Michał Fiszer, Jerzy Gruszczyński
Falaise – Stalingrad Zachodu Wokół bitwy pod Falaise narosło wiele kontrowersji. Zwycięstwa aliantów nikt nie śmie kwestionować, co by jednak nie powiedzieć, to po tygodniach ciężkich walk, dreptania w miejscu pomiędzy normandzkimi żywopłotami, po dwóch miesiącach frustrujących strat, nadszedł moment triumfu, większość niemieckich sił w Normandii znalazła się w worku. A dokładnie – same się do tego worka wpakowały. Mówią, że worek nie był dość szczelny, że znaczne siły wydostały się z alianckiego okrążenia. Że zwycięstwo nie było całkowite. Niemcy stracili co prawda około 50 tys. żołnierzy i prawie cały ciężki sprzęt, ale wielu innych wydostało się z matni i znów stanęło do walki. Wszystko to prawda. Ale niecała…
święci, a mimo to nie powiadomił kogo trzeba. Jego lojalność stanęła pod znakiem zapytania. Zwłaszcza, że współpracował on z gen. piechoty Carl-Heinrichem von Stülpnagelem, Wojskowym Gubernatorem Francji. Gen. von Stülpnagel usiłował nawet przeciągnąć von Klugego na stronę spiskowców. Po południu 20 lipca przybył on do kwatery von Kluge do la Roche Guyon, skąd Kluge dowodził zarówno OB West, jak i Grupą Armii „B” po tym, jak feldmarszałek Erwin Rommel został 17 lipca ranny w alianckim ataku lotniczym. Gubernator Francji usiłował przekonać Günthera von Kluge,
N
by opowiedział się po stronie spisku. Sam Stülpnagel zdążył
a początku sierpnia 1944 r. niemiecki front w Nor-
próbował im przeciwdziałać. Po 20 lipca zdał sobie sprawę,
już w Paryżu aresztować przedstawicieli Gestapo i kierowni-
mandii zaczął w końcu pękać. Brytyjczycy „wymę-
że aresztowani i torturowani mogą go wydać. Gestapo może
ctwo SS. Von Kluge się wahał. Chciał być pewny, że Hitler nie
czyli” zdobycie Caen i byli gotowi by ruszyć na połu-
dowiedzieć się, że feldmarszałek von Kluge wiedział co się
żyje. W każdym razie, pozwolił gen. Stülpnagelowi odjechać.
dnie, w kierunku Falaise. Największy jednak sukces odnieśli Amerykanie. Podczas gdy obrona Niemców koncentrowała się na Brytyjczykach, 25 lipca 1944 r. amerykańska 1. Ar-
Gen. Omar N. Bradley – pomysłodawca okrążenia niemieckich wojsk pod Falaise. W czerwcu i w lipcu 1944 r. dowódca amerykańskiej 1. Armii, a od 1 sierpnia – dowódca 12. Grupy Armii.
To wszystko stawiało feldmarszałka von Kluge w bardzo dwuznacznym świetle. Co prawda nie został on aresztowany, ani nawet zdjęty z zajmowanego stanowiska, ale mając świado-
mia uderzyła na niemieckie pozycje w zachodniej części
mość wiszącego nad nim zagrożenia, absolutnie nie ośmielił
Normandii. Po dwóch dniach ciężkich walk amerykańscy
się on przeciwstawiać jakimkolwiek rozkazom Hitlera.
żołnierze osiągnęli przełamanie i zaczęli coraz bardziej
Można tylko snuć domysły, czy gdyby Grupą Armii „B”
przesuwać się na południe, oskrzydlając od zachodu nie-
nadal dowodził feldmarszałek Rommel, to czy doszłoby
miecką obronę. 31 lipca 1. Armia zdobyła Avranches, a kilka
do takiej katastrofy, jaka miała miejsce kilka tygodni później
kilometrów na południe od tego miasteczka drogi rozcho-
pod Falaise. Erwin Rommel przypuszczalnie nie wahałby się
dziły się: na wschód do Paryża, na południe do Bordeaux
wyprowadzić wojska z powoli dość zamykanego worka. Ale
i na zachód, do Brestu w Bretanii.
w krytycznym momencie go zabrakło.
Jeszcze 2 lipca 1944 r. doświadczony feldmarszałek Gerd
1 sierpnia 1944 r. powołano do życia amerykańską 3. Ar-
von Rundstedt został odwołany przez Hitlera ze stanowiska
mię pod dowództwem George S. Pattona. Do jego armii
Naczelnego Dowódcy Zachodniego Teatru Działań Wojen-
przekazano VIII Korpus z 1. Armii, a trzy pozostałe dopiero
nych (OB West), a na jego miejsce powołano feldmarszałka
docierały do rejonu walk. XV Korpus był już w Normandii i za-
Günthera von Kluge. Co prawda wyróżnił się on na froncie
raz miał być włączony do linii. XII i XX Korpus były w trakcie
wschodnim, dowodząc przez półtorej roku Grupą Armii „Śro-
przerzutu. Pozostałe amerykańskie korpusy już zaangażowa-
dek”, ale nie miał dość twardego charakteru. Był jeszcze jeden
ne w walkę, V, VII i XIX pozostały w 1. Armii, której dowództwo
problem – Günther von Kluge co prawda sam nie uczestni-
objął teraz gen. por. Courtney Hodges. Natomiast dotych-
czył w spisku przeciwko Hitlerowi, temu który doprowadził
czasowy dowódca 1. Armii, gen. Omar N. Bradley, został do-
do zamachu z 20 lipca, ale znał część ze spiskowców. I nie
wódcą 12. Grupy Armii, w skład której weszły amerykańskie
4
