4 minute read
Michał M. Skoczylas
Na odległość
Michał M. Skoczylas
Advertisement
Edukacja zdalna jako uzupełnienie tradycyjnego nauczania biologii i medycyny
Nauczanie tradycyjne z wykorzystaniem narzędzi umożliwiających komunikowanie się na odległość w części zajęć, nazywane edukacją hybrydową (blended learning), od roku 2020 przeżywa w Polsce rozkwit spowodowany epidemią choroby koronawirusowej roku 2019 (COVID-19). Warto jednak zaznaczyć, że od co najmniej kilkunastu lat tradycyjny stacjonarny tryb nauczania jest uzupełniany tak zwaną edukacją zdalną (na przykład w formie e-learningu). Mieszany sposób nauczania i uczenia się sprawia, że uczniowie i studenci poznają więcej aspektów z zakresu ekologii informacji niż w tylko tradycyjnym toku kształcenia. Moje doświadczenie dydaktyczne dotyczące tej problematyki wywodzę z lat 2004–2007, to jest okresu studiów w Akademii Medycznej w Warszawie i Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie.
OPINIE, REFLEKSJE, DOŚWIADCZENIA REFLEKSJE 3/2021
Rozwijanie wiedzy i umiejętności
We wspomnianym okresie współpracowałem z Polskim Portalem Edukacyjnym Interkl@sa (www.interklasa.pl) jako wolontariusz. Oprócz przygotowania zwięzłych opracowań w formie artykułów, prezentacji i kwizów zajmowałem się odpowiadaniem na pytania uczniów i rodziców z całego kraju – kierowane do mnie jako eksperta biologii. Udzielenie odpowiedzi na setki pytań o różnym charakterze i stopniu trudności – od pomocy w wykonaniu zadań domowych po wsparcie we wnikliwej lekturze oraz obserwacji przyrody – pozwoliło mi spojrzeć na nauczanie i uczenie się w szkole podstawowej, gimnazjum i liceum z punktu widzenia osoby wspierającej proces dydaktyczny w dużej skali.
Starałem się pomagać w rozwiązywaniu problemów przez zwrócenie uwagi na charakter zadań oraz przede wszystkim zawarte w nich odniesienie do treści dydaktycznych lub wyników zaawansowanych badań naukowych, lecz mimo podawania wielu informacji moja praca nie była wyręczaniem uczniów w odrabianiu zadań domowych. Myślę, że jeśli dla większości z moich korespondentów uwagi tego typu okazały się pomocne nie tylko w wykonywaniu obowiązków szkolnych, ale przyczyniły się do rozwijania wiedzy i umiejętności, to właśnie dzięki pomocniczej edukacji na odległość można mówić o skuteczności edukacji hybrydowej w przygotowaniu uczniów do dalszych etapów kształcenia, pracy oraz życia prywatnego.
Nauka w terenie
Dalsze moje doświadczenia w edukacji hybrydowej obejmują między innymi komunikowanie się na odległość z członkami polskich kół naukowych i Międzynarodowego Stowarzyszenia Studentów Medycyny IFMSA, telekonferencje, prowadzenie zajęć ze studentami medycyny za pomocą komunikatorów internetowych w ramach studenckiego ruchu naukowego i podstawowych kursów w programie studiów oraz bliskie tym metodom korzystanie z portali edukacyjnych podczas stacjonarnych ćwiczeń i wykorzystanie polskich i zagranicznych literaturowych baz danych w pracach studentów medycyny w studenckich kołach naukowych, którymi się opiekowałem.
Zauważam zwiększone zainteresowanie studentów cyfrowymi środkami dydaktycznymi (na przykład portalem radiopaedia.org) pojawiające się wtedy, gdy są one pomocne w osiąganiu celów dydaktycznych. Nie twierdzę, że mogą one zastąpić tradycyjne źródła informacji, gdyż studenci starają się nawiązywać kontakt z pacjentami oraz interesują się wieloma aspektami pracy lekarza (klinicznymi i naukowymi), pytając o nie w czasie zajęć prowadzonych zdalnie. Oznaczać to jednak może, że nauczanie na odległość i cyfrowe środki dydaktyczne do zajęć stacjonarnych mogą z powodzeniem być przyjęte w praktyce edukacyjnej. Powinny być wykorzystywane w taki sposób i w takim zakresie, by dać studentom poczucie, że poznają realia i nie są oddaleni od tego, co jest właściwą praktyką lekarską.
