BITWY I KAMPANIE Z wojsk broniących się w rejonie Mceńska utworzono 50. Armię, której dowództwo po śmierci Pietrowa objął generał Arkadij N. Jermakow. Ponadto w tym okresie dokonano przerzutu wojsk z Dalekiego Wschodu i z Azji Środkowej Sztaby 16., 31., 33. i 49. armii zostały przeniesione na wschód z zadaniem przeformowania armii z wykorzystaniem zasobów znajdujących się w odwodzie. Do 13 października udało się skompletować 16. Armię w rejonie Wołokołamska, 43. Armię w rejonie Małojarosławca, 5. Armię na kierunku możajskim oraz nową 49. Armię na kałuskim. Dziewiętnastego października generał-lejtnant Michaił G. Jefremow stanął na czele sformowanej od nowa 33. Armii. Z jej dawnego składu w armii została tylko 5. Dywizja Pospolitego Ruszenia, przemianowana na 113. Dywizję Piechoty. Z tych wszystkich związków operacyjnych utworzono nowy Front Zachodni dowodzony przez odwołanego z Leningradu generała armii Gieorgija Żukowa, który przystąpił do pełnienia obowiązków 11 października o godzinie 18:00. Otrzymał on zadanie, aby wszystkimi znajdującymi się w jego dyspozycji siłami, opierając się o Możajską linię obrony, zatrzymać natarcie wojsk niemieckich. W sumie na froncie liczącym 230 km znajdowało się jedynie 90 tys. ludzi. Takimi siłami nie można było utworzyć trwałej obrony w całym pasie odpowiedzialności. Dlatego Żukow skupił wysiłki czterech swoich armii na osłonie najważniejszych kierunków, prowadzących do Moskwy. Ich działania wspierały przydzielone przez Stawkę 9., 17., 18., 19. i 20. brygady pancerne. W drugiej połowie października na kierunek centralny przybyły jeszcze 5., 22., 24., 25. i 28. brygady pancerne. W związku ze zbliżeniem się frontu do Moskwy w wyniku decyzji Państwowego Komitetu Obrony z 12 października powstawała jeszcze jedna linia obrony na bezpośrednich podejściach do stolicy. Trzynastego października w jednostkach Frontu Zachodniego odczytano pierwszy rozkaz nowego dowódcy: Dowództwo faszystowskich wojsk, które obiecało w tydzień zająć Leningrad, poniosło fiasko tracąc w tym natarciu dziesiątki tysięcy swoich żołnierzy. Nasze wojska zmusiły faszystów do przerwania podjętego natarcia. Teraz, żeby usprawiedliwić to niepowodzenie, faszyści rozpoczęli nową awanturę – natarcie na Moskwę. Faszyści rzucili do niego wszystkie swoje rezerwy, w tym również słabo przeszkolonych i wszelką przypadkową hałastrę, pijaków i degeneratów. Nadeszła chwila, kiedy nie tylko powinniśmy dać odpór faszystowskiej awanturze, ale również zniszczyć skierowane do tej awantury rezerwy. W tej chwili wszyscy jak jeden mąż, od czerwonoarmisty do naczelnego dowódcy, powinniśmy dzielnie i ofiarnie walczyć za swoją Ojczyznę, za Moskwę! Tchórzostwo i panika w tych warunkach równoznaczne są zdradzie Ojczyzny. W związku z tym rozkazuję: tchórzy i panikarzy, porzucających pole walki, wycofujących się bez pozwolenia z zajmowanych
Żołnierze 1. batalionu 1. moskiewskiego komunistycznego pułku 3. Moskiewskiej Dywizji Pospolitego Ruszenia; kurs przysposobienia wojskowego, 24 października 1941 r.
pozycji, porzucających broń i sprzęt, rozstrzeliwać na miejscu. Trybunałowi wojskowemu i prokuratorowi frontu zapewnić wypełnianie niniejszego rozkazu. Pisząc o ostatnich rezerwach rzuconych przez Niemców do natarcia, Żukow nie mylił się, ale w sprawie słabo przeszkolonych uzupełnień i kryminalnej hałastry przesadził. Do 10 października, kiedy prace mające na celu przygotowanie Możajskiej linii obrony nabrały maksymalnego rozmachu, Niemcy zdobyli Syczewkę, Gżatsk, podeszli do Kaługi, prowadzili walki w rejonie miast Briańsk, Mceńsk oraz na podejściach do m. Ponyri i Lgow. Część sił 3. Grupy Pancernej i 9. Armia rozpoczęły natarcie przeciwko wojskom prawego skrzydła Frontu Zachodniego na kierunku kalinińskim. W ciągu dwóch dni z rejonu na południowy zachód od Rżewa Niemcy, odrzucając wojska 29. Armii, przedarli się wzdłuż Wołgi na północny wschód i podeszli do Kalinina. W mieście wojsk sowieckich nie było, uciekła cała miejscowa milicja i kilkaset pracowników Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych (NKWD). Żadnej ewakuacji nie przeprowadzono. W pośpiechu zebrano około 1000 ludzi pospolitego ruszenia, które także poszło w rozsypkę przy pierwszych strzałach przeciwnika. Chociaż na odcinku
od Rżewa do Kalinina były przygotowane dość solidne umocnienia obronne, zbudowane w czasie kilku miesięcy przez setki tysięcy robotników, jednak nie było w nich ani jednego żołnierza Trzynastego października generał-major Wasilij A. Chomienko, dowódca 30. Armii, przerzucił w okolice Kalinina 5. i 265. dywizje piechoty, które z marszu przystąpiły do walki z 1. Dywizją Pancerną generała Waltera Krügera. Ale po dwudniowej bitwie miasto z nieuszkodzonym mostem przez Wołgę zostało opuszczone przez wojska sowieckie. W niemieckich sztabach zaczęto przygotowywać dla 3. Grupy Pancernej mapy, na których „strzałki” podciągnięto pod Jarosławl i Rybińsk. Próba XXXXI Korpusu Zmotoryzowanego rozwinięcia natarcia na Torżok – na skrzydło i tyły Frontu Północno-Zachodniego została udaremniona przez grupę operacyjną generała Nikołaja F. Watutina. W jej skład wchodziły dwie dywizje piechoty i dwie kawalerii, 8. Brygada Pancerna pułkownika Pawła A. Rotmistrowa i 46. pułk motocyklowy. Główne siły brygady – około 60 czołgów i pułk motocyklowy, wykonały w ciągu półtorej doby 240-kilometrowy marsz i o godzinie 14:00 15 października wyszły na podejścia
13 października 1941 r. Niemcy dotarli do Możajskiej linii obrony, zestawu czterech linii umocnień na zachodnich podejściach do Moskwy, która rozciągała się od Kalinina w kierunku Wołokołamska i Kaługi.
15
