەوەشدا واستەو‬ ‫واستەکاریمان بنەبڕ کردووە‪،‬‬ ‫مەحاڵە هاواڵتییەک بۆ هەر‬ ‫مامەڵەیەک بێتە بەڕێوەبەرایەتی‬ ‫هاتوچۆو کارەکەی بە رۆژێک تەواو‬ ‫نەبێ‪.‬‬ ‫دەقی دیدارەکە ل ‪ 10‬و ‪ 11‬دایە‬

‫ل‪٢‬‬

‫مردنى منداڵ له ههرێم‬ ‫‪ ٪70‬كهمیكردووه‬

‫زەمەن ‪ -‬سلێمانی‪ :‬بەگوێرەی ئامارهكانى‬ ‫وهزارهتى پالندانانى ههرێم لە هەرسێ‬ ‫پارێزگای دهۆک و سلێمانی و هەولێر‪ ،‬ساڵى‬ ‫‪ ٢013‬بۆ یەک ههزار منداڵ‪٢٤ ،‬یان گیانیان‬ ‫لە دەستداوە‪ .‬بەاڵم ساڵی رابردوو ئەم‬ ‫ژمارهیە زۆر کەمیکردووە بەجۆرێک له یەک‬ ‫ههزار منداڵ تهنیا ‪15‬یان گیانیان لهدهستداوه‬ ‫ئەمەش نیشانی دەدات رێژەی مردنی منداڵ‬ ‫‪ ٪٧0‬کەمیکردووە‪.‬‬ ‫بەرپرسان و شارەزایان هۆکارەکەی‬ ‫دەگەڕێننەوە بۆ هۆشیارى تهندروستى دایكانو‬ ‫باوكانو چارهسهرى تەندروستی پێشوهخته‪.‬‬ ‫ئەمانەش وایانکردووە ژیانى كۆرپهلەو مندااڵن‬ ‫لە هەرێمی کوردستان به رێژهیهكى بهرچاو له‬ ‫مردن بپارێزرێت‪.‬‬

‫بهوتهى بهرپرسانى وهزارهتى پالندانان‪،‬‬ ‫بهراورد به پارێزگاكانى ناوهڕاستو خوارووى‬ ‫عێراقو واڵتانى دراوسێ‪ ،‬مردنی مندااڵن له‬ ‫ههرێم زۆر كهمه‪ .‬بهشێوهیهك له ساڵى رابردوو‬ ‫له پارێزگاكانى عێراقدا لهنێوان ‪ ٧0‬بۆ ‪130‬‬ ‫منداڵ گیانیان لهدهستداوه له هەر ههزار‬ ‫منداڵێکدا‪.‬‬ ‫بۆ ل‪1٤‬‬