W kształceniu zawodowym bardzo ważne jest przebywanie w środowisku szpitalnym, gdzie można obserwować chorych i pracę medyków oraz uczestniczyć w procedurach medycznych. Fotografowanie i nagrywanie chorych jest prawnie zabronione, co uniemożliwia prowadzenie pokazu na odległość. Jest to jedynie możliwe w warunkach symulacji z wykorzystaniem manekinów. Poza tym na podstawie zadawanych mi pytań mogę stwierdzić, że asystent profesora nadal stanowi dla studentów źródło informacji, głównie tych niezbędnych do rozstrzygania określonych kategorii problemów oraz odnoszących się do praktyki. Analogicznie do ćwiczeń i praktyk szpitalnych nie zapomnijmy o lekcjach terenowych w nauczaniu biologii, w szczególności o zwiedzaniu leśnych kompleksów promocyjnych oraz parków narodowych i krajobrazowych, natomiast aby umoż-
74 OPINIE, REFLEKSJE, DOŚWIADCZENIA REFLEKSJE 3/2021
liwić dzieciom i młodzieży poznanie tradycyjnego środowiska szkolnego oraz historii szkolnictwa, warto zapoznać uczniów z wystawami muzeów oświatowych, na przykład w Muzeum Oświatowym w Puławach, gdzie w historycznym budynku szkoły włostowickiej, założonej z inicjatywy Izabeli Czartoryskiej, znajduje się tradycyjna sala szkolna i wystawa dawnych podręczników (www. ssmpulawy.pl/muzeum.html).
Samokształcenie i troskliwe nauczanie
Nauczanie hybrydowe często związane jest z modyfikacją sposobów samokształcenia, przez co z powyższych krótkich wywodów wynikają także wnioski odnoszące się do przygotowania dzieci i młodzieży do przejścia między poszczególnymi stopniami systemu szkolnictwa – ze szkoły podstawowej do średniej oraz ze szkoły średniej do wyższej (transition matters). Uczniowie i studenci, korzystając z urządzeń elektronicznych, pogłębiają wiedzę lub poszerzają zakres umiejętności obserwacji przyrody lub stanu zdrowia człowieka. Poznają pozapodręcznikowe źródła informacji. Kształcą przy tym umiejętności posługiwania się terminologią naukową w języku polskim oraz niejednokrotnie w językach obcych. Mogą poznać odległe miejsca i obiekty, będąc w domu, szkole lub bibliotece i nie przerywać szkolenia w warunkach zagrożenia epidemicznego.
Nowoczesne sposoby uczenia się, jako metody pomocnicze, są uznawane za pomocne w toku studiów, lecz nauczyciele oraz autorzy podręczników szkolnych i akademickich nadal wytyczają ścieżki edukacyjne. Jest to niezbędne niezależnie od sposobu prowadzenia zajęć – stacjonarnie lub na odległość. Warto zatem udoskonalać edukację hybrydową z uwzględnieniem dostosowania jej do warunków bytowych i możliwości poznawczych uczniów, zwracając jednocześnie uwagę na wartość tradycyjnych metod dydaktycznych w osiąganiu celów kształcenia. Takie stanowisko w tej sprawie przyjmuję, rozpoczynając działalność Koła Oświatowego Anatomii Radiologicznej i Historii Nauk Morfologicznych przy Oddziale Szczecińskim Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika (https://ptpk. org/oddzialy.html) i korzystając z okazji, jaką jest udział w szerokiej dyskusji na łamach Zachodniopomorskiego Dwumiesięcznika Oświatowego „Refleksje”, zapraszam nauczycieli, rodziców i uczniów do uczestnictwa w działaniach reprezentowanych przeze mnie stowarzyszeń – także tych opartych na komunikacji na odległość.
Michał M. Skoczylas
Doktor nauk medycznych. Zawodowo związany z Zakładem Diagnostyki Obrazowej i Radiologii Interwencyjnej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie. Członek Oddziału Szczecińskiego oraz Sekcji Nauk o Człowieku i Sekcji Dydaktyki Biologii Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika, Sekcji Metodologii Nauk Medycznych, Sekcji Ekologicznej i Sekcji Telemedycyny Polskiego Towarzystwa Lekarskiego oraz Towarzystwa Przyjaciół Muzeum Oświatowego w Puławach.
