4 minute read
Agnieszka Zaleska
Prawo do bycia sobą
Agnieszka Zaleska
Advertisement
Specjalne potrzeby edukacyjne na etapie wychowania przedszkolnego
Każda osoba, jako integralna część społeczeństwa, bez wątpienia jest tak samo ważna. Według Słownika Języka Polskiego PWN-u „integralny” oznacza: „nierozerwalnie związany z całością”. Ludzie, jako jednostki, tworzą całość, a ich funkcjonowanie – przede wszystkim w wymiarze społecznym – nadaje tempo rozwoju otaczającej nas rzeczywistości. Warto przyglądać się indywidualnym potrzebom otaczających nas osób, a szczególną uwagę należy poświęcać małym dzieciom. Specyfika rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym jest bardzo zróżnicowana. Biorąc pod uwagę aspekty wzrastania emocjonalnego, społecznego oraz intelektualnego, możemy dużo powiedzieć o tak zwanych specjalnych potrzebach edukacyjnych dzieci w wieku przedszkolnym. Pojęcie to dotyczy grupy dzieci, które przejawiają trudności w przyswajaniu niektórych treści edukacyjnych, ale także tych wybitnie uzdolnionych. Wszystkie potrzebują naszej opieki, wsparcia, profesjonalizmu.
86 OPINIE, REFLEKSJE, DOŚWIADCZENIA REFLEKSJE 3/2021
Trudni? Nie, specyficzni!
„Trudności” w nauczaniu są być może częściej dostrzegane, głównie ze względu na szerszy kontekst wpływu edukacji szkolnej na życie rodzinne i społeczne: mogą one wiązać się z problemami zdrowotnymi dziecka (na przykład orzeczonym stopniem niepełnosprawności), a także zaburzeniami w sferze poznawczo-emocjonalnej, co uwidacznia się podczas zajęć prowadzonych przez nauczyciela (dziecko nie rozumie poleceń, pojawiają się u niego kłopoty wychowawcze). Nie znaczy to oczywiście, że tylko tym uczniom należy poświęcać uwagę – nie mniejszej bowiem wymagają ci, którzy przejawiają rozmaite uzdolnienia edukacyjne. Dlatego słowo „trudność” biorę w cudzysłów – oznacza ono, że dzisiaj inaczej postrzegamy tego rodzaju sytuacje pedagogiczne. Nie jako wyzwanie, swego rodzaju przeszkodę, ale właśnie jako integralną część nauczania.
Jaki zatem nadać kierunek dalszej edukacji różnym grupom dzieci? Nauczyciel, twórca i uczestnik procesu edukacyjnego, kreuje sytuacje dydaktyczno-wychowawcze na zajęciach i bierze pod uwagę możliwości rozwojowe każdego ze swoich wychowanków. Mogą one dotyczyć między innymi: sprawności ruchowych, intelektualnych, językowych, czy też obejmować sferę emocjonalną rozwoju dziecka.
Baczny obserwator
Przedszkole jest miejscem, gdzie bardzo dobrze uwidaczniają się różnice rozwojowe dzieci. Dlatego też dostosowywanie wymagań dydaktycznych do możliwości dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych wiąże się z zastosowaniem zasady indywidualizacji w nauczaniu. Wychowawca – obserwując zabawę dzieci, ich sposób porozumiewania się oraz wchodzenia w interakcje społeczne – tworzy ogólny obraz pracy dydaktyczno-wychowawczej, aby potem móc wykorzystać zebrane w ten sposób wiedzę i doświadczenia do konstruowania dalszego planu działania z grupą. Jako baczny obserwator jest w stanie wychwycić dysfunkcje oraz niektóre deficyty rozwojowe przedszkolaków. Zasada indywidualizacji pozwala na dobranie odpowiednich metod i form kształcenia (na przykład pracy w małych zespołach, indywidualnie bądź z całą grupą) zgodnie z podstawą programową wychowania przedszkolnego, priorytetami ministerialnymi na dany rok szkolny oraz planem rocznym przedszkola.
W pracy z dzieckiem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi liczy się wyczucie, takt, wyrozumiałość, cierpliwość i przede wszystkim uwzględnienie jego podmiotowości. Ono musi odczuwać, że jest bezpieczne, akceptowane, wspierane emocjonalnie – że także ma wpływ na sytuacje, które się dzieją wokół niego.
Nowa droga
Jeżeli dziecko posiada orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, bądź opinię z poradni psychologiczno-pedagogicznej, otwiera się przed nim nowa droga edukacyjnego doświadczenia. Wszelkie wskazówki ujęte w opinii pozwalają nauczycielowi na stworzenie odpowiednich warunków do podejmowania działań z dzieckiem w przedszkolu. Dobrze ukierunkowany program
OPINIE, REFLEKSJE, DOŚWIADCZENIA REFLEKSJE 3/2021
indywidualnych potrzeb edukacyjno-terapeutycznych dla dziecka o specjalnych potrzebach edukacyjnych jest połową sukcesu do zniwelowania trudności. Z mojego doświadczenia wynika, że systematyczne, wzbogacone pozytywnym nastawieniem działania zawsze przynoszą oczekiwane przez nas efekty.
Dodatkowym atutem jest odpowiednie wyposażenie placówki – między innymi w urozmaiconą bazę materiałów dydaktycznych, a także miejsce do pracy indywidualnej (mam na myśli na przykład odpowiednio przygotowaną salę gimnastyczną albo gabinet terapii). W takiej sytuacji możliwości uzyskania zaplanowanych postępów wynikających z naszych działań będą jeszcze większe. Nie sposób pominąć znaczenie wykwalifikowanej kadry, specjalistów (logopedy, pedagoga itp.), którzy dodatkowo będą czuwać nad oceną postępów dzieci, zaspokajaniem ich potrzeb oraz dostarczą wartościowych wskazówek do codziennych działań wychowawcy grupy.
Znaczenie środowiska rodzinnego
Bardzo istotna wydaje się również współpraca ze środowiskiem rodzinnym dziecka – przyjmuje się, że edukacja i wychowanie mają swoje źródło w warunkach domowych. Wzajemne relacje, wzorce postępowania, warunki bytowe oraz wszystkie pozostałe aspekty życia rodzinnego, oddziałujące na małego człowieka, mają ogromny wpływ na kształtowanie jego świadomości, nawyków, umiejętności (także społecznych). Wykazana we współpracy z nauczycielem i specjalistami inicjatywa rodziców w dużej mierze przyczyni się do dalszego rozwoju dziecka ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Świadomość rodzicielska w tej kwestii jest nieoceniona.
Obecnie potrzebujemy zmiany myślenia na temat rozwoju dzieci – szczególnie wśród rodziców. Z moich obserwacji wynika, że często boją się oni podejmować inicjatywę w relacji z nauczycielami. Dokonanie właściwej diagnozy, zaplanowanie wspólnych aktywności i określenie problemów w dużym stopniu pomogłoby przełamać istniejące stereotypy dotyczące dzieci. Łatwo mówić o dziecięcych uzdolnieniach, znacznie trudniej o deficytach w rozwoju. Zwiększenie świadomości rodziców o ważnej roli, jaką jest współpraca z przedszkolem, przyczyniłaby się do zwiększenia efektywności oddziaływań dydaktyczno-wychowawczych dzieci. Opracowanie przez nauczyciela odpowiednich form współpracy z rodzicem (na przykład w postaci spotkań grupowych, indywidualnych, warsztatów, dni otwartych itp.) jest jednym z elementów integrowania tych oddziaływań. Rodzic, który ufa, że działania podejmowane na rzecz jego dziecka przynoszą korzyści, chętniej nawiązuje relacje z wychowawcą, staje się bardziej otwarty i wówczas jesteśmy pewni, że taka współpraca ma sens.
W pracy z dzieckiem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi liczy się wyczucie, takt, wyrozumiałość, cierpliwość i przede wszystkim uwzględnienie jego podmiotowości. Ono musi odczuwać, że jest bezpieczne, akceptowane, wspierane emocjonalnie – że także ma wpływ na sytuacje, które się dzieją wokół niego.
Pamiętajmy: dzieci mają prawo do bycia sobą. Przedszkole to nie tylko placówka wychowawczo-dydaktyczna, opiekuńcza – to drugi dom dziecka, w którym dzieje się wiele ważnych dla niego rzeczy. Nauczyciele, specjaliści, a także rodzice muszą dołożyć wszelkich starań, aby dzieci rozwijały swój potencjał i osobowość. Wtedy na pewno poczują się integralną częścią tego świata.
Agnieszka Zaleska
Nauczycielka wychowania przedszkolnego w Przedszkolu Publicznym nr 10 w Policach.
